การผลิตท่อนพันธุ์มันสำปะหลังสะอาดและมีคุณภาพ

ลั ก ษ ณ ะ อ า ก า ร ข อ ง โ ร ค

โรค พุ่มแจ้มันส�ำปะหลัง
มันส�ำปะหลังจะแสดงอาการใบเล็กลดรูป ใบซีด
เหลอื ง เกดิ การเจรญิ เปน็ ยอดขนาดเลก็ ทผ่ี ดิ ปกตจิ ำ� นวนมาก
จากสว่ นของตาขา้ ง บรเิ วณทแี่ สดงอาการพมุ่ แจพ้ บวา่ ทอ่ นำ้�
ท่ออาหารเปล่ียนเป็นสีน�้ำตาลหลังจากน้ันจะแสดงอาการ
ตายจากปลายยอดลงมา
50

ระยะหลังงอก
ระยะเจริญเติบโตและให้ผลผลิต

51

ก า ร ส� ำ ร ว จ แ ล ะ สุ่ ม เ ก็ บ ตั ว อ ย่ า ง

ส�ำรวจโรคใบด่างมันส�ำปะหลังและโรคพุ่มแจ้

1 อยา่ งสมำ�่ เสมอ โดยเดนิ สำ� รวจใหเ้ หน็ ทกุ ตน้ หรอื เดนิ เปน็
รูปตวั ยู (U-shape surveying) ดำ� เนนิ การทกุ 2 สปั ดาห์
ตั้งแตม่ ันส�ำปะหลังหลังงอกจนกระท่งั เก็บเกยี่ ว

52

หากพบอาการต้องสงสัยให้เก็บต้นท่ีแสดงอาการ

2 และสุ่มเก็บตัวอย่างท้ังแปลง เพื่อส่งตรวจวินิจฉัยโรค
โดยก�ำหนดพ้ืนที่ ประมาณ 1 ไร่ เดินจากขอบแปลง
หากพบอาการตองสงสัยใหเก็บเปต็นนเสทน้ี่แทสแดยงองมากุมา2ร เแสล้นะ(สXุม-เsกh็บapตeัวอsยaาmงpทlั้งinแgป)ลเกงบ็ เพย่ืออสดงตรวจวินิจ
าหนดพ้ืนท่ี ประมาณ 1 ไร เดินมนัจสากำ� ปขะอหบลแงั ปจลำ� งนเวปนน1เส0นจทดุ ตแอ่ยเงสมน้ ุมทแ2ยเงสมนมุ จ(Xดุ -ลsะh1apยeอ)ดเก็บยอดม
านวน 10 จุดตอ เสน ทแยงมุม จรุดวลมะ210ยตอัวดอยร่าวงมตอ่2ไ0ร่ตบวั รอรยจาุรงวตมอในไรถ ุงบพรลรจาสุใสตถ กิ ุงพ1ลถาุงสตกิ 1 ยอดต

XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX

XX

53

ข้ันตอน

การเก็บตัวอย่างและ
ตรวจวินิจฉยั โรค

54

เด็ดส่วนยอด บรรจรุ วมใน น�ำถงุ ตวั อยา่ ง
มันส�ำปะหลัง ถงุ พลาสติก บรรจุในถงั เก็บ
1 ยอดต่อตน้ 20 ยอดต่อถงุ ความเยน็ ทีมีน้ำ� แขง็
หรอื เจลท�ำความเยน็

เคร่อื ง Real time PCR ดเี อน็ เอที่สกัดได้ บดตวั อยา่ ง
สามารถเพม่ิ ปรมิ าณ จะถูกน�ำเขา้ เครื่อง
ดเี อ็นเอท่ีต้องการได้พร้อม Real time PCR
แสดงผลการติดเชอ้ื ของ พรอ้ ม primer และสาร
ท�ำปฏกิ ริ ิยาต่างๆ
ตวั อย่างได้ทันที

55

แมลงศัตรู

สำ� คัญในมนั สำ� ปะหลงั

แมลงหว่ีขาวยาสูบ ดูดกินน้�ำเล้ียงบริเวณ

ใตใ้ บมนั สำ� ปะหลงั เปน็ แมลงพาหะนำ� โรคไวรสั
ใบดา่ งมันสำ� ปะหลงั
การปอ้ งกนั กำ� จดั : พน่ ดว้ ยสารเคมกี ำ� จดั แมลง
อมิ ดิ าคลอพรดิ 70% WG หรอื ไทอะมไิ ทแซม
25% WG อตั รา 4 กรมั ตอ่ นำ้� 20 ลติ ร หากพบ
การระบาดรุนแรง พ่นด้วยสารเคมีก�ำจัดแมลง
อัตรา 12 กรัมตอ่ นำ�้ 20 ลติ ร

ไ ร แ ด ง ดูดกินน้�ำเล้ียงบริเวณยอดและใบ

มนั สำ� ปะหลัง ระบาดรนุ แรงในฤดแู ล้ง หรือฝนทิ้งช่วง
ทำ� ให้ใบมันส�ำปะหลังแหง้ และตายในทส่ี ดุ
การป้องกันก�ำจัด: พ่นด้วยสารเคมีก�ำจัดไร
ไพริดาเบน 20% WP อัตรา10 กรัม/น้�ำ 20 ลิตร
เฟนบูทาตินออกไซด์ 55% SC อัตรา 10 ซีซี/น้�ำ
20 ลิตร สไปโรมีซิเฟน 24% SC อัตรา 6 ซีซี/น้�ำ
20 ลติ ร เตตราไดฟอน 7.25% EC อัตรา 50 ซซี ี/นำ�้
20 ลติ ร อามีทราซ 20% EC อตั รา 40 ซซี ี/นำ้� 20 ลติ ร
ไมค่ วรพ่นชนดิ เดียวกนั ตดิ ต่อกันเกิน 3 คร้ัง ควรสลบั
ชนดิ สารเพ่ือป้องกนั การตา้ นทานต่อสาร
56

เพล้ยี แปง้ มันส�ำปะหลัง ดูดกินน�้ำเล้ียงบริเวณ

ยอดและใบมันส�ำปะหลัง หากระบาดรุนแรง
จะท�ำให้ผลผลติ ลดลง
การป้องกันก�ำจัด: พ่นด้วยสารเคมีก�ำจัดแมลง
อมิ ดิ าคลอพรดิ 70% WG หรือ ไทอะมไิ ทแซม 25%
WG อัตรา 4 กรัมต่อน้�ำ 20 ลิตร บริเวณท่ีพบ
การระบาด

เพลย้ี หอยเกลด็ ดดู กนิ นำ้� เลย้ี งบรเิ วณลำ� ตน้ มนั สำ� ปะหลงั หาก

ระบาดรุนแรงจะท�ำใหผ้ ลผลติ ลดลง ไมส่ ามารถใช้ท�ำท่อนพันธุ์ได้
การป้องกันก�ำจัด: พ่นด้วยสารเคมีก�ำจัดแมลง อิมิดาคลอพริด
70% WG หรอื ไทอะมไิ ทแซม 25% WG อตั รา 4 กรมั ตอ่ นำ้� 20 ลติ ร
ผสมกบั ไวทอ์ อยล์ อัตรา 50 มลิ ลลิ ิตร ต่อนำ้� 20 ลิตร

57

โรคสำ� คัญ

ในมันสำ� ปะหลัง

โรคใบด่างมนั ส�ำปะหลงั

ลักษณะอาการ: ใบด่างเหลือง ต้นแคระแกร็น
ใบเสียรูปทรง ลดรูป ยอดที่แตกใหม่จะแสดง
อาการด่างเหลอื ง
การปอ้ งกันการเกดิ โรค: ใชท้ อ่ นพันธ์ปุ ลอดโรค
หลกี เล่ียงสายพนั ธอ์ุ อ่ นแอ เชน่ CMR43-08-89

โรคพมุ่ แจ้

ลักษณะอาการ: แตกตาข้างมากผิดปกติ
ขอ้ ปลอ้ งสน้ั และมใี บขนาดเลก็ ลง ยอดเปน็
พุ่ม ใต้เปลือกมีเส้นสีด�ำเป็นแนวยาว
คณุ ภาพผลผลติ เสยี หาย และผลผลติ ตกตำ�่
การป้องกันการเกิดโรค: ใช้ท่อนพันธุ์
ปลอดโรค หลกี เลย่ี งพนั ธอ์ุ อ่ นแอ เชน่ KU50
ระยอง 72
58

โรครากเนา่ โคนเนา่

ลักษณะอาการ:ระยะเริ่มแรกจะมีอาการใบเหลือง
กา้ นใบตก คลา้ ยอาการเหย่ี วจากการขาดนำ้� หลงั จากนน้ั
เปลอื กลำ� ตน้ บรเิ วณใกลผ้ วิ ดนิ จะบวมและมรี อยปริ มปี มุ่
รากจ�ำนวนมาก เชื้อจะเข้าทางรากและโคนต้น ลามไป
ยอด พบต้งั แตร่ ะยะกล้าจนถึงระยะเก็บเกี่ยว ทำ� ให้เกิด
อาการหวั เนา่ แตไ่ มม่ กี ล่นิ เหม็น
การป้องกันการเกิดโรค: ปรับระยะปลูกให้กว้างขึ้น
ก ร ณี พ้ื น ท่ี มี ก า ร ร ะ บ า ด ข อ ง โ ร ค โ ค น เ น ่ า หั ว เ น ่ า
มันส�ำปะหลัง ควรยกร่องตามแนวลาดเอียงเพื่อช่วย
ระบายนำ้� ไถระเบดิ ดนิ ดาน และปลกู แบบยกรอ่ ง แชส่ าร
กำ� จดั โรคกอ่ นปลกู เลือกใชพ้ นั ธ์ุทนทาน เชน่ ระยอง 9

59

การเพ่ิมอัตรา

การขยายพันธุ์มันสำ� ปะหลัง

การตัดยอดทอ่ี ายุ 2-3 เดือน เพ่อื เพมิ่ จ�ำนวนล�ำ

 อัตราขยายพันธ์ุ จาก 1 ไร่ จะได้ 10 ไร่
 หากปลกู ระยะชดิ รว่ มดว้ ย จะเพมิ่ อตั ราขยายพนั ธ์ุ

เปน็ จาก 1 ไร่ จะได้ 20 ไร่

การตดั ต้นไปปลูกก่อนถึงอายเุ ก็บเกี่ยว

 ตดั ตน้ ที่อายุ 6 เดือน นำ� ไปปลกู ขยายพันธุ์
 ตน้ เดมิ ปลอ่ ยใหแ้ ตกใหม่ จนกระทงั่ อายุ 12 เดอื น

จึงเก็บเกยี่ ว

 อัตราขยายพันธ์ุ จาก 1 ไร่ จะได้ 24 ไร่
 หากมรี ะบบนำ�้ อาจตดั ทุก 4 เดอื น

อตั ราขยายพันธ์ุ
ปกติ 1 ไร่ จะได้ 5 ไร่

60

การปลูกระยะถเี่ พอ่ื เพ่ิมจ�ำนวนต้น

 ใช้ระยะระหว่างต้น 50-60 เซนติเมตร

ถ้าถก่ี วา่ นี้ อาจท�ำให้ลำ� มีขนาดเลก็ เกินไป

 อตั ราขยายพนั ธ์ุ จาก 1 ไร่ จะได้ 10-20 ไร่

การใช้ทอ่ นพันธ์สุ ั้น หรอื ข้อสัน้

 ใช้ 5 ตาตอ่ ท่อน อัตราขยายพนั ธุ์ จาก 1 ไร่

จะได้ 10-15 ไร่

 ใช้ 2 ตาตอ่ ท่อน อตั ราขยายพนั ธ์ุ จาก 1 ไร่

จะได้ 40 ไร่
การใช้ส่วนยอดและตาข้าง

 ใช้สว่ นยอด ตน้ แม่ 1 ต้น ขยายพันธไ์ุ ด้

12,000-24,000 ท่อนตอ่ ปี

 ใชส้ ว่ นตาขา้ ง ต้นแม่ 1 ต้น ขยายพันธุไ์ ด้

100,000-300,000 ทอ่ นตอ่ ปี

61

62

คณุ ลักษณะของพันธุ์มันสำ�ปะหลงั

ระยอง 90 ระยอง 3 ระยอง 7 หว้ ยบง 80 หว้ ยบง 90 ระยอง 9 ห้านาที พิรณุ 2 ระยอง 60 พริ
สยี อดอ่อน

สีใบออ่ น

หใู บ

สกี ้านใบ
ลักษณะ
แผ่นใบ
สลี ำ�ตน้

ง เดน่ มาก เดน่ น้อย

รุณ 1 คณุ ลกั ษณะเดน่ ทส่ี ามารถใชใ้ นการระบพุ นั ธุ์

พริ ุณ 1 ระยอง 86-13 หว้ ยบง 60 ระยอง 1 ระยอง 5 ระยอง 11 เกษตรศาสตร์ ระยอง 72 เกษตรศาสตร์ ระยอง 15
72 50

63

ผู้ใหข้ อ้ มลู

นางจิณณจาร์ หาญเศรษฐสขุ ผูอ้ ำ� นวยการศนู ยว์ ิจยั พชื ไร่ระยอง ศูนยว์ ิจยั พืชไร่ระยอง
สถาบนั วจิ ัยพชื ไร่และพชื ทดแทนพลงั งาน
นางวารยี ์ ทองมี นกั วชิ าการเกษตรช�ำนาญการพเิ ศษ ศนู ยว์ ิจัยพชื ไร่ระยอง
ศนู ยว์ ิจยั พืชไร่ระยอง
นางวลั ลยี ์ อมรพล นกั วิชาการเกษตรช�ำนาญการพิเศษ ศูนยว์ ิจยั พืชไร่ระยอง
ศนู ยว์ ิจัยพืชไร่ระยอง
นายอานนท์ มลพิ นั ธ์ นกั วชิ าการเกษตรช�ำนาญการพเิ ศษ ศูนยเ์ ทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สาร
ส�ำนักวิจยั พฒั นาการอารักขาพืช
นางสุวลกั ษณ์ อะมะวลั ย์ นกั วิชาการเกษตรช�ำนาญการ

นายภาณุวัฒน์ มลู จันทะ นกั วิชาการเกษตรช�ำนาญการ

นางสาววลัยพร ศศปิ ระภา นักวชิ าการเกษตรช�ำนาญการพิเศษ

นายภูวนารถ มณโี ชต ิ นักวิชาการโรคพชื ช�ำนาญการ

ผเู้ รียบเรยี ง

นางวารีย์ ทองมี นกั วชิ าการเกษตรช�ำนาญการพิเศษ สถาบนั วิจยั พชื ไร่และพืชทดแทนพลังงาน
สถาบันวจิ ัยพืชไร่และพชื ทดแทนพลงั งาน
นางสาวอรทัย วรสุทธพิ์ ิศาล นักกีฏวทิ ยาชำ� นาญการ สถาบนั วิจยั พืชไร่และพชื ทดแทนพลังงาน
สถาบันวจิ ยั พชื ไร่และพืชทดแทนพลงั งาน
นางสาวไพเราะ ขวัญงาม นกั วชิ าการโรคพืชปฏิบตั ิการ

นางสาวน้ำ� ผ้ึง ชมภูเขยี ว นักกฏี วทิ ยาปฏิบัตกิ าร

บรรณาณกุ รม

กรมวิชาการเกษตร. 2552. การจ�ำแนกพันธุ์มันส�ำปะหลัง โครงการเพิม่ ผลผลิตมันส�ำปะหลังโดยการกระจายพันธุ์ดีและ
การขยายทอ่ นพนั ธุส์ ะอาด. กรมวชิ าการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.์ 32 หนา้ .
สถาบันวิจัยพืชไร่และพืชทดแทนพลังงาน.2558. การเพิ่มประสิทธิภาพมันส�ำปะหลัง ภายใต้โครงการขับเคล่ือนและ
การน�ำไปใช้ประโยชน.์ กรมวิชาการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.์ 82 หนา้ .
สถาบันวิจยั พืชไร่และพชื ทดแทนพลังงาน.2556. ดิน น้ำ� และการจดั การปลูกมันส�ำปะหลัง. กรมวชิ าการเษตร. กระทรวง
เกษตรและสหกรณ.์ 49 หนา้ .
ส�ำนักวิจยั พัฒนาการอารกั ขาพืช.2561. คมู่ ือการส�ำรวจและเฝ้ าระวงั โรคใบดา่ งมนั ส�ำปะหลงั . พมิ พค์ รัง้ ที่ 2. กรมวชิ าการ
เกษตร. กรุงเทพฯ. 17 หนา้ .
ส�ำนักงานมาตรฐานสินคา้ เกษตรและอาหารแห่งชาติ. 2561. ต้นพันธุม์ ันส�ำปะหลัง. พิมพค์ รัง้ ที่ 1. กระทรวงเกษตรและ
สหกรณ.์ กรุงเทพฯ. 20 หนา้ .
ส�ำนกั งานมาตรฐานสินคา้ เกษตรและอาหารแห่งชาต.ิ 2553. การปฏบิ ตั ทิ างการเกษตรทีด่ สี �ำหรับมันสำ� ปะหลงั . กระทรวง
เกษตรและสหกรณ.์ กรงุ เทพฯ. 10 หนา้ .
ศูนยว์ ิจัยพชื ไร่ระยอง, สถาบนั วิจยั พืชไร่และพืชทดแทนพลงั งาน, กรมวิชาการเกษตร.2537. เอกสารวิชาการมันส�ำปะหลงั .
1,500 เลม่ . พมิ พค์ รัง้ แรก. โรงพมิ พค์ รุ สุ ภาลาดพร้าว

65