การเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทะเลอ่าวไทย และทะเลอันดามัน อำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี

รายงานวิชาการ
ฉบบั ท่ี สธส 1/2560

การเปล่ียนแปลงชายฝงั่ ทะเลอ่าวไทยและทะเลอนั ดามนั
อำเภอแหลมสงิ ห์ จงั หวดั จันทบุรี

สำนักธรณวี ิทยาสิ่งแวดล้อม
กรมทรพั ยากรธรณี

รายงานวชิ าการ
ฉบับท่ี สธส 1/2560

การเปลี่ยนแปลงชายฝ่งั ทะเลอา่ วไทยและทะเลอันดามนั
อำเภอแหลมสงิ ห์ จังหวัดจันทบรุ ี

วิสทุ ธพิ งศ์ คีรีรัตนเสถยี ร
อภิชยั กาญจนพนั ธุ์
วราภรณ์ จติ สวุ รรณ
อสิ ระ พรหมทา

สำนักธรณวี ิทยาสิ่งแวดล้อม
กรมทรพั ยากรธรณี

อธบิ ดกี รมทรัพยากรธรณี
นายสมหมาย เตชวาล

ผอู้ ำนวยการกองธรณวี ิทยาสง่ิ แวดลอ้ ม
นายนมิ ติ ร ศรคลัง

ผอู้ ำนวยการสว่ นธรณวี ิทยาสิง่ แวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
นายศักดา ขุนดี

จดั พมิ พ์โดย กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี
ถนนพระรามที่ 6 เขตราชเทวี กรงุ เทพฯ 10400
โทรศัพท์ 0 2621 9613 โทรสาร 0 2621 9612

พิมพ์ครั้งที่ 2 สิงหาคม 2564
จำนวน 30 เลม่

ข้อมูลการลงรายการบรรณานุกรม

วิสทุ ธิพงศ์ คีรรี ัตนเสถยี ร.
การเปลีย่ นแปลงชายฝงั่ ทะเลอ่าวไทยและทะเลอนั ดามนั อำเภอแหลมสงิ ห์ จังหวัด

จนั ทบุรี/ โดย วิสทุ ธิพงศ์ ครี รี ตั นเสถยี ร อภิชัย กาญจนพนั ธุ์ วราภรณ์ จติ สวุ รรณ และ
อิสระ พรหมทา.-- กรุงเทพฯ : สำนกั ธรณวี ทิ ยาสิ่งแวดล้อม กรมทรัพยากรธรณี, 2560.
65 หน้า : ภาพประกอบ : แผนท่ี : ตาราง ; 30 ซม.
รายงานวชิ าการ ฉบับท่ี สธส 1/2560.

สารบัญ

1. บทนา.................................................................................................................................................. 1
1.1 หลกั การและเหตุผล ........................................................................................................................ 1
1.2 วัตถุประสงค์ ................................................................................................................................... 1
1.3 เป้าหมายและพนื้ ที่ดาเนินการ......................................................................................................... 2
1.4 กลุม่ เปา้ หมาย/ผรู้ ับบริการ.............................................................................................................. 2
1.5 ระยะเวลาดาเนินการ ...................................................................................................................... 2
1.6 ผลผลิต............................................................................................................................................ 2
1.7 ผลทีค่ าดวา่ จะได้รบั ......................................................................................................................... 2
2. สาเหตกุ ารเปลยี่ นแปลงชายฝ่งั ........................................................................................................... 4
2.1 การเปลย่ี นแปลงชายฝงั่ (Coastal change) ................................................................................... 4
2.1.1 ชายฝง่ั ทมี่ ีการกัดเซาะ (Erosion coast) ................................................................................... 4
2.1.2 ชายฝั่งท่มี กี ารสะสมตัว (Depositional coast)......................................................................... 4
2.1.3 ชายฝั่งคงสภาพ (Stable coast)............................................................................................... 4
2.2 สาเหตกุ ารเปลย่ี นแปลงชายฝง่ั ........................................................................................................ 5
2.2.1 ธรณแี ปรสณั ฐาน (Tectonic movement) .............................................................................. 5
2.2.2 การเปลี่ยนแปลงระดบั นา้ ทะเล (Sea level change)............................................................... 5
2.2.3 กระบวนการชายฝง่ั (Coastal process)................................................................................... 5
2.2.4 ปรมิ าณตะกอนทีส่ ะสมตวั (Sediment supply)....................................................................... 5
2.2.5 กจิ กรรมของมนุษย์ (Human activities) .................................................................................. 5
3. ข้อมลู พืน้ ที่ศกึ ษา ................................................................................................................................ 6
3.1 ขอ้ มลู ทว่ั ไป ..................................................................................................................................... 6
3.1.1 อาณาเขตตดิ ต่อ......................................................................................................................... 6
3.1.2 ลักษณะทางภูมิศาสตร์ .............................................................................................................. 6
3.1.3 อาชีพและการใชป้ ระโยชน์ทีด่ ิน................................................................................................. 6
3.2 อตุ นุ ยิ มวิทยา .................................................................................................................................. 7
3.2.1 ฤดกู าล ...................................................................................................................................... 7
3.2.2 อณุ หภมู ิ .................................................................................................................................... 7
3.2.3 ฝน .......................................................................................................................................... 8
3.3 อทุ กศาสตรช์ ายฝ่ังทะเล .................................................................................................................. 9
3.3.1 กระแสลม.................................................................................................................................. 9

3.3.1.1 ลมมรสมุ (Monsoonal wind)............................................................................................ 9
3.3.1.2 พายหุ มนุ เขตร้อน (Tropical cyclones)............................................................................. 9
3.3.2 คลื่น (Waves).........................................................................................................................10
3.3.3 กระแสนา้ (Currents).............................................................................................................11
3.3.4 น้าขึ้น-นา้ ลง (Tides)...............................................................................................................11
3.4 โครงสร้างตามแนวชายฝ่งั ..............................................................................................................15
3.4.1 โครงสร้างสาหรบั ปอ้ งกันการกัดเซาะชายฝ่ัง............................................................................17

3.4.2 โครงสรา้ งตามแนวชายฝัง่ อืน่ ๆ ................................................................................................21
3.5 สภาพธรณวี ิทยา............................................................................................................................23
3.5.1 ธรณวี ทิ ยา (Geology).............................................................................................................23

3.5.1.1 หนิ ยคุ ไทรแอสซิก (TR)......................................................................................................23
3.5.1.2 หนิ ยุคจแู รสซิก (J).............................................................................................................23
3.5.1.3 ตะกอนยคุ ควอเทอร์นารี (Quaternary)............................................................................23
3.5.1.4 หนิ อัคนี (Igneous Rock)..................................................................................................23
3.5.2 ธรณสี ณั ฐานชายฝ่ังทะเล (Coastal geomorphology)..........................................................24
3.5.2.1 หาดทราย (Sandy beach)...............................................................................................26
3.5.2.2 ที่ราบนา้ ขึน้ ถึง (Tidal flat) ...............................................................................................26
3.5.2.3 ลากูน (Lagoon) ...............................................................................................................27
4. วิธีการศกึ ษา .....................................................................................................................................28
4.1 สถานภาพการเปลยี่ นแปลงชายฝั่งทะเล........................................................................................28
4.1.1 การสารวจ...............................................................................................................................29
4.1.1.1 จดั ทาและรังวัดหมดุ หลกั ฐานอ้างอิง ..................................................................................30
4.1.1.2 สารวจแนวชายฝ่งั ..............................................................................................................32
4.1.2 การวเิ คราะห์ขอ้ มูลสถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝัง่ .............................................................33
4.1.2.1 วิธีการ ...............................................................................................................................33
4.1.2.2 แนวทางการวเิ คราะหส์ ถานภาพชายฝั่งทะเล.....................................................................36
4.1.2.3 การวเิ คราะหข์ ้อมลู สถานภาพการเปล่ยี นแปลงชายฝง่ั ในแนวดงิ่ ........................................36
4.2 ธรณีสณั ฐานชายฝั่งทะเล...............................................................................................................38
4.2.1 เก็บตวั อยา่ งตะกอนชายหาดระดับผวิ ดิน .................................................................................38
4.3 ธรณีวทิ ยากายภาพพืน้ ทะเล..........................................................................................................39
4.3.1 การสารวจธรณฟี สิ กิ สท์ างทะเล ...............................................................................................39
4.3.2 การตรวจวัดระดับน้าข้ึน-นา้ ลง................................................................................................42
4.3.3 การเก็บและวิเคราะห์ตัวอยา่ งตะกอนพืน้ ผิวท้องทะเล.............................................................43
5. ผลการศกึ ษาการเปลี่ยนแปลงชายฝ่งั ทะเล ......................................................................................44
5.1 สถานภาพการเปลย่ี นแปลงชายฝ่งั ทะเล........................................................................................44
5.1.1 สถานภาพการเปลีย่ นแปลงชายฝง่ั ในแนวราบ .........................................................................44
5.1.1.1 สถานภาพการเปลย่ี นแปลงชายฝง่ั ในช่วงรอบ 6 ปี............................................................44
5.1.1.2 สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝง่ั ในช่วงรอบ 9 ปี............................................................47
5.1.2 สถานภาพการเปลยี่ นแปลงชายฝง่ั ในแนวดง่ิ ...........................................................................49
5.2 ธรณีสณั ฐานชายฝง่ั ทะเล...............................................................................................................53
5.2.1 เกบ็ ตัวอยา่ งตะกอนชายหาดระดับผิวดิน .................................................................................53
5.3 การสารวจธรณวี ทิ ยาทางทะเล......................................................................................................55
5.3.1 ความลกึ นา้ และลักษณะภมู ิประเทศพน้ื ทะเล...........................................................................55
5.3.2 ลกั ษณะตะกอนพนื้ ผิวทอ้ งทะเล ..............................................................................................56

5.4 การเผยแพร่ข้อมลู .........................................................................................................................58
5.4.1 การสัมมนาระดมความคิดเห็น.................................................................................................58
5.4.2 เผยแพรข่ ้อมูลผ่านระบบอินเตอรเ์ น็ต ......................................................................................59
5.4.2 เอกสารเผยแพร่ในรปู ของสอ่ื สิ่งพมิ พต์ า่ งๆ...............................................................................60
6. สรุปผลการศกึ ษา..............................................................................................................................61
6.1 สถานภาพการเปล่ยี นแปลงชายฝง่ั ................................................................................................61
6.1.1 สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝงั่ ในแนวราบ .........................................................................61
6.1.1.1 สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝ่งั ในชว่ งรอบ 6 ปี...........................................................61
6.1.1.2 สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝ่งั ในชว่ งรอบ 9 ปี...........................................................61
6.1.2 สถานภาพการเปลย่ี นแปลงชายฝั่งในแนวด่งิ ...........................................................................62
6.2 ธรณีวทิ ยาทางทะเล.......................................................................................................................63
7. ขอ้ เสนอแนะ/แนวทาง ในการวางแผนปอ้ งกนั และลดผลกระทบจากการกดั เซาะชายฝง่ั ..............64
เอกสารอา้ งอิง ........................................................................................................................................65

สารบัญรปู

รูปที่ 1 ขอบเขตพ้นื ทศี่ ึกษา อาเภอแหลมสิงห์ จงั หวดั นครศรีธรรมราช………………………………………………3
รปู ท่ี 2 ทิศทางการเคล่ือนที่ของลมมรสุมในประเทศไทย (กรมทรพั ยากรทางทะเลและชายฝั่ง, 2553) . 10
รปู ท่ี 3 ก-ข) รปู แบบการเคล่ือนท่ขี องคลื่นเขา้ หาฝ่ัง ............................................................................. 11
รูปท่ี 4 รปู แบบของการเกดิ น้าข้ึนน้าลง ก) น้าคู่ ข) นา้ เด่ียว และ ค) น้าผสม

(http://www.agri.kmitl.ac.th/elearning/courseware/aquatic/5_tidal_patterns.html).... 12
รปู ท่ี 5 ชนิดของน้าข้ึน-นา้ ลงในอ่าวไทย (กรมทรัพยากรธรณี, 2545)................................................... 13
รูปที่ 6 ชนิดของน้าข้นึ -น้าลงในอา่ วไทย (กรมทรัพยากรธรณี, 2545)................................................... 14
รปู ที่ 7 แผนทีแ่ สดงตาแหน่งโครงสรา้ งปอ้ งกนั การกัดเซาะชายฝ่ัง ในพน้ื ทีอ่ าเภอแหลมสิงห์

จังหวดั จันทบรุ ี.......................................................................................................................... 16
รปู ท่ี 8 ก-ข) กาแพงรมิ ชายฝัง่ แบบหินท้งิ บรเิ วณดา้ นหลงั อบต.เกาะเปริด และบ้านคลองหก……………17
รปู ท่ี 9 กาแพงกันคล่ืน บริเวณดา้ นหลัง อบต.เกาะเปริด บ้านเกาะเปริด .............................................. 18
รูปท่ี 10 ก-ข) การปกั ไม้ไผ่ชะลอคลน่ื ................................................................................................... 18
รูปท่ี 11 ก-ข) กาแพงริมชายฝ่งั แบบหนิ ทง้ิ บรเิ วณด้านหลังศาลเจ้า บ้านเกาะแมว……………………………19
รปู ท่ี 12 การปักไม้ไผ่ชะลอคลื่น บรเิ วณบา้ นเกาะแมว.......................................................................... 19
รปู ที่ 13 การปลกู ป่าชายเลน บริเวณบ้านเกาะแมว .............................................................................. 19
รปู ท่ี 14 ก-ข) กาแพงกันคลืน่ บรเิ วณด้ใกลร้ า้ นอาหารทะเลเป็นใจ บา้ นเรอื แตก.................................. 20
รปู ที่ 15 ก-ข) การปลูกปา่ ชายเลน บรเิ วณบา้ นอา่ วหมูและบ้านคลองปลาดุก…………………………………..20
รูปที่ 16 ก) กาแพงกันคลนื่ บรเิ วณสวนสาธารณะปากนา้ แขมหนู

ข) กาแพงกันคล่ืน บริเวณโรงแรมนวลจันทร์ บ้านปากนา้ แขมหนู .......................................... 21
รปู ท่ี 17 ก) สะพานเทยี บเรือประมง บรเิ วณบา้ นอ่าวหมู ตาบลบางกะไชย

ข) สะพานเทยี บเรือประมง บริเวณบ้านเกาะเปริด ตาบลเกาะเปรดิ ....................................... 22
รปู ที่ 18 ก-ข) สะพานสูบนา้ สาหรับเพาะเลี้ยงกุ้ง บรเิ วณบ้านปากน้าแขมหนู ตาบลตะกาดเง้า……………22
รปู ที่ 19 แผนทีธ่ รณสี ัณฐานชายฝง่ั พืน้ ท่อี าเภอแหลมสงิ ห์ จงั หวดั จนั ทบุรี………………………………………..25
รปู ท่ี 20 ผงั แสดงขั้นตอนการศึกษาและวเิ คราะห์ข้อมลู การเปล่ียนแปลงชายฝง่ั ................................... 28
รปู ท่ี 21 ก) ระบบการทางานของเครอื่ งมือ DGPS

ข) รงั วดั คา่ พกิ ัดตาแหน่งหมุดหลกั ฐานอ้างอิงของกรมทรัพยากรธรณีในพ้นื ท่อี เภอแหลมสิงห์ 30
รปู ท่ี 22 ตาแหน่งหมุดหลักฐานอา้ งองิ ในพืน้ ท่ีอาเภอแหลมสงิ ห์ จงั หวัดจันทบรุ ี ................................... 31
รูปที่ 23 ก) แนวชายหาด และ ข) แนวพชื ตามชายหาด เชน่ ผกั บงุ้ ทะเล แนวตน้ สน…………………………32
รปู ท่ี 24 การเดนิ สารวจในแนวดิ่ง เพื่อศึกษาลักษณะสัณฐานของพื้นท่ี................................................. 33
รปู ที่ 25 ก) ข้อมูลจุดพกิ ดั (X,Y) ทีไ่ ดจ้ ากการสารวจ

ข) แนวเสน้ ชายฝั่งทะเลท่ีไดจ้ ากการแปลงค่าจุดพิกัด ............................................................. 34
รปู ท่ี 26 ตัวอยา่ งการเปรยี บเทยี บเสน้ แนวชายฝ่งั โดยใช้เทคนคิ การซ้อนทับข้อมลู ............................... 34
รปู ท่ี 27 ก-ข) กราฟแสดงภาคตดั ขวางชายหาด บรเิ วณหาดแหลมสงิ ห์และหาดแขมหนู ...................... 37
รปู ที่ 28 ภาพแสดงปรมิ าณตะกอนที่เปลีย่ นแปลง ก) บริเวณหาดแหลมสิงห์ ข) บริเวณหาดแขมหนู…..37
รูปท่ี 29 การเก็บตะกอนชายหาดพร้อมทง้ั ศึกษาสณั ฐานชายฝ่ังทะเลในพ้ืนที่ศึกษา.............................. 38
รปู ท่ี 30 เรือสารวจและการตดิ ต้ังอุปกรณ์สารวจธรณีฟิสิกสท์ างทะเลในพ้นื ท่สี ารวจ ............................ 39

รปู ท่ี 31 ลกั ษณะการทางานหย่ังนา้ ลกึ และบนั ทึกภาพหน้าตัดข้างดว้ ยคล่ืนไหวสะเทือนแบบสะท้อน
กลบั ระดบั ตื้นโดยใช้อปุ กรณ์การสารวจแบบParametric echo sounding ย่หี อ้ Innomar
รุน่ SES-2000 light............................................................................................................... 40

รปู ท่ี 32 ภาพหนา้ ตดั ข้างความลึกน้าและภาพหน้าตัดข้างคลนื่ ไหวสะเทือนแบบสะท้อนกลับระดับตน้ื
ของชน้ั ตะกอนและช้นั หินใต้พ้นื ท้องทะเลขณะปฏิบัตงิ านในพน้ื ทสี่ ารวจโดยใชร้ ะบบ Parametric
echo sounding ตราเคร่ืองหมาย Innomar รุ่น SES-2000 light........................................ 40

รูปท่ี 33 แผนท่ีแสดงเส้นทางเดนิ เรอื สารวจธรณีฟสิ กิ สท์ างทะเลดว้ ยวิธหี ย่ังนา้ ลึก................................ 41
รปู ที่ 34 แผนทีแ่ สดงเสน้ ทางเดินเรือสารวจธรณฟี สิ ิกส์ทางทะเลด้วยวธิ บี นั ทกึ ภาพหน้าตัดขา้ ง…………..42
รูปท่ี 35 เครอื่ งตรวจวดั ระดับนา้ ขนึ้ -น้าลงแบบวดั ความดันตราเครื่องหมาย Valeport รุ่น 740........... 42
รูปท่ี 36 แผนท่แี สดงจุดเกบ็ ตัวอยา่ งตะกอนพ้ืนผวิ ท้องทะเลในพ้นื ทีส่ ารวจ (ซ้าย) และ แผนท่แี สดง

การกระจายตัวของตะกอนพ้ืนผวิ ทอ้ งทะเลในพื้นทสี่ ารวจชายหาดแหลมสิงห์ (ขวา)…………….43
รปู ที่ 37 ก) เครื่องมือหาพกิ ัดทางภมู ิศาสตรบ์ นพื้นโลกระบบดาวเทียมตราเครอ่ื งหมาย Garmin และ

โปรแกรมควบคุมการเดินเรือ Hydro pro - navigation ขณะปฏิบัตงิ านสารวจ
ข) เครื่องมือเก็บตัวอยา่ งตะกอนพืน้ ทะเลแบบ Home-made dredger................................ 43
รูปท่ี 38 หนา้ หาดกดั เซาะปานกลาง บริเวณหาดบ้านเรือแตก ตาบลบางกะไชย จะสงั เกตเห็นว่าน้าทะเล
กัดเขา้ มาถงึ ตะพกั .................................................................................................................. 44
รปู ท่ี 39 หน้าหาดสะสมตวั บรเิ วณหาดปากน้าแขมหนู ตาบลตะกาดเงา้ อาเภอทา่ ใหม่…………………….45
รูปท่ี 40 หน้าหาดคงสภาพ บริเวณหาดแหลมสงิ ห์ ตาบลปากนา้ แหลมสิงห์ อาเภอแหลมสิงห์.............. 45
รูปท่ี 41 แผนที่การเปลี่ยนแปลงชายฝัง่ ในชว่ งรอบ 6 ปี........................................................................ 46
รปู ท่ี 42 ชายหาดสะสมตวั บริเวณหาดปากนา้ แหลมสิงห์ ตาบลปากน้าแหลมสิงห์ อาเภอแหลมสงิ ห์... 47
รูปที่ 43 พ้ืนที่คงสภาพ บรเิ วณหาดแขมหนู ตาบลตะกาดเง้า เนอื่ งจากมโี ครงสร้างป้องกันชายฝ่ัง ....... 47
รปู ท่ี 44 แผนที่การเปล่ียนแปลงชายฝั่งในช่วงรอบ 9 ปี........................................................................ 48
รูปท่ี 45 สัณฐานหน้าหาด ก) หลงั มรสุม และ ข) ก่อนฤดูมรสุม บรเิ วณหาดแหลมสงิ ห์ จะเหน็ ได้วา่
หาดแทบไมม่ ีการเปล่ยี นแปลง ............................................................................................... 49
รูปท่ี 46 ภาพสามมิติหน้าหาดแหลมสิงห์ บริเวณทา่ เรอื สงิ ห์อานวย...................................................... 50
รปู ท่ี 47 หนา้ หาดแหลมสงิ ห์ บรเิ วณทา่ เรือสิงห์อานวย มีการเปล่ยี นแปลงไม่มากนัก………………………..50
รูปท่ี 48 แสดงตะกอนทรายหน้าหาดแหลมสงิ ห์ บรเิ วณท่าเรอื สงิ หอ์ านวย ........................................... 51
รปู ที่ 49 ภาพสามมิติหน้าหาดแขมหนู บริเวณศรีไพรรีสอร์ท................................................................ 51
รูปท่ี 50 หน้าหาดแขมหนู บริเวณศรีไพรรสี อร์ท มีการเปลี่ยนแปลงไม่มากนัก ..................................... 52
รูปท่ี 51 แสดงตะกอนทรายหน้าหาดแขมหนู บริเวณศรไี พรรสี อร์ท ..................................................... 52
รูปท่ี 52 ชั้นเศษเปลือกหอยที่พบในบรเิ วณหน้าหาด............................................................................. 53
รปู ที่ 53 แผนทีต่ าแหน่งเกบ็ ตัวอย่างตะกอนชายหาดระดบั ผิวดินพน้ื ที่อาเภอแหลมสิงห์ จังหวดั จันทบรุ ี…54
รูปที่ 54 แผนท่ีแสดงระดบั ความลกึ น้าและลักษณะภูมปิ ระเทศพ้นื ทะเลในพื้นท่สี ารวจ........................ 55
รปู ที่ 55 ตัวอยา่ งตะกอนพื้นผิวท้องทะเล ก) ตะกอนโคลนทะเล ข) ตะกอนโคลนทะเลปนตะกอนทราย
ค) ตะกอนทรายปนตะกอนโคลนทะเล ง และ จ) ตะกอนทราย ............................................. 56
รปู ท่ี 56 แผนท่ีแสดงชนดิ และการสะสมตวั ของตะกอนพ้นื ทะเลในพนื้ ที่สารวจ………………………..……….57

รูปท่ี 57 การสัมมนาระดมความคดิ เห็น ณ ณิสาญ์สริ ิ บตู ิค รสี อร์ท อาเภอแหลมสงิ ห์ จังหวดั จนั ทบรุ ี.. 58
รปู ที่ 58 เว็บไซต์กรมทรัพยากรธรณี (http://www.dmr.go.th/more_news.php?cid=562&filename=index) .. 59
รปู ท่ี 59 เอกสารและสิ่งพมิ พ์ สาหรับการเผยแพร่ข้อมลู ผลการศกึ ษา พร้อมท้ังข้อมลู องค์ความร้เู กยี่ ว

กับชายฝ่งั ทะเล และธรณพี ิบัติภัย .......................................................................................... 60

สารบัญตาราง

ตารางที่ 1 สถติ ิอณุ หภมู ิ ณ สถานอี ตุ ุนยิ มวทิ ยา จงั หวดั จนั ทบรุ ี ชว่ งรอบ 12 ปี ......................................7
ตารางท่ี 2 สถิติปริมาณฝน ณ สถานีอุตุนิยมวทิ ยา จังหวดั จันทบรุ ี ช่วงรอบ 12 ปี………………………………8
ตารางท่ี 3 การจาแนกลักษณะการเปลีย่ นแปลงชายฝ่งั ทะเล ................................................................ 35
ตารางท่ี 4 แสดงความถขี่ องคลนื่ เสยี งแบบปฐมภูมิ (Primary frequency) และทุติยภูมิ (Secondary

frequency) ทส่ี ง่ ลงไปใต้ทอ้ งทะเล ในระบบ Parametric system………………………….…….40

-XI-

การเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทะเลอ่าวไทยและทะเลอันดามัน
อำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี

โดย วิสทุ ธิพงศ์ ครี รี ัตนเสถยี ร, อภชิ ัย กาญจนพันธ์ุ, วราภรณ์ จิตสุวรรณ, อิสระ พรหมทา

บทคัดย่อ

ในปัจจุบัน การสูญเสียพ้ืนท่ีบริเวณชายฝ่ังทะเลเน่ืองจากการเปลี่ยนแปลงลักษณะ
ธรณีสณั ฐานชายฝ่ังทะเลโดยรอบอา่ วไทย มีแนวโน้มว่าจะทวีความรุนแรงเพ่ิมขึ้น ซึ่งมสี าเหตุที่แตกต่างกัน
ไป ในแต่ละพ้ืนที่ ทั้งจากสาเหตุตามกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติ และจากการกระทำของ
มนุษย์อันสืบเน่ืองมาจากการพัฒนาพื้นที่ชายฝ่ังทะเล เพ่ือตอบสนองกับการขยายตัวของเศรษฐกิจ
และสังคม การแก้ไขปัญหาดังกล่าวจำเป็นต้องอาศัยความเข้าใจถึงกระบวนการเปลี่ยนแปลงของชายฝั่งทะเล
ตามธรรมชาติอย่างแท้จริง กรมทรัพยากรธรณีจึงได้ดำเนินการสำรวจ ติดตามตรวจสอบ และประเมิน
การเปล่ียนแปลงแนวชายฝั่งทะเลในช่วงปี พ.ศ. 2545 และ พ.ศ. 2551 ด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์
โดยวิเคราะห์แนวชายฝ่ังทะเลจากการแปลความหมายจากภาพถ่ายทางอากาศ ร่วมกับการสำรวจแนว
ชายฝั่งทะเลโดยการรังวัดดว้ ยดาวเทียมจพี ีเอสแบบสมั พัทธ์ (Differential Global Positioning System: DGPS)
ซ่ึงได้ดำเนินการสำรวจเป็นระยะทางประมาณ 11 กิโลเมตร สามารถจำแนกลักษณะการเปลี่ยนแปลง
ออกได้เป็น 3 สถานภาพ คือพื้นที่กัดเซาะปานกลาง พื้นท่ีสะสมตัว และพ้ืนท่ีคงสภาพ คิดเป็นระยะทาง
คือ 2.3 กิโลเมตร(21.0%) 0.5 กิโลเมตร (4.5%) และ 8.2 กิโลเมตร (74.5%) ตามลำดับ และในช่วง
ระหว่างปี พ.ศ. 2551 – 2560 ระยะทางรวมประมาณ 10.0 กิโลเมตร พบว่าพ้ืนท่ีแบ่งออกได้เป็น
2 สถานภาพคือ ชายหาดสะสมตัว และชายหาดคงสภาพ คิดเป็นระยะทาง 1 กิโลเมตร (10%)
และ 9 กิโลเมตร (90%) ตามลำดบั นอกจากนี้ยังได้ทำการศกึ ษาพฤติกรรมการเปลยี่ นแปลงธรณีสัณฐาน
ชายหาดของแต่ละช่วงฤดูกาล ใน 2 ช่วงเวลา คือ ช่วงก่อนฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ และหลังฤดูมรสุม
ตะวันตกเฉียงใต้ โดยการสำรวจรังวัดด้วยดาวเทียม จีพีเอส แบบสัมพัทธ์ พบว่า ปริมาณทรายหน้าหาด
ในช่วงหลังมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ มีปริมาณเพิ่มมากข้ึนกว่าช่วงก่อนมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ กล่าวคือ
ในช่วงก่อนมรสุมฯ หน้าหาดมีการสะสมตัว แล้วพ้ืนท่ีหน้าหาดเร่ิมมีการกัดเซาะในช่วงระหว่างฤดูมรสุมฯ
ตะกอนทรายถูกพัดพาออกไปจำนวนมากทำใหห้ น้าหาดมีความลาดชันสงู จากนนั้ ในช่วงหลังมรสุมฯ พื้นที่
ที่ถูกกดั เซาะจะถูกแทนทด่ี ้วยตะกอนชุดใหม่ ทำใหห้ น้าหาดกว้างขึ้นและมีความลาดชันน้อยลง

ธรณีวิทยากายภาพพื้นทะเลใกล้ชายฝ่ัง บริเวณอำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี
ครอบคลุมพ้ืนท่ีประมาณ 80 ตารางกิโลเมตร ด้วยวิธีหยั่งน้ำลึก วิธีบันทึกภาพหน้าตัดข้างคลื่นไหว
สะเทือน แบบสะท้อนกลับระดับตื้นความละเอียดสูง และการเก็บตัวอย่างตะกอนพื้นผิวท้องทะเล พบว่า
ระดับน้ำตามแนวเส้นสำรวจมีความลึก -0.5 ถึง -10 เมตร จากระดับทะเลปานกลาง น้ำลึกท่ีสุดอยู่บริเวณ
ร่องน้ำปากแม่น้ำเวฬุ ลักษณะพ้ืนผิวท้องทะเลในพ้ืนที่สำรวจโดยทั่วไปค่อนข้างราบเรียบ มีความลาดชันต่ำ
ประมาณ 1: 500 พบแนวสะสมของตะกอนทราย บริเวณปากแม่น้ำแขมหนู ระยะทางยาว 2 กิโลเมตรและ

-XI-

พื้นที่สะสมตะกอนทรายปนโคลนทะเลบริเวณทางทิศตะวันตกของปากแม่น้ำเวฬุ ชนิดของตะกอนพ้ืน
ทะเลแบ่งเป็น 1) ตะกอนโคลนทะเลปนทราย 40% 2) ตะกอนโคลนทะเล 38% 3) ตะกอนทรายปนโคลน
ทะเล 16% 4) ตะกอนทราย 6%

1.บทนำ

1.1 หลักกำรและเหตุผล

ประเทศไทยมีพ้ืนที่ติดชายฝั่งทะเล ครอบคลุม 23 จังหวัด โดยแบ่งออกเป็นพื้นที่ชายฝั่ง
ทะเลอ่าวไทย 17 จังหวัด ประกอบด้วย จังหวัดตราด จันทบุรี ระยอง ชลบุรี ฉะเชิงเทรา สมุทรปราการ
กรุงเทพมหานคร สมุทรสาคร สมุทรสงคราม เพชรบุรี ประจวบคีรีขนั ธ์ ชุมพร สุราษฎรธ์ านี นครศรีธรรมราช
สงขลา ปัตตานี และนราธิวาส ส่วนพ้ืนท่ีชายฝั่งทะเลอันดามัน ประกอบด้วย 6 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดระนอง
พังงา ภูเก็ต กระบี่ ตรัง และสตูล จากอดีตถึงปัจจุบันพื้นท่ีชายฝั่งได้มีการเปลี่ยนแปลงอย่างมากและปัญหา
สาคัญท่ีเกิดตามมาคือการกัดเซาะชายฝ่ัง ชายฝั่งทะเลประเทศไทยประสบปัญหาการกัดเซาะเป็นระยะทาง
ประมาณ 830 กิโลเมตร ปัจจุบันมีชายฝ่ังท่ียังประสบปัญหาการกัดเซาะ และยังไม่มีการดาเนินการแก้ไข
ปญั หา เป็นระยะทางประมาณ 168 กิโลเมตร ส่งผลให้เกิดการสูญเสียทีด่ ิน สูญเสียรายไดจ้ ากแหลง่ ท่องเที่ยว
และอุตสาหกรรมต่อเน่ือง และสูญเสียสถานท่ีสาคัญทางประวัติศาสตร์ โบราณสถาน วัด โรงเรียน
สาเหตุของปัญหาดังกล่าวเกิดขึ้นท้ังจากธรรมชาติ อาทิ ลมมรสุม การเปลี่ยนแปลงระดับน้าทะเล
ลักษณะธรณีแปรสัณฐาน แต่สาเหตุท่ีกระตุ้นให้เกิดการเปล่ียนแปลงชายฝั่งอย่างรวดเร็วคือกิจกรรมของมนุษย์
โดยเฉพาะอย่างย่ิงการใช้ประโยชน์ที่ดินท่ีผิดประเภท ท้ังอุตสาหกรรมการท่องเท่ียว การประมง การตั้งถิ่นฐาน
หรอื แมแ้ ต่โครงสร้างขนาดใหญ่ตามแนวชายฝ่ัง ล้วนเป็นสาเหตุใหก้ ารปรับสมดลุ ตามธรรมชาตเิ ปล่ยี นแปลงไป
นอกจากปัญหาทางกายภาพข้างต้นแล้ว ปัญหาการกัดเซาะชายฝ่ังยังสร้างความเสียหายต่อระบบนิเวศน์
เศรษฐกิจสังคม และคุณภาพชีวิตของคนในพ้ืนท่ี ดังนั้นเพื่อให้มนุษย์อยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างมีความสุข
และยั่งยนื จงึ ควรมีการเรยี นรู้และเข้าใจถึงภยั ธรรมชาตพิ รอ้ มทั้งปรบั ตัวให้เขา้ กบั ธรรมชาติไดอ้ ย่างสมดุล

กรมทรัพยากรธรณีในฐานะหน่วยงานราชการท่ีมีหน้าที่รับผิดชอบในการสารวจศึกษา
ธรณีวิทยาชายฝ่ังและนอกชายฝั่งทะเล จึงได้ดาเนินการสารวจการเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทั้งในแนวราบและแนวดิ่ง
ในช่วงก่อนฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ระหว่างฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ และหลังฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้
เดินเรือสารวจธรณีฟิสิกส์ในทะเลเพ่ือหาความลาดเอียง ความลึกของท้องทะเล ชนิดและความหนาของ
ชั้นตะกอนโดยข้อมูลทั้งหมดจะเป็นประโยชน์อย่างย่ิงต่อหน่วยงานท่ีมีหน้าท่ีแก้ไขป้องกันปัญหาการกัดเซาะ
ชายฝั่งเพื่อนาไปใช้เป็นแนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งทะเล นอกจากนี้
กรมทรัพยากรธรณีได้ดาเนินการเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ข้อมูลดังกล่าวแก่ประชาชนและบุคคลทั่วไป
ทสี่ นใจในรูปแบบของสื่อต่างๆ เพื่อใหง้ ่ายตอ่ การเข้าถงึ ข้อมูล ไดแ้ ก่ เผยแพร่ข้อมูลผา่ นเว็บไซตก์ รมทรัพยากรธรณี
รายงานผลการศกึ ษา โปสเตอรว์ ิชาการ และแผน่ พับ เป็นตน้

1.2 วัตถุประสงค์

เพ่ือติดตาม ตรวจสอบ และวิเคราะห์สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทะเลอ่าวไทย
พนื้ ท่ีอาเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจนั ทบุรี สาหรับใช้เป็นข้อมูลพ้ืนฐานประกอบการตัดสินใจให้กับหน่วยงานทเี่ ก่ียวข้อง
ใช้เป็นแนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหาการกัดเซาะชายฝ่ังทะเลตลอดจนใช้เป็นข้อมูลเบ้ืองต้น
ในการวางผงั เมอื ง กาหนดเขตการใช้ประโยชนท์ ี่ดนิ ใหเ้ หมาะสม และสอดคล้องกับสภาพพน้ื ที่ในบรเิ วณชายหาด

-2-

1.3 เป้ำหมำยและพืน้ ทีด่ ำเนนิ กำร

ข้อมูลการเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทะเลท้ังในแนวราบและแนวด่ิง ข้อมูลธรณีสัณฐานชายฝ่ังทะเล
และการสารวจธรณีวิทยาทางทะเล อาเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี คิดเป็นระยะทางตามแนวชายฝั่ง
ประมาณ 25 กโิ ลเมตร (รูปท่ี 1)

1.4 กลมุ่ เป้ำหมำย/ผู้รับบรกิ ำร

ข้อมูลการเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังทะเล และธรณีวิทยาทางทะเล เผยแพร่แก่หน่วยงานภาครัฐ
หน่วยงานสว่ นท้องถน่ิ และประชาชนทั่วไปในพ้ืนที่ เพ่ือใชเ้ ป็นข้อมูลพื้นฐานประกอบการตัดสินใจให้กับหน่วยงาน
ท่ีเก่ียวข้องใช้เป็นแนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหาการกัดเซาะชายฝ่ังทะเลตลอดจนใช้เป็นข้อมูล
เบ้ืองต้น ในการวางผังเมือง กาหนดเขตการใช้ประโยชน์ท่ีดินให้เหมาะสม และสอดคล้องกับสภาพพื้นท่ี
ใช้ในการวางแผนจดั การทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม ในบรเิ วณชายหาด

1.5 ระยะเวลำดำเนินกำร

1 ปี (ปีงบประมาณ 2560)

1.6 ผลผลิต

1) ข้อมูลการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังทะเลในพื้นที่ศึกษาพร้อมรายงานและแผนท่ีประกอบ
รายงานแสดงระยะทาง และอัตราของการเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังในชว่ งรอบ 6 ปี และในช่วงรอบ 9 ปี ที่ผ่านมา

2) ข้อมูลธรณีวิทยาทางทะเล ประกอบด้วย ลักษณะภูมิประเทศพ้ืนทะเล สภาพธรณีสัณฐานวิทยา
และธรณวี ิทยาชน้ั ตะกอน พรอ้ มรายงาน

3) ข้อเสนอแนะ/แนวทางในการวางแผนป้องกันและลดผลกระทบจากการกัดเซาะชายฝ่ัง
สาหรบั พื้นท่ี อาเภอแหลมสิงห์ จงั หวดั จันทบรุ ี

1.7 ผลทค่ี ำดว่ำจะได้รบั

ข้อมูลสถานภาพการปลี่ยนแปลงชายฝ่ังพ้ืนท่ีอาเภอแหลมสิงห์ จะเป็นประโยชน์ต่อ
หน่วยงานที่รับผิดชอบในการแก้ไขปัญหาชายฝั่ง หน่วยงานส่วนท้องถิ่นและประชาชนในพ้ืนท่ีใช้เป็นข้อมูล
และแนวทางในการวางแผนการใชป้ ระโยชนท์ ดี่ ินในอนาคต

-3-
รูปที่ 1 ขอบเขตพ้ืนทศี่ กึ ษำ อำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบรุ ี

2. สาเหตุและการเปลย่ี นแปลงชายฝั่ง

2.1 การเปล่ียนแปลงชายฝง่ั (Coastal change)

การเปลี่ยนแปลงชายฝั่ง หมายถงึ การเปลี่ยนรูปแบบทางกายภาพของพื้นที่ชายฝ่ัง หรือเป็น
การเปลี่ยนรูปลักษณ์ของพ้ืนท่ีชายฝั่งจากเดิมท่ีเคยปรากฏให้เห็นเป็นอีกรูปแบบหนึ่งซ่ึงแตกต่างออกไป
การเปลี่ยนแปลงมีหลายแบบตามกระบวนการทางธรณีวิทยา แต่ที่สาคัญและเกิดข้ึนมาก ได้แก่ การกัดเซาะชายฝั่ง
การเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังสามารถแสดงได้ใน 3 ลักษณะ คือ ชายฝั่งที่มีการกัดเซาะ ชายฝ่ังที่มีการสะสมตัว
และชายฝั่งคงสภาพ (สิน สนิ สกุล และคณะ, 2546)

2.1.1 ชายฝั่งท่ีมีการกดั เซาะ (Erosion coast)

กระบวนการกัดเซาะเกิดข้ึนได้ทั้งในหินและตะกอน โดยมีตัวการสาคัญ คือ น้า ลม และธารน้าแข็ง
เมื่อเกิดการกัดเซาะจะทาให้เกิดการเปล่ียนแปลงสภาพหรือรูปแบบแตกต่างไปจากเดิม กระบวนการดังกล่าว
ทาให้ชายทะเลเปล่ียนแนวหรือเกิดการถอยร่นของชายฝ่ังเข้าไปในแผ่นดิน ซ่ึงส่งผลโดยตรงต่อผู้อยู่อาศัย
ตลอดจนสิ่งมีชีวิตและโครงสร้างในบริเวณดังกล่าว ชายฝ่ังที่มีการกัดเซาะถูกแบ่งออกเป็น 2 ประเภท
ตามอตั ราการกัดเซาะตอ่ ปี และความเสียหายท่ีมผี ลกระทบทงั้ ด้านเศรษฐกจิ และสังคมในพื้นที่ ดงั น้ี

1) ชายฝั่งมีการกัดเซาะรุนแรง (Severe erosion) เป็นพื้นที่ชายฝั่งที่มีอัตราการกัดเซาะ
มากกว่า 5 เมตรข้นึ ไปต่อปี มีการสูญเสยี ทด่ี นิ มาก และเกิดความเสียหายตอ่ ทรัพย์สนิ ชัดเจน

2) ชายฝ่งั มีการกัดเซาะปานกลาง (Moderate erosion) เป็นพื้นที่ชายฝ่ังที่มีอตั ราการกัดเซาะ
ตง้ั แต่ 1-5 เมตรต่อปี มีการกดั เซาะแบบคอ่ ยเปน็ ค่อยไป

2.1.2 ชายฝัง่ ทีม่ ีการสะสมตวั (Depositional coast)

เกิดจากกระบวนการสะสมตัวของตะกอน ซึ่งถูกพัดพาออกไปจากท่ีหนึ่งไปกองหรือทับถม
กันอยู่อีกท่ีหนึ่ง โดยคล่ืนและกระแสน้าเป็นตัวการหลัก ชายฝ่ังที่มีการสะสมตัวส่วนมากจะเกิดข้ึนในบริเวณ
ที่ราบน้าข้ึนถึงมากกว่าบริเวณหาดทราย โดยตะกอนที่แขวนลอยมากับน้าและคลื่นจะถูกพัดพามาสะสมตัว
ใกลฝ้ ่ัง โดยมีอตั ราการสะสมตัวในพืน้ ที่ ต้ังแต่ 1-5 เมตรตอ่ ปี

2.1.3 ชายฝง่ั คงสภาพ (Stable coast)

ชายฝั่งคงสภาพเป็นชายฝ่ังที่มีการปรับสภาพสมดุลธรรมชาติได้ตามฤดูกาล คือ ในรอบหนึ่ง
ปเี กิดการกัดเซาะและสะสมตวั ของตะกอนในพ้ืนท่ีปริมาณใกลเ้ คียงกนั คอื 1 เมตรต่อปี (±1)

-5-

2.2 สาเหตุการเปลย่ี นแปลงชายฝั่ง

ปจั จยั ที่มผี ลตอ่ การเปลีย่ นแปลงชายฝง่ั ประเทศไทยประกอบด้วยหลายปัจจัย ดงั น้ี

2.2.1 ธรณแี ปรสัณฐาน (Tectonic movement)

แผ่นเปลือกโลกมีการเคลื่อนที่ตลอดเวลา จึงทาให้เกิดกระบวนการเคลื่อนที่เข้าหากันของ
แผ่นเปลือกโลก (Convergent plate motion) การแยกตัวของแผ่นเปลือกโลก (Divergent plate motion)
และการเคล่ือนที่ผ่านกันของแผ่นเปลือกโลก (Transform plate motion) ซึ่งกระบวนการดังกล่าวส่งผลให้
เกิดการยกตัวหรือทรุดตัวของพื้นที่เป็นบริเวณกว้าง บางพื้นท่ีเคยโผล่พ้นผิวน้าอาจจมตัวลงอยู่ใต้ทะเล
การทรุดตวั ดังกล่าวทาให้พนื้ ทีช่ ายฝั่งมรี ะดับต่าลง และเกดิ การกัดเซาะข้ึนได้ง่าย

2.2.2 การเปลยี่ นแปลงระดับน้าทะเล (Sea level change)

ระดับน้าทะเลมีการเปลี่ยนแปลงมาหลายยุคหลายสมัย และแตกต่างกันไปในแต่ละพ้ืนที่
ขึ้นอยู่กับลักษณะธรณีสัณฐานของพื้นที่น้ันๆ ระดับน้าทะเลท่ีเปล่ียนไปทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงชายฝ่ัง
ในปัจจุบันเช่ือกันว่าระดับน้าทะเลสูงขึ้น โดยมีสาเหตุมาจากการเปลี่ยนแป ลงของสภาพภูมิอากาศ
เม่ือมีการเพ่ิมข้ึนของระดับน้าทะเลจึงส่งผลให้เกิดการรุกตัวของน้าทะเลเข้าไปในแผ่นดินมากข้ึน
และเกิดปญั หาการกดั เซาะชายฝ่ังตามมา

2.2.3 กระบวนการชายฝ่งั (Coastal process)

ลม คลื่น น้าข้ึนน้าลง และกระแสน้า เป็นกระบวนการทางธรรมชาติที่ร่วมกันทาให้เกิด
กระบวนการชายฝั่ง ตัวการของการพัดพาตะกอนชายฝ่ังที่สาคัญ คือ คลื่นและการข้ึนลงของน้า
คลื่นส่งผลกระทบต่อชายฝั่งทั้งในสภาวะปกติและในช่วงมีพายุหรือมรสุม คลื่นที่เกิดในช่วงมรสุมจะมีพลังสูง
เคลอ่ื นท่ไี ด้เรว็ และแรงกว่าปกติ แรงต้านจากชายฝั่งมนี ้อยกวา่ จึงทาใหช้ ายฝง่ั ถูกกดั เซาะไปได้ง่าย

2.2.4 ปรมิ าณตะกอนท่สี ะสมตวั (Sediment supply)

โดยปกติชายฝั่งแต่ละพ้ืนท่ีจะมีแหล่งตะกอนที่ถูกพัดพามาสะสมตัวโดยกระบวนการตาม
ธรรมชาติ ท้ังจากแม่น้าท่ีนาตะกอนจากแผ่นดินไหลลงสู่ทะเลบริเวณปากแม่น้า จากนั้นจะถูกพัดพาไปสะสมตัว
ตามแนวชายฝ่ัง และตะกอนจากไหล่ทวีปท่ีถูกคล่ืนและกระแสน้ากัดเซาะแล้วพัดพามาสะสมตัวในบริเวณ
ชายฝัง่ ซึ่งจะเกิดขน้ึ มากในฤดมู รสุม การเปลีย่ นแปลงปรมิ าณตะกอนสู่ท้องทะเลส่งผลใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลง
ชายฝั่งตามมา

2.2.5 กจิ กรรมของมนษุ ย์ (Human activities)

กิ จ ก ร ร ม ข อ ง ม นุ ษ ย์ เป็ น อี ก ปั จ จั ย ส า คั ญ ที่ ท า ให้ เกิ ด ก า ร เป ลี่ ย น แ ป ล ง ช า ย ฝั่ งแ ล ะ มี
การเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็ว อาทิ อุตสาหกรรมท่องเท่ียว การประมง บ่อกุ้ง การตักและดูดทราย ตลอดจน
โครงสรา้ งขนาดใหญต่ ามแนวชายฝั่ง กิจกรรมดงั กลา่ วส่งผลใหร้ ะบบระบายนา้ เปลีย่ นแปลงไป เกิดการทรดุ ตัว
ของแผ่นดิน การสะสมตัวของตะกอนจากแผ่นดินสู่ทะเลลดน้อยลง ทาให้การปรับสมดุลตามธรรมชาติของ
พ้ืนท่ชี ายฝ่งั เปลีย่ นแปลงไป เกดิ ปัญหากดั เซาะรนุ แรงมากขึน้

3.ขอ้ มลู พื้นที่ศึกษา

3.1 ขอ้ มลู ท่วั ไป

อำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี ต้ังอยู่ภำคตะวันออกของประเทศไทย ครอบคลุมเนอ้ื ที่
ประมำณ 119,250 ไร่ หรือ 190.80 ตำรำงกิโลเมตร ประกอบด้วย 7 ตำบล ได้แก่ ตำบลปำกน้ำแหลมสิงห์
ตำบลเกำะเปรดิ ตำบลหนองซ่ิม ตำบลพลิ้ว ตำบลคลองน้ำเค็ม ตำบลบำงสระเกำ้ และตำบลบำงกะไชย

3.1.1 อาณาเขตตดิ ต่อ

ทิศเหนอื ติดต่อกับอำเภอเมืองจนั ทบุรี จังหวดั จันทบรุ ี
ทิศตะวันออก ติดตอ่ กับอำเภอขลงุ จังหวดั จันทบรุ ี
ทศิ ใต้ ตดิ ต่อกับอำ่ วไทย
ทิศตะวันตก ตดิ ตอ่ กับอำเภอทำ่ ใหม่ จังหวดั จนั ทบุรี

3.1.2 ลักษณะทางภูมิศาสตร์

อำเภอแหลมสิงห์ตั้งอยู่ทำงตอนใต้ของจังหวัดจันทบุรี ตอนบนของอำเภอแหลมสิงห์มี
ลกั ษณะภูมิประเทศเป็นแบบท่ีรำบเชิงเขำ ทร่ี ำบสลับเนินเขำ ตอนกลำงถึงตอนล่ำงเป็นท่ีรำบชำยฝั่งทะเล
สลับเนนิ เขำ ปำ่ ชำยเลน ลุ่มแม่นำ้ และท่ีรำบลุม่ ริมฝ่ังทะเล มีเขำลกู โดดบริเวณตอนกลำงของอำเภอได้แก่
เขำหนองซ่ิมและเขำซำห้ำน มีแม่น้ำสำยหลักเปรียบเสมือนเส้นเลือดใหญ่ของอำเภอแหลมสิงห์
คือแมน่ ้ำจนั ทบรุ ี

3.1.3 อาชีพและการใชป้ ระโยชนท์ ด่ี ิน

อำชีพหลัก ได้แก่ ทำนำ ทำสวน เพำะเลย้ี งสตั ว์น้ำ และประมง พืชเศรษฐกิจที่สำคัญ คือ
ขำ้ ว ทเุ รียน มงั คุด เงำะ ลองกอง ยำงพำรำ และถั่ว สตั ว์เศรษฐกจิ ได้แก่ กุง้

กำรใช้ประโยชน์ท่ีดิน ในพ้ืนท่ีลุ่มต่ำ ส่วนใหญ่ใช้ปลูกข้ำว พื้นท่ีลุ่มต่ำดังกล่ำวมักพบปัญหำ
ดนิ เค็มและดินกรอ่ ยโดยเฉพำะในชว่ งหนำ้ แล้ง (ฤดูร้อน) ที่รำบสลับเนนิ เขำ ส่วนใหญ่ใช้ทำสวนผลไม้ สลับปลูก
ยำงพำรำ แหล่งชุมชนส่วนใหญ่ต้ังอยูบ่ นเนินทรำยซ่ึงวำงตัวเป็นแนวยำวขนำนกบั แนวชำยฝง่ั และบนภูเขำ
เช่น เกำะเปริด เขำหนองซ่ิม และเขำซำห้ำน เป็นต้น พ้ืนที่ตำมแนวชำยฝ่ังใช้ประโยชน์หลำกหลำย ได้แก่
แหลง่ ชมุ ชน สถำนทีเ่ พำะเล้ียงสัตวน์ ำ้ รสี อรท์ และประมง เปน็ ต้น

-7-

3.2 อตุ ุนยิ มวทิ ยา

จังหวัดจันทบุรีอยู่ภำยใต้อิทธิพลของมรสุมที่พัดเวียนประจำฤดูกำล 2 ชนิด คือ
มรสุมตะวันออกเฉียงเหนือที่ พัดปกคลุมในช่วงฤดูหนำวตั้งแต่ประมำณกลำงเดือนตุลำคมถึงกลำงเดือน
กุมภำพันธ์ ซ่ึงจะนำควำมควำมเย็นมำสู่จังหวัด และมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ที่พัดปกคลุมในช่วงฤดูฝน
ประมำณกลำงเดือนพฤษภำคมถึงกลำงเดือนตุลำคม จำกลักษณะภูมิประเทศที่มีชำยฝ่ังทะเล
และมีเทือกเขำอยใู่ กล้ทะเลด้ำนท่เี ปดิ รับมรสุมตะวันตกเฉียงใต้จำกอ่ำวไทยอย่ำงเต็มท่ี จึงทำให้ฝนตกมำก
ตำมแนวภูเขำและชำยฝั่งทะเล โดยจังหวัดจันทบุรีมีฝนตกชุกต้ังแต่เดือนมิถุนำยนเป็นต้นไปจนถึงเดือน
กนั ยำยน

3.2.1 ฤดูกาล

อำเภอแหลมสงิ ห์ จงั หวดั จนั ทบรุ ี มี 3 ฤดู คอื ฤดูร้อน ฤดฝู น และฤดูหนำว
1) ฤดูร้อน เร่ิมต้ังแต่กลำงเดือนกุมภำพันธ์ถึงกลำงเดือนพฤษภำคม เมื่อเปล่ียนเข้ำสู่
ฤดรู อ้ นอำกำศจะรอ้ นข้นึ แต่ได้รับ กระแสลมจำกทะเล ทำให้อำกำศไมร่ ้อนอบอ้ำวมำกนัก
2) ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่กลำงเดือนพฤษภำคมถึงกลำงเดือนตุลำคม เป็นระยะท่ี
มรสุมตะวันตกเฉียงใต้พัดปกคลุมประเทศไทย ซึ่งจะนำควำมช้ืนจำกทะเลอันดำมันพัดผ่ำนอ่ำวไทยเข้ำสู่
ภำคตะวันออก ทำให้อำกำศจะชุ่มช้ืนและมีฝนตกชุกทั่วไป ซึ่งจังหวัดจันทบุรีนับเป็นจังหวัดหน่ึง
ทม่ี ีฝนมำกของประเทศไทย
3) ฤดูหนาว เริ่มต้ังแต่กลำงเดือนตุลำคมถึงกลำงเดือนกุมภำพันธ์ ซ่ึงเป็นช่วงของมรสุม
ตะวันออกเฉียงเหนือพัดปกคลุมประเทศไทย ซ่ึงพัดพำเอำมวลอำกำศเย็นและแห้งจำกประเทศจีนเข้ำ
มำปกคลุมประเทศไทย แต่เน่ืองจำกจังหวัดจันทบุรีอยู่ในละติจูดท่ีต่ำและมีพ้ืนที่ติดบริเวณชำยฝ่ังทะเลซ่ึง
ไดร้ ับอิทธิพลจำกลมทะเลทำใหอ้ ำกำศไม่หนำวเย็นมำกนัก

3.2.2 อุณหภมู ิ

จั งห วั ด จั น ท บุ รี เป็ น จั งห วัด ท่ี อยู่ ใก ล้ เขต ช ำย ฝ่ั งท ะเล จึ งได้ รับ อิ ท ธิพ ล จ ำก ล ม ท ะเล
ทำให้อำกำศไม่ร้อนจัดนัก ในฤดูร้อนและฤดูหนำวอำกำศก็ไม่หนำวจัด อุณหภูมิเฉล่ียตลอดทั้งปีไม่ค่อย
เปลี่ยนแปลงมำกนัก โดยมีอุณหภูมิเฉลย่ี ตลอดปี 27.4 องศำเซลเซยี ส อุณหภูมิสูงสุดเฉลย่ี 32.2 องศำเซลเซียส
อุณหภูมสิ ูงท่สี ุดที่เคยตรวจวัดได้ 38.8 องศำเซลเซียส เมอื่ วันท่ี 9 เมษำยน 2542 ส่วนอุณหภูมิต่ำสดุ เฉลี่ย
23.8 องศำเซลเซียส อณุ หภูมิต่ำท่ีสุดทเ่ี คยตรวจวดั ได้ 8.9 องศำเซลเซยี ส เม่อื วันที่ 16 ธันวำคม 2497 (ตำรำงที่ 1)

ตารางที่ 1 สถติ อิ ุณหภมู ิ ณ สถานอี ุตนุ ิยมวิทยา จังหวัดจนั ทบุรี ช่วงรอบ 12 ปี

อุณหภูมิ 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558
(องศา)
สถำนอี ุตนุ ยิ มวิทยำจนั ทบุรี Chanthaburi Meteorology Station
สูงสุด 36.6 36.4 36.0 36.8 35.7 35.4 36.2 36.6 35.7 36.0 37.4 36.4 36.0
ตำ่ สุด
17.4 18.1 16.4 17.5 16.5 17.9 16.1 19.7 18.0 20.8 17.4 15.1 18.2

ท่ีมา: กรมอตุ ุนิยมวทิ ยา รวบรวมโดยสานกั งานสถิตแิ ห่งชาติ (2560)

-8-

3.2.3 ฝน

จังหวัดจันทบุรีเป็นจังหวัดที่มีฝนชุกเกือบตลอดปี (ตำรำงท่ี 2) เน่ืองจำกลักษณะ
ภูมิประเทศอำนวยให้คือมีบำงส่วนที่เป็นเทือกเขำสูง บริเวณท่ีอยู่ด้ำนหน้ำของทิวเขำจะเกิดลักษณะ
ฝนภูเขำตกอยู่เสมอ ซ่ึงปริมำณฝนท่ีตกในลักษณะดังกล่ำวอำจทำให้เกิดน้ำป่ำไหลหลำกรุนแรงเข้ำท่วม
พื้นท่ีใกล้เคียงและบริเวณตัวเมืองได้ นอกจำกน้ีบริเวณจังหวัดจันทบุรียังอยู่ใกล้ทะเลได้รับอิทธิพล
จำกมรสุมตะวันตกเฉียงใต้เต็มที่ ทำให้มีฝนตกชุกท่ัวไปบริเวณอำเภอเมือง อำเภอท่ำใหม่ อำเภอแหลมสิงห์
และอำเภอขลงุ ซง่ึ เปน็ บรเิ วณชำยฝง่ั ทะเลดำ้ นรับลมมีปรมิ ำณฝนรวมตลอดปีประมำณ 2,500-3,000 มลิ ลเิ มตร

ตารางท่ี 2 สถติ ปิ ริมาณฝน ณ สถานอี ตุ ุนยิ มวิทยา จงั หวดั จันทบรุ ี ชว่ งรอบ 12 ปี

รายการ 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558
สถานอี ตุ ุนยิ มวิทยาจันทบรุ ี Chanthaburi Meteorology Station
ฝนรวม (มิลลิเมตร)
จำนวนวันฝนตก (วนั ) 2,472.9 2,988.8 2,891.1 3,910.5 3,434.9 3,452.4 3,099.1 2,856.0 3,316.7 2,545.7 3,711.2 2,768.7 2,721.4
ฝนสูงสุด (มลิ ลเิ มตร)
163 149 175 166 180 189 165 163 175 181 178 159 157

102.0 146.6 133.1 273.0 199.4 135.0 123.4 139.6 221.2 103.6 394.9 141.5 197.1

ท่ีมา: กรมอุตุนิยมวทิ ยา รวบรวมโดยสานกั งานสถิตแิ หง่ ชาติ (2560)

-9-

3.3 อทุ กศาสตรช์ ายฝ่ังทะเล

อุทกศำสตร์ชำยฝั่งทะเลหรือกระบวนกำรชำยฝ่ัง เป็นสำเหตุสำคัญท่ีทำให้ชำยฝั่งเกิด
กำรเปล่ียนแปลงตลอดเวลำ (Dynamic) อำทิ กระบวนกำรของลม คลื่น กระแสน้ำ และน้ำข้ึนน้ำลง
อิทธิพลดังกล่ำวส่งผลต่อกำรกัดเซำะ กำรสะสมตัว และกำรพัดพำเคลื่อนท่ีของตะกอนชำยฝั่งโดยตรง
ทำใหพ้ นื้ ทต่ี ำมแนวชำยฝงั่ หรอื ลักษณะสัณฐำนของหำดเกิดกำรเปลีย่ นแปลงท่แี ตกต่ำงกนั ไป

3.3.1 กระแสลม

3.3.1.1 ลมมรสุม (Monsoonal wind)

ลมเกิดข้ึนจำกควำมแตกต่ำงของควำมกดอำกำศ ดังน้ันกำรเปลี่ยนตำแหน่งของ
หย่อมควำมกดอำกำศย่อมมีผลต่อทิศทำงของลม ลมจึงมีกำรเปล่ียนแปลงทิศทำงไปตำมฤดูกำล ลมมรสุม
จัดเป็นล มประจำฤดูกำล ท่ี เกิดจำกคว ำมแตกต่ำงระห ว่ำงอุณ หภู มิของพื้น ดินแล ะพ้ืนน้ำในฤดู ห นำว
อุณหภูมิของพื้นดินเย็นกว่ำอุณหภูมิของน้ำในมหำสมุทร อำกำศเหนือพื้นน้ำจึงมีอุณหภูมิสูงกว่ำและ
ลอยตัวขึ้นสู่เบ้ืองบน อำกำศเหนือทวีปซ่ึงเย็นกว่ำไหลไปแทนท่ีทำให้เกิดเป็นลมพัดออกจำกทวีป พอถึง
ฤดูร้อนอุณหภูมิของดินภำคพ้ืนทวีปร้อนกว่ำน้ำในมหำสมุทร เป็นเหตุให้เกิดลมพัดในทิศทำงตรงข้ำม
พ้นื ทอี่ ำเภอแหลมสงิ ห์ จังหวัดจันทบุรี ไดร้ บั อิทธิพลจำกลมมรสุม (รูปท่ี 2) ดังน้ี

1) ลมมรสุมตะวัน ออกเฉียงเหนื อ ประมำณ กลำงเดือนตุลำคมจะมี มรสุม
ตะวันออกเฉียงเหนือพัดปกคลุมประเทศไทยจนถึงกลำงเดอื นกมุ ภำพันธ์ มรสุมนี้มีแหล่งกำเนิดจำกบรเิ วณ
ควำมกดอำกำศสูงบนซีกโลกเหนือแถบประเทศมองโกเลียและจีน พัดพำเอำมวลอำกำศเย็นและแห้ง
เข้ำมำปกคลุมประเทศไทย แต่เม่ือลมมรสุมนี้พัดผ่ำนอ่ำวไทยก็จะนำควำมชุ่มช้ืนและไอน้ำเข้ำมำปกคลุม
ทำใหพ้ ้ืนทภี่ ำคใตม้ ีฝนชุกโดยเฉพำะภำคใตฝ้ ่ังตะวนั ออก

2) ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ พัดปกคลุมประเทศไทย ระหว่ำงกลำงเดือนพฤษภำคม
ถึงกลำงเดือนตุลำคม โดยมีแหล่งกำเนิดจำกบริเวณควำมกดอำกำศสูง ในซีกโลกใต้บริเวณมหำสมุทรอินเดีย
ซึ่งพัดออกจำกศนู ย์กลำงเป็นลมตะวนั ออกเฉียงใต้ และเปลี่ยนเป็นลมตะวันตกเฉียงใต้เมื่อพัดขำ้ มเส้นศูนย์สูตร
มรสุมน้ีจะนำมวลอำกำศชื้นจำกมหำสมุทรอินเดียมำสู่ประเทศไทย ทำให้มีเมฆมำกและฝนชุกทั่วไป
โดยเฉพำะอย่ำงย่ิงตำมบริเวณชำยฝั่งทะเล อำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรีตั้งอยู่ใกล้ภูเขำด้ำนที่เปิดรับ
ลมมรสุมตะวันตกเฉยี งใต้ ทำให้มีฝนตกชุกตัง้ แต่เดือนมถิ นุ ำยนเป็นตน้ ไปจนถึงเดือนกันยำยน

3.3.1.2 พายุหมนุ เขตร้อน (Tropical cyclones)

ประเทศไทยไดร้ ับผลกระทบจำกพำยทุ ำงฝัง่ ทะเลอำ่ วไทยเป็นหลัก โดยพำยจุ ะเกิดขน้ึ ใน
ทะเลที่มีอุณหภูมิสูงกว่ำ 26 ถึง 27 องศำเซลเซียส และมีปริมำณไอน้ำสูง เมื่อเกิดข้ึนแล้วก็จะเคล่ือนตัว
ตำมกระแสลม ส่วนมำกจะเคลื่อนที่จำกทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก และเคล่ือนจำกบริเวณละติจูดต่ำ
ไปสู่ละติจูดสงู ก่อนท่ีจะเวียนโค้งกลับมำทำงทิศตะวันออก โดยพำยุท่ีเกิดข้ึนจะพิจำรณำควำมรุนแรงตำม
ควำมเร็วของลมสูงสดุ แบ่งไดเ้ ปน็ 3 ประเภท คอื

พ ายุดี เป รสชั่ น (Tropical depression) ควำมเร็วลมใกล้ศูน ย์กลำงน้ อยกว่ำ
63 กโิ ลเมตรตอ่ ช่ัวโมง (34 นอต) พำยุน้ีมีควำมรนุ แรงนอ้ ยที่สดุ

พายุโซนร้อน (Tropical storm) ควำมเร็วลมใกล้ศูนย์กลำงอยู่ระหว่ำง 63 ถึง
118 กโิ ลเมตรต่อชั่วโมง (34 - 64 นอต)

-10-
ไต้ฝุ่น (Typhoon) ควำมเร็วสูงสุดใกล้ศูนย์กลำง ต้ังแต่ 118 กิโลเมตรต่อช่ัวโมง (64 นอต)
ขึน้ ไป เป็นพำยุท่ีมีควำมรนุ แรงมำกทีส่ ุด
พำยุหมุนเขตร้อนท่ีเคลื่อนเข้ำสู่บริเวณจังหวัดจันทบุรีส่วนใหญ่เป็นพำยุดีเปรสชัน
ซ่ึงส่งผลให้มีลมแรง ฝน ตกหนัก และทำให้เกิดสภำวะน้ำท่วมข้ึนได้ในบำงพื้นที่ พำยุดีเปรสช่ันท่ีเคล่ือน
ผ่ำนเข้ำมำในบริเวณจังหวัดจันทบุรีส่วนใหญ่มีแหล่งกำเนิดจำกทะเลจีนใต้และมหำสมุทรแปซิฟิกเหนือ
ดำ้ นตะวันตก โดยเคลื่อนผ่ำนประเทศเวียดนำม ลำว และกมั พูชำเขำ้ สู่ประเทศไทย จำกสถิตทิ ีบ่ ันทึกตั้งแต่
ปี 2494 ถึง 2556 พบว่ำมีพำยุหมุนเขตร้อนเคลื่อนตัวผ่ำนจังหวัดจันทบุรีท้ังหมด 9 ลูก ซึ่งส่วนใหญ่มี
กำลังแรงเป็นพำยุดีเปรสช่ันเคล่ือนตัวผ่ำนเข้ำมำในเดือนกรกฎำคม 1 ลูก (2494) เดือนตุลำคม 8 ลูก
(2495 (2) 2500 2502 2503 2517 2528 2535 )

รูปท่ี 2 ทิศทางการเคล่ือนที่ของลมมรสมุ ในประเทศไทย (กรมทรพั ยากรทางทะเลและชายฝั่ง, 2553)

3.3.2 คล่นื (Waves)

คล่ืนมหำสมุทรมีหลำยรูปแบบ แล้วแต่หลักเกณฑ์ที่ใช้เป็นข้อกำหนด เช่น คลื่นที่
เคลื่อนที่ไปข้ำงหน้ำ (Progressive waves) และอยู่กับที่ (Standing waves) คล่ืนส้ัน (Short waves)
และคล่ืนยำว (Long waves) คลื่นน้ำตื้น (Shallow-water waves) และคลื่นน้ำลึก (Deep-water
waves) คลน่ื อสิ ระ (Free waves) และคลื่นในควบคมุ (Forced waves) เป็นต้น สำเหตุของกำรเกิดคลื่น
เกดิ ไดจ้ ำกหลำยสำเหตุ ได้แก่ ลม แผน่ ดินไหว ภูเขำไฟระเบิด แผน่ ดินใตน้ ำ้ ถลม่ แรงดงึ ดูดจำกดวงอำทติ ย์

-11-

และดวงจันทร์ กำรเปลี่ยนแปลงควำมกดดันอำกำศ ข้อแตกต่ำงของควำมหนำแน่นระหว่ำงมวลน้ำชั้นบน
และล่ำง และเม่ือกระแสน้ำไหลผ่ำนพื้นท้องทะเลซึ่งไม่เรียบ คล่ืนทีป่ รำกฏให้เรำเห็นเป็นประจำทกุ วนั เป็น
คล่ืนท่ีเกิดจำกลมเป็นส่วนใหญ่ ส่วนคล่ืนท่ีเกิดจำกสำเหตุอ่ืนเรำมักจะมองไม่เห็นเพรำะเกิดข้ึนในระหว่ำง
ช้ันของนำ้ หรอื เปน็ คลน่ื ทม่ี ียอดคล่ืนตำ่ และมคี ำบของคลนื่ ยำวมำก (กรมอตุ นุ ิยมวทิ ยำ, 2557)

คล่ืนประกอบด้วยส่วนของยอดคล่ืน (Crest) คือจุดสูงสุดบนคลื่น ส่วนท้องคลื่น
(Trough) คือระยะในแนวดิ่งจำกยอดคลื่นถึงท้องคลื่น และควำมสูงของคล่ืน (Amplitude) คือระยะใน
แนวรำบจำกยอดคลื่น หรือจำกทอ้ งคล่ืนถึงอีกท้องคลื่นหน่ึงต่อเน่อื งกันสำหรับกำรเคล่อื นที่ของกระแสน้ำ
ในคล่ืนมีลักษณะกำรเคลื่อนท่ีแบบวงกลม เกิดท้ังบริเวณผิวน้ำและใต้ผิวน้ำ วงกลมของกำรเคลื่อนที่หมุน
วนของกระแสน้ำจะเล็กลงเม่อื ระดบั ควำมลึกเพิ่มขึ้น บริเวณน้ำต้ืนทอ้ งคลื่นจะเคล่ือนที่กระทบพ้ืนดนิ กำร
เคลอ่ื นจะมลี กั ษณะเป็นวงรีเม่ือคล่ืนเคลอื่ นที่เข้ำหำฝั่ง ส่วนบนของผวิ นำ้ ของคลืน่ ยงั เคลื่อนที่ดว้ ยควำมเร็ว
ขณะท่ีท้องคลื่นมแี รงเสยี ดทำนจำกพ้นื ผิว คลน่ื จึงยกตวั สูงขึ้น ม้วนตัว และถลำไปข้ำงหนำ้ เกดิ กำรฟำดตัว
กับชำยฝั่งและแตกฟอง เรียกว่ำ "คล่ืนหัวแตก" (Breaker หรือ Surf) (รูปที่ 3) คลื่นที่ซัดเข้ำหำฝั่งเรียกว่ำ
“Swash”เม่อื คลนื่ ซดั กระทบหำดแล้วสลำยตัวและถอยกลับ เรียกว่ำ“Backwash”

รปู ที่ 3 ก-ข) รปู แบบการเคล่ือนท่ขี องคล่ืนเข้าหาฝ่ัง
(http://adventure.howstuffworks.com/outdoor-activities/water-sports/surfing6.htm
http://www.tidalpush.com/ocean-Waves/how-waves-break)

3.3.3 กระแสนา้ (Currents)

กระแสน้ำใกล้ชำยฝ่ังมี 2 ประเภท ได้แก่ กระแสน้ำเลียบชำยฝ่ัง (Longshore current)
กระแสน้ำประเภทนี้จะไหลขนำนกับฝ่ังทะเล และกระแสน้ำออกจำกฝ่ัง (Rip current) กระแสน้ำน้ีจะต้ัง
ฉำกกับฝั่งไหลออกไปสู่ทะเลลึกเมื่อคล่ืนเคลื่อนที่ทำมุมเอียงกับชำยฝ่ังจะก่อให้เกิดกระแสน้ำไหลไปตำม
แนวชำยฝั่งพร้อมกันนี้ก็ได้พัดพำเอำตะกอนเคลื่อนท่ีไปกับกระแสน้ำด้วย กระแสน้ำนี้จะเคลื่อนที่ไปมำ
แตจ่ ะมีทศิ ทำงหลกั ไปในทศิ ทำงใดทิศทำงหนงึ่

3.3.4 นา้ ข้ึน-น้าลง (Tides)

น้ำขึ้น-น้ำลง เป็นคล่ืนชนิดหนึ่ง มีควำมยำวคลื่นมำกท่ีสุดประมำณ 20,000 กิโลเมตร
และมีคำบของคลื่นนำนมำกถึง 12 วัน 25 นำที สำเหตุเกิดจำกแรงดึงดูดของดวงอำทิตย์และดวงจันทร์

-12-

ซง่ึ เป็นปรำกฏกำรณ์ทีเ่ กิดขน้ึ ตอ่ เนอ่ื งตลอดเวลำ คล่ืนนำ้ ข้ึน-น้ำลง ถูกควบคมุ ด้วยแรงดึงดูดและระบบกำร
หมุนของโลก-ดวงอำทิตย์-ดวงจันทร์ คล่ืนจึงไม่สำมำรถเคลื่อนท่ีได้โดยอิสระ (Forced waves)
(กรมอุตุนิยมวิทยำ, 2557) รูปแบบของน้ำขึ้น-น้ำลง จะมีควำมแตกต่ำงกันไปในแต่ละพื้นท่ี ขึ้นกับ
ตำแหน่งและลกั ษณะภมู ปิ ระเทศของพน้ื ทน่ี น้ั ๆ โดยแบง่ ออกเป็น 3 ชนิด (รปู ที่ 4) ดังน้ี

1) น้าเดย่ี ว (Diurnal) น้ำขนึ้ 1 ครง้ั และน้ำลง 1 คร้งั ต่อวัน พบทำงฝัง่ ทะเลอำ่ วไทย
2) น้าคู่ (Semidiurnal) น้ำข้นึ 2 คร้ัง และนำ้ ลง 2 ครงั้ ต่อวนั มักพบฝง่ั ทะเลอนั ดำมนั
3) นา้ ผสม (Mixed) นำ้ ขึน้ นำ้ ลงในหน่ึงวันอย่ำงไม่เปน็ ระบบ แบง่ ออก 2 ชนิด ย่อยคือ
- นา้ ผสมชนดิ นา้ คู่ (Mixed, Semidiurnal dominated) เป็นลกั ษณะท่ีน้ำขึ้น 2 คร้ัง
และน้ำลง 2 ครงั้ ต่อวนั เป็นส่วนมำก แต่ควำมสูงกับเวลำน้ำขึ้นแตกต่ำงกนั เช่น จังหวัดสงขลำ และปัตตำนี
- น้าผสมชนิดน้าเด่ียว (Mixed, Diurnal dominant) เป็นลักษณะของน้ำขึ้น 1 คร้ัง
และน้ำลง 1 ครงั้ ต่อวนั เป็นสว่ นมำก (มีบำงขณะทน่ี ้ำขึ้น 2 คร้งั น้ำลง 2 ครงั้ ต่อวัน) ซึง่ ควำมสูงและเวลำ
น้ำขน้ึ จะแตกต่ำงกันมำก เช่น จังหวัดสรุ ำษฎร์ธำนี และนครศรีธรรมรำช
กระแสน้ำข้ึนน้ำลง (Tidal current) ในอ่ำวไทยจะมีควำมสำคัญต่อพ้ืนท่ีชำยฝั่งมำกกว่ำ
ในบริเวณกลำงอ่ำว ในพ้ืนที่จังหวัดสงขลำมีกระแสน้ำข้ึนน้ำลงเป็นชนิดน้ำผสมชนิดน้ำคู่ (รูปท่ี 5) คือ
เปน็ ลักษณะทนี่ ้ำขน้ึ 2 ครงั้ และนำ้ ลง 2 ครง้ั ต่อวันเป็นสว่ นมำก แตค่ วำมสูงกับเวลำน้ำข้ึนแตกตำ่ งกัน
สำหรับค่ำผลต่ำงระหว่ำงควำมสูงช่วงน้ำขึ้นเต็มที่ เรียกว่ำ เรนจ์น้ำ (Tidal range) ค่ำของเรจน์น้ำ
ในอ่ำวไทย (รูปที่ 6) จะเห็นว่ำบริเวณอ่ำวไทยตอนบนจะมีค่ำของเรนจ์น้ำมำกท่ีสุด โดยมีค่ำเฉลี่ยประมำณ 1.5 เมตร
แล้วจะลดน้อยลงมำทำงใต้จนเหลือประมำณ 0.5 เมตร ในบริเวณภำคใต้ฝ่ังตะวันออก และลดลงจนถึง 0.4 เมตร
บริเวณเขตแดนไทย – มำเลเซีย ส่วนบริเวณอ่ำวไทยตะวันออก เรจน์ของน้ำเฉล่ียจะอยู่ระหว่ำง 1.0 – 0.8 เมตร
(สิน สินสกุล และคณะ, 2545 อำ้ งจำก อปั สรสดุ ำ ศริ พิ งษ์, 2528)

ก ขค

รปู ท่ี 4 รูปแบบของการเกิดนา้ ขึน้ นา้ ลงก) น้าคู่ ข) นา้ เดยี่ ว และ ค) น้าผสม
(http://www.agri.kmitl.ac.th/elearning/courseware/aquatic/5_tidal_patterns.html)

-13-
รปู ที่ 5 ชนดิ ของนา้ ขึน้ -นา้ ลงในอา่ วไทย (กรมทรัพยากรธรณ,ี 2545)

-14-
รปู ที่ 6 ชนดิ ของนา้ ขึน้ -นา้ ลงในอ่าวไทย (กรมทรัพยากรธรณ,ี 2545)

-15-

3.4 โครงสรา้ งตามแนวชายฝั่ง

อำเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี มีเขตติดต่อด้ำนทิศใต้ ติดกับทะเลอ่ำวไทย
ลักษณะเป็นทะเลเปิด กำรใช้ประโยชน์พ้ืนท่ีชำยฝ่ังทะเลท่ีพบ ได้แก่ แหล่งชุมชน พ้ืนท่ีเพำะเล้ียงสัตว์น้ำ
และพ้ืนที่ว่ำงเปล่ำ โดยพื้นท่ีชำยฝั่งของอำเภอแหลมสงิ ห์ เป็นอีกพ้ืนที่หนง่ึ ทีไ่ ด้รับผลกระทบจำกคล่ืนลมในช่วง
ฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ (พฤษภำคม-ตุลำคม) ชำยหำดบำงแห่งถูกกัดเซำะจำกอิทธิพลของคล่ืนลมกำลังแรง
จนได้รับควำมเสียหำย ทำให้หน่วยงำนที่เกี่ยวข้องและประชำชนในพื้นที่จำเป็นต้องจัดทำโครงสร้ำง
สำหรับป้องกันกำรกัดเซำะชำยฝ่ัง (รูปท่ี 7) เพื่อเป็นกำรบรรเทำสถำนกำรณ์กำรกัดเซำะดังกล่ำว
แต่ปัญหำกำรกัดเซำะก็ยังเกิดขึ้นในหลำยพื้นที่ เน่ืองจำกมีปัจจัยอื่นๆที่เป็นตัวควบคุมสมดุลสภำพพ้ืนที่
ส่งผลให้โครงสร้ำงป้องกันชำยฝ่ังในบำงพื้นที่ ไม่ได้ผลตำมท่ีคำดกำรณ์ไว้ อีกทั้งยังอำจส่งผลกระทบต่อพ้ืนที่
ขำ้ งเคียงอีกด้วย นอกจำกนี้ยังพบโครงสร้ำงอืน่ ๆ ได้แก่ โครงสร้ำงสำหรับกำรคมนำคมขนส่งทำงกำรประมง
และกำรเพำะเลี้ยงสัตว์น้ำ โดยสิ่งก่อสร้ำงต่ำงๆ ที่กล่ำวมำขำ้ งต้น ล้วนมีขอ้ เด่นและข้อด้อยแตกต่ำงกันไป
ทัง้ นกี้ ำรดำเนินกำรจัดทำโครงสร้ำงต่ำงๆ ควรมีกำรศึกษำถึงผลกระทบในดำ้ นสง่ิ แวดล้อมกอ่ นกำรก่อสรำ้ ง
อย่ำงรอบคอบ เพ่ือให้ตัวโครงสร้ำงสำมำรถท่ีจะป้องกันกำรกัดเซำะจำกคล่ืน ลม พำยุ ได้อย่ำงย่ังยืน
และเกิดประโยชน์ตอ่ ชมุ ชนอย่ำงสูงทส่ี ุด

-16-
รปู ท่ี 7 แผนทีแ่ สดงตาแหนง่ โครงสรา้ งปอ้ งกันการกัดเซาะชายฝั่ง ในพ้นื ทอ่ี าเภอแหลมสิงห์ จังหวดั จันทบรุ ี

-17-

3.4.1 โครงสรา้ งสาหรบั ป้องกันการกดั เซาะชายฝงั่
เนอื่ งจำกพ้นื ทช่ี ำยฝั่งของอำเภอแหลมสิงห์ จะได้รบั อทิ ธิพลจำกคลื่นลมกำลังแรงในชว่ งฤดูมรสุม

กัดเซำะจนเกิดควำมเสียหำย จึงได้มีกำรสร้ำงโครงสร้ำงป้องกันกำรกัดเซำะชำยฝั่งในหลำยพ้ืนท่ี
ซึ่งโครงสร้ำงป้องกันกำรกัดเซำะชำยฝั่งที่พบเป็นโครงสร้ำงป้องกันชำยฝ่ังแบบแข็ง (Hard solution)
และโครงสร้ำงป้องกันชำยฝั่งแบบอ่อน (Soft solution) กระจำยตัวเกือบตลอดแนวพื้นท่ีชำยฝ่ัง
รำยละเอียดดงั น้ี

ชายหาดพนื้ ทต่ี าบลเกาะเปริด
ชำยหำดพื้นที่ตำบลเกำะเปริด ตั้งอยู่บริเวณด้ำนขวำสุดของชำยฝ่ังอำเภอแหลมสิงห์
โดยพื้นที่ชำยฝ่ังส่วนใหญ่เป็นท่ีเพำะเลี้ยงสัตว์น้ำ ชำยหำดได้ถูกกัดเซำะจึงมีกำรสร้ำงโครงสร้ำงป้องกัน
กำรกัดเซำะ จำกกำรสำรวจพ บโครงสร้ำง 4 ลักษณ ะ ได้แก่ กำแพงริมชำยฝั่งแบบหินทิ้ง
(Rock Revetment) กำแพงกันคลื่น (Sea Wall) กำรปักไม้ไผ่ชะลอคลื่น (Bamboo Fences Prevention)
และกำรปลูกป่ำชำยเลน (Mangrove Plantation)
1) กาแพงริมชายฝ่ังแบบหินท้ิง (Rock Revetment) เป็นกำแพงท่ีวำงเรียงด้วยหิน
ขนำดเท่ำๆกันริมชำยฝั่งและโปกปูนด้ำนบน วำงตัวขนำนไปกับแนวชำยฝั่ง พบบริเวณบ้ำนเกำะเปริด
และบำ้ นคลองหก มคี วำมยำวโครงสรำ้ งต้งั แต่ 50 – 400 เมตร (รูปที่ 8)
2) กาแพงกันคลื่น (Sea Wall) มีลักษณะเป็นกำแพงท่ีสร้ำงด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กหรือ
ก้อนหิน เพ่ือลดควำมรุนแรงของคล่ืนในช่วงฤดูมรสุม ส่วนฐำนของแนวกำแพงอยู่ลึกจำกผิวดินประมำณ
1.40 เมตร พบบริเวณทำ่ เรอื บำ้ นเกำะเปรดิ (รูปท่ี 9)
3) การปักไม้ไผ่ชะลอคลื่น (Bamboo Fences Prevention) เป็นกำรปักไม้ไผ่เป็นแนว
กำแพงเพื่อลดควำมรุนแรงของคล่ืนและเพิ่มเสถียรภำพของชำยฝั่งเหมำะสมกับพื้นท่ีหำดเลน ทำให้เกิด
กำรตกตะกอนช่วยเป็นแหล่งอำศัยของสัตว์น้ำ พบบริเวณ ริมชำยฝ่ัง ด้ำนตะวันตกที่ติดกับ
ตำบลปำกนำ้ แหลมสิงห์ (รปู ที่ 10)
4) การปลูกป่าชายเลน (Mangrove Plantation) เป็นกำรปลูกพืชชำยเลน เช่น โกงกำง
แสม เป็นต้น เพ่ือเป็นแนวป้องกันคล่ืน และเป็นที่อยู่อำศัยของสัตว์ทะเล พบบริเวณแนวชำยฝ่ังเกือบ
ตลอดตำบลเกำะเปรดิ

กข

รูปท่ี 8 ก-ข) กาแพงริมชายฝ่งั แบบหินท้ิง บริเวณด้านหลงั อบต.เกาะเปริด และบา้ นคลองหก

-18-

รูปท่ี 9 กาแพงกนั คล่ืน บรเิ วณด้านหลัง อบต. เกาะเปรดิ บ้านเกาะเปรดิ

ก ข
รปู ท่ี 10 ก-ข) การปักไมไ้ ผ่ชะลอคล่ืน

ชายหาดพน้ื ท่ีตาบลปากน้าแหลมสิงห์

ชำยหำดพื้นท่ีตำบลปำกน้ำแหลมสิงห์ อยู่ถัดจำกตำบลเกำะเปริดมำทำงทิศตะวันตก
หำดบริเวณตำบลปำกน้ำแหลมสิงห์ มที ั้งที่เป็นหำดทรำยและหำดเลน โดยหำดเลนจะถูกกัดเซำะมำกกว่ำ
หำดทรำย วิธีกำรท่ีถูกนำมำใช้เพื่อป้องกันควำมเสียหำยจำกกำรกัดเซำะชำยฝ่ัง คือ กำรสร้ำงโครงสร้ำง
ป้องกันชำยฝั่งแบบแข็งและแบบอ่อน ซึ่งทำให้ในปัจจบุ ันชำยฝั่งมีกำรสะสมตัวเพิม่ ข้ึน โดยจำกกำรสำรวจ
พบว่ำ มีโครงสร้ำง 3 ชนิด ประกอบด้วย กำแพงริมชำยฝ่ังแบบหินท้ิง (Rock Revetment)
กำรปักไม้ไผช่ ะลอคลื่น (Bamboo Fences Prevention) และกำรปลกู ปำ่ ชำยเลน (Mangrove Plantation)

1) กาแพงริมชายฝ่ังแบบหินท้ิง (Rock Revetment) เป็นกำแพงที่วำงเรียงด้วยหิน
ขนำดเท่ำๆกันริมชำยฝั่งและโปกปูนด้ำนบน วำงตัวขนำนไปกับแนวชำยฝ่ัง พบบริเวณบ้ำนเกำะแมว
มคี วำมยำวโครงสรำ้ งตง้ั แต่ 50 – 100 เมตร (รปู ท่ี 11)

2) การปักไม้ไผ่ชะลอคลื่น (Bamboo Fences Prevention) เป็นกำรปักไม้ไผ่เป็นแนว
กำแพงเพ่ือลดควำมรุนแรงของคลื่นและเพ่ิมเสถียรภำพของชำยฝั่งเหมำะสมกับพ้ืนที่หำดเลน ทำให้เกิด
กำรตกตะกอนช่วยเป็นแหลง่ อำศยั ของสตั วน์ ำ้ พบบรเิ วณแนวชำยฝงั่ บำ้ นเกำะแมว (รปู ท่ี 12)

-19-

3) การปลูกป่าชายเลน (Mangrove Plantation) เป็นกำรปลูกพืชชำยเลน เช่น โกงกำง
แสม เป็นต้น เพื่อเป็นแนวป้องกันคลื่น และเป็นที่อยู่อำศัยของสัตว์ทะเล พบบริเวณแนวชำยฝ่ัง
บ้ำนเกำะแมว (รปู ท่ี 13)

ก ข
รูปที่ 11 ก-ข) กาแพงริมชายฝ่งั แบบหินทิ้ง บริเวณดา้ นหลังศาลเจา้ บ้านเกาะแมว

รปู ท่ี 12 การปักไมไ้ ผช่ ลอคล่ืน บริเวณบา้ นเกาะแมว

รูปที่ 13 การปลูกป่าชายเลน บรเิ วณบ้านเกาะแมว

-20-

ชายหาดพน้ื ที่ตาบลบางกะไชย

ชำยหำดพ้ืนท่ีตำบลบำงกะไชย อยู่ทำงซ้ำยสุดของอำเภอแหลมสิงห์ หำดบริเวณตำบลบำงกะไชย
ส่วนใหญ่เป็นหำดเลน โดยมีกำรสร้ำงโครงสร้ำงป้องกันชำยฝั่งแบบแข็งและแบบอ่อน ซ่ึงทำให้ในปัจจุบัน
ชำยฝ่ังมีกำรสะสมตัวเพิ่มขึ้น โดยจำกกำรสำรวจพบว่ำ มีโครงสร้ำง 2 ชนิด ประกอบด้วย กำแพงกันคล่ืน
(Sea wall) และกำรปลูกปำ่ ชำยเลน (Mangrove Plantation)

1) กาแพงกันคลื่น (Sea Wall) มีลักษณะเป็นกำแพงที่สร้ำงด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กหรือ
ก้อนหิน เพ่ือลดควำมรุนแรงของคลื่นในช่วงฤดูมรสุม ส่วนฐำนของแนวกำแพงอยู่ลึกจำกผิวดินประมำณ
1.40 เมตร พบบรเิ วณร้ำนอำหำรทะเลเปน็ ใจ บำ้ นเรอื แตก (รปู ที่ 14)

2) การปลูกป่าชายเลน (Mangrove Plantation) เป็นกำรปลูกพืชชำยเลน เช่น โกงกำง
แสม เป็นต้น เพ่ือเป็นแนวป้องกันคล่ืน และเป็นท่ีอยู่อำศัยของสัตว์ทะเล พบบริเวณแนวชำยฝ่ัง
บำ้ นคลองปลำดกุ และบำ้ นอ่ำวหมู (รปู ท่ี 15)

ก ข
รปู ที่ 14 ก-ข) กาแพงกนั คล่นื บริเวณใกล้ร้านอาหารทะเลเป็นใจ บ้านเรอื แตก

ก ข
รูปที่ 15 ก-ข) การปลูกปา่ ชายเลน บรเิ วณบ้านอา่ วหมูและบา้ นคลองปลาดุก

-21-

ชายหาดพนื้ ทต่ี าบลตะกาดเง้า

ชำยหำดพื้นทต่ี ำบลตะกำดเงำ้ อำเภอท่ำใหม่ อยูท่ ำงซำ้ ยถัดจำกตำบลบำงกะไชย โดยมีกำรสร้ำง
โครงสร้ำงป้องกันชำยฝั่งแบบแข็ง ซ่ึงทำให้ในปัจจุบันชำยฝั่งมีกำรสะสมตัวเพ่ิมขึ้น โดยจำกกำรสำรวจ
พบวำ่ มโี ครงสรำ้ ง 1 ชนดิ ประกอบด้วย กำแพงกนั คล่ืน (Sea wall)

1) กาแพงกันคล่ืน (Sea Wall) มีลักษณะเป็นกำแพงท่ีสร้ำงด้วยคอนกรีตเสริมเหล็กหรือ
ก้อนหิน เพ่ือลดควำมรุนแรงของคล่ืนในช่วงฤดูมรสุม ส่วนฐำนของแนวกำแพงอยู่ลึกจำกผิวดินประมำณ
1.40 เมตร พบเกือบตลอดแนวชำยฝัง่ (รูปที่ 16) โดยกำแพงกั้นคลืน่ ทพ่ี บส่วนใหญ่สรำ้ งโดยเอกชนในพื้นที่

ก ข

รูปที่ 16 ก) กาแพงกันคล่ืน บรเิ วณสวนสาธารณะปากน้าแขมหนู
ข) กาแพงกันคล่ืน บรเิ วณโรงแรมนวลจันทร์ บ้านปากน้าแขมหนู

3.4.2 โครงสรา้ งตามแนวชายฝ่ังอนื่ ๆ

เน่ืองจำกอำเภอแหลมสิงห์เป็นพื้นท่ีที่มีอำณำเขตติดต่อกับทะเลอ่ำวไทย ประชำชนที่
อำศัยอย่บู รเิ วณพ้นื ที่ชำยฝง่ั มีประกอบอำชีพเกยี่ วกับกำรประมงและกำรเพำะเล้ยี งสัตว์นำ้ (เพำะเล้ียงกงุ้ )
จึงมีกำรสร้ำงโครงสร้ำงในบริเวณชำยฝั่ง ได้แก่ สะพำนเทียบเรือประมง และสะพำนสูบน้ำสำหรับ
เพำะเล้ยี งกงุ้ รำยละเอียดดังนี้

1) สะพานเทียบเรือประมง ลักษณะเป็นสะพำนรูปตัวทีตัวโครงสร้ำงยื่นออกไปในทะเล
และต้ังฉำกกับชำยฝั่ง (รูปที่ 17 ก-ข) ก่อสร้ำงด้วยคอนกรีตเสริมเหล็ก ควำมยำวประมำณ 250 เมตร
(หัวตัวทีกว้ำงประมำณ 30 เมตร) ซ่ึงในพ้ืนท่ีอำเภอแหลมสิงห์ พบสะพำนเทียบเรือประมง 2 แห่ง
บริเวณบ้ำนอ่ำวหมู ตำบลบำงกะไชย และบ้ำนเกำะเปริด ตำบลเกำะเปริด ปจั จุบนั ตวั โครงสร้ำงยังใช้งำน
อยู่

2) สะพานสูบน้าสาหรับเพาะเลี้ยงกุ้ง ลักษณะเป็นท่อกลมวำงฝังลงไปในทรำยเกือบมิด
ใช้ลำเลียงน้ำทะเลเข้ำสู่บ่อเพำะเลี้ยงกุ้ง (รูปที่ 18) ตัวโครงสร้ำงยื่นออกไปในทะเลและตั้งฉำกกับชำยฝั่ง
เช่นเดียวกับสะพำนเทียบเรือประมงพบเป็นระยะตั้งแต่บ้ำนปำกน้ำแขมหนู ตำบลตะกำดเง้ำ
จนไปถึงบำ้ นคลองปลำดกุ ตำบลบำงกะไชย หลำยแห่งอยูใ่ นสภำพทรดุ โทรม และไมไ่ ด้ใช้กำรแลว้

-22-

ก ข

รูปที่ 17 ก) สะพานเทยี บเรือประมง บริเวณบา้ นอา่ วหมู ตาบลบางกะไชย
ข) สะพานเทยี บเรอื ประมง บรเิ วณบา้ นเกาะเปริด ตาบลเกาะเปริด

กข
รูปที่ 18 ก-ข) สะพานสบู นา้ สาหรับเพาะเล้ยี งกุ้ง บรเิ วณบ้านปากนา้ แขมหนู ตาบลตะกาดเง้า

-23-

3.5 สภาพธรณวี ิทยา

3.5.1 ธรณีวทิ ยา (Geology)

ลักษ ณ ะภูมิประเท ศท่ัวไป ของจังหวัดจัน ทบุรีมีเทือกเขำสูงวำงตัวในแนวเหนือใต้
บริเวณตอนกลำงของจังหวัดยำวต่อเนื่องเป็นแนวไปทำงทิศตะวันออกเฉียงใต้ มีที่รำบเชิงเข ำสลับ
ที่รำบลูกคลื่นทำงด้ำนตะวันออกและด้ำนตะวันตก ทำงด้ำนทิศใต้เป็นที่รำบลุ่มแม่น้ำ ที่รำบชำยฝ่ังทะเล
และป่ำชำยเลน สำหรบั พ้ืนท่ีศึกษำคลอบคลมุ พน้ื ที่อำเภอแหลมสิงห์ ซ่ึงตงั้ อย่ทู ำงทิศใต้ของจังหวดั จนั ทบุรี
สภำพธรณีวิทยำทั่วไปในบริเวณอำเภอแหลมสิงห์ ประกอบด้วยหมวดหินต่ำงๆ ต้ังแต่อำยุมำกไปถึงอำยุน้อย
(เลิศสนิ และธำรำดล, 2533), (แผนท่ธี รณวี ทิ ยำจงั หวัดจนั ทบุร,ี 2554) ดงั น้ี

3.5.1.1 หินยุคไทรแอสซกิ (TR)

หนิ ยุคนีม้ อี ำยปุ ระมำณ 245-210 ล้ำนปี พบบรเิ วณตอนบนของพื้นที่อำเภอแหลมสิงห์ คือ
หมวดหินเนินโพธ์ิ (TRnp) หินเชิร์ต สีเทำถึงเทำอ่อน เป็นชั้นบำง แสดงช้ันอย่ำงดี

พบซำกดึกดำบรรพเ์ รดโิ อลำเรยี มีหินทรำยแปง้ เนือ้ ทฟั ฟ์ หินโคลน และหนิ ดนิ ดำน เน้อื ปนถ่ำนสลบั บ้ำง

3.5.1.2 หินยคุ จูแรสซกิ (J)

หินยุคน้มี อี ำยปุ ระมำณ 210-140 ลำ้ นปี พบบริเวณเขำแหลมสงิ หต์ รงกลำงของพ้นื ทีอ่ ำเภอแหลมสงิ ห์ คือ
หมวดหินแหลมสงิ ห์ (Jls) หินทรำยควอตซ์อำรีไนต์ สีน้ำตำลแดงและสนี ำ้ ตำลอ่อนเน้ือปำนกลำง

ถงึ หยำบ เปน็ ช้ันอยำ่ งดี พบช้นั เฉียงระดับ สลับกับหินโคลน หินดินดำน และหนิ ทรำยกรวดมน สีนำ้ ตำลแดง

3.5.1.3 ตะกอนยุคควอเทอรน์ ารี (Quaternary)

ช้ันตะกอนยุคควอเทอร์นำรีที่พบในพ้ืนท่ีอำเภอแหลมสิงห์ แบ่งเป็น ตะกอนที่สะสมตัวโดย
กระบวนกำรทำงน้ำบนแผ่นดินกบั ตะกอนทส่ี ะสมตัวโดยน้ำทะเล มที ง้ั หมด 4 หน่วย ดังน้ี

3.1) ตะกอนเศษหินเชิงเขาและตะกอนตะพัก (Colluvial and terrace deposits; Qt)
ประกอบด้วยศิลำแลง ดนิ ลูกรงั เศษหินในดนิ ปนทรำยและช้นั กรวด

3.2) ตะกอนป่าชายเลนและตะกอนที่ราบน้าขึ้นถึง (Mangrove and tidal flat
deposits; Qfm) ประกอบดว้ ยดินเคลย์ปนพตี เศษพชื และเศษเปลอื กหอย

3.3) ตะกอนทรายชายหาดและสันทราย (Beach sand and barrier deposits; Qb)
ประกอบด้วยทรำยและเศษเปลือกหอย

3.4) ตะกอนทีร่ าบลุ่มน้า (Aulluvial deposits; Qa) ประกอบดว้ ยทรำย ทรำยแป้ง ดิน
เคลย์ และกรวด

3.5.1.4 หินอคั นี (Igneous Rock)

พื้นท่ีอำเภอแหลมสิงห์พบท้ังหินอัคนีแทรกซอน (Plutonic Igneous rocks) ซ่ึงเป็นหินท่ีเย็นตัว
ใต้ผิวโลกในระดับลึกของหินหนืดหรือแมกมำ และหินอัคนีพุหรือหินภูเขำไฟ (Extrusive Igneous rocks)
ซง่ึ เปน็ หินท่ีเย็นตวั จำกลำวำ (Lava) บนผิวโลกหรอื ใกล้กบั ผิวโลกมำก

4.1) หินอัคนีแทรกซอน มักเกิดเป็นลักษณะมวลไพศำล (Batholith) ครอบคลุมพื้นที่
เป็นบริเวณกว้ำง โดยพ้ืนที่อำเภอแหลมสิงห์พบเฉพำะหินแกรนิตเขำสอยดำว (Khao Soi Dao Pluton)
โดยท่ัวไปเป็นหินฮอร์นเบลนด์-ไบโอไทต์แกรนิตที่มีผลึกขนำดเท่ำๆ กัน ผลึกแร่ขนำดปำนกลำง
(Equigranular medium grained hornblende-biotitegranite) แต่บำงบริเวณแสดงลักษณะเน้ือหิน
แบบผลึก 2 ขนำด (Porphyritic texture) มีแร่ควอตซ์เฟลด์สปำร์ ไบโอไทต์ และฮอร์นเบลนด์ เป็นแร่

-24-

ประกอบหินสำคัญ แกรนิตเม่ือผุพังจะให้แร่ทุติยภูมิเป็นแร่ไมกำ (Mica) ขนำดเล็กพวกเซริไซต์ (Sericite) คลอไรต์
(Chlorite) และแร่ดิน (Clay minerals) เหลอื แร่ควอตซ์ซ่งึ คงทนต่อกำรผพุ ังใหถ้ กู พดั พำไปสะสมเป็นแหลง่ ทรำย

4.2) หินอัคนีพุ หินอัคนีพุสำมำรถจำแนกได้อย่ำงน้อย 3 ชนิด คือ หินแอนดีไซต์
(Andesite) หินไรโอไลต์ (Rhyolite) และหินบะซอลต์ (Basalt) โดยพื้นที่อำเภอแหลมสิงห์พบเฉพำะหิน
ไรโอไลตบ์ ริเวณเกำะเปริดเท่ำนัน้

3.5.2 ธรณีสณั ฐานชายฝั่งทะเล (Coastal geomorphology)

ธรณีสณั ฐำนชำยฝ่งั เปน็ กำรศึกษำลกั ษณะรูปร่ำง กำรกำเนิด วิวฒั นำกำร และกระบวนกำรต่ำงๆ
ท่ีเกิดขึ้นบนพื้นท่ีชำยฝ่ังต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ดังนั้นธรณีสัณฐำนชำยฝ่ังจึงเป็นลักษณะรูปร่ำงระหว่ำง
ทะเลกับแผ่นดิน ลม คล่ืน น้ำขึ้นน้ำลง และกระแสน้ำเป็นตัวกำรหลักที่ร่วมกันทำให้เกิดพ้ืนที่ชำยฝ่ังชนิด
ต่ำงๆ ในขณะเดียวกันก็เป็นตัวกำรท่ีทำให้เกิดกำรเปลี่ยนแปลงชำยฝ่ังด้วย ธรณีสัณฐำนชำยฝ่ังในพื้นท่ีอำเภอ
แหลมสงิ ห์ (รปู ที่ 19) มีรำยละเอียดดงั น้ี

สิน สินสกุล และคณ ะ (2545) ได้กล่ำวถึงลักษณ ะธรณี สัณ ฐำนของแนวชำยฝั่งทะเล
ของจังหวัดจันทบุรี ว่ำชำยฝั่งทะเลของจังหวัดจันทบุรีมีหลำยชนิด เช่น ชำยฝ่ังหิน หำดทรำย ที่รำบน้ำขึ้นถึง
และพรุ แต่ชำยฝั่งส่วนมำกเป็นท่ีรำบน้ำขึ้นถึงป่ำชำยเลน ครอบคลุมพ้ืนที่ชำยฝั่ง ต้ังแต่อำเภอแหลมสิงห์
อำเภอขลุง อำเภอท่ำใหม่ และอำเภอเมืองจันทบุรี ท่ีรำบน้ำข้ึนถึงป่ำชำยเลนของจังหวัดจันทบุรี
จะเกิดขึ้นตำมแนวแม่น้ำใหญ่ ที่พัดพำตะกอนจำกแผ่นดินลงสู่ทะเลและจำกระดับน้ำทะเลในอดีตที่สูงข้ึน
ไหลท่วมเข้ำสู่ท่ีแผ่นดิน เม่ือระดับน้ำทะเลลดต่ำลง ตะกอนจึงสะสมตัวเป็นท่ีรำบน้ำขึ้นถึงแผ่เป็นบริเวณกว้ำง
ในบริเวณชำยทะเล (shoreline) จะเกิดกำรสะสมตัวของตะกอนทรำยท่ีถูกพัดพำมำกับค ล่ืน
และกระแสน้ำชำยฝ่งั ท่ีเปล่ยี นแปลงตำมฤดูกำล เกิดเป็นสนั ดอนทรำยและหำดทรำยทับถมอยู่บนท่รี ำบน้ำ
ขน้ึ ถึง หำดทรำยเหลำ่ น้จี ะปิดก้ันท่รี ำบน้ำข้ึนถึงปำ่ ชำยเลนทำให้เกดิ สภำพแวดล้อมที่คอ่ นขำ้ งสงบดำ้ นหลัง
หำดซ่ึงป่ำชำยเลนจะเจรญิ เติบโตได้ดี ส่วนในบริเวณท่ีแม่น้ำไหลลงสู่ทะเลตะกอนน้ำข้ึนน้ำลงจะปะทะกับ
คลื่นท่ีเคลื่อนตัวจำกทะเลเข้ำหำฝ่ัง ตะกอนบริเวณนั้นจะเป็นหำดทรำยปนโคลนและบำงบริเวณก็จะเป็น
ดนิ ดอนสำมเหลี่ยมช่วงน้ำลง (ebb delta) บริเวณปำกแม่น้ำ ส่วนท่ีรำบน้ำขึ้นถึงที่อยู่ลกึ เขำ้ ไปในแผ่นดิน
และน้ำขึ้นน้ำลงในแต่ละวันท่วมไม่ถึง ก็จะมีสภำพเป็นที่ลุ่มน้ำขังท่ีเรียกว่ำ พรุหรือมำบ เช่นพรุบริเวณ
อ. แหลมสิงห์ เป็นต้น ชำยฝั่งหินของจังหวัดจันทบุรี ส่วนมำกจะอยู่ทำงทิศตะวันตกของอำเภอท่ำใหม่
เนื่องจำกธรณีวิทยำโครงสร้ำงของพื้นทีน่ เ้ี ป็นรอยเลื่อนใหญ่สองแนวในทิศทำงเกือบเหนือใต้ กำรเคล่ือนตัว
ของรอยเล่ือนในอดีตเกิดเป็นแอ่งเล็กๆระหว่ำงทิวเขำรอยเลือ่ น เม่ือน้ำทะเลไหลเข้ำมำทว่ มแผ่นดินในสมัย
โฮโลซีน จึงเกิดเป็นแนวหำดทรำยเดิมและที่รำยน้ำขึ้นของอ่ำวคุ้งกระเบน หินในบริเวณชำยฝั่งและทิวเขำ
เหล่ำน้ีเป็นหินทรำย หินทรำยแป้ง และหินกรวดมนยุคจูแรสซิก ธรณีวิทยำสัณฐำนชำยฝั่งในพื้นท่ี
อำเภอแหลมสิงหม์ ีรำยละเอยี ดดงั นี้

-25-

รปู ที่ 19 แผนท่ธี รณสี ณั ฐานชายฝงั่ พื้นที่อาเภอแหลมสิงห์ จงั หวดั จันทบรุ ี
(ดดั แปลงจาก กรมทรพั ยากรณี, 2550)

-26-

3.5.2.1 หาดทราย (Sandy beach)

สิน สินสกลุ และคณะ (2545) ได้แบง่ พ้ืนที่หำดทรำยออกเปน็ 2 หน่วยคอื หำดทรำยเดิม
และหำดทรำยปัจจบุ ัน ดงั น้ี

1) หาดทรายเดิม (Old sandy beach) หรือหำดทรำยเก่ำ หมำยถึง หำดทรำยที่เกิด
จำกกำรสะสมตะกอนในช่วงท่ีน้ำทะเลรุกเข้ำมำในแผ่นดิน เมื่อประมำณ 6,000 ปี ก่อนเมื่อน้ำทะเล
เกิดกำรถอยร่นทำให้เกิดแนวหำดทรำยขนำนกับชำยฝ่ัง หำดทรำยน้ีอยู่ที่ระดับควำมสูงประมำณ 4 - 5 เมตร
จำกระดับน้ำทะเลปัจจุบัน หำดทรำยเดิมพบได้ทำงตอนกลำงของอำเภอแหลมสิงห์ บริเวณบ้ำนปำกน้ำแหลมสิงห์
บ้ำนแถวกลำงใกล้ บ้ำนแถวกลำงไกล และบ้ำนท่ำแหวน ตำบลปำกน้ำแหลมสิงห์ และวำงตัวเป็นแนวยำว
ขนำนกับชำยหำดของตำบลบำงกะไชย อำเภอแหลมสิงห์ ส่วนในตำบลตะกำดเง้ำ อำเภอท่ำใหม่
พบแนวหำดทรำยเดิม 3 แนว บริเวณตอนล่ำงของตำบล บริเวณบ้ำนตะกำดเง้ำ บ้ำนคลองตำสังข์
และบ้ำนปำกนำ้ แขมหนู

2) หาดทรายปัจจุบัน (Young sandy beach) หรือหำดทรำยใหม่ เป็นแนวของ
หำดทรำยท่ีมีขอบเขตติดกับทะเลปัจจุบัน ตะกอนส่วนมำกเป็นทรำยปนกับเศษเปลือกหอยและซำกปะกำรัง
อำยุของหำดทรำยใหม่ ประมำณ 2,000 ปี จนถึงไม่ก่ีร้อยปีที่ผ่ำนมำ ในพื้นท่ีอำเภอแหลมสิงห์พบหำดทรำยมี
ลักษณะเป็นหำดทรำยสันดอน (Barrier beach) คือมีลักษณะเป็นแนวหำดทรำยยำวด้ำนนอกที่อยู่ติดทะเล
และพบร่องน้ำขนำดเล็กระหว่ำงหำด (Runnel) ตลอดแนวชำยหำด ระดับควำมสูงของหำดทรำยใหม่ประมำณ
0.5 – 2.0 เมตร โดยมีควำมกว้ำงประมำณ 20 - 100 เมตร

3.5.2.2 ท่ีราบนา้ ข้นึ ถงึ (Tidal flat)

รำบน้ำขึ้นถึงหรือท่ีเรียกกันท่ัวไปว่ำหำดเลนหรือหำดโคลน มีสภำพแวดล้อมค่อนข้ำงสงบ
โดยน้ำขึ้นนำ้ ลง (tide) เปน็ ตัวกำรหลักท่ที ำให้เกิดกำรสะสมตัวของตะกอนเกิดเป็นที่รำบ ตะกอนในทร่ี ำบ
น้ำขึ้นถึง จะประกอบด้วยดินเหนียวหรือดินเคลย์ทะเล (marine clay) ท่ีมีสีเทำถึงเทำเขียว มีทรำยแป้งและ
ทรำยละเอียดแทรกสลับบ้ำง มีซำกพืชและหอยแทรกสลับอยู่ด้วยเช่นกัน สิน สินสกุลและคณะ (2545)
แบ่งที่รำบน้ำข้ึนถึงออกเป็น 3 กลุ่ม ตำมระยะเวลำของกำรวิวัฒนำกำรและตำแหน่งที่ตั้ง คือ ท่ีรำบน้ำข้ึนถึง
เดิม (old tidal flat) ท่ีรำบน้ำขึ้นถึงปัจจุบัน (intertidal flat) และที่รำบใต้ระดับน้ำลง (subtidal flat)
แต่ในพื้นที่อำเภอแหลมสงิ หพ์ บเพยี งทรี่ ำบนำ้ ขึน้ ถงึ เดิมและที่รำบน้ำขึ้นถึงปจั จบุ ันเทำ่ น้ัน

1) ท่ีราบน้าข้ึนถึงเดิม (old tidal flat) เป็นที่รำบน้ำขึ้นถึงซ่ึงอยู่ต่อเนื่องกับแผ่นดิน
ด้ำนในและแผ่ออกเป็นบริเวณกว้ำงสู่ทะเล พ้ืนท่ีเหล่ำนี้เกิดจำกกำรสะสมตะกอนทะเลในระยะแรกที่น้ำ
ทะเลเร่ิมไหลท่วมเข้ำมำในแผ่นดิน ตั้งแต่เมื่อประมำณ 9,000 ปี ท่ีผ่ำนมำ จนถึงระยะเวลำที่น้ำทะเลเริ่ม
ลดระดับลงในช่วงแรกเมื่อประมำณ 5,000 ปี ท่ีผ่ำนมำ ที่รำบน้ำขึ้นถึงเดิมพบครอบคลุมเป็นบริเวณกว้ำง
ในพื้นที่อำเภอแหลมสิงห์ ตั้งแต่พ้ืนที่ฝั่งตะวันออกจนทำงฝ่ังตะวันตกของอำเภอแหลมสิงห์ และบริเวณ
คร่ึงบนของตำบลตะกำดเง้ำ อำเภอท่ำใหม่

2) ที่ราบน้าข้ึนถึงปัจจุบัน (Intertidal flat) ท่ีรำบเขตน้ีมลี ักษณะของปำ่ ชำยเลนใหเ้ ห็น
สังเกตได้ เป็นที่รำบน้ำขึ้นถึงที่อยู่ระหว่ำงระดับน้ำขึ้นสูงสุดกับระดับน้ำลงต่ำสุด ส่วนมำกจะอยู่ด้ำนนอก

-27-

ของชำยฝ่ังติดกับทะเล และบริเวณสองฟำกแม่น้ำท่ีน้ำทะเลขึ้นถึง ท่ีรำบเหล่ำนี้จะจมอยู่ใต้น้ำและจะโผล่
ให้เห็นเมื่อน้ำลง ลักษณะตะกอนก็จะเหมือนกับที่รำบน้ำขึ้นถึงเดิม เพียงแต่อำยุของพีต (peat) ซำกพืช
และสัตว์ทีส่ ะสมตวั อยใู่ นตะกอนเมือ่ นำไปหำอำยุแลว้ จะมีอำยนุ ้อยกว่ำหำ้ พันปีท่ีผำ่ นมำ

3.5.2.3 ลากูน (Lagoon)

ลำกูนเป็นพ้ืนที่ล่มุ น้ำตื้นอยู่ระหวำ่ งหำดทรำย หรอื มักอยู่ด้ำนหลังหำดสนั ดอน ขนำนกับ
ชำยฝ่ัง ส่วนมำกจะมีทำงเปิดสู่ทะเล ลำกูนขนำดใหญ่จะมีลักษณะเป็นท่ีรำบน้ำขึ้นถึง (Tidal flat)
และพรุ (Marsh) เกิดร่วมอยู่ด้วย สิน สินสกุลและคณะ (2545) แบ่งลำกูนออกเป็น 2 หน่วยคือ ลำกูนเดิม
และลำกูนปจั จบุ นั

1) ลากูนเดิม (Old lagoon) เป็นลำกูนที่วิวฒั นำกำรมำพร้อมกบั หำดทรำยเดมิ ในช่วง
ท่ีระดับน้ำทะเลเริ่มข้ึนสูงเร่ือยๆ ต้ังแต่ 10,000 - 6,000 ปี ท่ีผ่ำนมำ ตะกอนท่ีสะสมตัวส่วนมำกเป็นตะกอน
ทรำยสลับดินเหนียวทะเล เนื่องจำกพ้ืนท่ีชำยฝ่ังแผ่กระจำยออกไปทำงทะเล และพอกสูงข้ึนจนเกิดเป็น
หำดทรำยใหญ่อยู่ด้ำนหน้ำ ส่วนหลังเป็นพื้นท่ีลุ่มต่ำซึ่งพัฒนำเป็นลำกูน ปัจจุบันลำกูนหน่วยน้ีจะตื้นเขิน
บ้ำงเป็นท่ีลุ่มวัชพืชปกคลุม หรือพื้นที่นำ ลำกูนเดิมปรำกฏบริเวณตอนกลำงของอำเภอแหลมสิงห์
ถดั จำกพ้นื ที่หำดทรำยเดมิ และบรเิ วณคร่ึงลำ่ งสลับกบั หำดทรำยเดมิ ของตำบลตะกำดเงำ้ อำเภอทำ่ ใหม่

2) ลากูนปัจจุบัน (young lagoon) เป็นลำกูนที่เกิดข้ึนหลังจำกระดับน้ำทะเล
ลดระดับลงมำเม่ือประมำณ 5,000 ปี ท่ีผ่ำนมำ ลำกูนกลุ่มนี้ประกอบด้วยทรำยเป็นส่วนมำก เนื่องจำกกำรกัดเซำะ
ของหำดทรำยเดิมที่เกิดข้ึนก่อนและทรำยที่ถูกคล่ืนชะในช่วงที่มีลมพำยุจะปลิวกระจำยตำมแรงกระแทก
ของคล่ืนมำสะสมตะในลำกนู ด้วย ลำกูนปัจจบุ ันส่วนมำกยังคงมนี ้ำขังอยู่และปริมำณน้ำในลำกูนจะข้ึนอยู่
กบั กำรข้ึนลงของนำ้ ทะเลที่เปลีย่ นแปลงไปในแต่ละวัน พบได้บริเวณตอนกลำงของอำเภอแหลมสงิ ห์

4. วธิ กี ารศึกษา

การศึกษาการเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังทะเลในพ้ืนท่ีอาเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี
ในครง้ั นี้ ได้ดาเนินการสารวจศกึ ษาใน 3 หัวข้อ คือ สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝัง่ ทะเล ธรณีสัณฐาน
ชายฝั่งทะเล และธรณวี ทิ ยากายภาพพื้นทะเล โดยมีรายละเอยี ด ดังนี้

4.1 สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝงั่ ทะเล

ศึกษาการเปล่ียนแปลงชายฝัง่ ทะเลในพ้ืนที่ศกึ ษาโดยการวิเคราะห์สถานภาพการเปลยี่ นแปลง
ชายฝ่ังใน 2 ลักษณะ ได้แก่ สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังทะเล ในช่วงรอบ 6 ปี และสถานภาพ
การเปลี่ยนแปลงชายฝงั่ ทะเล ในชว่ งรอบ 9 ปี

ข้อมูลสาหรับใช้ในการวิเคราะห์สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝั่งทะเล แบ่งออกเป็น 2 ประเภท
คือ ข้อมูลท่ีได้จากการแปลความหมายเส้นแนวชายฝ่ังจากภาพถ่ายทางอากาศออร์โธสี และข้อมูล
การสารวจภาคสนามด้วยการรังวัดค่าระบบพิกัดดาวเทียมแบบสัมพัทธ์ (DGPS) จากนั้นทาการวิเคราะห์
เปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ เพ่ือให้ได้แผนท่ีการเปลี่ยนแปลง
ชายฝั่งทะเลในช่วงรอบ 6 ปี และสถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝั่งทะเล ในช่วงรอบ 9 ปี โดยมีข้ันตอน
การศึกษาโดยสังเขปดงั รปู ท่ี 20

รปู ที่ 19 ผงั แสดงขน้ั ตอนการศกึ ษาและวเิ คราะหข์ ้อมูลการเปลย่ี นแปลงชายฝ่ัง

-29-

4.1.1 การสารวจ

สารวจรังวัดด้วยดาวเทียม GPS แบบสัมพัทธ์ โดยใช้เคร่ืองมือ GPS ชนิดสองความถี่
รุ่น LEICA System 1200 ซ่ึงหลักการระบุตาแหน่งด้วยระบบ GPS อาศัยการวัดระยะทางจากเครื่องรับ
GPS ไปยังดาวเทียม GPS อย่างน้อย 4 ดวง เพื่อนามาคานวณเป็นพิกัดบนพื้นโลกการวัดระยะทางจาก
ดาวเทยี มถงึ เคร่ืองรับ GPS อาศยั การจับเวลาที่คลื่นเดนิ ทางระหว่างจดุ 2 จุด และเม่ือเรารคู้ วามเรว็ คลน่ื ท่ี
เดินทาง ก็สามารถคานวณเป็นระยะทางได้ ซึ่งการจับเวลาการเดินทางของคลื่นมีกระบวนการคือ ดาวเทียมจะปล่อย
สัญญาณ Pseudo random code ในขณะเดียวกันเคร่ืองรับก็จะคานวณสัญญาณเดียวกันนี้ข้ึนมาเม่ือ
เคร่ืองรับ GPS ได้รับ Pseudo random code จากดาวเทียม GPS จะทาการเปรียบเทียบว่า Pseudo
random code ท่ีได้รับมีความแตกต่างจาก Pseudo random code ท่ีเครื่องรับสร้างขึ้นในแกนเวลา
มากน้อยแค่ไหน ค่าความแตกต่างท่ีได้จะเป็นเวลาที่ใช้ในการเคล่ือนท่ีของสัญญาณจากดาวเทียมมาถึง
เคร่ืองรับ GPS เมื่อรู้ระยะเวลาที่แน่นอนจึงสามารถหาระยะห่างจากเคร่ืองรับ GPS ถึงดาวเทียมได้
อย่างไรก็ตาม ในทางปฏิบัติการวัดเวลาจะมีข้อผิดพลาดอยู่บ้าง และเป็นตัวทาให้ผลลัพธ์ของตาแหน่งผิด
ไปด้วย ซ่ึงขึ้นกับปัจจัยหลายประการ อาทิ สภาพของช้ันบรรยากาศ สัญญาณท่ีได้รับอาจจะสะท้อนกับ
ส่งิ ก่อสร้างทาให้เกิดค่าความผิดพลาด (Multipath error) เป็นต้น วิธีการหนึ่งในการลดค่าความผิดพลาด
คือ การสารวจรังวัดแบบระบบพิกดั ตาแหน่งแบบสัมพัทธ์โดยจะใช้เคร่อื งรบั GPS สองเคร่ืองในการทางาน
เครื่องหน่ึงติดตั้งอยู่กับที่บนพื้นผิวโลกซึ่งทราบค่าตาแหน่งพิกัดท่ีแน่นอน และใช้เป็นจุดอ้างอิงหรือหมุด
ฐาน (Base station) เครอ่ื งรับ GPS อีกเครือ่ งสามารถเคลื่อนย้ายตาแหนง่ ได้ ใช้สาหรับวัดตาแหน่งบนจุด
ที่ต้องการทราบตาแหน่ง และเรียกจุดนี้ว่า หมุดโรเวอร์ (Rover) เนื่องจากดาวเทียม GPS อยู่ไกลจากผิว
โลกมาก ดังน้ันตาแหน่งท่ีต่างกันเพียงเล็กน้อยบนผิวโลกจึงไม่มีความสาคญั มากนักเม่อื เทียบกับระยะห่าง
ของดาวเทียมหากเคร่ืองรบั GPS สองตัวอยหู่ ่างกันไม่มาก (2 - 300 กิโลเมตร) สัญญาณท่ีเครอื่ งรบั ทั้งสอง
ตัวได้รับในเวลาเดียวกันจะผ่านบรรยากาศโลกท่ีมีลักษณะเหมือนๆกันก็ควรจะมีค่าความคลาดเคล่ือนท่ี
เท่ากันด้วย การท่ีเรามีเคร่ืองรับ GPS ท่ีหมุดฐานซึ่งทราบตาแหน่งที่แน่นอน ทาให้สามารถหาได้ว่าค่าท่ี
คานวณจากสัญญาณดาวเทียม มีค่าความคลาดเคล่ือนจากความเป็นจรงิ มากน้อยเพียงไร และสามารถใช้
ในการปรบั แก้ค่าตาแหน่งที่คานวณได้จากเคร่ืองที่หมุดโรเวอร์ให้ถูกต้องได้ การระบุตาแหน่งแบบสมั พัทธ์
(Relative positioning หรือ Differential positioning) ดว้ ยระบบ DGPS จึงใหค้ ่าพิกัดที่ถูกต้องมากกว่า
การระบตุ าแหนง่ แบบสัมบรู ณ์ (Absolute positioning) ที่ใช้เคร่อื งรับ GPS เพยี งเครอ่ื งเดยี ว

-30-

การสารวจภาคสนามแบ่งออกเป็น 2 ขั้นตอนคือ จัดทาหมุดหลกั ฐานพร้อมทั้งรังวัดพิกัด
ตาแหน่งเพือ่ การอา้ งอิง และการเดินสารวจเสน้ แนวชายฝั่งดว้ ย เครือ่ งมอื DGPS ดงั นี้

4.1.1.1 จัดทาและรังวดั หมุดหลกั ฐานอ้างอิง

กรมทรัพยากรธรณีได้สร้างหมุดหลักฐานอ้างอิงข้ึนมาใหม่ในบริเวณพื้นที่ชายฝั่งทะเล
อาเภอแหลมสิงห์ จังหวัดจันทบุรี จานวน 4 หมุด ตาบลตะกาดเง้า อาเภอท่าใหม่ จานวน 1 หมุด
และหมุดท่ีกรมทรัพยากรธรณีมีอยู่แล้วตามแนวชายฝั่งทะเลให้เป็นหมุดอ้างอิง จานวน 1 หมุด ซึ่งในการสารวจ
คร้ังน้ีมีหมุดอ้างอิงท้ังส้ินจานวน 6 หมุด กาหนดให้แต่ละหมุดหลักฐานมีระยะห่างระหว่างหมุดประมาณ
6 – 9 กิโลเมตร และทาการรังวัดระบุตาแหน่งหมุดหลักฐานที่สร้างข้ึนใหม่ด้วยการสารวจรังวัดระบบ
พิกัดตาแหน่งแบบสัมพัทธ์โดยต้ังเคร่ืองรับแบบสถิต (เครื่องรับ GPS ไม่มีการเคลื่อนที่) เคร่ืองรับ GPS
เครื่องหนึ่งจะติดตั้งไว้ที่หมุดหลักฐานของทางราชการซึ่งทราบค่าพิกัดตาแหน่งที่แน่นอน เช่น
กรมแผนท่ีทหาร กรมท่ีดิน และกรมอุทกศาสตร์ เพ่ือใช้เป็นหมุดฐาน ในขณะที่เครื่องรับ GPS อีกเครื่อง
หนึ่งจะติดตั้งไว้ที่หมุดหลักฐานที่สร้างขึ้นใหม่ ทาการบันทึกสัญญาณจากดาวเทียม GPS เป็นระยะเวลา
ประมาณ 45 - 90 นาที ตามระยะทาง (รูปท่ี 21) หมุดหลักฐานที่สร้างข้ึนใหมจ่ ะใชเ้ ป็นหมุดฐานหรือเป็น
จดุ อ้างองิ ในการสารวจแนวชายฝ่ังทะเล (รปู ที่ 22) รายละเอียดดงั ภาคผนวก ก

รปู ท่ี 21 ก) ระบบการทางานของเครอ่ื งมือ DGPS และ ข) รงั วัดค่าพกิ ัดตาแหนง่ หมุดหลกั ฐาน
อา้ งอิงของกรมทรพั ยากรธรณีในพืน้ ที่อาเภอแหลมสิงห์

-31-
รปู ที่ 22 ตาแหน่งหมุดหลกั ฐานอา้ งองิ ในพ้นื ที่อาเภอแหลมสงิ ห์ จงั หวัดจนั ทบรุ ี

-32-

4.1.1.2 สารวจแนวชายฝั่ง

การสารวจแนวชายฝ่ังในพื้นทม่ี ี 2 วธิ ี คือการสารวจแนวราบและสารวจแนวดิง่
1) สารวจแนวราบ
การสารวจในแนวราบเป็นการสารวจเพ่ือหาแนวเส้นชายฝั่งทะเล (ค่า x และ y) โดยทา
การเดินสารวจขนานกับแนวชายฝ่ังตามชานหาด (Berm) แนวสันหาด (Beach ridge) หรือแนวพชื /ต้นไม้
ที่ปรากฏให้เห็นชัดเจน การสารวจด้วยวิธีน้ี จะติดต้ังเคร่ืองรับ GPS เคร่ืองหน่ึงไว้ที่หมุดหลักฐานอ้างอิงท่ี
ทราบพิกัดตาแหน่งโดยตั้งเคร่ืองรับแบบสถิต (Static) เครื่องรับ GPS ไม่มีการเคล่ือนที่ อีกเครื่องหน่ึงจะ
ติดต้ังใส่เป้สะพายหลังและต้ังเคร่ืองรับแบบจลน์ (Kinematic) ซึ่งจะคานวณตาแหน่งในขณะที่เครื่องรับ
GPS เคลื่อนท่ี โดยตั้งเวลาให้เคร่ืองรับสัญญาณอัตโนมัติทุกๆ 3 วินาที และทาการบันทึกไว้ขณะที่เดิน
สารวจการสารวจแนวชายฝ่ังครั้งนี้ดาเนินการในเดือนมีนาคม 2560 (หลังมรสุมตะวันตกเฉียงใต้)
เดือนมิถุนายน 2560 (ก่อนมรสมุ ตะวนั ตกเฉยี งใต)้ ดงั รูปท่ี 23

รปู ท่ี 23 ก) แนวชายหาด และ ข) แนวพืชตามชายหาด เช่น ผกั บุง้ ทะเล แนวต้นสน

2) สารวจแนวดง่ิ
การสารวจในแนวดิ่งเป็นการสารวจเพื่อศึกษาลักษณะสัณฐานของพ้ืนท่ี (ภาพตัดขวาง
ของแนวหาด) วิธีน้ีจะทราบค่าพิกัดทั้งในแนวราบและแนวดิ่ง (ค่า x, y และ z) เส้นการเดินสารวจจะต้อง
ต้ังฉากกับแนวชายฝ่ัง การศึกษาครั้งน้ี กาหนดระยะห่างระหว่างเส้นสารวจแต่ละเส้นคือ 100 เมตร
(หาดแขมหนู), 50 เมตร (หาดแหลมสิงห์) และระยะห่างระหว่างจุดสารวจในแต่ละแนวเส้น คือ 5 เมตร
การสารวจด้วยวิธีนี้ จะต้องติดตั้งเคร่ืองรับ GPS เคร่ืองหนึ่งไว้ท่ีหมุดหลักฐานอ้างอิงท่ีทราบพิกัดตาแหน่ง
โดยต้ังเคร่ืองรับแบบสถิตและอีกเคร่ืองหน่ึงจะติดต้ังใส่เป้สะพายหลังและต้ังเคร่ืองรับแบบจลน์ ข้อมูลค่า
พกิ ัดจะถูกบันทึกโดยผูส้ ารวจ ดงั รูปท่ี 24

-33-

รปู ที่ 24 การเดนิ สารวจในแนวดงิ่ เพ่ือศึกษาลักษณะสัณฐานของพื้นที่

4.1.2 การวิเคราะห์ขอ้ มลู สถานภาพการเปลีย่ นแปลงชายฝัง่
4.1.2.1 วิธกี าร

ในการวิเคราะห์สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังครั้งน้ี ประกอบด้วยกระบวนการ
ทางาน 2 ขั้นตอนคือ การประมวลผลข้อมูลด้วยโปรแกรม Leica geo office combined และวิเคราะห์
เปรียบเทียบการเปลีย่ นแปลงชายฝั่งด้วยโปรแกรม ArcView3.3

1) การประมวลผลดว้ ยโปรแกรม LEICA Geo Office Combined
ประมวลผลข้อมูลจากการสารวจรังวัดแนวชายฝั่ง ด้วยวิธี Post processing ซ่ึงเป็น
การปรบั แก้หลงั การรังวัด โดยใช้โปรแกรม Leica geo office combined ผลที่ได้จะเป็นค่าพกิ ัดตาแหน่ง
ในแนวราบ ณ จุดต่างๆ (x และ y) ท่ีเครื่องมือทาการบันทึกสัญญาณไว้ทุกๆ 3 วินาที ต่อเนื่องกันไปตาม
แนวชายฝัง่
2) วิเคราะห์เปรยี บเทียบการเปลย่ี นแปลงชายฝัง่ ดว้ ยโปรแกรม ArcView3.3
แปลงข้อมูลจุดต่างๆ ตามแนวชายฝ่ังทะเลให้เป็นเส้นแนวชายฝ่ังทะเลท่ีได้จากหัวข้อ
4.1.2.1 โดยอาศัยเคร่ืองมือช่วย (Extension tool) ช่ือ Xtool ของโปรแกรม ArcView 3.3 (รูปท่ี 25)
จากน้ันทาการซ้อนทับข้อมูลทั้ง 2 ช่วง (Overlay) แล้วคานวณหาระยะทางที่เกิดการเปล่ียนแปลงไป
ระหว่างเส้นแนวชายฝั่งทะเลทั้งสอง โดยอาศัยเคร่ืองมือช่วยของโปรแกรม ArcView 3.3 ช่ือ Digital
shoreline analysis system version 2.2 (DSAS)
หลักการวิเคราะห์ข้อมูลของฟังก์ชัน DSAS โปรแกรมจะสร้างเส้นตั้งฉากออกไปจาก
เสน้ ฐานท่ีกาหนดไว้ ไปตดั กบั เส้นแนวชายฝงั่ ที่ตอ้ งการเปรียบเทยี บทัง้ สองเส้น เส้นฐานท่ีสรา้ งขนึ้ สว่ นใหญ่
จะสร้างขนานกับเส้นแนวชายฝ่ังเดิม (ในการศึกษาครั้งน้ีจึงสร้างเส้นฐานให้ขนานกับเส้นแนวชายฝ่ังใน
ปี พ.ศ. 2545 และปี พ.ศ. 2551) ณ จุดที่เส้นตั้งฉากตัดกับเส้นแนวชายฝั่งท้ังสองจะมีค่าพิกัดตาแหน่ง
กากับอยู่โปรแกรมจึงสามารถคานวณระยะทางระหว่างพิกัดตาแหน่งท้ังสองได้ ซึ่งก็คือ ระยะตาม
แนวตั้งฉากกับชายฝ่ังหรือระยะทางท่ีเกิดการเปล่ียนแปลงไประหว่างเส้นแนวชายฝั่งทะเลทั้งสอง

-34-

เน่ืองจากการกัดเซาะหรือมีการสะสมตัวของชายฝั่ง โดยการศกึ ษาครั้งน้ีกาหนดให้โปรแกรมสร้างเส้นต้ังฉาก
ทุกๆ ระยะทาง 2 เมตร (รปู ที่ 26)

ก ข

รปู ที่ 25 ก) ข้อมลู จุดพิกดั (X,Y) ที่ได้จากการสารวจ
ข) แนวเสน้ ชายฝั่งทะเลที่ได้จากการแปลงคา่ จุดพกิ ัด

เส้นแนวชายฝั่ง ปี พ.ศ. 2545 ระยะทางตามแนวชายฝ่งั ท่ี
เส้นแนวชายฝง่ั ปี พ.ศ. 2559 เปลย่ี นแปลง
พื้นท่ีทเ่ี กิดการเปลี่ยนแปลง

รปู ที่ 26 ตัวอยา่ งการเปรยี บเทียบเส้นแนวชายฝั่ง โดยใช้เทคนิคการซอ้ นทับข้อมูล

-35-

หลกั การคานวณอัตราการเปลยี่ นแปลงชายฝั่ง

คานวณโดยหาระยะทางการเปล่ียนแปลง เฉล่ียระหว่างช่วงเวลาท่ีต้องการเปรียบเทียบ
หรือระยะทางท่ีต้ังฉากกับชายฝ่ังท่ีเปลี่ยนแปลงโดยเฉล่ียและนามาคานวณหาอัตราการเปล่ียนแปลง
ชายฝ่ังทะเลต่อปี ดังสมการที่ 1 และ 2 จากน้ันทาการจาแนกสถานภาพชายฝ่ังตามแนวทางการศึกษา
การเปลี่ยนแปลงชายฝัง่ ทะเลของ สิน สนิ สกุล และคณะ (2545) ดงั ตารางท่ี 3

ระยะทางทีต่ ัง้ ฉากกับชายฝง่ั = พ้นื ทีท่ เ่ี กิดการเปลย่ี นแปลง (ตารางเมตร) … (1)
ทเ่ี ปลี่ยนแปลงโดยเฉลีย่ (เมตร) ระยะทางตามแนวชายฝั่งทเี่ ปลย่ี นแปลง (เมตร)

อตั ราการเปลยี่ นแปลงชายฝ่ัง (เมตร/ปี) = ระยะทางทต่ี ง้ั ฉากกบั ชายฝงั่ (เมตร) … (2)
ระยะเวลาที่เกิดการเปล่ยี นแปลง (ป)ี

ตารางที่ 3 การจาแนกลกั ษณะการเปลยี่ นแปลงชายฝั่งทะเล

ลักษณะการเปล่ียนแปลง อตั ราการเปลีย่ นแปลง คาอธิบาย
ชายฝ่งั ทะเล (เมตรต่อป)ี

กดั เซาะรุนแรง เกิดการกัดเซาะมากกวา่ 5 เมตรตอ่ ปี ชายฝั่งมีพื้นท่ีหดหายไป ชายทะเล

(Severe erosion coast) เปล่ียนแนว หรือเกิดการถอยร่นเข้าไป
ในแผ่นดิน โดยมีอัตราการกัดเซาะ

มากกว่า 5 เมตรตอ่ ปี

กดั เซาะปานกลาง เกิดการกดั เซาะ 1 - 5 เมตรต่อปี พ้ืนท่ชี ายฝั่งที่มีอัตราการกดั เซาะ
(Moderate erosion coast)
1-5 เมตรตอ่ ปี

สะสมตัว เกดิ การสะสมตวั มากกว่า 1 เมตรต่อปี ชายฝั่งมีการสะสมตัวเพ่ิมขึ้นของ
(Depositional coast) ตะกอนในพ้ืนท่ี ทาให้ชายฝั่งพอกพูน
สูงข้ึน หรือมีพื้นที่งอกยาวออกไปใน
ทะเล

คงสภาพ เกดิ การเปล่ยี นแปลง ± 1 เมตรต่อปี ชายฝ่ังทะเลมีการปรับสมดุลได้ตาม
(Stable coast) ธรรมชาติ ในรอบปีชายหาดมีการกัด
เซาะในฤดูกาลหน่ึง แล้วมีการสะสมตัว
ในอีกฤดูกาล โดยมีอัตราการกัดเซาะ
และสะสมตัวท่เี ทา่ กันหรอื เกือบเทา่ กนั

ท่ีมา: สนิ สินสกุล และคณะ (2545)

-36-

4.1.2.2 แนวทางการวเิ คราะห์สถานภาพชายฝง่ั ทะเล

ประเมินสถานภาพการเปลีย่ นแปลงชายฝ่ังทะเล ใน 2 ลกั ษณะ คอื

1) สถานภาพการเปลย่ี นแปลงชายฝ่ังในชว่ งรอบ 6 ปี

ข้อมูลที่นามาวิเคราะห์ประกอบด้วย 2 ส่วนคือ ข้อมูลเส้นแนวชายฝ่ังทะเลที่ได้จากการแปล
ความหมายภาพถ่ายทางอากาศออร์โธสี ปี พ.ศ. 2545 มาตราส่วน 1: 25,000 และข้อมูลเส้นแนวชายฝั่งที่ได้
จากการสารวจรังวัดด้วยเครื่องมือ DGPS ในแนวราบช่วงหลังฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ปี พ.ศ. 2551
เพอ่ื หาสถานภาพการเปลีย่ นแปลงชายฝัง่ ทะเลในชว่ ง 6 ปี ตามหัวข้อ 4.1.2.1 พร้อมท้ังจาแนกสถานภาพ
ในพื้นทีศ่ ึกษา ไดแ้ ก่ พน้ื ท่กี ัดเซาะ พ้นื ทีส่ ะสมตวั และพน้ื ท่ีคงสภาพ ตามเกณฑ์ ดงั ตารางท่ี 3

2) สถานภาพการเปลย่ี นแปลงชายฝง่ั ในช่วงรอบ 9 ปี

ข้อมูลที่นามาวิเคราะห์ประกอบด้วย 2 ส่วนคือ ข้อมูลเส้นแนวชายฝ่ังทะเลท่ีได้จาก
การสารวจรังวัดด้วยเครื่องมือ DGPS ในแนวราบช่วงหลังฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ปี พ.ศ. 2551
และข้อมูลเส้นแนวชายฝั่งที่ได้จากการสารวจรังวัดด้วยเคร่ืองมือ DGPS ในแนวราบช่วงหลังฤดูมรสุม
ตะวันตกเฉียงใต้ ปี พ.ศ. 2560 จากนั้นนาข้อมูลทั้งสามช่วงมาเปรียบเทียบเพื่อหาสถานภาพ
การเปลีย่ นแปลงชายฝ่ังทะเล พร้อมท้ังจาแนกสถานภาพในพ้ืนที่ศึกษา ได้แก่ พื้นที่กดั เซาะ พื้นท่ีสะสมตัว
และพน้ื ทคี่ งสภาพ

4.1.2.3 การวเิ คราะห์ข้อมลู สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝง่ั ในแนวด่ิง

นาขอมูลพิกัดตาแหนงทั้งในแนวราบและแนวด่ิง (ค่า x, y และ z) ที่ได้จากการสารวจ
แบบ Real Time Kinematic (RTK) มาวิเคราะห์สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังด้วยโปรแกรม
Microsoft Excel และโปรแกรม ArcGis

1) การประมวลผลด้วยโปรแกรม Microsoft Excel
นาข้อมูลที่ได้มาใส่ตารางในโปรแกรม Excel ใหแ้ สดงผลในรปู ของกราฟ ทง้ั สองช่วงเวลา
คือในชวงเดือนมีนาคม 2560 เพ่ือใชเปนตัวแทนขอมูลลักษณะธรณีสัณฐานชายหาดในชวงหลังฤดูมรสุม
ตะวันตกเฉียงใต้และในชวงเดือนมิถุนายน 2560 เพื่อใชเปนตัวแทนขอมูลในชวงก่อนฤดูมรสุมตะวันตก
เฉยี งใต้ ผลที่ได้จะเป็นภาคหนาตดั ขวางของชายหาดในแนวตั้งฉากกบั แนวชายฝง

2) วิเคราะห์เปรยี บเทยี บการเปล่ยี นแปลงชายฝง่ั ด้วยโปรแกรม ArcGIS 10.3
แปลงข้อมูลจุดต่างๆ จากการสารวจแบบ Real Time Kinematic (RTK) ให้เป็น
แบบจาลองพนื้ ผิว โดยอาศยั เคร่ืองมอื 3D Analyst ของโปรแกรม ArcGIS 10.3 ทัง้ 2 ชว่ งเวลา (กอ่ นและ
หลังฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้) จากน้ันนาแบบจาลองทั้งสองมาเปรียบเทียบด้วยวิธีการประมาณปรมิ าตร
(Cut/Fill) เพือ่ หาปรมิ าณตะกอนชายหาดทเี่ ปล่ียนแปลงไป

-37-
ก

ข

รปู ที่ 27 ก-ข) กราฟแสดงภาคตัดขวางชายหาด บริเวณหาดแหลมสิงหแ์ ละหาดแขมหนู ข
ก

รปู ท่ี 28 ภาพแสดงปรมิ าณตะกอนทเ่ี ปลี่ยนแปลง ก) บรเิ วณหาดแหลมสิงห์
ข) พนื้ ท่ที ่ีสะสมตวั บริเวณหาดแขมหนู

-38-

4.2 ธรณีสัณฐานชายฝั่งทะเล

การศึกษาธรณีสัณฐานชายฝ่ังทะเลในพ้ืนที่อาเภอแหลมสิงห์ คือ การเก็บตะกอน
ชายหาดระดับผิวดิน

4.2.1 เกบ็ ตัวอย่างตะกอนชายหาดระดบั ผิวดิน

วิเคราะห์คุณลักษณะของตะกอนชายทะเล เพ่ือศึกษาชนิดของแหล่งกาเนิดตะกอน
(sources) การพัดพาและการคัดขนาดของตะกอนในพืน้ ท่ีศึกษา โดยทาการเก็บตัวอย่างจากตะกอนทราย
บริเวณชายหาด จานวนทั้งสิ้น 160 ตัวอย่าง ตามแนวชายฝ่ังทะเลอ่าวไทยในพื้นท่ีศึกษาทุกๆระยะ
300 เมตร เพือ่ ศึกษาสภาพสณั ฐานของชายหาดในพื้นที่ (รูปท่ี 29)

รปู ท่ี 29 การเก็บตะกอนชายหาดพร้อมทง้ั ศึกษาสัณฐานชายฝง่ั ทะเลในพืน้ ทศี่ กึ ษา