การจัดทำข้อมูลแผนที่ธรณีวิทยาพื้นผิวท้องทะเล และแหล่งทรัพยากรธรณี พื้นที่นอกชายฝั่ง อำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

รายงานวชิ าการ
ฉบับที่ กทธ 15/2563

การจัดทำข้อมลู แผนทีธ่ รณีวทิ ยาพื้นผวิ ทอ้ งทะเลและ
แหลง่ ทรพั ยากรธรณี พืน้ ที่นอกชายฝงั่
อำเภอปราณบรุ ี จงั หวัดประจวบครี ีขนั ธ์

กองเทคโนโลยธี รณี
กรมทรัพยากรธรณี

รายงานวชิ าการ
ฉบับท่ี กทธ 15/2563

การจดั ทำข้อมลู แผนที่ธรณีวทิ ยาพื้นผวิ ทอ้ งทะเลและ
แหล่งทรัพยากรธรณี พืน้ ทน่ี อกชายฝง่ั
อำเภอปราณบรุ ี จังหวัดประจวบครี ีขนั ธ์

อภชิ ยั กาญจนพันธุ์
สำราญ ประพัฒน์
วิเชยี ร อนิ ต๊ะเสน

กองเทคโนโลยธี รณี
กรมทรพั ยากรธรณี

อธิบดกี รมทรัพยากรธรณี
นายสมหมาย เตชวาล

ผ้อู ำนวยการกองเทคโนโลยีธรณี
นายสุวภาคย์ อมิ่ สมุทร

ผ้อู ำนวยการส่วนพัฒนาและฟนื้ ฟูพ้นื ที่แหล่งทรพั ยากรธรณี
นายวิเชียร อนิ ตะ๊ เสน

จัดพมิ พ์โดย กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี
ถนนพระรามท่ี 6 เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400
โทรศพั ท์ 0 2621 9613 โทรสาร 0 2621 9612

พิมพค์ รั้งท่ี 2 สงิ หาคม 2564
จำนวน 30 เลม่

ข้อมูลการลงรายการบรรณานุกรม

อภิชยั กาญจนพนั ธ์ุ สำราญ ประพัฒน์ และวเิ ชยี ร อินต๊ะเสน.
การจัดทำข้อมลู แผนที่ธรณีวทิ ยาพนื้ ผิวท้องทะเลและแหลง่ ทรพั ยากรธรณี พื้นทน่ี อก

ชายฝง่ั อำเภอปราณบรุ ี จงั หวัดประจวบคีรขี นั ธ/์ โดย อภชิ ัย กาญจนพันธ์ุ สำราญ ประพฒั น์
และวเิ ชียร อนิ ต๊ะเสน.-- กรุงเทพฯ : กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี, 2563.
51 หน้า : ภาพประกอบ : แผนท่ี : ตาราง ; 30 ซม.
รายงานวิชาการ ฉบับท่ี กทธ 15/2563.

I

สารบัญ

หน้า
สารบญั ..................................................................................................................................................………………I
สารบญั รปู ...............................................................................................................................................................II
สารบญั ตาราง ........................................................................................................................................................ III
บทคดั ย่อ.................................................................................................................................................................IV
กติ ติกรรมประกาศ..................................................................................................................................................VI
1. บทนำ ..................................................................................................................................................................1

1.1 หลักการและเหตุผล ...........................................................................................................................1
1.2 วตั ถปุ ระสงค์.......................................................................................................................................2
1.3 เป้าหมาย............................................................................................................................................2
1.4 พื้นที่ดำเนินงาน..................................................................................................................................2
1.5 ขอบเขตการดำเนนิ งาน......................................................................................................................3
1.6 งบประมาณ........................................................................................................................................3
1.7 ระยะเวลาดำเนนิ งาน .........................................................................................................................3
1.8 ผลผลิต ...............................................................................................................................................3
1.9 ผลทีค่ าดวา่ จะได้รบั ............................................................................................................................3
1.10 ผู้ปฏบิ ัตงิ านสำรวจ...........................................................................................................................4
1.11 สภาพทว่ั ไปของจงั หวดั ประจวบครี ีขนั ธ์…………………………………………………………………………….….4
2. ธรณวี ิทยาและสมทุ รศาสตร์................................................................................................................................7
2.1 ธรณวี ิทยาควอเทอรน์ ารี.....................................................................................................................8
2.2 ธรณวี ิทยาโครงสรา้ ง...........................................................................................................................9
2.3 ธรณีวิทยาแหล่งแร่.............................................................................................................................9
2.4 สมุทรศาสตร์กายภาพ: นำ้ ข้นึ -น้ำลง และการหมนุ เวียนของกระแสนำ้ ในอา่ วไทย......................... 10
2.5 สมทุ รศาสตร์กายภาพ: การเปลยี่ นแปลงระดบั นำ้ ทะเลในยคุ ควอเทอรน์ ารีตอนปลาย.................. 12
2.6 สมุทรศาสตร์ธรณี: ธรณสี ัณฐานชายฝัง่ …………………………………………………………………………………14
3. การดำเนนิ งานสำรวจ....................................................................................................................................... 19
3.1 การสำรวจธรณฟี สิ ิกสท์ างทะเล ...................................................................................................... 19
3.2 การเก็บและวิเคราะหต์ วั อยา่ งตะกอนพน้ื ผิวทอ้ งทะเล ................................................................... 22
3.3 การตรวจวดั ทศิ ทางและความเรว็ กระแสน้ำชายฝงั่ ………………………………………………………………..24
4. ผลการสำรวจและวจิ ารณ์................................................................................................................................. 29
4.1 ความลึกนำ้ และลักษณะภมู ปิ ระเทศพน้ื ทะเล ................................................................................. 29
4.2 ลักษณะตะกอนพื้นผวิ ทอ้ งทะเล...................................................................................................... 33
4.3 การวเิ คราะห์ทิศทางและความเรว็ ของกระแสนำ้ ใกลช้ ายฝั่ง .......................................................... 36
4.4 ผลการวิเคราะหแ์ ละแปลความหมายขอ้ มูลธรณฟี สิ กิ ส์ทางทะเล ................................................... 38
4.5 พื้นทศ่ี กั ยภาพแหล่งทรายนอกชายฝงั่ ………………………………………………………………………………….43
4.6 ผลการวเิ คราะหธ์ าตุโลหะหนกั ในตะกอนพนื้ ทอ้ งทะเล .................................................................. 43

II

5. สรปุ ผลการสำรวจ ............................................................................................................................................ 47
5.1 สรุปผลการสำรวจ ........................................................................................................................... 47
5.2 การประยกุ ต์ใช้ขอ้ มลู ในงานท่เี กี่ยวข้อง .......................................................................................... 48
5.3 ปัญหาและอุปสรรค......................................................................................................................... 48
5.4 ข้อเสนอแนะ.................................................................................................................................... 49
5.5 ข้อจำกัด…………………………………………………………………………………………………………………………..49

6. ข้อเสนอแนะนโยบาย แผน มาตรการและข้อมลู ทเี่ กี่ยวข้องกับการบริหารจัดการธรณีวทิ ยาและ
ทรพั ยากรแรใ่ นทะเล…………………………………………………………………………………………………………………………50

7. เอกสารอา้ งอิง .................................................................................................................................................. 53

สารบญั รปู

1-1 แผนทแ่ี สดงพน้ื ที่สำรวจปงี บประมาณ 2563....................................................................................................6

2-1 แผนท่ีแสดงการไหลเวยี นของกระแสนำ้ ในอา่ วไทย....................................................................................... 10

2-2 แผนทแ่ี สดงชนดิ น้ำขึน้ ลงชายฝ่ังไทย............................................................................................................. 11

2-3 ลกั ษณะการเปลี่ยนแปลงของระดับนำ้ ทะเลของโลก ในยคุ ควอเทอรน์ ารตี อนปลาย.................................... 12

2-4 ลักษณะการเปลย่ี นแปลงของระดบั นำ้ ทะเลบรเิ วณชอ่ งแคบมะละกาในสมยั โฮโลซนี .................................. 13

2-5 ลักษณะการเปลย่ี นแปลงของระดับนำ้ ทะเลของประเทศไทยในสมัยโฮโลซนี ............................................... 13

2-6 ชนิดตะกอน ความหนาและช่วงอายุการตกสะสมตวั บริเวณบ่อเปดิ (open pit) บา้ นแพรกษา................... 15

2-7 แผนทแ่ี สดงบริเวณไหลท่ วปี ซุนดา (Sunda Shelf) ซึง่ มสี ภาพแวดล้อมแบบแผ่นดนิ (Terrestrial

environment) ในสมยั ไพลสโตซนี ตอนปลายช่วงสดุ ทา้ ย ประมาณ 10,000 ปกี ่อนปัจจบุ นั เมื่อนำ้ ทะเล

ลดลงตำ่ สดุ มากกว่า 100 เมตร..................................................................................................................... 16

2-8 แผนทแ่ี สดงพ้นื ทีท่ ่นี ำ้ ทะเลรกุ ล้ำเข้าไปในแผ่นดนิ ในสมัยโฮโลซนี เมือ่ ประมาณ 6,000 ปีที่ผา่ นมา .................. 17

2-9 แผนที่แสดงการจดั แบง่ ชายฝั่งของประเทศไทย ........................................................................................... .18

3-1 เครื่องมอื หย่งั นำ้ ลกึ แบบสองลำคลน่ื ความแมน่ ยำสงู เครอ่ื งมือหาพกิ ัดทางภมู ิศาสตรบ์ นพน้ื โลกดว้ ยระบบ

ดาวเทยี มและโปรแกรมควบคมุ การเดนิ เรอื ………………………………………………………………………….................20

3-2 การหย่งั นำ้ ลึกและบนั ทกึ ภาพหน้าตัดข้างดว้ ยคลน่ื ไหวสะเทือนแบบสะทอ้ นกลบั ระดับตน้ื …………….21

3-3 ภาพหน้าจอแสดงขอ้ มลู ขณะสำรวจของภาพหนา้ ตัดข้างคลน่ื ไหวสะเทอื นแบบสะท้อน

กลับระดับตน้ื ของชนั้ ตะกอนใตพ้ ้ืนท้องทะเล โดย Innomar รนุ่ SES-2000 light………………...……………..21

3-4 การเก็บตัวอย่างตะกอนพน้ื ท้องทะเลแบบลาก……………………………………..……………………………………………23

3-5 สามเหลยี่ มไดอะแกรมการแบง่ ชนดิ ตะกอน ตารางแสดงขนาดตะกอน และคา่ ทางสถิติต่าง ๆ ทไ่ี ดจ้ ากการ

วิเคราะห์ชนิดตะกอนดว้ ยเคร่อื งวดั การกระจายตวั ของขนาดอนภุ าค 23

3-6 เคร่ืองมือวัดทศิ ทางและกระแสนำ้ นอกชายฝ่ังและการติดตั้งขณะดำเนนิ การสำรวจ.......................................... 24

3-7 แผนที่แสดงเส้นทางเดินเรือสำรวจธรณฟี ิสกิ สท์ างทะเลด้วยวิธีหยัง่ นำ้ ลกึ และวธิ กี ารบันทึกภาพหน้าตัดขา้ งคลืน่ ไหว

สะเทือนแบบสะท้อนกลับระดบั ต้ืนความละเอียดสงู .......................................................................................... 25

3-8 แผนที่แสดงเสน้ ทางเดินเรอื สำรวจธรณฟี สิ ิกสท์ างทะเลด้วยวิธีหยั่งน้ำลึก ครั้งที่ 1 และคร้งั ท่ี 2……………….26

3-9 แผนที่แสดงตำแหนง่ จุดเกบ็ ตวั อยา่ งตะกอนพน้ื ผวิ ทอ้ งทะเล………………………………………………………………..27

3-10 แผนทแี่ สดงตำแหนง่ ติดตั้งเคร่ืองวัดทศิ ทางและความเร็วของกระแสน้ำชายฝงั่ ……………………………28

III

4-1 แผนท่ีแสดงพน้ื ทีส่ ำรวจ ปงี บประมาณ 2563………………………………………………………………………………..…. 30
4-2 แผนท่ีแสดงระดับความลกึ น้ำและลักษณะภูมิประเทศพื้นทะเลในพ้ืนทีส่ ำรวจ แบบ 2 มิติ................................ 31
4-3 แผนท่ีแสดงลักษณะภมู ปิ ระเทศและความลาดชันในพื้นที่สำรวจแบบ 2 มติ ิ..................................................... 32
4-4 แผนทแี่ สดงลักษณะภูมิประเทศในพนื้ ทสี่ ำรวจแบบ 3 มิติ................................................................................. 32
4-5 ตวั อย่างตะกอนพน้ื ผวิ ทอ้ งทะเล........................................................................................................................ 34
4-6 สามเหลยี่ มไดอะแกรมแสดงการแบ่งชนิดตะกอนในพื้นทต่ี ามหลกั การของ Shepard (1954).................... 34
4-7 แผนท่แี สดงลกั ษณะการกระจายตวั ของตะกอนพน้ื ผิวทอ้ งทะเลในพื้นทส่ี ำรวจ ........................................... 35
4-8 กราฟแสดงทศิ ทางและความเร็วของกระแสน้ำใกล้ชายฝั่ง............................................................................ 37
4-9 ภาพหนา้ ตัดแสดงลกั ษณะการสะสมตัวตะกอนทะเลโบราณจากการแปลความหมายขอ้ มูลคลืน่ ไหวสะเทือน

แบบสะทอ้ นกลบั ระดับตน้ื ความละเอยี ดสงู พ้ืนทนี่ อกชายฝง่ั ของพ้ืนท่ีสำรวจ.............................................. 39
4-10 แผนทแ่ี สดงความลึกของชน้ั ตะกอนสมัยไพลสโตซีน................................................................................... 40
4-11 แผนที่แสดงความหนาของตะกอนสมัยโฮโลซนี ........................................................................................... 41
4-12 แผนทแ่ี สดงขอบเขตบริเวณทพ่ี บหินฐานและพื้นท่แี หลง่ ทรัพยากรทรายจากการแปลข้อมูลคลน่ื ไหวสะเทือน

ระดับตนื้ แบบสะท้อนกลบั ความละเอยี ดสูงและตวั อยา่ งข้อมูลคล่ืนไหวสะเทอื นทแี่ สดงลกั ษณะหินฐาน..….42
6-1 แผนท่แี สดงบริเวณทีเ่ หมาะสมในการวางปะการังเทยี ม………………………………………………………………………51

สารบญั ตาราง

3-1 พน้ื ทีแ่ สดงความถีข่ องคลนื่ เสยี งแบบปฐมภูมิ และ ทุติยภมู ิ ท่ีสง่ ลงไปใตท้ ้องทะเล

ในระบบ parametric system...................................................................................................................... 22

4-1 สรปุ ข้อมลู การเดินเรือสำรวจ เกบ็ ตัวอย่างตะกอนพน้ื ผวิ ท้องทะเลและการวเิ คราะห์ตัวอยา่ ง

ปงี บประมาณ 2563....................................................................................................................................... 22

4-2 ข้อมลู สรุปจากการตรวจวัดทิศทางและกระแสนำ้ ใกล้ชายฝงั่ สถานีเหนอื และสถานใี ต้................................ 38

4-3 ค่าเกณฑ์มาตรฐานคณุ ภาพตะกอนทะเลและชายฝงั่ ..................................................................................... 44

4-4 สรุปผลวเิ คราะห์ตะกอนพนื้ ทอ้ งทะเลในพ้นื ทส่ี ำรวจ 46

IV

การจดั ทำข้อมลู แผนทธี่ รณีวทิ ยาพืน้ ผวิ ท้องทะเลและแหล่งทรพั ยากรธรณี
พน้ื ทน่ี อกชายฝ่ังอำเภอปราณบุรี จังหวดั ประจวบคีรีขนั ธ์

โดย อภชิ ยั กาญจนพนั ธุ์, สำราญ ประพฒั น,์ วิเชียร อินต๊ะเสน

บทคดั ยอ่

กรมทรัพยากรธรณี โดยส่วนพัฒนาและฟื้นฟูพื้นที่แหล่งทรัพยากรธรณี กองเทคโนโลยีธรณี ดำเนินการ
สำรวจ ศึกษาและจัดทำข้อมูลแผนท่ีธรณีวิทยาพ้ืนผิวท้องทะเลและแหล่งทรัพยากรธรณี บริเวณพ้ืนที่ใกล้ชายฝ่ังทะเลและ
นอกชายฝั่ง โดยวิธีสำรวจธรณีฟิสิกส์และเกบ็ ตัวอย่างตะกอนพื้นท้องทะเล จากการสำรวจและแปลความหมายข้อมูลในอดีต
พบว่าพื้นที่นอกชายฝั่งมีการสะสมตัวของตะกอนทรายในแหล่งสะสมตัวทางน้ำโบราณและหาดทรายเดิม ซ่ึงอาจเป็นแหล่ง
วัตถุดิบสนับสนุนสำหรับการพัฒนาโครงการขนาดใหญ่ของรัฐหรือเป็นแหล่งสำหรับการแก้ปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งด้วย
วิธีการถมทรายชายหาด โดยในปีงบประมาณ 2563 ได้ทำการสำรวจและจัดทำรายงานการสำรวจครอบคลุมตั้งแต่บริเวณ
ต้ังแต่บริเวณเขาตะเกียบ อำเภอหัวหิน อำเภอปราณบุรี จนถึงหาดนมสาว อำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ห่าง
จากชายฝง่ั ไม่เกิน 20 กิโลเมตร ครอบคลุมพ้ืนท่ีประมาณ 350 ตารางกโิ ลเมตร ข้อมูลความลกึ น้ำรวมระยะทาง 530 กิโลเมตร
ขอ้ มลู ภาพหน้าตัดขา้ งคล่ืนไหวสะเทือนแบบสะท้อนกลับระดับตน้ื รวมระยะทาง 400 กิโลเมตร เก็บตัวอยา่ งและวิเคราะห์ชนิด
ตะกอนพื้นผวิ ท้องทะเล จำนวน 335 ตวั อยา่ ง และวเิ คราะห์ทางเคมีหาธาตโุ ลหะหนกั 12 ธาตุ จำนวน 206 ตวั อยา่ ง

ผลการสำรวจพบว่าระดับความลึกน้ำตามแนวสำรวจมีความลึกต้ังแต่ -1 ถึง -38 เมตร จากระดบั ทะเล
ปานกลาง บริเวณลึกที่สุดอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของพ้ืนท่ีสำรวจ ทางตอนบนถึงตอนกลางของพ้ืนท่ี มีความลาดชันต่ำ
กว่าเม่ือเทียบกับทางด้านใต้ของพื้นท่ีสำรวจ พบลักษณะสลับกันของแนวสันดอนใต้น้ำและร่องน้ำหลายแนวที่ระดับความ
ลกึ -20 เมตร จากระดับทะเลปานกลางลงไปบริเวณทางตะวันออกเฉียงใต้ของพืน้ ท่ี บรเิ วณใกล้ฝง่ั บนแนวสันดอนทรายใต้
น้ำ 1 แห่ง บริเวณตะวันออกของเขากะโหลกที่ระดับความลึก -4 ถึง -8 เมตรจากระดับทะเลปานกลางลักษณะตะกอน
พ้ืนผิวท้องทะเลประกอบดว้ ย 4 ชนิด คอื ตะกอนโคลนทะเล คิดเปน็ ร้อยละ 20.5 ของพ้ืนท่ีทั้งหมด ตะกอนโคลนทะเลปน
ตะกอนทรายขนาดละเอียดถึงละเอียดมาก คิดเป็นร้อยละ 31.5 ของพ้ืนที่ทั้งหมด ตะกอนทรายปนตะกอนโคลนทะเล คิด
เป็นร้อยละ 28 ของพ้ืนที่ทั้งหมด และตะกอนทราย คิดเป็นร้อยละ 20 ของพ้ืนที่ท้ังหมด การแปลความหมายข้อมูลการ
สำรวจคล่ืนไหวสะเทือนระดับตื้นแบบสะท้อนเพื่อประเมินแหล่งทรายใต้ทะเล สามารถกำหนดขอบเขตและระดับ
ความหนาของพื้นที่แหล่งทรายในทะเล โดยพ้ืนท่ีศักยภาพแหล่งทรายในทะเล อำเภอปราณบุรี จังหวัด
ประจวบคีรีขันธ์ ปรากฏการสะสมตัวในแนวชายหาดโบราณ ช้ันทรายหนาประมาณ 1-4 เมตร มีเนื้อท่ีประมาณ
150 ตารางกิโลเมตร คิดเป็นปริมาณสำรองเบื้องต้นประมาณ 270 ล้านลูกบาศก์เมตร ผลการวิเคราะห์ปริมาณธาตุ
โลหะหนัก 12 ท่ีสะสมในชั้นตะกอนพื้นผิวท้องทะเลในพื้นท่ีสำรวจที่มีค่าเกินมาตรฐานที่ประกาศโดยกรมควบคุม
มลพิษ พบว่ามีปริมาณความเข้มข้นสูงเกินมาตรฐานของธาตุสารหนูและทองแดง พบสะสมตัวปริมาณสูงในบริเวณ
แม่น้ำปราณบุรีและปรมิ าณลดลงเม่ือไกลจากฝ่ังออกไป ส่วนธาตุโคบอลต์และนิกเกิลพบสะสมตัวปริมาณสูงนอกแนว
ชายฝงั่ ซ่งึ ไม่สัมพันธ์กับตะกอนในแมน่ ้ำ

คำสำคญั : ธรณีวิทยากายภาพพนื้ ผวิ ทอ้ งทะเล แหล่งทรายในทะเล ปราณบุรี

V

กติ ติกรรมประกาศ

ผู้เขียนและคณะผู้ปฏิบัติงานขอขอบคุณ คุณสมหมาย เตชวาล อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี
คุณอนกุ ูล วงศใ์ หญ่ ผอู้ ำนวยการกองเทคโนโลยธี รณี ทใ่ี หโ้ อกาสในการทำงานดา้ นการสำรวจธรณวี ิทยาทาง
ทะเล คุณวิเชียร อินต๊ะเสน ผู้อำนวยการส่วนพัฒนาและฟื้นฟูพื้นที่แหล่งทรัพยากรธรณี ที่ให้คำชี้แนะ ความรู้
ด้านงานสำรวจและการแปลความหมายข้อมลู ธรณีฟิสิกสท์ างทะเล ตลอดจนให้การสนบั สนนุ การดำเนินงาน
จนประสบผลสำเร็จลุลว่ ง

รวมถึงเจ้าหน้าที่ส่วนวิเคราะห์ดินและตะกอนธารน้ำ กองวิเคราะห์และตรวจสอบทรัพยากร
ธรณี ที่สนับสนนุ งานวเิ คราะห์ปริมาณธาตุตา่ ง ๆ ในตวั อยา่ งตะกอนพ้ืนผวิ ท้องทะเล ตลอดจนเจ้าหน้าท่ีของกรม
ทรัพยากรธรณีที่เกยี่ วข้องทุกท่าน

-1-

บทท่ี 1
บทนำ

1.1 หลกั การและเหตผุ ล

ทรัพยากรธรณีมีความสำคัญยิ่งในการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคและภาคอุตสาหกรรม
ของประเทศไทย ทรพั ยากรธรณีทางทะเลถือเป็นส่วนหน่ึงทม่ี ีความสำคัญ เนอ่ื งจากเป็นแหล่งสะสมแร่หนัก
แหล่งปิโตรเลียมและแหล่งสะสมทรัพยากรทรายในทะเล การศึกษาวิจัย สำรวจ และเก็บบันทกึ ขอ้ มูลอยา่ ง
เป็นระบบมีส่วนสำคัญยิ่งในการค้นหาและประเมินพื้นที่ศักยภาพทางทรัพยากรธรณีในทะเล ซึ่งสามารถ
ช่วยพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศ

กรมทรัพยากรธรณี โดยกองเทคโนโลยีธรณี ส่วนฟื้นฟูและพัฒนาพื้นที่แหล่งทรัพยากร
ธรณี มกี ารสำรวจศึกษาธรณีวิทยาในทะเล ทั้งการสำรวจทำแผนท่ธี รณีวทิ ยาพืน้ ทะเล การสำรวจธรณีฟสิ กิ ส์
ทางทะเลอย่างต่อเนื่อง เพื่อใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานสนับสนุนงานด้านทรัพยากรธรณีทางทะเล อาทิ
การวางแผนป้องกันและฟื้นฟูแหล่งทรัพยากรสัตว์น้ำ การสำรวจหาพื้นที่ที่เหมาะสมในการวางปะการัง
เทียม การเก็บตัวอย่างตะกอนพื้นทะเลเพื่อศึกษาขนาดและชนิดการกระจายตัวของตะกอน และข้อมูล
ความเข้มข้นของโลหะหนักบนตะกอนพื้นผิวท้องทะเล การศึกษาด้านธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมในทะเลและ
ชายฝั่งนั้น ซึ่งข้อมูลดังกล่าวมีความสำคัญในการพิจารณาถึงสาเหตุหลักของการเปลี่ยนแปลงพื้นที่พื้นท่ี
ชายฝั่งที่ต่อเนื่องลงไปในทะเล และใช้ประกอบเพื่อการวางแผนงานโครงสร้างทางวิศวกรรมชายฝั่งทะเล
นอกจากนี้ข้อมูลและแผนที่ธรณีสัณฐานใต้ท้องทะเลยังเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาอุตสาหกรรมของ
ประเทศในโครงการพัฒนาระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก (EEC) และการประเมินพื้นที่แหล่ง
ทรพั ยากรทรายในทะเลเพอื่ สนับสนนุ ภาคอตุ สาหกรรม รวมถงึ การท่องเทีย่ วทางทะเลและชายฝั่งดว้ ย

การสำรวจธรณีฟสิ ิกสด์ ้วยวิธีวัดคล่ืนไหวสะเทือนแบบสะท้อนกลับระดับต้ืนความละเอียดสูง
ทำให้ทราบถึงลักษณะธรณีใต้พื้นท้องทะเลและพบว่าบางพื้นที่มีความเป็นไปได้ที่จะเป็นแหล่งสะสมตัวของ
ทรายในทะเล อาทิบริเวณทางน้ำโบราณและหาดทรายเดิม บางพื้นที่พบแนวหินฐานที่อาจมีความต่อ
เนื่องมาจากหินบนฝั่งหรือเกาะต่าง ๆ จึงจะต้องมีการสำรวจในขั้นรายละเอียดเพม่ิ เติมเพ่ือกำหนดขอบเขตและ
ความหนาชน้ั ตะกอนตะกอนทรายโบราณหรือศึกษาลักษณะธรณีวิทยาและธรณีวิทยาโครงสรา้ งระดบั ตืน้ ต่อไป

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

-2-

1.2 วัตถุประสงค์

1. เพ่ือให้ประเทศมีข้อมูลธรณีวิทยาทางทะเลและชายฝั่งท่ีถูกต้องเป็นระบบมาตรฐาน
ในการนำไปใช้บูรณาการบริหารจัดการเชิงพื้นที่และการป้องกันการกัดเซาะชายฝ่ัง

2. เพ่ือใหม้ ขี ้อเสนอแนะ สำหรับการกำหนดแนวทาง มาตรการ ในการป้องกัน ดูแลรักษา
ชายฝ่ัง พร้อมทั้งเผยแพร่ขอ้ มูลและองค์ความร้ไู ปสู่ประชาชน เพอ่ื สร้างความเขา้ ใจและการมสี ว่ นรว่ ม

1.3 เป้าหมาย

เพื่อสำรวจจัดทำข้อมูลธรณีวิทยาทางทะเลและแผนที่ธรณีวิทยาทางทะเล บริเวณใกล้
ชายฝั่งและนอกชายฝั่งของอำเภอปราณบุรี และบางส่วนของอำเภอหัวหิน-สามร้อยยอด จังหวัด
ประจวบคีรขี นั ธ์ พื้นทร่ี วมมากกวา่ 300 ตารางกิโลเมตร

1.4 พื้นท่ีดำเนินงาน

พื้นที่สำรวจอยู่ในทะเลอ่าวไทย บริเวณใกล้ชายฝั่งและนอกชายฝั่ง ตั้งแต่บริเวณเขา

ตะเกียบ อำเภอหัวหิน อำเภอปราณบุรี จนถึงหาดนมสาว อำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

ห่างจากชายฝั่งไม่เกิน 20 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 350 ตารางกิโลเมตร มีความยาวชายฝั่ง

ประมาณ 38 กิโลเมตร ปรากฏในแผนที่ภูมิประเทศ กรมแผนที่ทหาร มาตราส่วน 1:50,000 จำนวน

3 ระวาง คือ ระวาง 4933 I (อำเภอปราณบุรี) บางส่วนของระวาง 4933 II (อำเภอกุยบุรี) และ บางส่วน

ของระวาง 4934 II (อำเภอหัวหิน) อยู่ในระบบกลุ่มหาดหลักทะเลอ่าวไทยตอนกลางด้านบน (Upper

Middle Gulf of Thailand Major Littoral cell – T4) ครอบคลุม 5 กลุ่มหาด คือ ระบบกลุ่มหาดหัวหิน-

เขาเต่า(T4B) ระบบกลุ่มหาดเขาเต่า-ปราณบุรี(T4C) ระบบกลุ่มหาดปราณบุรี(T4D) ระบบกลุ่มหาดปราณ

บรุ ี-สามร้อยยอด(T4E) ระบบกลุม่ หาดสามรอ้ ยยอด(T4F) โดยแบง่ เป็นระบบหาดทัง้ หมด 8 หาด ดงั นี้ (ท่มี า

: กรมทรพั ยากรทางทะเลและชายฝงั่ 2563) ดงั แสดงในรปู ที่ 1-1

- ระบบหาดหาดสวนสน-เขาเตา่ T4B068

- ระบบหาดหาดทรายน้อย T4C069

- ระบบหาดทุ่งทรายใหญ่ T4C070

- ระบบหาดหาดปราณบุรี T4D071

- ระบบหาดเขากะโหลก T4E072

- ระบบหาดหาดแขมใหญ่ T4E073

- ระบบหาดหาดแขมนอ้ ย T4E074

- ระบบหาดหนองขา้ วเหนียว T4F075

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

-3-

1.5 ขอบเขตการดำเนนิ งาน

1. การสำรวจระดับความลกึ นำ้ และลักษณะภูมสิ ณั ฐานพน้ื ทอ้ งทะเลขั้นรายละเอยี ด
2. การสำรวจบันทึกภาพหน้าตัดข้างคลื่นไหวสะเทือนแบบสะท้อนกลับระดับตื้นความ
ละเอยี ดสงู ขั้นไพศาล
3. การเกบ็ ตวั อย่างตะกอนพื้นท้องทะเล
4. การตรวจวัดทศิ ทางและความเรว็ กระแสน้ำชายฝ่งั
5. การศกึ ษาตะกอนวทิ ยา ธาตโุ ลหะหนกั และธาตุอ่ืน ๆ รวม 26 ธาตุ
6. การแปลความหมาย วเิ คราะห์ขอ้ มลู และจดั ทำชน้ั ขอ้ มูลและแผนทต่ี ่าง ๆ อาทิ ลักษณะ
ภูมิสัณฐานพื้นท้องทะเล ลักษณะธรณีวิทยาชั้นตะกอน หินฐาน โครงสร้างทางธรณีวิทยายุคควอเทอนารี
ตอนปลายและแหล่งทรพั ยากรธรณใี นทะเล
7. การวิเคราะห์เพื่อจัดทำข้อเสนอและข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการด้าน
ธรณีวทิ ยาและทรัพยากรแร่ในทะเล
8. การจัดทำรายงานฉบับสมบูรณ์ พร้อมข้อเสนอแนะ นโยบาย แผน มาตรการ เพื่อการ
บริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝงั่

1.6 งบประมาณ

2.500 ล้านบาท

1.7 ระยะเวลาดำเนินงาน

ตลุ าคม พ.ศ.2562 - กันยายน พ.ศ.2563

1.8 ผลผลติ

- ฐานข้อมูลธรณวี ิทยากายภาพพ้นื ทะเล ซ่ึงประกอบด้วย ลักษณะภมู ปิ ระเทศพื้นทะเล
ธรณสี ณั ฐานวทิ ยา ธรณวี ิทยาชัน้ ตะกอน โลหะหนกั ในตะกอนพ้นื ทะเลและพนื้ ท่ีศักยภาพทรายในทะเล

- แผนทธ่ี รณีวิทยากายภาพพืน้ ทะเลจำนวน 3 ระวาง
- รายงานการสำรวจและข้อเสนอแนะ นโยบาย แผน มาตรการ เพื่อการบริหารจัดการ
ทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ัง

1.9 ผลทคี่ าดวา่ จะไดร้ บั

- สนับสนุนข้อมูลวิชาการด้านธรณีวิทยากายภาพพื้นทะเลแก่ชุมชน และหน่วยงานท่ี
เกี่ยวข้อง เช่น กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กรมการขนส่งทางน้ำและพาณิชย์นาวี กรมอุทกศาสตร์
กรมประมง หน่วยงานส่วนท้องถ่ิน และองค์กรอิสระ เพอ่ื ใชข้ ้อมูลในการวางแผน และบริหารจัดการการใช้
ประโยชนแ์ ละอนุรกั ษท์ รัพยากรทางทะเล

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

-4-

- กำหนดขอบเขตพื้นที่แหล่งทรายในทะเล เพื่อใช้สนับสนุนงานกอ่ สรา้ งและพัฒนาระบบ
สาธารณูปโภคและอุตสาหกรรม หรือการแก้ปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งโดยวิธีการถมทรายเสริมหาดชายใน
พื้นทเี่ ขตพฒั นาการท่องเทย่ี วฝ่ังทะเลตะวันตกหรอื "ไทยแลนดร์ ิเวยี รา่ "

1.10 ผปู้ ฏบิ ัติงานสำรวจ

ประกอบด้วยเจ้าหนา้ ท่ีของกองเทคโนโลยธี รณี ดงั น:้ี -

1. นายวิเชียร อนิ ต๊ะเสน นกั ธรณีวทิ ยาชำนาญการพเิ ศษ

2. นายอภิชัย กาญจนพันธ์ุ นักธรณีวิทยาชำนาญการ

3. นายสำราญ ประพฒั น์ นักธรณีวทิ ยาชำนาญการ

4. นายนิพนธ์ แกว้ ดว้ ง พนักงานบริการ

5. นายสมศกั ดิ์ บญุ โพธิ์ชา พนักงานจา้ งเหมาชา่ งไฟฟา้

6. นายประทุม ดพี ลาย พนักงานจ้างเหมาขบั รถ

7. นายปุณยวชิ สุรโิ ย พนกั งานจ้างเหมาขับรถ

1.11 สภาพทว่ั ไปของจังหวดั ประจวบคีรีขนั ธ์

ความเปน็ มา
เมืองประจวบคีรีขันธ์ เดิมชื่อเมืองนารัง เมื่อเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าครั้งที่ 2 เมืองนารัง

ได้ถกู ทิง้ รา้ งจนถงึ รัชกาลท่ี 2 แหง่ กรงุ รัตนโกสนิ ทร์ จงึ ได้สรา้ งเมืองใหม่ที่คลองบางนางรม แลว้ ยา้ ยท่ีต้ังของ
เมืองไปตั้งที่เมืองกุย ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้เปลี่ยนชื่อเมืองกุย เป็นเมืองประจวบคีรีขันธ์ แต่ตัวศาลา
ท่ีว่าการเมืองยังคงตั้งอยู่ที่อําเภอกุยบุรี ในสมัยรัชกาลที่ 5ได้รวมเมืองปราณบุรีเมืองประจวบ และเมือง
กําเนิดนพคุณเข้าเป็นเมอื งเดยี วกัน พระราชทานนามเมืองว่า เมืองปราณบุรี ตั้งที่ว่าการอยู่ที่อ่าวเกาะหลกั
ส่วนเมืองปราณบุรีเดิมให้คงเรียกว่าเมืองปราณ มีฐานะเป็นอําเภอ ในสมัยรัชกาลที่ 6 ทรงเห็นว่าชาวบ้าน
ยังคงเรียกเมืองปราณสับสนกับชื่อเมืองปราณบุรี ซึ่งทางราชการย้ายมาตั้งที่เมืองเกาะหลัก จึงทรงโปรด
เกล้าให้เปลี่ยนช่อื เมอื งปราณบุรีเป็นเมืองประจวบคีรขี นั ธ์

ลกั ษณะทางกายภาพ
ที่ตั้งและอาณาเขตที่ตั้ง จังหวัดประจวบคีรีขันธ์เป็นจังหวัดหนึ่งใน 25 จังหวัดภาคกลาง

ของประเทศไทยอยู่ระหว่างเส้นรุ้งที่ 12 องศา 31 ลิปดาเหนือ เส้นแวงที่ 99 องศา 9 ลิปดาตะวันออก กับ
100 องศา 1 ลิปดาตะวันออก อยู่ทางทิศตะวันตกของกรุงเทพมหานครประมาณ 325.3 กิโลเมตร
ขนาดจังหวัดประจวบคีรีขันธ์เป็นจังหวัดขนาดกลาง มีพื้นที่ 6,367.62 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ
3,979,762.50 ไร่ ความยาวของจังหวัดจากทิศเหนือจดทิศใต้ประมาณ 212กิโลเมตร ส่วนแคบที่สุดของ
ประเทศและจังหวัด อยู่ในเขตตําบลคลองวาฬ อําเภอเมืองประจวบคีรีขันธ์ จากอ่าวไทยถึงแนวพรมแดน
ไทย-เมยี นมาประมาณ 12 กโิ ลเมตร

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

-5-

อาณาเขตติดตอ่ กับจงั หวดั ใกลเ้ คียง
ทิศเหนือ ตดิ ต่อกบั อาํ เภอชะอํา อาํ เภอท่ายาง อําเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี
ทิศใต้ ติดต่อกบั อําเภอปะทวิ อาํ เภอท่าแซะ จังหวัดชุมพร
ทิศตะวนั ออก ตดิ ต่อกับทะเลอา่ วไทยความยาวชายฝั่งทะเลประมาณ 224.8 กโิ ลเมตร
ทิศตะวนั ตก ตดิ ต่อสาธารณรัฐแหง่ สหภาพเมยี นมา
ลกั ษณะภูมิประเทศ
ลักษณะโดยทั่วไปของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ทิศตะวันตกเป็นเทือกเขาตะนาวศรี ซึ่งก้ัน
พรมแดนระหว่างไทยกับเมยี นมาลาดเอียงลงสู่ทะเลอ่าวไทยด้านตะวนั ออก และมเี ทอื กเขาและภูเขาอยู่ท่ัวไป
ทัง้ บริเวณตอนกลางและบริเวณชายฝั่งทะเลของจังหวัดเทือกเขาที่สําคัญ ไดแ้ ก่ เทือกเขาสามร้อยยอด ความ
สงู โดยเฉลยี่ ของเทือกเขาด้านตะวนั ตกประมาณ 750 เมตร เหนือระดบั น้ำทะเลสงู สุด 1,215 เมตร และต่ำสุด
306 เมตร สว่ นความสงู จากระดับน้ำทะเลแถบชายฝ่งั ตะวนั ออก โดยเฉลย่ี ประมาณ 1-5 เมตร จากความลาด
ชันสูงก่อให้เกิดลำห้วยหลายสายไหลลงสู่คลองและแม่น้ำ ได้แก่ แม่น้ำปราณบุรี แม่น้ำกุยบุรี คลองบาง
สะพาน คลองบางนางรม และคลองกรูด และในทะเลอ่าวไทยใกล้ชายฝั่ง มีเกาะรวม 21เกาะ
ลักษณะภมู อิ ากาศ
จังหวัดประจวบครี ขี ันธ์อยูใ่ นเขตมรสุมรอ้ นชืน้ มี 3 ฤดูกาล
ฤดูร้อน เริ่มตง้ั แต่ กลางเดือน กมุ ภาพันธ์ถงึ กลางเดอื นพฤษภาคม
ฤดฝู น เรมิ่ ตง้ั แต่ กลางเดือนพฤษภาคมถงึ กลางเดอื นตุลาคม
ฤดหู นาว เรม่ิ ตัง้ แต่ กลางเดือน ตุลาคมถึงกลางเดอื นกุมภาพันธ์
อากาศโดยทว่ั ไปไม่ร้อนไม่หนาวจนเกินไป ความชน้ื เฉล่ยี อยู่ในเกณฑ์ค่อนข้างสูงเนื่องจาก
อยู่ใกล้ทะเล ในปี 2561 มีปริมาณน้ำฝน 1,443.6มิลิเมตร/ปี ปริมาณฝนสูงสุด 134.1 มิลลิเมตร/ วัน
จํานวนวันทฝ่ี นตก 131 วนั อุณหภมู เิ ฉลยี่ 27.6 องศาเซลเซียส (เฉล่ียต่ำสดุ 21.5 องศาเซลเซียส เฉลย่ี สูงสุด
35.4 องศาเซลเซยี ส) ความชนื้ สัมพัทธเ์ ฉล่ีย78.9% (เฉลย่ี ต่ำสุด 49.5 % เฉลี่ยสูงสดุ 97.1)
(ทม่ี า http://www.prachuapkhirikhan.go.th)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

-6-

พ้นื ท่สี ำรวจ (กรอบสีนำ้ เงิน)
พน้ื ท่รี วม 350 ตารางกโิ ลเมตร

รปู ท่ี 1-1 แผนที่แสดงพ้ืนทสี่ ำรวจปีงบประมาณ 2563) และการแบง่ ระบบกลมุ่ หาดและระบบหาด
ของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ัง (เส้นสีแดงและสีดำตามลำดับ)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

-7-

บทที่ 2
ธรณวี ทิ ยาและสมุทรศาสตร์

อ่าวไทยมีลกั ษณะเปน็ อ่าวก่ึงปดิ ที่โอบลอ้ มด้วยชายฝ่ังทะเลของคาบสมุทรมลายูและแหลม
ญวน อนั เป็นสว่ นหนงึ่ ของทะเลจนี ใต้ มีอาณาเขตเชื่อมต่อกบั ประเทศไทย กมั พูชา เวยี ดนาม และมาเลเซีย
โดยมีช่องเปิดสู่มหาสมุทรแปซิฟิกทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ มีแม่น้ำสำคัญหลายสายไหลลงสู่อ่าวไทย อาทิ
แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำแม่กลอง แม่น้ำท่าจีน แม่น้ำบางปะกง และแม่น้ำตาปี ลักษณะภูมิสัณฐานของพ้ืน
ท้องทะเลอ่าวไทยมีลักษณะเป็นแอ่งกระทะ มีแนวสันเขาใตน้ ้ำวางตัวในแนวเหนอื ใต้ ส่งผลใหต้ ะกอนมีการ
สะสมตัวตามแนวแอ่ง อ่าวไทยมคี วามลึกเฉลีย่ ประมาณ 44 เมตร และมีส่วนทีล่ กึ ทส่ี ุดประมาณ 86 เมตร มี
เนอื้ ที่ประมาณ 270,000 ตารางกิโลเมตร

กรมอุทกศาสตร์ กองทัพเรอื (2536) แบง่ อ่าวไทยออกเปน็ 3 ส่วน คอื
- อ่าวไทยตอนบน ตั้งแต่อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ถึงเกาะแสมสาร จังหวัด
ชลบุรี ข้นึ ไปจนถึงก้นอา่ ว พืน้ ท่ีสว่ นนไ้ี ด้รับอิทธิพลสำคัญจากแม่น้ำหลายสายที่ไหลลงสู่อ่าวไทย มีความลึก
เฉลี่ย 20 เมตร ลกั ษณะตะกอนเปน็ โคลนปนทรายและเปลอื กหอย พืน้ ทอ้ งทะเลมลี ักษณะเปน็ รางร่อง
- อ่าวไทยตอนกลาง มีเขตตั้งแต่แนวเส้นเล็งอำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ถึง
แหลมแสมสาร ลงไปทางใต้จนถึงแนวเส้นเล็งจากจังหวัดสุราษฎร์ธานี ไปจรดขอบฝั่งด้านตะวันออก
ลกั ษณะตะกอนเป็นทรายปนโคลน
- อ่าวไทยตอนล่าง คือ บริเวณแนวเส้นเล็งจากจังหวัดสุราษฎร์ธานี ไปจรดขอบฝั่งทาง
ตะวนั ออกลงไปทางใต้ ถึงปากนำ้ โกตาบารู ประเทศมาเลเซีย ความลกึ เฉล่ยี ประมาณ 50 เมตร มีส่วนลกึ สุด
เปน็ ร่องลกึ ในแอง่ คล้ายรปู กระทะ

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

-8-

2.1 ธรณีวทิ ยาควอเทอร์นารี

การเจาะสำรวจ เก็บตัวอย่าง และศึกษาด้วยวธิ กี ารทางธรณฟี ิสิกส์ในพื้นที่อ่าวไทย และที่
ราบลุ่มเจ้าพระยาตอนล่าง บ่งชี้ว่าตะกอนยุคควอเทอร์นารีประกอบด้วยการตกสะสมตะกอน 2 ช่วงคือ
สมัยไพลสโตซีนและโฮโลซีน จากอิทธิพลของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโบราณและการแปรสัณฐาน
ในอดตี

ชั้นตะกอนสมัยโฮโลซีน หรือชั้นดินเหนียวกรุงเทพ (Bangkok soft clay) มีความหนา
ประมาณ 1-30 เมตร อายุประมาณ 9,000-2,000 ปี ประกอบด้วยตะกอนชั้นบนสุด คือตะกอนน้ำพา
ประเภทที่ราบน้ำท่วมถึง (flood plain deposits) หนาประมาณ 1-10 เมตร ตะกอนชะวากทะเล
(estuarine sediments) และตะกอนทะเล (marine sediments) จากการที่น้ำทะเลรุกล้ำเข้ามาในอดีต
พบตะกอนจำพวกโคลน และซากพืชซากสัตว์ มีรอยชั้นไม่ต่อเนื่องของศิลาแลงจากการโผล่สัมผัสอากาศ
เป็นตัวแบ่งช่วงการตกสะสมตะกอน โดยวางตัวปิดทับชั้นตะกอนสมัยไพลสโตซีน ซึ่งมีความหนาประมาณ
20-700 เมตร ประกอบด้วยตะกอนทางน้ำพา (fluvial deposit) จำพวกทรายแม่น้ำ กรวด และดินเหนียว
รองรับด้วยชั้นหินดาน ชั้นตะกอนที่อยู่ชั้นบนสุดในช่วงสมัยนี้ลึกจากระดับผิวดินปัจจุบันประมาณ 20-30
เมตร ประกอบด้วย ชั้นดินเหนียวเนื้อแน่น (Bangkok stiff clay) สะสมตัวในสมัยไพลสโตซีนตอนปลาย
อายุประมาณ 50,000-35,000 ปี ความหนาประมาณ 5-10 เมตร มีความหนามากขึ้นบริเวณใกล้ชายฝั่ง
ทะเลและจะลบี บางลงในบรเิ วณขอบแอง่ (Negri, 2009)

ตะกอนร่วนในอ่าวไทยที่สะสมตัวในยุคควอเทอร์นารี เกิดจากการตกสะสมตะกอนจาก
ทางน้ำและตะกอนทะเลระดับตื้นเป็นหลัก เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของระดับน้ำทะเล สามารถแบ่งออกเป็น
ตะกอนชั้นล่างสมัยไพลสโตซีน อายุประมาณ 400,000 ถึง 10,000 ปีก่อน ซึ่งวางตัวปิดทับหินฐานก่อนยุคซีโนโซอิก
และตะกอนชั้นบนประกอบด้วยชั้นตะกอนทะเลเป็นหลัก มีอายุในสมัยโฮโลซีน การศึกษาการตกสะสมตัวของ
ตะกอนในอดีตยุคควอเทอร์นารีบริเวณอ่าวไทย พบว่ามีอัตราการตกสะสมตัวของตะกอนเฉลี่ยมากกว่า
0.14 เมตรตอ่ ปี (Zhiqiang and others, 2008) โดยตะกอนปจั จบุ ันมีอตั ราการสะสมตัวท่ี 0.8 เซนติเมตร
ต่อปี ในปริมาณสะสมเฉลี่ย 6.32 เมตริกตันต่อปี (Shi and others, 2015) จากการนำพาตะกอนมาสะสม
โดยแมน่ ำ้ สายต่าง ๆรอบอา่ วไทย

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

-9-

2.2 ธรณวี ทิ ยาโครงสรา้ ง

ข้อมูลผลการสำรวจทางธรณีฟิสิกส์ และการเจาะสำรวจเพื่อหาแหล่งปิโตรเลียมและก๊าซ
ธรรมชาติในอ่าวไทย และที่ราบลุ่มภาคกลาง บ่งชี้ว่าอ่าวไทยเป็นที่ราบที่เคยโผล่พ้นน้ำมาก่อน มีร่องน้ำ
โบราณที่เชื่อมต่อกับร่องน้ำปัจจุบันในแม่น้ำสายหลัก ลักษณะโครงสร้างทางธรณีวิทยาที่รองรับชั้นตะกอน
ร่วนยุคควอเทอร์นารใี นบริเวณน้ีมลี ักษณะเปน็ ช้ันหนิ ดานในแอ่งกราเบน (graben) ซง่ึ เกิดจากการขยายตัว
ของแอ่งจึงเกิดการทรุดตัวอย่างรวดเร็วของชั้นหินตามรอยเลื่อน (syn-rift basin) ในยุคเทอร์เชียรี ทำให้
อ่าวไทยเป็นแอ่งรองรับตะกอนจากแม่น้ำที่ไหลลงสู่อ่าว โดยมีหินอัคนีและหินแปรเป็นชั้นหินฐานยุคครีเท
เชียส (Cretaceous) (Morley & Charusiri, 2011)

2.3 ธรณวี ิทยาแหลง่ แร่

ทรัพยากรธรณี เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่ใช้แล้วหมดไป สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด
ตามหลักทางทางธรณีวิทยา นั่นคือ ทรัพยากรพลังงาน และ ทรัพยากรแร่ (สถาบันนวัตกรรมการเรียนรู้
,2563) ซง่ึ ในรายงานฉบบั นจี้ ะเนน้ ศึกษาเฉพาะในสว่ นของทรัพยากรแร่ เท่าน้นั กรมทรพั ยากรธรณี ในอดีต
มีการจัดตั้งโครงการสำรวจแร่นอกชายฝ่ังทะเลอันดามันและอ่าวไทยขึ้น โดยความร่วมมือจากโครงการ
พัฒนาแห่งสหประชาชาติ นำมาสู่โครงการสำรวจแหล่งทรัพยากรธรณีในทะเล ในปีพ.ศ. 2544 พบวา่ พื้นท่ี
นอกชายฝั่งน่านน้ำไทย มีแหล่งแร่ดีบุกและแร่หนักสะสมเป็นปริมาณสูง โดยส่วนใหญ่พบในพื้นที่ภาคใต้
โดยเฉพาะฝั่งทะเลอันดามัน ต่อมาเมื่อมีการขยายพื้นที่ดำเนินการสำรวจมายังพื้นที่อ่าวไทย โดยแปลง
สำรวจพื้นที่นอกชายฝั่งจังหวัด ตั้งแต่อำเภอเมือง ทับสะแก บางสะพาน บางสะพานน้อย จังหวัด
ประจวบคีรีขันธ์ เรื่อยลงมาจนถึงอำเภอปะทิว จังหวัดชุมพร ครอบคลุมพื้นที่สำรวจ 2,975 ตร.กม. มีการ
ดำเนินการสำรวจทางธรณีฟิสิกส์ โดยวิธีวัดคลื่นไหวสะเทือนแบบสะท้อนกลับระดับตื้น วัดความเข้ม
สนามแม่เหล็ก หยั่งความลึกน้ำ รวมเป็นระยะทาง 3,750 กม. ทั้งนี้มีการเก็บตัวอย่างตะกอนโดนการเจาะ
สำรวจ จำนวน 13 หลุม และเก็บตวั อย่างวิเคราะห์แร่หนักในห้องปฏิบตั กิ ารธรณเี คมี จำนวน 55 ตวั อย่าง

การสำรวจทรัพยากรแร่ในพื้นที่ดังกล่าว ทำให้ค้นพบแร่ดีบุกและแร่หนักมีค่าหลายชนิด ได้แก่แร่
หลกั จำพวก ดีบกุ อิเมไนต์ โนนาไซต์ เซอร์คอน และแรร่ องจำพวก ซโี นไทม์ รูไทล์ อะนาเทส ในพ้ืนท่ีแหล่ง
แร่ประมาณ 40 ตร.กม. คิดเป็นประมาณสำรองในขณะนั้น (2539) 982 เมตริกตัน สำหรับปริมาณสำรอง
แรด่ บี กุ และ 48742 เมตริกตนั สำหรับแรห่ นกั มีค่าอื่น ซึ่งแหลง่ แร่ท่ีพบนี้มักเปน็ แหล่งแร่แบบทุติยภูมิชนิด
ลานแร่ ซึ่งเกิดจากการผุพังของหินต้นกำเนิดเช่นหินแกรนิต ก่อนจะถูกพัดพามาโดยกระแสน้ำ และตก
สะสมตวั ตามแอ่ง ทีร่ าบ แม่นำ้ หรือท้องทะเล (กรมทรพั ยากรธรณ,ี 2544)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 10 -

2.4 สมทุ รศาสตรก์ ายภาพ: น้ำขน้ึ -นำ้ ลง และการหมุนเวียนของกระแสน้ำในอ่าวไทย

อ่าวไทยได้รับอิทธิพลสำคัญจากลมมรสุม 2 ชนิด คือ ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ (เดือน
พฤษภาคม-กันยายน) ส่งผลให้ฝนตกชุกและเกิดคลื่นขนาดใหญ่กว่าปกติในบริเวณอ่าวไทยด้านตะวันออก
และมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ (เดือนตุลาคม-กุมภาพันธ์) ส่งผลให้ฝนตกชุกและเกิดคลื่นขนาดใหญ่กว่า
ปกติในบริเวณอา่ วไทยด้านตะวันตก

กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (2550) ศึกษาการเปลี่ยนแปลงของกระแสน้ำในอ่าวไทย
พบว่าอิทธิพลจากลมมรสุมส่งผลต่อการไหลเวียนของกระแสน้ำให้มีความแตกต่างกันในแต่ละพื้นที่ และ
ตามช่วงเวลาที่ได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้และตะวันออกเฉียงเหนือ (Shi et al, 2015) ซึ่ง
สามารถจัดแบ่งพื้นที่ออกเป็น อ่าวไทยตอนบนซึ่งกระแสน้ำมีทิศทางไหลตามเข็มนาฬิกาในช่วงเดือน
เมษายนถึงสิงหาคมจากอิทธิพลลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ และมีทิศทางทวนเข็มนาฬิกาในช่วงเดือน
พฤศจกิ ายนถงึ มกราคมจากอิทธพิ ลลมมรสมุ ตะวนั ออกเฉียงเหนือ ขณะทใ่ี นชว่ งเดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคม
บริเวณอ่าวไทยตอนกลางมีกระแสน้ำไหลตามเข็มนาฬิกา จากอ่าวไทยด้านตะวันตกไปยังอ่าวไทยด้าน
ตะวนั ออก และกลบั กนั ในทิศทางทวนเขม็ นาฬิกาในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงมกราคม สว่ นอา่ วไทยตอนล่าง
กระแสน้ำไหลทวนเข็มนาฬิกาในช่วงเดือนเมษายนถึงกันยายน และตามเข็มนาฬิกาในช่วงเดือนตุลาคมถึง
มนี าคม (รปู ที่ 2.1)

รปู ที่ 2.1 แผนท่ีแสดงการไหลเวียนของกระแสน้ำในอา่ วไทย (คดั ลอกจาก Shi et al, 2015)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 11 -

น้ำขึ้น น้ำลง เกิดจากอิทธิพลของแรงดึงดูดระหวา่ งโลกกับดวงจนั ทร์และดวงอาทิตย์ การ
เปลี่ยนแปลงของระดับน้ำขึ้นน้ำลงส่งผลต่อการสะสมตัวของตะกอนชายฝั่ง ทำให้ธรณีสัณฐานชายฝั่ง
แตกต่างกัน กล่าวคือ เมื่อดวงจันทรโ์ คจรมีตำแหน่งตั้งฉากกับดวงอาทิตย์สง่ ผลต่อนำ้ ขึน้ น้ำลงน้อยสุด หรอื
น้ำตาย (Neap tide) แต่หากดวงจันทร์โคจรมีตำแหน่งในแนวเดียวกับดวงอาทิตย์ จะทำให้ระดับน้ำทะเล
ข้ึนสูงสดุ (Spring tide)

กรมอุทกศาสตร์ (2550) จดั แบ่งนำ้ ข้ึนลงในประเทศไทย ออกเป็น 3 แบบ คือ แบบน้ำเดี่ยว
(Diurnal tides) คือ นำ้ ขึ้นและลง 1 ครั้งต่อวนั พบบรเิ วณชายฝ่ังอ่าวไทยด้านตะวันออกต้ังแต่จังหวัดระยอง
ลงมา และชายฝั่งอ่าวไทยด้านตะวันตกตั้งแต่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ถึงชุมพร แบบน้ำคู่ (Semidiurnal
tides) คือ น้ำขึ้นและลง 2 ครั้งต่อวัน พบบริเวณชายฝ่ังทะเลอันดามันตั้งแต่จังหวัดพังงาลงมา และแบบน้ำ
ผสม (Mixed tides) คือ น้ำข้ึนและลงไม่เป็นระบบ พบบรเิ วณจังหวัดชลบรุ ีและจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ข้ึนไป
และตั้งแตจ่ งั หวัดสรุ าษฎร์ธานลี งมา ส่วนชายฝงั่ อนั ดามนั พบที่จงั หวดั ระนองข้นึ ไป(รปู ที่ 2.2)

รูปท่ี 2.2 แผนทแี่ สดงชนิดน้ำข้ึนลงชายฝง่ั ไทย (คัดลอกจากกรมทรพั ยากรทางทะเลและชายฝัง่ , 2557)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

Sea level (m.) - 12 -

2.5 สมทุ รศาสตร์กายภาพ: การเปลยี่ นแปลงระดบั นำ้ ทะเลในยคุ ควอเทอร์นารตี อนปลาย

เม่อื ประมาณ 140,000 ปกี อ่ นปัจจุบัน ระดบั นำ้ ทะเลมีการเปลย่ี นแปลงอยา่ งตอ่ เน่อื ง โดย
น้ำทะเลทั่วโลกได้เพิ่มขึ้นถึงระดับสูงสุดเมื่อ 125,000 และ 10,000 ปี ประมาณ +5 เมตร (Waelbroeck
and others, 2002) หลังจากนั้นระดับน้ำทะเลได้ลดระดับลงและเพิ่มขึ้นเป็นระยะ จนกระทั่งถึงในสมัย
ไพลสโตซีนตอนปลาย หรือยุคน้ำแข็ง (ice age) เมื่อประมาณ 15,000 ปีก่อนปัจจุบัน น้ำทะเลได้ลดระดับ
ลงต่ำสดุ ประมาณ -120 เมตร (รปู ที่ 2.3) หลังจากนน้ั นำ้ ทะเลไดเ้ พิม่ ระดบั สูงข้ึนในอตั ราทรี่ วดเร็วเนื่องจาก
นำ้ แขง็ ข้วั โลกละลาย จนรุกลำ้ เขา้ ท่วมพื้นท่ีทีเ่ ปน็ ท่ีราบแอง่ กระทะในอา่ วไทย

Age (kyrs B.P.)

รปู ที่ 2-3 ลักษณะการเปล่ยี นแปลงของระดับนำ้ ทะเลของโลก ในยคุ ควอเทอรน์ ารตี อนปลาย
(คดั ลอกและดดั แปลงจาก Waelbroeck and others, 2002)
จากการศึกษาการเปลี่ยนแปลงระดับน้ำทะเลในสมัยโฮโลซีนบริเวณแหลมมลายู (10,000 ปี

ถึงปัจจุบัน) โดย Bird and others (2010) (รูปที่ 2.4) และในประเทศไทย โดย Scheffers and others
(2012) (รูปท่ี 2.5) พบว่า นำ้ ทะเลไดเ้ พม่ิ ระดบั สูงข้ึนในอัตราที่รวดเร็ว โดยเฉล่ยี ประมาณ 1.8 เมตรตอ่ 100 ปี
จนถึงประมาณ 6,000 ปีก่อนปัจจุบันน้ำทะเลได้เพิ่มขึ้นถึงจุดสูงสุด ประมาณ 2.5 เมตร และได้รุกล้ำเข้า
ท่วมพื้นที่ราบลุ่มภาคกลางตอนล่างถึงจังหวัดพระนครศรีอยุธยา หลังจากนั้นน้ำทะเลได้ลดระดับลงอย่าง
ช้าๆ จนถงึ ระดับปจั จุบัน

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 13 -

Relative Sea level
Malacca Strait

รูปที่ 2-4 ลกั ษณะการเปลี่ยนแปลงของระดับนำ้ ทะเลบรเิ วณช่องแคบมะละกา
ในสมยั โฮโลซีน (คดั ลอกและดดั แปลงจาก Bird et al, 2010)

รูปท่ี 2-5 ลกั ษณะการเปลยี่ นแปลงของระดับนำ้ ทะเลของประเทศไทย
ในสมยั โฮโลซีน (คัดลอกจาก Scheffers et al, 2012)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 14 -

2.6 สมทุ รศาสตร์ธรณี: ธรณสี ัณฐานชายฝั่ง

ชายฝั่งทะเลไทยมีวิวัฒนาการมาอย่างต่อเนื่องตามกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางธรณีวิทยา
และสภาพแวดล้อมโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งอิทธิพลจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศในอดีต ทำให้เกิดยุค
น้ำแข็งหลายยุคในสมัยไพลสโตซีน ซึ่งมีผลกระทบต่อระดับน้ำทะเล กล่าวคือ เม่ือน้ำแข็งตัวเป็นน้ำแข็ง
เนื่องจากอากาศเย็นจัด ทำให้ระดับน้ำทะเลลดลง และเมื่อน้ำแข็งละลายส่งผลระดับน้ำทะเลสูงขึ้น จากการ
สำรวจ ศึกษาวิจัยโดย สิน สินสกุลและคณะ (2545) พบว่าพื้นที่ชายฝั่งของประเทศไทยมีการกำเนิดและ
วิวัฒนาการในยุคควอเทอร์นารี (ตั้งแต่ 1.8 ล้านปี-ปัจจุบัน) ยุคนี้จะแบ่งออกเป็น 2 สมัยคือ สมัยไพลสโตซีน
(Pleistocene ตัง้ แต่ 1.8 ลา้ นปี-10,000 ปีท่ีผา่ นมา) และสมัยโฮโลซนี (Holocene ต้งั แต่ 10,000 ปี-ปัจจบุ นั )

สมัยไพลสโตซีนตอนต้น-ตอนกลาง พื้นที่ชายฝั่งของไทยส่วนมากเป็นแผ่นดินที่น้ำทะเล
ท่วมไม่ถึง ตะกอนส่วนมากเป็นตะกอนที่เกิดจากการสะสมตัวโดยทางน้ำบนบก ในสมัยไพลสโตซีนตอน
ปลาย (Late Pleistocene) น้ำทะเลได้เคยไหลเข้ามาในแผ่นดินบางบริเวณและท่วมท้นขึ้นมาในบริเวณที่
เป็นชายฝั่งปัจจุบัน โดยมีหลักฐานจากซากหอยและพืชที่สะสมตัวอยู่ในชั้นดินเหนียวทะเล (marine clay)
ในระดับความลึกที่ต่างกัน เช่น พื้นที่ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำเจ้าพระยา บริเวณบ่อดินบ้านแพรกษา
อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ มีการเจาะสำรวจตะกอนตวั อย่าง พบซากหอยนางรมและรอยชอนไชใน
ตะกอนดินเหนียวปนทราย ตั้งแต่ระดับความลกึ 5-20 เมตร (รูปที่2.6) อายุของหอยเหลา่ นี้จากการหาอายุ
ด้วยวิธีคาร์บอนสิบสี่ (AMS) ได้ค่าอายุของหอยเหล่านี้ ตั้งแต่ 36,290710 ถึง >50,240 ปี ( Tanabe et
al, 2003) ซึ่งจากลักษณะของตะกอนและซากสิ่งมีชีวิตที่พบแสดงถึงการสะสมตัวของตะกอนใน
สภาพแวดล้อมแบบทะเลตื้นโดยได้รับอิทธิพลจาการขึ้นลงของกระแสน้ำ นอกจากน้ียังพบเม็ดบอกไซต์ใน
ชั้นตะกอน บ่งบอกว่าพื้นดินในบริเวณนี้มกี ารสัมผัสกับอากาศและเกดิ ออกซิเดชัน่ และผพุ ังของหินศิลาแลง
ในสมยั ไพลสโตซีนตอนปลาย ระยะเวลาตงั้ แตป่ ระมาณ 50,000-30,000 ปีทผ่ี ่านมา ระดบั น้ำทะเลด้านอ่าว
ไทยได้เคยลดลงและสูงขึ้นไหลเข้ามาท่วมแผ่นดินในระยะเวลาดังกล่าว ซึ่งอาจจะเกิดจากการเปลีย่ นแปลง
ของสภาพอากาศ ระดับน้ำขนึ้ ลง และกระแสน้ำ

หลังจาก 30,000 ปีที่ผ่านมาระดับน้ำทะเลในอ่าวไทยค่อยๆลดระดับลงมา เนื่องจากเกิด
ยุคน้ำแข็ง ทำให้น้ำทะเลลดระดับ มีการสะสมตวั ของตะกอนตามแนวทางน้ำและตะกอนรปู พัดของตะกอน
กรวดทราย และดนิ เหนียวท่ีพดั พามากับลำน้ำ ขณะเดยี วกนั เกิดการผุพังและกัดเซาะผุพงั ของพ้ืนท่ีจากทาง
น้ำที่ไหลผ่าน พื้นที่ที่โผล่สัมผัสอากาศเหล่านี้เกิดปฏิกิริยาออกซิเดชั่นกับอากาศ บางส่วนเกิดเป็นชั้นศิลา
แลงและบางสว่ นเกิดเป็นมวลหินพวกเน่อื งจากสภาพอากาศทแี่ ห้งแล้ง

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 15 -

รปู ที่ 2-6 ชนดิ ตะกอน ความหนาและชว่ งอายุการตกสะสมตัวบรเิ วณบอ่ เปดิ (open pit)
บา้ นแพรกษา จังหวดั สมทุ รปราการ (คัดลอกจาก Negri, 2012)
ระดับน้ำทะเลที่ลดลงอย่างต่อเนื่องกว่า 100 เมตร ทำให้แนวชายฝั่งมีการรุกคืบเพิ่มขึ้น

จากแนวชายฝั่งปัจจุบันเป็นอย่างมาก การขยายตัวของแนวชายฝั่งดังกล่าวส่งผลให้อ่าวไทยพัฒนาเป็น
แผน่ ดนิ ทีเ่ ชือ่ มต่อกันกบั แผ่นดินของหมู่เกาะชวา เกาะกะลิมนั ตนั และเวียดนาม ทเี่ รียกกันว่า “แผ่นดินชุน
ดา” (Sundaland) (Alqahtani, 2015) ช่วงนี้บริเวณอ่าวไทยและพื้นที่โดยรอบยังคงสภาพเป็นแผ่นดิน
จนถงึ ประมาณ 10,000 ปที ผ่ี า่ นมา (รูปท่ี 2.7)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 16 -

รปู ที่ 2.7 แผนทแ่ี สดงบรเิ วณไหล่ทวปี ซุนดา (Sunda Shelf) ซ่ึงมสี ภาพแวดลอ้ มแบบแผ่นดนิ (Terrestrial
environment) ในสมัยไพลสโตซนี ตอนปลายช่วงสดุ ท้าย ประมาณ 10,000 ปีกอ่ นปจั จุบนั เม่ือ
น้ำทะเลลดลงตำ่ สุดมากกวา่ 100 เมตร (คดั ลอกและดดั แปลงจาก Alqahtani, 2015)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 17 -

หลงั 10,000 ปีทีผ่ า่ นมา ยคุ นำ้ แขง็ ได้สน้ิ สดุ ลง น้ำแขง็ บรเิ วณขว้ั โลกเกิดการละลายไหลลง
สู่มหาสมุทรทำให้ปริมาณน้ำในมหาสมุทรเพิ่มขึ้น เกิดปรากฏการณ์ระดับน้ำทะเลสูงขึ้นทั่วโลก รวมถึง
ประเทศไทยซึ่งระดับน้ำทะเลเพิ่มขึ้นอย่างรวดเรว็ เม่ือประมาณ 8,000 ปีทผี่ ่านมา (Sinsakul, 2000) โดยมี
ระดับสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องจนขึ้นถึงสูงสุดเมื่อประมาณ 6,000 ปีที่ผ่านมา มีระดับสูงกว่าปัจจุบันประมาณ
2.5-3 เมตร (Scheffers et al, 2012) น้ำทะเลที่สูงขึ้นนี้ได้ไหลแผ่เข้าไปในแผ่นดินโดยเฉพาะพื้นที่ลุ่มต่ำ
รอบ อ่าวไทย ในพื้นที่ราบภาคกลางน้ำทะเลแผเ่ ข้าไปจนถึงทางตอนเหนือของจังหวัดอ่างทอง และชัยนาท
ส่วนในพื้นท่ีบริเวณอื่นนำ้ ทะเลจะแผเ่ ข้าไปท่วมพืน้ ท่ีลุ่มต่ำซึง่ เคยเป็นแผ่นดินมากอ่ นทั้งภาคตะวันออกและ
ภาคใต้ (รปู ท่ี 2.8)

รูปที่ 2.8 แผนท่ีแสดงพ้ืนท่ีท่ีน้ำทะเลรกุ ล้ำเขา้ ไปในแผ่นดินในสมัยโฮโลซนี เม่ือประมาณ 6,000 ปี
ทีผ่ า่ นมา (คัดลอกจากกรมทรัพยากรธรณี 2559; Sinsakul, 2000)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 18 -

หลังจากระดับน้ำทะเลขึ้นสูงสุดเมื่อประมาณ 6,000 ปีที่ผ่านมา ระดับน้ำทะเลมีการลด
และเพมิ่ สลบั ไปมา โดยมกี ารลดระดับลงมาอย่างต่อเน่ืองในภาพรวม จนกระทง่ั มาอยใู่ นระดับปจั จุบนั เม่ือ
ประมาณ 1,500 ปีที่ผ่านมา การเปลี่ยนแปลงของระดับน้ำทะเลที่เกิดขึ้นนี้ทำให้เกิดพื้นทีช่ ายฝั่งทะเลรอบ
อา่ วไทย โดยลาดเอยี งลงสู่กลางทะเลอา่ วไทยด้วยระดับความลึกของน้ำทะเลมากท่สี ุดประมาณ 86 เมตร

กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (2557) ได้จัดแบ่งลักษณะธรณีสัณฐานชายฝั่งทะเล
ด้านอ่าวไทยอันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างทางธรณีวิทยา เนื่องจากการเคลื่อนที่ของแผ่น
เปลอื กโลก และการเปลยี่ นแปลงของระดบั น้ำทะเลโบราณ ประกอบกบั กระบวนการของลม คลนื่ นำ้ ขึ้นน้ำ
ลง และกระแสน้ำทำให้เกิดการสะสมตะกอนจากน้ำทะเล ทับถมกันขึ้นมาจนเป็นพื้นที่ชายฝั่งที่มี
สภาพแวดล้อมแตกต่างกัน ซึ่งจำแนกออกได้เป็นชนิดต่างๆ คือ ชายฝั่งหิน (rocky coast) ชายฝั่งทราย
(sandy coast) อันแบง่ เปน็ 2 กลุ่มย่อย คือ หาดทรายเดิม (old sand beach) และหาดทรายใหม่ (young
beach) ลากูน (lagoon) ลากูนเดิม (old lagoon) ที่ราบนำ้ ข้ึนถึง (tidal flat) และป่าพรุ (swamp forest)

กรมทรัพยากรธรณี โดยสิน สินสกุลและคณะ (2545) ได้ศึกษาธรณีวิทยาสัณฐานชายฝั่ง
ประเทศไทย พบว่าชายฝ่ังทะเลสามารถจดั แบง่ ออกเปน็ 5 แบบหลัก ไดแ้ ก่ ชายฝ่งั หนิ ชายหาดทราย ที่ราบ
นำ้ ขนึ้ ถงึ พืน้ ที่ชุ่มน้ำ และพ้นื ที่ชายฝง่ั ทม่ี ีการพฒั นาเปลยี่ นแปลง (รปู ที่ 2.9)

รปู ที่ 2.9 แผนทีแ่ สดงการจัดแบ่งชายฝ่ังของประเทศไทย (คดั ลอกจากกรมทรัพยากรธรณี, 2559)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 19 -

บทที่ 3
การดำเนนิ งานสำรวจ

ขนั้ ตอนการดำเนนิ งาน

3.1 การสำรวจธรณีฟิสิกส์ทางทะเล

1. การสำรวจระดบั ความลึกนำ้ และลักษณะภูมิสัณฐานพน้ื ท้องทะเล ด้วยเครอื่ งมือหยั่งน้ำ
ลึกแบบสองลำคลื่นความแม่นยำสูง เพื่อสำรวจระดับความลึกน้ำ ความลาดชันและลักษณะภูมิประเทศพนื้
ทะเลในบริเวณน้ำตื้น มีความลึกน้ำลึกมากกว่า 1 เมตร และห่างฝั่งไม่เกิน 4 กิโลเมตร โดยใช้เครื่องมือวัด
ความลึกน้ำที่มีความแม่นยำสูง ตราเครื่องหมาย CEE-HydroSystems รุ่น CEESCOPEtm ซึ่งมีความ
แมน่ ยำในการวดั ความลึกน้ำประมาณ 1 เซนติเมตร ตดิ ต้งั ร่วมกับเครือ่ งมอื หาพิกดั ทางภูมิศาสตรบ์ นพื้นโลก
ด้วยระบบดาวเทียม โดยการรังวัดแบบจลน์ได้ค่าพิกัดทันที (RTS-GPS) ตราเครื่องหมาย Hemisphere รนุ่
S321 และโปรแกรมควบคุมการเดินเรือ ตราเครื่องหมาย Hypack รุ่น 2020 (รูปที่ 3-1) โดยวางแผนการ
ดำเนนิ การสำรวจ 2 แนวหลักๆ คือ (ช่วงมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ประมาณ กมุ ภาพนั ธ์ถงึ มนี าคม)

(1) แนวตั้งฉากกับชายฝั่ง มีระยะห่างระหว่างแนวๆ ละประมาณ 500 เมตร แต่
ละแนวมีระยะทางประมาณ 4 กโิ ลเมตร จำนวน 62 แนวสำรวจ

(2) แนวขนานกับชายฝ่งั ห่างจากชายฝงั่ 1,000 และ 2,000 เมตร จำนวน 2 แนว
สำรวจ แต่ละแนวมีระยะทางประมาณ 38 กิโลเมตร (รปู ที่ 3-7)

และดำเนินการสำรวจซ้ำในช่วงมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ (ประมาณเดือนสิงหาคม)
เพื่อเปรียบเทียบลักษณะภูมิสัณฐานกับช่วงมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ลักษณะของความลาดชันและการ
เคลอื่ นท่ีของตะกอนบริเวณใกลช้ ายฝง่ั โดยดำเนินการซ้ำในทุก ๆ ระยะ 2 กิโลเมตร จำนวน 16 แนวสำรวจ
(รปู ท่ี 3-8)

2. การสำรวจบันทึกภาพหน้าตัดข้างคลื่นไหวสะเทือนแบบสะท้อนกลับระดับตื้นความ
ละเอียดสูง เป็นวิธีการสำรวจธรณีฟิสิกส์ทางทะเลเพื่อใช้ศึกษาภาพตัดขวางของพื้นที่ ประกอบการศึกษา
ลักษณะธรณีวิทยาใต้พื้นท้องทะเล สภาพแวดล้อมการสะสมตัวของตะกอนในอดีต และประเมินทรัพยากร
ธรณีแหล่งทรายในทะเลเบื้องต้น การสำรวจดังกล่าวใช้อุปกรณ์การสำรวจตราเครื่องหมาย Innomar รุ่น
SES-2000 light ที่มีระบบการบันทึกและประมวลผล คือ very high resolution parametric (non-
linear) echo sounding system ซง่ึ จะบันทกึ ข้อมลู เปน็ ระบบดิจติ อลท่ีมีความละเอียดแมน่ ยำสูง สามารถ
ประมวลผลไดข้ ณะสำรวจ (real-time processing) และหลงั จากสำรวจ (post-survey processing) โดย
ใช้โปรแกรม ISE ในการประมวลผล โดยอุปกรณ์สำรวจที่ใช้สามารถวัดความหนาของชั้นตะกอนได้สูงสุดไม่
เกิน 50 เมตร (50 เมตรในตะกอนอ่อนและ 5 เมตรในตะกอนทรายแน่น) และสะท้อนกลับขึ้นมายังตัวรับ
สัญญาณ อุปกรณ์ประมวลผลจะแสดงภาพความลึกน้ำและภาพหน้าตัดข้างคลื่นไหวสะเทือนแบบสะท้อน

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 20 -

กลับของชั้นตะกอนและชั้นหินใต้พื้นท้องทะเล การเลือกความถ่ีคลื่นเสียงที่เหมาะสมในการสำรวจ
ธรณีวิทยาชั้นตะกอนใต้พื้นท้องทะเลขึ้นอยู่กับลักษณะพื้นที่สำรวจ อุณหภูมิน้ำ และความขุ่นของน้ำทะเล
ซึ่งก่อนการดำเนินการสำรวจจริงจะต้องทำการทดสอบการทำงานและตรวจสอบชุดคลื่นความถี่ จนได้ช่วง
ความถี่ที่เหมาะสมที่สุด ลักษณะการทำงานของอุปกรณ์ (รูปที่ 3-3) คือ การส่งชุดสัญญาณคลื่นเสียงที่
ประกอบด้วยสองความถี่ (dual frequencies) ซึ่งคลื่นความถ่ีเสยี งชุดแรก (primary dual-frequency) มี
ค่าประมาณ 100 กิโลเฮิรตซ์ โดยอยู่ในแถบความถี่ระหวา่ ง 94-106 กิโลเฮิรตซ์ คลื่นเสียงจะถูกส่งเป็นชุด
คู่ความถี่ที่แตกต่างกัน คือ 102/98 หรือ 103/97 หรือ 104/96 หรือ 105/95 หรือ 106/94 กิโลเฮิรตซ์
ซึ่งมีความถ่ีสูง ผ่านตัวส่งและรบั สัญญาณ (transducer) ผ่านช้ันน้ำลงไปยงั ชั้นตะกอน และคล่ืนเสียงท่สี อง
(secondary low frequency) ซึ่งเกิดจากการหักลา้ งกันระหวา่ งคลนื่ เสียงชุดแรกที่ถูกเลือกส่งลงไป คือ 4,
6, 8, 10 และ 12 กิโลเฮิรตซ์ ตามลำดบั (ตารางที่ 3-1) สามารถทะลผุ า่ นลงไปในชั้นนำ้ ต้ังแต่ระดับความลึก
1-400 เมตร โดยวางแผนการดำเนนิ การสำรวจ 2 แนวหลักๆ คือ

(1) แนวทิศตะวันออก-ตะวันตก มีระยะห่างระหว่างแนวๆ ละประมาณ
2 กิโลเมตร แต่ละแนวมรี ะยะทางประมาณ 16-18 กิโลเมตร จำนวน 15 แนวสำรวจ

(2) แนวทิศเหนือ-ใต้ มีระยะห่างระหว่างแนวๆ ละประมาณ 6 กิโลเมตร แต่ละ
แนวมรี ะยะทางประมาณ 28 กโิ ลเมตร จำนวน 3 แนวสำรวจ (รูปท่ี 3-7)

รูปที่ 3-1 เครื่องมือหย่งั น้ำลึกแบบสองลำคลืน่ ความแมน่ ยำสงู เคร่อื งมือหาพกิ ดั ทางภูมศิ าสตรบ์ นพืน้ โลก
ดว้ ยระบบดาวเทียม และโปรแกรมควบคุมการเดินเรือ

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 21 -

รปู ท่ี 3-2 การหย่ังนำ้ ลกึ และบนั ทึกภาพหน้าตดั ข้างดว้ ยคลืน่ ไหวสะเทือนแบบสะทอ้ นกลับระดบั ต้นื

รูปท่ี 3-3 ภาพหนา้ จอแสดงข้อมูลขณะสำรวจของภาพหนา้ ตดั ข้างคลน่ื ไหวสะเทือนแบบสะท้อน
กลับระดบั ตน้ื ของชัน้ ตะกอนใต้พ้ืนท้องทะเล โดย Innomar รนุ่ SES-2000 light

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 22 -

ตารางที่ 3-1 ตารางแสดงความถี่ของคลื่นเสียงแบบปฐมภูมิ (Primary frequency F1 และ F2) และคล่ืน
ความถ่ีเสียงทุตยิ ภูมิ (Secondary frequency F1-F2) ท่ีสง่ ลงไปใตท้ อ้ งทะเล

ความถป่ี ฐมภูมิ 1 (F1) ความถปี่ ฐมภูมิ 2 (F2) ความถ่ีทุติยภูมิ (F1-F2)
102 Kilohertz 98 Kilohertz 4 Kilohertz
103 Kilohertz 97 Kilohertz 6 Kilohertz
104 Kilohertz 96 Kilohertz 8 Kilohertz
105 Kilohertz 95 Kilohertz 10 Kilohertz
106 Kilohertz 94 Kilohertz 12 Kilohertz

3.2 การเกบ็ และวเิ คราะห์ตัวอย่างตะกอนพนื้ ผิวท้องทะเล

การเก็บและวิเคราะห์ตัวอย่างตะกอนพื้นผิวท้องทะเล เพื่อศึกษาลักษณะ, ชนิดและการ
กระจายตัวของตะกอนที่ตกสะสมตัวอยู่บนพืน้ ท้องทะเลในปัจจุบัน และปริมาณการสะสมตัวของธาตุโลหะ
หนักจำนวน 12 ชนิด ได้แก่ อาร์เซนิก(As) แคดเมียม(Cd) โคบอลท์(Co) โครเมียม(Cr) ทองแดง(Cu) เหล็ก
(Fe) แมงกานีส(Mn) นิเกลิ (Ni) ตะกัว่ (Pb) ไทเทเนยี ม(Ti) วานาเดียม(V) และสงั กะส(ี Zn) และธาตุอ่นื ๆ อีก
14 ชนิด รวม 26 ชนิด การเก็บตัวอย่างตะกอนในการสำรวจครั้งนี้ได้ใช้เครื่องมือแบบ home-made
dredger ดังแสดงในรูปที่ 3-4 โดยกำหนดจุดเก็บตัวอย่างเป็น 2 กลุ่ม ดังนี้ บริเวณใกล้ชายฝั่งและในแม่นำ้
มีระยะห่างระหว่างจดุ 500 เมตร และบรเิ วณนอกชายฝั่ง มีระยะห่างระหว่างจุดประมาณ 2 กโิ ลเมตร รวม
จำนวน 335 ตวั อย่าง (รปู ท่ี 3-9) ตวั อย่างตะกอนที่เก็บได้จะนำมาวเิ คราะห์ขนาดและชนิดของตะกอนด้วย
เครื่องวัดการกระจายตัวของขนาดอนุภาค (Particle size analyzer) เป็นเครื่องมือที่ใช้ศึกษาการกระจาย
ตัวของขนาดอนุภาคของตะกอนตัวอย่าง โดยใช้หลักการเลี้ยวเบนของเลเซอร์ (LASER Diffraction) จาก
แหล่งกำเนดิ เลเซอร์ชนิด แกส๊ ฮเี ลยี ม-นีออน (He-Ne Laser) ซึง่ เปน็ แสงสีแดงมีความยาวคลน่ื 632.82 nm
ลำแสงจะถกู ขยายขนาดโดย Beam expander แล้วส่องผา่ นไปยงั อนภุ าคทเ่ี ป็นสารแขวนลอย (Emulsion)
อยูใ่ นตัวกลางที่เป็นของเหลวมีความโปร่งใสและมีค่าดัชนีหักเหแตกต่างจากอนภุ าค จนเกิดการกระเจิงของ
แสงที่บริเวณผิวของอนุภาคไดแ้ ละไม่ทำปฏิกิริยากับอนุภาคของสารที่ต้องการวิเคราะห์ นอกจากนี้ปริมาณ
ความเขม้ ขน้ ของอนุภาคจะต้องสงู พอท่ีจะได้ข้อมลู เชิงสถิตทิ ่ีดี (โดยจากเคร่ือง Mastersizer 3000 กำหนด
ไว้ที่ความเข้ม 10 – 20 เปอร์เซ็นต์ แต่ต้องไม่เข้มข้นเกินไปจนเกิดการกระเจิงซ้ำกันหลายครั้ง (Multiple
scattering) โดยแบง่ ขนาดตะกอนตามหลกั การของ Wentworth และวเิ คราะห์ชนิดตะกอนโดนใชห้ ลักการ
ของ Folk 1954 โดยสามเหลีย่ มไดอะแกรม (รูปท่ี 3-5) และได้ค่าทางสถติ ิต่าง ๆ ดังนี้ คอื ค่ากลางของชนิด
ตะกอน (Mean – grain size – Phi), ค่า sorting (SD), ค่าความเบ้ของกราฟ (Skewness) และค่าความ
โค้งของกราฟ (Kurtosis) หลังจากนั้นนำตัวอย่างที่เหลือมาผึ่งแดดให้แห้ง ทำการบดและร่อนผ่านตะแกรง
ขนาด 100 เมช (mesh) แล้วดำเนินการส่งวิเคราะห์ธาตุโลหะหนักโดยใช้วิธี Aqua Regia Digestion
Inductively coupled plasma-optical emission spectrometry (ICP-OES)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 23 -

รูปที่ 3-4 การเก็บตัวอยา่ งตะกอนพ้นื ท้องทะเลแบบลาก (home-made dredger)

รปู ที่ 3-5 สามเหลีย่ มไดอะแกรมการแบ่งชนิดตะกอน (ซ้ายบน) ตารางแสดงขนาดตะกอน (ขวาบน) และคา่
ทางสถติ ิตา่ ง ๆ ท่ไี ด้จากการวเิ คราะห์ชนดิ ตะกอนด้วยเครอ่ื งวดั การกระจายตวั ของขนาดอนุภาค (ลา่ ง)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 24 -

3.3 การตรวจวัดทิศทางและความเร็วกระแสน้ำชายฝ่ัง
จะดำเนินการสำรวจด้วยเครื่องมือที่มีชื่อว่า ADCP – Acoustic Doppler Current Profiler ตรา
เครื่องหมาย Teledyne รุ่น Sentinel Workhorse Rio Grande 600 kHz ซึ่งจะตรวจวัดทิศทางและ
ความเร็วของกระแสน้ำจากการเคลื่อนที่ของอนุภาคต่าง ๆ ที่อยู่ในน้ำทะเล โดยใช้พลังงานคลื่นเสียงส่งผ่าน
ไปในนำ้ คล้ายคลื่นโซนารแ์ ต่มีความถสี่ งู กวา่ (ประมาณ 606 กโิ ลเฮริ ท์ ) และบันทึกข้อมูลไว้ในตัวเครื่องเพ่ือทำ
การประมวลผลและวิเคราะห์ข้อมูลในภายหลัง ได้วางแผนการเก็บข้อมูลจำนวน 2 สถานี สถานีละ
27.5 ช่วั โมง จำนวน 2 ชว่ งเวลา คอื คร้งั ท่ี 1 ชว่ งเดือนมถิ ุนายน และครั้งที่ 2 ชว่ งเดอื นสิงหาคม (รูปที่ 3-10)

รปู ที่ 3-6 เคร่ืองมือวดั ทิศทางและกระแสนำ้ นอกชายฝง่ั และการตดิ ต้ังขณะดำเนนิ การสำรวจ

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 25 -

รปู ท่ี 3-7 แผนท่ีแสดงเสน้ ทางเดินเรอื สำรวจธรณีฟิสิกส์ทางทะเลด้วยวิธีหยง่ั นำ้ ลึก (สีนำ้ เงนิ ) และวธิ กี าร
บันทึกภาพหน้าตดั ขา้ งคลนื่ ไหวสะเทอื นแบบสะท้อนกลับระดบั ตื้นความละเอยี ดสูง (สีแดง)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 26 -

รปู ท่ี 3-8 แผนท่ีแสดงเส้นทางเดนิ เรอื สำรวจธรณีฟสิ ิกส์ทางทะเลดว้ ยวธิ หี ยั่งนำ้ ลกึ ครั้งท่ี 1 และคร้งั ท่ี 2

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 27 -

รปู ที่ 3-9 แผนท่ีแสดงตำแหน่งจุดเกบ็ ตวั อยา่ งตะกอนพน้ื ผิวท้องทะเล

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 28 -

รปู ท่ี 3-10 แผนท่ีแสดงตำแหนง่ ติดตงั้ เคร่ืองวดั ทิศทางและความเรว็ ของกระแสน้ำชายฝ่งั

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 29 -

บทท่ี 4
ผลการสำรวจและวิจารณ์

ผลการสำรวจธรณีวิทยากายภาพพื้นทะเลใกล้ชายฝั่งและนอกชายฝั่งในแผนที่ 3 ระวาง
คือ ระวางอำเภอปราณบุรี ระวางอำเภอหัวหิน และระวางอำเภอกุยบุรี ครอบคลุมเนื้อที่ประมาณ 350
ตารางกิโลเมตร ไดด้ ำเนินการตา่ ง ๆ สรปุ ไดด้ งั นี้ (ตารางที่ 4-1)

ตารางท่ี 4-1 สรุปข้อมูลการเดินเรือสำรวจ เกบ็ ตัวอย่างตะกอนพื้นผวิ ท้องทะเลและการวิเคราะห์
ตัวอย่าง ปีงบประมาณ 2563

พืน้ ที่ เดินเรือสำรวจ จำนวนตวั อยา่ ง
สำรวจ ตะกอนท่ีวเิ คราะห์
พ้นื ท่ี จำนวน (ตร.กม.) ธรณีฟสิ ิกสท์ างทะเล(กม.) ตัวอย่างตะกอน ปริมาณธาตุ 26 ชนิด
ระวาง พนื้ ผิวทอ้ งทะเล
Seismic Echo

reflection sounding

อำเภอปราณบุรี 3 ระวาง 350 400 530 335 206
บางสว่ นของ
อำเภอหัวหิน
และอำเภอสาม

ร้อยยอด

4.1 ความลกึ นำ้ และลักษณะภูมปิ ระเทศพ้ืนทะเล

ระดับความลึกน้ำตามแนวสำรวจมีความลึกตั้งแต่ -1 ถึง -38 เมตร จากระดับทะเลปาน
กลาง บริเวณลึกที่สุดอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของพื้นที่สำรวจ ทางตอนบนถึงตอนกลางของพื้นที่ มีความ
ลาดชนั ต่ำกวา่ เมอื่ เทียบกับทางดา้ นใต้ของพื้นท่ีสำรวจ พบลักษณะสลับกันของแนวสันดอนใต้น้ำและร่องน้ำ
หลายแนวทร่ี ะดับความลึก -20 เมตร จากระดับทะเลปานกลางลงไปบรเิ วณทางตะวนั ออกเฉียงใต้ของพ้ืนที่
บริเวณใกล้ฝั่งบนแนวสันดอนทรายใต้น้ำ 1 แห่ง บริเวณตะวันออกของเขากะโหลกที่ระดับความลึก -4 ถึง
-8 เมตรจากระดบั ทะเลปานกลาง (รูปที่ 4-2 และ 4-4)

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 30 -

รปู ที่ 4-1 แผนทแี่ สดงพ้นื ท่สี ำรวจ ปงี บประมาณ 2563

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 31 -

รปู ที่ 4-2 แผนท่ีแสดงระดับความลกึ น้ำและลักษณะภมู ปิ ระเทศพื้นทะเลในพืน้ ทส่ี ำรวจ แบบ 2 มติ ิ
(กรอบสแี ดง – แสดงลกั ษณะแทรกสลบั ของแนวสนั ดอนและแนวร่องน้ำ)
(กรอบสีเหลอื ง – แสดงลักษณะสันดอนทรายใกล้แนวฝั่ง)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 32 -

รปู ท่ี 4-3 แผนท่ีแสดงลักษณะภูมิประเทศและความลาดชันในพนื้ ท่สี ำรวจแบบ 2 มติ ิ

รปู ที่ 4-4 แผนที่แสดงลักษณะภมู ิประเทศในพ้ืนทส่ี ำรวจแบบ 3 มิติ (สีฟา้ คือแนวของผิวนำ้ ทะเล)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 33 -

4.2 ลกั ษณะตะกอนพน้ื ผวิ ท้องทะเล

จากการเก็บและวิเคราะห์ตัวอย่างตะกอนพื้นผิวท้องทะเลปีงบประมาณ 2563 จำนวน
335 ตัวอยา่ ง ตามหลกั การจำแนกชนดิ ตะกอนของ Shepard (1954) (ภาคผนวก ก) พบว่าลกั ษณะตะกอน
พื้นผิวทอ้ งทะเลประกอบด้วย 4 ชนิดตะกอนหลกั (รูปที่ 4.6) ครอบคลุมพื้นทีท่ ัง้ หมด 350 ตารางกิโลเมตร
คือ ตะกอนโคลนทะเล (Silt - Z) สีเทาเข้ม สีเทาปนเขียวและสีเทา (รูปที่ 4-5ก) พบเศษเปลือกหอยขนาด
เล็กปะปน สะสมตัวใน ตอนเหนือและตอนใต้ของพื้นที่สำรวจ ห่ างจากชายฝั่งตั้ ง แต่
1 - 6 กิโลเมตร ในพื้นที่อำเภอหัวหินและอำเภอสามร้อยยอด คิดเป็นร้อยละ 20.5 ของพื้นที่ทั้งหมด
ตะกอนโคลนทะเลปนตะกอนทรายขนาดละเอียดถงึ ละเอียดมาก (sandy Silt - sZ) สีเทาเขม้ อมเขยี วและสี
เทาปนน้ำตาล บางพื้นที่ปนเศษเปลือกหอยขนาดเล็ก (รูปที่ 4-5ข) การสะสมตัวของตะกอนกระจายในฝั่ง
ตะวันตกของถึงตอนกลางของพื้นที่ ตั้งแต่เหนือถึงใต้ ห่างจากชายฝั่งไม่เกิน 10 กิโลเมตร คิดเป็นร้อยละ
31.5 ของพื้นที่ทั้งหมด ตะกอนทรายปนตะกอนโคลนทะเล (silty Sand – zS) สีเทาและสีเทาปนน้ำตาล
มักพบเศษเปลือกเปลือกหอยปน (รูปที่ 4-5ค) สะสมตัวห่างฝั่งถัดจากตะกอนโคลนทะเลปนตะกอนทราย
ทางด้านตะวันออกของพื้นที่สำรวจกระจายตั้งแต่ทิศเหนือจนถึงทิศใต้ คิดเป็นร้อยละ 28 ของพื้นที่ทั้งหมด
และตะกอนทราย (Sand – S) ขนาดหยาบถึงขนาดละเอียดสีน้ำตาลปนส้ม สีน้ำตาลอ่อนและสีเทาอ่อน
(รูปที่ 4-5ง) สะสมตัวบรเิ วณแนวชายฝ่ังบริเวณทางเหนือและตอนกลางของพื้นที่ และสะสมตัวบรเิ วณแนว
แทรกสลับระหว่างแนวสันทรายใต้น้ำและแนวร่องเก่าน้ำเก่าทางทิศตะวนั ออก คิดเปน็ รอ้ ยละ 20 ของพ้ืนที่
ทั้งหมด ซึ่งนับว่าเป็นพื้นที่ที่มีศักยภาพทรัพยากรทรายนอกชายฝั่งของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งจะกล่าว
ในหัวขอ้ ถดั ไป

จากการศึกษาตะกอนวิทยาร่วมกับลักษณะภูมิประเทศพื้นท้องทะเล พบว่าแนวสันทรายใต้น้ำ
บริเวณทางตะวันออกเฉียงเหนือของเขากะโหลกนั้น น่าจะเกิดจากการพัดพาตะกอนจากบริเวณหน้าหาดออกมา
สะสมตัวอยู่ด้านนอก ซึ่งอาจเป็นอีกหนึ่งสาเหตุทีท่ ำให้เกิดจากการกัดเซาะชายฝั่งในบริเวณนั้นและตะกอนทราย
บางสว่ นมีการเคลอ่ื นท่ไี ปสะสมตวั ทางดา้ นเหนอื (รปู ที่ 4-7 )

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 34 - ข
ง
ก

ค

รูปที่ 4-5 ตัวอย่างตะกอนพน้ื ผิวทอ้ งทะเล ก) ตะกอนโคลนทะเล ข) ตะกอนโคลนทะเลปนทราย
ค) ตะกอนทรายปนโคลนทะเล ง) ตะกอนทราย

รูปที่ 4-6 สามเหลีย่ มไดอะแกรมแสดงการแบ่งชนิดตะกอนในพื้นทต่ี ามหลกั การของ Shepard (1954)

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 35 -

รูปท่ี 4-7 (บน) แผนที่แสดงลกั ษณะการกระจายตวั ของตะกอนพน้ื ผิวทอ้ งทะเลในพ้นื ท่สี ำรวจ
(ล่าง) ลูกศรสดี ำแสดงถงึ ตำแหน่งท่เี คลือ่ นตวั ของตะกอนทรายจากชายหาดไปสะสมตัวนอก
ชายฝ่ัง บริเวณทางเหนอื ของเขากะโหลก

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 36 -

4.3 การวิเคราะห์ทิศทางและความเร็วของกระแสนำ้ ใกล้ชายฝัง่

จากการเก็บบันทึกข้อมูลโดยการตรวจวัดทิศทางและความเร็วของกระแสนำ้ ใกลช้ ายฝง่ั ใน
2 ชว่ งเวลา (มิถนุ ายนและสิงหาคม) ทั้ง 2 สถานี ด้านเหนอื และด้านใต้ของพน้ื ทส่ี ำรวจ สรุปได้ตามตาราง 4-2

ตาราง 4-2 ข้อมูลสรปุ จากการตรวจวดั ทิศทางและกระแสน้ำใกลช้ ายฝั่ง สถานีเหนือและสถานีใต้

ขอ้ มลู หน่วย สถานี North (ฝ่ังเหนือ)

สถานที่ติดต้ังเครื่องมอื - คร้ังท่ี 1 ครั้งที่ 2
พกิ ดั ตะวนั ออก-เหนอื WGS1984 zone47
ระหว่างเกาะทราย-เกาะสะเดา
วันทเ่ี กบ็ ข้อมลู -
ระยะเวลาการเก็บขอ้ มลู 608697 1379319
ความลึกนำ้ -เมตร (รทก) ชวั่ โมง
ความเรว็ กระแสนำ้ เฉลยี่ เมตร 22-23 มิถนุ ายน 2563 23-24 สิงหาคม 2563
ความเร็ว (ช่วงน้ำขน้ึ ) มลิ ลเิ มตร/วนิ าที
มลิ ลเิ มตร/วนิ าที 27.5 27.5
ทิศทาง (ช่วงนำ้ ข้ึน) องศา
ความเร็ว (ช่วงนำ้ ลง) มลิ ลเิ มตร/วินาที 9
ทศิ ทาง (ชว่ งนำ้ ลง) องศา
196 228
ชนิดของนำ้ -
252 240

345 350

156 218

185 175
นำ้ เดี่ยว นำ้ คู่

ขอ้ มูล หน่วย สถานี South (ฝง่ั ใต้)

สถานท่ตี ิดต้งั เครื่องมือ - คร้งั ท่ี 1 ครงั้ ท่ี 2
พกิ ัดตะวันออก-เหนอื WGS1984 zone47
ตะวนั ออกของเขากะโหลก
วันท่เี กบ็ ขอ้ มูล -
ระยะเวลาการเกบ็ ขอ้ มูล 611309 1366658
ความลกึ นำ้ -เมตร (รทก) ชัว่ โมง
ความเรว็ กระแสนำ้ เฉลี่ย เมตร 16-17 มิถนุ ายน 2563 25-26 สิงหาคม 2563
ความเร็ว (ช่วงน้ำขึน้ ) มลิ ลเิ มตร/วินาที
มิลลิเมตร/วินาที 27.5 27.5
ทศิ ทาง (ชว่ งน้ำขึ้น) องศา
ความเรว็ (ชว่ งน้ำลง) มลิ ลเิ มตร/วนิ าที 8
ทศิ ทาง (ช่วงนำ้ ลง) องศา
188 250
ชนดิ ของนำ้ -
180 233

350 5

200 268

175 165
น้ำเด่ยี ว นำ้ คู่

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 37 -

และเมื่อนำข้อมูลมาพล็อตกราฟแบบลม หรือ wind diagram สามารถสรุปได้ ดงั น้ี
1. ทั้ง 2 สถานีและ ท้ัง 2 ช่วงเวลา ในชว่ งนำ้ ขึ้นกระแสนำ้ สว่ นใหญ่จะไหลไปทางเหนือ
(340 – 40 องศา) และในชว่ งนำ้ ลงกระแสน้ำส่วนใหญจ่ ะไหลไปทางทิศใต้ (150 – 205 องศา)
2. ความเรว็ ของกระแสนำ้ โดยเฉลี่ยจะไหลไปทางทศิ เหนือแรงกว่าทางทิศใต้
3. จากข้อมูลการสำรวจพบว่า ในช่วงเดือนมิถุนายน ทัง้ 2 สถานีมกี ารขน้ึ ลงของระดบั
ประจำวนั วนั ละ 1 ครัง้ แต่ในชว่ งเดอื นสิงหาคม จะมีการขึน้ ลงวันละ 2 ครั้ง (ภาคผนวก ง)

รปู ที่ 4-8 กราฟแสดงทิศทางและความเรว็ ของกระแสนำ้ ใกล้ชายฝั่ง

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 38 -

4.4 ผลการวเิ คราะหแ์ ละแปลความหมายข้อมูลธรณีฟสิ กิ ส์ทางทะเล

จากผลการวิเคราะห์ และแปลความหมายข้อมูลภาพหน้าตัดข้างคลื่นไหวสะเทือนแบบ
สะท้อนกลับระดับตื้น (shallow seismic reflection profile) ความละเอียดสูง พบว่าลักษณะธรณีวิทยา
ช้ันตะกอนใต้พ้ืนท้องทะเลในพน้ื ที่สำรวจสามารถจำแนกออกเป็น 2 ชุดหลัก คือ ช้นั ตะกอนชดุ ลา่ ง (lower
sequence) และช้นั ตะกอนชดุ บน (upper sequence) (รปู ท่ี 4-9)

ชั้นตะกอนชุดล่าง ตามแนวเส้นสำรวจปรากฏอยู่ลึกจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ประมาณ -9
จนถึง -44 เมตร (รูปที่ 4-10) พื้นผิวตอนบนค่อนข้างราบเรียบ ส่วนพื้นผวิ ตอนล่างค่อนข้างขรุขระ ปรากฏ
ข้อมูลคลื่นไหวสะเทือนที่มีความเข้มของแอมพลิจูดสูงและมีความต่อเนื่อง เนื่องจากอิทธิพลของการ
เปลย่ี นแปลงระดบั น้ำทะเลท่ีเพ่ิมสูงขึ้นในสมัยโฮโลซีนสง่ ผลให้เกดิ การกัดเซาะพ้ืนผิวเป็นรอยช้ันไม่ต่อเนื่อง
ตะกอนชุดล่างส่วนใหญ่เป็นชั้นตะกอนที่สะสมตัวโดยอิทธิพลของทางน้ำบนบก ในสมัยไพลสโตซีนตอน
ปลาย เมอ่ื น้ำทะเลลดต่ำลงจากยุคน้ำแข็ง ชัน้ ตะกอนชดุ น้ีสามารถจดั แบ่งออกเป็น 2 ช้นั ยอ่ ย ประกอบด้วย
ช้นั ย่อยตะกอนดนิ เหนยี วแนน่ ซง่ึ สะสมตัวตอนลา่ งสดุ แสดงลกั ษณะคล่ืนไหวสะเทือนท่มี ีความเขม้ ของแอม
พลิจดู และความถต่ี ่ำ มีความไมต่ อ่ เน่ืองของข้อมูล สว่ นหน่ึงเนอื่ งมาจากประสิทธิภาพของเคร่ืองมือสำรวจท่ี
ไม่สามารถรับคลื่นความถี่ในระดับลึกได้ ทำให้ข้อมูลที่ได้ไม่ปรากฏลักษณะธรณีวิทยาโครงสร้างที่ชัดเจน
และชั้นย่อยตะกอนทรายในทางน้ำโบราณซึ่งสะสมตัวด้านบน โดยชั้นย่อยนี้เป็นหนึ่งในแหล่งสะสมตะกอน
ทรายในทะเล ข้อมูลคลื่นไหวสะเทือนระดับตื้นแสดงการสะท้อนกลับที่ชดั เจนเนื่องจากความหนาแน่นของ
ตะกอนที่แตกต่างกัน ปรากฏลักษณะของแอมพลิจูดระดับกลาง มีความถี่หลายระดับ ข้อมูลมีทั้งต่อเนื่อง
และไม่ต่อเนื่อง ในบางบริเวณแสดงลักษณะเป็นเนื้อเดียวของข้อมูลซึง่ บ่งบอกถึงการตกสะสมตะกอนอย่าง
ต่อเนื่อง ในบางทางน้ำบริเวณท้องน้ำปรากฏลักษณะคลื่นไหวสะเทือนที่มีแอมพลิจูดสูงกว่ารอบข้าง แสดง
ถึงลกั ษณะของกรวดหรอื ตะกอนช้ันกรวดฐาน

นอกจากน้ยี ังพบหินฐานรากโผล่ปรากฏใหเ้ ป็นท่คี วามลึก -14 ถงึ -22 เมตร ทางตอนใต้ของ
เขากะโหลก คาดวา่ มีการต่อเนื่องมากจากบนฝ่ัง แตย่ งั ไม่สามารถสรปุ ไดว้ า่ เป็นหินประเภทอะไร (รูปตัวอย่าง
ภาพหนา้ ตดั ขา้ งคลนื่ ไหวสะเทือนที่แสดงลักษณะหนิ ฐานและแผนที่แสดงตำแหน่งท่ีพบ รปู ที่ 4-12)

ชั้นตะกอนชุดบน ตามแนวเส้นสำรวจมีความหนาตั้งแต่ 1 ถึง 18 เมตร พื้นผิวตะกอน
บริเวณนอกชายฝั่งมีลักษณะไม่ราบเรียบและเป็นลอนคลื่นสลับพื้นที่ราบ และมีความหนามากที่สุดบริเวณ
ตะวันตกเฉียงใต้ของพื้นที่สำรวจ คาดว่าเป็นแอ่งสะสมตะกอนในสมัยโบราณ ชั้นตะกอนที่สะสมตัวได้รับ
อิทธิพลของการเพิ่มขึ้นของระดับน้ำทะเลจากการละลายของน้ำแข็งขั้วโลกมาตั้งแต่สมัยโฮโลซีน (ประมาณ
10,000 ปี ก่อนปัจจุบัน) จนถึงปัจจุบัน มีความหนาเฉลี่ย 4-7 เมตร (รูปที่ 4-11) ตะกอนชุดบนสามารถ
จัดแบ่งออกเป็น 3 ชั้นย่อย ประกอบด้วยชั้นทรายแทรกสลับกับชั้นดินเหนียวจากการเปลี่ยนแปลงของ
ระดับน้ำทะเลขึ้นลง โดยปรากฏอยู่ตอนล่างสุด แสดงลักษณะคลื่นไหวสะเทือนเป็นแนวเส้นที่วางตัวขนาน
กัน มีแอมพลิจูดสูง ความถี่ปานกลาง มีความต่อเนื่องของข้อมูลซึ่งมักปรากฏในตอนบนของแนวทางน้ำ

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี

- 39 -

โบราณ บ่งบอกถึงลักษณะการตกสะสมตะกอนหลายชั้นที่มีเนื้อตะกอนแตกต่างกัน บางบริเวณแสดง
ลักษณะของการสะสมตะกอนในแนวด้านข้าง (lateral migration)บ่งชี้ถึงการเปลี่ยนแปลงของทางน้ำจาก
ระดับน้ำทะเลขึ้นลงโดยได้รับอิทธิพลทั้งจากทะเลและทางน้ำบนบก (transitional zone/fluctuation)
ชั้นย่อยถัดมาเป็นตะกอนโคลนทะเลซึ่งสะสมตัวปิดทับตะกอนชุดย่อยตอนล่าง ข้อมูลคลื่นไหวสะเทือนมี
ความเป็นเนื้อเดียว แอมพิลจูดปานกลางถึงสูง พบบริเวณที่เป็นพื้นท่ีชายหาดเดิม ซึ่งมีตะกอนทรายสะสม
ตัวอยู่เป็นบริเวณกว้าง เนื่องจากแอมพลิจูดต่ำถึงปานกลาง ชั้นข้อมูลมีความต่อเนื่อง และแสดงลักษณะ
สะสมตวั เปน็ สันดอนอย่างชดั เจน หนาประมาณ 4-6 เมตร

แนวชายหาดเดิม

รปู ท่ี 4-9 ภาพหน้าตัดแสดงลักษณะการสะสมตวั ตะกอนทะเลโบราณจากการแปลความหมายขอ้ มูลคล่ืน
ไหวสะเทือนแบบสะทอ้ นกลบั ระดับต้นื ความละเอียดสงู พน้ื ทน่ี อกชายฝง่ั ของพ้ืนทีส่ ำรวจ
ผลการศึกษาและแปลความหมายข้อมูลคลื่นไหวสะเทือนระดับตื้นในพื้นที่นอกชายฝั่งทำ

ให้สามารถกำหนดขอบเขตพื้นที่ชายหาดเดิมและพื้นท่ีศักยภาพแหล่งทรายเบื้องต้น และพื้นที่พบหินฐาน
รากได้ รปู ที่ 4-12

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรัพยากรธรณี

- 40 -

รปู ท่ี 4-10 แผนทแี่ สดงความลกึ ของชั้นตะกอนสมยั ไพลสโตซนี

กองเทคโนโลยธี รณี กรมทรพั ยากรธรณี

- 41 -

รปู ที่ 4-11 แผนทแ่ี สดงความหนาของตะกอนสมยั โฮโลซีน

กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรพั ยากรธรณี