ศิลปศึกษา (ทช31003) ม.ปลาย

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ

รายวชิ า ศิลปศึกษา

(ทช31003)

ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย
(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560)

หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551

สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั
สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ

ห้ามจาหน่าย

หนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พิมพด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพ่ือการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน
ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 17/2555

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ

รายวชิ า ศิลปศึกษา (ทช31003)

ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย
ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560

ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 17/2555

คํานาํ

ก ร ะ ท ร ว ง ศึ ก ษ า ธิ ก า ร ไ ด ป ร ะ ก า ศ ใ ช ห ลั ก สู ต ร ก า ร ศึ ก ษ า น อ ก ร ะ บ บ ร ะ ดั บ ก า ร ศึ ก ษ า ขั้ น พ้ื น ฐ า น
พุทธศกั ราช 2551 เมอ่ื วนั ท่ี 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลักเกณฑและวิธีการจัดการศึกษานอกโรงเรียนตาม
หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซึ่งเปนหลักสูตรที่พัฒนาข้ึนตามหลักปรัชญาและความเชื่อ
พื้นฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรียนที่มีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรูและสั่งสมความรูและ
ประสบการณอ ยา งตอ เนือ่ ง

ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคล่ือนนโยบาย
ทางการศึกษาเพอื่ เพ่มิ ศกั ยภาพและขดี ความสามารถในการแขง ขันใหประชาชนไดม อี าชพี ทส่ี ามารถสรางรายได
ทมี่ งั่ คงั่ และมนั่ คง เปน บุคลากรทม่ี ีวินัย เปย มไปดวยคุณธรรมและจรยิ ธรรม และมจี ติ สํานกึ รับผิดชอบตอตนเอง
และผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง และ
เนื้อหาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551 ใหมีความสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งสงผลใหตองปรับปรุง
หนงั สือเรียน โดยการเพิ่มและสอดแทรกเนื้อหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและการเตรียมพรอม
เพื่อเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาท่ีมีความเก่ียวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการ
พัฒนาหนงั สือทีใ่ หผูเรยี นศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม ทําแบบฝกหัด เพ่ือทดสอบความรู
ความเขาใจ มีการอภปิ รายแลกเปลีย่ นเรยี นรูกับกลุม หรือศึกษาเพิ่มเติมจากภูมิปญญาทองถ่ิน แหลงการเรียนรู
และสื่ออืน่

การปรับปรุงหนังสือเรียนในครั้งน้ี ไดรับความรวมมืออยางดียิ่งจากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชา
และผเู กยี่ วขอ งในการจัดการเรยี นการสอนทศ่ี กึ ษาคนควา รวบรวมขอ มูลองคความรูจากส่ือตาง ๆ มาเรียบเรียง
เนอื้ หาใหค รบถวนสอดคลอ งกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเน้ือหาสาระของรายวิชา
สํานักงาน กศน.ขอขอบคุณผูมีสวนเกี่ยวของทุกทานไว ณ โอกาสนี้ และหวังวาหนังสือเรียน ชุดนี้จะเปน
ประโยชนแ กผูเรียน ครู ผูสอน และผเู กี่ยวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน กศน. ขอ
นอมรับดวยความขอบคุณยิง่

สารบญั หนา

คํานํา 1
คําแนะนาํ การใชห นังสอื เรยี น 2
โครงสรา งรายวชิ า 12
บทท่ี 1 ทัศนศิลป 21
23
เรอื่ งที่ 1 จดุ เสน สี แสง เงา รูปรา ง และรูปทรง 27
เร่ืองที่ 2 ทศั นศิลปสากล 30
เร่ืองที่ 3 การวิพากษว ิจารณง านทศั นศลิ ป 32
เร่อื งท่ี 4 ความงามตามธรรมชาติ 35
เรอ่ื งท่ี 5 ความงามตามทัศนศิลปสากล 36
เร่อื งที่ 6 ธรรมชาตกิ บั ทัศนศิลป 37
เรื่องท่ี 7 ความคดิ สรางสรรค การตกแตงรา งกาย ทอ่ี ยูอาศยั 44
บทที่ 2 ดนตรี 49
เรื่องที่ 1 ดนตรีสากล 53
เร่ืองที่ 2 ดนตรีสากลประเภทตา ง ๆ 54
เร่อื งที่ 3 คณุ คา ความไพเราะของเพลงสากล 57
เร่อื งท่ี 4 ประวตั ิภมู ิปญ ญาทางดนตรสี ากล 60
บทท่ี 3 นาฏศลิ ป 75
เรื่องที่ 1 นาฎยนยิ าม 76
เรื่องที่ 2 สนุ ทรยี ะทางนาฏศิลป 80
เรื่องท่ี 3 นาฏศลิ ปสากลเพอ่ื นบานของไทย 85
เรอ่ื งท่ี 4 ละครท่ไี ดร บั อิทธพิ ลของวฒั นธรรมตะวนั ตก
เรอื่ งท่ี 5 ประเภทของละคร
เร่อื งที่ 6 ละครกบั ภมู ปิ ญญาสากล
เร่อื งท่ี 7 ประวัตคิ วามเปนมาและวิวฒั นาการของลลี าศสากล

บทท่ี 4 การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชพี 87
ลักษณะเฉพาะของอาชีพดา นการออกแบบแตล ะสาขา 87
งานมณั ฑนากรหรือนกั ออกแบบตกแตง 87
นกั ออกแบบเครอื่ งเฟอรนิเจอร 89
นกั ออกแบบเส้อื ผา แฟชั่น 91
96
บรรณาณุกรม 97
คณะผจู ดั ทํา

คําแนะนาํ การใชห นงั สือเรยี น

หนังสือเรียนสาระการดําเนินชีวิต รายวิชา ศิลปศึกษา (ทช31003) เปนหนังสือเรียนที่จัดทําข้ึน สําหรับ
ผเู รียนทีเ่ ปนนกั ศึกษานอกระบบ

ในการศึกษาหนังสอื เรยี นสาระการดาํ เนินชวี ิต รายวชิ า ศลิ ปศึกษา ผูเรยี นควรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี
1. ศกึ ษาโครงสรา งรายวิชาใหเ ขา ใจในหวั ขอสาระสําคญั ผลการเรียนรูทค่ี าดหวงั และขอบขายเน้ือหา
ของรายวิชานน้ั ๆ โดยละเอียด
2. ศกึ ษารายละเอียดเน้ือหาของแตละบทอยางละเอียด ทํากิจกรรมตามท่ีกําหนด และทําความเขาใจ
ในเน้อื หานัน้ ใหมใหเขาใจ กอ นทจี่ ะศกึ ษาเร่อื งตอ ๆ ไป
3. ปฏิบตั กิ ิจกรรมทา ยเรื่องของแตละเรอ่ื ง เพอื่ เปนการสรุปความรู ความเขา ใจของเน้อื หาในเรื่องนั้น ๆ
อีกครง้ั และการปฏบิ ตั กิ จิ กรรมของแตละเนื้อหา แตละเร่ือง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและเพ่ือน ๆ
ที่รว มเรียนในรายวชิ าและระดบั เดยี วกันได
4. หนังสอื เรยี นเลมน้ีมี 4 บท

บทท่ี 1 ทัศนศิลป
เรอื่ งท่ี 1 จุด เสน สี แสง เงา รปู รา ง รูปทรง
เรอ่ื งท่ี 2 ทศั นศลิ ปสากล
เรอ่ื งที่ 3 การวิพากษว จิ ารณงานทัศนศิลป
เร่ืองที่ 4 ความงามตามธรรมชาติ
เร่อื งท่ี 5 ความงามตามทัศนศิลปส ากล
เร่ืองที่ 6 ธรรมชาตกิ ับทศั นศิลป
เรอ่ื งท่ี 7 ความคิดสรางสรรค การตกแตงรางกาย และท่อี ยูอาศัย

บทที่ 2 ดนตรี
เรอื่ งที่ 1 ดนตรสี ากล
เร่ืองที่ 2 ดนตรีสากลประเภทตา ง ๆ
เรอ่ื งที่ 3 คุณคา ความไพเราะของเพลงสากล
เรอ่ื งที่ 4 ประวตั ิภูมปิ ญญาทางดนตรีสากล

บทท่ี 3 นาฏศิลป
เรือ่ งที่ 1 นาฎยนยิ าม
เรอ่ื งท่ี 2 สุนทรยี ะทางนาฏศลิ ป
เรอื่ งที่ 3 นาฏศิลปสากลเพอ่ื นบา นของไทย
เรอ่ื งท่ี 4 ละครที่ไดร บั อทิ ธพิ ลของวัฒนธรรมตะวนั ตก
เรอ่ื งท่ี 5 ประเภทของละคร
เรื่องที่ 6 ละครกับภมู ิปญ ญาสากล
เร่อื งที่ 7 ลลี าศสากล

บทท่ี 4 การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชพี
ลกั ษณะเฉพาะของอาชีพดานการออกแบบแตล ะสาขา
งานมณั ฑนากรหรอื นกั ออกแบบตกแตง
นักออกแบบเคร่อื งเฟอรนิเจอร
นกั ออกแบบเสอ้ื ผาแฟชนั่

โครงสรา งรายวชิ าศลิ ปศกึ ษา

ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย
(ทช31003)

สาระสาํ คญั

รู เขาใจ มีคุณธรรม จริยธรรม เห็นคุณคาความงาม ความไพเราะ ของธรรมชาติสิ่งแวดลอม
ทางทศั นศิลป ดนตรี และนาฎศลิ ปสากล สามารถวเิ คราะห วพิ ากษ วจิ ารณ ไดอ ยางเหมาะสม

ผลการเรียนรทู คี่ าดหวงั

อธิบายความหมาย ความสาํ คญั ความเปน มา ของทศั นศลิ ปส ากล ดนตรีสากล และนาฎศลิ ปสากล เขา ใจ
ถึงตนกําเนิด ภูมปิ ญญาและการอนุรกั ษ

ขอบขายเนื้อหา

บทที่ 1 ทศั นศิลป
เรอ่ื งท่ี 1 จุด เสน สี แสง เงา รูปราง รูปทรง
เรื่องท่ี 2 ทศั นศลิ ปส ากล
เรือ่ งที่ 3 การวิพากษว ิจารณง านทัศนศิลป
เรอ่ื งท่ี 4 ความงามตามธรรมชาติ
เร่อื งที่ 5 ความงามตามทศั นศลิ ปสากล
เรอ่ื งที่ 6 ธรรมชาตกิ บั ทัศนศิลป
เรอ่ื งท่ี 7 ความคดิ สรางสรรค การตกแตงรางกาย และท่อี ยูอาศัย

บทที่ 2 ดนตรี
เรอ่ื งท่ี 1 ดนตรีสากล
เรื่องที่ 2 ดนตรีสากลประเภทตาง ๆ

เรื่องท่ี 3 คุณคาความไพเราะของเพลงสากล
เรอื่ งที่ 4 ประวัตภิ ูมิปญญาทางดนตรสี ากล
บทที่ 3 นาฏศิลป
เรอ่ื งที่ 1 นาฏยนยิ าม
เรอ่ื งท่ี 2 สุนทรียะทางนาฏศิลป
เรอื่ งท่ี 3 นาฏศลิ ปสากลเพอื่ นบานของไทย
เรื่องท่ี 4 ละครทไ่ี ดรบั อิทธิพลของวฒั นธรรมตะวนั ตก
เรื่องท่ี 5 ประเภทของละคร
เรอ่ื งที่ 6 ละครกบั ภูมิปญ ญาสากล
เรอ่ื งที่ 7 ลลี าศสากล

บทท่ี 4 การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชพี
ลกั ษณะเฉพาะของอาชพี ดานการออกแบบแตละสาขา
งานมัณฑนากรหรอื นกั ออกแบบตกแตง
นกั ออกแบบเครือ่ งเฟอรนิเจอร
นักออกแบบเสอ้ื ผาแฟชน่ั

1

บทที่ 1
ทัศนศิลป

สาระสาํ คญั

ศกึ ษาเรียนรู เขา ใจ เหน็ คณุ คาความงาม ของทศั นศิลป และสามารถวพิ ากษ วจิ ารณไ ดอ ยา งเหมาะสม

ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวงั

อธบิ ายความหมาย ความสาํ คัญ ความเปนมา ของทัศนศลิ ปส ากล เขา ใจถึงตน กําเนดิ ภูมปิ ญ ญาและการ
อนรุ ักษ

ขอบขา ยเน้อื หา

เร่ืองที่ 1 จดุ เสน สี แสง เงา รูปรา ง รปู ทรง
เรื่องท่ี 2 ทศั นศลิ ปสากล
เรอ่ื งท่ี 3 การวพิ ากษว จิ ารณง านทศั นศิลป
เรื่องที่ 4 ความงามตามธรรมชาติ
เรอ่ื งที่ 5 ความงามตามทัศนศิลปสากล
เรอื่ งท่ี 6 ธรรมชาตกิ ับทัศนศลิ ป
เรอ่ื งที่ 7 ความคดิ สรา งสรรค การตกแตงรางกาย และทอี่ ยอู าศยั

2

เร่อื งที่ 1 จุด เสน สี แสงเงา รปู ราง รปู ทรง

จดุ ………………………………………
คือ องคป ระกอบทเี่ ลก็ ทสี่ ุด จดุ เปน ส่งิ ทส่ี ามารถบอกตําแหนงและทิศทางโดยการนําจุดมาเรียงตอ กนั ให
เปนเสน การรวมกนั ของจดุ จะเกิดนํ้าหนกั ที่ใหป ริมาตรแกรปู ทรง เปนตน

เสน

หมายถึง จุดหลายๆจุดท่ีเรียงชิดติดกันเปนแนวยาว โดยการลากเสนจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหน่ึง
ในทิศทางท่แี ตกตางกัน จะเปน ทศิ มุม 45 องศา 90 องศา 180 องศาหรือมมุ ใดๆ การสลบั ทศิ ทางของเสนที่ลากทํา
ใหเกดิ เปนลกั ษณะตาง ๆ ในทางศลิ ปะเสน มหี ลายชนิดดวยกนั โดยจาํ แนกออกไดเ ปน ลักษณะใหญๆ คือ เสนตั้ง
เสน นอน เสน เฉยี ง เสนโคง เสนหยัก เสน ซกิ แซก
ความรูส กึ ทมี่ ตี อเสน

เสนเปนองคประกอบพน้ื ฐานทสี่ าํ คัญในการสรางสรรค เสนสามารถแสดงใหเกิดความหมายของภาพ
และใหความรสู ึกไดตามลักษณะของเสน เสน ทเ่ี ปนพ้ืนฐาน ไดแ ก เสนตรงและเสน โคง

จากเสนตรงและเสนโคง สามารถนาํ มาสรา งใหเกิดเปน เสนใหม ๆ ทใี่ หความรูสึกที่แตกตางกันออกไป
ไดด งั นี้

เสน ต้งั ใหค วามรสู ึกแขง็ แรง สูงเดน สงา งาม นา เกรงขาม

3

เสน นอน ใหค วามรูส กึ สงบราบเรยี บ กวางขวาง การพักผอ น หยดุ นงิ่
เสนแนวเฉยี ง ใหค วามรสู กึ ไมป ลอดภยั ไมม่นั คง ไมหยุดนิง่
เสนตดั กัน ใหความรูสกึ ประสานกัน แข็งแรง
เสนโคง ใหความรูสึกออ นโยน นุมนวล
เสนคด ใหความรสู กึ เคลื่อนไหว ไหลเลอื่ น ราเริง ตอ เนือ่ ง
เสนประ ใหค วามรสู กึ ขาดหาย ลึกลับ ไมสมบรูณ แสดงสวนทม่ี องไมเ หน็
เสนขด ใหความรูสกึ หมุนเวียนมนึ งง
เสน หยกั ใหความรูส ึกขัดแยง นากลัว ตน่ื เตน แปลกตา

4
นกั ออกแบบนําเอาความรูสกึ ทีม่ ตี อเสนท่แี ตกตา งกนั มาใชใ นงานศลิ ปะประยุกต โดยใชเสนมาเปล่ียน
รปู รางของตัวอักษร เพ่อื ใหเ กิดความรสู ึกเคล่ือนไหวและทําใหส่ือความหมายไดดยี ิ่งขนึ้

สี

ทฤษฎสี ี หมายถงึ หลกั วชิ าในเรื่องของสที ่สี ามารถมองเหน็ ไดด วยตา และเมอื่ สามรอยกวาปทผ่ี านมา
ไอแซก นิวตัน ไดค น พบวาแสงสขี าวจาก ดวงอาทติ ยเมื่อหกั เห ผา นแทง แกวสามเหล่ยี ม (prism) แสงสขี าวจะ
กระจายออกเปนสรี ุง เรียกวา สเปคตรมั มี 7 สี ไดแก มว ง คราม นาํ้ เงนิ เขยี ว เหลอื ง สม แดง และไดกาํ หนดให
เปน ทฤษฎสี ีของแสง ความจริงสรี ุงเปน ปรากฏการณ ตามธรรมชาตทิ เี่ กดิ ขน้ึ และพบเหน็ กนั บอย ๆ โดยเกดิ จาก
การหักเหของ แสงอาทติ ยหรือแสงสวาง เมอ่ื ผา นละอองนาํ้ ในอากาศและกระทบตอ สายตาใหเหน็ เปนสี มผี ล
ทางดา นจติ วิทยา ทางดา นอารมณ และความรูส กึ การทไี่ ดเ หน็ สีจากสายตา สายตาจะสง ความรูสึกไปยงั สมองทํา
ใหเ กดิ ความรูสกึ ตา งๆ ตามอทิ ธพิ ลของสี เชน สดช่นื เรารอ น เยือกเย็น หรือตน่ื เตน มนุษยเ ราเกยี่ วของ
กบั สตี างๆ อยตู ลอดเวลา เพราะทกุ สง่ิ ที่อยรู อบตัวนน้ั ลวนแตมีสีสนั แตกตางกันมากมาย

นกั วิชาการสาขาตางๆ ไดศึกษาคนควาเรื่องสี จนเกิดเปนทฤษฎีสี ตามหลักการของนักวิชาการสาขา
ตา ง ๆ เชน

แมส ขี องนกั ฟสกิ ส หรอื (แมส ขี องแสง) (Spectrum Primaries)
เปนสที ี่เกิดจากการผสมกนั ของคล่นื แสง มี 3 สี คือ

แมสีของนักเคมี (Pigmentary Primaries) คือสีที่ใชในวงการอุตสาหกรรมและวงการศิลปะ หรือ
เรียกอีกอยางหนึ่งวา สีวัตถุธาตุ ท่ีเรากําลังศึกษาอยูในขณะนี้ โดยใชในการเขียนภาพเก่ียวกับพาณิชยศิลป
ภาพโฆษณา ภาพประกอบเรอ่ื งและภาพเขียน ของศลิ ปน ตา ง ๆ ประกอบดว ย

5

สีข้ันท่ี 1 (Primary Color) คือ แมส ีพืน้ ฐาน มี 3 สี ไดแก
1. สีเหลอื ง (Yellow)
2. สแี ดง (Red) สแี ดง

3. สนี ้ําเงนิ (Blue)

สีน้ําเงิน สีเหลือง

สขี ัน้ ท่ี 2 (Secondary color)
คือ สที ี่เกดิ จากสีขัน้ ท่ี 1 หรอื แมส ีผสมกันในอตั ราสว นทีเ่ ทา กัน จะทําใหเ กดิ สใี หม 3 สี ไดแ ก
1. สีสม (Orange) เกิดจาก สีแดง (Red) ผสมกบั สเี หลอื ง (Yellow)
2. สมี ว ง (Violet) เกิดจาก สแี ดง (Red) ผสมกบั สีนา้ํ เงนิ (Blue)
3. สเี ขยี ว (Green) เกดิ จาก สเี หลือง (Yellow) ผสมกบั สนี าํ้ เงิน (Blue)
สีสม

สีมว ง สีเขียว
สีขั้นท่ี 3 (Intermediate Color)

คือสที ่เี กิดจากการผสมกนั ระหวา งแมสกี ับสีข้นั ท่ี 2 จะเกิดสขี ั้นที่ 3 ข้ึนอกี 6 สี ไดแก
1. สนี ้าํ เงนิ มว ง ( Violet-blue) เกิดจาก สนี ํ้าเงนิ (Blue) ผสมสมี วง (Violet)
2. สเี ขยี วนา้ํ เงิน ( Blue-green) เกดิ จาก สนี า้ํ เงนิ (Blue) ผสมสีเขยี ว (Green)
3. สเี หลืองเขยี ว ( Green-yellow)เกิดจาก สเี หลอื ง(Yellow) ผสมกบั สีเขยี ว (Green)
4. สสี มเหลือง ( Yellow-orange)เกิดจาก สีเหลือง (Yellow) ผสมกับสสี ม (Orange)
5. สแี ดงสม ( Orange-red) เกิดจาก สีแดง (Red) ผสมกบั สีสม (Orange)
6. สีมวงแดง ( Red-violet) เกดิ จาก สีแดง (Red) ผสมกบั สีมว ง (Violet)

6

สีมว งแดง สีแดงสม

สีนํ้าเงินมว ง สีสม เหลอื ง

สีเขียวน้ําเงิน สีเหลอื งเขยี ว

เราสามารถผสมสเี กิดขึ้นใหมไดอีกมากมายหลายรอยสีดวยวิธีการเดียวกันนี้ ตามคุณลักษณะของสีที่จะกลาว
ตอไป

จะเห็นไดว าสที ้งั 3 ขัน้ ตามทฤษฎีสีดงั กลาว มีผลทําใหเราสามารถนํามาใชเปนหลักในการเลือกสรรสี
สาํ หรับงานสรา งสรรคข องเราได ซ่งึ งานออกแบบมิไดถูกจํากัดดวยกรอบความคิดของทฤษฎีตามหลักวิชาการ
เทานั้น แตเ ราสามารถคิดออกนอกกรอบแหง ทฤษฎีน้ัน ๆ ได เทาที่มันสมองของเราจะเคนความคิดสรางสรรค
ออกมาได

ภาพวงจรสี 12 สี

7

คุณลักษณะของสมี ี 3 ประการ คือ
1. สีแท หรือความเปนสี (Hue) หมายถึง สีที่อยูในวงจรสีธรรมชาติ ทั้ง 12 สี (ดูภาพสี 12 สีในวงจรสี

ประกอบ) สี ทเ่ี ราเหน็ อยูทุกวนั นแ้ี บง เปน 2 วรรณะ โดยแบง วงจรสีออกเปน 2 สวน จากสีเหลืองวนไปถงึ สีมวง คอื
1. สีวรรณะรอน (Warm Color) ใหความรูสึกรุนแรง รอน ตื่นเตน ประกอบดวย สีเหลือง

สีเหลืองสม สสี ม สแี ดงสม สีแดง สีมว งแดง สมี วง
2. สีวรรณะเย็น (Cool Color) ใหความรูสึกเย็น สงบ สบายตาประกอบดวย สีเหลือง

สีเขียวเหลือง สีเขยี ว สีนาํ้ เงินเขียว สีน้าํ เงิน สมี วงนํา้ เงิน สีมว ง เราจะเหน็ วา สีเหลือง และสีมว ง เปน สีท่ีอยูไดทั้ง
2 วรรณะ คอื สกี ลางทเ่ี ปน ไดทง้ั สีรอ น และสเี ยน็

2. ความจัดของสี (Intensity) หมายถึง ความสด หรอื ความบริสุทธิ์ของสีใดสีหนึ่ง และสีท่ีถูกผสมดวย
สีดําจนหมนลง ความจัดหรือความบริสุทธ์ิจะลดลงความจัดของสีจะเรียงลําดับจากจัดท่ีสุด ไปจนหมนท่ีสุด
ไดหลายลาํ ดับ ดวยการคอยๆ เพม่ิ ปริมาณของสีดาํ ทีผ่ สมเขา ไปทลี ะนอ ยจนถงึ ลาํ ดับท่ีความจัดของสีมีนอยที่สุด
คือเกือบเปน สดี ํา

3. น้ําหนักของสี (Values) หมายถึง สีที่สดใส (Brightness) สีกลาง (Grayness) สีทึบ(Darkness) ของ
สีแตละสี สที ุกสีจะมีนํา้ หนกั ในตวั เอง ถา เราผสมสขี าวเขา ไปในสใี ดสหี น่ึง สีน้ันจะสวางขึน้ หรอื มีนํ้าหนักออน
ลงถาเพิ่มสีขาวเขาไปทีละนอยๆ ตามลําดับเราจะไดน้ําหนักของสีท่ีเรียงลําดับจากแกสุดไปจนถึงออนสุด
น้ําหนักออนแกของสี เกิดจากการผสมดวยสีขาว เทา และดํานํ้าหนักของสีจะลดลงดวยการใชสีขาวผสม
(tint) ซ่ึงจะทําให เกดิ ความรูสกึ นมุ นวล ออนหวาน สบายตา นํา้ หนกั ของสีจะเพิ่มข้ึนปานกลางดวยการใชสีเทา
ผสม (tone) ซงึ่ จะทําใหค วามเขมของสีลดลง เกิดความรูสึก ท่ีสงบ ราบเรียบ และน้ําหนักของสีจะเพิ่มข้ึนมาก
ข้นึ นดว ยการใชสดี าํ ผสม (shade) ซง่ึ จะทําใหค วามเขม ของสลี ดความสดใสลง เกดิ ความรสู กึ ขรมึ ลกึ ลบั น้าํ หนกั
ของสียังหมายถึงการเรียงลําดับนํ้าหนักของสีแทดวยกันเอง โดยเปรียบเทียบน้ําหนักออนแกกับสีขาว - ดํา
เราสามารถเปรยี บเทียบระหวางภาพสีกับภาพขาวดําไดอยางชัดเจนและเม่ือเรานําภาพสีท่ีเราเห็นวามีสีแดงอยู
หลายคา ต้งั แตอ อน กลาง แก ไปถายเอกสารขาว - ดํา เมื่อนํามาดูจะพบวา สีแดงจะมีนํ้าหนักออน แกต้ังแตขาว
เทา ดาํ น่ันเปนเพราะวาสีแดงมีนา้ํ หนักของสีแตกตา งกันน่นั เอง

สีตา งๆ ท่ีเราสัมผสั ดวยสายตา จะทําใหเ กิดความรูส กึ ขนึ้ ภายในตอเรา ทนั ทีที่เรามองเห็นสี ไมวาจะเปน
การแตง กาย บานทีอ่ ยูอาศัย เคร่ืองใชตางๆ แลว เราจะทาํ อยา งไร จงึ จะใชสีไดอยางเหมาะสม และสอดคลองกับ
หลักจิตวิทยา เราจะตองเขา ใจวาสีใดใหความรสู กึ ตอมนุษยอยางไร ซึ่งความรูส ึกทเ่ี กีย่ วกบั สีสามารถจาํ แนกออก
ไดดังนี้

สีแดง ใหความรูสึกรอน รุนแรง กระตุน ทาทาย เคลื่อนไหว ต่ืนเตน เราใจ มีพลัง ความอุดมสมบูรณ
ความม่งั คงั่ ความรัก ความสําคัญ และอันตรายจะทําใหเ กดิ ความอุดมสมบรู ณเ ปนตน

8

สีสม ใหความรูสึก รอน อบอุน สดใส มีชีวิตชีวา วัยรุน ความคึกคะนอง และการปลดปลอย สีเหลือง
ใหความรูส กึ แจม ใส ราเรงิ เบกิ บานสดช่ืน ชีวติ ใหม ความสุกสวาง สีเขียว ใหความรูสึก งอกงาม สดชื่น สงบ
เงยี บรมร่ืน รม เย็น การพกั ผอน การผอนคลายธรรมชาติ ความปลอดภัย ปกติ ความสุข ความสุขุม เยอื กเย็น

สีเขียวแก ใหความรูสึก เศราใจ แกชรา สีนํ้าเงิน ใหความรูสึกสงบ สุขุม สุภาพ หนักแนน เครงขรึม
เอาการเอางาน ละเอยี ด รอบคอบ สงา งาม มศี ักด์ิศรี สงู ศกั ดิ์ เปนระเบียบถอ มตน

สีฟา ใหความรูสึก ปลอดโปรง โลงกวาง โปรงใส สะอาด ปลอดภัย ความสวาง ลมหายใจ ความเปน
อสิ ระเสรภี าพ การชว ยเหลือ

สีคราม จะทําใหเ กิดความรูส ึกสงบ
สีมวง ใหความรูสึก มีเสนห นาติดตาม เรนลับ ซอนเรนมีอํานาจ มีพลังแฝงอยู ความรัก ความเศรา
ความผดิ หวัง ความสงบ ความสงู ศกั ดิ์
สีนํ้าตาล ใหความรสู ึกเกา หนกั สงบเงยี บ
สีขาว ใหความรูสึกบรสิ ทุ ธิ์ สะอาด ใหม สดใส
สดี ํา ใหความรูสกึ หนัก หดหู เศรา ใจ ทึบตัน
สีชมพู ใหความรูสึก อบอุน ออนโยน นุมนวล ออนหวาน ความรัก เอาใจใส วัยรุน หนุมสาว นารัก
ความสดใส
สีเขียว จะทาํ ใหเ กดิ ความรสู ึกกระชมุ กระชวย เปนหนุมสาว
สีเทา ใหความรูสึก เศรา อาลัย ทอแท ความลึกลับ ความหดหู ความชรา ความสงบ ความเงียบ
สุภาพสขุ มุ ถอมตน
สีทอง ใหค วามรูสึก ความหรูหรา โออ า มีราคา สงู คา สงิ่ สาํ คัญ ความเจรญิ รุงเรอื ง ความสุข ความม่ังคั่ง
ความรํ่ารวย การแผกระจาย
จากความรูสึกดังกลาว เราสามารถนําไปประยุกตใชในชีวิตประจําวันไดในทุกเร่ือง และเมื่อตองการ
สรางผลงาน ที่เก่ียวกบั การใชสี เพอ่ื ท่ีจะไดผ ลงานท่ีตรงตามความตอ งการในการส่ือความหมาย และจะชวยลด
ปญหาในการตัดสนิ ใจท่ีจะเลอื กใชสตี างๆได เชน
1. ใชในการแสดงเวลาของบรรยากาศในภาพเขยี น เพราะสีบรรยากาศในภาพเขียนนน้ั ๆ จะแสดงใหรวู า
เปน ภาพตอนเชา ตอนกลางวัน หรือตอนบา ย เปนตน
2. ในดา นการคา คอื ทาํ ใหสนิ คาสวยงาม นา ซ้ือหา นอกจากนี้ยงั ใชกบั งานโฆษณา เชน โปสเตอรตางๆ
ชวยใหจําหนา ยสนิ คา ไดม ากข้ึน
3. ในดานประสิทธิภาพของการทํางาน เชน โรงงานอุตสาหกรรม ถาทาสีสถานที่ทํางานใหถูกหลัก
จิตวิทยา จะเปนทางหน่ึงท่ีชวยสรางบรรยากาศใหนาทํางาน คนงานจะทํางานมากขึ้น มีประสิทธิภาพในการ
ทํางานสูงขน้ึ
4. ในดา นการตกแตงสีของหอง และสขี องเฟอรนิเจอร ชวยแกปญหาเร่ืองความสวางของหอง รวมทั้ง
ความสุขในการใชหอง ถาเปนโรงเรียน เด็กจะเรียนไดผลดีขึ้น ถาเปนโรงพยาบาลคนไขจะหายเร็วขึ้น

9

นักสรางสรรคง านออกแบบจะเปนผทู ีเ่ กย่ี วของกับการใชสีโดยตรง มัณฑนากรจะคิดคนสีขึ้นมาเพ่ือใชในงาน
ตกแตง คนออกแบบฉากเวทีการแสดงจะคิดคน สีเก่ยี วกบั แสง จติ รกรกจ็ ะคดิ คนสขี ้ึนมาระบายใหเหมาะสมกับ
ความคดิ และจินตนาการของตน แลว ตวั เราจะคดิ คน สีขน้ึ มาเพอ่ื ความงาม ความสุข สําหรับเรามิไดหรือสีท่ีใช
สาํ หรับการออกแบบน้นั ถาเราจะใชใหเกิดความสวยงามตรงตามความตองการของเรา มีหลักในการใชกวางๆ
อยู 2 ประการ คือ การใชสีกลมกลนื กัน และ การใชสตี ดั กนั
1. การใชส กี ลมกลนื กัน

การใชส ีใหกลมกลนื กัน เปนการใชส หี รือน้าํ หนักของสีใหใกลเ คยี งกัน หรือคลา ยคลงึ กัน เชน การใชสี
แบบเอกรงค เปนการใชสสี เี ดยี วทมี่ ีนา้ํ หนกั ออ นแกห ลายลาํ ดบั
การใชส ขี างเคียง เปน การใชสีท่ีเคียงกัน 2 – 3 สี ในวงสี เชน สีแดง สีสมแดง และสีมวงแดง การใชสี
ใกลเคยี ง เปน การใชส ีท่ีอยเู รียงกันในวงสีไมเ กนิ 5 สี ตลอดจนการใชสีวรรณะรอนและวรรณะเย็น (warm tone
colors and cool tone colors) ดงั ไดกลา วมาแลว
2. การใชส ีตัดกนั สีตดั กนั คอื สีทีอ่ ยตู รงขา มกนั ในวงจรสี (ดภู าพวงจรสี ดา นซายมือประกอบ) การใชสี
ใหต ัดกนั มีความจาํ เปนมาก ในงานออกแบบ เพราะชวยใหเกิดความนา สนใจในทนั ทีที่พบเห็น สีตัดกนั อยาง
แทจ รงิ มี อยูดวยกนั 6 คูสี คือ
1. สเี หลอื ง ตรงขามกบั สมี วง
เหลอื ง มวง

2. สสี ม ตรงขา มกบั สนี ํา้ เงนิ สม นาํ้ เงิน

3. สีแดง ตรงขา มกับ สเี ขียว แดง เขียว

4. สีเหลืองสม ตรงขา มกับ สมี ว งน้ําเงิน เหลอื งสม มว งน้าํ เงิน

5. สสี ม แดง ตรงขา มกับ นาํ้ เงินเขยี ว สม แดง น้ําเงินเขยี ว

6. สมี ว งแดง ตรงขา มกับ สีเหลืองเขียว มว งแดง เหลืองเขยี ว
ในงานออกแบบ หรือการจัดภาพ หากเรารูจกั ใชส ีใหมีสภาพโดยรวมเปนวรรณะรอน หรือวรรณะเย็น
เราจะ สามารถควบคุม และสรางสรรคผ ลงานใหเ กดิ ความประสานกลมกลนื งดงามไดงา ยขึ้น เพราะสีมีอิทธิพล
ตอมวล ปริมาตร และชอ งวา ง สมี คี ณุ สมบตั ิท่ีทําใหเ กิดความกลมกลืน หรือขัดแยงได สีสามารถขับเนนใหเกิด
จดุ เดน และการรวมกันใหเ กดิ เปนหนวยเดยี วกนั ได เราในฐานะผใู ชสีตอ งนาํ หลกั การตา งๆ ของสไี ปประยุกตใ ช
ใหส อดคลอ ง กบั เปาหมายในงานของเรา เพราะสมี ผี ลตอ การออกแบบ คอื

10

1. สรางความรสู กึ สใี หค วามรูสึกตอผูพบเหน็ แตกตา งกนั ไป ทั้งนีข้ นึ้ อยูกบั ประสบการณ และภูมิหลัง
ของแตล ะคน สบี างสีสามารถรักษาบาํ บดั โรคจิตบางชนิดได การใชส ภี ายใน หรือภายนอกอาคาร จะมีผลในการ
สรา งบรรยากาศได

2. สรางความนาสนใจ สีมีอิทธิพลตองานศิลปะการออกแบบ จะชวยสรางความประทับใจ และ
ความนาสนใจเปน อนั ดบั แรกที่พบเหน็

3. สบี อกสัญลกั ษณข องวตั ถุ ซึ่งเกดิ จากประสบการณ หรือภูมิหลัง เชน สีแดงสัญลักษณของไฟ หรือ
อนั ตราย สีเขียวสัญลักษณแ ทนพืช หรือความปลอดภยั เปนตน

4. สีชวยใหเกิดการรับรู และจดจํา งานศิลปะการออกแบบตองการใหผูพบเห็นเกิดการจดจํา
ในรูปแบบ และผลงาน หรือเกิดความประทบั ใจ การใชส ีจะตองสะดดุ ตา และมีเอกภาพ

แสงและเงา
แสงและเงา หมายถงึ แสงท่สี องมากระทบพ้นื ผวิ ทม่ี สี อี อนแกแ ละพน้ื ผวิ สงู ตํ่า โคงนูนเรียบหรือขรุขระ
ทาํ ใหปรากฏแสงและเงาแตกตา งกนั
ตวั กาํ หนดระดับของคานํ้าหนกั ความเขมของเงาจะข้ึนอยกู บั ความเขม ของแสง ในท่ีท่ีมีแสงสวางมาก
เงาจะเขม ข้นึ และในทท่ี ม่ี ีแสงสวา งนอ ย เงาจะไมชัดเจน ในทีท่ ่ไี มมแี สงสวา งจะไมมีเงา และเงาจะอยูในทางตรง
ขามกับแสงเสมอ คาน้าํ หนกั ของแสงและเงาทเ่ี กิดบนวัตถสุ ามารถจําแนกเปนลกั ษณะทตี่ า ง ๆ ไดด ังน้ี
1. บรเิ วณแสงสวางจดั (Hi-light) เปนบรเิ วณทอี่ ยูใกลแหลง กาํ เนดิ แสงมากท่ีสุดจะมีความสวางมาก
ทส่ี ุด วัตถุทม่ี ผี ิวมนั วาวจะสะทอ นแหลง กําเนดิ แสงออกมาใหเห็นไดชดั
2. บริเวณแสงสวา ง (Light) เปนบรเิ วณท่ีไดร ับแสงสวา ง รองลงมาจากบริเวณแสงสวางจัด เนื่องจาก
อยูห า งจากแหลง กําเนิดแสงออกมา และเร่มิ มคี านํ้าหนักออน ๆ
3. บรเิ วณเงา (Shade) เปนบริเวณทไี่ มไดร ับแสงสวาง หรอื เปน บรเิ วณท่ถี กู บดบงั จากแสงสวา ง ซงึ่ จะ
มีคานํ้าหนักเขมมากขึ้นกวา บรเิ วณแสงสวาง
4. บรเิ วณเงาเขม จัด (Hi-Shade) เปนบริเวณท่ีอยหู างจากแหลง กําเนิดแสงมากท่ีสุด หรือ เปนบริเวณ
ท่ถี ูกบดบงั หลาย ๆ ชัน้ จะมีคานา้ํ หนักท่ีเขม มากไปจนถึงเขม ท่ีสดุ
5. บรเิ วณเงาตกทอด เปน บรเิ วณของพืน้ หลังท่ีเงาของวัตถุทาบลงไป เปน บรเิ วณเงาที่อยูภายนอกวัตถุ
และจะมคี วามเขมของคาน้ําหนกั ขึน้ อยูกับความเขมของเงา นา้ํ หนกั ของพื้นหลัง ทศิ ทางและระยะของเงา
ความสาํ คัญของคา นํา้ หนัก
1. ใหความแตกตา งระหวางรปู และพน้ื หรือรปู ทรงกับทว่ี าง
2. ใหค วามรสู ึกเคล่ือนไหว
3. ใหความรูส กึ เปน 2 มติ ิ แกรปู รา ง และความเปน 3 มติ แิ กร ปู ทรง
4. ทาํ ใหเ กิดระยะความต้ืน - ลึก และระยะใกล - ไกลของภาพ
5. ทาํ ใหเ กิดความกลมกลนื ประสานกนั ของภาพ

11

กิจกรรม
1. ใหน ักศึกษาใชเสนแบบตางๆตามแบบเรียนมาประกอบเปนภาพตามจนิ ตนาการ
ลงในกระดาษเปลา ขนาด A4 จากนน้ั นํามาแสดงผลงานและแลกเปลย่ี นกนั ชมและวจิ ารณ
กนั ในชน้ั เรียน
2. นําผลงานจากขอ1 เก็บในแฟม สะสมผลงาน

12

เร่ืองที่ 2 ทศั นศิลปส ากล

ความหมายของศลิ ปะและทัศนศลิ ป
ศิลปะหมายถึง ผลแหงความคิดสรางสรรคของมนุษยที่แสดงออกมาในรูปลักษณตางๆใหปรากฏ

ซ่ึงความสุนทรียภาพ ความประทับใจ หรือความสะเทือนอารมณ ตามประสบการณ รสนิยม และทักษะของ
บคุ คลแตล ะคนนอกจากนีย้ งั มนี ักปราชญ นกั การศกึ ษา ทา นผูรู ไดใหความหมายของศิลปะแตกตางกันออกไป
เชน การเลียนแบบธรรมชาติ การแสดงออกของบุคลกิ ภาพทางอารมณของมนษุ ย

ความสมั พนั ธระหวา งศลิ ปะกับมนุษย
การสรางสรรคท างศลิ ปะของมนุษยเปนกิจกรรมในการพัฒนาสติปญญาและอารมณที่มีมาตั้งแตสมัย

โบราณตง้ั แตยุคหนิ หรอื ประมาณ 4,000 - 5,000 ปลว งมาแลว นบั ต้ังแตม นษุ ยอาศัยอยูในถาํ้ เพิงผา ดํารงชีวิตดวย
การลา สัตวแ ละหาของปาเปน อาหาร โดยมากศลิ ปะจะเปนภาพวาด ซ่ึงปรากฏตามผนังถํ้าตางๆ เชน ภาพวัวไบ
ซัน ที่ถา้ํ อลั ตารมิ า ในประเทศสเปน ภาพสัตวช นิดตาง ๆ ทถี่ ้ําลาสโคซ ในประเทศฝร่ังเศส สําหรับประเทศไทย
ทพ่ี บเห็น เชนผาแตม จังหวดั อบุ ลราชธานี ภาชนะเครื่องปนดนิ เผา ทบ่ี านเชียง จงั หวดั อดุ รธานี

13
ประเภทของงานทศั นศลิ ป สามารถแบงออกเปน 4 ประเภท คือ

1. จิตรกรรม
2. ประตมิ ากรรม
3. สถาปต ยกรรม
4. ภาพพิมพ
งานจิตรกรรม เปนงานศิลปะท่ีแสดงออกดวยการวาด ระบายสี และการจัดองคประกอบความงาม
เพอื่ ใหเ กิดภาพ 2 มิติ ไมมีความลึกหรอื นนู หนา จิตรกรรมเปนแขนงหน่ึงของทัศนศิลป ผูทํางานดานจิตรกรรม
จะเรยี กวา จิตรกร

จอหน แคนาเดย (John Canaday) ไดใหความหมายของจิตรกรรมไวว า จติ รกรรม คือ การระบายชั้นของ
สลี งบนพ้นื ระนาบรองรับเปน การจดั รวมกันของรูปทรง และ สีที่เกิดขึ้นจากการเตรียมการของศิลปนแตละคน
ในการเขียนภาพนั้น พจนานุกรมศัพท อธิบายวา เปนการสรางงานทัศนศิลปบนพื้นระนาบรองรับ ดวยการ
ลากปา ย ขีด ขดู วัสดจุ ิตรกรรมลงบนพ้ืนระนาบรองรับ

ภาพจิตรกรรมที่เกา แกทส่ี ุดทีเ่ ปนที่รูจกั อยูท่ถี ํา้ Chauvet ในประเทศฝร่ังเศส ซึ่งนักประวตั ศิ าสตรบ างคน
อา งวา มีอายุราว 32,000 ปเ ปน ภาพทสี่ ลักและระบายสีดว ยโคลนแดงและสียอมดํา แสดงรูปมา แรด สิงโต ควาย
แมมมอธ หรอื มนษุ ยท่ีกาํ ลังลา สัตว

จติ รกรรม สามารถจําแนกไดตามลกั ษณะผลงาน และ วัสดุอุปกรณการสรางสรรคเปน 2 ประเภท คือ
ภาพวาด และ ภาพเขยี น

14
จิตรกรรมภาพวาด (Drawing) เปนศัพททัศนศิลป คือ ภาพวาดเสน หรือบางทานอาจเรียกดวยคําทับ
ศพั ทวา ดรออง้ิ ปจ จุบันไดมีการนําอุปกรณ และเทคโนโลยีท่ีใชในการเขียนภาพและวาดภาพ ที่กาวหนาและ
ทนั สมยั มากมาใช ผูเขียนภาพจึงอาจจะใชอ ปุ กรณตางๆมาใชในการเขียนภาพ ภาพวาดในส่ือส่ิงพิมพ สามารถ
แบง ออกไดเปน 2 ประเภท คอื ภาพวาดลายเสน และ การตนู
จติ รกรรมภาพเขียน (Painting) ภาพเขยี นเปน การสรางงาน 2 มิติบนพื้นระนาบดวยสีหลายสี เชน สีน้ํา
สีน้ํามัน สีฝนุ สชี อลค หรือสอี ะคริลคิ ซ่งึ ผลงานทางดา นจติ รกรรมภาพเขยี นของสแี ตละชนดิ จะมคี วามแตกตาง
กัน เชน
1. การเขยี นภาพสนี ํา้ (Color Painting)

2. การเขยี นภาพสนี า้ํ มัน (Oil Painting)

15

3. การเขียนภาพสอี ะคริลิค (Acrylic Painting)

งานประตมิ ากรรม เปนผลงานดานศลิ ปทีแ่ สดงออกดวยการสรางรูปทรง 3 มิติ ท่ีมีปริมาตร มีนํ้าหนัก
และกินเนื้อท่ีในอากาศ โดยการใชวัสดุชนิดตาง ๆ วัสดุท่ีใชสรางสรรคงานประติมากรรม จะเปนตัวกําหนด
วธิ กี ารสรา งผลงาน ความงามของงานประตมิ ากรรม ทาํ ได 4 วธิ ี คือ

1. การปน (Casting) เปนการสรา งรูปทรง 3 มิติ จากวสั ดุ ท่ีมีความเหนียว ออนตัว และยึดจับตัวกันไดดี
วัสดุท่นี ิยมนาํ มาใชป น ไดแก ดนิ เหนียว ดนิ น้ํามัน ปนู แปง ขี้ผงึ้ กระดาษ หรือ ข้เี ลื่อยผสมกาว เปนตน

2. การแกะสลัก (Carving) เปนการสรา งรปู ทรง 3 มิติ จากวัสดุที่ แขง็ เปราะ โดยอาศัย เคร่ืองมือ วัสดุ
ทีน่ ยิ มนํามาแกะ ไดแก ไม หนิ กระจก แกว ปนู ปลาสเตอร เปนตน

งานแกะสลักไม

16
3. การหลอ (Molding) การสรางรูปผลงานท่ีมีทรง 3 มิติ จากวัสดุท่ีหลอมตัวไดและกลับแข็งตัวได
โดยอาศัยแมพิมพ ซึ่งสามารถทําใหเกิดผลงานท่ีเหมือนกันทุกประการตั้งแต 2 ช้ิน ขึ้นไป วัสดุที่นิยมนํามา
ใชห ลอ ไดแก โลหะ ปูน แกว ขผ้ี ้ึง เรซ่นิ พลาสตกิ ฯลฯ
4. การประกอบขึ้นรูป (Construction) การสรางผลงานท่ีมีรูปทรง 3 มิติ โดยการนําวัสดุตาง ๆ มา
ประกอบเขาดว ยกนั และยดึ ตดิ กนั ดวยวสั ดตุ า ง ๆ การเลอื กวธิ กี ารสรางสรรคง านประตมิ ากรรม ขึน้ อยูกับวัสดุท่ี
ตองการใชใ นงานประตมิ ากรรม ไมวาจะสรา งขนึ้ โดยวธิ ีใด ผลงานทางดานประติมากรรม จะมอี ยู 3 ลักษณะ คอื
แบบนูนตาํ่ แบบนูนสงู และแบบลอยตวั ผูสรา งสรรคงานประติมากรรม เรียกวา ประตมิ ากร
ประเภทของงานประตมิ ากรรม
1. ประติมากรรมแบบนูนต่าํ (Bas Relief) เปนรูปปนที่นนู ขึ้นมาจากพ้ืนหรอื มพี ้ืนหลงั รองรบั มองเห็น
ไดชัดเจนเพยี งดา นเดียว คอื ดานหนา มคี วามสูงจากพ้ืนไมถ งึ ครง่ึ หนงึ่ ของรูปจริง ไดแกรูปนูนบนเหรียญรูปนูน
ที่ใชป ระดบั ตกแตงภาชนะ รปู นูนท่ใี ชป ระดับตกแตงบรเิ วณฐานอนุสาวรยี  หรอื พระเครื่องบางองค

2. ประตมิ ากรรมแบบนูนสงู ( High Relief ) เปนรปู ปน แบบตา ง ๆ มลี ักษณะเชนเดียวกับแบบ นูนตํ่า
แตมีความสูงจากพ้ืนต้ังแตครึ่งหนึ่งของรูปจริงขึ้นไป ทําใหเห็นลวดลายท่ีลึก ชัดเจน และ และเหมือนจริง
มากกวา แบบนนู แตใ ชงานแบบเดียวกับแบบนนู ตํา่

3. ประติมากรรมแบบลอยตวั ( Round Relief ) เปนรูปปน แบบตาง ๆ ท่ีมองเห็นไดรอบดานหรือ ต้ังแต 4
ดา นขึ้นไป ไดแ ก ภาชนะตาง ๆ รูปเคารพตาง ๆ พระพุทธรปู เทวรูป รูปตามคตินิยม รูปบคุ คลสาํ คัญ รปู สัตว ฯลฯ

17
สถาปต ยกรรม (Architecture) หมายถึง การออกแบบผลงานทางทัศนศิลปที่เปนการกอสรางสิ่งตาง ๆ
คนทั่วไปอยูอาศัยไดแ ละอยูอ าศัยไมไ ด เชน สถปู เจดยี  อนสุ าวรีย บา นเรือนตา ง ๆ เปนตน นอกจากนี้ยังรวมถึง
การกําหนดผังบริเวณตาง ๆ เพ่ือใหเกิดความสวยงามและเปนประโยชนแกการใชสอยตามตองการงาน
สถาปตยกรรมเปนแหลงรวมของงานศิลปะทางกายภาพเกือบทุกชนิด และมักมีรูปแบบแสดงเอกลักษณของ
สังคมนั้น ๆ ในชวงเวลาน้ัน ๆ เราแบง ลกั ษณะงานของสถาปตยกรรมออกไดเ ปน 3 แขนง ดงั น้คี ือ
1. สถาปตยกรรมออกแบบกอ สรา ง เชน การออกแบบสรา งตกึ อาคาร บานเรือน เปน ตน
2. ภูมสิ ถาปตย เชน การออกแบบวางผัง จดั บรเิ วณ วางผังปลกู ตนไม จดั สวน เปนตน

3. สถาปตยกรรมผังเมือง ไดแก การออกแบบบริเวณเมืองใหมีระเบียบ มีความสะอาด และถูกหลัก
สขุ าภิบาล เราเรียกผสู รางงานสถาปต ยกรรมวา สถาปนกิ
องคป ระกอบสาํ คัญของสถาปตยกรรม

จดุ สนใจและความหมายของศาสตรทางสถาปต ยกรรมนัน้ ไดเ ปล่ยี นแปลงไปตามยุคสมัย
บทความ De Architectura ของวิทรูเวียส ซึ่งเปนบทความเก่ียวกับสถาปตยกรรม ที่เกาแกที่สุด
ท่เี ราคน พบ ไดก ลาวไววา สถาปต ยกรรมตอ งประกอบดว ยองคประกอบสามสวนหลักๆ ทผี่ สมผสานกนั อยางลง
ตวั และสมดุล อนั ไดแ ก
ความงาม (Venustas) หมายถงึ สดั สว นและองคป ระกอบ การจดั วางทว่ี าง สี วัสดุและพ้ืนผิวของอาคาร
ที่ผสมผสานลงตวั ทย่ี กระดับจติ ใจของผไู ดย ลหรือเยยี่ มเยือนสถานทีน่ น้ั ๆ
ความม่ันคงแข็งแรง (Firmitas) และประโยชนใชสอย (Utilitas) หมายถึง การสนองประโยขนและ
การบรรลปุ ระโยชนแหงเจตนา รวมถึงปรัชญาของสถานท่นี นั้ ๆ

18
สถาปต ยกรรมตะวนั ตก

ตัวอยางเชน บานเรือน โบสถ วิหาร ปราสาท ราชวัง ซ่ึงมีท้ังสถาปตยกรรมแบบโบราณ เชน กอธิก
ไบแซนไทน จนถงึ สถาปต ยกรรมสมยั ใหม

ศลิ ปะภาพพมิ พ ( Printmaking)
ภาพพิมพ โดยความหมายของคํายอมเปนท่ีเขาใจชัดเจนแลววา หมายถึงรูปภาพท่ีสรางข้ึนมา โดยวิธี

การพิมพ แตสําหรับคนไทยสวนใหญเม่ือพูดถึงภาพพิมพอาจจะยังไมเปนที่รูจักวาภาพพิมพ คืออะไรกันแน
เพราะคําๆน้ีเปนคําใหมที่เพ่งิ เริ่มใชกนั มาประมาณเม่ือ 30 ป มานเ้ี อง

โดยความหมายของคาํ เพียงอยา งเดียว อาจจะชวนใหเขาใจสับสนไปถึงรูปภาพทีพ่ ิมพดว ยกรรมวิธี
การพมิ พทางอุตสาหกรรม เชน โปสเตอร ภาพพมิ พทจ่ี ําลองจากภาพถาย หรือภาพจําลองจิตรกรรมอนั ทีจ่ ริง
คาํ วา ภาพพิมพ เปน ศัพทเฉพาะทางศลิ ปะที่ หมายถงึ ผลงานวจิ ิตรศิลปท ่ีจดั อยใู นประเภท ทศั นศลิ ป เชน
เดียวกนั กับจติ รกรรมและประติมากรรม

ภาพพมิ พท ัว่ ไป มลี ักษณะเชน เดยี วกับจติ รกรรมและภาพถา ย คอื ตวั อยา งผลงานมเี พียง 2 มิติ สวนมิติท่ี
3 คือ ความลึกท่ีจะเกิดขน้ึ จากการใชภ าษาเฉพาะของทัศนศิลป อันไดแก เสน สี นํ้าหนัก และพื้นผิว สรางใหดู
ลวงตาลึกเขา ไปในระนาบ 2 มติ ิของผิวภาพ แตภ าพพมิ พมีลักษณะเฉพาะท่ีแตกตางจากจิตรกรรมตรงกรรมวิธี
การสรางผลงาน ที่ผลงานจิตรกรรมน้ันศิลปนจะเปนผูสรางสรรคขีดเขียน หรือวาดภาพระบายสีลงไปบน
ผืนผาใบ หรือกระดาษ โดยสรางออกมาเปนภาพทันที แตการสรางผลงานภาพพิมพศิลปนตองสรางแมพิมพ
ขึ้นมาเปนสอ่ื กอน แลวจงึ ผา นกระบวนการพิมพ ถายทอดออกมาเปน ภาพทต่ี องการได

กรรมวิธีในการสรางผลงานดวยการพิมพนี้เอง ท่ีทําใหศิลปนสามารถสรางผลงานที่เปนตนแบบ
(Original) ที่เหมือนๆกันไดหลายชิ้น เชนเดียวกับผลงานประติมากรรมประเภทท่ีปนดวยดินแลวทําแมพิมพ
หลอ ผลงานช้ินนน้ั ใหเปนวัสดุถาวร เชน ทองเหลือง หรือสําริด ทุกช้ินท่ีหลอออกมาถือวาเปนผลงานตนแบบ
มิใชผ ลงานจาํ ลอง (Reproduction) ท้ังนี้เพราะวาภาพพิมพน้ันก็มิใชผลงานจําลองจากตนแบบท่ีเปนจิตรกรรม
หรือวาดเสน แตภาพพิมพเปนผลงานสรางสรรคที่ศิลปนมีทั้งเจตนาและความเชี่ยวชาญในการใชคุณลักษณ
พเิ ศษเฉพาะของเทคนคิ วิธีการทางภาพพิมพแตละชนิดมาใชในการถายทอดจินตนาการ ความคิด และอารมณ

19
ความรสู กึ ออกมาในผลงานไดโ ดยตรง แตกตางกับการท่ีนําเอาผลงานจิตรกรรมที่สรางสําเร็จไวแลวมาจําลอง
เปน ภาพโดยผา นกระบวนการทางการพมิ พ

ในการพมิ พผลงานแตละช้ิน ศิลปนจะจํากัดจํานวนพิมพตามหลักเกณฑสากล ท่ีศิลปสมาคมระหวาง
ชาติ ซ่ึงไทยกเ็ ปนสมาชิกอยดู ว ย ไดก ําหนดไวโดยศลิ ปน ผสู รา งผลงานจะเขียนกํากับไวท่ีดานซายของภาพเชน
3/30 เลข 3 ตัวหนาหมายถึงภาพท่ี 3 สวนเลข 30 ตัวหลังหมายถึงจํานวนที่พิมพท้ังหมด ในภาพพิมพบางชิ้น
ศลิ ปน อาจเซน็ คาํ วา A/P ไวแ ทนตวั เลขจํานวนพิมพ A/P นี้ยอมาจาก Artist's Proof ซึ่งหมายความวา ภาพ ๆ นี้
เปนภาพที่พมิ พขน้ึ มา หลังจากทศี่ ลิ ปนไดมีการทดลองแกไ ข จนไดค ุณภาพสมบรู ณต ามที่ตอ งการ จึงเซ็นรบั รอง
ไวหลังจากพิมพ A/P ครบตามจํานวน 10% ของจํานวนพิมพท้ังหมด จึงจะเร่ิมพิมพใหครบตามจํานวนเต็ม
ท่กี าํ หนดไว หลังจากน้นั ศลิ ปนจะทําลาย แมพ ิมพท ิ้งดว ยการขดู ขีด หรือวิธีการอื่นๆ โดยจะพิมพภาพสุดทายนี้
ไวเพ่ือเปนหลักฐาน เรียกวา Cancellation Proof สดุ ทายศิลปนจะเซ็นท้ังหมายเลขจํานวนพิมพ วันเดือนป และ
ลายเซ็นของศิลปนเองไวดา นลางขวาของภาพเพ่ือเปนการรับรองคุณภาพดวยทุกช้ิน จํานวนพิมพนี้อาจจะมาก
หรอื นอ ยขน้ึ อยูกบั ความนิยมของ “ ตลาด ” และปจ จยั อนื่ ๆอีกหลายประการ

สําหรับศิลปนไทยสวนใหญจะจํากัดจํานวนพิมพไวคอนขางต่ําประมาณ 5-10 ภาพ ตอผลงาน 1 ชิ้น
กฎเกณฑท ่ศี ลิ ปนทว่ั โลกถือปฏิบตั ิกันเปน หลักสากลนี้ยอ มเปน การรกั ษามาตรฐานของภาพพิมพไว อันเปนการ
สง เสริมภาพพมิ พใ หแ พรหลายและเปนทีย่ อมรับกันโดยท่วั ไป

รูปแบบของศลิ ปะภาพพิมพในดานเทคนิค
1. กรรมวธิ ีการพิมพผ ิวนนู (Relief Process)
2. กรรมวิธีการพิมพรอ งลึก (Intaglio Process )
3. กรรมวธิ ีการพมิ พพืน้ ราบ (Planography Process
4. กรรมวธิ กี ารพิมพผ านชองฉลุ (Serigraphy)
5. กรรมวิธีการพิมพเ ทคนิคผสม (Mixed Tecniques)
6. การพมิ พว ิธพี นื้ ฐาน (Basic Printing)

20

รูปแบบของศลิ ปะภาพพิมพในทางทฤษฎีสนุ ทรยี ศาสตร
1. รปู แบบแสดงความเปน จริง (Figuration Form)
2. รูปแบบผันแปรความเปนจรงิ (Semi - Figuration Form)
3. รปู แบบสญั ลกั ษณ (Symbolic Form)
4. รูปแบบทปี่ ราศจากเนอ้ื หา (Non - Figuration Form)

ความสาํ คัญของเนอ้ื หา
1. กระบวนการสรา งแมพ มิ พ ในงานศิลปะภาพพิมพ มีหลายลักษณะและแตละลักษณะจะมีความเปน

เอกลักษณเ ฉพาะของเทคนคิ ซึ่งแตละเทคนิคสามารถตอบสนองเน้อื หาในทางศลิ ปะไดต ามผลของเทคนคิ นน้ั ๆ
เชน กรรมวิธกี ารพิมพรองลกึ สามารถถายทอดเน้อื หาในเรอ่ื งพ้นื ผิว (TEXTURE) ไดอยางมปี ระสทิ ธิภาพทส่ี ุด

2. ในทฤษฎที างสุนทรยี ศาสตรท าํ ใหแยกแยะถึงรปู แบบในทางศิลปะในแบบตา ง ๆ เพ่ือใหท ราบถึง
วิธีการแสดงออกในรูปแบบตาง ๆ ของศิลปนได
กิจกรรม

1. ใหน ักศกึ ษาทดลองเขียนภาพจิตรกรรมดวยสีน้าํ หรือสีตา ง ๆ ในการเขยี นภาพระบายสี โดยอาจเปน
ภาพทวิ ทศั น ภาพผักหรือผลไมก็ได

2. ใหนกั ศกึ ษานาํ ดนิ เหนยี วหรอื ดนิ นาํ้ มันมาปน เปนรปู คน สตั ว หรือผลไม โดยมสี ว นสูงไมต่ํากวา
20 เซนตเิ มตร

3. ใหนําผลงานจากขอ 1และขอ 2 มาแสดงในชัน้ เรยี นและใหอ าจารยแ ละเพื่อนนกั ศกึ ษารว มกนั อภปิ ราย

21

เรือ่ งท่ี 3 การวพิ ากษว จิ ารณง านทศั นศิลป

ความหมาย

การวิเคราะหงานศลิ ปะ หมายถึง การพจิ ารณาแยกแยะศึกษาองคป ระกอบของผลงานศิลปะออก
เปน สวน ๆ ทลี ะประเด็น ทัง้ ในดานทัศนธาตุ องคประกอบศลิ ป และความสมั พันธตา งๆในดานเทคนคิ กรรมวธิ ี
การสรางสรรคผ ลงาน เพ่อื นาํ ขอมลู ทีไ่ ดม าประเมินผลงานศลิ ปะ แตละชนิ้ วา มคี ุณคา ทางดานความงาม ทางดาน
สาระและทางดา นอารมณ และความรสู ึกอยา งไร

การวจิ ารณงานศลิ ปะ หมายถึง การแสดงออกทางดา นความคดิ เห็นตอผลงานทางศลิ ปะทศ่ี ิลปน
สรา งสรรคข้ึน โดยผวู จิ ารณใ หค วามคดิ เหน็ ตามหลักเกณฑและหลักการของศิลปะ ทง้ั ในดา นสุนทรียศาสตร
และสาระอน่ื ๆ ดว ยการตชิ ม เพ่ือใหไดข อคดิ นาํ ไปปรับปรงุ พัฒนาผลงานศลิ ปะ หรือใชเปน ขอมูลในการ
ประเมนิ ตัดสินผลงาน เปรยี บเทียบใหเ หน็ คณุ คาในผลงานศลิ ปะชิน้ น้นั ๆ

คณุ สมบตั ิของนกั วิจารณ
1. ควรมคี วามรูเ กยี่ วกบั ศิลปะท้งั ศลิ ปะประจาํ ชาติและศลิ ปะสากล
2. ควรมคี วามรูเกี่ยวกับประวตั ศิ าสตรศิลปะ
3. ควรมคี วามรเู กี่ยวกบั สนุ ทรียศาสตร ชว ยใหร ูแงม ุมของความงาม
4. ตอ งมีวสิ ยั ทศั นกวา งขวาง และไมคลอยตามคนอนื่
5. กลาทีจ่ ะแสดงออกท้งั ท่ีเปนไปตามหลกั วชิ าการและตามความรูสึกและประสบการณ

22

ทฤษฎีการสรา งงานศิลปะ จดั เปน 4 ลักษณะ ดังนี้
1. นยิ มการเลียนแบบ (Imitationalism Theory) เปน การเห็นความงามในธรรมชาตแิ ลวเลยี นแบบไวให

เหมอื นทง้ั รปู ราง รปู ทรง สีสัน ฯลฯ
2. นิยมสรางรูปทรงท่ีสวยงาม (Formalism Theory) เปนการสรางสรรครูปทรงใหมใหสวยงามดวย

ทศั นธาตุ (เสน รปู ราง รูปทรง สี นาํ้ หนกั พนื้ ผวิ บริเวณวา ง) และเทคนคิ วธิ กี ารตา งๆ
3. นยิ มแสดงอารมณ (Emotional Theory) เปน การสรา งงานใหด ูมคี วามรสู ึกตางๆ ทัง้ ท่เี ปน อารมณอัน

เนื่องมาจากเรื่องราวและอารมณของศลิ ปนท่ถี า ยทอดลงไปในชิ้นงาน
4. นิยมแสดงจนิ ตนาการ (Imagination Theory) เปน งานที่แสดงภาพจินตนาการ แสดงความคิดฝนที่

แตกตางไปจากธรรมชาตแิ ละส่งิ ท่ีพบเหน็ อยูเปน ประจาํ
แนวทางการวเิ คราะหแ ละประเมินคณุ คา ของงานศลิ ปะ

การวเิ คราะหแ ละการประเมนิ คุณคาของงานศิลปะโดยท่ัวไปจะพจิ ารณาจาก 3 ดา น ไดแ ก
1. ดา นความงาม

เปนการวิเคราะหและประเมินคุณคาในดานทักษะฝมือ การใชทัศนธาตุทางศิลปะ และการจัด
องคประกอบศิลปวา ผลงานช้ินนแ้ี สดงออกทางความงามของศลิ ปะไดอ ยา งเหมาะสมสวยงามและสงผลตอผู
ดใู หเ กดิ ความชืน่ ชมในสนุ ทรยี ภาพเพียงใด ลักษณะการแสดงออกทางความงามของศิลปะจะมีหลากหลาย
แตกตางกันออกไปตามรูปแบบของยุคสมัย ผูวิเคราะหและประเมินคุณคาจึงตองศึกษาใหมีความรู ความ
เขา ใจทางดานศลิ ปะใหมากที่สดุ
2. ดานสาระ

การวเิ คราะหและประเมนิ คุณคาของผลงานศลิ ปะแตล ะช้นิ วามีลักษณะสง เสริมคุณธรรม จริยธรรม
ตลอดจนจุดประสงคตางๆ ทางจิตวิทยาวาใหสาระอะไรกับผูชมบาง ซ่ึงอาจเปนสาระเกี่ยวกับธรรมชาติ
สงั คม ศาสนา การเมือง ปญญา ความคดิ จนิ ตนาการ และความฝน เชน
3. ดา นอารมณความรสู ึก

เปน การคดิ วิเคราะหและประเมินคณุ คาในดานคณุ สมบัตทิ ีส่ ามารถกระตุนอารมณค วามรูส ึกและ
สื่อความหมายไดอ ยางลกึ ซ้ึงของผลงาน ซ่งึ เปน ผลจากการใชเ ทคนคิ ทแี่ สดงออกถงึ ความคดิ พลงั ความรูส กึ
ในการสรา งสรรคข องศิลปน ทีเ่ ปนผูสราง

23

เรือ่ งที่ 4 ความงามตามธรรมชาติ

ธรรมชาติ (Natural) หมายถึง ส่ิงท่ีปรากฏใหเห็นตามวัฏจักรของระบบสุริยะ โดยท่ีมนุษยมิไดเปน
ผสู รรคสรางขึน้ เชน กลางวนั กลางคืน เดือนมืด เดือนเพ็ญ ภูเขา นํ้าตก ถือวาเปนธรรมชาติ หรือปรากฏการณ
ทางธรรมชาติ ตามความหมายทางพจนานุกรมของนักปราชญทางศิลปไดใหความหมายอยางกวางขวางตาม
แนวทางหรือทศั นะสว นตัวไวดังนี้ คอื ศลิ ปะ(ART) คาํ น้ี ตามแนวสากล มาจากคําวา ARTI และ ARTE ซ่ึงเปน
คาํ ทน่ี ยิ มใชก ันในสมัยฟน ฟศู ลิ ปวิทยา คําวา ARTI นน้ั หมายถึง กลุม ชา งฝม ือในศตวรรษที่ 14, 15 และ 16 สวน
คําวา ARTE หมายถึง ฝมือ ซ่ึงรวมถึง ความรูของการใชวัสดุของศิลปนดวย เชน การผสมสีสําหรับลงพ้ืน การ
เขียนภาพสีน้ํามันหรือการเตรียม และการใชวัสดุอ่ืน ศิลปะ ตามความหมายของพจนานุกรมไทยฉบับ
ราชบัณฑิตยสถานสถาน พ.ศ. 2493 ไดอธิบายไววาศิลป (สิน ละ ปะ) น. หมายถึง ฝมือทางการชาง การแสดง
ออกมาใหปรากฏขึ้นไดอ ยา งนาพึงชม และเกิดอารมณสะเทอื นใจ ศาสตราจารยศ ลิ ป พีระศรี ใหค วามหมายไววา
ศิลปะ หมายถึง งานที่ตองใชความพยายามดวยฝมือและความคิด เชน ตัดเส้ือ สรางเครื่องเรือน ปลูกตนไม
เปนตน และเมื่อกลา วถึง งานทางวจิ ติ รศลิ ป (Fine Arts) หมายถงึ งานอนั เปน ความพากเพียรของมนุษย นอกจาก
ตองใชความพยายามดวยมือดวยความคิด แลวตองมีการพวยพุงแหงพุทธิปญญาและจิตออกมาดวย
(INTELLECTURL AND SPIRITUAL EMANATION)ศิลปะ ตามความหมายของพจนานุกรมศัพทศิลปะ
องั กฤษ ไทย ฉบับราชบณั ฑิตสถาน พ.ศ.2530 ไดอธิบายไววา ART ศิลปะ คือ ผลแหงความคิดสรางสรรคของ
มนุษยที่แสดงออกในรูปลักษณตางๆ ใหปรากฏซ่ึงสุนทรียภาพ ความประทับใจ หรือความสะเทือนอารมณ
ตามอัจฉริยภาพพุทธิปญญา ประสบการณ รสนิยมและทักษะของแตละคน เพื่อความพอใจ ความรื่นรมย
ขนบธรรมเนียมจารตี ประเพณี หรอื ความเช่อื ในลทั ธศิ าสนา”

องคป ระกอบท่ีสาํ คัญในงานศลิ ปะ
1. รูปแบบ (FORM) ในงานศิลปะ หมายถึง รูปรางลักษณะท่ีศิลปนถายทอดออกมาใหปรากฏเปน
รูปธรรมในงานศลิ ปะ อาจแบง ออกไดเปน 3 ชนิด คือ1.1 รูปแบบธรรมชาติ (NATURAL FORM) ไดแก นํ้าตก
ภูผา ตนไม ลําธาร กลางวัน กลางคืน ทองฟา ทะเล 1.2 รูปแบบเรขาคณิต (GEOMETRIC FORM) ไดแก
สเ่ี หลี่ยม สามเหล่ยี ม วงกลม ทรงกระบอก 1.3 รปู แบบนามธรรม (ABSTRACT FORM) ไดแก รูปแบบที่ศิลปน
ไดสรางสรรคข้ึนมาเอง โดยอิสระ หรืออาจตัดทอน (DISTROTION) ธรรมชาติ ใหเหลือเปนเพียงสัญลักษณ
(SYMBOL) ทีส่ ื่อความหมายเฉพาะตวั ของศลิ ปน ซงึ่ รูปแบบทกี่ ลาวมาขา งตน ศิลปน สามารถท่ีจะเลอื กสรรนาํ มา
สรางเปนงานศิลปะ ตามความรูส กึ ทปี่ ระทับใจหรอื พึงพอใจในสวนตัวของศลิ ปน
2. เน้ือหา (CONTENT) หมายถึง การสะทอนเร่ืองราวลงไปในรูปแบบดังกลาว เชน กลางวัน
กลางคนื ความรกั การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ การเมอื ง และคณุ คา ทางการจดั องคประกอบทางศิลปะ เปนตน
3. เทคนคิ (TECHNIQUE) หมายถึง ขบวนการเลือกสรรวัสดุ ตลอดจนวธิ กี ารสรางสรรค นํามาสราง
ศลิ ปะช้นิ นน้ั ๆ เชน สนี าํ้ มัน สีชอลก สนี ้ํา ในงานจติ รกรรม หรอื ไม เหลก็ หนิ ในงานประตมิ ากรรมเปนตน

24
4. สุนทรียศาสตร (AESTHETICAL ELEMENTS) ซึ่งมี 3 อยาง คือ ความงาม (BEAUTY)
ความแปลกหแู ปลกตา (PICTURESQUENESS) และความนา ท่ึง (SUBLIMITY) ซงึ่ ศิลปกรรมช้ินหน่ึงอาจมีทั้ง
ความงามและความนา ทง่ึ ผสมกนั ก็ได เชน พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย อาจมีทั้งความงามและความนาทึ่งรวมอยู
ดวยกัน การท่ีคนใดคนหน่ึงมีสุนทรียะธาตุในความสํานึก เรียกวา มีประสบการณทางสุนทรียศาสตร
(AESTHETHICAL EXPERIENCE) ซึง่ จะตอ งอาศยั การเพาะบม ทั้งในดานทฤษฎี ตลอดจนการใหความสนใจ
เอาใจใสรับรูตอการเคลื่อนไหวของวงการศิลปะโดยสมํ่าเสมอ เชน การชมนิทรรศการท่ีจัดข้ึนในหอศิลป
เปน ตน เม่ือกลา วถึง งานศลิ ปกรรมและองคประกอบ ที่สําคญั ในงานศลิ ปะแลวหากจะยอ นรอยจากความเปนมา
ในอดตี จนถึงปจ จุบนั แลว พอจะแยกประเภทการสรา งสรรคของศิลปน ออกไดเ ปน 3 กลุมดงั น้ี

1. กลุม ท่ยี ดึ รปู ธรรม (REALISTIC) หมายถงึ กลมุ ที่ยดึ รปู แบบที่เปนจริงในธรรมชาติมาเปน
หลกั ในการสรา งงานศลิ ปะ สรางสรรคอ อกมาใหมลี กั ษณะคลา ยกบั กลองถา ยภาพ หรอื ตัดทอนบางสิ่งออกเพียง
เล็กนอย ซ่ึงกลุมน้ีไดพยายามแกปญหาใหกับผูดูท่ีไมมีประสบการณทางศิลปะและสามารถสื่อความหมาย
ระหวา งศิลปะกับผูดูไดง ายกวาการสรา งสรรคผ ลงานในลกั ษณะอนื่ ๆ

2. กลุมนามธรรม (ABSTRACT) หมายถึง กลุมที่ยึดแนวทางการสรางงานที่ตรงขามกับ
กลมุ รูปธรรม ซึง่ ศลิ ปน กลมุ นี้มุงทีจ่ ะสรา งรูปทรง (FORM) ขึ้นมาใหมโดยท่ไี มอาศัยรูปทรงทางธรรมชาติ หรือ
หากนําธรรมชาตมิ าเปน ขอ มูลในการสรางสรรคก็จะใชวิธีลดตัดทอน (DISTORTION) จนในที่สุดจะเหลือแต
โครงสรางทเ่ี ปน เพียงสญั ญาลักษณ และเชนงานศลิ ปะของ มอนเดยี น (MONDIAN)

3. กลุมกึ่งนามธรรม (SEMI-ABSTRACT) เปนกลุมอยูกึ่งกลางระหวางกลุมรูปธรรม
(REALISTIC) และกลุมนามธรรม (ABSTRACT) หมายถึง กลุมท่ีสรางงานทางศิลปะโดยใชวิธีลดตัดทอน
(DISTORTION) รายละเอียดทมี่ ใี นธรรมชาตใิ หป รากฏออกมาเปนรูปแบบทางศิลปะ เพื่อผลทางองคประกอบ
(COMPOSITION) หรือผลของการแสดงออก แตยังมีโครงสรางอันบงบอกถึงที่มาแตไมชัดเจน ซ่ึงเปนผลที
ผูเขียนไดกลาวนําในเบื้องตนจากการแบงกลุมการสรางสรรคของศิลปนทั้ง 3 กลุม ท่ีกลาวมาแลวนั้น

25

มีนักวิชาการทางศิลปะไดเปรียบเทียบเพื่อความเขาใจ คือ กลุมรูปธรรม (REALISTIC) เปรียบเสมือนการคัด
ลายมือแบบตัวบรรจง กลุมนามธรรม (ABSTRACT) เปรียบเสมือนลายเซ็น กลุมก่ึงนามธรรม (SEMI-
ABSTRACT) เปรยี บเสมือนลายมอื หวดั
มนุษยก ับศลิ ปะ

หากกลาวถึงผลงานศิลปะทําไมจะตองกลาวถึงแตเพียงส่ิงที่มนุษยสรางข้ึนมาเทาน้ัน จอมปลวกรังผ้ึง
หรอื รงั นกกระจาบ ก็นาทีจ่ ะเปน สถาปต ยกรรมช้ินเยี่ยม ทเ่ี กดิ จากสัตวตา งๆ เหลา น้ัน หากเราจะมาทําความเขาใจ
ถงึ ท่ีมาของการสรา งก็พอจะแยกออกไดเ ปน 2 ประเดน็ ประเดน็ ที่ 1 ทําไมจอมปลวก รงั ผึ้ง หรือรงั นกกระจาบ
สรางขึ้นมาจึงไมเ รยี กวา งานศิลปะ ประเด็นที่ 2 ทาํ ไมสงิ่ ทีม่ นษุ ยสรางสรรคขึน้ มาถึงเรียกวา เปน ศิลปะ

จากประเด็นท่ี 1 เราพอจะสามารถวิเคราะหถึงสาเหตุท่ีเราไมเรียกวา เปนผลงานศิลปะเพราะปลวก ผ้ึง
และนกกระจาบสรา งรงั หรอื จอมปลวกขนึ้ มาดวยเหตุผลของสัญชาตญาณท่ีตองการความปลอดภัย ซึ่งมีอยูใน
ตวั ของสตั วทกุ ชนิด ทจ่ี ําเปน ตอ งสรางข้นึ มาเพื่อปองกนั ภัยจากสัตวรายตา งๆ ตลอดจนภัยธรรมชาติ เชน ฝนตก
แดดออก เปนตน หรืออาจตองการความอบอุน สวนเหตุผลอีกประการหน่ึง คือจอมปลวก รังผึ้ง หรือรังนก
กระจาบน้ัน ไมมีการพัฒนาในเรื่องรูปแบบ ไมมีการสรางสรรคใหปรากฏรูปลักษณแปลกใหมข้ึนมา ยังคง
เปนอยแู บบเดมิ และตลอดไป จงึ ไมเ รยี กวา เปนผลงานศิลปะ แตใ นทางปจจบุ ัน หากมนษุ ยนํารงั นกกระจาบหรือ
รงั ผง้ึ มาจดั วางเพอ่ื ประกอบกบั แนวคิดสรา งสรรคเฉพาะตน เราก็อาจจัดไดว า เปน งานศลิ ปะ เพราะเกิดแรงจูงใจ
ภายในของศลิ ปน (Intrinsic Value) ท่เี ห็นคุณคา ของความงามตามธรรมชาตนิ ํามาเปน สือ่ ในการสรา งสรรค

ประเด็นที่ 2 ทําไมส่ิงที่มนุษยสรางสรรคขึ้นมาถึงเรียกวา ศิลปะ หากกลาวถึงประเด็นน้ี ก็มีเหตุผล
อยหู ลายประการซง่ึ พอจะกลา วถึงพอสงั เขป ดงั น้ี

1. มนษุ ยส รา งงานศิลปะข้ึนมาโดยมีจุดประสงคหรือจุดมุงหมายในการสรา ง เชน ชาวอียิปต (EGYPT)
สรางมาสตาบา (MASTABA) ซึ่งมีรูปรางคลายมาหินสําหรับนั่งเปนรูปส่ีเหล่ียมแทงสูงขางบนเปนพื้นที่ราบ
มุมทง้ั สี่เอยี งลาดมาท่ฐี านเลก็ นอย มาสตาบาสรางดวยหินขนาดใหญ เปนที่ฝงศพขุนนาง หรือผูรํ่ารวยซึ่งตอมา
พัฒนามาเปน การสรางพีระมดิ (PYRAMID) เพื่อบรรจศุ พของกษตั รยิ หรอื ฟาโรห (PHARAOH) มกี ารอาบนํา้ ยา
ศพหรือรักษาศพไมใหเนาเปอยโดยทําเปนมัมม่ี (MUMMY) บรรจุไวภายใน เพ่ือรอวิญญาณกลับคืนสูราง
ตามความเช่ือเรอ่ื งการเกิดใหมของชาวอียิปตการกอสรางพุทธสถานเชน สรางวัด สรางพระอุโบสถ พระวิหาร
ศาลาการเปรยี ญ ในพุทธศาสนา มีจุดประสงค เพื่อใชเปนที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา เพื่อเปนที่พํานักของ
สงฆ ตลอดจนใชเ ปน ท่ีเผยแพรศาสนา

2. มีการสรางเพื่อพัฒนารูปแบบโดยไมสิ้นสุด จะเห็นไดจาก มนุษยสมัยกอนประวัติศาสตร
(PRE HISTORICAL PERIOD) ไดห ลบภัยธรรมชาติ ตลอดจนสตั วรายเขาไปอาศัยอยูในถา้ํ เมอ่ื มคี วามเขาใจใน
ปรากฏการณอันเกิดขึ้นจากธรรมชาติและประดิษฐเคร่ืองมือเพ่ือใชเปนที่อยูอาศัยจนในสมัยตอมามีการ
พฒั นาการสรา งรูปแบบอาคารบานเรอื นในรปู แบบตา งๆ ตามความเปล่ยี นแปลงของวัฒนธรรม และความเจริญ
ทางเทคโนโลยี มกี ารใชค อนกรตี เสริมเหล็กและวสั ดุสมัยใหมเขามาชวยในการกอสรางอาคาร บานเรือน และ

26

ส่ิงกอสรางตางๆ ตลอดจนมีการพัฒนารูปแบบทางสถาปตยกรรมใหกลมกลืนกับธรรมชาติแวดลอม เชน
สถาปตยกรรม “THE KAUF MANN HOUSE” ของแฟรงค ลอยด ไรท ทรี่ ัฐเพนซิลวาเนีย สหรัฐอเมรกิ า

3. ความตองการทางกายภาพท่ีเปนปฐมภูมิของมนุษยทุกเช้ือชาติและเผาพันธ เพ่ือนํามาซึ่งความ
สะดวกสบายในการดําเนินชีวิตในสังคมปจจุบัน ดังจะเห็นไดจากเคร่ืองอุปโภค บริโภคตลอดจนเครื่องใช
ไมสอยตา งๆ ซ่งึ เปนผลติ ผลทีเ่ กิดจากความคิดสรา งสรรคข องมนษุ ยท ง้ั ส้ิน ในทางศลิ ปะก็เชนเดยี วกนั ศิลปน จะ
ไมจําเจอยูกับงานศิลปะที่มีรูปแบบเกาๆ หรือสรางงานรูปแบบเดิมซ้ําๆ กันแตจะคิดคนรูปแบบ เนื้อหา หรือ
เทคนคิ ท่ีแปลกใหมใหกับตัวเอง เพ่อื พฒั นาการสรา งงานศิลปะรปู แบบเฉพาะตนอยางมลี าํ ดับขั้นตอน เพอ่ื งา ยแก
การเขาใจจงึ ขอใหผูอ า นทาํ ความเขาใจเกยี่ วกับการสรา งสรรคในทางศลิ ปะเสียกอน
กิจกรรม
ใหนักศึกษาตอบคําถามตอ ไปน้ี
1. อธบิ ายความหมายของ”ธรรมชาต”ิ
2. องคป ระกอบทางศลิ ปะประกอบดว ยอะไรบาง
3. เหตุใดมนุษยถ งึ เปนผูสรา งงานศิลปะเทาน้ัน

27

เรื่องท่ี 5 ความงามตามทศั นศลิ ปส ากล

การรบั รูความงามทางศลิ ปะ
สําหรับการรับรูความงามทางศิลปะของมนุษยนั้น สามารถรับรูได 2 ทาง คือ ทางสายตาจากการ

มองเหน็ และทางหูจากการไดยนิ ซึ่งแบงได 3 รูปแบบดังน้ี
1. ทัศนศิลป (Visual Art) เปนงานศิลปะท่ีรับสัมผัสความงามไดดวยสายตา จากการมองเห็น

งานศลิ ปะสวนใหญจ ะเปนงานทัศนศิลป ทั้งสิ้น ไดแก จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม มัณฑนศิลป
อตุ สาหกรรมศลิ ป พาณชิ ยศลิ ป

2. โสตศิลป (Audio Art) เปน งานศิลปะท่รี บั สัมผัสความงามไดดว ยหู จากการฟง เสยี ง งานศิลปะ ทีจ่ ัด
อยใู นประเภทโสตศิลป ไดแ ก ดนตรี และ วรรณกรรม

3. โสตทศั นศิลป (Audiovisual Art) เปน งานศลิ ปะทรี่ บั สัมผัสความงามทางศิลปะไดทั้งสองทาง คือ
จากการมองเหน็ และจากการฟง งานศิลปะประเภทนี้ไดแ ก ศิลปะการแสดงนาฏศลิ ป การละคร การภาพยนตร
ววิ ัฒนาการของทัศนศลิ ปสากล

ศลิ ปะของชาติตา งๆ ในซกี โลกตะวนั ตกมลี ักษณะใกลเคียงกัน จึงพัฒนาขึ้นเปนศิลปะสากล ความเช่ือ
มีอิทธิพลตอพฤติกรรมมนุษยท้ังความคิด การแสดงออก และการดําเนินชีวิต โดยเฉพาะในงานศิลปกรรม
มรี ูปแบบความงามหลายแบบ ที่เกดิ จากพลงั แหงความศรัทธา จากความเชอ่ื ถอื ในเรื่องตางๆ

รูปแบบความงามอันเน่ืองมาจากความเชื่อถือ จะปรากฏเปนความงามตามความคิดของชางในยุคนั้น
ผสมกับฝม อื และเคร่อื งมือที่ยงั ไมค อยมคี ณุ ภาพมากนกั ทาํ ใหงานจิตรกรรมในยุคกอนประวัติศาสตรดูไมคอย
งามมากนกั ในสายตาของคนปจ จบุ ัน

1. ศลิ ปะสมัยกลาง (Medieval Arts)
ทศั นศลิ ปอ นั เน่ืองมาจากคริสตศ าสนา
ความเชือ่ ในสมยั กลาง ซง่ึ เปน ชวงเวลาท่ีศาสนาคริสตเ จริญรุง เรืองถึงขดี สดุ มีอิทธพิ ลตอการดําเนนิ ชีวิต
และการสรางสรรคงานศิลปกรรมของชาวตะวันตก โดยมีความเช่ือวาความงามเปนส่ิงท่ีพระเจาสรางขึ้นมา
โดยผานทางศิลปน เพื่อเปนการแสดงถึงความศรัทธาอยางย่ิงในพระเจา ศิลปนตองสรางผลงาน โดยแสดงถึง
เร่อื งราวของพระคริสต พระสาวก ความเชื่ออันนมี้ ีผลตอทศั นศลิ ป ดงั น้ี
สถาปตยกรรม เชน โบสถสมัยกอธิค เปนสถาปตยกรรมที่มีลักษณะสูงชลูด และสวนที่สูงท่ีสุดของ
โบสถจ ะเปนทีต่ งั้ ของกางเขนอันศักดิ์สิทธ์ิ เพื่อใชเปนท่ีติดตอกับพระเจาบนสรวงสวรรค มีการแตงเพลงและ
รองกันอยูในโบสถ Notre Dame อยูท่ีกรุงปารีส ประเทศฝร่ังเศส ซึ่งเปนโบสถท่ีสรางแบบกอธิค
ท่ีพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ 5 ไดทรงโปรดใหถายแบบแลวนํามาสรางไวที่วัดนิเวศ
ธรรมประวตั ิ บางปะอิน จงั หวดั พระนครศรีอยุธยา

28

จิตรกรรม กแ็ สดงเน้อื หาของครสิ ตศาสนา รวมไปถงึ ทศั นศลิ ปแขนงอ่ืนๆ ดว ย

2. ศิลปะไบเซนไทร (Bizentine)
ความเช่ือยุคแรกแหงศิลปะเพื่อคริสตศาสนา เมื่ออาณาจักรโรมันลมสลายลงในยุโรปไดแยกเปน
ประเทศตา งๆและเปนชวงทคี่ าํ สอนของศาสนาคริสต ไดรับความเช่ือถือและใชเปนแนวทางในการดําเนินชีวิต
ของประชาชน โดยเฉพาะในยุคสมัยไบเซนไทร ซึ่งถือวาเปนอาณาจักรแหงแรกของคริสตศาสนา ศิลปนและ
ชา งทกุ สาขาทาํ งานใหแ กศ าสนา หรือทาํ งานเพ่อื สง เสรมิ ความศรทั ธาแหง ครสิ ตศ าสนา
สถาปตยกรรม สรางโบสถ วหิ าร เพอ่ื เปนสัญลักษณ และสถานทปี่ ฏบิ ัตพิ ธิ ีกรรมตา งๆ
ประติมากรรม มีการแกะสลักรปู พระครสิ ตและสาวกดว ยไม หิน และภาพประดบั หนิ สที เ่ี รยี กวา โมเสก

สถาปตยกรรมแบบไบเซนไทร

29
3. ฟน ฟศู ิลปวทิ ยา (Renaissanee)
ความเชื่อเน่ืองจากอาณาจกั รไบเซนไทร เปน ยคุ ของการฟนฟูศิลปวิทยา (Renaissame) หมายถึง การนํา
กลับมาอีกคร้ังหนึ่ง เนื่องจากไดมีการคนพบซากเมืองของพวกกรีกและโรมันทําใหศิลปนหันกลับมานิยม
ความงามตามแนวคดิ ของกรกี และโรมันอกี ครง้ั หนึ่ง

กจิ กรรม
ใหนกั ศึกษาตอบคําถามตอไปนี้
1. การรับรูความงามทางศลิ ปะของมนุษยน ้ัน สามารถรับรไู ด กี่ทาง และแบง เปน กรี่ ูปแบบอะไรบา ง
2. ความเช่อื ในการสรา งผลงานของศิลปะสมัยกลาง (Medieval Arts) มคี วามเชื่อเกี่ยวกบั อะไร
3. ชางในสมัยศิลปะไบเซนไทร (Bizentine) ทํางานเพอื่ ใคร
4. ฟนฟูศลิ ปวิทยา (Renaissanee) หมายถงึ อะไร

30

เร่ืองที่ 6 ธรรมชาติกับทัศนศิลป

มนษุ ยเ ปนสวนหนงึ่ ของธรรมชาติ
ธรรมชาติ สามารถบอกถึงประสบการณ และส่ิงตางๆท่ีผานมาในอดีตได ซ่ึงถือวา “ธรรมชาติ” เปน

“ครู” ของมนษุ ย
เม่อื มนุษยมคี วามคิดสรางสรรค มนษุ ยกจ็ ะพจิ ารณาสง่ิ ตางๆจากธรรมชาตทิ ีต่ นมสี วนรวมอยู แลว นาํ มา

ดัดแปลงสรางสรรคใหม โดยพยายามเลือกหาวิธีการอันเหมาะสมตามทักษะและความชํานาญที่ตนมีอยู
เพอ่ื สรางเปนผลงานของตนขนึ้ ใหม

มนุษยอาศัยธรรมชาติในการดํารงชีวิต ผลผลิตสวนใหญท่ีใชในการดํารงชีวิตเกือบท้ังหมดก็มาจาก
ธรรมชาติทั้งสิน้ วสั ดุจากธรรมชาตทิ ม่ี นุษยนาํ มาสรางสรรคประกอบดวย

1. พชื
2. หนิ กรวด
3. ทราย
4. ดนิ

การนาํ ธรรมชาตมิ าออกแบบผสมผสานกบั งานศิลปะ
(ผลงานจากถนนคนเดนิ ดอทคอม/เชียงใหม)

31

กิจกรรม
ใหน กั ศกึ ษา นาํ ส่งิ ที่เกดิ จากธรรมชาติ มาออกแบบสรางสรรค ใหเ ปน เคร่ืองประดับ

ตกแตงรา งกาย โดยใชว ธิ ที างศลิ ปะเขามาชว ย

32

เรือ่ งท่ี 7 ความคดิ สรางสรรค การตกแตง รางกาย ทอี่ ยอู าศยั และ
ผลติ ภณั ฑ

มนษุ ยมคี วามคิดสรางสรรคอยตู ลอดเวลา ตามแตประสบการณม ากนอยของแตล ะบคุ คล การออกแบบ
เปนสว นหนง่ึ ของความคิดสรา งสรรคทางศลิ ปะของมนุษย

1. ออกแบบตกแตงท่ีอยูอาศัย เปนการออกแบบทุกอยางภายในและบริเวณรอบบานใหสวยงาม
สะดวกแกก ารใชส อย โดยใชวสั ดุท่มี อี ยหู รือจัดหามาโดยใชหลักองคป ระกอบศิลป

2. ออกแบบใหกบั รา งกาย เปน การออกแบบรา งกายและสงิ่ ตกแตงรางกายใหสวยงาม เหมาะสม และ
ถูกใจ เชนการออกแบบทรงผม เสื้อผา เคร่ืองประดับ การใชเครื่องสําอาง โดยอาศัยหลักการทางศิลปะ
และความคดิ สรา งสรรค

3. ออกแบบผลิตภัณฑ หมายถึง ความคิดสรางสรรคเกี่ยวกับรูปรางลักษณะภายนอกของผลิตภัณฑ
เพื่อใหเกดิ รูปแบบท่แี ปลกใหมและเปน จุดสนใจในธุรกจิ ดา นอตุ สาหกรรม

4. ออกแบบสํานกั งาน การจัดหอ งทาํ งาน โตะ สาํ นกั งาน เกาอี้ ในและนอกสถานท่ที ํางานทไี่ ดรับการ
ออกแบบและสรางสรรคใ หน าทํางาน ตลอดจนสะดวกในการใชส อย ซ่ึงแบง การออกแบบไดเ ปน 2 ประเภทคือ

4.1 ออกแบบตกแตงภายใน ไดแกการออกแบบตกแตงภายในอาคารทุกประเภททั้งหมด เชน
การออกแบบตกแตงภายในบา น ภายในสํานักงาน ภายในอาคารสาธารณะ แมนกระท่ังการออกแบบตกแตง
ภายในยานพาหนะ เปนตน

การออกแบบตกแตงภายในทีพ่ ักอาศยั

33

การออกแบบตกแตง หนา รานคา
การออกแบบตกแตงภายในสาํ นกั งาน
การออกแบบตกแตง ภายในยานพาหนะ

34
4.2 การออกแบบตกแตงภายนอก ไดแก การออกแบบตกแตงสวนและบริเวณภายนอกอาคาร
รวมทงั้ การออกแบบภูมทิ ศั นใ นสว นพ้นื ทสี่ าธารณะ เชน สวนสาธารณะ ถนน สะพาน ฯลฯ

การออกแบบตกแตง สวนขนาดใหญ

การออกแบบสวนในบา นโดยใชวัสดหุ ิน
ตน ไม และนํ้ารวมกัน

การออกแบบสวนในบา นโดยเลยี นแบบธรรมชาติ

กา รต กแ ต งภ าย นอ ก โด ยก า ร
จดั สวนทเี่ กาะกลางถนน

กจิ กรรม
1. ใหนกั ศึกษาจดั ออกแบบภายใน หรอื ภายนอกในมุม ใดมุมหน่ึงในบานตนเอง
แลว ถายรูปมาเพือ่ รวมกนั อภิปรายหนาชนั้ เรยี น โดยมอี าจารยและเพอื่ นนกั ศกึ ษารวมอภิปราย
2. เกบ็ ภาพถายทีจ่ ัดออกแบบไวในแฟมสะสมงานของตนเอง

35

บทท่ี 2
ดนตรี

สาระสาํ คัญ

ความหมาย ความสําคัญ ความเปนมา ววิ ฒั นาการรปู แบบเทคนิค วิธกี ารของดนตรีประเภทตา งๆ คณุ คา
ความงาม ความไพเราะของดนตรสี ากล

ผลการเรียนรูทค่ี าดหวัง

อธบิ ายความหมาย ความสําคญั ความเปน มา ของดนตรสี ากล เขาใจถงึ ตน กาํ เนิด ภมู ิปญ ญา และการ
ถา ยทอดสบื ตอกันมา

ขอบขายเนอ้ื หา

เรื่องท่ี 1 ดนตรสี ากล
เร่อื งที่ 2 ดนตรสี ากลประเภทตา ง ๆ
เรอ่ื งท่ี 3 คณุ คา ความไพเราะของเพลงสากล
เรอื่ งท่ี 4 ประวตั ิภูมิปญ ญาทางดนตรีสากล

36

เรอ่ื งที่ 1 ดนตรสี ากล

ดนตรีเกิดขึ้นมาในโลกพรอมๆกับมนุษยเราน่ันเอง ในยุคแรกๆมนุษยอาศัยอยูในปา ในถํ้า และใน
โพรงไม แตม นุษยก็รูจกั การรอ งราํ ทําเพลงตามธรรมชาติ เชน รูจ ักปรบมือ เคาะหนิ เคาะไม เปาปาก เปาเขา
และการเปลงเสียงรอง เชน การรอ งราํ ทาํ เพลงเพ่ือออนวอนพระเจาใหชวยเพื่อพนภัย บันดาลความสุขความ
อุดมสมบรู ณต างๆใหแ กตน หรอื เปน การบูชาแสดงความขอบคณุ พระเจา ทบ่ี ันดาลใหต นมีความสุขความสบาย

ในระยะแรก ดนตรีมีเพียงเสียงเดียวและแนวเดียวเทาน้ันเรียกวา Melody ไมมีการประสานเสียง
จนถึงศตวรรษท่ี 12 มนุษยเราเรม่ิ รูจ ักการใชเ สยี งตา งๆมาประสานกนั อยา งงา ยๆ เกิดเปน ดนตรหี ลายเสียงขน้ึ มา

ยคุ ตางๆของดนตรี

นักปราชญท างดนตรีไดแบง ดนตรีออกเปน ยุคตางๆดังน้ี
1. Polyphonic Perio( ค.ศ. 1200-1650 ) ยุคน้ีเปนยุคแรก วิวัฒนาการมาเรื่อยๆ จนมีแบบฉบับและ

หลักวิชาการดนตรีขน้ึ วงดนตรีอาชีพตามโบสถ ตามบานเจานาย และมีโรงเรียนสอนดนตรี
2. Baroque Period ( ค.ศ. 1650-1750 ) ยุคนี้วิชาดนตรีไดเปนปกแผน มีแบบแผนการเจริญดาน

นาฏดรุ ิยางค มากขน้ึ มโี รงเรียนสอนเก่ยี วกบั อปุ รากร ( โอเปรา) เกิดข้ึน มีนักดนตรีเอกของโลก 2 ทานคือ
J.S. Bach และ G.H. Handen

3. Classical Period ( ค.ศ. 1750-1820 ) ยุคนี้เปนยุคที่ดนตรีเร่ิมเขาสูยุคใหม มีความรุงเรืองมากขึ้น
มนี กั ดนตรีเอก 3 ทา นคอื Haydn Gluck และMozart

4. Romantic Period ( ค.ศ. 1820-1900 ) ยคุ น้มี ีการใชเ สียงดนตรีทีเ่ นนถึงอารมณอยางเดนชัดเปนยุค
ทีด่ นตรเี จริญถึงขดี สุดเรยี กวา ยุคทองของดนตรี นกั ดนตรีเชน Beetoven และคนอน่ื อกี มากมาย

5. Modern Period ( ค.ศ. 1900-ปจจุบัน ) เปนยุคท่ีดนตรีเปล่ียนแปลงไปมาก ดนตรีประเภทแจส
(Jazz) กลบั มามอี ทิ ธิพลมากขึน้ เรอ่ื ยๆจนถึงปจจุบนั ขนบธรรมเนยี มประเพณขี องแตละชาติ ศาสนา โดยเฉพาะ
ทางดนตรีตะวันตก นับวามีความสัมพันธใกลชิดกับศาสนามาก บทเพลงที่เกี่ยวกับศาสนาหรือเรียกวา
เพลงวัดน้นั ไดแ ตง ข้นึ อยางถกู หลักเกณฑ ตามหลักวชิ าการดนตรี ผูแตง เพลงวดั ตอ งมคี วามรคู วามสามารถสงู
เพราะตอ งแตง ขึน้ ใหสามารถโนม นาวจิตใจผฟู ง ใหนิยมเลอื่ มใสในศาสนามากข้ึน ดังน้นั บทเพลงสวดในศาสนา
ครสิ ตจ ึงมีเสยี งดนตรปี ระโคมประกอบการสวดมนต เมอ่ื มีบทเพลงเกยี่ วกับศาสนามากข้นึ เพื่อเปนการปองกนั
การลืมจึงไดมีผูประดษิ ฐส ัญลกั ษณตา งๆแทนทาํ นอง เมื่อประมาณ ค.ศ. 1000 สัญลักษณดังกลาวคือ ตัวโนต
( Note ) นั่นเอง โนตเพลงท่ีใชในหลักวิชาดนตรีเบ้ืองตนเปนเสียงโด เร มี นั้น เปนคําสวดในภาษาละติน
จึงกลา วไดวาวชิ าดนตรีมีจุดกาํ เนิดมาจากวดั หรือศาสนา ซึ่งในยุโรปนัน้ ถอื วา เพลงเก่ียวกับศาสนาน้ันเปนเพลง
ชน้ั สูงสุดวงดนตรที ีเ่ กิดข้ึนในศตวรรษตนๆจนถึงปจจุบัน จะมีลักษณะแตกตางกันออกไป เครื่องดนตรีที่ใช

37
บรรเลงก็มีจํานวนและชนิดแตกตางกันตามสมัยนิยม ลักษณะการผสมวงจะแตกตางกันไป เม่ือผสมวงดวย
เครอ่ื งดนตรีท่ตี า งชนิดกัน หรอื จํานวนของผบู รรเลงท่ีตา งกนั กจ็ ะมชี ่ือเรยี กวงดนตรีตา งกนั

เรื่องท่ี 2 ดนตรสี ากลประเภทตางๆ

เพลงประเภทตา งๆ แบง ตามลักษณะของวงดนตรีสากลได 6 ประเภท ดังนี้
1. เพลงทบี่ รรเลงโดยวงออรเคสตรา ( Orchestra ) มีดังนี้

- ซิมโฟนี่ (Symphony) หมายถึงการบรรเลงเพลงโซนาตา ( Sonata) ทั้งวง คําวา Sonata หมายถึง
เพลงเดี่ยวของเครื่องดนตรีชนิดตางๆ เชนเพลงของไวโอลิน เรียกวา Violin Sonata เคร่ืองดนตรีชนิดอื่น ๆ
กเ็ ชนเดยี วกนั การนําเอาเพลง โซนาตาของเครื่องดนตรีหลายๆชนดิ มาบรรเลงพรอมกันเรยี กวา ซิมโฟน่ี

- คอนเซอรโต ( Concerto) คือเพลงผสมระหวางโซนาตากับซิมโฟนี่ แทนที่จะมีเพลงเด่ียว
แตอยางเดียว หรอื บรรเลงพรอ มๆกันไปในขณะเดียวกัน เครอื่ งดนตรีทแ่ี สดงการเด่ียวนน้ั สว นมากใชไ วโอลนิ
หรือเปยโน

- เพลงเบด็ เตล็ด เปน เพลงที่แตง ขึ้นบรรเลงเบ็ดเตลด็ ไมมีเนอ้ื รอ ง

วงออรเคสตรา
2. เพลงทบ่ี รรเลงโดยวงแชมเบอรม ิวสิค ( Chamber Music ) เปนเพลงสัน้ ๆ ตองการแสดงลวดลาย
ของการบรรเลงและการประสานเสียง ใชเคร่ืองดนตรปี ระเภทเครอื่ งสาย คอื ไวโอลนิ วิโอลา และเชลโล

38

วงแชมเบอรม วิ สิค
3. สาํ หรบั เดยี่ ว เพลงประเภทนี้แตงขนึ้ สาํ หรบั เครอื่ งดนตรชี ิน้ เดียวเรียกวา เพลง โซนาตา
4. โอราทอรโิ อ (Oratorio) และแคนตาตา (Cantata) เปนเพลงสําหรับศาสนาใชรองในโบสถ จัดเปน
โอเปรา แบบหนึ่ง แตเปน เร่ืองเกย่ี วกับศาสนา

วงโอราทอรโิ อ
5. โอเปรา (Opera) หมายถึง เพลงท่ีใชประกอบการแสดงละครท่ีมีการรองโตตอบกันตลอดเรื่อง
เพลงประเภทน้ใี ชในวงดนตรีวงใหญบรรเลงประกอบ

39

ละคร Opera ที่ดังที่สุดเรอ่ื งหน่งึ ของโลกคือเรอ่ื ง The Phantom of the Opera
6. เพลงทขี่ ับรอ งโดยทัว่ ไป เชน เพลงที่รองเดี่ยว รองหมู หรือรองประสานเสียงในวงออรเคสตรา
วงคอมโบ ( Combo) หรอื วงชาโดว (Shadow ) ซ่งึ นิยมฟงกันทั้งจากแผนเสยี งและจากวงดนตรที ่บี รรเลงกนั อยู
โดยท่วั ไป
ประเภทของเครอ่ื งดนตรสี ากล
เคร่ืองดนตรีสากลมีมากมายหลายประเภท แบงตามหลักในการทําเสียงหรือวิธีการบรรเลง
เปน 5 ประเภท ดังน้ี
1. เคร่อื งสาย
เคร่อื งดนตรปี ระเภทนี้ ทําใหเ กิดเสยี งโดยการทาํ ใหสายสั่นสะเทือน โดยสายที่ใชจะเปนสายโลหะหรือ
สายเอ็น เครื่องดนตรีประเภทเคร่อื งสาย แบง ตามวิธีการเลน เปน 2 จาํ พวก คอื
1) เคร่ืองดีด ไดแ ก กีตาร แบนโจ ฮารป

แบนโจ

40

2) เคร่ืองสี ไดแก ไวโอลิน วิโอลา

วโิ อลา
2. เครือ่ งเปา ลมไม
เคร่ืองดนตรปี ระเภทนีแ้ บงตามวธิ ที าํ ใหเกิดเสยี งเปน 2 ประเภท คอื
1) จาํ พวกเปาลมผานชองลม ไดแ ก เรคอรเดอร ปคโคโล ฟลตุ

ปคโคโล