เศรษฐกิจพอเพียง ม.ปลาย

หนังสอื เรยี นสาระทกั ษะการดาํ เนนิ ชีวิต

รายวิชาเศรษฐกจิ พอเพียง

(ทช31001)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย

(ฉบับปรับปรุง 2560)

หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาขั้นพ้ืนฐาน
พุทธศกั ราช 2551
หามจาํ หนา ย

หนังสือเรียนเลม น้ี จดั พมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผน ดนิ เพ่อื การศกึ ษาตลอดชวี ิตสาํ หรบั ประชาชน
ลขิ สทิ ธ์เิ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ

สํานกั งานสงเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย
สาํ นักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร
กระทรวงศกึ ษาธิการ

2 | ห น้ า

หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการดาํ เนินชวี ิต

รายวิชา เศรษฐกจิ พอเพียง (ทช31001)

ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

ฉบับปรับปรุง 2560
ลิขสทิ ธเิ์ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลําดบั ท่ี 20/2555

คํานาํ

กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551 เมอื่ วนั ที่ 18 กนั ยายน พ.ศ. 2551 แทนหลกั เกณฑและวิธีการจัดการศกึ ษานอกโรงเรียน
ตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซ่ึงเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและ
ความเช่ือพืน้ ฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรยี นท่มี กี ลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรยี นรูและส่ังสมความรู
และประสบการณอ ยา งตอ เนอ่ื ง

ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคลื่อนนโยบาย
ทางการศกึ ษาเพ่อื เพมิ่ ศกั ยภาพและขดี ความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพท่ีสามารถสราง
รายไดท่ีม่ังคั่งและม่ันคง เปนบุคลากรที่มีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมีจิตสํานึก
รับผิดชอบตอตนเองและผอู ่ืน สาํ นักงาน กศน. จงึ ไดพ จิ ารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการ
เรียนรูท่ีคาดหวัง และเนื้อหาสาระ ท้ัง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับ
การศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ใหมีความสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ
ซึ่งสงผลใหตองปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพิ่มและสอดแทรกเน้ือหาสาระเกี่ยวกับอาชีพ คุณธรรม
จริยธรรมและการเตรียมพรอมเพื่อเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกัน
แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติ
กจิ กรรม ทําแบบฝกหดั เพื่อทดสอบความรูค วามเขาใจ มีการอภิปรายแลกเปล่ยี นเรยี นรูกบั กลมุ หรอื ศกึ ษา
เพมิ่ เตมิ จากภูมปิ ญ ญาทองถิน่ แหลงการเรยี นรูและสือ่ อ่ืน

การปรับปรงุ หนังสือเรียนในครัง้ นี้ ไดร บั ความรวมมอื อยางดียงิ่ จากผูท รงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชา
และผูเ ก่ียวขอ งในการจัดการเรยี นการสอนทศ่ี กึ ษาคนควา รวบรวมขอ มูลองคความรูจากส่ือตาง ๆ มาเรียบ
เรยี งเน้อื หาใหครบถว นสอดคลอ งกับมาตรฐาน ผลการเรยี นรทู คี่ าดหวงั ตวั ช้ีวัดและกรอบเน้ือหาสาระของ
รายวชิ า สํานักงาน กศน.ขอขอบคณุ ผูมีสวนเก่ียวของทุกทานไว ณ โอกาสน้ี และหวังวาหนังสือเรียนชุดนี้
จะเปน ประโยชนแ กผเู รียน ครู ผูสอน และผเู กย่ี วขอ งในทุกระดับ หากมขี อ เสนอแนะประการใด สํานักงาน
กศน.ขอนอมรับดวยความขอบคุณย่ิง

4 | ห น้ า

สารบญั

หนา
คํานํา
คําแนะนําในการใชหนงั สอื เรียน
โครงสรางรายวชิ าเศรษฐกิจพอเพียง
บทท่ี 1 ความพอเพยี ง .............................................................................................................. 1
บทที่ 2 ชมุ ชนพอเพยี ง ............................................................................................................10
บทท่ี 3 การแกป ญหาชมุ ชน .....................................................................................................24
บทที่ 4 สถานการณข องประเทศไทยและสถานการณโลกกับความพอเพียง .............................31
บทที่ 5 การประกอบอาชีพตามหลกั เศรษฐกิจพอเพียงเพอ่ื การสรางรายได อยา งม่ันคง

ม่ังคงั่ และยง่ั ยนื ………………………………………………………………………………………………….43
บรรณานุกรม
ภาคผนวก
คณะผูจดั ทํา

คาํ แนะนาํ ในการใชห นงั สอื เรียน

หนงั สือเรยี นสาระทักษะการดาํ เนนิ ชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ทช31001 ระดับมัธยมศึกษา
ตอนปลาย เปน หนงั สือเรยี นทจ่ี ดั ทําข้นึ สาํ หรับผเู รียนทีเ่ ปน นกั ศึกษานอกระบบ

ในการศกึ ษาหนังสือเรยี นสาระ ผเู รยี นควรปฏบิ ตั ดิ ังนี้
1. ศึกษาโครงสรา งรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจ
พอเพียง สาระสําคัญ ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวัง และขอบขา ยเน้ือหาของรายวชิ านนั้ ๆ โดยละเอยี ด
2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่กําหนด และทํา
กิจกรรมตามกําหนด แลว ตรวจสอบกับแนวตอบกจิ กรรมตามที่กําหนดถาผูเ รียนตอบผิดควรกลับไปศึกษา
และทาํ ความเขาใจในเน้อื หานัน้ ใหมใ หเ ขา ใจ กอนทีจ่ ะศกึ ษาเรอื่ งตอๆ ไป
3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเร่ืองของแตล ะเร่ือง เพื่อเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเน้ือหาใน
เรื่องนน้ั ๆ อกี ครง้ั และการปฏบิ ัติกิจกรรมของแตล ะเน้ือหา แตละเรื่อง ผูเ รียนสามารถนําไปตรวจสอบกับ
ครแู ละเพ่ือนๆ ทร่ี ว มเรียนในรายวชิ าและระดบั เดยี วกนั ได
หนงั สอื เรียนเลม น้ีมี 5 บท
บทที่ 1 ความพอเพยี ง
บทที่ 2 ชุมชนพอเพยี ง
บทท่ี 3 การแกปญ หาชมุ ชน
บทท่ี 4 สถานการณของประเทศไทยและสถานการณโ ลกกบั ความพอเพียง
บทท่ี 5 การประกอบอาชพี ตามหลกั เศรษฐกิจพอเพยี งเพอื่ การสรา งรายได อยางมัน่ คง

ม่ังคั่ง และยัง่ ยนื

6 | ห น้ า

โครงสรา งรายวชิ าเศรษฐกิจพอเพยี ง
ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย ทช31001

สาระสาํ คัญ
เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปน ปรัชญาท่พี ระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช (รชั กาลท9่ี )

ทรงพระราชดาํ รัสช้ีแนะแนวทางการดํารงอยแู ละการปฏบิ ตั ิตนของประชาชนในทุกระดบั ใหด ําเนนิ ชีวิตไป
ในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒั นาเศรษฐกจิ เพอ่ื ใหก า วทันตอ โลกยคุ โลกาภวิ ัตน ความพอเพียง
หมายถึง ความพอประมาณ ความมเี หตผุ ล รวมถึงความจําเปน ท่จี ะตอ งมรี ะบบภูมคิ ุมกันในตวั ทด่ี ี
พอสมควรตอ ผลกระทบใดๆ อันเกิดจากการเปลยี่ นแปลงทัง้ ภายนอกและภายใน ทงั้ นจี้ ะตองอาศยั ความ
รอบรู ความรอบคอบและความระมัดระวังอยางยง่ิ ในการนาํ วิชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและ
ดาํ เนนิ การทุกขั้นตอน และขณะเดยี วกันจะตอ งเสรมิ สรา งพนื้ ฐานจิตใจของคนในชาติใหม สี ํานึกใน
คุณธรรม ความซ่อื สัตยสุจริตและใหมคี วามรอบรทู เ่ี หมาะสมดาํ เนนิ ชวี ิตดวยความอดทน ความเพยี ร มีสตปิ 
ญญาและความรอบคอบ เพ่ือใหสมดลุ และพรอมตอ การรองรับการเปลยี่ นแปลงอยางรวดเรว็ และกวา งขวาง
ทง้ั ดานวตั ถุ สังคม สง่ิ แวดลอมและวฒั นธรรมจากโลกภายนอกได พรอมทง้ั สามารถนาํ แนวคิดตามหลกั
ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งไปใชป ระกอบอาชีพไดอยางเหมาะสม

ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวงั
1. อธบิ ายแนวคิด หลักการ ความหมาย ความสาํ คัญของปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงได
2. บอกแนวทางในการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงไปประยกุ ตใ ชในการดําเนนิ ชีวิต
3. เหน็ คุณคาและปฏิบตั ติ ามหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง
4. ปฏิบตั ติ นเปนแบบอยางในการดาํ เนนิ ชวี ติ ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในชุมชน
5. เผยแพรห ลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงใหชมุ ชนเหน็ คุณคาแลว นําไปปฏิบัติในการดําเนินชีวติ
6. มีสว นรวมในชุมชนในการปฏิบัตติ นตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง
7. สามารถนาํ แนวคิดตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งไปใชป ระกอบอาชพี ได

ขอบขา ยเนอ้ื หา
บทที่ 1 ความพอเพียง
บทที่ 2 ชมุ ชนพอเพยี ง
บทที่ 3 การแกปญ หาชมุ ชน
บทที่ 4 สถานการณของประเทศไทยและสถานการณโลกกบั ความพอเพยี ง
บทที่ 5 การประกอบอาชพี ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงเพื่อการสรางรายได

อยางม่นั คง ม่ังค่งั และย่งั ยืน



ห น้ า | 1

บทท่ี 1 ความพอเพียง

สาระสาํ คัญ
เศรษฐกิจพอเพียงเปน ปรัชญาที่ยึดหลักทางสายกลาง ท่ีช้ีแนวทางดํารงอยูแ ละปฏิบัติของ

ประชาชนในทุกระดับ ตง้ั แตครอบครัวไปจนถึงระดบั รฐั ทง้ั ในการพัฒนาและบริหารประเทศ ใหดําเนินไป
ในทางสายกลางมีความพอเพยี ง และมคี วามพรอ มท่จี ะจัดการตอผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงท้ังภายนอก
และภายใน ซ่งึ จะตองอาศยั ความรู ความรอบคอบ และระมดั ระวัง ในการวางแผน และดําเนนิ การทกุ ขั้นตอน
เศรษฐกจิ พอเพียงไมใ ชเพ่ือการประหยัด แตเ ปน การดาํ เนนิ ชีวิตอยา งสมดลุ และยง่ั ยืน เพือ่ ใหสามารถอยูได
แมใ นยคุ โลกาภวิ ัตนท่มี กี ารแขง ขันสงู

ผลการเรียนรูท ค่ี าดหวงั
ผเู รยี นสามารถอธบิ ายแนวคดิ หลักการ ความหมาย ความสาํ คัญของปรญั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ขอบขา ยเนอ้ื หา
เร่ืองท่ี 1 ความเปน มา ความหมาย หลกั แนวคดิ
เรื่องท่ี 2 ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การจดั การความรู

2 | ห น้ า

เรื่องท่ี 1 ความเปน มา ความหมาย หลกั แนวคดิ

ความเปนมา

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลท9่ี )ไดพ ฒั นาหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ
พอเพียง
เพ่ือที่จะใหพสกนกิ รชาวไทยไดเขาถงึ ทางสายกลางของชีวติ และเพอื่ คงไวซ ึง่ ทฤษฎีของการพฒั นาทยี่ ่งั ยืน
ทฤษฎนี เ้ี ปน พื้นฐานของการดํารงชวี ติ ซ่งึ อยูระหวาง สงั คมระดบั ทองถ่ินและตลาดระดบั สากล
จดุ เดน ของแนวปรชั ญานีค้ อื แนวทางที่สมดลุ โดยชาติสามารถทนั สมยั และกา วสูความเปนสากลได โดย
ปราศจากการตอ ตา นกระแสโลกาภิวฒั น ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง มีความสําคญั ในชวงป พ.ศ. 2540 เม่ือปท่ี
ประเทศไทยตอ งการรกั ษาความมัน่ คงและเสถยี รภาพเพือ่ ท่ีจะยืนหยดั ในการพง่ึ ตนเองและพฒั นานโยบายท่ี
สําคัญเพอื่ การฟนฟูเศรษฐกจิ ของประเทศโดยการสรางแนวคิดเศรษฐกิจทพ่ี ึ่งตนเองได ซง่ึ คนไทยจะ
สามารถเลีย้ งชพี โดยอยบู นพืน้ ฐานของความพอเพียงพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช
(รชั กาลที่9)มพี ระราชดาํ รวิ า
“มนั ไมไ ดม คี วามจําเปนทเี่ ราจะกลายเปนประเทศอุตสาหกรรมใหม (NIC)” พระองคไดท รงอธิบายวา
ความพอเพียงและการพึง่ ตนเอง คือ ทางสายกลางท่จี ะปองกนั การเปลี่ยนแปลงความไมมนั่ คงของ
ประเทศได

เศรษฐกิจพอเพยี งเปน ปรัชญาทช่ี แ้ี นวทางการดํารงอยแู ละปฏบิ ตั ิตน ที่พระบาทสมเด็จพระ
ปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช (รชั กาลท่9ี ) มีพระราชดาํ รสั แกพ สกนกิ รชาวไทยมาตั้งแตป  พ.ศ. 2517 มี
ใจความวา
“...การพฒั นาประเทศจาํ เปน ตอ งทําตามลําดบั ขน้ั ตอ งสรา งพนื้ ฐาน คือ ความพอมี พอกิน พอใช
ของประชาชนสวนใหญเ ปนเบื้องตน กอนโดยใชว ธิ กี ารและใชอ ุปกรณท ปี่ ระหยดั แตถ กู ตอ งตามหลกั วิชา
เม่ือไดพ้ืนฐานมั่นคงพรอ มพอควร และปฏิบตั ไิ ดแ ลว จงึ คอยสรา งคอยเสริมความเจริญและฐานะเศรษฐกจิ
ข้ันทสี่ ูงข้นึ โดยลําดบั ตอ ไป...” และนับจากนนั้ เปน ตนมาพระองคไดท รงเนนยา้ํ ถึงแนวทางการพฒั นา
หลกั แนวคิดพงึ่ ตนเองเพอื่ ใหเกดิ ความพอมี พอกิน พอใชข องคนสวนใหญ โดยใชห ลักความพอประมาณ
การคาํ นงึ ถงึ ความมเี หตผุ ล การสรางภูมคิ ุมกันในตัวท่ดี ี ตลอดจนทรงเตือนสตปิ วงชนชาวไทยไมใ หป ระมาท
มคี วามตระหนกั ถึงการพฒั นาอยา งเปนขน้ั เปน ตอนที่ถกู ตองตามหลกั วชิ า และการมีคณุ ธรรมเปน กรอบใน
การปฏบิ ัติและการดํารงชีวติ

ในป พ.ศ. 2540 ประเทศไทยประสบกบั ภาวะวิกฤตเิ ศรษฐกจิ นบั วา เปน บทเรยี นของการพฒั นาท่ี
ไมส มดลุ และไมม ีเสถยี รภาพ ซึ่งสงผลกระทบตอความเปนอยขู องประชาชนสว นใหญ สวนหนงึ่ เปน ผลมา
จากการพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมท่ไี มไดคาํ นงึ ถึงระดับความเหมาะสมกบั ศักยภาพของประเทศ หรอื ความ
พรอมของคนและระบบและอีกสว นหนึง่ นั้น การหวังพง่ึ พงิ จากตา งประเทศมากเกินไปทง้ั ในดานความรู เงนิ

ห น้ า | 3

ลงทุน หรอื ตลาด โดยไมไดเ ตรียมสรางพืน้ ฐานภายในประเทศใหมคี วามม่นั คงและเขม แขง็ หรือสรา ง
ภูมคิ มุ กันทดี่ เี พอื่ ใหส ามารถพรอ มรับความเสยี่ งจากความผกผนั เปล่ยี นแปลงของปจ จยั ภายในและภายนอก
บทเรยี นจากการพัฒนาทผี่ านมาน้นั ทาํ ใหป ระชาชนคนไทยทุกระดบั ในทกุ ภาคสวนของสงั คม ทั้งภาครฐั
เอกชน ประชาสังคม นักวิชาการ หันกลับมาทบทวนแนวทางการพัฒนาและการดําเนินชีวิตของคนในชาติ
แลวมุง ใหค วามสาํ คญั กบั พระราชดาํ รขิ องพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (รัชกาลท่9ี )ใน
เรอ่ื งการพัฒนาและการดาํ เนินชีวิตแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และศึกษาคน ควาพฒั นาความรู ความเขาใจ
เก่ียวกบั แนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งท้ังในเชงิ กรอบแนวคดิ ทางทฤษฎแี ละใชเปนแนวในการนําไปประยุกตใช
ในชวี ิตประจาํ วนั มากขนึ้

สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติไดเชญิ ผทู รงคณุ วุฒิจากหนวยงาน
ตา งๆ มารว มกนั พิจารณา กลน่ั กรอง พระราชดาํ รสั ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
(รัชกาลท9ี่ )ทีไ่ ดพ ระราชทานแกปวงชนชาวไทยในโอกาสตางๆ ที่เกี่ยวของกับเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงแลว
สรุปเปนนิยามความหมายปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และไดอัญเชิญเปนปรัชญานําทางในการจัดทํา
แผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 9 (พ.ศ. 2545 - 2549) และฉบับท่ี 10 (พ.ศ. 2550 -
2554) เพื่อสงเสริมใหประชาชนทุกระดับและทุกภาคสวนของสังคมมีความเขาใจในหลักปรัชญาของ
เศรษฐกจิ พอเพียงและนาํ ไปเปนพื้นฐานและแนวทางในการดาํ เนินชีวติ อนั จะนาํ ไปสูการพัฒนาท่ีสมดุลและ
ย่งั ยืน ประชาชนมีความเปนอยูรม เยน็ เปน สุข สงั คมมีความเขมแข็ง และประเทศชาตมิ ีความม่นั คง

ความหมาย

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เปนปรัชญาท่ีเปนแนวคิด หลักการ และแนวทางปฏิบัติตนของ
แตล ะบุคคลและองคก รทกุ ระดับตั้งแตร ะดับครอบครวั ระดบั ชุมชน และระดบั ประเทศทัง้ ในการพัฒนาและ
บริหารประเทศใหดาํ เนนิ ไปในทางสายกลาง โดยคํานึงถงึ ความพอประมาณกับศักยภาพตนเองและสภาวะ
แวดลอม ความมีเหตุผลและการมีภูมิคุมกันท่ีดีในตัวเองโดยใชความรูอยางถูกหลักวิชาการดวยความ
รอบคอบและระมดั ระวงั ควบคูไปกับการมีคุณธรรม ไมเ บียดเบียนกนั แบงปน ชวยเหลือซ่ึงกันและกันและ
รวมมือปรองดองกันในสังคม ซ่ึงนําไปสูความสามัคคี การพัฒนาท่ีสมดุลและยั่งยืนพรอมรับตอการ
เปล่ียนแปลงภายใตก ระแสโลกาภวิ ัตนไ ด

4 | ห น้ า

หลกั แนวคิด

การพฒั นาตามหลกั เศรษฐกจิ พอเพยี ง คอื การพฒั นาทตี่ ั้งอยูบ นพน้ื ฐานทางสายกลางและความไม
ประมาท โดยคํานึงถึงความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสรางภูมิคุมกันในตัวท่ีดีตลอดจนใชความรู
ความรอบคอบ และคณุ ธรรมประกอบการวางแผน การตัดสินใจและการกระทาํ

ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมหี ลักการพจิ ารณา 5 สว น ดงั นี้
1. กรอบแนวคดิ เปน ปรัชญาที่ชี้แนะแนวทางการดํารงชีวติ และการปฏบิ ตั ติ นในทางท่คี วรจะเปน
โดยมพี ืน้ ฐานจากวิถีชีวติ ด้ังเดมิ ของสงั คมไทยทน่ี ําประยุกตใ ชไ ดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงิ ระบบท่ี
มีการเปลยี่ นแปลงอยูต ลอดเวลา มุง เนนการรอดพน จากภัยและวิกฤติเพื่อความม่ันคงและความยั่งยืนของ
การพัฒนา
2. คุณลักษณะ เศรษฐกจิ พอเพียงสามารถนํามาประยุกตใชกับการปฏิบัติตนไดในทุกระดับโดย
เนน การปฏบิ ตั บิ นทางสายกลางและการพฒั นาอยา งเปนขั้นตอน
3. คํานิยามความพอเพียง ประกอบดว ย 3 คุณลักษณะ ดงั นี้

3.1 ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไมนอยเกินไปและไมมากเกินไป โดยไม
เบยี ดเบยี นตนเองและผอู ่ืน การจะทาํ อะไรตองมคี วามพอดี พอเหมาะ พอควร ตอความจําเปน เหมาะสม
กับฐานะของตนเอง สภาวะสงั คมแวดลอม รวมทง้ั วัฒนธรรมในแตละทอ งถ่ิน และไมนอยเกินไปจนกระท่ัง
ไมเพียงพอท่ีจะดําเนินการได ซ่ึงการตัดสินวาในระดับพอประมาณน้ันจะตองอาศัยความรอบรู ความ
รอบคอบในการวางแผนและตัดสินใจอยางมีคุณธรรมดวย เชน ไมเบียดเบียนตนเองและผูอ่ืน ไมทําให
สังคมเดอื ดรอน ไมท ําลายธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม

3.2 ความมเี หตผุ ล หมายถงึ การตัดสินใจเกยี่ วกบั ระดับความพอเพียงนนั้ จะตอ งเปน ไปอยางมี
เหตุผล โดยพจิ ารณาจากเหตปุ จจยั ท่เี กย่ี วของ ตลอดจนคํานึงถึงผลท่ีคาดวาจะเกิดข้ึนจากการกระทําน้ัน
อยางรอบคอบ ครบวงจรบนพนื้ ฐานของความถกู ตอง ความเปนจรงิ ตามหลักวิชาการ หลักกฎหมาย หลัก
ศีลธรรม จรยิ ธรรม และวัฒนธรรมทดี่ งี าม ท้ังในระยะยาว ท้ังตอตนเอง ผูอ ่ืน และสวนรวม การคิดพจิ ารณา
แยกแยะใหเ หน็ ความเชอื่ มโยงของเหตุ ปจจยั ตา งๆ อยางตอ เนอ่ื ง อยา งเปน ระบบจะทาํ ใหบรรลุเปาหมาย
ไดอ ยางมปี ระสิทธภิ าพ มขี อ ผดิ พลาดนอ ย การทจ่ี ะวางแผนดําเนินการส่ิงใดอยางสมเหตุสมผล ตองอาศัย
ความรอบรู ขยันหม่ันเพียร อดทนท่ีจะจัดเก็บขอมูลอยางเปนระบบและแสวงหาความรูท่ีถูกตองอยาง

ห น้ า | 5

สมา่ํ เสมอ มคี วามรอบคอบในความคดิ พิจารณาตัดสินใจ โดยใชสติ ปญญา อยางเฉลียวฉลาดในทางท่ีถูก
ท่คี วร

3.3 การมีภมู คิ ุมกันในตวั ทดี่ ี หมายถงึ การเตรยี มตวั ใหพรอมรบั ผลกระทบและการเปลีย่ นแปลง
ดา นตางๆ ทจี่ ะเกิดทงั้ ในดานเศรษฐกจิ สงั คม สิ่งแวดลอม และวัฒนธรรม เพื่อใหส ามารถปรับตัวและรับมือ
ไดทนั ที หรอื กลาวไดวาการทีจ่ ะทาํ อะไรอยางไมเ สี่ยงเกินไป ไมป ระมาท คดิ ถึงแนวโนมความเปนไปไดของ
สถานการณต างๆ ท่ีอาจจะเกิดข้ึนได แลวเตรียมตนเอง เตรียมวิธีการทํางานรองรับกับการเปล่ียนแปลง
ตางๆ เพ่อื ใหการทํางานสามารถดําเนินเปนไปไดอยางราบรื่นและนํามาซึ่งผลประโยชนในระยะยาวและ
ความสขุ ทย่ี ัง่ ยืน

4. เงื่อนไข การตัดสินและการดาํ เนินกิจกรรมตางๆ ใหอยูในระดับพอเพียง ตองอาศัยทั้งความรู
และคุณธรรมเปน พนื้ ฐาน ดงั นี้

4.1 เงอ่ื นไขความรู ประกอบดวย ความรอบรูเกีย่ วกับวิชาการตางๆ ท่ีเกี่ยวของอยางรอบดาน
ความรอบคอบท่ีจะนําความรูเหลานั้นมาพิจารณาใหเชื่อมโยงกันเพื่อประกอบการวางแผนและความ
ระมัดระวังในข้นั ปฏิบัติ

4.2 เงื่อนไขคณุ ธรรม คณุ ธรรมท่ีจะตองเสริมสรา งใหเ ปนพ้ืนฐานของคนในชาติ ประกอบดวย
มคี วามตระหนกั ในคณุ ธรรม มีความซื่อสัตยสุจริต มีความอดทน มีความเพียร รูผิดรูชอบ ใชสติปญญาใน
การดําเนินชีวิตอยางถูกตองและเหมาะสม ไมโลภและไมตระหนี่ รูจักแบงปนและรับผิดชอบในการอยู
รว มกบั ผูอ น่ื ในสังคม

5. แนวทางการปฏบิ ัต/ิ ผลท่ีคาดวา จะไดร บั จากการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงไปประยกุ ตใช
คือ การพฒั นาทส่ี มดุลและยงั่ ยนื พรอ มรับการเปลี่ยนแปลงในทกุ ดา นทงั้ ดานเศรษฐกิจ สังคม ส่ิงแวดลอม
ความรูและเทคโนโลยี

6 | ห น้ า

สรุปปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง

เงือนไข ความรู้ นํา ู่ส เงือนไข คุณธรรม
(รอบรู้ รอบคอบ ระมัดระวัง) (ซือสัตย์ สุจริต ขยนั อดทน แบ่งปัน)

แผนภาพแสดงแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียง 3 หว ง 2 เงื่อนไข

ความสําคญั

ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมคี วามสําคญั ตอ การพัฒนาประเทศและพัฒนาคน ดังนี้
1. เศรษฐกจิ พอเพียงเปน ปรชั ญาที่มคี วามสาํ คัญย่ิงสาํ หรบั การขจดั ความยากจน และการลดความ

เสีย่ งทางเศรษฐกจิ
2. ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงเปนพ้ืนฐานของการสรางพลังอํานาจของชุมชนและการพัฒนา

ศักยภาพชมุ ชนใหเขมแขง็ เพ่อื เปน รากฐานของการพัฒนาประเทศ

3. เศรษฐกจิ พอเพยี งชว ยยกระดับความรับผิดชอบตอสังคมของบริษัทดวยการสรางขอปฏิบัติใน
การทาํ ธรุ กิจทเ่ี นน ผลกําไรระยะยาวในบริบทท่ีมีการแขงขัน

4. หลักการเศรษฐกิจพอเพียงมีความสําคัญเปนอยางย่ิงตอการปรับปรุงมาตรฐานของ

ธรรมาภบิ าลในการบริหารงานภาครฐั
5. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสามารถใชเ ปน แนวทางในการกําหนดนโยบายของชาติ เพือ่ สราง

ภมู ิคมุ กันตอ สถานการณท่ีเขา มากระทบโดยฉับพลัน เพื่อปรับปรุงนโยบายตางๆ ใหเหมาะสมย่ิงขึ้น และ

เพ่อื วางแผนยทุ ธศาสตรในการสงเสรมิ การเติบโตทีเ่ สมอภาคและยง่ั ยนื
6. ในการปลูกฝงจิตสํานึกพอเพียงจําเปนตองมีการปรับเปล่ียน คานิยม และความคิดของคน

เพอ่ื ใหเ อ้ือตอการพฒั นาคน

ห น้ า | 7

7. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงชวยใหมนุษยมีความพออยู พอกิน พอใช พ่ึงตนเองได และมี
ความสขุ ตามอตั ภาพ

8. ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งชวยใหม นษุ ยอยูร วมกบั ผูอ น่ื ตลอดจนมีเสรีภาพในสังคมไดอยาง
สันติสขุ ไมเ บียดเบียน ไมเ อารัดเอาเปรยี บ แบง ปน เอ้ือเฟอเผอื่ แผ มจี ิตเมตตาและจติ สาธารณะ

9. ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงชวยใหม นษุ ยอ ยูรวมกับธรรมชาติและส่ิงแวดลอมไดอยางย่ังยืน
โดยไมท าํ ลาย เหน็ คณุ คา และมจี ติ สํานกึ ในการอนุรักษท รัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอม

10. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงชวยใหมนุษยอยูอยางมีรากเหงาทางวัฒนธรรม ประเพณี
ประวัตศิ าสตร ภูมิปญญา คานยิ ม และเอกลักษณข องแตละบคุ คล/สังคม

เรอ่ื งท่ี 2 ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งกบั การจัดการความรู

“ การพัฒนาประเทศจําเปนตองทําตามลําดับข้ัน ตอ งสรา งพื้นฐาน คือ ความพอมีพอกิน พอใช
ของประชาชนสว นใหญเ ปน เบื้องตน กอน โดยใชวิธีการและใชอ ุปกรณท่ีประหยัด แตถูกตองตามหลักวิชา
เมื่อไดพ ้ืนฐานมนั่ คงพรอมพอควรและปฏบิ ตั ไิ ดแ ลว จงึ คอ ยสรางคอยเสริมความเจริญและฐานะเศรษฐกจิ ขนั้
ที่สงู ขนึ้ โดยลาํ ดบั ตอ ไป หากมุงแตจะทมุ เทสรางความเจรญิ ยกเศรษฐกจิ ขนึ้ ใหร วดเรว็ แตประการเดียว โดย
ไมใ หแ ผนปฏิบัตกิ ารสัมพันธกบั สภาวะของประเทศและของประชาชนโดยสอดคลอ งดวย ก็จะเกิดความไม
สมดลุ ในเรือ่ งตางๆ ขึน้ ซ่งึ อาจกลายเปนความยุงยากลม เหลวไดในท่ีสุด”

พระบรมราโชวาท ในพธิ ีพระราชทานปริญญาบัตรของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ณ หอประชุมมหาวิทยาลัย
เกษตรศาสตร วนั พฤหสั บดีท่ี 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2517

“คนอน่ื จะวาอยางไรก็ชา งเขาจะวา เมืองไทยลาสมยั วา เมืองไทยเชย วาเมืองไทยไมม ีสิ่งใหมแ ตเรา
อยูอ ยางพอมีพอกิน และขอใหทุกคนมีความปรารถนาที่จะใหเมืองไทยพออยูพอกิน มีความสงบชวยกัน
รักษาสวนรวม ใหอยูที่พอสมควร ขอย้ําพอควร พออยูพ อกิน มีความสงบไมใ หคนอ่ืนมาแยงคุณสมบัติไป
จากเราได”

พระราชกระแสรบั สง่ั ในเร่อื งเศรษฐกจิ พอเพียงแกผ เู ขา เฝา ถวายพระพรชยั มงคล เน่อื งในวนั เฉลิมพระชนมพรรษา
แตพทุ ธศกั ราช 2517

“การจะเปนเสือนั้นมันไมส ําคัญ สําคัญอยูที่เราพออยูพอกิน และมีเศรษฐกิจการเปนอยูแ บบ
พอมีพอกิน แบบพอมีพอกนิ หมายความวา อุมชูตัวเองได ใหมีพอเพียงกบั ตวั เอง ”

พระราชดาํ รัส “เศรษฐกจิ แบบพอเพยี ง” พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
พระราชทาน เมื่อวันที่ 4 ธนั วาคม พ.ศ. 2540

ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงทีท่ รงปรับปรงุ พระราชทานเปนท่ีมาของนิยาม“3 หว ง 2 เง่ือนไข”
ทค่ี ณะอนกุ รรมการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม

8 | ห น้ า

แหงชาติ นาํ มาใชในการรณรงคเผยแพร ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ผา นชองทางตา งๆ อยูใ นปจ จุบัน
ซ่ึงประกอบดว ยความ “พอประมาณ มีเหตผุ ล มภี มู คิ ุมกัน” บนเงอ่ื นไข “ความรู และ คุณธรรม”

อภิชัย พนั ธเสน ผูอํานวยการสถาบันการจัดการเพื่อชนบทและสังคม ไดจัดแนวคิดเศรษฐกิจพอ
เพยี งวา เปน “ขอเสนอในการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจตามแนวทางของพุทธธรรมอยางแทจ ริง” ทั้งน้ี
เน่ืองจากในพระราชดํารัสหน่ึง ไดใหคําอธิบายถึง เศรษฐกิจพอเพียงวา “คือความพอประมาณ ซ่ือตรง
ไมโ ลภมาก และตอ งไมเบียดเบียนผอู ืน่ ”

ระบบเศรษฐกจิ พอเพียง มงุ เนน ใหบ ุคคลสามารถประกอบอาชีพไดอ ยางย่งั ยืน และใชจา ยเงินท่ีได
มาอยางพอเพยี งและประหยดั ตามกาํ ลงั ของเงินของบุคคลน้ัน โดยปราศจากการกูหน้ียืมสิน และถามีเงิน
เหลือก็แบงเกบ็ ออมไวบ างสว น ชว ยเหลือผูอื่นบางสว น และอาจจะใชจา ยมาเพ่ือปจจัยเสริมอีกบางสวน
(ปจจัยเสรมิ ในท่ีนีเ้ ชน ทอ งเท่ียว ความบนั เทงิ เปน ตน) สาเหตทุ ี่แนวทางการดํารงชีวิตอยางพอเพียง ไดถูก
กลา วถงึ อยา งกวา งขวางในขณะนี้เพราะสภาพการดาํ รงชวี ติ ของสงั คมทุนนยิ มในปจ จบุ นั ไดถ ูกปลกู ฝง สราง
หรือกระตุน ใหเกดิ การใชจ า ยอยางเกนิ ตวั ในเร่ืองที่ไมเกี่ยวขอ งหรอื เกินกวา ปจจัยในการดํารงชีวิต เชน การ
บริโภคเกินตัว ความบันเทิงหลากหลายรูปแบบความสวยความงาม การแตง ตัวตามแฟช่ัน การพนันหรือ
เส่ยี งโชค เปนตน จนทาํ ใหไมม ีเงนิ เพยี งพอเพอ่ื ตอบสนองความตองการเหลานั้น สงผลใหเ กิดการกหู นี้ยมื สนิ
เกิดเปน วัฏจักรทบ่ี คุ คลหนึ่งไมส ามารถหลดุ ออกมาได ถาไมเ ปลีย่ นแนวทางในการดาํ รงชีวิต

แมว าการอธิบาย ถงึ คุณลกั ษณะและเง่อื นไขในปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง จะใชค าํ วาความรู
อันเปนท่ตี กลงและเขา ใจกนั ท่ัวไป แตห ากพจิ ารณาปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งทไี่ ดท รงพระกรณุ า
ปรับปรงุ แกไขและพระราชทานพระบรมราชานญุ าต ใหน ําไปเผยแพรอยางละเอยี ดนัน้ กลบั พบคําวา
“ความรอบร”ู ซ่งึ กินความมากกวา คาํ วา “ความร”ู คอื นอกจากจะอาศัยความรใู นเชงิ ลึกเกย่ี วกบั งานท่ีจะ
ทําแลว ยังจําเปนตอ งมีความรใู นเชิงกวาง ไดแกค วามรคู วามเขา ใจในขอเทจ็ เก่ียวกับสภาวะแวดลอ ม และ
สถานการณทเ่ี กย่ี วพันกบั งานท่จี ะทาํ ทัง้ หมด โดยเฉพาะทพ่ี ระองคทา นทรงเนน คอื ระบบชีวิตของคนไทย
อันไดแ กค วามเปน อยู ความตองการ วฒั นธรรม และความรูสํานกึ คิดโดยเบด็ เสรจ็ จึงจะทาํ งานใหบรรลุ
เปา หมายได

การนําองคประกอบดานความรูไปใชใ นปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงไปประยุกตใ ชในทางธุรกิจ จึงมิ
ไดจาํ กัดอยูเพียงความรู ท่เี กยี่ วของกบั มิตทิ างเศรษฐกจิ ทค่ี าํ นงึ ถึงความอยูร อด กาํ ไร หรือการเจรญิ เติบโต
ของกจิ การแตเพียงอยา งเดียว แตร วมถึงความรูที่เกี่ยวของกบั มติ ิทางสงั คม สิง่ แวดลอม และวัฒนธรรมของ
คนในทอ งถ่ินน้นั ๆ สอดคลองตามหลกั การไมตดิ ตาํ รา เชน ไมควรนาํ เอาความรูจากภายนอก หรือจากตา ง
ประเทศ มาใชก ับประเทศไทยโดยไมพ ิจารณาถึงความแตกตาง ในดา นตา งๆอยา งรอบคอบระมัดระวัง
หรือไมควรผูกมดั กบั วชิ าการทฤษฎี และเทคโนโลยที ไี่ มเหมาะสมกับสภาพชีวติ และความเปนอยทู ี่แทจ ริง
ของคนไทยและสงั คมไทย

ห น้ า | 9

ยง่ิ ไปกวา นน้ั ความรู ท่ปี รากฏในปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ยังประกอบไปดวยความระลึกรู
(สติ)กบั ความรูชัด (ปญญา) ซง่ึ ถอื เปน องคป ระกอบสําคัญที่วิชาการหรือทฤษฎี ในตะวันตกท่ีเก่ียวกับการ
จดั การความรู ยงั ไมครอบคลุมถึง หรือยังไมพฒั นากาวหนา ไปถึงขนั้ ดังกลาว จงึ ไมมีแนวคดิ หรือเครื่องมอื
ทางการบริหารจัดการความรูใ ดๆ ท่ีมีความละเอียดลึกซ้ึงเทากับท่ีปรากฏอยูในปรัชญาของเศรษฐกิจ
พอเพยี งอีกแลว

พิพัฒน ยอดพฤติการ ไดกลาวไวใ นบทความ เรื่องที่มักเขา ใจผิดเกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียง
วาเศรษฐกิจพอเพียงมีรากฐานมาจากแนวคิดในการสรา งความ “พอมี” (คือการผลิต) “พอกิน-พอใช”
(การบรโิ ภค)ใหเ กดิ ข้ึนแกประชาชนสว นใหญข องประเทศ เพราะถา ประชาชนสว นใหญข องประเทศยงั
ยากไรขดั สน ยงั มชี ีวิตความเปน อยอู ยางแรนแคน การพฒั นาประเทศก็ยังถอื วา ไมป ระสบความสาํ เรจ็

เศรษฐกิจพอเพียง สําหรับคนทุกกลุม มิใชแคเกษตรกร การสรา งความ“พอกิน-พอใช”
ในเศรษฐกจิ พอเพยี งนี้ มงุ ไปที่ประชาชนในทกุ กลุม สาขาอาชีพท่ียังมีชีวิตแบบ “ไมพอกิน-ไมพ อใช” หรือ
ยังไมพอเพียง ซ่ึงมิไดจํากัดอยูเ พียงแคคนชนบท หรือเกษตรกร เปน แตเ พียงวา ประชาชนสวนใหญของ
ประเทศท่ียังยากจนน้ันมีอาชีพเกษตรกรมากกวา สาขาอาชีพอื่น ทําใหความสําคัญลําดับแรกจึงมุง เขา สู
ภาคเกษตรหรือชนบทที่แรน แคน จนมีรูปธรรมของการประยุกตปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงออกมาเปน
เกษตรทฤษฎีใหม อันเปนท่ีประจักษในความสําเร็จของการยกระดับชีวิตความเปนอยูของเกษตรกรให
“พอม”ี “พอกนิ -พอใช” หรอื สามารถพึง่ ตนเองได ในหลายพ้นื ที่ทว่ั ประเทศ

฀฀฀฀

กจิ กรรมท่ี 1
1. ใหผ ูเรียนบอกถึงความเปน มาของเศรษฐกจิ พอเพียงโดยสงั เขป
2. ใหผ ูเรยี นเขยี นอธิบายความหมายของเศรษฐกจิ พอเพียง
3. เศรษฐกจิ พอเพียงมหี ลักแนวคดิ อยา งไร จงอธิบาย
4. ใหผ ูเรยี นบอกถงึ ความสําคญั ของปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งวามีความสําคญั อยางไร

10 | ห น้ า

บทที่ 2 ชมุ ชนพอเพยี ง

สาระสาํ คัญ
ชุมชนทมี่ คี วามสามารถในการบริหารจัดการชุมชนอยางมปี ระสิทธภิ าพ เปนกําลังสําคัญในการขับ

เคลือ่ นเศรษฐกิจพอเพียง นกั วิชาการหลายทานไดศ ึกษาและวิเคราะหเ รื่องการพัฒนาชุมชน เพื่อมุง สูก าร
เปน ชุมชนท่ีพอเพียง รวมทั้งตัวอยางของชุมชนพอเพียงที่ประสบความสําเร็จ และตัวอยางของชุมชน
พอเพียงดานพลงั งาน

ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั
ผเู รียนสามารถบอกแนวทางในการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งไปประยกุ ตใชใ นชุมชน

ขอบขา ยเนื้อหา
เร่อื งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญการบริหารจัดการชมุ ชน
เรอ่ื งที่ 2 การบริหารจดั การชมุ ชนตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ห น้ า | 11

เร่อื งท่ี 1 ความหมาย ความสาํ คัญการบริหารจัดการชุมชน

ความหมายของชมุ ชน ชุมชน หมายถงึ ถ่นิ ฐานท่ีอยูของกลมุ คน ถิ่นฐานนมี้ พี ้ืนท่ีอา งองิ ได และ
กลุมคนนี้มีการอยูอาศัยรว มกัน มีการทํากิจกรรม เรียนรู ติดตอ ส่ือสาร รวมมือและพึ่งพาอาศัยกัน มี
วัฒนธรรมและภูมิปญ ญาประจําถิ่น มีจิตวิญญาณ และความผูกพันอยูก ับพื้นท่ีแหง นั้น อยูภ ายใตการ
ปกครองเดยี วกนั

โครงสรา งของชมุ ชน ประกอบดว ย 3 สวนคอื
1. กลมุ คน หมายถึง การที่คน 2 คนหรือมากกวานั้นเขามาติดตอ เก่ียวของกัน และมีปฏิสัมพันธ
ตอ กันทางสังคมในชว่ั เวลาหนง่ึ ดว ย ความมุงหมายอยา งใดอยางหน่งึ รวมกัน
2. สถาบนั ทางสงั คม เม่ือคนมาอยูรวมกันเปนกลุมแลว และมีวิวัฒนาการไปถึงข้ันต้ังองคก รทาง
สงั คมแลว กจ็ ะมีการกาํ หนดแบบแผนของการปฏบิ ัตติ อกนั ของสมาชิกในกลุม เพื่อสามารถดําเนินการตาม
ภารกิจ
3. สถานภาพและบทบาทสถานภาพ หมายถึง ตําแหนง ทางสังคมของคนในกลุม หรอื สังคมบทบาท
หมายถึง พฤติกรรมท่ีคนในสังคมตอ งทําตามสถานภาพในกลุม หรือสังคม
ชมุ ชนทม่ี ีความสามารถในการบรหิ ารจดั การชุมชนอยางมปี ระสทิ ธิภาพ ตอ งมีองคป ระกอบสําคัญ
หลายประการและสามารถพัฒนาหรือควบคุมองคประกอบเหลาน้ันได โดยมีนักวิชาการหลายทานท่ีได
ศกึ ษาและวิเคราะหอ งคประกอบการพัฒนาชมุ ชนไวต ามแนวคิดการพฒั นาชุมชน ดังตอไปนี้
สนทยา พลตรี (2533 : 65 – 68) ไดก ลา วถงึ การพฒั นาชุมชนวา มีองคป ระกอบ 2 ประการ สรุปได
ดงั นี้
1. การเขา มีสว นรว มของประชาชน เพ่ือที่จะปรับปรุงระดับความเปน อยูใ หดีขึ้น โดยจะตอ ง
พง่ึ ตนเองใหม ากที่สดุ เทา ทจ่ี ะเปนได และควรเปนความรเิ รมิ่ ของชุมชนเองดวย
2. การจัดใหม ีการบริการทางเทคนิคและบริการอื่นๆที่จะเรง เราใหเ กิดความคิดริเร่ิม การชวย
เหลอื ตนเอง ชวยเหลอื กนั และกนั อนั เปน ประโยชนมากที่สุด

คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ (2539 : 1 – 2) ไดกลาวถึงลักษณะการ
พัฒนาคนและสิง่ แวดลอม ซง่ึ อาจถอื วา เปน องคการพัฒนาชุมชนดวย สรปุ ไดด ังน้ี

1. การพัฒนาคนประกอบดวย 4 ดานดงั นี้
ดา นจิตใจ
ดานรา งกาย
ดานสตปิ ญ ญา
ดานบคุ ลิกภาพ

12 | ห น้ า

2. การพฒั นาสภาพแวดลอมใหเอ้ือตอการพัฒนา ประกอบดว ย 4 ดา นดงั น้ี
ดา นเศรษฐกิจ
ดานครอบครวั และชุมชน
ดา นทรพั ยากรและสง่ิ แวดลอ ม
ดานการบรหิ ารจัดการและการเมือง

สุพัตรา สุภาพ (2536 : 124 – 126) ไดก ลา วถึงปจ จัยที่มีอิทธิพลตอการเปล่ียนแปลงทางสังคม
ซ่งึ เปนองคประกอบการพัฒนาชมุ ชน วา มี 7 ประการดังน้ี

1. ส่ิงแวดลอมทางธรรมชาติ หากมีความสมบูรณจ ะสงผลใหชุมชนมีการพัฒนาไดรวดเร็วและ
ม่นั คง

2. การเปล่ียนแปลงดา นประชากร การเพ่ิมประชากรท่ีมีคุณภาพสามารถทําใหเ กิดการพัฒนา
ดา นเศรษฐกิจ สังคม และการเมอื งทีท่ นั สมัยขน้ึ

3. การไดอ ยูโดดเด่ียวและติดตอ เกี่ยวขอ ง ชุมชนใดที่มีการติดตอกันทําใหการพัฒนาเปน ไปอยาง
รวดเร็ว

4. โครงสรางของสังคมและวัฒนธรรม ชุมชนท่ีมีการเคารพผูอ าวุโสจะมีการเปล่ียนแปลงนอย
คา นยิ มตางๆ ชว ยใหรูวา ชมุ ชนมีการเปลย่ี นแปลงเกิดการพัฒนาขึ้นมากนอ ยเพียงไร

5. ทัศนคติและคานิยม การมีคานิยมดา นอาชีพ ดา นบริโภค เปนสวนของการจัดการ
พัฒนาในชมุ ชนนน้ั ได

6. ความตอ งการรับรู การยอมรับส่ิงประดิษฐใหมๆ จะเปน เคร่ืองช้ีทิศทางและอัตราการ
เปลี่ยนแปลงของชมุ ชน

7. พื้นฐานทางวฒั นธรรม ถา มีฐานทดี่ สี ิ่งใหมทจ่ี ะเกิดขน้ึ ยอมดีตามพน้ื ฐานเดมิ ดวย

พลายพล คุมทรพั ย (2533 : 44 – 47) ไดก ลา วถงึ ปจ จัยที่สามารถใชในการพัฒนาชุมชน ซ่ึงเปน
องคป ระกอบการพัฒนาชมุ ชน วา ประกอบดว ย 3 ปจ จัย ดงั น้ี

1. โครงสรา งทางสังคม ครอบครัวท่ีมีขนาดเล็กและมีโครงสรางไมซับซอ นจะสงผลใหช ุมชนน้ัน
พฒั นาไดดีกวา ชมุ ชนทีม่ ีโครงสรา งทางครอบครวั ทีซ่ บั ซอ น

2. โครงสรางทางชนชั้น ในชุมชนที่มีโครงสรา งแบบเปด ท่ีสามารถเปล่ียนแปลงฐานะทางสังคม
ไดงาย ชุมชนนน้ั จะเกดิ การพัฒนา

3. ความแตกตางทางเผาพนั ธุ เชื้อชาติ และศาสนา ความแตกตา งหากเกิดขึ้นในชุมชนใดยอ มเปน
อุปสรรคตอ การพฒั นา ตามลาํ ดบั ความแตกตา ง

ยุวัฒน วุฒิเมธี (2531 : 58 – 63) กลา วถึงปจจัยท่ีเกื้อกูลใหก ารพัฒนาชนบทบรรลุความสําเร็จ
จําเปน ตอการพฒั นา วา ดว ยองคประกอบ และสว นประกอบยอยขององคป ระกอบ ดงั นี้

ห น้ า | 13

1. นโยบายระดบั ชาติ ฝา ยบริหารจะสามารถดาํ เนินการแผนพัฒนาไดตอ เนือ่ ง และมีเวลาพอท่ีจะ
เห็นความถูกตอง คุมคา มีแนวทางประสานประโยชนร ะหวา งรัฐและเอกชน และความรวมมือระหวาง
ประเทศจะตองเก้ือกูลตอการพฒั นา

2. องคก ารบริหารการพัฒนาชนบท ที่มีองคกรกลางทําหนา ที่ประสานนโยบาย
แผนงานและโครงการอยา งมปี ระสทิ ธภิ าพและมอี ํานาจเดด็ ขาดในการลงทุนในหนวยปฏิบัตติ อ งดําเนินการ
ตามนโยบาย แผนงาน และโครงการในแผนระดับชาติ และจัดงบประมาณการติดตามควบคุมท่ีมี
ประสทิ ธิภาพ

3. วิทยาการทีเ่ หมาะสมและการจดั การบริการท่ีสมบูรณ เลือกพ้ืนที่และกลุมเปาหมายท่ีสอดคลอ ง
กบั ความเปนจริง และเลือกวทิ ยาการท่ปี ระชาชนจะไดร ับใหเ หมาะสม

4. การสนับสนุนระดับทอ งถิ่น ความรบั ผิดชอบของการสนับสนุนงานในทองถิ่นท่ีมีประสิทธิภาพ
จะเกดิ การพฒั นาอยางแทจรงิ ในระยะยาว

5. การควบคุมดแู ลและติดตามผลการปฏบิ ัติงาน ควรเปน ไปตามแผนงานและโครงการทุกระดับ
และครอบคลมุ ทกุ พน้ื ที่ พรอ มท้งั ใหส ถาบันการศกึ ษาทอ งถิ่นติดตามประเมินผล

อชั ญา เคารพาพงศ (2541 : 82 – 83) กลาวถงึ ปจจยั สวนประกอบที่มีอิทธพิ ลตอการพัฒนา สรุป
ไดดังน้ี

1. ผูนํา ไดแ ก ผูน าํ ทอ งถ่ิน ทั้งเปนทางการและไมเปนทางการในหมูบ า น และจากองคกรภาครัฐ มี
สว นใหชมุ ชนพัฒนาในทางท่ีดีขน้ึ เปน ประโยชน ชมุ ชนมีเจตคตทิ ด่ี ยี อมรบั สงิ่ ใหมแ ละสรา งพลงั ตอ สเู พ่ือการ
เปลย่ี นแปลง

2. สังคม – วัฒนธรรม การไดร ับวัฒนธรรมจากสังคมเมืองมาปฏิบัติทําใหช ุมชนเกิดการ
เปล่ยี นแปลง

3. ส่ิงแวดลอม การปรับปรุงสภาพแวดลอ มภูมิศาสตรช ุมชน สง ผลใหท่ีดินอุดมสมบูรณ
ราคาสนิ คา เกษตรดี ความเปนอยูสะดวกสบายกวา เดมิ

4. ประวตั ศิ าสตร เหตกุ ารณส ําคัญในอดตี มผี ลตอ การพฒั นาความสามัคคี รักพวกพอง ชว ยเหลือซึ่ง
กันและกัน

ปรียา พรหมจนั ทร (2542 : 25) ไดสรุปองคป ระกอบท่ีเปน ปจจยั การพัฒนาชมุ ชนไดดงั น้ี
1. ดา นเศรษฐกิจ ชมุ ชนท่ีเศรษฐกจิ ดีการพัฒนาชมุ ชนสามารถพัฒนาไดด ีดว ย
2. ดา นสงั คม วัฒนธรรม และส่งิ แวดลอม เปนบรบิ ทท่ปี รับเปลี่ยนสภาพชมุ ชนไปตามปจ จัย
3. ดานการเมือง หมายรวมถึงการเมืองระดับชาติและชมุ ชนระดบั ทองถิ่น
4. ดา นประวัติศาสตร โดยอาศัยประสบการณแ ละวิกฤตของชุมชนเปนฐานและบทเรียนการ
พฒั นาชมุ นมุ

14 | ห น้ า

นอกจากนี้ปรียา พรหมจันทร ยังไดจําแนกออกเปน องคป ระกอบท่ีเปน ปจจัยการพัฒนาชุมชน
ปจ จยั โดยตรง เชน คน ทุน ทรพั ยากร การจัดการ เปน ตน และปจ จัยโดยออม เชน ภาวะเศรษฐกิจ สังคม
การเมอื ง การปกครอง เปนตน

ไพบูลย วัฒนศิริธรรม (2549) ไดก ลาวถึงการสรา งและพัฒนาคนรุน ใหมเพื่อ
พฒั นาชมุ ชนทองถ่ิน มปี จจัยสาํ คญั 4 ประการ ซึ่งถือเปนองคประกอบการพฒั นาชุมชน ดงั นี้

1. สังคมดี ส่ิงแวดลอ มดี มีโอกาสในอาชีพ และกิจกรรมที่หลากหลาย รวมไปถึงวิถีชีวิต
ศลิ ปวฒั นธรรม ความอบอนุ ความสุข ความเจริญกา วหนาที่พงึ คาดหวังในอนาคตดวย

2. ระบบการศกึ ษาของชาติ มีเปาหมายในการผลิตคนเพื่อการพัฒนาชุมชนหรือทอ งถ่ิน ใหเปน ท่ี
พึงปรารถนาของทอ งถน่ิ เพียงไร

3. รัฐธรรมนูญและนโยบายของรัฐ ท่ีเอ้ือตอการพัฒนาชุมชนทองถ่ินใหเ ปนท่ีพึงปรารถนานาอยู
บทบาทของชุมชน มีสิ่งสําคัญ 3 ประการ คือ ความรักและความดี การเรียนรูที่มากกวาความรู และการ
จัดการกับปจ จัยชุมชนตางๆ

กิจกรรมท่ชี มุ ชนตองรบั ผิดชอบคอื จะตอ งมีการติดตามและการบริหารท่ีมี
- ตง้ั คณะกรรมการบริหาร

- ประเมนิ สภาพของชุมชน
- เตรียมแผนการปฏบิ ตั ิ
- หาทรพั ยากรทจ่ี ําเปน

- ทําใหแนใ จวา กิจกรรมของชุมชนท้ังหมด
ประสทิ ธภิ าพสงู สดุ สําหรบั การปฏบิ ตั ิงาน

ห น้ า | 15

แบบจาํ ลองชมุ ชนท่มี กี ารบริหารจัดการทดี่ ี

แผนชมุ ชนท่ีมพี ลงั

16 | ห น้ า

กระบวนการชุมชน
1. วิเคราะหช ุมชน
2. การเรยี นรูและการตดั สนิ ใจของชุมชน
3. การวางแผนชุมชน
4. การดาํ เนินกจิ กรรมชุมชน
5. การประเมนิ ผลการดําเนินงานของชมุ ชน

องคป ระกอบการขับเคล่อื นชมุ ชน
1. โครงสรา งพ้ืนฐานทางสงั คมของชมุ ชน
2. ความคิดพนื้ ฐานของประชาชน
3. บรรทัดฐานของชมุ ชน
4. วถิ ีประชาธปิ ไตย

เรอื่ งที่ 2 การบรหิ ารจดั การชุมชนตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ตวั อยางชุมชนพอเพียงท่ปี ระสบความสาํ เรจ็
กดุ กะเสยี น วันนีท้ ่ยี ม้ิ ได
“เวลาติดขัดก็ไปกู...เขามาทําทุน พอหาได ขายไดก็เอาไปฝาก...เขา” เขาในความหมาย

ของคนในชมุ ชนกุดกะเสียน คือ สถาบันการเงินชุมชนกดุ กะเสยี นรว มใจ

ห น้ า | 17

ทา มกลางภาวะเศรษฐกิจเงินเฟอพุง ดอกเบ้ียเพิ่ม ทั้งเงินกู เงินฝาก (ติดลบเมื่อเทียบกับเงินเฟอ )
ทุกอยางอยูในชวงขาขึ้น(ราคา) จะมีที่ลดลงคงเปน กําลังใจประชาชนโดยเฉพาะคนเมือง ย้ิมฝนๆ เผชิญ
ชะตาในยุคขา ว(แก) ยาก นํ้ามันแพงกนั ไป

แตกตางจากคนในชุมชนบานกุดกะเสียน ต.เขื่องใน อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี หมูบา นรางวัล
พระราชทาน “เศรษฐกจิ พอเพียง อยเู ยน็ เปน สุข” สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี ซ่ึงมี
นายสมาน ทวีศรี กาํ นันตาํ บลเขื่องใน เปน ผูน ําสรางรอยยิม้ ใหค นในชมุ ชน

จากหมบู านทีม่ อี าชีพทํานาปละ 2 คร้ัง แตเ นื่องจากสภาพพ้ืนท่ีเปน ท่ีลุม มีน้ําทวมถึง ทําใหมี
ปญหานํ้าทว มนา จงึ ตอ งหาปลาแลกขาว ตอมาประกอบอาชพี คา ขายสียอมผา ทําใหมีปญ หาหนี้สินเพราะ
ตอ งไปกูนายทนุ ดอกเบย้ี สูง

แตสภาพในปจจบุ นั ของกดุ กะเสยี น ผคู นย้ิมแยมแจมใจ เนอื่ งจากเศรษฐกจิ ของหมูบ า นดขี น้ึ มาก
สบื เนื่องจากการรเิ รมิ่ ของผนู ําชมุ ชนที่เห็นปญ หาของหมูบาน จึงไดส ง เสริมใหมกี ารตงั้ กลมุ ออมทรัพย

18 | ห น้ า

จนกระท่งั พฒั นามาเปน ธนาคารกดุ กะเสียนรวมใจ โดยการปลอยสินเชื่อในอัตราดอกเบีย้ ตา่ํ ใหค นในชุมชน
ไปประกอบอาชีพ อาชพี หลักทํานา คาขายเฟอรนเิ จอร เคร่อื งใชไ ฟฟา ชุดเครือ่ งนอน ชุดเครอ่ื งครัวฯลฯ

ท้ังมีการรวมกลุมอาชีพ กลุม เลี้ยงโค กลุมทํานํ้ายาลางจาน กลุมนํ้ายาสระผม กลุมเพาะเห็ด
กลมุ เกษตรกรทาํ นา กลมุ จกั สาน

หนง่ึ ในชุมชนตวั อยา งท่ีกรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย คัดเลอื กมาเปน ตน แบบในการ
สง เสรมิ การบริหารจัดการชุมชนใหเ ขมแขง็ อยา งย่งั ยืน นายปรชี า บุตรศรี อธิบดกี รมการพฒั นาชมุ ชนกลา ววา
ประเด็นยุทธศาสตรหนึ่งในการสง เสรมิ การบรหิ ารการจดั การชมุ ชน คอื การเพิ่มขดี ความสามารถผนู าํ ชุมชน
เพอ่ื ใหผูนาํ ชมุ ชนเปน กําลังหลักในการบรหิ ารจดั การชมุ ชนใหชุมชนเขมแขง็ และพง่ึ ตนเองไดใ นทส่ี ุด

ยุทธศาสตรใ นการทํางานของกรมการพัฒนาชุมชน ทั้ง 5 ประเด็น ประกอบดว ย การพัฒนาทุน
ชมุ ชนการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนใหเ ขมแข็ง การเพ่ิมขีดความสามารถผูน ําชุมชนนําขับเคลื่อนแผนชุมชน
และการสงเสริมการจดั การความรชู มุ ชน บนพนื้ ฐานปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ซ่งึ มีเปา หมายสรางผนู ําชมุ ชน
ระดบั แกนนําทัว่ ประเทศจาํ นวน 691,110 คน ภายใน 4 ป ในป 2551ดําเนนิ การใน 217 หมูบานทว่ั ประเทศ
เพอื่ ใหไ ดผ นู าํ ชมุ ชน ทมี่ ีภาวะผนู ํา มคี ณุ ธรรม จริยธรรม องคความรู เปนกลมุ แกนนําในการขับเคลื่อนและ
ผลักดนั นโยบายของรฐั ในระดบั ชมุ ชน ใหม ที ิศทางการพฒั นาชุมชน สอดคลองกบั การพัฒนาประเทศ

“ส่ิงท่ีทําใหหมูบานไดร ับการคัดเลือกมาจากการดําเนินการท้ัง 6 ดาน ประกอบดวย การลด
รายจา ย เพิม่ รายได การเรยี นรู อนรุ กั ษ เอื้ออาทร และการประหยัด สงิ่ ท่คี ณะกรรมการมาดูแลว ประทับใจ
ที่สุด คือ สถาบันการเงนิ ” นายสมานกลา ว ซึง่ ไดน ําปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใชในการดําเนินการบริหาร
ธนาคารชมุ ชน กุดกะเสยี นรว มใจ การประหยัด อดออม ออมเพื่อนาํ ไปใชใ นการผลิต ไมน ําไปใชฟ ุมเฟอย ใหก ู
โดยถอื หลักความพอประมาณ ถอื หลกั มเี หตุมีผล และมีภูมิคุม กนั ในตัวทดี่ ี ภายใตเ งื่อนไขความรู คอื รอบรู

ห น้ า | 19

รอบคอบ ระมัดระวัง และเงอื่ นไขคณุ ธรรม ซื่อสตั ย สจุ ริต ขยัน อดทนและแบง ปน ปจจุบันมเี งินทนุ
หมุนเวียนประมาณ 14 ลา นบาท สมาชกิ สถาบนั การเงนิ ชุมชน ประกอบดว ยหมูที่ 10,11,12
บานกดุ กะเสียน ตําบลเข่อื งใน ซึง่ มสี มาชกิ 246 ครวั เรอื น 285 คน มจี ํานวนสมาชกิ เงนิ ฝาก 464 คน

“สรา งผลดีใหชุมชน ผูก ูกูถ ูก คนฝากไดดอกเบ้ียสูง ตั้งแตรอ ยละ 2 สูงสุดหากมีเงินฝาก 5 แสน
บาทขึ้นไปดอกเบ้ียรอยละ 5 บาทไมห ักภาษีดอกเบี้ยกูงายกวา แตใ หก ูเ ฉพาะคนในชุมชน เทา นั้น
สว นผูฝากนอกชุมชน ก็ฝากไดดอกเบี้ยเทา คนในชุมชน แตก ไู มได ทําใหประชาชนประหยัดดอกเบ้ียเงินกูไ ด
ชุมชน ก็พึงพอใจ เสียดอกเบ้ียนอยกวา และยังไดส วัสดิการกลับคืนสูช ุมชน “ นายสมาน ทวีศรี ประธาน
กรรมการสถาบันการเงินชมุ ชนกุดกะเสยี นรว มใจกลาว

ในมุมมองของคนในชุมชน บานกุดกะเสียนตา งบอกเปนเสียงเดียวกันวาท่ีมีวันนี้ไดเ พราะ
“ผูน ําด”ี เปนผูนําชุมชน ที่เขม แข็ง นอกจากการยอมรับของคนในชุมชน แลว ยังมีรางวัลมากมายรับรอง
อาทิ ผูใหญบ า นยอดเยย่ี มแหนบทองคาํ ป 2523 กาํ นนั ยอดเยี่ยมแหนบทองคําป 2546 ประกาศเกียรติคุณ
“คนดศี รีอุบล” ป 2550 และรางวลั ผูน าํ ชมุ ชน ดีเดน ระดับเขตป 2550 ในฐานะท่ีเปน แกนนําสรางรอยย้ิม
ใหช ุมชน

ตวั อยางของชุมชนพอเพียงดานพลังงาน

ตลอด 3 ป (2549-2551) ของการเดินหนาโครงการจัดทําแผนพลังงานชุมชน 80 ชุมชน
สนองพระราชดําริ “เศรษฐกิจพอเพียง” ของสํานักนโยบายและยุทธศาสตร สํานักงานปลัดกระทรวง
พลงั งาน ดว ยมองเห็นศกั ยภาพชุมชนในการจัดการดา นพลังงานท่ชี ุมชนทาํ เองได ภายใตก ารบริหารจัดการ
ทรัพยากรทองถิน่ ทีส่ ามารถนํามาเปลี่ยนเปนพลงั งานทดแทนใชในการดาํ เนินชีวติ นน้ั ทําไดจริง

“แผนพลงั งานชมุ ชน” คือ สิ่งท่ีเกดิ ข้ึนกับทุกชุมชนที่เขา รวมในระยะเวลาท่ตี า งกันพรอมกับกลไก
การทาํ งานรว มกัน ระหวางภาคชุมชนและภาควิชาการ โดยเฉพาะเจาหนา ท่พี ลังงานจงั หวัด หรือสํานักงาน
พลงั งานภูมิภาค ซ่ึงเปน ตัวแทนกระทรวงพลังงานไปเผยแพรความรูส รา งความเขา ใจ “พลังงานเร่ืองใกล
ตัว” และนําเสนอเทคโนโลยีพลงั งานทางเลือก หรอื พลงั งานทดแทนหลากหลายประเภท ใหช าวบานเลือก
นําไปใชไดอยางเหมาะสมกับความตอ งการ เพื่อประโยชนส ูงสุดของการใชพลังงานอยางคุม คา และไม
ทาํ ลายสิง่ แวดลอ มปรากฏการณท่เี กิดขนึ้ ในชมุ ชนสว นใหญท ่ีเขารวม คือ การตอ ยอด หรือนําเทคโนโลยีท่ี
กระทรวงพลงั งานนํามาใหนนั้ นําไปประยุกตตอ เพ่อื การใชงานทสี่ ะดวก และสอดคลอ งกับความตอ งการ

20 | ห น้ า

ของแตล ะคน แตล ะชมุ ชนท่ีแตกตางกนั การลองทาํ ลองใช ใหเห็นผลกระจางชัดแลว จงึ บอกตอ
“สาธติ พรอมอธิบาย” จงึ เปนพฤตกิ รรมท่เี กิดขึ้นโดยอตั โนมัติของวิทยากรตัวคูณพลงั งาน หรือนกั วางแผน
พลังงานชุมชนท่ีไมห วงแหนความรู เกดิ เครอื ขายวทิ ยากรตวั คณู พลังงานขึน้ อยใู นทุกกลมุ คนของชุมชนไมว า
จะเปนอันดบั แรก คอื แกนนํา ตอ มาคือชาวบานทส่ี นใจ และนําไปทําจริงจึงขยายผลตอ กบั เพื่อนบา นใกล
เคียงหรือในหมูญ าติมติ ร กบั อีกกลุม คอื เยาวชนทีเ่ ปนพลงั เสรมิ แตย ่งั ยนื

ภาพทเี่ กิดขึ้นในชุมชนที่ทําตามแผนพลังงานชุมชนอยา งแข็งขัน คือ เกิดการเปล่ียนแปลงวิถีชีวิต
สรา งวิถีพลังงานชุมชนที่ไปไดด ีกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง จุดเดนของเทคโนโลยีพลังงานท่ีถูกนําไป
ปรบั ใช ไมไ ดเกิดประโยชนเฉพาะตัวผูป ฏิบัติ แตยังสรา งผลดีตอ ชุมชนคนรอบขาง และสังคมประเทศโดย
รวมเมอื่ เราสามารถสรา งทางเลอื กการใชพ ลังงานทดแทนข้ึนไดเ อง และมีการจัดการอยา งครบวงจร การ
จัดการพลงั งานอยา งยงั่ ยืนจึงเกดิ ขนึ้ ไดภ ายใตส องมือของทกุ คนท่ชี วยกัน ไมต องหวั่นวิตกกับภาวะความไม
แนนอนของนา้ํ มัน ท่ตี องนาํ เขาจากตางประเทศอีกตอ ไป

เมื่อยอมรับวาพลังงานเปน เรื่องใกลต ัวการจัดการพลังงานของชุมชนที่ชว ยเสริมสรา งความ
เขม แข็งชุมชนจงึ เกดิ ขน้ึ ในหลายดาน อาทิ

1. ดา นเทคโนโลยีพลงั งานชมุ ชนเกดิ ผลชดั เจนในหลายตาํ บล ตัวอยา งเชน ชาว
อบต.พลบั พลาชัย จ.สพุ รรณบรุ ี สง่ิ ท่เี กิดคอื ความคกึ คักของชมุ ชนกับการเลอื กใชเทคโนโลยปี ระหยดั
พลังงาน การทําถา นอัดแทง จากขี้เถาแกลบดาํ ของโรงไฟฟา ชีวมวลในพืน้ ทคี่ ลายกนั กับ อบต.นาหมอบญุ
จ.นครศรีธรรมราช ท่ี อบต.และบรรดาแกนนาํ พรอ มใจกนั ผลักดนั เต็มที่ ทั้งคน เครื่องมอื และงบประมาณ
ทาํ ใหยงั คงใชพลังงานเทาเดมิ แตคาใชจายดานพลงั งานกลบั ลดลงเรือ่ ยๆ โดยมเี ทคโนโลยเี พ่ือการจัดการ
พลังงานในแบบเฉพาะของคนนาหมอบุญเปน เคร่ืองมอื

2. ดานการพัฒนาประชาธิปไตย (การมีสว นรว ม) ตัวอยางเชน อบต.ถ้ํารงค อ.บานลาด
จ.เพชรบุรี มีจุดเดนของการขยายผลแผนพลังงานชุมชน ผา นกระบวนการจัดทําแผนพลังชุมชนทุกดา น
เกดิ ขนึ้ จากการมสี ว นรวมของชาวชมุ ชน ท่มี ีกิจกรรมพลังงานแทรกอยูในวิถีชีวิตประจําวัน และวิถีอาชีพที่
เหน็ ตรงกันวา ตอ งเปนไปเพื่อการอนรุ กั ษพ ลงั งานดวย เชน กจิ กรรมทองเทยี่ วชุมชนทใี่ หใชจ กั รยานแทนการ
ใชร ถยนต

3. ดานการพฒั นาวิสาหกิจชุมชน (กลุม อาชีพดานพลังงาน) มี 7ชุมชนที่ไดรับการนําเสนอวาเกิด
รูปธรรมจรงิ คอื อบต.หนองแซง อ.หนั คา จ.ชัยนาท อบต.หนองโพรง อ.ศรีมหาโพธิ จ.ปราจีนบรุ ี

ห น้ า | 21

อบต.ตาอ็อง อ.เมืองสุรนิ ทร จ.สรุ นิ ทร อบต.กดุ นํ้าใส อ.น้ําพอง จ.ขอนแกน อบต.กอ เอ อ.เข่อื งใน
จ.อบุ ลราชธานี อบต.ทงุ อ.ไชยา จ.สรุ าษฎรธานี อบต.ทาขาม อ.หาดใหญ จ.สงขลา

ในทุกชุมชนเกิดอาชีพท่ีมาจากการตอยอดเทคโนโลยีพลังงานชุมชนออกมาเปน ผลิตภัณฑส ินคา
ชุมชน ทํารายไดเ ปนอาชีพเสริม จากผลพวงการบริหารจัดการพลังงานทดแทนในชุมชนไมว าจะเปน
ถานจากกิ่งไมที่เคยไรคาถา นผลไมเ หลือทิ้งในบรรจุภัณฑเ กๆ ใชด ูดกลิ่นในตูเย็น น้ําสมควันไมที่ใช
ประโยชนไ ดส ารพดั

ที่สําคัญหลายชุมชนเกิดกลุม อาชีพชา งผลิตเตาเผาถา น เตาซูเปอรอ ั้งโลประหยัดพลังงาน
เตาชีวมวล ในแบบที่ถูกประยุกตใหเ หมาะกับการใชข องแตละพ้ืนท่ี จําหนา ยใหก ับคนในตําบลและ
นอกพืน้ ที่

4. ดานการศกึ ษา (กิจกรรมการเรยี นการสอนดา นพลงั งาน) ชุมชนสว นใหญม องภาพความย่ังยืน
ดา นการจดั การพลงั งานชุมชน โดยมุงเปา หมายไปทกี่ ารปลูกฝง เดก็ และเยาวชน ในรั้วโรงเรียนและในชุมชน
เกิดความรู ความเขาใจวาเร่ืองพลังงานเปนอีกปจจัยหนึ่งท่ีเก่ียวขอ งในชีวิตประจําวันของทุกคน และมี
พลังงานหลายชนิดสามารถบริหารจัดการใหเกิดความย่ังยืนไดจากทรัพยากรท่ีมีอยูใ นชุมชน
สรางพฤติกรรมการใชพ ลังงานอยา งรคู ณุ คา

5. ดา นการทอ งเที่ยว (ศูนยการเรียนรูเ พื่อเปน ที่ศกึ ษาดูงาน) มตี วั อยา งชมุ ชนที่ทําเรอ่ื งนอี้ ยา ง
เขมขน คือ อบต.ดอนหญานาง อ.ภาชี จ.พระนครศรีอยุธยา เปน ชุมชนท่ีเนน การเลือกนําเทคโนโลยี
พลังงานไปใชใหส อดคลองกบั ความตอ งการทีห่ ลากหลายของคนในชมุ ชน ซง่ึ มที ้งั ทาํ นา ทาํ สวน และคาขาย
รวมทง้ั เดินหนาสรา งจิตสํานึกผานการทํางานกับโรงเรียน และนักเรียนในพ้ืนที่หวังการเรียนรูท่ีซึมลึกวา
พลังงาน คือ สวนหน่ึงของชีวิตท่ีตองใสใจและจัดการ จึงเกิดแหลงเรียนรูจากการ ทําจริงกระจายอยูท ่ัว
ชุมชน

6. ดา นสุขภาวะและสิ่งแวดลอ ม ผลอีกดานหน่ึงของการจัดการพลังงานชุมชนไปใชอ ยางมี
เปาหมาย ดังตัวอยาง ต.คอรุม อ.พิชัย จ.อุตรดิตถ ท่ีมีสํานักงานพลังงานภูมิภาคท่ี 9 เขามาเสริมตอ
แนวทางเศรษฐกิจพอเพยี ง ท่ชี มุ ชนทําอยูเดมิ อยางเขม แขง็ นั้นใหมนั่ คงยิ่งข้ึน มกี ารอบรมทําปุยอนิ ทรีย ซ่งึ
การลดการใชสารเคมีจะชวยใหส ุขภาพของคนในชุมชนและสิ่งแวดลอ มดีขึ้น มีจุดเผยแพร ศูนยเ รียนรู
พลังงาน มีการอบรมการทําไบโอดเี ซล อบรมเผาถาน เปนตน

22 | ห น้ า

7. ดา นบญั ชพี ลังงานครัวเรอื น การทาํ บญั ชคี า ใชจ ายดานพลังงานถือเปน หัวใจ หรือจุดเริ่มตนของ
การไดมาซ่ึงขอ มลู ในการสรางความรว มมอื หาทางออกของการประหยัด ลดคาใชพ ลังงาน แทบทุกชุมชนใช
เปนเครอ่ื งมือ รวมท้ัง อบต.บางโปรง อ.เมอื งจ.สมุทรปราการ ท่ีสํานักงานพลงั งานภูมิภาคท่ี 1 ไดเ ขา ไปเช่ือม
ตอ แนวทางการพฒั นาชุมชนในวิถีเศรษฐกิจพอเพียง ในแบบเฉพาะของสังคมกึ่งเมืองก่ึงอุตสาหกรรม ท่ีมี
ทรพั ยากรท่จี ะแปลงมาเปนพลังงานทดแทนไดนั้นมนี อย ชมุ ชนจงึ เดนิ หนาดวยการสรางจติ สํานกึ กบั เครอ่ื งมือ
“บัญชพี ลงั งานครวั เรอื น” ที่ไมต องลงทนุ เพราะทุกคนทําไดด ว ยตวั เองและทําไดตลอดเวลา

น่ีคือ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึนจากการรูจักการบริหารจัดการและการใชพ ลังงานชุมชนอยางมี
ประสิทธิภาพ เปน วิถีพลังงานชมุ ชนของคนพอเพียง ท่ีกาํ ลังขยายผลออกไปอยางกวา งขวาง และเราทุกคน
สามารถมสี วนรวมได และเร่มิ ไดตลอดเวลา เราสามารถชวยจดั การกับปญ หาพลังงานใหห มดไปได เมอื่ เรารู
จักพ่ึงตนองและใชช ีวิตดว ยความพอประมาณ ความมีเหตุผล และมีภูมิคุม กัน อันเปน หลักปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพยี งทจ่ี ะนาํ ไปสูก ารจดั การพลังงานชุมชนอยางยงั่ ยนื

ห น้ า | 23

กิจกรรมท่ี 2

จากขอความตอ ไปน้ี ใหผเู รียน วเิ คราะหเขยี นสงอาจารยป ระจาํ กลมุ และ นาํ เสนอเพอื่ แลกเปล่ยี น
เรียนรู

“การโฆษณาในโทรทัศน และวทิ ยปุ จ จบุ นั ถา ยังโฆษณากันอยางบา เลือดอยอู ยา งน้ี จะไปสอนใหคน
ไมซ ื้อไมจ า ย และใหบรโิ ภคตามความจาํ เปน ไดอยา งไร ในเม่ือปลอ ยใหมกี ารกระตุนการบรโิ ภคแบบเอาเป
นเอาตายอยูเ ชน นี้ ผคู นก็คิดวา อะไรทต่ี วั เองตองการตองเอาใหไ ด ความตอ งการถูกทาํ ใหกลายเปนความจําเป
นไปหมด”
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

24 | ห น้ า

บทที่ 3 การแกป ญ หาชมุ ชน

สาระสาํ คัญ
การแกปญหาชมุ ชนโดยใชป รัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง โดยพืน้ ฐานก็คอื การพ่งึ พาตนเอง เป

นหลักการทําอะไรเปน ข้ันตอน รอบคอบ ระมดั ระวงั พิจารณาถึงความพอดีพอเหมาะพอควร ความ
สมเหตสุ มผล และการพรอมรบั ความเปล่ยี นแปลง การสรา งความสามัคคีใหเกดิ บนพ้นื ฐานของความสมดลุ
ในแตละสดั สวนแตล ะระดับครอบคลุมทงั้ ดานจติ ใจ สังคม เทคโนโลยีทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม
รวมถงึ เศรษฐกจิ

ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวงั
1. สาํ รวจและวเิ คราะหปญ หาของชุมชนดานสังคม เศรษฐกิจ ส่ิงแวดลอ มและวัฒนธรรม พ้ืนฐาน

ของหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
2. อธบิ ายแนวทางพัฒนาชุมชนดา นสังคม เศรษฐกิจ ส่ิงแวดลอ มและวัฒนธรรมตามหลักแนวคิด

ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงได
3. เสนอแนวทางและมีสว นรว มในการแกปญ หา หรือพัฒนาชุมชนดานสังคม เศรษฐกิจ

ส่งิ แวดลอมและวฒั นธรรมโดยใชป รัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
4. มีสวนรว มในการสงเสริม เผยแพร ขยายผลงานการปฏิบัติตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ

พอเพียง ของบคุ คล ชมุ ชนทปี่ ระสบผลสาํ เรจ็

ขอบขา ยเน้ือหา
เร่ืองท่ี 1 ปญ หาของชมุ ชน
เรอื่ งที่ 2 การจัดทาํ แผนชมุ ชน
เรอ่ื งท่ี 3 การประยุกตใชเ ศรษฐกิจพอเพยี ง เพ่ือแกไ ขปญ หาชุมชน

ห น้ า | 25

เร่ืองที่ 1 ปญหาชุมชน

ในแตล ะชุมชนจะมีปญ หาที่แตกตา งกันออกไป ข้ึนอยูกับบริบทของชุมชน แตโ ดยทั่วไป
เราสามารถแบง ปญ หาของชมุ ชน ออกในดานตา งๆ ดงั นี้

1. ปญ หาดา นการศึกษา อาทิเชน จํานวนผูไมร ูห นังสือ ระดับการศึกษาของประชาชนอัตรา
การศึกษาในระดบั ตา งๆ และแหลงเรียนรูในชมุ ชน เปนตน

2. ปญ หาดานสุขภาพอนามัย ไดแ ก ภาวะทุโภชนาการ คนพิการ โรคติดตอ
โรคประจําตัว อัตราการตายของทารกแรกเกิด สถานพยาบาลในชุมชน การรับบริการดานสาธารณสุข
เปนตน

3. ปญหาดานสังคม การเมือง การปกครอง ไดแก การเกิดอาชญากรรม แหลง
อบายมขุ ความขดั แยงทางการเมือง กิจกรรมทเ่ี กีย่ วขอ งกับการเลือกตงั้ ในระดับตา งๆ

4. ปญหาดานส่ิงแวดลอม และทรัพยากรธรรมชาติไดแก ปญหามลภาวะตา งๆ
การทําลายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ของมลู ฝอยกับธรรมชาติตา งๆ

5. ปญหาดานศาสนา ศลิ ปวฒั นธรรม ไดแ ก การสืบทอด อนรุ ักษแ ละการปฏิบัติศาสนกิจของ
ประชาชน ท่ีสง ผลถงึ ความรกั และความสามคั คขี องคนในชาติ เชน

- ดา นการศึกษา
- สขุ ภาพอนามยั
- ดา นสังคม/การเมืองการปกครอง
- สงิ่ แวดลอ ม
- ศาสนาวัฒนธรรม คณุ ธรรม
ควรแยกปญหาเปนดา นๆมากกวา การยกมาเปนอยา งๆ ใหผเู รียนจําแนกและคน หาปญ หาในชุมชน
ของตนเอง
แนวทางการแกปญหาชุมชน
เนนเร่ืองปญ หา เปนการเปล่ียนแปลงที่เอาปญหามาเปน ตัวตั้ง แลว หาแนวทางจัดการหรือ
แกปญ หาน้นั ๆ ชุมชนเปลี่ยนแปลงไปหรือไมอ ยางไร ดูทีป่ ญหาวา มีอยแู ละแกไ ขไปอยางไร
เนนเรื่องอํานาจ เปนการเปล่ียนแปลงที่มองตัวอํานาจเปนสําคัญชุมชนเปลี่ยนแปลงไปหรือไม
อยางไร ดทู ่ีใครเปน คนจดั การ อํานาจในการเปลยี่ นแปลงอยูทไี่ หน ศกั ยภาพในการเปล่ียนแปลงเพ่มิ ข้ึนหรอื
ไมและสุดทายมีการเปลี่ยนโครงสรางอาํ นาจหรือไม
เนนการพฒั นา เปน การเปลี่ยนแปลงทีเ่ นน ที่พลังจากภายในชมุ ชน ดาํ เนินการเปลีย่ นแปลงชุมชน
โดยการตดั สินใจ การกระทําของคนในชุมชนเอง ไมไ ดไปเปลี่ยนที่คนอื่น หากเปน การเปล่ียนท่ีชุมชน และ
ไมไ ดเ อาตวั ปญหาเปน ตวั ตง้ั แตเ ปนความพยายามทจ่ี ดั สรางชุมชนทีพ่ ่งึ ตนเอง และสามารถยนื อยไู ดดว ยตน
เอง

26 | ห น้ า

เรอื่ งท่ี 2 การจดั ทําแผนชมุ ชน

การแกปญหาชุมชนท่เี ปนรูปแบบและขน้ั ตอน นา จะใชการแกป ญ หาในรูปแบบชมุ ชนโดยชุมชนจะ
ตอ งมคี ณะทาํ งานที่มาจากหลายภาคสวน เขามามีสว นรว มในการแกปญ หาของชุมชนดว ยตนเอง โดยนํา
เอาปญหา และประสบการณของชุมขน มาวิเคราะห จัดลําดับและแนวทางการแกไ ข มารวมกัน
พิจารณา ปญหาในบางเร่ือง ชมุ ชนสามารถแกไ ขไดด วยตนเอง ปญหาใหญๆ และซบั ซอนอาจตองจัดทาํ เป
นโครงการ ประสานงาน หนวยงาน องคการภาครัฐ หรือองคกรปกครองสวนทองถิ่นหรือหนว ยงานท่ีมี
การรบั ผดิ ชอบ และมศี ักยภาพโดยตรง ตลอดจนโครงการของรัฐบาล

การจัดทําแผนชุมชนนาจะเปน เนื้อหา สาระหน่ึงที่ ชุมชนจะตองไดรับการฝกฝน เพราะใน
ปจ จุบันนี้ ทางราชการไดใ ชแ นวทางของแผนชุมชนเปนแนวทางในการพัฒนา ไมวาจะเปน โครงการ
กองทนุ เศรษฐกจิ พอเพยี ง โครงการ SML และโครงการขององคการตา งๆ แมก ระท่งั องคการปกครองสว น
ทองถ่นิ

เรอ่ื งที่ 3 การประยกุ ตใ ชเศรษฐกิจพอเพยี งเพอื่ แกปญ หาชุมชน

ดา นจติ ใจ มจี ติ ใจเขม แข็ง พึง่ ตนเองได / มีจิตสํานึกท่ีดี / เอื้ออาทร / ประนีประนอม นึกถึงผล
ประโยชนสว นรวมเปนหลกั

ดานสังคม ชว ยเหลือเกือ้ กลู กัน / รรู กั สามคั คี / สรางความเขมแข็งใหค รอบครวั และชมุ ชน
ดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม รูจักใชแ ละจัดการอยา งฉลาดและรอบคอบ / เลือกใช
ทรัพยากรทีม่ ีอยูอยางคุมคา และเกดิ ประโยชนสงู สดุ / ฟนฟทู รพั ยากรเพ่อื ใหเกดิ ความยงั่ ยนื สงู สดุ

ดานเทคโนโลยี รูจักใชเทคโนโลยีที่เหมาะสม สอดคลองกับความตองการและสภาพแวดลอม

(ภูมิสังคม) / พฒั นาเทคโนโลยีจากภมู ิปญ ญาชาวบานเองกอ น / กอใหเกิดประโยชนก บั คนหมมู าก
การประยกุ ตใ ชปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง
- โดยพนื้ ฐานกค็ อื การพงึ่ พาตนเอง เปนหลัก การทําอะไรเปน ขัน้ ตอน รอบคอบ ระมัดระวัง
- พิจารณาถึงความพอดี พอเหมาะพอควร ความสมเหตุสมผลและการพรอมรับความ

เปลีย่ นแปลง
- การสรา งสามคั คีในเกดิ ข้ึนบนพืน้ ฐานของความสมดุลในแตล ะสัดสวนแตละระดบั
- ครอบคลุมทั้งดานจิตใจ สังคม เทคโนโลยีทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอมรวมถึงเศรษฐกจิ
การจัดระเบียบชมุ ชน
1. การชว ยตนเอง (Self – help) หมายถึงการเปล่ียนแปลงทชี่ มุ ชนคน หาปญหา รับสมัครสมาชิก

และใหบ ริการกันเอง โดยรบั ความชวยเหลอื จากภายนอกใหนอยทสี่ ุด

ห น้ า | 27

2. การสรางพนั ธมติ ร (Partnership) หมายถึงการเปลี่ยนแปลงการดําเนินการโดยคนในชุมชนที่
มปี ญหา รวมตัวกนั รับความชวยเหลอื จากภายนอก โดยเฉพาะดานการเงนิ

3. การทาํ งานรวมกนั (Co production) หมายถงึ การจดั ตัง้ กลุม องคก รในชุมชนข้ึนมารับผิดชอบ
กจิ กรรมรวมกบั หนว ยงานภาครฐั

4. การกดดนั (Pressure) หมายถึงการเปล่ียนแปลงทค่ี นในชุมชนคนหาประเด็นปญ หาของตนมา
จดั การ แตเปน การจัดการภายใตก ฎเกณฑของบา นเมือง ดวยการโนม นา วใหนักการเมืองและขาราชการ
เปลี่ยนแปลงนโยบาย

5. การประทว งคดั คา น (Protest) หมายถึงการรวมตัวกันของประชาชน และมีการจัดระเบียบท่ี
มุงกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงระบบเศรษฐกจิ และการเมือง

ทาํ อยา งไรจงึ จะจัดชุมชนใหมกี ารทํางานอยางมีประสิทธิภาพ
กจิ กรรมทชี่ มุ ชนตอ งรบั ผดิ ชอบคอื

- ตงั้ คณะกรรมการบรหิ าร
- ประเมนิ สภาพของชมุ ชน
- เตรียมแผนการปฏิบตั ิงาน
- หาทรพั ยากรท่จี าํ เปน
- ทําใหแนใจวา กิจกรรมของชุมชนทง้ั หมด จะตองมกี ารติดตามและการบริหารที่มีประสิทธิภาพ
สงู สดุ สาํ หรบั การปฏิบัติงาน
การประเมินสภาพชมุ ชน
- ชมุ ชนการดาํ เนนิ กจิ กรรมของตนเองโดยองิ ขอมลู สารสนเทศ
- วิเคราะหช ุมชนหรือเร่ืองราวของชุมชน คณะกรรมการบริหารจะตอ งทําการประเมินดว ย
คณะกรรมการเอง
- มองปญหาและหาทางแกไข ทรัพยากรและขอจํากัด
- ประเมินสิ่งท่คี นพบใหผสมผสานกันเปนองคร วมท่ีจะเสนอใหชมุ ชนไดร บั ทราบ
- การประเมินเปน ส่ิงที่ตอ งกระทาํ กอนท่ีจะมีการวางแผนปฏิบตั ิงานของชมุ ชนใหแ นใ จวาชุมชนมี
ความเขาใจท่ีถกู ตองตรงกันกับสิ่งท่ีคณะบริหารไดส ังเกตมา และเปนความเห็นรว มกันเก่ียวกับธรรมชาติ
และขอบเขตของปญหาและศักยภาพ
การเตรยี มแผนปฏิบัติการชุมชน
- ชุมชนเปน ผกู ําหนดอนาคตของตนเอง
- การตดั สนิ ส่ิงทต่ี องการเฝาสังเกตสงิ่ ทม่ี อี ยู และทําความเขาใจขั้นตอนที่ตองการ เพ่ือใหไดส ่ิงที่
ตองการทัง้ หลายทง้ั ปวง คือพน้ื ฐานการวางแผน

28 | ห น้ า

- เนื้อแทของการวางแผนการจัดการ
฀ เราตองการอะไร
฀ เรามอี ะไรอยูในมอื
฀ เราจะใชส ิง่ ทอ่ี ยใู นมืออยา งไร ใหไดส ่งิ ทเ่ี ราตอ งการ
฀ อะไรจะเกิดข้นึ เมื่อเราทํา

แผนปฏบิ ัตกิ ารของชมุ ชน ควรชี้ใหเ ห็นถงึ
- เดยี๋ วนี้ ชุมชนเปน อยา งไร
- เมื่อสิ้นสุดแผนแลวตองการทจี่ ะเปนอยา งไร
- จะไดอ ะไรจากการเปล่ยี นแปลง
- คณะกรรมการบริหารจะเปนผูรา งแผนปฏิบัติจากขอมูลสะทอนกลับของชุมชน จากการ

ประเมินปจจุบันรางแผนปฏิบัติการ ควรนําเสนอตอชุมชนท้ังหมดเพื่อการปรับแผน และการอนุมัติจาก
ชมุ ชน

฀฀฀฀

ห น้ า | 29

กจิ กรรมท่ี 3

ใหผ ูเรียนแบง กลมุ กลุมละ 5-10 คน ศกึ ษาปญ หาของชมุ ชน จัดปญ หาเปนกลมุ ๆ และหาแนวทาง

แกป ญ หา

ทานคดิ อยา งไรเกีย่ วกับประเดน็ ตอ ไปนี้

“มีเรื่องจริงเกี่ยวกับนา สาวกับหลานชายจากปลายทุง อยุธยาซ่ึงมีท้ังปลาและพืชผักพ้ืนบานอุดม

สมบูรณ นา มีการศึกษาสูงจึงยายไปเปน ครูอยูในเมืองใหญ เวลากลับไปเยี่ยมบานเธอจะรับประทาน

อาหารจําพวกปลาและผักพ้ืนบา นดว ยความพอใจ สว นหลานชายมักบน วาปลาและผักพื้นบา นเปน

อาหารลา สมัย หนุม นอยคนน้ันจึงชอบขับมอเตอรไซค เขาไปในตลาดเพื่อรับประทานอาหารทันสมัย

ไดแกบะหมส่ี ําเรจ็ รปู นํา้ อัดลม ขนมกรุบกรอบ”

.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

30 | ห น้ า

กิจกรรมท่ี 4

ใหผเู รยี นแบง กลมุ 5-10 คน ใหว ิจารณส ถานการณโ ลกวาเหตุใดประเทศท่ีมีความเจรญิ กาวหนา

อยา งประเทศสหรฐั อเมรกิ าจึงประสบปญ หาเศรษฐกิจตกตํา่

ใหผ เู รียนบนั ทกึ สาเหตทุ ีท่ ําใหภ าวะเศรษฐกจิ ตกตํ่าท่ัวโลก

.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................

ห น้ า | 31

บทท่ี 4 สถานการณข องประเทศไทย
และสถานการณโลกกบั ความพอเพียง

สาระสําคญั
ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มุงเนนใหเ กิดการพิจารณาอยางรอบดาน มีความรอบคอบ และ

ระมัดระวังในการวางแผนและการดําเนินงานทุกขั้นตอน เพื่อมิใหเกิดความเสียหายตอการพัฒนา
เปนการพฒั นาทค่ี ํานงึ ถงึ การมรี ากฐานท่ีม่ันคงแข็งแรง สรางการเจริญเติบโตอยางมลี ําดับข้นั ตอน สามารถ
ยกระดับคณุ ภาพชวี ติ ทงั้ ทางกายภาพและทางจิตใจควบคูกนั หลกั การของเศรษฐกิจพอเพียงจึงมิไดข ัดกับ
กระแสโลกาภวิ ัฒน ตรงกันขามกลับสง เสรมิ ใหกระแสโลกาภวิ ัฒนไ ดรับการยอมรับมากข้ึน ดวยการเลือก
รับการเปลี่ยนแปลงท่ีสง ผลกระทบในแงด ีตอประเทศ ในขณะเดียวกันตองสรา งภูมิคุมกันในตัวท่ีดี
พอสมควรตอการเปลี่ยนแปลงในแงทไี่ มด ีและไมอาจหลีกเล่ียงได เพ่ือจํากดั ผลกระทบใหอ ยใู นระดับไมกอ
ความเสียหายหรือไมเปนอันตรายรา ยแรงตอประเทศ

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
ตระหนักในความสําคัญของการพัฒนาประเทศภายใตก ระแสโลกาภิวัฒนแ ละเลือกแนวทางหลัก

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกตใ ชในการดําเนินชีวิตอยางสมดุลและพรอ มรับตอ ความเปลี่ยน
แปลงของประเทศภายใตกระแสโลกาภวิ ัฒน

ขอบขา ยเนอ้ื หา
เร่ืองที่ 1 สถานการณโ ลกปจจบุ นั
เร่อื งท่ี 2 สถานการณพลงั งานโลกกับผลกระทบเศรษฐกิจไทย

32 | ห น้ า

เร่ืองที่ 1 สถานการณโลกปจ จบุ ัน ( ชวงป 2551-2552 )

เมือ่ สหรฐั อเมรกิ าไดพัฒนาเศรษฐกจิ ของตน สูสงู สุดของทนุ นิยมโลก เนือ่ งจากตลาดทนุ จากทั่วโลก
หล่ังไหลสูตลาดทุนในสหรัฐอเมริกา หลังจากเกิดวิกฤตเศรษฐกิจเอเซียและขยายตัวออกไปท่ัวโลก
สตอกทุนจํานวนมหาศาลในแตล ะประเทศ ไมสามารถนําไปลงทุนได เน่ืองจากเศรษฐกิจชะลอตัวถึงขั้น
วกิ ฤต เมด็ เงนิ จากสตอกทนุ ทัว่ ทุกมุมโลกไดไหลบาทะลักสูต ลาดทุนในสหรัฐอเมริกา ปญหาจากการเติบ
ใหญของทนุ ในสหรัฐอเมริกาก็คือการขยายพืน้ ทก่ี ารลงทุน เพ่อื กระจายทนุ ออกไป ในขอบเขตปริมณฑลให
กวางที่สุด เพอื่ รองรับการขยายตัวของทนุ ทน่ี บั วันจะเตบิ ใหญ

ป พ.ศ.2541 ขณะท่ีวิกฤตเศรษฐกิจกําลังเปน ภัยคุกคามประเทศตา งๆ จากท่ัวโลก ตลาดทุนใน
สหรฐั อเมรกิ า กลบั พงุ ทะยานอยางรวดเรว็ ดัชนีหนุ Dow Jones พงุ ทะยานทะลุ 10,000 จุดเปนครั้งแรก
และสูงสุดกวา 11,000 จุด Nasdaq สูงกวา 3,800 จุดสรา งความเลื่อมใสศรัทธา งุนงง และไมเขาใจตอ
เศรษฐกจิ อเมรกิ า ท่สี วนทางกับวิกฤตเศรษฐกิจโลก ซ่ึงจริงๆ แลวเปน เร่ืองท่ีสามารถทําความเขา ใจไดไม
ยาก เมื่อสตอกทุนในแตละประเทศ ไมส ามารถนําไปลงทนุ ภายในประเทศได และความเช่ือม่ันในตลาดทุน
อเมริกา ยังคงอยูใ นความรูสึกที่ดีของนักลุงทุน ดังน้ัน ทุนจากท่ัวทุกมุมโลกจึงหล่ังไหลเขาสูตลาดทุนใน
อเมริกา เม่ือตลาดทุนในอเมริกาไมไดเ ติบโตบนพื้นฐานของความเปนจริง การเติบโตทางเศรษฐกิจแบบ
ฟองสบูข องสหรัฐอเมรกิ า จึงนา จะยนื อยูไดไมน าน

ป 2001 ปฐมวัยยา งกาวแรก ของรอบพันปท ี่ 3 บริษัทยักษใ หญใ นสหรัฐอเมริกาเริ่มทยอย
ประกาศผลประกอบการกาํ ไรทลี่ ดลง และการประกาศปลดพนกั งาน เชนเม่ือเดือนธนั วาคม 2543 เจเนอรลั
มอเตอรส (จีเอม็ ) ปลดพนักงาน 15,000 คน วันพุธท่ี 24 มกราคม 2544 ลูเซนตเ ทคโนโลยี ผูผลิตอุปกรณ
โทรศัพทย ักษใ หญป ระกาศปลดพนักงาน 16,000 ตําแหนง เวิรลพูลผูผลิตเคร่ืองใชไ ฟฟาปลดพนักงาน
6,000 คน เอโอแอลไทม วอรเ นอร กิจการส่ือยุคใหมจากการผนวกระหวางอเมริกาออนไลน กับ ไทม
วอรเนอรป ลดพนกั งาน 2,000 คน

การแกวงตัวอยา งไรทิศทางและไมชัดเจนของตลาดทุนในสหรัฐอเมริกา เริ่มท่ีจะผันผวนและไมแน
นอน นักลงทุนเร่ิมไมแนใจตอ ความเชื่อมั่นตลาดทุนอเมริกา และเมื่อนายคิอิชิ มิยาซาวา รัฐมนตรีคลัง
ญี่ปุน กลา วเมื่อวันท่ี 8 มีนาคม 2544 ในการชี้แจงตอ คณะกรรมาธิการงบประมาณของวุฒิสภา ยอมรับ
ความปราชัยทางเศรษฐกิจอยา งเปน ทางการครั้งแรก หลังจากท่ีเศรษฐกิจญ่ีปุนผุกรอนเปนปญ หายืดย้ือ
ยาวนานมารวม 10 ป วา ฐานะการเงินของประเทศกําลังย่ําแยเต็มที หรืออาจกลาวไดว า
ใกลจะลม ละลายแลว สัปดาหร งุ ขึน้ หลงั การแถลงของมยิ าซาวา ตลาดทนุ ในสหรฐั อเมรกิ า นําโดย NASDAQ
รวงลงกวา 30% ตามดว ย Dow Jones, S&P และตลาดทุนท่ัวโลก พังทะลายลงทันที จอรจ บุช
เรยี กสถานการณน ้ี วาเปน World Stock Crisis

ห น้ า | 33

ขณะท่นี ักลงทุนจากทว่ั โลก เกิดความไมเ ชอื่ ม่นั ตลาดทนุ ในสหรฐั อเมรกิ า เหตุการณค วามตึงเครียด
ในภูมิภาคตา งๆ ทั่วโลก ในชว งของเดือนมีนาคม 2544 ไลต ้ังแตก ารประกาศจะพัฒนาขีปนาวุธ
ปองกนั ตนเองของสหรัฐอเมรกิ า การจับตัว มโิ ลเซวิช อดตี ผูนาํ ยูโกสลาเวีย การตอ สูข องชาวปาเลสไตนท่ี
พัฒนาจากการขวา งกอ นอิฐกอนดิน มาเปนการวางระเบิดและมีการใชป น ความตึงเครียดในเชสเนีย
การทําลายพระพุทธรูปทใี่ หญท่ีสุดในโลกของกลุมตาลีบัน ในอัฟกานิสถาน ไดส รางแผลลึกในจิตใจของ
ชาวพทุ ธ ตอ ชาวมุสลมิ องคทะไลลามะธเิ บต เยือนใตห วัน เรือดําน้ําอเมริกาโผลท ่ีเกาะแหงหนึ่งในญ่ีปุน
โดยไมม ีการแจงลวงหนา สหรัฐอเมริกาประกาศขายอาวุธแกใตห วัน ปดทา ยดวยการยั่วยุจีน ดว ยการใช
เครื่องสอดแนมบินรุกลํ้าเขาไปในนา นฟา จีน กระท่ังทําใหจ ีนตอ งใชเ คร่ืองบินขับไลสองลํา ข้ึนบังคับให
เครือ่ งบนิ สอดแนมของสหรัฐลงจอดบนเกาะไหหลาํ เหตุการณท่ีเกิดความตึงเครียดดังกลา ว ลวนเกิดขึ้นใน
เดือนมนี าคม ขณะท่วี ิกฤตตลาดทุนของสหรัฐอเมริกากําลังเกิดขึ้นพอดี โดยเบ้ืองลึกจะเกิดจากการสรา ง
สถานการณโ ดยสหรัฐอเมริกาหรือไมก ็ตามภายในระยะเวลาเพียงหน่ึงเดือน ดัชนีตลาดหุน Dow Jones
ก็ดีดกลบั ขน้ึ มายืนอยูในระดับท่ีสงู กวา เดือนมกราคมเสียอีก ทั้งท่ีเศรษฐกิจของสหรัฐอเมริกา ยังตกอยูใ น
ภาวะท่ีเลวราย

สถานการณเ ศรษฐกิจสหรัฐอเมริกา – ญี่ปุน กําลังจะนําไปสูวิกฤตเศรษฐกิจทุนนิยม การเตรียม
พรอ มของสหรัฐอเมริกาในการต้ังรบั และเปด แนวรกุ ตอสถานการณดงั กลา วมานานกวา 20 ป น่ันก็คือการ
เตรียมพรอ มดา นยทุ ธศาสตร “การทาํ สงครามเลี้ยงเศรษฐกิจ” เนอ่ื งจากสหรัฐอเมรกิ า ไดพัฒนาปจจัยการ
ผลิตสูยุค IT (Information Technology) ดังน้ัน ยุทธศาสตร ยุทธวิธี ทางสงคราม ไดถูกพัฒนารูปแบบ
สงครามสูย ุค IT ขณะที่รูปแบบยุทธศาสตร - ยุทธปจจัย ของประเทศตา งๆ ท่ัวโลก ยังคงใชรูปแบบของ
สงครามในยุคอุตสาหกรรม (บางประเทศมหาอาํ นาจอยาง จีน –รัฐเซยี รปู แบบสงครามอาจพฒั นาสูย ุค IT
แลว แตย งั ไมม ีการสาธติ เชน สหรัฐอเมริกาทไี่ ดผ า นการสาธติ แลวในสงครามอาว)

ประเทศจีนหลังจากท่ี เติ้งเซี่ยวผิง ไดประกาศนโยบายสี่ทันสมัย นําประเทศจีน
สูการพัฒนาดา นพลัง การผลิต ดว ยนโยบาย หน่ึงประเทศสองระบบ ทําให GDP จีน เติบโตระหวาง
8–12% มาโดยตลอด แมป จจุบนั ทว่ี ิกฤตเศรษฐกจิ โลกสงผลกระทบกบั ทกุ ประเทศ การเติบโตทางเศรษฐกิจ
ของจนี กย็ ังยืนอยใู นระดับ7-8% จากการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของจีนดังกลา ว ยอมที่จะไปกระทบ
และขดั ขวางตอ ผลประโยชนของสหรฐั อเมริกา ในการที่จะแผอิทธิพลสูก ารเปนจักรวรรดินิยมจาวโลก ดัง
นั้น ความพยายามในการที่จะทําลายจีนใหออนกําลังลง ดว ยการแยกสลายจีนจาก 8 เขตปกครองตน
ใหเ ปน ประเทศเชนเดยี วกับรัสเซียจึงนับเปนสุดยอดของยุทธศาสตร อันจะนําไปสูค วามสําเร็จของการ
เปนจกั รวรรดนิ ิยมจาวโลก

34 | ห น้ า

เรอ่ื งท่ี 2 สถานการณพ ลังงานโลกกบั ผลกระทบเศรษฐกิจไทย

ปญหาเรงดวนในปจ จุบันท่สี งผลกระทบตอเกอื บทกุ ประเทศในโลก คือ การท่ีราคานํ้ามันไดส ูงข้ึน
อยา งรวดเรว็ และตอเน่อื งในชวงเวลา 4-5 ปท ผ่ี า นมา และ ดเู หมือนน้ํามันในปน้ี (พ.ศ.2551) จะแพงสูงสุด
เปน ประวตั ิการณแ ลว ภาวะน้ํามันแพงทําใหต น ทุนดานพลังงาน (โดยเฉพาะอยา งยิ่งในการขนสง ) สูงข้ึน
อยา งรวดเร็ว มีผลลูกโซตอไปยงั ราคาสนิ คา และบรกิ ารตา งๆ นอกจากจะทําให คาครองชีพสูงข้ึนมากแลว
ยงั เปน อปุ สรรคตอ การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ อีกดวย

ผลกระทบเหลา น้ีไดก อ ใหเกิดการประทว งของกลุม ผูท ่ีตองแบกรับภาระ เชน คนขับรถบรรทุก
และชาวประมงในหลายประเทศ รวมทั้งการเรียกรอ งใหรัฐบาลยื่นมือเขามาแทรกแซงและใหค วามชว ย
เหลอื ปญ หาราคานํา้ มันแพงมากในชว งนถ้ี อื ไดว า เปน วกิ ฤตการณน ํา้ มนั ครง้ั ที่ 3 ของโลกก็วาได

7 ปจ จัย ตนเหตุน้าํ มันแพง !
ราคานํา้ มันดบิ ในตลาดโลกเร่ิมขยับตัวขึ้นสูงอยา งเห็นไดช ัดในป 2547 โดยราคาน้ํามันดิบ สูงข้ึน
บารเ รลละประมาณ $10 เปนกวา $38 ตอ บารเรล และหลังจากน้ันเปน ตน มา ราคาก็มีแนวโนม สูงข้ึนโดย
ตลอด จะมลี ดลงบา งในบางคร้ังเปน ชวงสั้นๆ เทาน้ัน โดยความผันผวนของราคามีมากข้ึน แตก ารเปล่ียน
แปลงเปนไปในทางเพิ่มมากกวา ทางลด
ในชว งปลายป 2550 ราคานํ้ามนั ดบิ พุง สงู เกิน $100 ตอ บารเรล ซึ่งนอกจากจะเปน ระดบั ท่ีสูงท่ีสุด
เปน ประวัติการณในรปู ของราคาปปจ จบุ ัน ในชวงครึง่ ปแรกของป 2551 ราคาน้ํามนั กย็ ังคง ขยับสงู ขึ้นอยาง
ตอ เนอ่ื งและอยูในระดับกวา $130 ตอ บารเรลในสัปดาหท่ี 2 ของเดือนมถิ ุนายน 2551 มีบทความขอเขียน
จํานวนมากทไี่ ดวเิ คราะหแ ละอธิบายสาเหตุของภาวะนํ้ามันแพงดังกลาว สว นใหญมีประเด็นท่ีเหมือนกัน
และสอดคลอ งกัน ดังน้ี
1 กําลังการผลิตสว นเกิน (excessproduction capacity) ในตลาดน้ํามันดิบอยูในระดับท่ี
คอนขา งตา่ํ มาตลอด 5 ปท ผี่ านมา ทัง้ นี้ เปน ผลจากการท่ีประเทศ ผูผลิตน้ํามันหลายแหง ขาดแรงจูงใจใน
การขยายกําลงั การผลติ ในชว งท่ีราคานํ้ามนั อยูใ นระดบั คอ นขา งต่ําในชวงทศวรรษ 1990 หนวยงานพลังงาน
ของสหรัฐ (EIA) รายงานวา ในเดือนกันยายน 2550 OPEC มีกําลังการผลิตสวนเกินเพียง
2 ลา นบารเ รลตอวัน (ประมาณ 2% ของปรมิ าณการใชน้ํามันของโลก) โดยประมาณ 80% ของสวนเกินนี้
อยูใ นซาอดุ ีอาระเบียเพียงประเทศเดยี ว
2 การผลติ น้าํ มนั จากแหลงใหมๆ ในโลก เริ่มมีตน ทนุ ท่ีสูงมากขึ้น ท้ังน้ีอาจเปนเพราะแหลงน้ํามัน
ขนาดใหญๆ ถูกคนพบและใชงานเปนสว นใหญแลว ยังเหลืออยูก ็จะเปน แหลงน้ํามันขนาดเล็ก หรือท่ีมี
คุณภาพต่ํา หรือท่ีอยูในถ่ินทุรกันดาร/นํ้าทะเลลึกๆ ซ่ึงมีตนทุนการสํารวจและการผลิตที่สูงมาก มีการ
วเิ คราะหพบวา ในปจ จุบันตน ทนุ การผลิตนํ้ามันในปริมาณ 4 ลานบารเรลตอ วัน (คิดเปน 5% ของปริมาณ

ห น้ า | 35

การผลติ ของโลกในปจจุบัน) มีตนทุนการผลิตสูงถึง $70 ตอ บารเรล ตัวอยางท่ีเห็นไดช ัด คือ ทรายน้ํามัน
(tars sands) ในแคนาดา ซึ่งเรม่ิ ผลิตออกมาแลว และมีตนทนุ การผลิตไมตาํ่ กวา $60 ตอ บารเรล

3 ในประเทศผูผ ลิตและสง ออกน้ํามันรายใหญห ลายราย การผลิตน้ํามันมีโอกาสหยุดชะงักได
(supply disruption) เพราะเหตุจากความไมส งบทางการเมือง สงคราม และภัยธรรมชาติ เหตุการณ
สําคัญทบ่ี ง ชถี้ ึงปญ หานี้ ไดแก การบุกอิรกั ของกองทัพสหรัฐในป 2546 ทําใหก ําลังการผลิตน้ํามันของอิรัก
ลดลงระดับหนงึ่ และความไมส งบซงึ่ ยงั คงเกดิ ข้นึ ในประเทศหลงั จากน้นั ยงั เปน อุปสรรคสําคัญตอ การผลิต
และการสงออกนาํ้ มันของอริ กั ใหก ลับไปสรู ะดบั ปกติ

ความขัดแยง ระหวา งอิหรานกับประเทศตะวันตกเกี่ยวกับโครงการพัฒนานิวเคลียรของอิหราน
(ซึง่ เปน ผผู ลติ นํ้ามนั มากเปนอันดับที่ 4 ของโลก) กอใหเกิดความตึงเครยี ดในภูมภิ าคตะวนั ออกกลางระหวาง
อิหรา นและสหรฐั โดยอหิ รานประกาศวาจะใชน า้ํ มันเปน อาวุธเพื่อตอบโตมาตรการควา่ํ บาตรของสหรฐั และ
ในป 2551 ไดม กี ารเผชญิ หนากันระหวางทหารอิหรานและทหารสหรัฐในบริเวณชองแคบฮอรมุซ ซึ่งเปน
ทางผานสําคญั สําหรับการขนสง นา้ํ มันจากตะวันออกกลาง

พายุเฮอรริเคนในแถบอาวเม็กซิโกในเดือนกันยายน 2548 มีผลกระทบตอ แทน ผลิตนํ้ามันของ
เม็กซิโก และโรงกล่ันท่ีต้ังอยูต อนใตของสหรัฐ มีผลใหราคานํ้ามันเบนซินในสหรัฐเพิ่มสูงขึ้นเปน $3 ตอ
แกลลอน ซ่ึงเปนระดบั ที่สงู สุดในรอบ 25 ป

ผกู อการรายในไนจีเรยี คกุ คามแหลง ผลติ น้ํามันหลายครงั้ ทําใหป ระมาณการผลติ และสงออกนํ้ามัน
จากไนจีเรยี ลดลงประมาณ 500,000 บารเ รลตอวัน ความขัดแยงทางการเมืองระหวา งรัฐบาลเวเนซุเอลา
และรัฐบาลสหรฐั ทาํ ใหการนําเขาน้าํ มันจากเวเนซเุ อลาของสหรฐั มคี วามเส่ียงมากขนึ้

4 ในหลายประเทศที่สง ออกน้ํามนั ได มกี ารผลิตน้ํามันในปริมาณท่ีลดลงไป เพราะปริมาณสํารอง
เรมิ่ มขี อ จํากดั มากข้นึ ในขณะเดียวกันความตอ งการใชน้ํามันในประเทศเหลานี้ก็เพ่ิมข้ึนตามการขยายตัว
ของประชากรและเศรษฐกิจดว ย ทําใหห ลายประเทศตอ งลดการสง ออกลง เชน อินโดนีเซีย เม็กซิโก
นอรเ วย และองั กฤษ ในระหวางป 2005 ถงึ 2006 การบริโภคนํา้ มันภายในประเทศผสู ง ออก 5 อนั ดับแรก
คือ ซาอดุ ิอาระเบีย รัสเซีย นอรเวย อิหราน และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส ไดเ พิ่มสูงข้ึนถึงรอยละ 5.9 และ
มีปริมาณการสง ออกลดลงกวารอยละ 3 เมื่อเทียบกับปกอนหนา น้ี หรือในกรณีของอินโดนีเซียท่ีรัฐบาล
มกี ารอุดหนุนผูบริโภคภายในประเทศ และกรณีของซาอุดิอาระเบียที่ราคานํ้ามันเบนซินในประเทศอยูท่ี
5 บาทตอ ลิตร ขณะที่มาเลเซียอยใู นระดบั 20 บาทตอลิตร จงึ ทาํ ใหเกิดการคาดการณวา ปรมิ าณการสงออก
นํา้ มนั ดบิ ของประเทศผสู งออกนํา้ มันจะลดลงถึง 2.5 ลานบารเรลตอ วนั ภายในชว ง 10 ปนี้ เมื่อไมก เ่ี ดือนมา
นี้ขาววารัฐบาลอินโดนีเซียกําลังพิจารณาจะถอนตัวจากการเปนสมาชิก OPEC เพราะอินโดนีเซียจะไม
สามารถสง ออกน้าํ มันไดอ ีกตอไปในอนาคตอนั ใกลนี้

5 นอกจากกาํ ลังการผลติ สวนเกนิ ของนํ้ามนั ดิบจะมนี อย กาํ ลงั การกลนั่ นํา้ มัน ของโลกกม็ ปี ญหาคอ
ขวด โดยมีสว นเกนิ นอ ยกวา 1 ลานบารเ รลตอวัน ในขณะเดียวกันตลาดน้ํามันมีแนวโนม ตอ งการใชน้ํามัน
ชนิดเบาและสะอาดมากขึน้ จึงสรางแรงกดดันใหโ รงกลัน่ น้ํามันตองลงทนุ ปรับปรงุ คณุ ภาพอกี ดว ย ขอ จํากัด

36 | ห น้ า

น้ีจงึ ทาํ ใหร าคาผลติ ภณั ฑน ํา้ มนั มรี าคาสูงข้ึนเพ่ิมไปจากการเพิ่มของราคาน้ํามันดิบ และกําไรของโรงกล่ัน
น้ํามันอยใู นระดับที่คอนขา งสูงมาโดยตลอด เปน ท่นี า สังเกตดว ยวาสหรัฐซง่ึ เปน ผูใชน า้ํ มนั รายใหญที่สุดของ
โลกไมไดก อสรา งโรงกลั่นนาํ้ มัน แหง ใหมมาเลยตงั้ แตท ศวรรษ 1970

6 ถงึ แมวาราคานํ้ามนั ระหวา งป 2546 ถึงป 2550 จะสงู ข้ึนกวา 3 เทา ตัวแลว แตค วามตองการใช
นํา้ มันของโลกก็ไมไดล ดลงเลย กลบั ยังคงเพมิ่ ขนึ้ ในอตั รา 3.55% ในป 2548 และในอัตราท่ียังสูงกวา 1%
ใน ปต อ ๆ มา ปรากฏการณเ ชน นแ้ี ตกตางจากท่ีเกดิ ข้นึ ในชวงวกิ ฤตนา้ํ มันสองครั้งแรก (ป 2516/17 และป
2522/23) ซึ่งเราพบวา ราคานํ้ามันที่สูงข้ึนมากทําใหความตองการน้ํามันลดลงในปตอมา ในชว ง 4-5 ป
ท่ผี า นมา เศรษฐกิจโลกยงั ขยายตวั ได คอนขา งดี และดเู หมือนจะยังไมไ ดรับผลกระทบจากภาวะราคานํา้ มัน
แพงมากนัก จนี และอนิ เดียเปนผูใชพ ลังงานทมี่ อี ทิ ธิพลตอ ตลาดนาํ้ มนั โลก

7 กองทนุ ประเภท hedge funds หันไปลงทนุ ซือ้ ขายเกง็ กําไรในตลาดนํ้ามนั ลวงหนา มากข้ึน ท้ังน้ี
เพื่อหลีกเลี่ยงการลงทุนในรูปของเงินดอลลารสหรัฐ ซึ่งในระยะหลังมีแนวโนมออ นคาลงมากเม่ือเปรียบ
เทียบกับเงนิ สกุลอน่ื ๆ เนื่องจากภาวะตลาดนํ้ามนั ตามท่ีกลา วมาแลว ช้ีใหเห็นวาราคานํ้ามันมีแนวโนม ที่จะ
สูงข้ึน ผจู ดั การกองทุนเหลา นีจ้ งึ เกง็ กาํ ไรโดยการซื้อนํ้ามันไวล ว งหนา เพ่ือขายเอากําไรในอนาคต สง ผลให
ราคานา้ํ มันทงั้ ในตลาด spot และตลาดลว งหนา สูงขนึ้ อีกระดบั หน่ึง

ปรากฏการณโ ลกรอนและปรากฏการณเรอื นกระจก
คา ผิดปกติของอุณหภูมิเฉลี่ยท่ีผิวโลกท่ีเพ่ิมขึ้นในชว งป พ.ศ. 2403–2549 เทียบกับอุณหภูมิ

ระหวาง พ.ศ. 2504–2533 คาเฉล่ียอุณหภมู ิผิวพืน้ ทผี่ ิดปกติทีเ่ ทียบกบั อุณหภมู ิเฉล่ยี ระหวา งป พ.ศ. 2538
ถงึ พ.ศ. 2547

ในชว ง 100 ปท ่ีผานมา นับถึง พ.ศ. 2548 อากาศใกลผ ิวดินท่ัวโลกโดยเฉลี่ยมีคา สูงขึ้น 0.74 ± 0.18
องศาเซลเซียส ซึ่งคณะกรรมการระหวา งรัฐบาลวาดว ยการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ
(Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC) ของสหประชาชาติไดส รุปไววา “จากการ
สังเกตการณการเพิ่มอุณหภูมิโดยเฉล่ียของโลกที่เกิดขึ้นต้ังแตก ลางคริสตศตวรรษท่ี 20 (ประมาณตั้งแต
พ.ศ. 2490) คอ นขางแนชัดวา เกิดจากการเพ่ิมความเขม ของแกสเรือนกระจกท่ีเกิดขึ้นโดยกิจกรรมของ
มนุษยท ่เี ปน ผลในรูปของปรากฏการณเรอื นกระจก” ปรากฏการณธรรมชาติบางอยาง เชน ความผันแปร
ของการแผร ังสจี ากดวงอาทิตยแ ละการระเบิดของภูเขาไฟ อาจสง ผลเพียงเล็กนอ ยตอ การเพ่ิมอุณหภูมิใน
ชวงกอ นยุคอุตสาหกรรมจนถึง พ.ศ. 2490 และมีผลเพียงเล็กนอ ยตอการลดอุณหภูมิหลังจากป 2490
เปน ตนมา ขอสรปุ พนื้ ฐานดงั กลาวนไี้ ดร บั การรับรองโดยสมาคมและสถาบันการศึกษาทางวิทยาศาสตรไม
นอยกวา 30 แหง รวมทั้งราชสมาคมทางวิทยาศาสตรระดับชาติที่สําคัญของประเทศอุตสาหกรรมตา งๆ
แมน ักวิทยาศาสตรบ างคนจะมีความเห็นโตแ ยง กับขอ สรุปของ IPCC อยูบาง [4] แตเ สียงสวนใหญข อง
นักวทิ ยาศาสตรท ี่ทํางานดา นการเปลี่ยนแปลงของภูมอิ ากาศของโลกโดยตรงเหน็ ดวยกับขอสรุปนี้

ห น้ า | 37

แบบจําลองการคาดคะเนภูมิอากาศ บงชี้วาอุณหภูมิโลกโดยเฉลี่ยท่ีผิวโลกจะเพิ่มขึ้น 1.1 ถึง 6.4
องศาเซลเซียส ในชวงคริสตศตวรรษที่ 21 (พ.ศ. 2544–2643) คา ตัวเลขดังกลา วไดมาจากการจําลอง
สถานการณแ บบตา งๆ ของการแผข ยายแกสเรอื นกระจกในอนาคต รวมถงึ การจาํ ลองคาความไวภูมิอากาศ
อีกหลากหลายรูปแบบ แตความรอนจะยังคงเพ่ิมข้ึนและระดับน้ําทะเลก็จะสูงขึ้นตอ เนื่องไปอีกหลาย
สหัสวรรษ แมว าระดับของแกส เรอื นกระจกจะเขาสภู าวะเสถยี รแลวก็ตาม การทอ่ี ุณหภมู ิและระดบั นํ้าทะเล
เขา สูส ภาวะดุลยภาพไดชาเปน เหตุมาจากความจุความรอนของน้ําในมหาสมุทรซึ่งมีคาสูงมาก การท่ี
อุณหภูมิของโลกเพ่ิมสูงข้ึนทําใหระดับนํ้าทะเลสูงขึ้น และคาดวา ทําใหเ กิดภาวะลมฟา อากาศ ที่รุนแรง
มากขน้ึ ปรมิ าณและรปู แบบการเกดิ หยาดน้าํ ฟา จะเปลี่ยนแปลงไป ผลกระทบอ่ืนๆ ของปรากฏการณโลก
รอนไดแ ก การเปลี่ยนแปลงของผลิตผลทางเกษตรการเคลื่อนถอยของธารน้ําแข็ง การสูญพันธุพืช-สัตว
ตา งๆ รวมท้งั การกลายพันธุและแพรข ยายโรคตางๆ เพ่ิมมากข้ึนรัฐบาลของประเทศตางๆ แทบทุกประเทศ
ไดล งนามและใหส ตั ยาบนั ในพธิ ีสารเกียวโต ซ่งึ มงุ ประเดน็ ไปทกี่ ารลดการปลอ ยแกส เรอื นกระจก แตย ังคงมี
การโตเถียงกันทางการเมืองและการโตวาทีสาธารณะไปทั่วทั้งโลกเกี่ยวกับมาตรการวา ควรเปนอยางไร
จึงจะลดหรอื ยอ นกลบั ความรอ นท่ีเพ่ิมข้ึนของโลกในอนาคต หรือจะปรับตัวกันอยา งไรตอ ผลกระทบของ
ปรากฏการณโ ลกรอ นท่คี าดวา จะตอ งเกดิ ขึ้น

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช (รัชกาลที9่ ) มพี ระราชดาํ รสั เกี่ยวกับปรากฏ
การณเรอื นกระจก ทศี่ าลาดสุ ดิ าลัย อยา งลกึ ซงึ้ กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี จงึ ไดร บั สนองกระแส
พระราชดาํ รัส นําเขาประชมุ คณะรัฐมนตรี จนกระทงั่ ทาํ ใหว ันที่ 4 ธ.ค. ของทกุ ป เปนวนั สิง่ แวดลอ ม
แหงชาติ ตัง้ แตป 2534 เปน ตนมา

จากผลงานพระราชดําริและการทรงลงมือปฏบิ ตั ิพฒั นาดวยพระองคเ อง เกี่ยวกับสภาพแวดลอม
โดยเฉพาะอยา งย่ิง ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ท่ีมีคุณประโยชนตอ คนชนชาติตา งๆ ท้ังดานเศรษฐกิจ
สังคม ความมนั่ คงของมนุษยแ ละการเมือง ซึ่งเปน ที่ประจักษไ ปทั่วโลก องคการสหประชาชาติ โดยนายโคฟ
อันนัน อดตี เลขาธิการองคการสหประชาชาติ จงึ ไดเ ดินทางมาประเทศไทย ในวาระมหามงคลฉลองสิริราช
สมบัตคิ รบ 60 ป เขาเฝาพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูห ัว วันที่ 26 พ.ค. 2549 เพ่ือถวายรางวัล “UNDP Hu
man Development Lifetime Achievement Award” (รางวลั ความสาํ เรจ็ สูงสดุ ดานการพัฒนามนุษย)
ซึ่งเปน รางวัลประเภท Life - Long Achievement และพระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัวทรงเปน
พระมหากษัตริยพระองคแรกในโลกทไี่ ดรบั รางวลั นี้

องคการสหประชาชาติ ไดย กยองพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัว เปน “พระมหากษตั ริยนกั พฒั นา”
และกลาวถึงปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง (Sufficiency Economy) ของพระองควา เปน ปรชั ญาหรอื ทฤษฎี
ใหมท ่ีนานาประเทศรูจ กั และยกยอง โดยท่ีองคการสหประชาชาติไดสนบั สนุนใหป ระเทศตางๆ ทเ่ี ปน สมาชิก
ยึดเปนแนวทางสูก ารพัฒนาประเทศท่ยี ่งั ยนื

ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง มิใชเปนเพียงปรัชญานามธรรม หากเปนแนวทางปฏิบัติซึ่งสามารถ
จะชวยท้งั แกไ ขและปองกันปญหาที่เกิดจากกเิ ลสมนุษย และความเปลยี่ นแปลงทซี่ บั ซอนรุนแรงขน้ึ ทกี่ ําลัง

38 | ห น้ า

เกดิ ขน้ึ กับมนษุ ยท ง้ั โลก และปญหาทล่ี กุ ลามตอ ถึงธรรมชาตกิ อ ใหเกดิ ความเปล่ียนแปลงใหญใ นเชงิ รนุ แรง
และสรา งปญ หายอนกลบั มาทมี่ นษุ ย

โดยท่ัวไป มักเขาใจกันวา ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เหมาะท่ีจะใชเ ฉพาะกับคนยากจน คน
ระดับรากหญา และประเทศยากจน อีกท้ังเคร่ืองมือ เทคโนโลยี ก็จะตองใชเฉพาะเคร่ืองมือราคาถูก
เทคโนโลยตี าํ่ การลงทนุ ไมค วรจะมีการลงทุนระดบั ใหญ แตใ นความเปน จริง ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง
ก็ตอ งการคนและความคิดทก่ี าวหนา คนทก่ี ลา คดิ กลาทําในส่งิ ใหมๆ

เนอ่ื งจากการนําปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งไปใชประโยชนใ นดา นตางๆ ไมมสี ตู รสําเรจ็ หรือคมู ือการ
ใชปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งสาํ หรบั ภารกจิ ดงั เชน วิกฤตโลกรอ นผูเ กยี่ วของจึงตอ งศกึ ษาทาํ ความเขา ใจ
แลว กพ็ ฒั นาแนวทางหรือแนวปฏบิ ตั สิ ําหรับแตล ะปญ หาขนึ้ มา โดยยดึ หลกั ทีส่ ําคญั ดังเชน

- การคิดอยา งเปนระบบ อยา งเปนกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร
- หลักคิดท่ีใช ตองเปน หลักการปฏิบัติที่เปน สายกลาง ท่ีใหค วามสําคัญของความสมดุลพอดี
ระหวา งทุกสงิ่ ทเี่ ก่ียวของ ดังเชน ระหวา งธรรมชาติกบั มนุษย
- ขอมูลทใ่ี ช จะตองเปน ขอมูลจริง ที่เกิดจากการศึกษา การวิจัย หรือการลงสนามใหไดขอมูลท่ี
เปน จริง
- การสรางภูมติ า นทานตอ ความเปลี่ยนแปลงท่ีจะเกดิ ขน้ึ
- การยึดหลักของความถูกตอ ง คุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณ ในทุกขั้นตอนของการ
ดาํ เนนิ งานตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงเปนกระบวนการสําคัญของการสรา งภูมิตา นทานตอ ผล
กระทบและความเปลี่ยนแปลงทีก่ ําลังเกดิ ขนึ้ หรือท่จี ะเกดิ ขน้ึ
เหลา นเ้ี ปน หลักการใหญๆ ซึง่ ผทู ีร่ ับผิดชอบหรือเก่ียวขอ งหรือคิดจะทํา โครงการหรือกิจกรรมใน
ระดับคอ นขางใหญ จะตอ งคํานึงถึง และสามารถจะนําปรัชญานี้ไปใชไดท ันที และมีผูท่ีไดใ ชลว นประสบ
ความสาํ เรจ็ สูงสุดทีม่ นษุ ยพงึ จะมี คอื ความสุขทีย่ ่งั ยืน
แลว เรื่องของการแขงขัน ชิงไหวชิงพริบ การวางแผนยุทธศาสตรแ ละโลจิสติกส
(การจัดซื้อจดั หา การจัดสง การบาํ รุงรักษาอุปกรณ และการรักษาพยาบาลบุคลากร ) ในการบริหารจดั การ
ระบบ หรอื โครงการใหญๆ การใชจ ิตวิทยามวลชน การใชเทคโนโลยีกาวหนา การกําหนดแผนหรอื ตนเองให
เปน “ฝา ยรุก” มิใช “ฝา ยตง้ั รับ” ละ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงปฏิเสธหรอื ไม?
คาํ ตอบคือ ปฏเิ สธ ถา ใชอ ยา งไมถกู ตอง อยา งหลกี เลยี่ งกฎหมาย อยา งผิดคุณธรรม-จรยิ ธรรม-และ
จรรยาบรรณ อยา งไมซ ่อื ตรงตอ หนา ท่ีและความรบั ผดิ ชอบ อยา งมีเจตนาเพ่อื ผลประโยชนท ีไ่ มส ุจรติ ของตน
เอง และพวกพอง แตจ ะตอ งรูจกั และใชอยา งรเู ทา ทัน ปกปอ ง และรกั ษาผลประโยชนข องสว นรวม อยา งมี
ความคิดกาวหนา ในเชงิ สรางสรรค

ห น้ า | 39

สาํ หรับการแกปญ หา หรอื การเตรยี มเผชิญกบั ปญหาจากวิกฤตโลกรอน มีประเดน็ และเร่อื งราวทงั้
เกาและใหม ดังเชน เร่ืองของมาตรการที่ถูกกําหนดข้ึนมา เพื่อเผชิญกับภาวะโลกรอ น เพ่ือใหป ระเทศท่ี
พฒั นาแลว และท่กี าํ ลังพฒั นา (ดังเชน ประเทศไทย) ไดดํารงอยูร วมกัน พ่ึงพิง และเอื้ออาทรตอ กัน อยา ง
เหมาะสม ดังเชน เรื่อง คารบอนเครดิต ท่ีเปน เร่ืองคอ นขางใหมของประเทศไทย แตก ็เปนท้ัง “โอกาส”
และ “ปญหา” ทปี่ ระเทศไทยตองเผชญิ ซ่งึ กข็ ึน้ อยกู ับคนไทยเราเองวา จะตอ งเตรียมตัวกนั อยา งไร เพ่ือให
สามารถเปน “ท่ีพง่ึ ” ของโลกหรอื ประเทศอ่ืน แทนทจ่ี ะเปน “ปญ หา” ทเ่ี กดิ จากความไมใ สใจ หรือความใส
ใจ แตเพอ่ื จะกอบโกยผลประโยชนเทา น้นั

เร่ืองของปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งกับวิกฤตโลกรอน จึงมีโจทย มเี ปา หมายมากมาย ทีท่ า ทาย เชญิ
ชวนใหผูคนและประเทศ ที่ตองการมีชวี ติ สรางสรรคและมีความสขุ อยา งย่งั ยืนไดนําไปใช โดยใชปญญาเปน
ตัวนาํ กํากับดว ยสติ และควบคมุ ดว ยคุณธรรมกับจริยธรรม

ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงน้ี ถกู ใชเ ปน กรอบแนวคดิ และทศิ ทางการพัฒนาระบบเศรษฐกิจมหภาค
ของไทย ซ่ึงบรรจุอยใู นแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 10 ( พ.ศ. 2550 – 2554 ) เพื่อมุง สู
การพัฒนาที่สมดุลยิ่งขึ้น และมีภูมิคุมกัน เพ่ือความอยูดีมีสุข มุง สูส ังคมท่ีมีความสุขอยา งยั่งยืน ดวย
หลกั การดงั กลาวแผนพฒั นาฯ ฉบบั ท่ี 10 น้ีจะเนนเรอ่ื งตัวเลขการเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ แตย ังใหความ
สําคญั ตอระบบเศรษฐกจิ แบบทวลิ กั ษณห รอื ระบบเศรษฐกิจ ที่มีความแตกตา งกันระหวางเศรษฐกิจชุมชน
เมืองและชนบท แนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงยังถูกบรรจุในรัฐธรรมนูญของไทย เชน รัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ในสวนที่ 3 แนวนโยบายดา นการบริหารราชการแผน ดิน มาตรา 78
(1) บรหิ ารราชการแผน ดินใหเปนไปเพอื่ การพฒั นาสงั คม เศรษฐกิจ และความมนั่ คงของประเทศอยา งยัง่ ยืน
โดยตอ งสงเสรมิ การดาํ เนนิ การตามปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง และคาํ นงึ ถงึ ผลประโยชนข องประเทศชาติใน
ภาพรวมเปนสาํ คญั

นายสุรเกียรติ เสถียรไทย ในฐานะรัฐมนตรีกระทรวงการตางประเทศไดก ลาวเมื่อวันท่ี 24
พฤศจิกายน พ.ศ. 2547 ในการประชุมสุดยอด The Francophonic Ouagadougou คร้ังที่ 10
ที่ Burkina Faso วาประเทศไทยไดย ึดแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ควบคูกับ “การพัฒนาแบบยั่งยืน”
ในการพิจารณาประเทศทั้งทางดา นการเกษตรกรรม เศรษฐกิจและการแขง ขันซ่ึงเปน การสอดคลอ งกับ
แนวทางของนานาชาตใิ นประชาคมโลก

การประยุกตนําหลักปรัชญาเพื่อนํามาพัฒนาประเทศในตางประเทศนั้น ประเทศไทยไดเ ปน
ศนู ยก ลางการแลกเปลย่ี นผานทางสาํ นักงานความรวมมือเพอื่ การพฒั นาระหวางประเทศ(สพร.) โดย สพร.
มีหนา ท่ีคอยประสานงานรับความชวยเหลือทางวิชาการดานตางๆ จากตางประเทศมาสูภาครัฐ แลว
ถายทอดตอไปยังภาคประชาชน และยังสง ผานความรทู ม่ี ไี ปยังประเทศกาํ ลังพฒั นาอ่ืนๆ เรอ่ื งปรัชญา
เศรษฐกิจพอเพียงน้นั สพร. ถายทอดมาไมต ํ่ากวา 5 ป ประสานกบั สาํ นักงานคณะกรรมการพิเศษเพ่อื
ประสานงานโครงการอนั เนื่องมาจากพระราชดาํ ริ (กปร.) และคณะอนุกรรมการขบั เคล่อื นเศรษฐกจิ
พอเพียง ซ่ึงตา งชาติกส็ นใจเร่อื งเศรษฐกจิ พอเพยี ง เพราะพิสจู นแ ลววาเปน ส่งิ ทดี่ แี ละมีประโยชน ซง่ึ แตล ะ

40 | ห น้ า

ประเทศมคี วามตองการประยุกตใ ชปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งไมเหมอื นกนั ขึน้ อยูกับวิถชี วี ติ สภาพ
ภูมศิ าสตร ฯลฯ เชน พมา ศรีลังกา เลโซโท ซูดาน อัฟกานิสถาน บังกลาเทศ ภูฎาน จีน จิบูดี โคลัมเบีย
อียิปต เอธิโอเปย แกมเบีย อินโดนิเซีย เคนยา เกาหลีใต มาดากัสการมัลดีฟส ปาปวนิวกินี แทนซาเนีย
เวียดนาม ฯลฯ โดยไดใหประเทศเหลาน้ีไดม าดูงาน ในหลายระดับ ทั้งเจาหนาท่ีปฏิบัติงาน
เจา หนา ท่ฝี า ยนโยบาย จนถึงระดบั ปลดั กระทรวง รัฐมนตรีกระทรวงตางๆ[14]

นอกจากนัน้ อดิศักดิ์ ภาณุพงศ เอกอัครราชทูตไทยประจาํ กรงุ เวยี นนา ประเทศออสเตรีย ไดก ลา ว
วาตางชาตสิ นใจเร่อื งเศรษฐกจิ พอเพียง[14] เนอ่ื งจากมาจากพระราชดํารใิ นพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวท่ี
ทรงหวงใยราษฎรของพระองค และอยากรวู า ทาํ ไมรฐั บาลไทยถึงไดนาํ มาเปน นโยบาย สวนประเทศทีพ่ ฒั นา
แลวกต็ อ งการศกึ ษาพจิ ารณาเพอ่ื นําไปชวยเหลอื ประเทศอ่นื

13 นักคิดระดับโลกเห็นดว ยกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และมีการนําเสนอบทความ
บทสมั ภาษณ เปนการย่นื ขอเสนอแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงใหแ กโลก เชน ศ.ดร.วูลฟ กัง ซัคส นักวิชาการ
ดานสิ่งแวดลอ มคนสําคัญของประเทศเยอรมนี สนใจการประยุกตใชห ลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
อยา งมาก และมองวานา จะเปน อีกทางเลือกหนึ่งสําหรับทุกชาติในเวลานี้ ท้ังมีแนวคิดผลักดันเศรษฐกิจ
พอเพียงใหเปนท่ีรูจักในเยอรมนี, ศ. ดร.อมาตยา เซน ศาสตราจารยช าวอินเดีย เจาของรางวัลโนเบล
สาขาเศรษฐศาสตรป 1998 มองวา ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง เปนการใชส ง่ิ ตา งๆ ทีจ่ ําเปน ตอการดํารงชีพ
และใชโ อกาสใหพอเพียงกับชีวิตที่ดี ซึ่งไมไ ดห มายถึงความไมตอ งการ แตตองรูจักใชช ีวิตใหด ีพอ อยาให
ความสําคัญกับเรื่องของรายไดแ ละความรํ่ารวย แตใหม องท่ีคุณคา ของชีวิตมนุษย, นายจิกมี ทินเลย
นายกรฐั มนตรแี หงประเทศภูฎาน ใหท รรศนะวา หากประเทศไทยกําหนดเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงใหเ ปน
วาระระดับชาติ และดําเนินตามแนวทางน้ีอยางจริงจัง “ผมวา ประเทศไทยสามารถสรา งโลกใบใหมจาก
หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สรางชีวิตท่ีย่ังยืน และสุดทา ยจะไมหยุดเพียงแคใ นประเทศแตจ ะเปน
หลักการและแนวปฏบิ ตั ิของโลก ซ่งึ หากทําไดสําเรจ็ ไทยก็คอื ผนู ํา” [15]

ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงน้ี ไดรับการเชิดชูสูงสุดจากองคการสหประชาชาติ(UN) โดยนายโคฟ
อันนัน ในฐานะเลขาธิการองคก ารสหประชาชาติ ไดทูลเกลาฯ ถวายรางวัล The Human Development
lifetimeAchievement Award แกพ ระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัว เมือ่ วันท่ี 26 พฤษภาคม 2549 และไดมี
ปาฐกถาถึงปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง วาเปนปรัชญาท่ีมปี ระโยชนต อประเทศไทยและนานาประเทศ[6] และ
สามารถเร่ิมไดจากการสรา งภูมิคุมกันในตนเอง สูห มูบ าน และสูเศรษฐกิจในวงกวา งข้ึนในที่สุด
นาย Hakan Bjorkman รักษาการผูอํานวยการ UNDP ในประเทศไทยกลา วเชิดชูปรัชญาเศรษฐกิจ
พอเพียง และ UNDP น้ันตระหนักถึงวิสัยทัศนแ ละแนวคิดในการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัวฯ[16]
โดยที่องคก ารสหประชาชาติไดสนับสนุนใหป ระเทศตา งๆ ที่เปน สมาชิก 166 ประเทศยึดเปน แนวทางสู
การพฒั นาประเทศแบบยั่งยนื [7]

อยางไรก็ตาม ศ. ดร.เควนิ ฮวิ วสิ นั อาจารยป ระจํามหาวทิ ยาลยั นอรธ แคโรไลนา ที่แซพเพลฮิลล
ไดวิจารณร ายงานขององคการสหประชาชาติโดยสํานกั งานโครงการพัฒนาแหง สหประชาชาติ (UNDP) ท่ี

ห น้ า | 41

ยกยองปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง[17]วา รายงานฉบับดงั กลา ว ไมไ ดมเี น้อื หาสนบั สนนุ วา เศรษฐกิจพอเพยี ง
“ทางเลอื กท่ีจําเปน มากสาํ หรับโลกทก่ี าํ ลังดําเนินไปในเสนทางที่ไมยั่งยนื อยใู นขณะน้”ี (น. V . ในรายงาน
UNDP) โดยเนื้อหาแทบทั้งหมดเปน การเทิดพระเกียรติ และเปนเพียงเครอื่ งมือในการโฆษณาชวนเช่ือ
ภายในประเทศเทา นน้ั (18) สวนHakan Bjorkman รกั ษาการผูอ ํานวยการ “ UNDP” ตอ งการที่จะทําให 
เกดิ การอภิปรายพิจารณาเร่อื งนี้ แตก ารอภิปรายดังกลาวนน้ั เปนไปไมไ ด เพราะอาจสมุ เสยี่ งตอการหมนิ่
พระบรมเดชานภุ าพ ซึง่ มโี ทษถงึ จาํ คุก (10)

เมื่อปลายเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2549 นายโคฟ อันนัน เลขาธิการสหประชาชาติไดเ ขา เฝา ทูลเกลา ฯ
ถวายรางวัล Human Development Lifetime Achievement Award หมายความวา พระเจา อยูหัวสละ
ความสขุ สว นพระองค และทุม เทพระวรกาย ในการพัฒนาคนไทยในชวง 60 ป จนเปน ที่ประจักษในความ
สําเร็จ ของพระราชกรณียกจิ พระบรมราโชวาท และเปน แบบอยางทว่ั โลกได คาํ กราบบงั คมทูลของนายโคฟ
บง บอกใหเ หน็ เขาศึกษาเร่อื งปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงอยางละเอยี ด และรับปากวาจะนําไปเผยแพรทวั่
โลก รวมทงั้ ประมุขหรือผูแทนของประเทศตา งๆ ท่ีไดมาเขาเฝา และขออัญเชิญไปใชในประเทศของเขา
เพราะเหน็ วาเปน แนวทางท่ีดี

นอกจาก United Nation Development Program ( UNDP ) เปนองคก รหน่ึงภายใต
สหประชาชาติที่ดแู ลเกี่ยวกับการพัฒนา ดา นหนึ่งที่เขาตองดูแล คือการพัฒนาคน มีหนาท่ีจัดทํารายงาน
ประจําป โดยในปห นาจะเตรียมจัดทําเร่ืองการพัฒนาคนของโลก และคนในแตละประเทศ
( Country report และ Global report ) โดยในสว นของประเทศไทยจะนําเรื่องปรัชญาเศรษฐกิจ
พอเพียงเปน หลกั ในการรายงานและเผยแพร ท้ังภาษาไทยและภาษาอังกฤษเพื่อท่ีประเทศอ่ืนจะไดร ับประ
โยชนจ ากของพระราชทานที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวพระราชทานใหค นไทยมากกวา 30 ป แลว
จะเหน็ ไดวา ขณะน้ีปรชั ญาฯ นี้ ไดเ ผยแพรโ ดยองคกรระดับโลกแลว เราในฐานะพสกนิกรของพระองคท าน
นาจะภมู ิใจหันมาศึกษาและนําไปปฏบิ ตั อิ ยางจริงจงั กจ็ ะบงั เกดิ ผลดียง่ิ

฀฀฀฀