สังคมศึกษา ประถมศึกษา

45

“เจา ราม” ซ่งึ ตอ มาไดพ ระราชทานนามใหมวา “เจารามคําแหง” หลังจากตีทัพขุนสามชนเจาเมืองฉอดแตก
พา ยไป (พระราชบิดาจงึ ทรงขนานพระนามวา พระรามคําแหง ซึ่งแปลวา พระรามผูกลา หาญ)

พอขนุ รามคาํ แหงราช เสดจ็ ข้นึ ครองราชสมบัติเปน กษตั ริยองคที่สามแหงราชวงศพระรว ง พ.ศ. 1826
ปรากฏในศิลาจารึกพอขุนรามคําแหง (ศิลาจารึกสุโขทัยหลักท่ี 1) ในยุคพอขุนรามคําแหงมหาราชเปนยุคท่ี
กรุงสุโขทัยเฟองฟูและเจริญข้ึนกวาเดิมมาก ระบบการปกครองมีประสิทธิภาพ มีการติดตอสัมพันธกับ
ตา งประเทศ ในดานเศรษฐกิจและการเมือง ประชาชนอยดู ีกนิ ดี ทรงเปนนกั รบทเี่ กง กลา มาก ทรงทําสงคราม
และปราบปรามเมอื งตา ง ๆ จนเปน ทีเ่ กรงขามของอาณาจกั รอนื่ สง ผลใหอาณาจกั รสโุ ขทยั สงบสุขตลอดมา

พระราชกรณยี กิจท่สี ําคญั ของพอขนุ รามคําแหง

1. ดา นการเมืองการปกครองมีการขยายอาณาเขตอยางกวางขวางมากท่ีสุดในสมัยสุโขทัย โดยทิศ-
ตะวันออกไดล าว ทศิ ใตไ ดด นิ แดนแหลมมลายู ทิศตะวนั ตกไดห ัวเมอื งมอญ

2. เอาใจใสดูแลทุกขสุขของราษฎร โดยใหผูที่ไดรับความเดือดรอนมาสั่นกระดิ่งกราบทูลความ
เดอื ดรอนใหทรงทราบ พระองคจ ะทรงชวยตัดสินใหความชวยเหลอื เสมอื น “พอปกครองลูก”

3. จดั สรา งพระแทน มนงั ศิลาบาตร ไวสาํ หรบั พระสงฆข นึ้ แสดงธรรม และทรงรบั เอาพระพุทธศาสนา
จากลังกาเขามาเปนศาสนาประจําชาติ ทําใหเปนการวางรากฐานใหพุทธศาสนาเปนศาสนาประจําชาติไทย
มาจนถึงทกุ วนั นี้

4. มีการสรางทํานบกั้นนํ้าสําหรับใชในการเพาะปลูก และปองกันการขาดแคลนนํ้าโดยอาศัย
แนวคันดนิ ท่เี รียกกวา “เข่อื นพระรว ง”

5. ดานวฒั ธรรมท่สี ําคญั ซงึ่ แสดงความเปนชาติ คือ ภาษา พอขุนรามคําแหงทรงคิดประดิษฐอักษรไทยข้ึน
ใชแทนอกั ษรขอม เมือ่ พ.ศ. 1826 เรียก “ลายสือไทย” ซ่ึงทําใหคนไทยในปจจุบันมีอักษรไทยใชมีการจารึก
เรือ่ งราวของสโุ ขทัยลงบนแทนหิน ซงึ่ ตอมาเรยี กวา “ศิลาจารกึ หลกั ที่ 1”

6. เครื่องสังคโลก มีการเจริญสัมพันธไมตรีกับประเทศจีน ไดรับความรูเร่ืองการทําถวยชาม
เครื่องเคลือบดนิ เผาจากจนี มกี ารตง้ั โรงงานเครอ่ื งเคลอื บดนิ เผาข้นึ ในกรงุ สุโขทยั และเมืองศรีสัชนาลยั ซึ่งเรียก
เคร่ืองเคลือบดินเผาทผี่ ลติ ข้ึนในสมัยนั้นวา “เคร่ืองสังคโลก” ปจ จบุ ันเปน สงิ่ ทท่ี รงคุณคา ที่หายากย่ิง

จากพระราชประวตั แิ ละพระราชกรณยี กจิ ของพอขุนรามคําแหง จงึ ทาํ ใหมหาชนในสมยั ตอมาไดสาํ นกึ
ในพระมหากรณุ าธิคุณ จึงไดถวายสมัญญานามตอ ทา ยพระนามวา “มหาราช” เปนองคแ รกของชาติไทย
และเปนทีย่ อมรับในการขานพระนามสืบมาวา พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช

อักษรลายสอื ไท มลี กั ษณะคลายตวั อกั ษรของขอม หลกั ศลิ าจารึกหลกั ที่ 1

46

สมัยอยธุ ยา

พระนเรศวรมหาราช

พระนเรศวรมหาราช เปน พระมหากษัตริยไทยในสมัยอยุธยาทมี่ ชี ่ือเสียงมากท่ีสุดในดานการรบ
และการปกครอง เปนผูกอบกูเอกราชของชาติไทย หลังจากตกเปนเมืองข้ึนของพมานานถึง 15 ป ในสมัย
พระองค มีการทาํ สงครามทีย่ ิง่ ใหญก ับประเทศพมา คือ สงครามยุทธหัตถี

พระบรมราชานุสรณดอนเจดยี  จงั หวัดสุพรรณบุรี ภาพจิตรกรรมพระราชประวัตสิ มเดจ็ พระนเรศวรมหาราช
ตอนยุทธหัตถี วดั สุวรรณดาราราม จงั หวัดพระนครอยธุ ยา

พระราชประวตั ิ

สมเด็จพระนเรศวรมหาราช มพี ระนามเดมิ วา พระองคด าํ เปน พระราชโอรสในสมเดจ็ พระมหาธรรม-
ราชาและพระวิสุทธิกษัตริย (พระราชธิดาของสมเด็จพระศรีสุริโยทัยและสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ)

เสด็จพระราชสมภพ เมื่อ พ.ศ. 2098 ที่เมอื งพิษณโุ ลก มพี ระเชษฐภคินี คือ พระสพุ รรณกัลยา มพี ระอนุชา คือ
สมเด็จพระเอกาทศรถ (องคขาว) ขณะทที่ รงพระเยาวพระองคใชชีวิตอยูในพระราชวังจันทน เมืองพิษณุโลก
จนกระทั่งพระเจาบุเรงนอง ยกทัพมาตีเมืองพิษณุโลก ในสงครามชางเผือก จึงทําใหเมืองพิษณุโลกตอง

แปรสภาพเปน เมืองประเทศราชของหงสาวดี และพระเจาบุเรงนอง ทรงขอพระนเรศวรไปเปนองคประกัน
ทห่ี งสาวดี ทาํ ใหพระองคตองจากบานเมืองไปตัง้ แตพ ระชนมม ายุเพยี ง 9 พรรษา ครัน้ พระชนมายุ 15 พรรษา
เสด็จกลับมาประทบั ทปี่ ระเทศไทย สมเด็จพระมหาธรรมราชา พระราชทานนามใหพระองคว า “พระนเรศวร”

และโปรดเกลาฯ ใหเปน พระมหาอปุ ราชาไปปกครองเมืองพิษณุโลก ทรงฟน ฟูกําลังทหาร สะสมกําลังคนและ
อาวธุ ในท่ีสุดกท็ รงกอบกูเ อกราชของกรงุ ศรีอยธุ ยามาได หลังจากท่ไี ทยตกเปน เมืองขน้ึ ของพมานานถึง 15 ป
เสด็จสวรรคต วนั ท่ี 25 เมษายน พ.ศ. 2148 พระชนมายุ 48 พรรษา

พระราชกรณยี กจิ ทส่ี ําคัญของสมเด็จพระนเรศวร

1. ในวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2135 พระองคท รงกระทํายทุ ธหัตถกี ับพระมหาอุปราชของพมา
ที่ตําบลหนองสาหราย เมืองสุพรรณบุรี ทรงฟนพระมหาอุปราชาสิ้นพระชนมบนคอชาง นับเปนชัยชนะ

อยางเด็ดขาดเหนือพมา จนทําใหกรงุ ศรอี ยธุ ยาวา งเวน จากการทาํ ศึกสงครามกับพมายาวนานถงึ 160 ป

47

2. ทรงขยายอํานาจไปหัวเมืองตาง ๆ จนทําใหอาณาจักรอยุธยามีอาณาเขตกวางขวาง สามารถยึด
ครองลานชาง ลานนา เชยี งใหม ลาํ ปาง เขมร และพมา บางสว นไวได

3. ทรงสง เสรมิ การคาขายกับตา งประเทศ โดยอนุญาตใหพอคาตางชาติมาคาขายภายในอาณาจักร
อยุธยาได เชน จีน สเปน และฮอลนั ดา เปนตน ซึง่ บางประเทศท่ีเขา มานั้นไดตัง้ สถานกี ารคา ขน้ึ ดวย

ในสมยั พระนเรศวรมหาราช อาณาจักรอยุธยามีอาณาเขตกวางขวางที่สุด และมีความเจริญรุงเรืองมาก
ดวยพระปรีชาสามารถของพระองค ทําใหพระองคไดรับพระราชสมัญญาเปน “มหาราช”และในวันที่ 25
มกราคม ซึ่งตรงกับวนั กระทํายุทธหตั ถี รฐั บาลไทยประกาศใหว ันท่ี 25 มกราคม ของทุกป เปนวันกองทพั ไทย

สมเด็จพระนเรศมหาราชทรงทาํ ยทุ ธหตั ถกี ับพระมหาอุปราช

สมเดจ็ พระนารายณม หาราช

สมเด็จพระนารายณมหาราช เปนพระมหากษัตรยิ ท ่มี พี ระปรชี าญาณ ดา นการตา งประเทศและศิลปะ-
วรรณคดีอยา งสูง ในราชสํานกั พรอมพร่ังไปดวยนักปราชญ ราชกวีคนสําคัญ ในยุคน้ันไดช่ือวาเปน “ยุคทอง
ของวรรณคดไี ทย”

48

พระราชประวัติ

สมเด็จพระนารายณม หาราช เสด็จพระบรมราชสมภพ เม่อื พ.ศ. 2175 เปนพระราชโอรสในสมเด็จ-
พระเจา ปราสาททอง กบั พระนางศิรริ าชกัลยา

พระนารายณมหาราช เสด็จขึ้นครองราชย เม่ือวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2199 ขณะมีพระชนมายุ
25 พรรษา และไดส รางเมอื งลพบรุ ขี ึ้นเปน ราชธานีแหงที่ 2 พระองคท รงเสด็จสวรรคต เม่ือวนั ท่ี 11 กรกฎาคม
พ.ศ. 2231 ณ พระทน่ี ั่งสุทธาสวรรย พระนารายณร าชนิเวศน จังหวดั ลพบุรี

พระนารายณราชนเิ วศน จงั หวัดลพบรุ ี

พระราชกรณียกิจท่ีสําคัญของสมเด็จพระนารายณม หาราช

สมเดจ็ พระนารายณมหาราช ทรงเปนพระมหากษัตริยท่ีทรงพระปรีชาสามารถอยางย่ิง ทรงสราง
ความเจรญิ รุง เรอื ง และความยงิ่ ใหญใหแ กกรุงศรอี ยธุ ยาเปน อยางมาก มพี ระราชกรณยี กจิ ที่สําคัญ ดงั น้ี

1. ดา นการปกครองขยายดนิ แดนโดยทรงยกทัพไปตเี มืองเชียงใหม และเมืองพมาอีกหลายเมือง เชน
มะรดิ ตะนาวศรี และมีพระยาโกษาธิบดี (เหลก็ ) เปน กําลงั สาํ คัญใหสมเด็จพระนารายณสามารถยึดหัวเมือง
ของพมาได

2. ดานวรรณคดีไทย ในสมยั พระองคถ ือเปน ยุคทองของวรรณคดี กวที มี่ ชี ือ่ เสยี ง เชน พระมหาราชครู
พระศรมี โหสถ ศรปี ราชญ วรรณคดีที่สําคัญไดแก สมุทรโฆษคาํ ฉันท และหนงั สอื จนิ ดามณี ซง่ึ เปนแบบเรียน
ภาษาไทยเลมแรกของไทย ฯลฯ

3. ดานการตางประเทศ มีความสัมพันธกับนานาประเทศ ทั้งในยุโรปและเอเชีย ไดมีชาวกรีก
ชื่อ คอนสแตนตนิ ฟอลคอน เขามารับราชการดูแลการคา กับชาวตางชาติ การคาก็เจริญรุงเรือง มีรายไดเขา
ประเทศมาก สมเดจ็ พระนารายณมหาราช จึงทรงแตงตั้งใหเปน เจาพระยาวิชาเยนทร ฝรั่งเศสเปนชาติที่มี
บทบาทมากทั้งในการคาและการเผยแพรศาสนา พระองคไดทรงพระราชทานที่ดินใหปลูกสรางโบสถและ
โรงเรยี น

4. ทรงมเี สรีภาพในการนับถือศาสนา ในสมยั พระองค มิชชันนารีจากภาคตะวันตก เขามาเผยแพร
ครสิ ตศาสนา พระองคทรงอนุญาตใหตง้ั บานเรอื น สรางโบสถในดินแดนอยุธยาและประชาชนสามารถนับถือ
ศาสนาไดอยางเสรี

49

นบั ไดว า ในยคุ ของพระองคทรงสรางความเจริญรุงเรืองท้งั ดา นเศรษฐกิจ การพฒั นาประเทศ และเปน
ยุคทองของวรรณคดีไทย พระองคจ ึงไดรับการยอมรบั และไดร ับการยกยอ งเปน “มหาราช”

สมเด็จพระนารายณม หาราช ทรงพระปรีชาสามารถในหลาย ๆ ดา น ทําใหบ า นเมืองเขมแข็ง รุงเรือง
ทางกวีนิพนธ แกปญหาจากการถูกตางชาติรุกราน จึงสมควรอยางย่ิงท่ีจะไดรับการยกยองถวายพระนาม
“มหาราช”

ชาวบานบางระจัน

ชาวบา นบางระจัน เปนตวั อยางของความสามัคคี ในการรวมตัวกันตอสแู ละรวมพลังสามารถตา นทาน
กองทัพพมาไดห ลายครัง้ จนไดช อ่ื วา “เขมแขง็ กวากองทัพของกรุงศรีอยุธยาในสมัยน้ัน” มีกิตติศัพทเลืองลือ
ในดา นวีรกรรม ความกลา หาญจารกึ ไวใ นประวตั ศิ าสตร

อนุสาวรยี วรี ชนคายบางระจนั อยูท ่จี งั หวัดสิงหบ รุ ี

ประวัติความเปนมาและผลงาน

การรบที่บางระจัน เปน การรบเพื่อปองกนั ตัวเองของชาวบานเมอื งสงิ หบ ุรีและเมืองตาง ๆ ที่พากันมา
หลบภัยของกองทัพพมาทีบ่ างระจนั ในคราวการเสยี กรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง ซึ่งสามารถเขาตีกองทัพพมาได
หลายคร้งั

50

พ.ศ. 2308 เนเมยี วสหี บดี ไดย กกองทพั พมา รุกเขาสูอาณาจักรอยุธยาจากทางเหนือ ไดมาหยุดอยูท่ี
เมืองวเิ ศษชัยชาญ ทหารพมา เท่ยี วกวาดตอ นผูค นและทรพั ยสิน ทําใหราษฎรตางพากันโกรธแคนตอการกดขี่
ขมเหงของทหารพมา จึงมีการแอบคบคิดกันตอสู ชาวเมืองวิเศษชัยชาญ เมืองสิงหบุรี เมืองสรรคบุรีและ
ชาวบานใกลเคียงพากันคิดอุบายเพื่อลอลวงทหารพมา มีหัวหนาท่ีเปนผูนําท่ีสําคัญคือ นายแทน นายโชติ
นายอนิ นายเมอื ง ลวงทหารพมา ไปเพ่อื ฆาฟนตายประมาณ 20 คน แลว จึงพากันหนีไปยังบางระจัน จึงเปนที่
เลอ่ื งลือไปท่ัว

ในขณะเดียวกันชาวเมืองตาง ๆ ท่ีอยูใกลเคียงตางก็เขามาสมทบและหลบอาศัยอยูท่ีบางระจัน
เปน จํานวนมาก การพยายามเขา ตีคา ยบางระจันของทหารพมา ไดม ีการสง กองทัพเขารบถงึ 8 ครั้งดว ยกัน ในที่สุด
พมา กส็ ามารถตีคา ยใหญบางระจนั ไดในป พ.ศ. 2309 รวมเวลาทไ่ี ทยรบกบั พมาเปน เวลาทง้ั สิน้ 5 เดือน

แมวาคายบางระจันจะตองพายแพแกพมาก็ตาม แตวีรกรรมในครั้งน้ันไดรับการจารึกอยูใน
ประวัติศาสตรแ ละจติ ใจของประชาชนชาวไทยตลอดมา เพ่อื เปนการรําลึกถงึ วีรกรรมอนั ยง่ิ ใหญค วามกลา หาญ
รกั ชาติ จังหวดั สิงหบ รุ ี จงึ ไดก อสรางอนุสาวรยี ใ หก บั ผนู ําคา ยบางระจันทั้ง 11 ทานขนึ้ และกาํ หนดใหทกุ วันท่ี
4 กุมภาพนั ธ ของทกุ ป เปน วันสดดุ ีคายบางระจนั

ประวัติหวั หนา ชาวบานบางระจนั ท้ัง 11 ทา น

นายทองแกว
อยเู มืองวิเศษชยั ชาญ เม่ือถกู กองทัพพมาตีเมืองวิเศษ
แตกและยึดเมืองได นายทองแกว จึงรวบรวมชาวบานหลบหนี
ไปอยูบานโพธิ์ทะเล ทานหนีออกมาคราวเดียวกับนายดอก
ตองแยกกันอยูเ พราะมีชาวบานกนั มาก
ตอ มากองทัพพมาทางเหนอื ยกลงมาปลน ขม เหง
ชาวบา นมากขึน้ จึงชกั ชวนกนั มาอยูว ัดโพธ์เิ กา ตน
บานบางระจนั
ทานเปนบุคคลสําคัญอีกคนหน่ึงในการออกรบและ
รวมวางแผนในการรบดว ย ทา นไดท าํ การตอ สูก บั กองทพั พมา
จนเสียชวี ติ ในท่ีรบ

51

นายดอก
ทา นอยเู มอื งวิเศษชัยชาญ เมือ่ กองทพั พมายกมาสมัย
กรุงศรีอยุธยา แมทัพพมาส่ังใหกองทัพออกตีหัวเมือง
ตา ง ๆ เมืองวิเศษชยั ชาญจึงอยูในกลุมเปาหมาย เม่ือกองทัพ
พมา เขาตีเมอื งวเิ ศษชัยชาญแตก นายดอกจึงชักชวนชาวบาน
ไปอยบู านตลบั คอื บา นกลับในปจ จุบนั
กองทพั พมา เท่ียวออกลาดตระเวนเปนบรเิ วณกวา ง
ทาํ ใหชาวบา นเดอื ดรอ นเพราะถูกทหารพมา ขม เหง จึงชักชวน
กันหนมี าอยทู ีว่ ดั โพธิ์เกาตน คายบางระจนั
นายดอกเปน ผูนาํ ชาวบา นทานไดร ว มรบกบั ชาวบาน
บางระจนั กองทพั พมาบกุ เขา ไดแ ลว ทําใหท า นเสียชวี ิต
ในสนามรบ

ขุนสรรค
จากเมืองสรรคบุรี ทานไดรวบรวมชาวบานตอสูกับ
ทหารพมา ที่ยกทัพมาทางเมอื งอุทยั ธานี ทา นมีฝม ือในการ
ยิงปน
เมอ่ื ทา นกบั ชาวบานตอ ตา นทหารพมา ไมไ หว
จงึ ชกั ชวนชาวบานมารวมกันทบ่ี างระจันและไดร ว มรบกบั
ชาวบานสีบัวทอง ชาวเมืองวิเศษชยั ชาญ ชาวบางระจันทม่ี า
รวมกันอยู ณ วัดโพธ์ิเกาตน คายบางระจัน ทา นไดใ หช าวบาน
รวบรวมอาวธุ ตา ง ๆ ท่ียึดไดจากทหารพมา ในการรบครง้ั
กอ น ๆ ทีไ่ ดร ับชัยชนะ
ครั้งหนง่ึ ทานไดรว มกบั นายจันหนวดเขี้ยวทานไดคุมพล
100 คน ตีทพั ของอาคาปนคญีแตกพาย ทานไดรวมรบ อยูใน
คายจนกระทง่ั เสยี ชีวติ ในที่รบ

52

นายทองแสงใหญ
ทานเปน 1 ใน 11 ทานท่ีเปนผูนําระดับแนวหนา
และทานเปนผูที่คิดต้ังคายนอย เพ่ือลวงทหารพมา ทานคัด
ชายฉกรรจจาํ นวนหน่งึ ตั้งคายขึ้นอีกคายหน่ึงซ่ึงหางออกจาก
คา ยใหญอ อกไป
ในคายใหญซ่ึงเต็มไปดวยคนแก ท้ังหญิง ชาย เด็กเล็ก
และผปู ว ยท่ีบาดเจบ็ จากการสรู บและมีการเสียชีวิตทกุ วนั
ทานตอสูกับทหารพมาดวยกําลังที่มีอยูทั้งหมด
จนวาระสดุ ทายทา นก็ไดเ สยี ชีวติ ในสนามรบ

นายทองเหมน็
ทานเปนชาวบางระจัน เขารวมในคายบางระจัน
และเปน อีกทา นหนง่ึ ท่ีรว มวางแผนในการรบ
ในการรบครั้งที่ 4 ทานทําหนาท่ีเปนปกขวารวมกับ
นายโชติ นายดอก นายทองแกว คมุ พล 200 คน ไปขามคลอง
บานขุนโลกตีโอบหลังขาศึก ผลทําใหทัพพมาแตกพายและ
ไดฆาแมทัพพมา คอื สุรินทรจอขอ ง
ครั้งสุดทายพมาทําการรบแตในคายโดยยิงปนใหญ
ออกมา นายทองเหม็นสุดทจ่ี ะทนรวมกับพวกชาวบานจํานวน
หน่งึ โดยนายทองเหมน็ ขี่กระบอื เผอื กตลยุ ผาคายพมา จึงเสีย
ทพี มา นายทองเหมน็ ถูกพมา จับฆาตายในทนี่ น้ั

53

พนั เรือง
เปนหัวหนาหมูบาน เม่ือถูกพมาเขาปลนหมูบาน
หาขาวปลาอาหารใหทหาร ชาวบานถกู ทหารพมารงั แกขมเหง
จึงไดรับความเดือดรอน นายพันเรือง นายทองแสงใหญ
นายจันหนวดเข้ียว ปรึกษากันใหชาวบานบางระจันท้ังหมด
ไปอยูในวัดโพธ์ิเกาตนเปนที่หลบทหารพมา เพราะมีคลอง
ธรรมชาติลอมรอบถึง 2 ช้ันและรวมชายฉกรรจในหมูบานได
จํานวนหนึ่งจึงแบงกลุมกันออกลาดตระเวนหลอกลอทหาร
พมาใหหลงทางเขาตีไมถูกและนายพันเรือง ยังเปนผูออก
ความคิดหลอปนใหญเพ่ือยิงทําลายคายพมา จึงชักชวน
ชาวบานชวยกันสละทองเหลือง ทองแดง หลอปนขึ้น
2 กระบอก แตใชการไมได อาจเปนเพราะโลหะไมเปนชนิด
เดียวกันหรือไมมีความชํานาญการ ชาวบานตองอยูในสภาพ
เสียขวัญกําลังใจและทานไดหลบหนีทหารพมาในคราว
คา ยแตกไปเสียชีวิตริมฝง คลองหนาวดั ขนุ สงฆหางจากคา ย

นายเมอื ง
เปนคนบานสีบัวทอง เมืองสิงหบุรี รวมกับ นายอิน
นายโชติ นายแทน และชาวบา นอกี จํานวนหนงึ่ ลวงทหารพมา
ไปฆาและทานเปนคนไปนมิ นตพระอาจารยธรรมโชตจิ ากแขวง
เมอื งสพุ รรณบุรมี าอยูวัดโพธ์ิเกาตน คายบางระจัน นายเมือง
เปน 1 ใน 11 ผูนําชาวบานในคายที่คุมคนออกตอสูกับพมา
จนกระท่งั เสียชวี ติ ในสนามรบ

54

นายอิน
เปน คนบา นสบี วั ทอง ที่มากบั นายแทน นายโชติและ
นายเมือง เปน คนหนง่ึ ทร่ี ว มกันฆา ทหารพมาในครง้ั แรกแลว มา
รวบรวมกําลังตง้ั คา ยบางระจนั ขนึ้ ณ วัดโพธเ์ิ กา ตน ทา นเปน
1 ใน 11 ผนู าํ ชาวบานทอี่ อกตอสกู ับทหารพมา ดว ยความกลา -
หาญจนตวั ตายในสนามรบ

นายโชติ
เปนคนบานสีบัวทอง แขวงเขตเมืองสิงหบุรีติดตอ
เมืองสพุ รรณบรุ ี นายโชติไดรวมชาวบา นที่ถูกกองลาดตระเวน
ของทหารพมา ขมเหงและใหส ง หญิงสาวให
ในคร้งั นน้ั ทานกบั พรรคพวกไดลวงทหารพมาไปฆาได
กวา 20 คน จากน้ันทานและชาวบานจึงมาอยูรวมกัน
ณ บางระจัน
ทา นไดต อสูกับทหารพมา จนเสยี ชีวิตในสนามรบ

55

นายแทน
เปนคนบานศรีบัวทอง แขวงเมืองสิงหบุรี เปนผูท่ีมี
ความกลาหาญและมฝี มือในการวางแผนรบ จัดไดว าเปน
แมทัพใหญอีกทานหนึ่ง นายแทนคุมพลเขารบกับพมา
หลายครั้งไดร บั ชยั ชนะในการรบครง้ั ท่ี 4 ทานคุมพล 200 คน
เปน ทัพหลวง ทา นคมุ พลเขาตลี วงพมากอนและใหทัพปกขวา
และปกซายเขาตีโอบหลัง สนามรบ คือ ฝงคลองทุงหวย
ไผส ะตือ สีต่ น
ในการรบครั้งนัน้ ทา นไดรับชัยชนะและสามารถฆา
แมทัพพมาได คือ สุรินทรจอของ แตทานก็ตองไดรับความ
บาดเจ็บทเี่ ขา เนื่องจากถูกอาวธุ ของขา ศกึ ตองหามกลับคา ย
หลังจากนน้ั ทา นตอ งนอนรักษาตัวอยูในคายไดมินาน
ก็เสยี ชีวติ เพราะพษิ บาดแผล ทาํ ใหท กุ คนในบางระจันเสยี ขวญั
กาํ ลงั ใจเพราะขาดบุคคลซ่ึงเปนท่ีพึ่ง 1 ใน 11 ทานทุกคนใน
คา ยตองหลงั่ นาํ้ ตาในการจากไปของทาน

พระอาจารยธรรมโชติ
เดิมทานจําพรรณนาอยูวัดเขานางบวช แขวงเมือง-
สุพรรณบุรี เปนผูมีความรูเร่ืองวิทยาคมตาง ๆ และเร่ืองยา
สมุนไพรไทยโบราณเปนอยางดี จึงเปนที่รูจักเคารพนับถือมาก
ของประชาชนทัว่ ไป ในเมอื่ ภัยสงครามเกิดขึ้นในบานเมืองทานก็
ยังเปนขวัญกําลังใจใหกับชาวบานตอสูกับขาศึก ซึ่งเหตุการณ
เชน นไ้ี มน าจะเกิดขน้ึ กับชาวบา น
โดยชาวบา นศรบี วั ทองมนี ายเมอื ง เปนผูนิมนตทานมาอยู
ณ วดั โพธเ์ิ กาตน ชาวบานหนที หารพมามาอยูรวมกันเปนจํานวน
มาก โรคภัยไขเจ็บก็มีเกิดขึ้น ความตองการยาสมุนไพร นํ้ามนต
ก็มากข้ึน พระอาจารยธรรมโชติไมมีภาชนะที่ใหญพอกับความ

ตอสงกมาัยรกขรอุงงธชนาวบบรุ าี นโดยเฉพาะนักรบชาวบานท่ีตองการ

ความเปนศิริมงคลในการออกรบ พระอาจารยธรรมโชติ จึงทํา
น้ํามนตใสส ระ เพือ่ ใหพอกับความตองการของชาวบา น นํ้าในสระ
จึงมีความศกั ดส์ิ ิทธ์ิถงึ ปจ จบุ นั

สุดทายไมมีใครทราบวาทานมรณภาพในวัดโพธิ์เกาตน
หรือหลบหนีไปไหน

56

พระเจา ตากสินมหาราช

พระเจา ตากสินมหาราช เปนพระมหากษตั ริยท ีม่ พี ระมหากรณุ าธิคุณตอ ประเทศชาติอยางยง่ิ โดยทรง
สรู บกับขา ศึกศตั รู จนสามารถกอบกเู อกราชของชาติไทยกลับคืนมาจากพมา ไดภ ายในระยะเวลาอันสน้ั และต้งั
กรุงธนบรุ ีเปน เมืองหลวงของไทยในสมยั นน้ั

พระราชประวัติ

พระบรมราชานุสาวรยี พ ระเจาตากสิน ท่ีจงั หวัดจนั ทบรุ ี

สมเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราช พระราชสมภพ ตรงกับวันท่ี 17 เมษายน พ.ศ. 2277 มี พระนาม
เดิมวา สิน พระราชบิดาเปนชาวจีนชื่อ นายไหฮอง หรือ หยง แซแต เปนนายอากรบอน พระราชมารดา
เปน คนไทย ช่ือ นางนกเอยี้ ง โดยเมอื่ ทรงพระเยาว เจา พระยาจักรีไดขอสมเดจ็ พระเจาตากสนิ มหาราชไปเลย้ี ง
เปนบุตรบุญธรรม ต้งั ช่อื วา สนิ

เจาพระยาจักรไี ดน าํ ไปถวายตวั เปนมหาดเล็กในสมเดจ็ พระเจาอยูหัวบรมโกศ ตอมาไดรับความชอบ
เปนพระยาตาก เจาเมืองตาก

พ.ศ. 2310 กรงุ ศรีอยธุ ยาเสยี แกพมา คร้งั ที่ 2 ในวันที่ 7 เมษายน พระเจา ตากไดยึดเมอื งจันทบุรีเปน
ท่ีตัง้ มน่ั ในการรวบรวมคน เพอื่ กอบกเู อกราช และพระยาตากกก็ อบกูก รงุ ศรีอยธุ ยากลับคืนไดภายใน 7 เดือน
แลวกค็ ดิ จะปฏิสงั ขรณกรุงศรีอยุธยาขึ้นเปนราชธานีใหม แตเม่ือตรวจสอบความเสียหายแลว เห็นวากรุงศรี-
อยุธยามีความเสียหายมาก ยากแกการบูรณะแลว จึงเลือกเมืองธนบุรีเปนราชธานี เจาตาก ทรงทําพิธี
ปราบดาภิเษกเปนกษัตริยครองกรุงธนบุรี ตรงกับวันท่ี 28 เดือนธันวาคม พ.ศ. 2311 ขณะมีพระชนมายุได
34 พรรษา รวมสริ ิราชสมบัติ 15 ป

พระราชกรณยี กิจสําคัญ

1. ทรงรวบรวมไพลพ ลจนสามารถกอบกเู อกราชใหชาติไทยไดภายในเวลา 7 เดือน เทาน้ัน นับต้ังแต
เสียกรุงศรีอยุธยาครง้ั ท่ี 2 ใหแกพมา

2. ทรงสถาปนากรงุ ธนบรุ ีเปน ราชธานี และปราบดาภิเษกเปน พระมหากษัตริย ทรงพระนามวา
สมเด็จพระบรมราชาท่ี 4 หรอื สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช

57

3. ทรงรวบรวมประเทศใหเ ปนปกแผน ไดส ําเรจ็ โดยการปราบปรามชมุ นมุ ตาง ๆ ทีต่ งั้ ตนเปน ใหญ
หลายชุมนุม ท่ีสําคัญ ไดแก ชุมนุมเจาพระยาพิษณุโลก ชุมนุมเจาพิมาย ชุมนุมเจาพระฝาง และชุมนุมเจา-
นครศรธี รรมราช โดยใชเวลาเพียง 3 ปเ ศษ

4. ทรงมพี ระทัยมงุ ม่ันในการฟนฟูประเทศใหม ีความเจรญิ กาวหนา ในดานตาง ๆ แมวาตลอด
ระยะเวลา 15 ป ในชวงสมยั ของพระองคจ ะมีการทําศึกอยตู ลอดเวลากต็ าม เชน การฟน ฟทู างเศรษฐกจิ สังคม
และวัฒนธรรม ทําใหสงั คมไทยคืนสภู าวะปกติภายในเวลาอนั รวดเร็ว

พระบรมราชานสุ าวรยี ส มเด็จพระเจา ตากสนิ มหาราช
ทีว่ งเวยี นใหญ กรุงเทพมหานคร

พระองคไดรับการยอมรับและยกยองวาเปน “มหาราช” และเพ่ือใหประชาชนชาวไทยไดรําลึกถึง
พระมหากรุณาธิคุณของพระองค รัฐบาลจึงประกาศใหวันที่ 28 ธันวาคม ของทุกป ซึ่งตรงกับวันท่ีทรง
ปราบดาภิเษกข้ึนเปน พระมหากษัตรยิ  เปน วันสมเด็จพระเจา ตากสินมหาราช

พระยาพชิ ยั ดาบหกั

พระยาพิชยั ดาบหกั เปน ตัวอยา งของบคุ คลท่มี คี วามเสยี สละ กลา หาญ ตอ สูเพื่อประเทศชาติ
ยอมเสียสละแมก ระทั่งชีวติ ของตนเอง

อนุสาวรียพ ระยาพิชยั ดาบหัก หนาศาลากลางจังหวดั อตุ รดิตถ

58

ประวัติและผลงาน

พระยาพิชัยดาบหัก เดิมช่ือ จอย เกิดท่ีบานหวยคา อําเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ เม่ืออายุได 14 ป
บิดานําไปฝากกับทานพระครูวัดมหาธาตุหรือวัดใหญ เมืองพิชัย จนสามารถอานออกเขียนไดจนแตกฉาน
เพราะเปนคนขยันและเอาใจใสใ นตาํ ราเรียนและคอยรบั ใชอาจารย และขณะเดียวกันก็ซอ มมวยไปดวย ตอมา
เจาเมืองพิชัย ไดนําบุตร (ชื่อเฉิด) มาฝากที่วัดเพ่ือรํ่าเรียนวิชา จึงเกิดเร่ืองทะเลาะวิวาทกันกับจอยเสมอ
จอ ยจึงตัดสินใจหนีออกจากวัด เดนิ ทางข้นึ ไปทางเหนือโดยมิไดบอกพอ แม และอาจารย จึงไดไปพบกับครูฝก
มวยคนหน่ึงชอื่ เที่ยง จึงขอฝากตวั เปนศิษยแลวเปล่ียนช่ือใหมเปน ทองดี ครูเท่ียงรักนายทองดีมาก และมัก
เรียกนายทองดี วา นายทองดี ฟนขาว (เนือ่ งจากทานไมเคยี้ วหมากพลูดังคนสมยั นั้น) ทําใหลูกหลานครูอิจฉา
จนหาทางกล่ันแกลง ตา ง ๆ นานา จึงทาํ ใหจ อยกราบลาครเู ดินทางขึน้ เหนือตอไป

เม่ือทานเดินทางถึงเมืองตาก ขณะนั้นกําลังมีพิธีถือนํ้าพิพัฒนสัตยาท่ีวัดใหญ เจาเมืองตาก
(สมเดจ็ พระเจากรงุ ธนบรุ )ี ไดจ ดั ใหมีมวยฉลองดวย นายทองดี ฟนขาว ไดเขาไปเปรียบเทียบมวยกับครูหาว
ซึ่งเปนครูมวยมือดีของเจาเมืองตาก นายทองดี ฟนขาว ใชความวองไวใชหมัด ศอก และเตะขากรรไกร
จนครูหา วสลบไป

เจาเมืองตากพอใจมากจึงใหเงิน 3 ตําลึงและชักชวนใหมาอยูดวย นายทองดี ฟนขาว จึงไดถวายตัว
เปน ทหารของเจา เมอื งตาก (สมเดจ็ พระเจากรงุ ธนบรุ ี) ต้งั แตบัดน้ัน รับใชเปนท่ีโปรดปรานมาก ไดรับยศเปน
“หลวงพชิ ัยอาสา”

สมเด็จพระเจากรุงธนบุรีไดข้ึนเปนกษัตริยปกครองกรุงธนบุรี และโปรดเกลาฯ ใหหลวงพิชัยอาสา
เปนเจา หมืน่ ไวยวรนาถ เปน ทหารเอกราชองครักษใ นพระองค และตอมาโปรดเกลาฯ เปน “พระยาสหี ราชเดโช”

เมอ่ื ปราบชมุ นุมเจา พระฝางไดแลว สมเด็จพระเจากรุงธนบุรี ไดทรงปูนบําเหน็จความชอบใหทหาร
ของพระองคโดยทัว่ หนา กนั สวนพระยาสีหราชเดโช ไดโ ปรดเกลา ฯ ปนู บําเหนจ็ ความชอบ ใหเปน “พระยาพิชัย”
ปกครองเมอื งพิชยั ซึง่ เปน บานเกดิ เมื่อสมัยเยาวว ัย

ในป พ.ศ. 2313 - 2316 ไดเกิดการสรู บกับพมา อีกหลายคราว และทุกคราวกองทัพพมาไดแตกพายไป
พอสิ้นฤดูฝน ปมะเส็ง พ.ศ. 2316 โปสุพลายกกองทัพมาตีเมืองพิชัย ศึกครั้งน้ีพระยาพิชัยจับดาบสองมือ
คาดดาย คุมทหารออกตอสไู ลฟ นแทงพมาอยา งชุลมุน ณ สมรภมู ิบรเิ วณวัดเอกา จนเสียการทรงตัวจึงใชดาบ
ขา งขวาพยุงตวั ไวจนทําใหดาบขางขวาหกั เปนสองทอ น กองทัพโปสุพลาก็แตกพา ยกลบั ไป เปน ทีเ่ ลืองลือจนได
นามวา “พระยาพิชยั ดาบหกั ”

ชีวิตราชการของพระยาพิชัยดาบหัก นาจะรุงเรืองและเปนกําลังปองกันบานเมืองไดเปนอยางดี
ในแผน ดินตอมา หากแตว า พระยาพชิ ัยดาบหักเห็นวาตัวทา นเปน ขาหลวงเดิมของพระเจา ตากเกรงวา นานวันไป
จะเปนที่ระแวงของพระเจา แผน ดนิ และจะหาความสุขไดยาก ประกอบกับมีความโศกเศราอาลัยในพระเจาตาก
อยางมาก ไดก ราบทลู วาจะขอตายตามสมเด็จพระเจา ตาก จึงไดถ กู ประหารชวี ติ ตอนอายุ 41 ป

พระยาพิชยั ดาบหักไดสรางมรดกอนั ควรแกก ารยกยองสรรเสริญใหสืบทอดมาถึงปจจุบันในเร่ืองของ
ความซื่อสัตยสุจริต ความกตัญูกตเวที ความเด็ดเดี่ยวเฉียบขาดกลาหาญ มีความรักชาติตองการใหชาติมี
ความเจริญรุงเรืองมั่นคง

59

สมยั รัตนโกสินทร

พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช (รชั กาลที่ 1)

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงเปนปฐม-
กษัตริยแหงราชวงศจักรี ทรงยายเมืองหลวงจากกรุงธนบุรี มาต้ังท่ี
กรงุ เทพมหานคร ตั้งช่อื วา กรงุ เทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร เปนเมือง-
หลวงของไทย จนถึงปจ จุบันน้ี

พระราชประวัติ

พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช เสด็จพระราช-
สมภพ เมอื่ วันท่ี 21 มนี าคม พ.ศ. 2279 มีพระนามเดมิ วา ทองดว ง
ทรงผนวชเมื่อพระชนมายุได 21 พรรษา หลังจากลาสิกขา ไดทรงเขารับ
ราชการจนกระทั่งไดดาํ รงตาํ แหนง หลวงยกกระบัตร เมืองราชบุรี หลังเสียกรุงศรีอยธุ ยา พระองคไดทรงกอบกู
ราชอาณาจกั รขึน้ มาใหม ในสมัยสมเด็จพระเจาตากสินมหาราช พระองคไดรับพระราชทานบรรดาศักดิ์เปน
พระยาจักรี และสมเดจ็ เจา พระยามหากษัตริยศ กึ ตามลําดับ ตอ มา พ.ศ. 2325 สมเด็จเจาพระยามหากษัตริยศึก
ไดป ราบดาภเิ ษกเปนปฐมกษัตริยแหงราชวงศจกั รี พระองคเ สด็จสวรรคต เมื่อวนั ที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2352

พระราชกรณียกจิ สําคญั

1. สรางพระบรมมหาราชวัง
พ.ศ. 2327 สรางพระมหาปราสาท

และสรา งวดั พระศรรี ัตนศาสดาราม พรอ มทง้ั
อัญเชิญพระแกว มรกตจากกรุงธนบรุ ี
มาประดิษฐานอยูภ ายในวดั แหง น้ี
วัดพระศรรี ัตนศาสดาราม
2. ดา นการเมืองการปกครอง

2.1 ทรงสถาปนาราชวงศจักรีและกรุงรัตนโกสินทรใหเปนราชธานีแหงใหม โดยทรงยายราชธานี
จากกรุงธนบรุ มี าอยทู ีก่ รุงเทพมหานคร ทรงพระราชทานพระนครใหมนวี้ า“กรงุ เทพมหานคร อมรรัตนโกสินทร
มหินทรายุธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบุรีรมย อุดมราชนิเวศน มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต
สักกะทตั ติยวิษณุกรรมประสทิ ธ์”ิ หรือที่เรยี กขานกนั โดยทว่ั ๆ ไปวา “กรงุ เทพมหานคร”

2.2 โปรดเกลา ฯ ใหช ําระกฎหมายใหถูกตอ งยตุ ธิ รรม เรียกวา “กฎหมายตราสามดวง” ไดแ ก
ตราราชสีหข องสมุหนายก ตราคชสีหข องสมหุ พระกลาโหม และตราบวั แกวของกรมทา

60

เงินพดดว ง

2.3 ทรงเปน จอมทัพในการทําสงครามกับรัฐเพื่อนบาน และทําสงครามเกาทพั กบั พมา
ถือวาเปนสงครามครงั้ สาํ คัญ โดยพระองคไดท รงนาํ ทัพออกไปทําศกึ สงครามกับพมาดวยพระองคเอง

3. ดา นเศรษฐกจิ สงครามเกา ทพั

3.1 มกี ารคา ขายกบั จีนเพิ่มมากข้นึ ทาํ ใหเ ศรษฐกิจดขี น้ึ มีเงินใชจ ายในการทาํ นุบาํ รบุ า นเมอื ง

สรางพระนคร สรางและบรู ณปฏิสงั ขรณว ดั
3.2 มีการคาขายกับตางประเทศ ไดรับภาษีอากร เชน อากรสุรา อากรบอนเบี้ย อากรขนอน

ตลาด ภาษีคาน้ํา
4. ดา นสงั คมและวฒั นธรรม

4.1 โปรดเกลาฯ ใหสรางพระราชวังและวัดใหมีรูปแบบเหมือนสมัยอยุธยา เพื่อสรางขวัญ
กําลงั ใจแกร าษฎรใหเสมอื นอยใู นสมยั อยุธยา เมอ่ื ครงั้ บา นเมืองเจรญิ รุงเรอื ง เชน ลอกแบบพระทนี่ ัง่ สรรเพชญ-

ปราสาทข้นึ มาใหม และพระราชทานนามวา “พระท่ีนงั่ ดุสิตมหาปราสาท” และสรางวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
หรือวดั พระแกว ไวใ นเขตพระบรมมหาราชวงั

4.2 ทรงทาํ นบุ าํ รงุ พระพทุ ธศาสนา ดวยการออกแบบกฎหมายคณะสงฆ เพื่อใหพระสงฆอยูใน

พระธรรมวินัย มีการสังคายนาพระไตรปฏกใหมีความถูกตองสมบูรณ มีการสรางวัดและบูรณปฏิสังขรณ
วดั วาอารามตาง ๆ เชน วัดพระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วัดโพธ์ิ)

4.3 ทรงสงเสริมงานวรรณกรรม โดยมีพระราชนิพนธวรรณคดีหลายเร่ือง เชน กลอนนิราศ

ทาดนิ แดง กลอนบทละครเรื่องอิเหนา กลอนบทละครเรอ่ื ง รามเกียรติ์

61

ดวยพระราชกรณียกิจอันทรงคุณคาอยางย่ิงตอชาติไทย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก
มหาราช จงึ ไดร ับพระราชสมญั ญาวา “มหาราช”

ทาวเทพกระษตั รแี ละทาวศรสี นุ ทร

ทาวเทพกระษัตรแี ละทาวศรสี ุนทร เปนวีรสตรีท่มี ีชอ่ื เสยี งปกปอ งประเทศชาติและตอ สูกบั ศัตรูอยาง
กลา หาญ จนสามารถปกปองพ้นื แผนดิน ใหร อดพน จากเง้อื มมือของศตั รูไวได

อนสุ รณส ถานทาวเทพกระษัตรีและทา วศรสี ุนทร อยทู ีจ่ งั หวัดภเู ก็ต

ประวัติ

ทา วเทพกระษัตรี มีชอ่ื เดิมวา จนั และทาวศรีสุนทร มีชอื่ เดมิ วา มกุ ทานเปนพี่นองรวมบิดามารดา
เดยี วกัน บิดาเปนเจาเมืองถลางช่ือ จอมทองคาํ มารดาช่ือ นางหมา เส้ีย มีพีน่ อ งรวมทง้ั หมด 5 คน ถอื กําเนิด
ทีบ่ านตะเคยี น เมืองถลาง ปจจบุ ันคอื อาํ เภอหนงึ่ ในจังหวัดภูเกต็ คุณหญงิ จัน เปนภรยิ าของพระยาถลาง

ผลงาน

ทา วเทพกระษตั รแี ละทาวศรีสุนทร แมจะเกิดเปนสตรี แตมีความกลาหาญเชนเดียวกับบุรุษ และ
สามารถใชสติปญญาอนั หลักแหลมรักษาอสิ รภาพของทองถิ่น และชาตบิ านเมืองของเราไวได เหตุการณท ่ีทาํ ให
ทานท้ังสองไดรับการยกยองมาจากวีรกรรม ใน พ.ศ. 2328 เม่ือพระเจาปดุง กษัตริยพมายกทัพมาตีไทย
ในเหตกุ ารณส งครามเกาทพั ทพั หนึ่งไดย กมาตีเมืองถลาง ซึ่งขณะนั้นพระยาถลางเพิ่งถึงแกอนิจกรรมและยัง
ไมไดแ ตง ตัง้ ผใู ดเปนเจา เมอื งแทน คุณหญงิ จนั และคุณหญงิ มุก จงึ ไดใ หผ หู ญงิ ชาวเมืองถลาง แตงกายเปนชาย
ปะปนกบั ทหารชายของไทย เพื่อใหพ มา เขาใจวาฝายไทยมีกาํ ลงั มาก ทพั พมาพยายามตเี มืองถลางอยเู ดอื นเศษ
แตไมสาํ เร็จ และพมา เริม่ ขาดเสบยี ง ประกอบกับขาววาทัพหลวงของไทยยกมาพมาจึงตัดสินใจถอยทัพกลับ
ทาํ ใหคุณหญงิ จนั และคณุ หญิงมกุ รกั ษาเมืองถลางไวไ ด

62

ตอมาพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงทราบวีรกรรมของคุณหญิงจันและ
คณุ หญิงมกุ จงึ ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงตัง้ ใหค ุณหญิงจันเปน ทาวเทพกระษัตรี และคุณหญิงมุกเปน
ทาวศรีสนุ ทร

นบั วาประวัติการตอ สูข องวรี สตรเี มืองถลาง คอื ทา วเทพกระษัตรแี ละทาวศรีสุนทรน้ัน เปน แบบอยา ง
ท่แี สดงใหเ ห็นวา บทบาทของหญิงไทยนนั้ ตอ งทําหนาทีท่ กุ อยา งได ทง้ั ในยามบานเมืองเปนปกติ หรือในยาม
คับขนั เพอื่ เปน การยกยองวีรกรรมของทา วเทพกระษัตรี และทาวศรสี นุ ทรใหจ ารึกในจิตใจลูกหลานเมอื งถลาง
และของชาวไทย ทางการไดตั้งนามสถานที่ต้ังเมืองถลาง เมื่อคร้ังศึกพมาวา ตําบลเทพกระษัตรี และใหรวม
ตําบลทาเรือกับตําบลลิพอนต้ังเปนตําบลช่ือวา ศรีสุนทร นอกจากน้ีในปพุทธศักราช 2510 ยังไดสราง
อนสุ าวรยี ของวีรสตรแี หง เมอื งถลาง ไวท ี่จงั หวัดภเู ก็ต เพ่อื เปน เคร่ืองหมายและอนสุ รณแ หง ความกลาหาญของ
สตรใี นประวัตศิ าสตรช าติไทยอกี แหงหนึง่

ทาวสุรนารี (ยาโม)

ทาวสรุ นารี เปน วีรสตรีทชี่ าวโคราช หรือชาวจงั หวัดนครราชสมี า ใหค วามเคารพนบั ถอื เปนอยางมาก
เปนศูนยรวมจิตใจของชาวโคราช ถึงขนาดเคยมีนโยบายของรัฐบาลหลายสมัยตองการที่จะแบงจังหวัด
นครราชสมี า เปนจังหวัดยอย ๆ แตไมสามารถทําได เพราะจิตใจของคนในจังหวัดสวนใหญไมอยากแยกตัว
ออกไป เพราะทกุ คนในจังหวดั นเ้ี ปน “หลานยา โม” กนั ทกุ คน

ประวตั ิ

ทาวสุรนารี เดิมชื่อโม หรือ โม ทานเปนบุคคลสําคัญทางประวัติศาสตรของจังหวัดนครราชสีมา
ในฐานะผูกอบกูเมืองนครราชสีมา จากกองทัพของเจาอนุวงศ แหงเวียงจันทร เม่ือ พ.ศ. 2369 คุณหญิงโม
เกดิ เมือ่ พ.ศ. 2315 ปเถาะ ในแผน ดินพระเจาตากสินกรุงธนบรุ ี บดิ า มารดา ช่อื นายก่ิม นางบุญมา เม่ืออายุ
25 ป ไดเ ขาพธิ ีสมรสกับเจา พระยามหศิ ราธบิ ดี (ทองคาํ ) ที่ปรึกษาราชการเมอื งนครราชสีมา

63

เม่อื วันท่ี 5 เมษายน พ.ศ. 2524 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช
และสมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ ในพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช

ไดเ สด็จพระราชดําเนินทรงวางพวงมาลา ณ อนุสาวรียท า วสรุ นารี จงั หวัดนครราชสีมา

ผลงาน

ความภาคภูมิใจของชาวนครราชสีมา และประชาชนชาวไทยท่ัวไปน้ันก็คือ เม่ือป พ.ศ. 2349
ในสมัยรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ 3 แหงจักรีวงศ เจาอนุวงศ
ผูครองนครเวียงจันทน ไดยกทัพมาตีเมืองนครราชสีมา ซ่ึงขณะน้ันเจาเมืองและพระยาปลัดเมืองไมอยู
กองทหารของเจา อนวุ งศ จึงตีเมืองนครราชสีมาไดโดยงาย และไดกวาดตอนครอบครัวชาวเมืองนครราชสีมา
ซ่งึ สวนมากเปนผูหญิง เด็กและคนชรา ไปเปนเชลย เมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ พ.ศ. 2369 คุณหญิงโม ภริยา
พระยาปลัดเมืองก็ถูกคุมตัวไปดวย หัวหนาของทหารเจาอนุวงศ ซ่ึงเปนผูควบคุมเชลยที่กวาดตอนไปนั้น
ชื่อเฟยรามพิชัยไดสั่งรับอาวุธทุกชนิดจากชาวเมืองจนหมด คร้ันเดินทางมาถึงทุงสมฤทธ์ิ แขวงเมืองพิมาย
(อาํ เภอพมิ ายปจจบุ นั ) ขณะท่ีหยดุ และตั้งคายพักแรม ณ ทน่ี ้นั คุณหญิงโม ไดออกอุบายใหชาวเมืองนําอาหาร
และสุราไปเล้ียงทหาร ผูควบคุม ถึงกับเมามายไรสติ หมดความระมัดระวัง คุณหญิงโมจึงไดประกาศใช
ชาวเมืองรวมใจกันจบั อาวธุ ตามแตจะหาไดเขา โจมตีกองทหารท่ีควบคุมโดยไมท ันรตู วั แมจ ะมีกําลังนอยกวาก็
ประสบชัยชนะอีก เพราะความสามัคคี และความกลาหาญของชาวนครราชสีมา ซึ่งมีคุณหญิงโมเปน
ผูควบคมุ กองทหารเวยี งจนั ทนแ ตกพนิ าศ เจาอนวุ งศถอยทัพกลับในท่ีสุด กองทัพไทยยกตามไปปราบจับตัว
เจาอนุวงศได ทานผูหญิงผูกลาหาญไดนามวา เปนวีรสตรี กอบกูอิสรภาพนครราชสีมาเอาไวได ดวย
ความสามารถมีคุณตอประเทศชาตอิ ยา งยง่ิ วรี กรรมอันหาวหาญของคุณหญิงโม เปน “ทาวสุรนารี” และทรง
พระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหพระยาปลัดเมืองนครราชสีมา (ทองคํา) ผูเปนสามีทาวสุรนารีเปน “เจาพระยา-
มหศิ ราธบิ ด”ี ปรากฏในพงศาวดารมาจรทุกวันน้ี ทาวสุรนารี ถึงแกอสัญกรรม เม่ือ พ.ศ. 2395 รวมสิริอายุ
81 ป

64

อนุสรณสถานวีรกรรมทงุ สมั ฤทธิ์ อาํ เภอพมิ าย จงั หวดั นครราชสีมา

ทาวสรุ นารี เปน ผทู ีเ่ สยี สละ เพอ่ื ใหประเทศชาติไดอยรู อดปลอดภยั ควรทีอ่ นุชนรนุ หลังจะไดระลึกถึง
คุณงามความดีของทาน บานเมืองทุกวันนี้เปนสิ่งท่ีตองหวงแหน การหวงแหน คือ ตองสามัคคี รูจักหนาท่ี
ทกุ ฝา ยตอ งชว ยกนั ชาวนครราชสีมา ไดแสดงพลังตองการความเรียบรอย ความสงบ เปนปจจัยสําคัญทําให
ชาติกลับปลอดภัยอีกคร้งั หนึ่ง และเพื่อเปนการระลกึ ถึงคุณความดขี องทา น ชาวเมืองนครราชสีมาไดพรอมใจ
กนั จดั งานเฉลมิ ฉลองวนั แหงชยั ชนะของทาวสุรนารีข้ึน ระหวางวันที่ 23 มีนาคม ถึงวนั ท่ี 3 เมษายน ของทกุ ป

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจาอยหู ัว (รชั กาลท่ี 5)

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยหู ัว (รชั กาลที่ 5) เปนพระมหากษตั รยิ ไทยท่นี าํ ความเจริญมา
สูประเทศไทยในทุก ๆ ดาน ทรงพัฒนาประเทศใหเจริญรุงเรืองในทุกดาน เพ่ือใหทัดเทียมกับนานา
อารยประเทศ ทาํ ใหป ระเทศไทยรอดพน จากภยั ของการลา อาณานคิ มของประเทศมหาอํานาจตะวนั ตก

พระราชประวตั ิ

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจา อยูหวั มพี ระนามเดิมวา สมเด็จเจา ฟาจฬุ าลงกรณ

ทรงประกาศปลดปลอ ยทาส

65

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจาอยหู วั มพี ระอคั รมเหสที รงพระนามวา สมเด็จพระศรีพัชรนิ ทรา
บรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู ัว ทรงไดร ับการศกึ ษาจากสํานักพระเจาวรวงศเธอพระองค
เจา บุตรี และทรงศึกษาดา นวชิ าการและโบราณราชประเพณีตาง ๆ จากผูมีความรูความเชี่ยวชาญท้ังชาวไทย
ชาวตา งชาติ รวมท้ังการส่ังสอนวิชาการดา นตา ง ๆ จากสมเดจ็ พระบรมชนกนาถ เชน วชิ ารัฐศาสตร โหราศาสตร
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหวั เปน พระมหากษัตรยิ พ ระองคแรกในราชวงศจักรี ท่ีข้ึนครองราชย
ในขณะที่ยังทรงพระเยาวและมีผสู ําเรจ็ ราชการแทนพระองค และพระองคไ ดเสด็จเยือนประเทศสิงคโปรและ
ชวา (อินโดนีเซีย) ประเทศอินเดียและพมา เพื่อทรงศึกษาขอดี ขอเสีย ของแบบแผนการปกครองอยาง
ตะวนั ตก นํามาปรับปรงุ พัฒนาประเทศใหเ จรญิ กาวหนา

พระราชกรณยี กิจท่สี าํ คัญ

1. ดา นการเลิกทาส
เปนพระราชกรณียกิจท่ีสําคัญท่ีสุดของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว โดยพระองคได

ทรงตราพระราชบญั ญตั ทิ าส ร.ศ. 124 โดยใชเวลานานกวา 30 ป ในการปลดปลอ ยทาสมิใหหลงเหลืออยูใน
อาณาจักรไทย โดยไมมีการสูญเสียเลือดเน้ือ ดวยวิธีการแบบละมุนละมอมอันตางกับตางชาติท่ีมีเสียเลือด
เสยี เนื้อ

การเลิกทาส
2. ดานการไปรษณียโทรเลข

พระองคทรงเห็นถึงความสําคัญของการส่ือสารในอนาคตโดยโปรดเกลาฯ ใหกระทรวงกลาโหม
ดาํ เนินการกอ สรางวางสายโทรเลข สําหรับสายโทรเลขสายแรกของประเทศ โดยเริม่ กอสรา งในป พ.ศ. 2418
จากกรุงเทพฯ - สมุทรปราการ และจัดต้ังการไปรษณียขึ้นเปนคร้ังแรกในป พ.ศ. 2441 พระบาทสมเด็จ-
พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั ไดโปรดเกลาฯ ใหกรมโทรเลขรวมเขากับกรมไปรษณยี ชือ่ วา กรมไปรษณียโ ทรเลข
การไปรษณีย

66

3. ดานการโทรศัพท
กระทรวงกลาโหม ไดน าํ โทรศพั ทอันเปนวทิ ยาการในการสอ่ื สารทที่ นั สมัย เขา มาทดลองใชเ ปน

คร้ังแรก ในป พ.ศ. 2424 จากกรุงเทพฯ - สมทุ รปราการ เพ่ือแจง ขาวเรือ เขา - ออก ทป่ี ากนาํ้

4. ดา นการปกครอง
พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยูหัว ไดท รงวางระเบยี บการปกครองใหมโดยการแยกหนวยราชการ

ออกเปน กรมกองตา ง ๆ ใหมหี นา ทรี่ ับผดิ ชอบเฉพาะไมก าวกา ยกนั 12 กรม ไดแก
1. กรมพระคลงั มีหนา ทีด่ ูแลเก่ียวกบั การเก็บภาษรี ายไดจากประชาชน
2. กรมยุติธรรม มหี นา ท่ีดแู ลเกี่ยวกบั คดีความที่ตองตัดสนิ ตา ง ๆ ทั้งคดีอาญาและคดแี พง
3. กรมยุทธนาธิการ มีหนาที่ตรวจตรารักษาการณในกรมทหารบก ทหารเรือ และกิจกรรมที่

เกีย่ วของกับทหาร
4. กรมธรรมการ มหี นา ที่ดูแลเกี่ยวกับกิจการของพระสงฆ คือ หนา ทสี่ ัง่ สอนอบรมพระสงฆแ ละสอน

หนังสือใหกบั ประชาชนทวั่ ไป
5. กรมโยธาธกิ าร มหี นา ที่ดูแลตรวจตราการกอสรา ง การทาํ ถนน ขุดลอกคคู ลอง และงานเกี่ยวของ

กบั การกอสราง
6. กรมมรุ ธาธิการ มีหนา ที่ดูแลรักษาพระราชลญั จกร พระราชกําหนดกฎหมาย และหนังสือ

ท่เี กย่ี วกบั ราชการท้ังหมด
7. กรมมหาดไทย มีหนาทดี่ ูแลบังคับบัญชาหวั เมืองฝายเหนือ และเมอื งลาวประเทศราช
8. กรมพระกลาโหม มีหนา ท่ีบงั คับบัญชาหวั เมืองปก ษใต ฝา ยตะวันออก ตะวันตก และเมอื งมลายู
9. กรมทา มหี นา ท่ดี ูแลงานที่เกีย่ วขอ งกบั การตา งประเทศ
10. กรมวงั มีหนา ทดี่ ูแลรกั ษาการณตาง ๆ ในพระบรมมหาราชวงั
11. กรมเมือง มีหนา ทีด่ ูแลรักษากฎหมายอาญาที่เก่ยี วกับผูก ระทําผิด กรมนี้มีตาํ รวจทาํ หนาทีใ่ นการ

ดูแลรักษาความสงบ และจบั กมุ ผกู ระทาํ ผิดมาลงโทษ
12. กรมนา มีหนาทคี่ ลา ยคลงึ กบั กระทรวงเกษตรและสหกรณใ นปจ จบุ นั คอื มหี นา ทห่ี ลักในการดูแล

ควบคุมการเพาะปลูก คาขาย และปา ไม
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวมีพระบรมราชโองการประกาศ ใหยกฐานะกรมขึ้นเปน

กระทรวง ในวันท่ี 1 เมษายน พ.ศ. 2435 และไดยุบ 2 กระทรวงที่ทําหนาท่ีซ้ําซอนกัน คือ กระทรวงมุรธาธิการ
ยุบรวมกับกระทรวงวัง และกระทรวงยุทธนาธกิ ารยุบรวมกบั กระทรวงกลาโหม โดยคงเหลอื ไว 10 กระทรวง

5. ดา นการพยาบาลและสาธารณสุข
พระองคไ ดโปรดเกลาฯ ใหสรา งโรงพยาบาลเพอื่ รักษาประชาชน ดว ยวธิ ีการแพทยแผนใหมแทนวิธีการ

รักษาแบบเดมิ ที่ลาสมยั โดยไดพระราชทานทรพั ยสินสวนพระองคจาํ นวน 16,000 บาท เพือ่ เปน ทุนเร่มิ แรก
ในการสรา งโรงพยาบาลชื่อวา โรงพยาบาลวงั หลงั ตอมาไดพระราชทานนามโรงพยาบาลใหมวา โรงพยาบาล
ศิริราช

67

โรงพยาบาลศิรริ าช
6. ดา นการกฎหมาย

กฎหมายในขณะนั้นมีความลาสมัยอยางมาก ทําใหตางชาติใชเปนขออางในการเอาเปรียบไทย
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวจึงทรงโปรดเกลาฯ สรางประมวลกฎหมายอาญาข้ึนใหม เพ่ือให
ทันสมัยทัดเทียมกับอารยประเทศโดยอาศยั ผเู ชยี่ วชาญกฎหมายจากตา งประเทศ และบุคคลที่มีความสําคัญใน
ดา นน้ีคือ พระเจา บรมวงศเธอกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธ์ิ (พระบดิ าแหงกฎหมายไทย) พระราชโอรส การลงโทษ
แบบจารตี จงึ ถูกยกเลกิ ไป

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจาอยูหัวทรงโปรดเกลาฯ ใหจัดตั้งโรงเรียนกฎหมายแหงแรกของ
ประเทศไทย โดยมกี รมหลวงราชบรุ ีดิเรกฤทธทิ์ รงเปนผอู าํ นวยการ
7. ดานการขนสง และสือ่ สาร

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงโปรดเกลาฯ ใหคณะเสนาบดีและกรมโยธาธิการ
สํารวจเสนทาง เพ่ือวางรากฐานการสรางทางรถไฟ เริ่มสรางทางรถไฟสายกรุงเทพ - นครราชสีมา ทําใหมีเกิด
รถไฟหลวงแหงแรกของไทย
8. ดา นการเปล่ยี นแปลงระบบเงนิ ตรา

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู ัว ทรงโปรดเกลาฯ ใหผ ลติ ธนบตั รขน้ึ ตงั้ แต อัฐ และตั้งกรม
ธนบัตรข้ึน ไดมีการผลิตธนบัตรรุนแรกออกมา 5 ชนิด คือ 1,000 บาท 100 บาท 20 บาท 10 บาท
5 บาท มีประกาศยกเลิกใชเงินพดดวง เหรียญเฟอง เบ้ียทองแดง มีการจัดตั้งธนาคารข้ึนคร้ังแรกช่ือ แบงค
สยามกัมมาจล ปจจุบันคือ ธนาคารไทยพานิชยจํากดั
9. ดา นการศึกษา

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยูหัว ทรงโปรดเกลาฯ ใหต้ังโรงเรียนหลวงแหงแรกขึ้น เมื่อป
พ.ศ. 2444 โดยมีหลวงสารประเสริฐเปนอาจารยใ หญ ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหพระยาศรีสุนทรโวหาร
(นอย อาจารยางกรู) เปนผูเขียนตําราเรียนข้ึนมาเรียกวา แบบเรียนหลวง จํานวน 6 เลม เม่ือ พ.ศ. 2460

68

โปรดเกลา ฯ ใหจ ัดตั้ง “กรมศึกษาธิการ” ขึ้น เพ่ือดูแลดานการศึกษาของชาติ โรงเรียนหลวงสําหรับราษฎร
แหงแรกท่ีสรา งข้นึ ในวัด คอื โรงเรยี นวัดมหรรณพาราม

10. ดา นศิลปวฒั นธรรม
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงเปนกวีเอกที่ย่ิงใหญพระองคหน่ึงในแผนดินสยาม

โดยทรงพระราชนพิ นธว รรณกรรมไวมากมายทีไ่ ดรับความนิยม คือ
1. พระราชพิธสี บิ สองเดือน
2. บทละครเรอื่ ง เงาะปา
3. ไกลบา น
ฯลฯ
ดวยพระราชกรณยี กิจทกี่ อ ใหเกดิ ประโยชนอยางมหาศาลตอประเทศไทย จึงไดรับพระราชสมัญญา

นามวา “สมเด็จพระปยะมหาราช” อันหมายถึง ทรงเปนท่ีเคารพรักของประชาชนทั้งปวง พระองคเสด็จ-
สวรรคต เมอื่ วันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ประเทศไทยจึงกําหนดใหว นั ที่ 23 ตลุ าคมของทกุ ป เปนวนั ปยมหาราช

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช (รัชกาลที่ 9)

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช
เปน พระมหากษัตริยร ชั กาลที่ 9 แหง ราชวงศจักรี และเปน องคที่ 2
ในประวัตศิ าสตรไ ทยถัดจาก พระปย มหาราช ทไ่ี ดร บั การถวายพระนาม
“มหาราช” ขณะที่ครองราชย พระองคท รงทาํ นุบํารุงประเทศตามพระบรม
ราชโองการวา “เราจะครองแผน ดินโดยธรรม เพือ่ ประโยชนส ขุ แหง มหาชน
ชาวสยาม”

พระราชประวัติ

พระราชสมภพ
พระบาทสมเดจ็ ปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช ทรงเปนพระราช

โอรสในสมเด็จพระมหิตลาธเิ บศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก
และสมเดจ็ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนี พระองคท รงพระราชสมภพ เมอื่ วนั ท่ี 5 ธนั วาคม พ.ศ. 2470
การศกึ ษา

ทรงเขารบั การศกึ ษาทโี่ รงเรยี นมาแตรเดอี กรงุ เทพมหานคร และศกึ ษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด
พระองคทรงรอบรูหลายภาษา ไดแ ก องั กฤษ ฝรัง่ เศส เยอรมัน และละตนิ
ครองราชย

พระองคไดท รงข้ึนครองราชยเ ปนพระมหากษตั รยิ  รชั กาลที่ 9 แหง พระบรมราชจกั รวี งศ

69

พระราชพธิ รี าชาภเิ ษกสมรส
ทรงประกอบพธิ รี าชาภเิ ษกสมรส กบั หมอ มราชวงศสิริกิติ์ กติ ิยากร ท่วี งั สระปทุม และไดท รงสถาปนา

หมอ มราชวงศส ริ ิกิติ์ ขน้ึ เปน สมเด็จพระราชนิ สี ริ กิ ติ ิ์ ตอมา

พระบรมราชาภเิ ษก

เมื่อวนั ที่ 5 พฤษภาคม 2493 โดยทรงประกอบ

พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก ตามโบราณราชประเพณี

และในการนีไ้ ดท รงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ สถาปนา

เฉลิมพระเกยี รตยิ ศสมเดจ็ พระราชนิ ีสิรกิ ติ ์ิ พระอัครมเหสี

เปนสมเดจ็ พระนางเจาสริ กิ ติ พ์ิ ระบรมราชินี

มีพระราชธดิ าและพระราชโอรส 4 พระองค

ทรงประกาศปฏญิ าณหรือพระปฐมบรมราชโองการวา

“เราจะครองแผนดินโดยธรรม พระปฐมบรมราชโองการว่า “เราจะครองแผ่นดนิ โดยธรรม
เพือประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม”
เพอ่ื ประโยชนส ุขแหงมหาชนชาวสยาม”

ทรงพระผนวช

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงพระผนวช ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

ปฏิบตั ิพระศาสนกจิ เปน เวลา 15 วนั

พระราชกรณียกจิ ดา นการจดั การทรพั ยากรธรรมชาติ

1. ดา นการจัดการทรัพยากรนํ้า
โครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ เปน โครงการท่ีพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

ทรงวางแผนพัฒนา พระองคทานทรงวางแผนและหาวิธีการจัดการทรัพยากรนํ้า การพัฒนาแหลงน้ํา
เพอื่ แกไขภยั แลงใหประชาชนชาวไทยมนี า้ํ ใชใ นการเกษตร และบริโภคอปุ โภคไดอ ยา งสมบรู ณตลอดป

2. ดา นการจัดการทรัพยากรปาไม
พระองคทานทรงมุงมั่นท่ีจะแกไข ปรับปรุง และพัฒนาปาใหอยูในสภาพสมบูรณดังเดิม โดยเนน

การอนุรักษแ ละพัฒนาปา ตนนา้ํ เปน พิเศษ จากแนวพระราชดํารขิ องพระองคไดก อใหเ กิดโครงการตาง ๆ ไดแก

1. ศนู ยศ ึกษาการพฒั นาหว ยฮองไครอันเนือ่ งมาจากพระราชดําริ อาํ เภอดอยสะเกด็ จังหวัดเชียงใหม
2. ศูนยศกึ ษาการพฒั นาหวยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดเพชรบุรี ไดประสบผลสําเร็จ
อยางสูงในดา นการลดปญ หาการบุกรกุ ทาํ ลายปา การปอ งกันไฟปา

3. ศูนยวิจัยและศึกษาธรรมชาติปาพรุสิรินธร อําเภอสุไหงโก-ลก จังหวัดนราธิวาส มีวัตถุประสงค
เพ่ือทําการศึกษาคน ควาเกย่ี วกบั ธรรมชาตแิ ละสภาพแวดลอ มของปาพรุ เปนตน

70

3. ดานการจัดการทรัพยากรท่ีดนิ
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงวางแนวทางแกไขปญหาทรัพยากรท่ีดิน

ที่เส่อื มโทรม ขาดคุณภาพ และการขาดแคลนที่ดนิ ทํากนิ สําหรับเกษตรกร แบงไดเปน 3 ดา นหลกั ไดแก
1. การจัดและพฒั นาทดี่ ิน
ปญหาการขาดแคลนทดี่ ินทํากินของเกษตรกร เปนปญหาสําคัญอยางมาก และพระองคทานทรง

ใหความสาํ คญั เพ่อื แกไขปญหาการไมมีที่ดินทํากินของเกษตรกร โดยพระราชดําริแนวทางหนึ่งในการแกไข
ปญหานี้ ไดแ ก วธิ กี ารปฏริ ปู ที่ดนิ มาใชใ นการจัดและพัฒนาที่ดินที่เปนปาเสื่อมโทรม ทิ้งรางวางเปลา นํามา
จดั สรรใหเกษตรกรที่ไรท ีท่ ํากิน ไดประกอบอาชีพในรปู ของหมูบา นสหกรณ นอกจากนี้ยังมีการจัดพื้นท่ีทํากิน
ใหราษฎรชาวไทยภูเขา สามารถดํารงชีพอยูไดเปนหลักแหลง โดยไมตองทําลายปาอีกตอไป โดยดําเนิน
โครงการเกี่ยวกับการพัฒนาท่ีดินเพ่ือการเกษตรควบคูไปกับการพัฒนาแหลงนํ้า เชน โครงการนิคมสหกรณ
หุบกะพง (ในพระบรมราชูปถัมภ) อําเภอชะอํา จังหวัดเพชรบุรี โครงการจัดพัฒนาที่ดินทุงลุยลาย
อันเนือ่ งมาจากพระราชดาํ ริ อําเภอคอนสาร จังหวดั ชยั ภูมิ เปนตน

2. การพฒั นาและอนรุ ักษด นิ
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ทรงใหค วามสําคญั มากขึ้นในการอนรุ กั ษแ ละ

ฟนฟูทด่ี นิ ที่มีสภาพธรรมชาติ และปญ หาที่แตกตางกันออกไปในแตล ะภมู ภิ าค เพ่ือแกไ ขปญ หาที่ดนิ มากขน้ึ
เชน การศกึ ษาวจิ ัย เพ่ือแกไ ขปญ หาดนิ เคม็ ดินเปร้ยี ว ดินทราย ในภาคกลาง และภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื
ปญ หาดนิ พรุในภาคใต การพัฒนาและอนรุ กั ษด นิ ทสี่ าํ คัญ แบงได 3 สว น คือ

ก) แบบจาํ ลองการพฒั นาพื้นท่ที ม่ี สี ภาพขาดความอุดมสมบรู ณ เพอื่ ทําการศกึ ษา คนควา
เก่ยี วกับการสรา งระบบอนรุ กั ษดินและน้าํ

ข) การแกไ ขปญหาดินเปรีย้ วดว ยวธิ ี "การแกลงดนิ " จากน้นั จึงทาํ การปรบั ปรุงดินดวยวิธกี ารตา ง ๆ
ค) มกี ารศึกษาทดลองปลกู หญาแฝก เพ่อื ปอ งกันการชะลา งพังทลายของดิน และอนรุ ักษ
ความชุมชนื้ ไวใ นดนิ
3. การดาํ เนนิ การเกี่ยวกบั กรรมสิทธทิ์ ดี่ ิน “ปาเตรยี มสงวน”
จากปญ หาความรุนแรงในการบกุ รกุ เขาไปครอบครองที่ดินของรัฐ โดยราษฎรท่ีไมมีท่ีดินทํากิน
เปนหลักแหลง จึงไดทรงพระราชทานแนวทางการจัดการทรัพยากรที่ดินและปาไม สําหรับท่ีดินปาสงวน
ที่เสื่อมโทรมและราษฎรไดเขาไปทํากินอยูแลวนั้นโดยรัฐใหกรรมสิทธ์ิแกราษฎรในการทํากินไดอยางถูกตอง
ตามกฎหมาย แตม ไิ ดม กี ารออกโฉนดท่ีจะสามารถนาํ ไปซอ้ื ขายได เพียงแตควรออกใบหนังสือรับรองสิทธิทํากิน
(สทก.) แบบสามารถเปนมรดกตกทอดแกทายาทใหสามารถทํากินไดตลอดไป ทําใหวิธีการนี้ชวยใหราษฎร
มีกรรมสทิ ธ์ทิ ่ดี นิ เปนของตนเองและครอบครวั โดยไมอาจนําที่ดินน้ันไปขายและจะไมไปบุกรุกพื้นที่ปาสงวน
อนื่ ๆ อกี ตอไป

71

4. ดานการจดั การทรัพยากรประมง
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีแนวพระราชดําริในการจัดการทรัพยากร

ประมง เพ่อื แกไขปญหาแหลง นํ้าธรรมชาตทิ ี่เส่ือมโทรมและการผลิตสัตวน้าํ จาํ พวกปลาน้ําจืดเปนแหลงอาหาร
ราคาถกู ทใ่ี หสารอาหารโปรตีนใหประชาชน ดงั น้ี

1. โครงการสว นพระองคส วนจติ รลดา ท่มี บี อ เพาะเลี้ยงปลานิล
2. การจัดการทรพั ยากรประมง ที่เกีย่ วกับการพฒั นาการเพาะเล้ยี งสัตวนาํ้ ชายฝง ไดพ ระราชทานดําริ
เพ่ือหาแนวทางการเพาะเลย้ี งกงุ กลุ าดาํ อยางยง่ั ยนื รวมท้งั การใชป ระโยชนท รพั ยากรชายฝงแบบเอนกประสงค
และเก้อื กูลกนั ณ “ศูนยศ กึ ษาการพัฒนาอา วคงุ กระเบน” จงั หวดั จนั ทบรุ ี
5. ดา นการจดั การทรัพยากรการผลิตทางการเกษตร
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงมีพระราชดําริในการพัฒนาประสิทธิภาพ
การผลติ ทางการเกษตรใหมากทสี่ ุด ภายใตขอจาํ กัดของสภาพภูมศิ าสตรและทรัพยากรธรรมชาตมิ งุ เนน การใช
เทคโนโลยที ีง่ าย ไมยุง ยากซบั ซอ น ไดแ ก
5.1 ทฤษฎีการพัฒนาการเกษตรแบบ “พึ่งตนเอง” และเศรษฐกิจพอเพียง มุงเนนใหเกษตรกร
สามารถพงึ่ ตนเอง และชว ยเหลอื ตนเองในดา นอาหารกอนเปนสาํ คัญ ไมใ หพ ึง่ พาอยกู บั พชื เกษตรเพยี งชนดิ เดียว
ใหปลูกพืชหลากหลายชนดิ
5.2 ทฤษฎีใหม : แนวทางการจัดการท่ดี นิ และน้ําเพ่ือการเกษตรที่ย่ังยืน พระองคทรง พระราชทาน
“ทฤษฎใี หม” เพอ่ื แกไขปญ หาการขาดแคลนท่ีดนิ ทํากินของเกษตรกร
5.3 เกษตรยั่งยืนและระบบเกษตรธรรมชาติ มุงใชประโยชนจากธรรมชาติเปนปจจัยท่ีสําคัญ
เพื่อชวยลดคา ใชจ ายในการทาํ มาหากนิ ของเกษตรกรลงใหเ หลอื นอยที่สดุ เชน การสนับสนุนใหเกษตรกรใชโค
กระบือในการทํานา มากกวาการใชเคร่ืองจักร , การปลูกพืชหมุนเวียน หลีกเล่ียงใชสารเคมีตาง ๆ ท่ีมี
ผลกระทบตอสิ่งแวดลอ ม
6. ดา นการอนุรกั ษส่ิงแวดลอม
พระองคทรงมุงเนนการอนุรักษและฟนฟูสภาพส่ิงแวดลอม โดยเฉพาะหลักการ “นํ้าดีไลน้ําเสีย”
หลกั การบัดนํ้าเสียดว ยผักตบชวา ทฤษฎีการบําบัดน้ําเสียดวยการผสมผสานระหวางพืชนํ้ากับระบบการเติม
อากาศ ทฤษฎกี ารบําบัดน้ําเสียดวยระบบบอ บาํ บดั และวชั พืชบําบัด และ “กงั หันนํ้าชัยพฒั นา” ฯลฯ

พระราชกรณียกจิ ดา นการแพทย

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหมีคณะแพทยท่ีเปน
ผูเชี่ยวชาญในแตละสาขาจากโรงพยาบาลตาง ๆ พรอมดวยเวชภัณฑและเครื่องมือแพทย เพ่ือใหการ
รักษาพยาบาลราษฎรท่ปี ว ยไขไดทันทีและมีโครงการทันตกรรมพระราชทาน ชวยเหลือในทองถิ่นทุรกันดาร
ที่หางไกล

72

พระราชกรณียกจิ ดานการศึกษา

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ทรงตระหนกั ถงึ การพัฒนาการศกึ ษาใหกับเยาวชน
โดยจัดตั้งมูลนิธิอานันทมหิดล เพ่ือใหทุนการศึกษาแกนักศึกษาไปศึกษาหาความรูตอในวิชาการขั้นสูง
ในประเทศตาง ๆ เพื่อท่ีจะไดน ําความรูนั้น ๆ กลับมาใชพัฒนาประเทศชาติใหเจริญกาวหนาตอไป พระองค
ทรงมพี ระราชดาํ ริใหจัดทาํ สารานุกรมไทยสาํ หรบั เยาวชน เพ่ือใชสาํ หรับศึกษาหาความรู

พระราชกรณยี กจิ ดา นความสัมพันธตางประเทศ

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ไดเสดจ็ พระราชดําเนินเยอื นประเทศตา ง ๆ หลาย
ประเทศ ท้ังในทวีปเอเชีย ทวีปยุโรป และทวีปอเมริกาเหนือ เพื่อเปนการเจริญทางพระราชไมตรีระหวาง
ประเทศไทย กับบรรดามติ รประเทศเหลานนั้ ใหแนนแฟน ยงิ่ ข้นึ

พระราชกรณยี กจิ ดา นภาษาและวรรณกรรม

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช ทรงมีพระอัจฉริยภาพดานภาษาและวรรณกรรม
สง่ิ ที่แสดงใหเห็นถงึ พระอัจฉริยะดา นวรรณศิลปของพระองคอยางสมบูรณ คือ พระราชนิพนธเร่ือง พระมหาชนก
ซึง่ พระองคท รงพระราชนิพนธทงั้ ภาษาไทยและภาษาองั กฤษในเลมเดยี วกัน

พระราชกรณยี กจิ ดา นวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

1. โครงการฝนหลวง
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไดทรงคนหาวิธีการชวยเหลือภัยแลงใหกับ

พสกนกิ รโดยการนําเทคโนโลยีสมยั ใหมมาประยุกต กับทรัพยากรทม่ี ีอยูใหเ กดิ มีศกั ยภาพของการเปนฝนใหได
“ฝนหลวง” หรอื ฝนเทียม
2. โครงการแกมลิง กกั ตนุ แลวระบายนํ้าตามแรงโนม ถว ง

มกี ารขดุ คลองตา ง ๆ เพือ่ ชกั นํา้ มารวมกันไวเ ปน บอพักทเ่ี ปรยี บไดก ับแกมลิง แลวคอย ๆ ระบายนาํ้ ลง
ทะเลเมือ่ นํ้าทะเลลดลง จากการดาํ เนนิ โครงการไดชว ยแกป ญหาน้าํ ทวมในเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑล

73

3. กงั หันนํา้ ชัยพฒั นา ปน น้าํ เสยี เติมออกซิเจน
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงโปรดเกลาฯ ใหมูลนิธิชัยพัฒนาผลิต

เครือ่ งกงั หันนาํ้ ชยั พัฒนา ซึง่ เปนเครอื่ งกลเติมอากาศ เปน กงั หนั น้าํ แบบทนุ ลอยซง่ึ ใชใ นการบาํ บดั นํา้ เสีย

กงั หันนําชัยพัฒนา

กังหันน้ําชัยพัฒนาไดรับสิทธิบัตรจากกรมทรัพยสินทางปญญา เมื่อวันที่ 2 กุมภาพันธ พ.ศ. 2536
นับวาเปนสทิ ธิบัตรในพระปรมาภไิ ธยของพระมหากษัตรยิ พ ระองคแ รกของไทย และครงั้ แรกของโลก และถือวา
วนั ท่ี 2 กุมภาพันธ ของทกุ ป เปน “วันนักประดิษฐ”
4. เขอ่ื นดนิ อางเก็บน้าํ ทไ่ี มใ ชค อนกรีต

เปน แนวทางการพัฒนาแหลงนํ้าผวิ ดินตามแนวพระราชดาํ ริ เขือ่ นดนิ ไมเ พียงบรรเทาปญ หาขาดแคลนน้ํา
หากแตยังปองกันนํ้าทวมไดอีกดวย อีกท้ังยังเปนแหลงเพาะพันธุสัตวนํ้าขนาดเล็กอยางปลาและกุงนํ้าจืด
ไดอีกดวย
5. ไบโอดเี ซลจากปาลม ประกอบอาหารสเู ช้ือเพลงิ เครื่องยนต

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ทรงเปนผูนาํ ทางดา นการพฒั นาพลังงานทดแทน
มพี ระราชดํารดิ านการพัฒนาน้ํามันปาลมเพ่ือใชกับเครื่องยนตดีเซล การพัฒนาไบโอดีเซลจากนํ้ามันปาลม
ในช่ือ “การใชน้ํามันปาลมกลั่นบริสุทธิ์เปนเช้ือเพลิงสําหรับเครื่องยนตดีเซล” ไดจดสิทธิบัตรท่ีกระทรวง
พาณิชย เมื่อวันที่ 9 เมษายน พ.ศ. 2544 อีกท้ังในป 2546 ทรงไดรับการทูลเกลาฯ ถวายรางวัลจาก
“โครงการนาํ้ มนั ไบโอดีเซลสตู รสกัดจากนาํ้ มนั ปาลม ” ในงาน “บรสั เซลส ยูเรกา” ซง่ึ เปน งานแสดส่ิงประดษิ ฐ
ใหมข องโลกวิทยาศาสตร ณ กรุงบรสั เซลส ประเทศเบลเยียม

จากพระอจั ฉริยภาพ และพระราชกรณยี กิจอนั ใหญห ลวงของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหา-
ภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทไ่ี ดพระราชทานความรกั ความเมตตาแกอ าณาประชาราษฎร เพอ่ื ใหอาณาประชาราษฎร
มคี วามสขุ ทาํ ใหป ระชาชนคนไทยทุกคน ทกุ หมูเหลา ตา งกส็ ํานึกในพระมหากรุณาธคิ ณุ อันลน พนของพระองค
และเทิดทนู พระเกยี รตคิ ณุ ท้งั ในหมชู าวไทยและชาวโลกดวยการสดดุ แี ละการทลู เกลาฯ ถวายปรญิ ญากติ ติมศกั ด์ิ
เปนจํานวนมากทุกสาขาวชิ าการ

74

บทที่ 3
เศรษฐศาสตร

สาระสําคญั

การศกึ ษาและทาํ ความเขาใจเกย่ี วกบั ทรพั ยากร ลกั ษณะอาชพี ปญหาและสาเหตุการวา งงานในทองถิน่
และผลกระทบท่ีเกิดข้ึนในสังคม ตลอดจนระบบและสถาบันทางเศรษฐกิจตางความสัมพันธของระบบ
เศรษฐกจิ และความจําเปน ของการรว มมือกันทางเศรษฐกจิ ในสังคมโลกจะทาํ ใหผเู รียนสามารถบริหารจัดการ
ทรพั ยากรในการผลิตและการบรโิ ภค การใชทรพั ยากรท่มี ีอยอู ยางจํากัดไดอ ยางมีประสทิ ธภิ าพและคมุ คา

ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวงั

1. อธิบายความหมาย ความสําคัญ เศรษฐศาสตรในครอบครัวและชมุ ชนได
2. อธิบายความสัมพันธระหวางความตองการทรัพยากรทองถ่ินกับปริมาณและขอจํากัดของ

ทรัพยากรในดา นตาง ๆ ได
3. ใชทรัพยากรบนพืน้ ฐานของความพอเพียงดานเศรษฐกิจอยางมคี ุณธรรม
4. นําระบบและวธิ ีการของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยกุ ตใชกับชีวิตประจาํ วันไดอ ยางเหมาะสม
5. ใชทรพั ยากรบนพ้ืนฐานของความพอเพียงดานเศรษฐกจิ อยา งมีคุณธรรม
6. อธบิ ายระบบการพ่งึ พาการแขง ขันและประสานประโยชนใ นทางเศรษฐกจิ ไดถกู ตอ ง

ขอบขา ยเนอ้ื หา

เรอื่ งท่ี 1 เศรษฐศาสตรในครอบครวั และชมุ ชน
เรอ่ื งท่ี 2 กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ
เรอื่ งท่ี 3 คณุ ธรรมของผผู ลติ ผบู รโิ ภค
เรื่องที่ 4 ทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ มในทอ งถิน่ และชมุ ชน

75

เร่ืองท่ี 1 เศรษฐศาสตรในครอบครวั และชมุ ชน

คนทั่วไปมกั จะเขา ใจกันวา เศรษฐศาสตร หมายถึง การใชประโยชนจากสินคา และบรกิ ารในการบําบดั
ความตองการ หรือตอบสนองความพอใจของมนุษยเทานั้น เปนเร่ืองของความตองการที่จะบริโภค
แตโ ดยทแี่ ทจ ริงแลวการบาํ บดั ความตองการ เพอื่ ใหไ ดร บั ความพงึ พอใจตองใหม ผี ลตามมาโดยเกิดคณุ ภาพชวี ติ
ดังนั้น การบริโภคตองมีความหมายเพ่อื ใหไ ดค ุณภาพชวี ิตดว ย

การเรียนรูเศรษฐศาสตรเก่ียวของกับการศึกษาพฤติกรรมมนุษยในสังคมทางดานกิจกรรมทาง
เศรษฐกิจ การดํารงชีวิต และการศึกษาวิธีการนําเอาทรัพยากรที่มีอยูอยางจํากัด เพ่ือบําบัดหรือตอบสนอง
ความตอ งการใหเ กดิ ประโยชนแ ละใหเกดิ ประสิทธิภาพสงู สุดทง้ั ในปจ จบุ ันและอนาคต

ความหมายและความสําคญั ของเศรษฐศาสตร

เศรษฐศาสตร หมายถึง การศึกษาเก่ียวกับการท่ีมนุษยเลือกใชวิธีการตาง ๆ ในการนําเอา
ทรัพยากรธรรมชาติท่ีมีอยูมาใชในการผลิตสินคา และบริการใหมีประสิทธิภาพมากที่สุด เพื่อสนองความ
ตอ งการและหาวธิ กี ารกระจายสินคา และการบริการไปสูประชาชนไดอ ยางรวดเร็ว

ความสําคญั ของเศรษฐศาสตร

เศรษฐศาสตรมคี วามสําคญั ตอ มนุษยท กุ สถานภาพ เชน ผูผ ลติ ผูบรโิ ภค เจา ของการผลิตหรือรฐั บาล
ผบู ริโภคที่มีความรูทางเศรษฐศาสตร จะชวยใหรูขอมูลและเขาใจสภาวะเศรษฐกิจของประเทศและ
ของโลก สามารถปรับตัวและวางแผนทางเศรษฐกิจของครอบครัวไดอยางเหมาะสมและเกิดประโยชน เชน
การหารายไดที่สัมพันธก ับรายจาย การออมทรพั ย และการบริโภค เปนตน
ผูผลิต การมขี อ มูลสําหรับการวเิ คราะห การวางแผน การผลิต การบริการสินคา รวมท้ังการจัดสรร
สนิ คาไปสูกลมุ เปา หมายอยางเปนระบบ มีคุณภาพและไดมาตรฐาน ซ่ึงเปนผลดีทั้งผูผลิตและผูบริโภค และ
สามารถพัฒนาสินคา ใหเ ปน ทตี่ องการของผูบรโิ ภคมากข้ึน

กิจกรรมที่ 1

ใหผ ูเรียนบอกถึงความหมายของเศรษฐศาสตร และความสําคญั ของเศรษฐศาสตร
ตอการดาํ เนนิ ชีวติ ของมนุษยม าพอเขา ใจ

76

เร่อื งที่ 2 กจิ กรรมทางเศรษฐกิจ

การผลติ

การผลติ หมายถงึ การทาํ ใหเกดิ มีข้นึ ตามความตอ งการ โดยแรงคนหรือเครอื่ งจกั ร รวมถงึ วธิ ีการ
อ่นื ๆ ท่ีทาํ ใหเกดิ ขึ้น

ปจ จัยในการผลติ สนิ คา และบรกิ าร

ส่งิ ทมี่ คี วามสาํ คัญในการผลิตสินคาและบรกิ าร 4 ประการ ไดแก
1. ทรัพยากรธรรมชาติ หมายถงึ สงิ่ ทีม่ คี า ท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ เชน น้ํามัน แรธาตุ ทองคํา

นํ้า ปา ไม และสมุนไพร เปน ตน
2. ทนุ หมายถึง เงินหรอื ทรพั ยส นิ เชน โรงงาน เคร่ืองจกั รและอปุ กรณในการผลติ ท่ใี ชใ นการดาํ เนนิ

กจิ กรรมเพื่อหาผลประโยชน
3. แรงงาน หมายถงึ ความสามารถและกจิ กรรมทค่ี นในวัยทํางานกระทําในการทํางาน เพ่ือใหเกิด

ประโยชนในทางเศรษฐกจิ
4. การประกอบการ หมายถึง ความสามารถของผูประกอบการในการนําทรัพยากรธรรมชาติ ทุน

และแรงงานมารวมกันเพ่ือผลิตสินคา และบริการ โดยไดรับคาตอบแทนเปนกาํ ไร

ปจ จัยในการเพม่ิ การผลติ สินคาและบรกิ าร

ส่งิ ทีท่ าํ ใหผ ปู ระกอบการเพิม่ การผลติ สนิ คา และบริการใหม ีปริมาณมากยิง่ ข้นึ อยกู ับปจจยั ไดแ ก
1. ความตองการขั้นพื้นฐานของมนุษย หมายถึง ปจจยั 4 คอื อาหาร เคร่อื งนุงหม ยารกั ษาโรคและ

ท่อี ยูอาศัย สง่ิ เหลา น้เี ปน สิง่ ท่มี นุษยตอ งการในการดํารงชีวติ
2. การโฆษณาชวนเชื่อ ผูประกอบการมักใชส่ือ เชน โทรทัศน วิทยุ และหนังสือพิมพ เปนตน

เพ่ือทจ่ี ะแนะนําใหป ระชาชนไดรูจักสินคาและบริการในวงกวางมากขึ้น เพ่ือกระตุนใหเกิดการ
บริโภคสินคาและบรกิ ารเพ่มิ ข้ึน
3. ประเพณี เปนสวนท่ีมีความสําคัญในการเพ่ิมผลผลิต เพื่อตอบสนองความตองการของบุคคล
เชน ประเพณีเขาพรรษา ผูประกอบการจะเพมิ่ ผลผลติ เทยี นจํานําพรรษาและประเพณสี งกรานต
ผูประกอบการจะเพิม่ การผลติ นํา้ อบและแปง เปนตน
4. สภาพสังคม เนือ่ งจากสภาพสังคมที่ผูคนตองการความสะดวกสบายมากย่ิงข้ึน ผูประกอบการ
จึงมีการเพ่ิมการผลิตสินคาเพ่ือตอบสนองความตองการ เชน รถยนต เครื่องปรับอากาศ
เคร่อื งซักผา เตารดี และตูเยน็ เปนตน

แรงจูงใจในการผลิตสนิ คา

1. การเพม่ิ ข้นึ ของประชากร เมื่อประชากรเพิ่มขนึ้ ความตองการบริโภคสินคาและบริการยอม
เพมิ่ ขึน้ ดังนั้น ผูประกอบการยอมตอ งผลติ สนิ คามากขน้ึ เพอ่ื ตอบสนองความตองการ

77

2. การจัดสรรทรัพยากร เปนการนําทรพั ยากรที่มีอยอู ยางจาํ กัดมาทําใหเกิดประโยชนสูงสุดใน
การผลิตสินคา และบริการ

3. การกระจายทรัพยากร เปนการนําทรัพยากรจากแหลงที่มีอยูมากไปสูแหลงที่มีอยูนอย
โดยผูประกอบการตอ งคํานึงถงึ ประโยชนสูงสดุ และเหมาะสมมากที่สดุ

การใชทรพั ยากรในจังหวดั และภมู ิภาคของตน

การทีผ่ ูประกอบการนําทรัพยากรในพื้นที่มาใชในการผลิตสินคา เน่ืองมาจากสาเหตุหลายประการ
ดงั น้ี

1. การใชท รัพยากรในพ้นื ท่ีมาผลติ สนิ คา ทําใหล ดตน ทนุ ในการขนสง อีกท้งั ประหยัด เวลาอกี ดวย
2. ทําใหสนิ คามรี าคาถกู ลง เนอื่ งจากตนทุนมรี าคาตํ่า
3. เกิดอาชพี ขึ้นภายในทอ งถ่นิ

การบรโิ ภคและการบริการ

การบริโภค หมายถึง การใชสินคาและบริการของประชาชน การบริโภค สามารถแบงออกเปน 2
ลกั ษณะ ไดแ ก

1. การบรโิ ภคสินคาที่ไมคงทน คือ สินคาที่ใชแลวหมดไป เชน อาหาร ยารักษาโรค เคร่ืองดื่ม
ปากกา ยางลบ สมุด และดินสอ เปนตน

2. การบริโภคสินคาที่คงทน คือ สินคาท่ีใชแลวยังคงอยู เชน โตะ เกาอ้ี รถยนต เสื้อ กางเกง
กระเปา และรองเทา เปนตน

หลักเกณฑใ นการเลอื กซือ้ สินคา
1. ความจําเปน พจิ ารณาวา สินคาชนดิ นน้ั มีความจําเปน ตอการดาํ รงชวี ิตหรอื ไม
2. คุณภาพ เปนส่ิงท่ีมีความสําคัญอยางย่ิงในการเลือกซื้อสินคา โดยเลือกสินคาท่ีมีคุณภาพดี
เหมาะสมกับราคาและปรมิ าณ
3. ราคา เปน สว นหน่ึงในการเลือกซ้ือ โดยเฉพาะสินคาชนิดเดยี วกนั คุณภาพเทากันและปริมาณ
เทากัน ดังน้นั ราคาจึงเปนหลกั เกณฑใ นการพจิ ารณาสนิ คา อยา งหนง่ึ

การบริการ หมายถึง การปฏิบัติเพื่อใหความสะดวกสบายในดานตาง ๆ เชน การขึ้นรถโดยสาร
การตัดผมและการเลนเครอื่ งเลนในสวนสนกุ เปน ตน

ตลาด

ตลาด หมายถึง สถานท่ที เ่ี ปนแหลง ชุมนุมของผูคา เพือ่ จาํ หนายสินคาประเภทตาง ๆ ลักษณะของ
ตลาดแบงเปน 2 ประเภท ไดแ ก

78

1. ตลาดแขงขันสมบูรณ หรือตลาดเสรี หมายถึง ตลาดท่ีมีการแขงขันสูง มีผูซ้ือและผูขาย
จํานวนมาก ราคาของสินคาเปนไปตามกลไกตลาด และผูผลิตมีอิสระในการเขา – ออกใน
ตลาดอยางเสรี

2. ตลาดแขงขันไมสมบูรณ แบงออกเปน 3 ประเภท ดังนี้
2.1 ตลาดผูกขาด คือ ตลาดที่มีหนวยธุรกิจเดียวในการจัดหาสินคาและบริการในตลาด
ไมม ีคแู ขง ทางการตลาดเลย
2.2 ตลาดผูขายนอยราย คือ ตลาดท่ีมีหนวยธุรกิจเพียง 3 – 4 รายในการจําหนายสินคา
ชนิดเดยี วกันในตลาด ทาํ ใหสามารถจาํ หนา ยสนิ คา ไดในจํานวนมาก เชน ผูผลิตรถยนต
นํา้ อัดลม ปูนซีเมนตและเหล็ก เปนตน
2.3 ตลาดก่งึ แขง ขันกงึ่ ผูกขาด คอื ตลาดที่มผี ูขายจาํ นวนมากแตมีสัดสวนในตลาดนอย เชน
รานตัดผม รานอาหารและรานบริการซอ ม เปน ตน

ปจจยั ท่ีกําหนดโครงสรา งทางการตลาด
1. จํานวนผผู ลิตในตลาด
2. สภาพภูมิศาสตร
3. ความสามารถของสนิ คา ในตลาดทส่ี ามารถใชท ดแทนกนั มีมากนอ ยเพียงใด

การแขง ขัน
การแขงขัน หมายถึง การตอสูระหวางผูผลิตที่ผลิตสินคาในลักษณะเดียวกัน เพื่อจําหนายใหแก

ผบู รโิ ภคในปริมาณท่ีมากขน้ึ โดยอาศยั ปจจัยตาง ๆ ไดแ ก
1. เทคโนโลยี หมายถึง กระบวนการทางวิทยาศาสตรทีน่ ํามาใชในการผลติ สินคาเพ่ือใหไดสินคา
ทม่ี ีคุณภาพดีข้ึน แตร าคาถกู ลง โดยเทคโนโลยแี บงออกเปน 2 ลกั ษณะ คือ
- เทคโนโลยที างการเกษตร เปน การนําวิทยาศาสตรมาพัฒนางานดา น
การเกษตรต้ังแตวิธกี ารผลติ เชน การไถนา การเก่ยี วขาวและวิธีการรดนาํ้
เปน ตน การขยายพันธุ คณุ ภาพและปริมาณของผลิต รวมถึงการใชยาปราบ-
ศตั รูพืช
- เทคโนโลยีดานอุตสาหกรรม เปน การนําเคร่อื งจกั รมาใชแ ทนแรงงานคน
เพอ่ื ใหไดส นิ คาทร่ี วดเรว็ มปี รมิ าณมากและมมี าตรฐานเทา เทยี มกนั ซงึ่ ทาํ ใหสนิ คา มรี าคา
ถูกลงและคณุ ภาพดีข้ึน
2. การเลือกใชทรัพยากรทอ งถิ่น เปนการลดตนทุนการผลิต อีกท้ังยังเปนการเพิ่มรายไดใหกับ
ทองถิ่นของตนเอง เชน ภาคใตมีแรบุกจํานวนมาก ทําใหเกิดโรงงานถลุงแร และการทํา
โรงงานนํ้าปลาใกลก ับชายฝง ทะเลท่มี ีการจบั ปลากนั มาก เปนตน

79

ประโยชนข องการแขง ขนั
1. ทําใหเ กิดสินคา ชนดิ ใหมในตลาด เพ่อื ตอบสนองความตอ งการของผบู รโิ ภค
2. ทาํ ใหสนิ คามรี าคาถูกลง แตค ุณภาพดขี น้ึ
3. มีสนิ คา ใหเ ลือกมากขนึ้

สถาบันการเงนิ

สถาบนั การเงนิ หมายถงึ องคกรท่ีดําเนินการเกี่ยวกับธุรกิจ การเงินและการใหสินเชื่อเปนตัวกลาง
ในการเชอ่ื มโยงผูออมเงนิ กบั ผูตองการกเู งนิ

หนาทข่ี องสถาบนั การเงนิ

ในทน่ี ข้ี อกลา วถึงหนา ทีข่ องสถาบันการเงนิ ประเภทธนาคารพาณิชยเ ทา น้นั สวนสถาบนั การเงินเฉพาะ
อยางก็จะมีหนาที่เฉพาะขององคก รแตกตางกนั ไป

หนาท่หี ลักของธนาคารพาณิชย มดี ังนี้
1. บริการรบั ฝากเงินสาํ หรบั ผูมเี งินออม โดยผอู อมเงินจะไดร บั ดอกเบีย้ ตอบแทน บริการรบั ฝาก
เงนิ มหี ลายลกั ษณะ ไดแก เงินฝากกระแสรายวนั เงินฝากออมทรพั ย เงนิ ฝากประจํา
2. บริการสนิ เชอื่ โดยแบง ประเภทสนิ เชือ่ ไดด งั นี้
- เงนิ กทู ่วั ไป โดยนาํ หลกั ทรัพยห รอื เงนิ ฝากมาคา้ํ ประกัน
- เงนิ กเู บกิ เงินเกินบญั ชี โดยนําหลักทรพั ยหรอื เงินฝากมาทาํ วงเงินคํ้าประกนั
การเบิกเงินเกนิ บัญชี
- รบั ซือ้ ต๋ัวเงินทมี่ กี าํ หนดระยะเวลา
3. บริการอืน่ ๆ เชน
- ใหบริการในดา นเปน ตัวแทนของลกู คา เชน ชวยเก็บเงินตามเช็ค ต๋ัวเงินและ
ตราสารอ่ืน ๆ ชวยเกบ็ และจา ยเงินประเภทอน่ื ๆ เชน คา เชา คาดอกเบีย้ คาไฟฟา
คานา้ํ ประปา คา ภาษหี รอื คา ธรรมเนียมใหแกหนว ยงานราชการตาง ๆ
และชวยเปน ตัวแทนรฐั บาลในการขายพันธบตั ร ตวั๋ เงนิ คลงั เปนตน
- ใหบรกิ ารชว ยเหลอื ดา นการคาและการชาํ ระเงินระหวางประเทศ

กิจกรรมที่ 2

ผเู รยี นมีหลักในการเลือกซอื้ ของใชอ ยางไรบาง จดั ลําดบั ใหเ หน็ ความสาํ คญั มาประกอบดว ย

80

สหกรณ

สหกรณ หมายถึง การรวมกลุมกันของคณะบุคคลเพ่ือดําเนินกิจการตาง ๆ โดยมีวัตถุประสงค
ชวยเหลือซ่งึ กันและกันระหวางสมาชิก และไดจดทะเบียนเปนสหกรณต ามกฎหมาย

หลักการของสหกรณ

1. เปด รบั สมาชิกตามความสมัครใจ เขามาเปนสมาชิกดว ยความเต็มใจ
2. เปด รบั สมาชกิ โดยไมจํากดั เช้ือชาติ ศาสนา หรอื ฐานะทางสงั คม
3. ดําเนนิ การตามหลกั ประชาธิปไตย คอื สมาชกิ มสี ทิ ธิแสดงความคิดเห็นและมีสทิ ธิออกเสยี ง
4. สหกรณตอ งจดั สรรผลประโยชนใหแ กสมาชกิ ในรูปของเงินปน ผลจากหนุ สวนที่สมาชิกมีอยู
5. เจาหนาที่และสมาชิกของสหกรณมีสิทธิ์ในการรับทราบขอมูลที่เปนประโยชนตอการพัฒนา

กิจการสหกรณ
6. เจาหนา ท่ีและสมาชกิ สหกรณค วรหาความรใู หม ๆ และแลกเปลีย่ นความรูระหวางกัน เพื่อนํามา

พัฒนากิจการของสหกรณ

ระเบียบการจดั ตงั้ สหกรณ

1. กําหนดชือ่ และประเภทของสหกรณ
2. กําหนดวัตถปุ ระสงคข องการจดั ตง้ั สหกรณ
3. ตองมคี ณะบุคคลตงั้ แต 10 คนข้นึ ไป
4. ตอ งจดทะเบยี นจดั ตั้งสหกรณตามพระราชบญั ญัตสิ หกรณ พ.ศ. 2511
5. ตอ งดาํ เนินการตามหลกั การของสหกรณ

วิธีการจดั ตั้งสหกรณโ รงเรยี น

1. จัดประชมุ เพื่อเชิญชวนใหผสู นใจเขารวมเปนสมาชิก โดยช้ีแจงขอดี ขอเสีย รวมถึงผลประโยชน
ในการเขา เปน สมาชิกของสหกรณ

2. แตงตงั้ คณะบคุ คลเพื่อดําเนินการจัดตั้งสหกรณ
3. กาํ หนดระเบยี บเกย่ี วกับสมาชิก ราคาหุน เงนิ ปนผล และระเบยี บขอบงั คบั ตา ง ๆ
4. เปดรบั สมคั รสมาชกิ ทสี่ นใจ
5. จัดประชุมสมาชกิ ท้ังหมดเก่ียวกบั วธิ ีการดําเนนิ งานของสหกรณ

วธิ ีการจดั ตั้งสหกรณข ้ึนในชุมชน

1. ขั้นเตรยี มการ
- สาํ รวจความพรอมของบุคลากรภายในชุมชน
- จดั หาสถานทีใ่ นการจดั ตง้ั สหกรณ
- แตง ตั้งคณะผดู าํ เนินงานจัดตงั้ สหกรณ

81

- คน ควาหาความรเู ก่ียวกบั การดําเนินกจิ การสหกรณและหลกั การในการจัดตัง้
- กาํ หนดระเบยี บ ขอบังคับ และกฎเกณฑก ารรบั สมาชิก ราคาหุน วัตถปุ ระสงค

และวิธกี ารดําเนินงานของสหกรณ
2. ข้ันดาํ เนนิ การจัดตงั้

- เปดรบั สมาชิกสหกรณ
- ประชมุ สมาชิกเพอ่ื แตง ต้งั คณะกรรมการดําเนนิ งาน
3. ข้ันตอนดาํ เนินกิจการ
- คณะกรรมการตองดําเนินกจิ การของสหกรณใหเปนไปตามวตั ถปุ ระสงค

หลักการและระเบยี บขอบงั คบั ของสหกรณ

ประโยชนข องการจัดตง้ั สหกรณ
1. สมาชิกของสหกรณส ามารถซอื้ สินคา ไดในราคาที่ถกู ลง
2. การรวมตวั กันทําใหเ กดิ การชวยเหลอื ซ่ึงกนั และกันในหมสู มาชกิ
3. สมาชกิ ไดร บั ประโยชนจ ากเงินปนผล
4. สงเสริมใหเ กดิ ความสามัคคขี ้ึนในชุมชน
5. เปนแหลงเงนิ กขู องสมาชิก
6. ทําใหเ กิดการเรียนรกู ารดาํ เนินธุรกจิ ในรปู แบบหนึง่ ซง่ึ สามารถนําไปปรบั ใชใ นการทาํ ธรุ กจิ
รูปแบบอน่ื ได

ภาษี

ภาษี หมายถงึ เงินทีร่ ัฐหรอื ทอ งถ่นิ เรียกเกบ็ จากบคุ คล เพอื่ ใชจายในการบรหิ ารประเทศหรือทองถ่ิน
ภาษถี อื วาเปน รายไดสาํ คัญของรฐั ทน่ี าํ มาใชจา ยดานตา ง ๆ

การเสียภาษจี ะคิดตามปภ าษี เรม่ิ ต้ังแต 1 เมษายนปนี้ – 31 มีนาคมปถัดไปของทุกป การหลีกเล่ียง
ไมเสียภาษีตองเสียคาปรับหรืออาจถูกจําคุกได การเสียภาษีเปนสิ่งควรทําเพราะเงินภาษีถูกนําไปใชในการ
พัฒนาประเทศ

ประโยชนข องภาษี

1. ใชในการพัฒนาประเทศในดานตาง ๆ เชน สรางถนน สรางโรงพยาบาล สรางโรงเรียนและ
กอสรา งส่ิงตา ง ๆ อนั เปนประโยชนแกป ระชาชนสว นรวม เปน ตน

2. ใชเปนเงินเดือนขา ราชการประจาํ และขา ราชการการเมอื ง ซงึ่ ใหบ รกิ ารประชาชนในดา นตาง ๆ

82

ลกั ษณะของการจัดเกบ็ ภาษี

แบงออกเปน 2 ลกั ษณะ ไดแก
1. ภาษีทางตรง คือ ภาษีที่รัฐเรียกเก็บโดยตรงจากบุคคลผูมีรายได เชน ภาษีเงินได
เปน ตน
2. ภาษที างออ ม คอื ภาษีท่ผี ูเสยี ภาษีผลักภาระใหผ อู ื่นจายแทน เชน ภาษมี ลู คาเพิม่
ซึ่งผูซอื้ สนิ คา หรือบริการ เปนผจู ายแทนผปู ระกอบการ เปน ตน

ประเภทของภาษี
1. ภาษีเงินได เปนภาษที ่เี รียกเก็บจากบุคคลท่ีไดรับเงิน ทรัพยสิน หรือประโยชนอยางอื่น
ซ่งึ อาจคาํ นวณเปนเงนิ ได แบงออกเปน 2 ลกั ษณะ ไดแก
- ภาษเี งนิ ไดบ ุคคลธรรมดา เปนภาษีทีร่ ัฐเรียกเก็บจากบุคคลที่มีรายได เชน ขาราชการ
พนกั งานบรษิ ัท และพนักงานรัฐวสิ าหกิจ เปน ตน
- ภาษีเงินไดนิติบุคคล เปนภาษีที่รัฐเรียกเก็บจากผูประกอบการท่ีเปนกลุมบุคคลหรือ
องคกร เชน บรษิ ทั หา งหนุ สวน เปน ตน โดยคิดภาษจี ากกําไรทีไ่ ดรบั
2. ภาษบี ํารุงทองที่ เปนภาษีท่เี จา ของทด่ี นิ ตองเสียเปนรายปจากราคาปานกลางของท่ีดิน
ตามท่ที างราชการไดกาํ หนดไว เพ่อื ใหเ ปน รายไดข ององคก ารบรหิ ารสวนทอ งถ่ินซึ่งที่ดิน
อยใู นเขตนนั้
3. ภาษโี รงเรอื นและท่ีดิน เปนภาษีท่ีรัฐเรียกเก็บจากผูท่ีมีกรรมสิทธิ์ในท่ีดินและโรงเรือน
รวมถึงสิ่งปลูกสรางอ่ืนบนท่ีดินท่ีใหเชา ประกอบธุรกิจการคาหรือผลประโยชนอ่ืนใด
ทีเ่ จาของไดร ับตอบแทนตองเสียภาษีเปน รายปต ามท่รี ฐั กาํ หนด
4. ภาษีมลู คาเพ่ิม เปนการเรียกเก็บภาษีทางออมที่รัฐเรียกเก็บจากบุคคลที่ซ้ือสินคาหรือ
บริการโดยจดั เกบ็ เฉพาะมูลคาสว นท่เี พิม่ ขน้ึ ในแตละข้ันตอนของการผลิต การจําหนาย
หรือการใหบ ริการ
5. ภาษีสรรพสามติ เปนภาษีท่ีกรมสรรพสามิตเรียกเก็บจากสินคาท่ีผลิตหรือนําเขา และ
การใหบ รกิ ารในทางธุรกิจตามที่กฎหมายกําหนด เชน ภาษีสุรา ภาษีบุหร่ี ภาษีกิจการ
สถานบนั เทงิ และภาษีรถยนต เปน ตน

กิจกรรมท่ี 3

ผเู รียนสาํ รวจชมุ ชนของตนเองวา มีสถาบันการเงนิ ทมี่ บี ทบาทหนาท่ีใหการออม
และการใหสินเชอื่ หรอื ไม อยา งไร อธบิ ายมาพอเขาใจ

กจิ กรรมท่ี 4

ผูเ รียนเปนสมาชกิ กลมุ สหกรณใ ดหรอื ไม หากเปนสหกรณดงั กลา วมีวัตถปุ ระสงค
และการดําเนนิ งานอยางไร อธบิ ายมาพอเขาใจ

กจิ กรรมท่ี 5

การเกบ็ ภาษีอากรในประเทศไทย มหี นว ยงานใดรบั ผิดชอบจัดเกบ็ บา งและจัดเกบ็ ภาษีอากร
ประเภทใด อธบิ ายมาพอเขา ใจ

83

เร่อื งท่ี 3 คณุ ธรรมของผูผลิตและผูบ ริโภค

ความหมายของผผู ลติ

ผผู ลติ หมายถงึ ผูผลติ สนิ คาและบรกิ าร โดยการนําปจจัยการผลิตมาแปรรูปเปนสินคา เชน นําองุน
มาทาํ เปนไวน นาํ ขาวสาลีมาทําเปน ขนมปง นําถัว่ เหลอื งมาสกดั เปนน้าํ มัน หรอื สรางบรกิ ารในรปู แบบตา ง ๆ
เชน บรกิ ารขนสง บรกิ ารความบันเทิงตา ง ๆ เปน ตน

ความหมายของผบู รโิ ภค

ผูบริโภค หมายถึง ผูใชประโยชนจากสินคาและบริการ ซ่ึงอาจจะเปนการบริโภคโดยตรง เชน
การดม่ื การรบั ประทาน การใชสินคาหรอื การบรโิ ภคทางออม เชน การใชน าํ้ มนั ในการขบั รถยนต การใชไฟฟา
ในเคร่อื งใชไ ฟฟา ตาง ๆ เปนตน

ความสมั พันธของผผู ลติ และผบู รโิ ภคสนิ คาและบรกิ าร

ในระบบเศรษฐกิจ บุคคลคนหนึ่งอาจทําหนาท่ีเปนเพียงผูบริโภค เปนเพียงผูผลิตเปนเพียงเจาของ
ปจ จยั การผลติ หรอื เปนทั้งผูบริโภคและผูผ ลติ เปนท้งั ผูบรโิ ภคและเปนเจาของปจ จัยการผลติ หรือเปนทั้งสาม
ประการก็ได ผบู ริโภคทําหนาที่วินิจฉัยและตดั สนิ ใจวา จะบรโิ ภคสินคาและบริการอะไรที่ตองการ เพื่อแสวงหา
ความพึงพอใจใหม ากทสี่ ดุ เมอื่ ตัดสินใจเลือกประเภทของสินคาและบริการท่ีจะบริโภคหรือใชแลว ผูบริโภค
ก็ตองมาคดิ วา จะมปี จ จยั ทางดานการเงินทจี่ ะนํามาซอ้ื สินคา และบริการเหลา นั้นหรือไม หนทางหน่งึ ทผี่ บู ริโภค
จะไดเงนิ มาใชจา ยกค็ ือ จากกาํ ไรที่ไดใ นฐานที่ทําหนา ทผ่ี ูผ ลติ สินคาหรือจากผลตอบแทนของการเปนเจาของ
ปจจัยการผลิตแลวขาย หรือใหเชาปจจัยการผลิตที่ตนมีหรือครอบครองอยู ดังนั้น ผูบริโภคทุกคนจึงตอง
ทาํ หนาทเ่ี ปนผผู ลติ หรือเปนเจาของปจจัยการผลิตหรอื เปนท้ังสองอยางไปในตัว

ในฐานะที่เปนผูผลิต บุคคลตองมีหนาที่ในการนําเอาปจจัยการผลิตตาง ๆ ที่อาจไดจากการ
ครอบครองของตนหรือไดจ ากการหาซอื้ หรือเชาซื้อจากบุคคลอื่นมาผลิตเปนสินคาสําเร็จรูปหรือบริการแลว
ขายหรอื มอบใหแกผ ูบ รโิ ภค ดงั นน้ั หนา ที่สาํ คญั ของผูผลิตก็คือ การผลิตสินคาและบริการตามความตองการ
ของผูบริโภคดวยตนทุนการผลิตท่ีตํ่าท่ีสุด เพ่ือใหสามารถขายสินคาและบริการเหลานั้นในราคาท่ีตํ่ากวา
คแู ขง ขันรายอนื่ ๆ การผลิตสนิ คาและบริการนบ้ี างครงั้ ผูผ ลติ ตองเส่ียงตอ การขาดทนุ ถาตน ทนุ การผลติ สงู กวา
รายรับท่ีไดจากการขายสินคาและบริการนั้น ดังน้ัน ผูผลิตจึงตองมีการวางรูปแบบของการดําเนินการท่ีดี
เพอ่ื หลกี เล่ียงการขาดทุนและเพอ่ื ใหไดกาํ ไรคุมกบั ความเหนอ่ื ยยากและความลําบากตลอดจนการลงทุนของตน

ในฐานะทีเ่ ปน เจาของปจ จัยการผลิต บคุ คลจําตองนําเอาปจจัยการผลิต ซึ่งไดแก ท่ีดิน แรงงาน ทุน
และการประกอบการไปเสนอขายหรือใหบริการแกผูผลิต เพ่ือนําไปผลิตสินคาและบริการตาง ๆ เม่ือผูผลิต
ตกลงรบั ซือ้ นําเอาปจจยั เหลา นั้นไปผลิตกจ็ ะใหผลตอบแทนแกเ จาของปจจัยการผลิตในรูปของคาเชา คาจาง
ดอกเบย้ี และกาํ ไร ซ่งึ เจา ของปจ จยั การผลติ กจ็ ะนาํ เอาผลตอบแทนซง่ึ อยูในลกั ษณะตาง ๆ กันไปใชจายหาซื้อ
สินคา ตาง ๆ เพ่ือการอุปโภคและบริโภค บางคร้ังเจาของปจจัยการผลิตอาจทําหนาที่เปนผูผลิตเองโดยการ
นาํ เอาปจ จยั การผลติ ทตี่ นมอี ยไู ปใชผลติ สินคา และบริการตาง ๆ

84

คณุ ธรรมของผผู ลติ

ผูผลติ สนิ คา และบรกิ าร ควรมคี ณุ ธรรมพืน้ ฐานในการดาํ เนนิ การ เพื่อสรางความเช่ือมน่ั ใหกับผบู ริโภค
และเพือ่ ผลประโยชนข องผผู ลติ ในระยะยาว ดงั นี้

1. ผผู ลติ ตองไมทําในส่งิ ที่ไมถกู ตอง การทําใหผบู ริโภคไดร บั อนั ตรายจากการใชสินคา
หรือบริการของตนเองเปน สิง่ ท่นี าละอายและขาดความรบั ผิดชอบ ผูผลติ ควรละเวนและตอ งไมก ระทํา

2. ผผู ลิตตอ งพัฒนาคณุ ภาพสินคา อยูเสมอ ผผู ลติ ตอ งถอื วา เปนความจาํ เปน ที่จะตองพัฒนา
สินคาใหไดม าตรฐาน โดยการนําสินคาของตนไปตรวจสอบคุณภาพกอนที่จะนําไปจําหนายแกผูบริโภค เชน
นําสนิ คา ไปตรวจสอบที่สาํ นกั งานมาตรฐานผลติ ภัณฑอตุ สาหกรรม (มอก.) เพือ่ เปน หลักประกนั แกผบู รโิ ภค

3. ผผู ลติ ตอ งรกั ษาความซอ่ื สตั ยตอผบู ริโภค การผลิตสินคา ทไ่ี ดม าตรฐานเดียวกันหมด
เปน สิง่ ท่ีสาํ คัญ เปนการสรา งความเชอื่ มัน่ และศรทั ธาในสินคาและถอื วาแสดงความซอ่ื สตั ยต อ ผูบรโิ ภค

4. การรักษาสภาพแวดลอม ผผู ลติ ตอ งถอื เปน หนา ทแี่ ละความรับผดิ ชอบตอ การรกั ษา
สภาพแวดลอ มมใิ หถูกทําลาย รวมท้งั ตอ งอนรุ กั ษส ิง่ แวดลอ มใหคงอยตู อไป เชน จัดสภาพแวดลอมโรงงานให
นา อยู สะอาด และถกู สขุ อนามัย จัดระบบการบําบัดนํ้าเสยี อยา งดี เชน มีการปลูกตน ไมและจัดกิจกรรมสงเสริม
การอนรุ ักษส ภาพแวดลอ มใหดขี น้ึ

คณุ ธรรมของผูบริโภค

คุณธรรมของผูบริโภคเปนหลักการในการเลือกบริโภคสินคาและบริการตาง ๆ ผูบริโภคควรปฏิบัติ
โดยคาํ นงึ ถงึ หลกั การ ดังน้ี

1. ความจาํ เปน หมายถงึ การบรโิ ภคอปุ โภคในสิ่งจําเปน เชน ดา นปจ จัยส่ี ซง่ึ ประกอบดว ย
เส้อื ผา ยารักษาโรค อาหาร ที่อยูอาศยั ในปริมาณที่พอเพียงตอการดํารงชีวิตประจําวัน ไมควรบริโภคอุปโภค
สินคา และบรกิ ารในปรมิ าณที่มากเกินไป เพราะกอใหเ กดิ ความสนิ้ เปลอื งของสงั คมและเปน ผลเสียตอ สขุ ภาพ

2. ความมีประโยชนและความปลอดภัย หมายถงึ การบรโิ ภคอปุ โภคในสิง่ จําเปน ทีก่ อใหเ กดิ
ประโยชน เชน มนุษยค วรรบั ประทานอาหารเพื่อประทังชวี ติ โดยตองคาํ นงึ ถงึ คณุ คา ของสารอาหารดวย ไมควร
ซ้ือสินคา และบริการดวยเหตผุ ลท่ีวา ราคาถกู

3. ความประหยดั หมายถึง การบริโภคอุปโภคโดยการใชจ า ยใหเ หมาะสมกบั ฐานะทาง
เศรษฐกจิ ของตน ไมฟมุ เฟอย ไมท้งิ ขวาง ไมเลียนแบบการบริโภคของบุคลอื่น ซึ่งมีฐานะทางเศรษฐกิจดีกวา
ท่ีอาจนิยมบรโิ ภคอุปโภคสนิ คา และบริการท่ีมีราคาแพงและไมบริโภคตามการโฆษณา หลักการความจําเปน
หรอื ความพอเพยี ง ความมปี ระโยชน ความปลอดภัยและความประหยัดเปนสิ่งท่ีเกิดขึ้นพรอม ๆ กัน ซ่ึงเปน
หลักการทีส่ ามารถเกิดขน้ึ ไดเ สมอ ถา บุคคลใชส ตแิ ละปญญาไตรตรองกอนที่จะตัดสินใจบริโภคอุปโภคสินคา
และบรกิ าร

85

กจิ กรรมที่ 1

การทผี่ ูผลติ และผบู รโิ ภคสินคา และบริการมีคณุ ธรรม มีประโยชนต อเศรษฐกจิ อยางไร
บอกมา 3 ขอ

กิจกรรมที่ 2

หากผเู รยี นมคี วามจําเปนจะตองใชส ินคาชนดิ หนงึ่ แตราคาสนิ คาชนดิ น้นั แพงมาก
ผเู รยี นคดิ วา จะซือ้ สินคานั้นหรือไม เพราะเหตใุ ด บอกมาใหเขาใจ

เรือ่ งที่ 4 ทรพั ยากรธรรมชาติ สง่ิ แวดลอ มในทอ งถนิ่ และชมุ ชน

ทรัพยากร

ความหมายของทรพั ยากร
ทรัพยากรในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง ส่ิงมีคาท้ังปวง ซ่ึงอาจจะเกิดข้ึนเองหรือมีอยูตามธรรมชาติ

และเกดิ จากการท่มี นษุ ยสรา งหรอื ประดษิ ฐข้ึน

ประเภทของทรพั ยากร

ทรัพยากรแบง ออกเปน ประเภทตาง ๆ ดงั น้ี
1. ทรัพยากรมนษุ ย หมายถึง บคุ คลหรือมนุษยใ นฐานะทเ่ี ปน แรงงานหรอื ผปู ระกอบการ
ซง่ึ เปน สวนหนง่ึ ของกระบวนการผลติ และการพฒั นาประเทศในดานตาง ๆ
2. ทรพั ยากรทไี่ มใชม นษุ ย ประกอบดว ย
ก. ทรัพยากรท่ีมนุษยสรางขึ้น หมายถึง ทรัพยากรที่มนุษยสรางข้ึน เชน เครื่องจักร
คอมพิวเตอร รถยนต รถจักรยาน บาน และเคร่อื งใชไมส อยตาง ๆ
ข. ทรัพยากรธรรมชาติ ซงึ่ หมายถึง ทรพั ยากรท่เี กิดข้นึ เองหรอื มอี ยตู ามธรรมชาติ
ซึ่งอาจแบง ยอ ยได 3 ประเภท ดังน้ี
- ทรัพยากรธรรมชาตทิ ใี่ ชแลว ไมหมดเปลอื งหรอื สญู หายไป ไดแ ก อากาศ นาํ้
ในวฏั จักรหมนุ เวียน
- ทรพั ยากรท่ที ดแทนหรือรกั ษาไวไ ด เชน น้ํา (ทอ่ี ยูเฉพาะท่ีเฉพาะแหง ดิน ทด่ี นิ
ปาไม ทุง หญา สตั วป า
- ทรพั ยากรทไ่ี มเ พมิ่ ขนึ้ ใชแลวหมดไป เชน แรธ าตุ น้ํามัน

ทรัพยากรธรรมชาติท่ีทดแทนหรือรักษาไวไดและทรัพยากรธรรมชาติที่ไมเพ่ิมขึ้นใชแลวหมดไป
ถือเปนทรัพยากรที่มีอยูอยางจํากัด เพราะถึงแมบางอยางจะสรางทดแทนหรือบํารุงรักษาได แตก็ตองใช
ระยะเวลายาวนาน เชน ทรัพยากรปา ไม เปนตน

86

ภาวะวกิ ฤติทรพั ยากรธรรมชาติ

ปจจุบันประเทศไทยประสบภาวะวิกฤติการณทรพั ยากรธรรมชาติ
ทรัพยากรธรรมชาติ เมื่อนํามาใชมากเกินไปโดยไมมีการสรางทดแทนก็จะทําใหเกิดการ

สูญเสียหรือถูกทําลายได เชน การตดั ถนน เพอื่ ใชในการคมนาคม การสรางเขื่อนเก็บน้ํา จะตองใชเนื้อท่ีและ
บริเวณพ้ืนดินจํานวนมหาศาล ทําใหพื้นดินที่เปนปาไมถูกโคนทําลายลง ทําใหปาไมลดลง สัตวปาลดลง
เกิดความแหง แลง ฤดกู าลผนั แปร ฝนตกไมตรงตามฤดกู าลหรอื ตกนอ ย มีการทําลายปาเพื่อการเพาะปลกู และ
ใชสารเคมีในการเพาะปลูกเกินความจําเปน ทําใหดินท่ีอุดมสมบูรณ เสื่อมสภาพ เมื่อทรัพยากรเส่ือม
สภาพแวดลอมกเ็ สอ่ื มสภาพไปดว ย

ลกั ษณะอาชพี ของครอบครวั ชมุ ชน ประเทศ

ความหมายของอาชีพ
อาชีพ หมายถงึ งานหรือกิจกรรมใด ๆ ทีก่ อ ใหเกดิ ผลผลิตทส่ี ามารถประเมินคาเปนเงินหรือ

รายไดแ ละกิจกรรมนน้ั ตอ งสจุ ริตเปนท่ียอมรับของสงั คม
ความสําคญั ของอาชีพ
1. ความสําคัญตอบุคคลและครอบครัว การท่ีมนุษยจะดํารงชีวิตอยูในสังคมไดอยางมี
ความสุขตามอัตภาพนั้น จําเปนตองประกอบอาชีพเพ่ือใหมีรายได เพื่อที่จะนําไปซื้อ
เคร่อื งอปุ โภคบริโภค ส่งิ ของท่ีจําเปน ในการดาํ รงชวี ิตของตนเองและคนในครอบครัว
2. ความสาํ คญั ตอ ชุมชน ประเทศ ในระดับชุมชน อาชีพมีความสําคัญตอเศรษฐกิจภายใน
ชุมชน ทําใหมีการใชทรัพยากรในทองถิ่น แกปญหาความยากจนของคนในชุมชน
เม่อื ประชาชนมรี ายไดยอมกนิ ดอี ยดู ี รางกายแข็งแรง สุขภาพจิตดี สงผลตอการพัฒนา
ชุมชน และในระดับประเทศ เมือ่ ชุมชนพัฒนาสังคมสวนรวมก็จะเจรญิ กา วหนาไปดว ย
ประเภทของอาชีพ
อาชพี แบงไดหลายประเภท ดงั น้ี
1. แบง ตามลกั ษณะอาชีพ
- อาชพี อิสระ หมายถงึ อาชพี ทผ่ี ปู ระกอบการดําเนินการดว ยตนเอง อาจเปน ผูผ ลติ
สินคาหรอื เปนผบู ริการกไ็ ด
- อาชพี รบั จา ง หมายถึง อาชพี ทผ่ี ปู ระกอบการไมไดเ ปน เจา ของ แตไ ดร ับจา งจาก
นายจางเปน ชว งระยะเวลา เชน รายชั่วโมง รายวัน รายเดอื น
2. แบงตามลักษณะรายไดแ ละความมนั่ คง
- อาชพี หลัก หมายถงึ อาชีพที่ผูป ระกอบการใชเวลาสว นใหญใ นการประกอบการ
- อาชพี รองหรอื อาชพี เสริม หมายถึง อาชีพที่ผูประกอบการใชเวลานอกเวลางานหลัก
ดาํ เนนิ การ

87

3. แบงตามสาขาประกอบการ
- อาชีพดา นอุตสาหกรรม เชน ชา งยนต ชา งไฟฟา ชางวทิ ยุ เปนตน
- อาชีพดา นเกษตรกรรม เชน ทํานา ทาํ ไร เลี้ยงสัตว ทําการประมง เปน ตน
- อาชีพดา นคหกรรม เชน ศลิ ปหัตถกรรม เชน ตดั เย็บเส้อื ผา ทําอาหาร ขนม เปน ตน
- อาชพี ดา นพาณิชยกรรม เชน คา ขาย บัญชี เลขานกุ าร เปน ตน
- อาชพี ดานอ่ืน ๆ เชน ดา นกีฬา ดานบันเทงิ ดนตรี นาฏกรรม เปนตน

ปจจัยทมี่ ีอิทธพิ ลตอ การเปล่ยี นแปลงทางอาชพี

ทาํ ใหเ กิดอาชีพใหม ทําใหเกิดการพัฒนาอาชีพหรือแมกระทั่งเกิดความเสื่อมทางอาชีพ มีหลายปจจัย
ดังน้ี

1. ความเจรญิ กา วหนา ทางเทคโนโลยี
ความเปลย่ี นแปลงทางดานเทคโนโลยี ปจ จบุ นั วทิ ยาการไดเ จรญิ กาวหนาไปอยางรวดเร็ว

และเปน สาเหตทุ ําใหเ กิดเทคโนโลยใี หม ๆ ตลอดเวลา ซ่ึงมีผลตอการเกิดการพัฒนาและการเส่ือมของอาชีพ
เปนอยางยง่ิ เชน การนําเคร่อื งจักรมาใชแทนแรงงานคน การนาํ เทคโนโลยีทางการเกษตรมาใชในการเกษตร
การนาํ คอมพวิ เตอรม าใชในสาํ นักงาน เปนตน

2. ความเปล่ียนแปลงทางทรัพยากร
ทรพั ยากรนับวา เปน ปจ จยั ในการผลติ เบื้องตนท่สี ําคัญ ซ่ึงกอ ใหเ กิดอาชีพ ทรัพยากรน้ัน

มมี ากมายและแตกตา งกนั ไปในทองถิน่ เชน ปา ไม นํ้า แรธ าตุ นาํ้ มนั พืช ผัก และผลไม สัตวบก สัตวน้ํา ฯลฯ
ทรพั ยากรมีการเปลย่ี นแปลงอยูต ลอดเวลา มีทั้งท่ีจํานวนลดลงอันเน่ืองมาจากมนุษยนําไปใชประโยชน มีทั้ง
ทรัพยากรท่เี กดิ ขึ้นมาใหม เชน นาํ้ มัน และกา ซธรรมชาติ เปน ตน

3. ความเปลี่ยนแปลงทางดา นการเมือง
การเมอื งเปนปจ จัยสําคัญในการลงทุน การทจ่ี ะมนี กั ลงทุนมาลงทุนมากหรือนอยข้ึนอยู

กับสภาพทางการเมือง ถารัฐบาลมีเสถียรภาพมั่นคง ไมเปล่ียนแปลงรัฐบาลบอย ๆ ผูท่ีจะมาลงทุนใน
อุตสาหกรรมตาง ๆ กจ็ ะเกดิ ความมน่ั ใจท่จี ะมาลงทุน นอกจากน้ันนโยบายของรฐั บาลจะเปนตัวกําหนดอาชีพ
ตา ง ๆ ไดเปน อยางดี

4. ความเปลยี่ นแปลงทางสงั คม
โดยเฉพาะการทมี่ ปี ระชากรเพม่ิ มากข้ึน ตองการส่งิ ของอปุ โภค บริโภคและสิ่งดํารงชีวติ มี

มากขนึ้ ทําใหเ กิดการลงทุนเพอื่ ผลิตสินคาและบริการมากขนึ้ ดวย

88

การสํารวจความพรอ มในการเลอื กประกอบอาชพี

การทจ่ี ะเลือกประกอบอาชีพใด ควรไดสาํ รวจความพรอ มทกุ ๆ ดา น ดังนี้
1. ความพรอมของตนเอง แบง ไดด ังน้ี
- สง่ิ ตาง ๆ ท่ีเกี่ยวขอ งกบั การประกอบอาชีพทต่ี นเองมอี ยูในขณะน้นั เชน เงินทุน ที่ดิน

แรงงาน วัสดเุ คร่อื งมือ เคร่อื งใช และอน่ื ๆ ที่จําเปนตอ การประกอบอาชีพทีก่ ําลังตดั สินใจเลือก
- ความรู ทักษะและความถนัดของตนเอง การท่ีจะประกอบอาชีพใหไดผลดีจะตอง

พจิ ารณาถงึ ความรู ทกั ษะและความถนดั ของตนเองดว ยเสมอ เพราะสิ่งเหลา นี้จะชวยใหการกระทําในสิ่งที่ตน
ถนดั นั้น เปน ไปอยา งสะดวก รวดเรว็ คลอ งแคลว และมองเหน็ ชองทางทจ่ี ะพัฒนาอาชีพใหร ุดหนา ไดดีกวาคนที่
ไมม คี วามรู ทกั ษะและถนัดในอาชพี น้นั ๆ แตตัดสนิ ใจเลือกประกอบอาชพี นน้ั ๆ

- ความรกั และความจริงใจ เปนองคประกอบที่เกิดจากความรูสึกภายในของแตละคน
ซึง่ ความรูสกึ นจี้ ะเปนแรงผลกั ดนั ใหเกดิ การทาํ งานดวยความมานะ อดทน ขยนั กลาสู กลาเส่ียง ซึ่งถือวาเปน
องคประกอบในการตัดสินใจที่สําคัญอยางหน่ึง หากการพิจารณาตัดสินใจมิไดคํานึงถึงสิ่งน้ีแลว การท่ีจะ
ประกอบอาชีพไปไดอยา งเดด็ เดยี่ ว มนั่ คง และลดนอ ยลงไป

2. ความพรอมของสังคม สิง่ แวดลอม คอื ความพรอมของส่ิงตาง ๆ ที่อยูรอบ ๆ ตัวเราหรือ
จะตอ งเขามาเกีย่ วขอ งที่จะสงผลดี ผลเสยี ตอ การประกอบอาชีพของตน เชน ทําเล ตลาด สวนแบงของตลาด
ทรพั ยากรที่เอ้ือในทองถนิ่ แหลง ความรู ตลอดจนผลทจี่ ะเกดิ ขนึ้ ตอชุมชน หากเลอื กอาชีพนัน้ ๆ

3. ความพรอมทางวิชาการของอาชีพ คือ ความพรอมของขอมูลความรูและเทคนิคตาง ๆ
สาํ หรบั การประกอบอาชพี นน้ั ๆ เชน การบํารงุ รกั ษาตน ออนพืช การฉีดยาฆาแมลงกอนเก็บเก่ียว การเคลือบ
สารเคมี เปน ตน

ปจ จยั สําคัญในการประกอบอาชพี

1. ทนุ เปน ปจจยั ทส่ี ําคัญในการใหการสนบั สนนุ ในการจัดหาทรพั ยากรและเอื้ออํานวยในกิจการให
ดาํ เนนิ ไปดวยความเรยี บรอย

2. คน เปน ทรัพยากรบคุ คลท่ถี ือไดว า เปนปจ จยั ทม่ี คี วามสําคัญอยา งยิง่ ที่จะกอผลสําเรจ็ กบั กจิ การได
เปน อยางมาก

3. ท่ีดิน คือ แหลงหรือท่ีทํามาหากินของผูประกอบอาชีพอิสระจะเปนท่ีต้ังสํานักงานและบริเวณ
ประกอบอาชพี

4. เคร่ืองจกั ร เปนอุปกรณทจ่ี ัดหามาเพ่ือใชปฏบิ ตั ิงานใหเ กดิ ประโยชนสูงสดุ และคุม คา
5. วัสดุ เปน ปจ จยั สําคัญเพราะเปน วัตถุดิบที่จะนาํ มาใชผ ลิตหรือใหบรกิ าร วัสดุที่ใชตองมีคุณภาพดี

และมปี รมิ าณพอ
6. การคมนาคม คือ เสนทางติดตอระหวางผดู ําเนนิ กจิ การกบั ผูม าใชบรกิ าร สามารถติดตอ ไดสะดวก

และปลอดภัย

89

7. การตลาด เปนแหลงชวยกําหนดทิศทางความตองการของสินคา แลกเปลี่ยนสินคา การแขงขัน
สนิ คาดา นคณุ ภาพและราคา

8. การจดั การ คือ การวางแผนการดําเนินการประกอบอาชีพอาชีพ เพ่ือใหเกิดผลดีอยางเหมาะสม
คุมคา คุมเวลา คุมทุนและหวงั ไดก าํ ไรสงู สุด เริ่มตน ต้งั แตก ารเลือกสิ่งท่ีจะผลิต จะบริการวิธีการ
และการใชวสั ดุอุปกรณ

9. การประชาสัมพันธ เปนสิ่งสําคัญและจําเปนอยางย่ิงที่ผูประกอบอาชีพอิสระจะตองกระทํา
เพ่ือเปนการบอกกลา วช้แี จงใหผูอนื่ ทราบวา เราดําเนินกจิ การอะไร อยางไร เมอ่ื ไร ทไ่ี หน

หลกั การของเศรษฐกจิ พอเพยี ง

พอสรุปสาระสาํ คญั ๆ ไดดงั ตอไปนี้
1. การพง่ึ ตนเอง หลกั เศรษฐกิจพอเพียงมุงเนน การผลิตพชื ผลใหเพยี งพอกับความตองการ

บริโภคในครัวเรือนกอนท่เี หลือจากบริโภค จึงดําริเพ่ือการคาเปนอันดับรองและสามารถพึ่งตนเองได มีชีวิต
อยางไมฟุงเฟอ ลดคาใชจาย โดยการสรางสิ่งอุปโภคบริโภคในท่ีดินของตนเอง เชน ขาว นํ้า ปลา พืชผัก
เปน ตน

2. การรวมกลุมของชาวบาน หลักการของเศรษฐกิจพอเพียงจะใหความสําคัญกับการ
รวมกลุมของชาวบาน มุงเนนใหชาวบานรวมกลุมกันดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจตาง ๆ อาทิเชน การทํา
เกษตรแบบผสมผสาน รวมกลุมกันทําหัตถกรรม การแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร การใชภูมิปญญาจาก
ทองถิ่น การพัฒนาเทคโนโลยีพื้นบาน และเทคโนโลยีสมัยใหมที่เหมาะสม สอดคลองกับความตองการ
และสภาพแวดลอ มของทองถน่ิ ตนเอง

การรวมกลุมของชาวบานจะเปนการพัฒนาสมาชิกในชุมชน ใหมีการสรางเครือขาย
ชุมชนท่ีเขมแข็ง สมาชิกในกลุมจะคอยใหคําแนะนําในการแกปญหาตาง ๆ และหาวิธีการใหสมาชิกภายใน
กลมุ มีรายไดจ ากการประกอบอาชีพเพ่มิ ขึน้ เม่อื กลุมชาวบา นไดรบั การพัฒนาที่ดีแลวกจ็ ะชวยใหสงั คมเขมแข็งขึ้น
เศรษฐกิจของประเทศก็จะเจริญเติบโตไดอยางมีประสิทธิภาพและเกิดความมั่นคง ทําใหเศรษฐกิจขยายตัว
และมกี ารกระจายรายไดทีด่ ีข้นึ อีกดวย

3. ความเอ้ืออาทรและความสามัคคี เศรษฐกิจพอเพียงต้ังอยูบนพ้ืนฐานของการท่ีสมาชิก
ของชมุ ชนมีความเอ้ือเฟอ เออื้ อาทร ชวยเหลือและสามัคคี รวมแรงรวมใจ เพื่อประกอบกิจกรรมหรืออาชีพ
ตาง ๆ ใหบรรลุผลสําเร็จ ยอ มเปน ผลประโยชนต อ สวนรวมเปน สาํ คัญ สมาชิกของชุมชนสามารถอยูรวมกันได
อยา งมคี วามสขุ

การปฏิบตั ิตนตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพียง

เพ่อื ทจ่ี ะสามารถดํารงชวี ติ ไดอยางพออยูพ อกิน เราควรที่จะปฏิบตั ติ นตามแนวเศรษฐกจิ พอเพยี งดังนี้
1. จะตองยดึ หลกั พออยู พอกนิ พอใช
2. มคี วามประหยดั โดยพยายามตัดทอนรายจายและลดความฟุมเฟอยในการดํารงชวี ิต

90

3. ประกอบอาชพี ดว ยความถูกตองและสจุ รติ ไมประกอบอาชพี ท่ผี ดิ ศีลธรรมและผิด
กฎหมาย

4. ไมค วรแกงแยงประโยชนแ ละแขง ขันในการประกอบอาชีพอยา งรนุ แรง
5. รูจักแสวงหาความรเู พ่ิมเติมและพยามยามพฒั นาตนเองใหม คี วามรูความสามารถมากขึ้น

แลวนาํ ความรู ความเขาใจท่ีไดร ับมาน้ันมาปรบั ใชใ นการดําเนนิ ชีวติ ประจาํ วนั
6. ใชความรู ความสามารถมาพัฒนาภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อเปนการเพิ่มพูนรายไดใหกับ

ตนเอง ครอบครัว และชมุ ชน
7. ชวยเหลอื เกือ้ กลู ซงึ่ กันและกัน มีความเอื้อเฟอเผื่อแผ และมีความสามัคคีในครอบครัว

และชุมชน
แนวพระราชดําริเศรษฐกิจพอเพียง เปนทางเลือกใหมของประชาชนชาวไทยเพ่ือที่จะสามารถ
ดาํ รงชวี ติ แบบพออยพู อกนิ และสามารถพง่ึ พาตนเองได เศรษฐกิจพอเพียง มีความสําคญั ตอ การพฒั นาประเทศ
อันจะนาํ ไปสสู ังคมท่มี คี ุณภาพท้ังทางดา นเศรษฐกิจและสงั คม ดงั นนั้ ประชาชนชาวไทยทุกคนควรนาํ ไปปฏบิ ัติ
อยางจริงจงั

กองทนุ หมูบ า น

กองทุนหมูบานไมใชบาน กองทุนหมูบานเปนอะไรท่ีใหญโตและมีคุณคายิ่งกวาเงินมากนัก กองทุน
หมบู านมคี วามหมายและมีความสําคัญยิ่ง กองทุนน้ีไมใชมีความหมายเปนเพียงแตเงินทุนของคนในหมูบาน
เทานั้น แตกองทุนนี้เปนกองทุนของการดําเนินชีวิตของชุมชน ซ่ึงประกอบดวยทุนท่ีเปนตัวของแตละคน
ทุนทางสงั คมทถี่ กั ทอคนแตล ะคนมาเปนกลุมคนหรือสงั คมทุนทางวัฒนธรรม คอื วิถีชีวิตรวมกันของกลุมคนท่ี
ประสานสอดคลองกับสิ่งแวดลอ ม ทุนทางศลี ธรรม หมายถึง ความถูกตองแหงการอยูรวมกัน เชน ความเอ้ือ
อาทรตอ กัน ความเชื่อถอื และไววางใจกันในความสุจริต เสียสละ ทุนทางทรัพยากร เชน ดิน นํ้า ปา อากาศ
ที่มีการอนรุ ักษ มีการใชอ ยา งเปนธรรมและย่ังยืน ทุนทางปญญา ไดแก การเรียนรูรวมกันในการปฏิบัติและ
นําเอาความรทู ่มี ีอยูในชุมชนและความรูจากภายนอกชุมชนมาสังเคราะหเปนปญญา ทุนท่ีเปนเงินที่ชวยกัน
ออมไวเพื่อใหกระบวนการออมและการจัดการเปนเครื่องกระตุนและสิ่งเสริมทุนท่ีไมใชเงิน (ประเวศ วะสี
อา งใน เสรี พงศพ ิศ, 2544)

กจิ กรรมที่ 1

ใหผ ูเ รยี นสํารวจทุนในชมุ ชนของผเู รยี นวา มอี ะไรบา งและบอกดว ยวา จะนําทนุ เหลานน้ั ไปใชใหเ กิดประโยชน
อยา งไร

กิจกรรมท่ี 2

ใหผเู รียนรวมกลมุ อภิปรายถงึ ความหมายและวิธีการดําเนินชวี ิตตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพียงตามทผ่ี เู รยี น
เขา ใจ แลว สรุปสง มา 1 – 2 หนา กระดาษ

กจิ กรรมท่ี 3

ใหผ เู รียนบนั ทกึ รายรบั – รายจายของผเู รยี นเอง โดยใชร ะยะเวลา 30 วนั และใหค ดิ แบบบันทกึ (บัญช)ี ข้ึนเอง

91

บทที่ 4
การเมืองการปกครอง

สาระสําคญั

การศึกษาและทําความเขาใจเกี่ยวกับระบบการเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี
พระมหากษัตริยเปนประมุขและรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย จะทําใหผูเรียนสามารถปฏิบัติตนตาม
หนา ทข่ี องพลเมอื งดี ตามกฎหมาย ประเพณี วัฒนธรรมไทยไดอ ยา งถกู ตอง สง ผลใหผ เู รยี นดาํ รงชีวิตอยูร ว มกนั
ในชุมชน สงั คมไทย และสงั คมโลกไดอยางเปน สุข

ผลการเรียนรทู ่ีคาดหวัง

อธิบายขอมูลเก่ียวกับการเมือง การปกครองท่ีเกี่ยวของกับตนเอง ชุมชน ทองถิ่นและประเทศได
ปฏิบัติตนตามบทบาทหนาที่และรักษากฎระเบียบภายใตรัฐธรรมนูญไดเห็นคุณคาของตนเอง เคารพสิทธิ
เสรีภาพของตนเองและผอู ่นื ไดอยา งถูกตอง เหมาะสม

ขอบขายเนอื้ หา

เรือ่ งท่ี 1 ความหมายความสําคญั ของการเมืองการปกครอง
เรือ่ งท่ี 2 โครงสรา งการบรหิ ารราชการแผน ดิน
เรอ่ื งท่ี 3 ความสมั พนั ธระหวางอํานาจนติ ิบญั ญัติ อาํ นาจบริหาร อาํ นาจตุลาการ
เรอื่ งที่ 4 การมสี วนรวมทางการเมอื ง การปกครองในระดบั ทองถน่ิ และระดบั ประเทศ

92

เรอื่ งที่ 1 ความหมายและความสาํ คัญของการเมอื งการปกครอง

ความเปนมาของรฐั ธรรมนญู

รัฐธรรมนูญ เปนกฎหมายสูงสุดหรือเปนกฎหมายหลักของประเทศท่ีออกโดยฝายนิติบัญญัติ คือ
รัฐสภาอันประกอบดวยตัวแทนของประชาชน ดังนั้น รัฐธรรมนูญ จึงเปนกฎหมายที่ประชาชนสวนใหญให
ความเหน็ ชอบ

ความสําคญั

รัฐธรรมนูญ เปนกฎหมายหลักท่ีสําคัญท่ีสุด เปนเสมือนกฎหมายหรือกติกาท่ีประชาชนในสังคม
ยอมรับใหเปนหลักในการปกครองและการบริหารประเทศ ซ่ึงการออกกฎหมายใด ๆ ยอมตองดําเนินการ
ภายในกรอบของบทบญั ญัติในรัฐธรรมนูญ กฎหมายใดท่ีขดั แยง ตอ รัฐธรรมนูญจะไมส ามารถใชบังคับได

สาเหตุทม่ี ีรฐั ธรรมนูญในประเทศไทย
สาเหตทุ ส่ี าํ คญั มาจากการท่ีประเทศไทยเกิดการเปลี่ยนแปลงทางการปกครองจากระบอบ

สมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบประชาธิปไตย ซึ่งเริ่มมีแนวคิดมาตั้งแตรัชกาลท่ี 6 โดยกลุมบุคคล
ที่เรียกตนเองวา “คณะราษฎร” ประกอบดวย ขาราชการ ทหาร พลเรือน ไดเขายึดอํานาจการปกครอง
พระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยหู วั จึงไดทรงลงพระปรมาภไิ ธยในรา งรฐั ธรรมนญู การปกครองแผนดินฉบับ
ชวั่ คราวที่คณะราษฎรไ ดเ ตรยี มไว นบั วาเปนรัฐธรรมนญู ฉบบั แรกของไทย เม่อื วนั ท่ี 10 ธันวาคม 2475 ถือไดว า
ประเทศไทยมีการเปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตยนับแตน น้ั มา

จนถงึ ปจ จบุ ันไดม กี ารเปลย่ี นแปลง แกไ ข และประกาศใชร ฐั ธรรมนญู การปกครองหลายฉบับ
เพื่อใหเหมาะสม สอดคลองกับสภาวการณบานเมืองท่ีผันแปรเปล่ียนในแตละยุคสมัย โดยมีสาระสําคัญ
เหมือนกัน คือ ยึดม่ันในหลักการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข จะมี
เนือ้ หาแตกตางกนั ก็เพอื่ ใหเ หมาะสมกบั สภาวการณข องบานเมอื งในขณะนัน้ ประเทศไทยมีรัฐธรรมนญู มาแลว
จํานวน 18 ฉบับ และปจ จุบนั ใชร ัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550

หลกั การสาํ คัญของรฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2550
รัฐธรรมนญู ฉบบั ปจ จุบันมหี ลกั การและเจตนารมณทจ่ี ะธาํ รงรกั ษาไวซ ่ึงเอกราชและความม่ันคง

ของชาติ เทดิ ทนู พระมหากษตั ริย ซึ่งหลักการสําคัญของรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550 ไดร ะบไุ วในหมวด 1 บททว่ั ไป
สรุปไดดังน้ี

ประเทศไทย เปนราชอาณาจักรอันหนึ่งอันเดียว จะแบงแยกมิได มีการปกครองระบอบ
ประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษตั ริยทรงเปนประมขุ อาํ นาจอธปิ ไตยเปน ของปวงชนชาวไทย ศักด์ิศรีความเปน
มนุษย สิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาพของบุคคลตองไดรับความคมุ ครองประชาชนชาวไทยทุกคน ไมแยก
เพศ ศาสนา และยอมไดรบั ความคมุ ครองเทา เทยี มกนั

93

โครงสรางของรัฐธรรมนูญ

รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550 แบง โครงสรา งออกเปน 105 หมวด และมี
บทเฉพาะกาล สรปุ สาระสาํ คญั แตล ะหมวดดังนี้

หมวด 1 บทท่ัวไป
ประเทศไทย เปน ราชอาณาจักรอันหนง่ึ อนั เดียวจะแบง แยกมิได มีการปกครองระบอบประชาธิปไตย
อันมีพระมหากษตั รยิ ท รงเปนประมขุ พระมหากษตั ริยท รงใชอ าํ นาจทางรฐั สภา คณะรัฐมนตรีและศาล
หมวด 2 พระมหากษตั ริย
ทรงอยูในฐานะอันเปนที่เคารพ ผูใดจะละเมิดมิได ทรงเลือกและแตงต้ังประธานองคมนตรีและ
องคมนตรีไมเ กนิ 18 คน
หมวด 3 สทิ ธิและเสรีภาพของชนชาวไทย
การใชอาํ นาจโดยองคก รของรฐั ตองคํานึงถงึ ศกั ดศ์ิ รคี วามเปน มนุษย สทิ ธแิ ละเสรภี าพของบคุ คล
ท้ังดานการประกอบอาชีพ การสอ่ื สาร การแสดงความคดิ เหน็ ความเปนธรรมดานการศึกษา การสาธารณสุข
และสวสั ดกิ ารของรัฐ เสรภี าพในการชุมชนทไี่ มล ะเมดิ สทิ ธิผอู ่ืนและกฎหมาย
หมวด 4 หนาทข่ี องชนชาวไทย
บคุ คลมหี นา ท่ีพทิ ักษร กั ษาชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ  และการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย อันมี
พระมหากษัตริยทรงเปนประมุข และมีหนาที่ปองกันรักษาผลประโยชนของชาติ ปฏิบัติตามกฎหมาย
โดยเฉพาะหนา ทไี่ ปใชสทิ ธเิ ลือกตง้ั
หมวด 5 แนวนโยบายพน้ื ฐานแหงรฐั
เนน ใหป ระชาชนมีสวนรว ม การกระจายอาํ นาจ การดําเนนิ งาน มุงเนนการพัฒนาคุณภาพ คุณธรรม
มปี ระสิทธภิ าพ โปรง ใสใหค วามคมุ ครองและพัฒนาเด็ก เยาวชน สง เสริมความรรู กั สามัคคี
หมวด 6 รัฐสภา
รัฐสภามหี นาทบ่ี ญั ญตั กิ ฎหมายและควบคมุ การปฏิบตั งิ านของฝายบรหิ าร ประกอบดวย 2 สภา คือ
สภาผูแทนราษฎร (ส.ส.) และวุฒสิ ภา (ส.ว.)
หมวด 7 การมีสว นรวมทางการเมืองโดยตรงของประชาชน
ประชาชนมีผูมีสิทธิเลือกตั้งมีสิทธิเขาช่ือรองขอตอวุฒิสภาใหถอดถอนบุคคลออกจากตําแหนงได
เพราะมีสิทธอิ อกเสยี งประชามติ
หมวด 8 การเงิน การคลงั และงบประมาณ
เพอ่ื กาํ หนดหลกั เกณฑเ ก่ียวกับการจัดหารายได การกําหนดรายจาย การกอหน้ีหรือการดําเนินการ
ท่ีผูกพนั ทรพั ยส ินของรัฐ หลักเกณฑการกําหนดวงเงินสํารองจาย เพ่ือกรณีฉุกเฉินหรือจําเปน ซึ่งเปนกรอบ
ในการกํากับการใชจายเงินตามแนวทางการรักษาวินัยการเงิน การคลังและรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ
อยางย่ังยนื และเปน แนวทางในการจดั ทํางบประมาณรายจา ยของแผนดนิ

94

หมวด 9 คณะรัฐมนตรี
รฐั ธรรมนญู กาํ หนดใหม ีนายกรฐั มนตรี 1 คน และมีรฐั มนตรอี นื่ อีกไมเกนิ 35 คน โดยไดรับการแตงตง้ั
จากพระมหากษตั ริย
หมวด 10 ศาล
กําหนดใหศ าลหรืออาํ นาจตลุ าการ แบง เปน

ท่วั ไป
ศาลรฐั ธรรมนญู
ศาลยตุ ิธรรม
ศาลปกครอง
ศาลทหาร
หมวด 11 องคก รตามรฐั ธรรมนญู
กําหนดใหม อี งคกรท่ีจะดําเนนิ การตรวจสอบ ตดิ ตามการทาํ งานของบคุ คล คณะบคุ คล และหนวยงาน
ท้งั ภาครัฐและเอกชน ดงั นี้
1. องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ประกอบดวย คณะกรรมการการเลือกตั้ง ผูตรวจการ-
แผนดนิ คณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ แหงชาติ และคณะกรรมการตรวจเงนิ แผนดิน
2. องคก รอนั ตามรัฐธรรมนูญ ประกอบดวย องคกรอัยการ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน-
แหง ชาติ และสภาท่ีปรึกษาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ
หมวด 12 การตรวจสอบการใชอ ํานาจรัฐ
กาํ หนดใหมกี ารตรวจสอบขาราชการประจาํ และขาราชการการเมือง
หมวด 13 จรยิ ธรรมของผูดํารงตําแหนงทางการเมอื งและเจา หนาท่ีของรฐั
การพิจารณา สรรหา แตงต้ังบคุ คลเขาสตู าํ แหนง ตอ งเปนไปตามระบบคุณธรรมและคาํ นงึ ถงึ
พฤตกิ รรมทางจรยิ ธรรมดวย
หมวด 14 การปกครองสว นทอ งถิ่น
ใหค วามเปน อสิ ระแกองคก รปกครองสวนทอ งถิน่ มสี ภาทอ งถน่ิ ในการบรหิ ารงานเนนการกระจาย
อํานาจ ใหการสนับสนนุ กําหนดนโยบายการบรหิ าร
หมวด 15 การแกไ ขเพมิ่ เตมิ รฐั ธรรมนญู
มีการแกไขเพมิ่ เตมิ ได แตหา มแกไขทีม่ ีผลตอ การเปลีย่ นแปลงการปกครองระบอบประชาธิปไตย
อนั มีพระมหากษตั รยิ ทรงเปนประมุขหรอื เปลี่ยนแปลงรปู ของรฐั
บทเฉพาะกาล
ใหอ งคมนตรดี าํ รงตําแหนง อยูในวนั ประกาศใชรัฐธรรมนญู