ช่องทางการเข้าสู่อาชีพ (อช11001) ประถมศึกษา

หนังสือเรียนสาระการประกอบอาชีพ

รายวชิ าช่องทางการเข้าสู่อาชีพ
(อช11001)

ระดบั ประถมศึกษา

(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560)
หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พนื้ ฐาน

พทุ ธศักราช 2551

สานักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย
สานักงานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ

หา้ มจาหน่าย
หนงั สือเรียนเลม่ น้ีจดั พิมพด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพ่อื การศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน

ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ

หนังสือเรียนสาระการประกอบอาชีพ
รายวชิ าช่องทางการเข้าสู่อาชีพ (อช11001)
ระดบั ประถมศึกษา
ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560

เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 24/2555

คํานาํ

กระทรวงศึกษาธกิ ารไดประกาศใชห ลักสตู รการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน
พทุ ธศักราช 2551 เมื่อวันท่ี 18 กันยายน พ.ศ.2551 แทนหลักเกณฑและวิธีการจัดการศกึ ษานอกโรงเรยี น
ตามหลกั สูตรการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2544 ซ่ึงเปน หลักสตู รท่ีพัฒนาขนึ้ ตามหลักปรชั ญา และ
ความเช่ือพ้ืนฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรียนท่ีมีกลมุ เปา หมายเปนผูใหญมีการเรียนรูและส่ังสม
ความรู และประสบการณอยา งตอเนื่อง

ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคลื่อน
นโยบายทางการศึกษาเพื่อเพิ่มศกั ยภาพและขดี ความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพที่
สามารถสรางรายไดท่มี ่งั คั่งและมัน่ คง เปน บุคลากรทมี่ ีวนิ ยั เปย มไปดว ยคณุ ธรรมและจริยธรรม และมี
จิตสํานึกรับผิดชอบตอตนเองและผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย
มาตรฐาน ผลการเรียนรูทค่ี าดหวงั และเน้ือหาสาระ ท้งั 5 กลุม สาระการเรยี นรู ของหลักสูตรการศึกษา
นอกระบบระดับการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ใหมีความสอดคลองตอบสนองนโยบาย
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ซ่ึงสงผลใหตองปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพ่ิมและสอดแทรกเน้ือหาสาระ
เก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรม และการเตรียมพรอมเพ่ือเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาท่ีมี
ความเก่ียวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือท่ีใหผูเรียนศึกษา
คน ควาความรูดวยตนเอง ปฏิบตั ิกจิ กรรม ทําแบบฝก หัดเพ่ือทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภิปราย
แลกเปลี่ยนเรยี นรูกับกลุม หรือศกึ ษาเพ่ิมเติมจากภมู ปิ ญญาทอ งถ่ิน แหลง การเรียนรูและส่อื อ่ืน

การปรับปรุงหนังสือเรียนในครั้งนี้ ไดรับความรวมมืออยางดียิ่งจากผูทรงคุณวุฒิในแตละ
สาขาวิชา และผเู กี่ยวของในการจัดการเรียนการสอนท่ศี กึ ษาคน ควา รวบรวมขอมลู องคความรูจากสื่อ
ตาง ๆ มาเรียบเรียงเนื้อหาใหครบถวนสอดคลองกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง ตัวชี้วัดและ
กรอบเนอ้ื หาสาระของรายวิชา สํานกั งาน กศน.ขอขอบคุณผมู สี ว นเกยี่ วขอ งทุกทา นไว ณ โอกาสนี้ และ
หวังวาหนังสือเรียนชุดน้ีจะเปนประโยชนแกผูเรียน ครู ผูสอน และผูเก่ียวของในทุกระดับ หากมี
ขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน กศน. ขอนอ มรับดว ยความขอบคุณย่งิ

สารบัญ หนา

คํานํา 1
คําแนะนําการใชห นังสอื เรยี น 2
โครงสรา งรายวชิ าชองทางการเขาสอู าชีพระดบั ประถมศึกษา 5
บทที่ 1 การงานอาชพี 39
50
เรอื่ งที่ 1 ความสาํ คัญและความจาํ เปน ในการประกอบอาชพี 52
เรอ่ื งท่ี 2 อาชพี ในชุมชน 53
เรื่องท่ี 3 การประกอบอาชีพในภมู ภิ าค 5 ทวปี 60
บทท่ี 2 ชองทางการเขา สอู าชีพ 69
เร่ืองที่ 1 ความจาํ เปนในการมองเห็นชอ งทางการประกอบอาชีพ 72
เรอ่ื งท่ี 2 ความเปนไปไดใ นการเขา สอู าชพี 87
เรื่องที่ 3 การลาํ ดบั อาชีพและเหตผุ ล 92
บทที่ 3 การตัดสนิ ใจเขา สูอาชพี 93
เรื่องท่ี 1 ตัดสินใจเขา สอู าชีพดว ยปรัชญาคดิ เปน 96
เรื่องท่ี 2 การตัดสินใจเขา สอู าชพี ดวยการวิเคราะหศักยภาพ 97
บทที่ 4 ความพรอมในการเขา สูอาชพี
เรื่องท่ี 1 ตรวจสอบความเปน ไปไดใ นการประกอบอาชีพ
ภาคผนวก
บรรณานุกรม

คาํ แนะนําการใชหนงั สอื เรียน

หนงั สอื เรยี นสาระการประกอบอาชีพ รายวิชาชองทางการเขาสูอาชีพ ระดับประถมศึกษา
เปน หนงั สือเรียนทีจ่ ดั ทําขน้ึ สําหรบั ผเู รยี นท่ีเปน นกั ศกึ ษานอกระบบ

ในการศึกษาหนงั สอื เรียนสาระการประกอบอาชพี รายวชิ าชอ งทางการเขาสอู าชพี ผูเรียนควร
ปฏิบัติดังนี้

1. ศกึ ษาโครงสรา งรายวชิ าใหเขาใจในหวั ขอ สาระสาํ คญั ผลการเรยี นรูท ีค่ าดหวัง และขอบขา ย
เนอื้ หา

2. ศึกษารายละเอียดเนือ้ หาของแตล ะบทอยา งละเอยี ดและทาํ กจิ กรรมตามท่ี กําหนด แลวตรวจสอบ
กบั ผรู ู ครู

3. หนงั สอื เรียนเลมนีม้ ี 4 บท คือ
บทที่ 1 การงานอาชพี
บทท่ี 2 ชองทางการเขา สูอาชีพ
บทที่ 3 การตัดสนิ ใจเขา สอู าชีพ
บทที่ 4 ความพรอ มในการเขา สูอ าชพี

โครงสรางรายวิชาชองทางการเขาสอู าชีพ
ระดับประถมศึกษา

สาระสาํ คญั

การมอี าชพี เปน ความภูมิใจของคนทุกคน ซ่ึงเราสามารถเลือกประกอบอาชีพใหเหมาะสมกับ
ความถนดั ความชอบของตน และตรงกับความตอ งการของตลาด นอกจากน้ีควรเปนอาชีพท่ีตองไมมี
ผลกระทบใด ๆ ตอ ส่ิงแวดลอม ดังน้ันการจะตัดสินใจเลือกอาชพี ใดอาชีพหน่ึงจะตองศึกษา วิเคราะห
ขอมูลอาชพี อยางถอ งแท เพื่อทีจ่ ะตัดสนิ ใจเลอื กอาชีพใหม ีความเส่ียงนอ ยท่สี ดุ

ผลการเรยี นรทู ่คี าดหวัง

1. อธิบายความหมาย ความสาํ คญั วเิ คราะหลักษณะงาน ขอบขายการงานอาชีพใน ชุมชน
สงั คม ประเทศ และภมู ภิ าค 5 ทวีป ไดแ ก ทวีปเอเชยี ทวปี ออสเตรเลยี ทวีปอเมริกา ทวีป
ยุโรป และทวปี แอฟริกา เพื่อการเขาสูอ าชีพได

2. อธิบายเหตุปจ จยั ความจาํ เปนในการตัดสินใจเลอื กอาชพี ท่เี หมาะสมกับศกั ยภาพ ของตนได
3. ยอมรบั และเหน็ คณุ คา ในอาชีพทีต่ ดั สนิ ใจเลอื ก
4. ปฏิบตั ิการวิเคราะหต ดั สินใจเลอื กอาชพี ได

ขอบขา ยเน้อื หา

บทที่ 1 การงานอาชพี
บทท่ี 2 ชองทางการเขา สูอาชีพ
บทท่ี 3 การตัดสนิ ใจเขา สอู าชพี
บทท่ี 4 ความพรอ มในการเขา สูอาชพี

สอื่ การเรยี นรู

1. ใบงาน
2. หนงั สือเรียน

1

บทท่ี 1
การงานอาชีพ

สาระสําคญั

อาชีพตาง ๆ ใน 5 ภูมิภาคหลักของโลกน้ีมีมากมาย แตอาจจะแบงกลุมได ดังนี้ งานอาชีพ
ดานเกษตรกรรม งานอาชีพดานอุตสาหกรรม งานอาชีพดานพาณิชยกรรม งานอาชีพดานความคิด
สรา งสรรค งานอาชพี ดา นอาํ นวยการและอาชพี เฉพาะทาง ซึง่ แตล ะอาชีพสามารถแบงเปน อาชีพยอ ย ๆ
ไดอกี มาก ดังนนั้ ควรศึกษาวิเคราะหข อบขายอาชพี กระบวนการทํางาน การบริหารจดั การอาชีพใหเ ขาใจ
เพอ่ื การมองเห็นชองทางในการเลอื กอาชีพไดอยา งเหมาะสมกับตนเอง ชมุ ชน สังคม

ตวั ช้วี ดั

1. อธบิ ายความสาํ คญั และความจาํ เปนในการประกอบอาชพี
2. อธิบาย วเิ คราะห ลักษณะขอบขา ยกระบวนการผลิตงานอาชีพในชุมชน สังคม ประเทศ

และภมู ภิ าค 5 ทวีป ไดแก ทวีปเอเชยี ทวีปออสเตรเลีย ทวปี อเมรกิ า ทวีปยโุ รป และทวีป
แอฟริกา
3. อธิบายการจัดการอาชพี ในชุมชน สังคม ประเทศ และภูมิภาค 5 ทวีป ไดแก ทวีปเอเชีย
ทวปี ออสเตรเลยี ทวปี อเมริกา ทวปี ยุโรป และทวปี แอฟรกิ า
4. อธบิ ายคุณธรรม จริยธรรม ในการทาํ งานอาชพี
5. อธิบายการอนรุ กั ษพ ลังงานและสงิ่ แวดลอมในการทํางานอาชีพในชุมชน สังคม ประเทศ
และภมู ิภาค 5 ทวีป ไดแก ทวปี เอเชีย ทวปี ออสเตรเลีย ทวีปอเมรกิ า ทวีปยุโรป และทวีป
แอฟรกิ า

ขอบขา ยเน้ือหา

เร่ืองที่ 1 ความสาํ คญั และความจาํ เปนในการประกอบอาชีพ
เร่อื งท่ี 2 อาชพี ในชมุ ชน
เรอ่ื งที่ 3 การประกอบอาชีพในภมู ิภาค 5 ทวปี

สื่อการเรยี นรู

1. ใบงาน
2. หนังสอื เรยี น

2

ขน้ั ตอนการเรยี นรู กจิ กรรม การวดั สือ่ การเรยี นรู
และประเมินผล ใบงานที่ 1
ลกั ษณะบง ชี้ 1. ผูเรียนและครรู วมกัน 1. สังเกตความสนใจ
ความสําเร็จของผูเรียน อภิปรายความสาํ คญั และ ความเขา ใจจากการทาํ ใบงานท่ี 2
อธบิ ายงานอาชพี ความจาํ เปนของการมี ใบงานท่ี 1
ในชุมชน
อาชีพ
ระบุอาชีพที่ทาํ ไดใน
ชุมชนอยา งนอ ย 10 2. ครูอบรมใหผูเรยี นศกึ ษา
อาชีพ
เรอื่ งงานอาชีพในชมุ ชนใน

หนังสอื เรยี นเพอ่ื เตรียม
เรยี นรูตอ ไป

3. สาํ รวจอาชพี ในชุมชน 2. พิจารณาจากผล
ประเทศ และภูมภิ าค 5 การสาํ รวจจาก
ทวปี ไดแ กท วปี เอเชยี ใบงานที่ 2
ทวีปออสเตรเลีย ทวปี
อเมริกา ทวีปยุโรป และ

ทวปี แอฟรกิ า

เร่ืองที่ 1 ความสําคัญและความจําเปน ในการประกอบอาชีพ

อาชีพ หมายถึง การประกอบการท่มี รี ายไดตอบแทนโดยใชแรงงาน ความรู ทักษะ อุปกรณ
เครอ่ื งมอื สถานที่ วิธีการ ตอ งเปน อาชีพสุจรติ และไมมีผลเสียตอ ชุมชน สังคม และประเทศชาติ

มนุษยเราจาํ เปนตองมปี จ จยั ตาง ๆ เพื่อตองการดํารงชวี ติ เชน มที ี่อยูอ าศัย มีอาหารรับประทาน
มเี คร่ืองนุงหม มยี ารักษาโรคตาง ๆ ซึ่งทงั้ 4 อยางน้จี ะเปน พ้นื ฐานของการดาํ รงชีวิตทว่ั ไป แตบางคนก็
อาจมคี วามจําเปน อืน่ ๆ อกี เชน รถยนต โทรศัพทมือถือ ขึ้นอยูกับความจําเปนในการประกอบอาชีพ
หรือความจําเปน ตอการดํารงชวี ติ ประจาํ วนั การจะมปี จ จัยตาง ๆ เหลา น้ขี น้ึ อยกู บั ฐานะทางการเงิน ซึ่งก็
คือความสามารถในการหารายไดของแตละบคุ คล

3

ใบงานที่ 1

อภิปรายความสําคัญและความจําเปนของการมีอาชพี
ใหผูเ รยี นและครรู วมกนั พดู คยุ ตามประเดน็ ทกี่ าํ หนดใหบนฐานความรูและประสบการณข องผูเรยี น
และชวยกนั สรปุ โดยผูเรยี นแตละคนบนั ทกึ ลงในแบบบนั ทกึ ตามความเขาใจของตนเอง

แบบบนั ทึก

ประเดน็ อภปิ ราย
คนเราตอ งมีอาชพี จรงิ หรอื จาํ เปน อยา งไร ใหเ หตุผลประกอบ

ผรู ว มอภปิ ราย

……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………….......
……………………………………………………………………………………………………...

4

สรุปความคิดเหน็

……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...

ลงช่ือ………………………………………………................ ครูประจาํ กลุม
ศรช.………………………………………………………….

5

เรอ่ื งที่ 2 อาชีพในชุมชน

การเปล่ียนแปลงทางดานสังคมและสิ่งแวดลอ ม ความเจรญิ กาวหนาทางดานเทคโนโลยีมผี ล
ตอชีวิตความเปนอยู และโดยเฉพาะการประกอบอาชีพของคนในหมูบาน ไดแก การเกิดอาชีพใหม
หรือการอนุรกั ษอาชีพเดิมใหอยูใ นทองถ่ิน ดังน้ี

1. การสรางอาชพี จากชองวา งระหวางอาชีพ โดยอาศัยชองวางระหวางอาชีพ 2 อาชีพ เชน
อาชีพขยายลําไมไ ผ โดยซ้อื จากแหลง ปลูกไปขายใหกบั แหลง ทาํ เคร่ืองจักสาน

2. การสรา งอาชพี จากผลของการประกอบอาชีพ โดยอาศัยผลพลอยไดจากอาชีพเดิม เชน
ทําภาชนะใสของจากทางมะพราว จากตนมะพรา วทปี่ ลกู เปนอาชีพอยูแลว

3. การสรางอาชพี จากทรัพยากรทอ งถน่ิ เปน การสรางอาชพี ใหม โดยการนําทรพั ยากรทีม่ อี ยู
ในทองถนิ่ มาใชใ หเปนประโยชน เชน ทําอิฐจากดินเหนยี วทมี่ อี ยูในทอ งถนิ่

4. การสรา งอาชพี จากความตอ งการของตลาด เปนการสรา งอาชพี ใหม โดยอาศัยขอมูลทาง
การตลาด เชน เล้ยี งกบเพราะตลาดมีความตอ งการมาก หรือปลกู ผกั ปลอดสารพิษ

5. การสรา งอาชพี ท่ขี าดแคลนในทอ งถน่ิ เปน การสรา งอาชพี ใหม โดยอาศยั ขอ มลู ในทองถิน่
เชน อาชพี รบั ซอมมอเตอรไ ซคเ กดิ ข้ึนเพราะชางในหมบู า นขาดแคลน

6. ประกอบอาชีพตามบรรพบุรุษ พอแม ปูยา ตายาย ทําอาชีพอะไร รุนลูก รุนหลาน ก็จะ
ดาํ เนนิ การตอ เชน อาชีพขายกว ยเตี๋ยว ถา มชี อ่ื เสียงกจ็ ะขายจนกระท่งั รุนลูก รนุ หลาน

7. ประกอบอาชีพตามสภาพภมู ปิ ระเทศ ซ่ึงในประเทศไทยประกอบดวยสภาพพื้นท่ี ท่ีเปน
ภูเขา ท่ีราบลุม ที่ดอน ดังนั้นการเพาะปลูกข้ึนอยูกับสภาพพ้ืนท่ีดวย เชน ที่ราบลุม
สามารถทาํ นาได อยูใกลทะเลประกอบอาชีพดานประมง หรือบางทําเลสามารถจัดเปน
แหลงทองเท่ยี วได

8. ประกอบอาชีพตามนโยบายของรัฐบาลหรือของผูประกอบการเอง ซ่ึงในพ้ืนท่ีไมเคยทํา
มากอน เชน นํายางพาราไปปลกู ทางภาคอสี าน แตเ ดมิ ยางพาราจะปลกู กนั ทางภาคใตเ ปน
สว นใหญ

อาชีพในโลกน้มี ีหลากหลาย และคนเราตองมีอาชีพ เพื่อใหมีรายไดเล้ียงตนเอง ครอบครัว
การมีอาชีพของตนเองตองอาศัยปจจัยหลายอยาง เชน ความรูความสามารถ เงินที่ใชในการลงทุน
มสี ถานที่ มตี ลาดรองรบั ตวั อยา ง งานบาน งานผา และเครื่องแตง กาย

งานบา น เปนอาชีพท่เี ก่ยี วกบั งานบา น เชน รับจา งซกั – รีดเสอื้ ผา อาหารปน โต ฯลฯ

6

งานผาและเครื่องแตงกาย
งานผาและเครื่องแตงกาย สิ่งสําคัญ คือ ผาสําหรับใชเปนวัสดุท่ีสําคัญในการนําผามาทํา

เครื่องนงุ หม แลว ยงั มีประโยชนใชสอยอยา งอนื่ อีก เชน ผาปโู ตะ หมอนองิ ท่ีนอน ผา มาน ดังนน้ั จงึ ควร
มคี วามรูความเขา ใจเก่ียวกบั ผา นอกจากน้ีอาจจะมีงานบริการทเี่ ก่ยี วขอ งตา ง ๆ เชน งานซักรีด งานรับ
ปะชุนเส้อื ผา

ผาทน่ี ยิ มเลอื กใช
ชนิดของผา ทเ่ี รารูจกั กนั แพรห ลาย ไดแ ก ผาฝาย ผา ลนิ นิ ผา ไหม ผา ขนสัตว และผาท่ีทําจาก

เสนใยสงั เคราะห ซ่งึ จะแบงไดเปน 2 ประเภท คือ
1. เสนใยธรรมชาติ ไดแก
1.1 เสนใยทไ่ี ดมาจากสัตว เชน แกะ กระตา ย ไหม
1.2 เสนใยท่ีไดม ากจากพชื เชน ฝาย ลินิน ปอ ปา น และใยสับปะรด
1.3 เสน ใยที่ไดม าจากแร เชน ใยหิน
2. เสน ใยสงั เคราะห เชน ไนลอ น เทโตรอน ใยแกว

อาชีพท่ีเกย่ี วขอ งกบั งานผา และเครอ่ื งแตง กาย
1. งานตัดเย็บเส้ือผา เชน ตดั เสื้อ ตดั กระโปรง ตัดกางเกง
2. งานตัดเย็บเครื่องใชต าง ๆ เชน ผามาน ปลอกหมอน ผา ปทู ี่นอน
3. อาชพี ท่เี ก่ียวกับการทอผาเชน ทอผาไหมผาฝาย โดยทอเปน ช้นิ แลวนําไปตัดเยบ็ เปนเสื้อผา
หรอื ของใชตา ง ๆ นอกจากนีอ้ าจมกี ารทอเปนของใช เชน ทอผา ขาวมา ผาปโู ตะผา ปทู น่ี อน
4. อาชีพซอมแซมและตกแตงดัดแปลงเสื้อผา เปนอาชีพบริการรับจางซอมแซม เส้ือผาที่
ชํารุด เชน การปะ การชุน การกุน การดาม เปนอาชีพหนึ่งท่ีทํารายไดดี ลงทุนไมสูงนัก
มคี วามรูความสามารถในการปะชุน กุน ดาม ตามที่ลกู คาตอ งการ
5. อาชพี ตกแตงดดั แปลงเส้ือผาเครือ่ งแตง กาย เปนการตกแตง ดัดแปลงใหท ันสมยั หรอื ตาม
ตองการใหด สู วยงามกวาของเดมิ หรอื ตกแตง ดดั แปลงเพอื่ ใชออกงานไดหลายแหง ทาํ ให
ประหยัดคาใชจาย
วัตถุประสงคในการดดั แปลง มีดงั น้ี
5.1 ตกแตงเพ่ิมเติมหรือปด บงั รอยชํารุด โดยใชลกู ไม กระดุม ลูกปด สตกิ๊ เกอร มาติด
เพิม่ เติม เชน รปู ดอกไม รูปหวั ใจ
5.2 ดดั แปลงเสอื้ กระโปรง กางเกง เชน ทาํ ใหสน้ั ลง ยาวขน้ึ

7

5.3 ดดั แปลงใหมทัง้ หมด เชน นําชดุ ของคนอว นมาดัดแปลงสาํ หรับคนผอมกวา
การจดั การงานอาชพี

1. การเลือกทําเลทต่ี ัง้ ถา เปนอาชพี บริการเชน รานตดั เสอื้ ผา หรอื รับตกแตงดัดแปลงกค็ วรตองอยู
ในยานชุมชนการคมนาคมเดินทางสะดวกแตถ าเปนอาชีพทอผา ก็อาจทอที่บานได แลว นาํ ไปสง
ยังรา นคา อกี ตอ หน่ึง

2. การออกแบบเพื่อแนะนําลูกคา การมีความรูเกี่ยวกับศิลปะการออกแบบดวยจะชวยให
ลูกคาพอใจยิ่งขึ้น นอกจากน้ันควรมีความรูเก่ียวกับการออกแบบเส้ือผาใสไปงานใน
ลกั ษณะตาง ๆ ความนยิ มของวัยตา ง ๆ รปู รางทรวดทรงของผูสวมใส ชนิดของผาทั้งหมด
จะตอ งใหเ หมาะสมกบั การออกแบบ โดยการออกแบบลงในกระดาษกอ น แลวจึงไปวาง
ทาบกบั ผาทีจ่ ะใชต ดั

3. การตัดเย็บ เปนการตัดเย็บตามแบบท่ีกําหนด ซึ่งตองอาศัยทักษะในการตัดเย็บเสื้อผาที่
ออกแบบจงึ ดูเรียบรอย สวยงาม

4. การเก็บงานและการตกแตง เม่ือเย็บเปนตัวแลวก็มีการเก็บงานใหเรียบรอย และตกแตงให
สวยงาม เชน การทําโบวผ กู

5. การรีดผา ตองศึกษาลักษณะของผากับความแรงของเตารีดไฟฟา สวนใหญจะพรมนํ้า
กอนรีดเสอ้ื ผาเพอ่ื ใหด สู วยงาม

6. การหาลูกคา เปน การหากลุมเปาหมายดวยการประชาสัมพันธ จัดโปรโมชั่นพิเศษ และ
การบอกตอ ของลูกคา คนอนื่ ๆ

อาชีพการทอผา งานออกแบบ มคี วามสาํ คญั การกําหนดสีท่ีใช การนาํ ไปใช ซ่ึงเปนความรู
ของภมู ิปญญามากอ น แตปจ จุบันมีการพยายามทจี่ ะนาํ ความรสู มยั ใหมเขาไปดดั แปลง เชน การเลอื กลาย
การใชส ที ย่ี อ ม พยายามใชสีเคมีบาง เพื่อมใิ หผาสตี กจะทําใหผาเกาชา

สภาพปญหา
1. สภาพปญ หาท่พี บผูประกอบการขาดคณุ ธรรม จรยิ ธรรม เชน สินคาเสร็จไมตรงตามนัด
ไมมีความรับผิดชอบตอคุณภาพสินคา เชน เย็บไมเรียบรอย ไมตรงกับแบบท่ีตองการ
ไมอ ดทนตอการตําหนขิ องลูกคา ควรใหค วามสาํ คญั ตอ ลกู คา
2. ผปู ระกอบอาชีพขาดทักษะในการออกแบบงานผา เชน การออกแบบงานตัดเย็บเส้ือผา
การออกแบบลวดลายเกยี่ วกบั การทอผา
3. การบรกิ าร ขาดการมมี นษุ ยสัมพนั ธต อลกู คา

8

การอนรุ ักษพ ลงั งานและสิ่งแวดลอ ม
1. เศษผาท่ีเหลืออาจดัดแปลงเปนผลิตภัณฑอื่น ๆ ท่ีเหมาะสมกับขนาดของเศษผา เชน
งานประดษิ ฐ การทาํ ดอกไม เยบ็ เปน ผา หมโดยเอาเศษผา มาตอ กัน หรือทําพรมเช็ดเทา
2. สที ีใ่ ชใ นการยอมผา ในปจจุบันมกี ารนาํ สวี ิทยาศาสตรมาใช เนอ่ื งจากคงทนกวา สธี รรมชาติ
ดังนน้ั ควรเนนการใชสธี รรมชาติ เพือ่ ไมใ หเ ปน อนั ตรายตอ สิ่งแวดลอม

อาหารและโภชนาการ
ความหมายของอาหาร

อาหาร หมายถงึ ส่ิงทีค่ นรบั ประทานหรอื กนิ เขา ไปแลว มีผลทําใหรา งกายเจรญิ เติบโต แข็งแรง
และทาํ ใหร างกายดําเนนิ ชวี ิตอยไู ด ซ่ึงอาหารน้ันรวมไปถงึ นํา้ ดว ย

ความสําคัญของอาหาร
1. ทําใหรางกายมีการเจริญเติบโต เปนส่ิงที่สําคัญสําหรับการเจริญเติบโตของเด็ก หาก
รบั ประทานอาหารไมเพยี งพอกบั ความตอ งการของรางกาย อาจทาํ ใหเกดิ โรคตาง ๆ ได และ
มสี ภาพรางกายไมส มบรู ณ
2. ทําใหรางกายมีภูมิตานทานโรค เมื่อไดรับอาหารที่เหมาะสมตามหลักโภชนาการแลว
รางกายสามารถทีจ่ ะตอสูกบั เชือ้ โรคตาง ๆ ได
3. มอี ายยุ นื เมือ่ รบั ประทานอาหารครบถวน รา งกายแข็งแรง ทําใหสุขภาพดี และมีผลทําให
อายยุ ืนยาว

อาหารหลัก 5 หมู

9

หมูท่ี 1 ไดแก อาหารประเภทเน้ือสัตวตาง ๆ ไข ปลา นม ถ่ัวเมล็ดแหง เปนแหลงของ
สารอาหารประเภทโปรตนี

หมูท่ี 2 ไดแ ก อาหารประเภทขา ว แปง นาํ้ ตาล เผอื ก มนั ขา วโพด เปน แหลง ของสารอาหาร
ประเภทคารโบไฮเดรต

หมูท ี่ 3 ไดแก อาหารประเภทผักใบเขียว พืชผักตาง ๆ เปนแหลงของสารอาหาร ประเภท
แรธ าตตุ าง ๆ และวติ ามิน

หมูที่ 4 ไดแก อาหารประเภทผลไมตาง ๆ เปนแหลง ของสารอาหารประเภท คารโ บไฮเดรต
เพราะมนี าํ้ ตาลมากจึงทาํ ใหไดพลงั งานมากกวาผัก และเปน แหลงของแรธ าตุ และวิตามินตาง ๆ

หมูที่ 5 ไดแก อาหารประเภทไขมันทไ่ี ดจากสตั วแ ละพืช เชน น้าํ มนั หมู นํา้ มันจากถัว่ เหลือง
นํา้ มนั งา น้าํ มนั รําขา ว เปน แหลง ของสารอาหารประเภทไขมัน

อาหารหลกั 5 หมู ทกี่ าํ หนดขนึ้ อยูกบั ผูบรโิ ภค ควรรับประทานใหค รบประจําทุกวัน และได
สัดสว นที่เหมาะสมกบั ความตอ งการของรา งกาย เพ่ือรางกายมีสขุ ภาพท่ดี ี ไมเปน โรคขาดสารอาหาร

การเลอื ก เตรยี ม ประกอบ และการปรงุ อาหาร
การเลือกซอ้ื อาหารสด อาหารแหง ตอ งมหี ลกั เกณฑแ ละวธิ ีการถกู ตอ ง เพอ่ื จะไดอ าหารทีม่ ที งั้

คุณภาพและปริมาณคมุ คา กับเงนิ ที่ตอ งจายไป ดังนี้

10

1. ซื้ออาหารเพอื่ คุณภาพของอาหาร หลักเกณฑและเปา หมายสําคญั ของการเลอื กซือ้ อาหาร
ไมใชเพื่อใหไดอาหารปริมาณมากที่สุด หรือจายเงินนอยที่สุด แตตองคํานึงถึงเพอ่ื ใหได
อาหารมปี ระโยชนส งู สดุ ทัง้ ในดานคุณภาพอาหารและปริมาณ

2. ซอ้ื อาหารจากแหลงผลติ ขายสง อาหารทกุ ชนดิ ท่ีจําหนา ยตามแหลง ผลติ หรือขายสง จะมี
ราคาตํ่ากวาแหลงทซี่ อื้ มาขายตอหรือขายปลกี

3. การซือ้ อาหารตามฤดูกาล จะไดร าคาถูกและคณุ ภาพสงู การซอื้ ตองเปลี่ยนแปลงและเนน
การใชผลติ ผลตามฤดกู าล

4. รูจักใชอ าหารแทนกันได หากไมมผี ลผลติ ทต่ี องการกใ็ หเ ลือกซอ้ื สง่ิ ที่ทดแทนกันได โดย
ไมท าํ ใหผ ลผลติ มีคุณภาพต่าํ ลง

5. การเลอื กซื้ออาหาร ควรมีความรูเก่ยี วกับคณุ ภาพอาหาร จะไดอ าหารท่มี คี ุณภาพสงู คมุ คา
กับเงินทีเ่ สียไป

หลกั การในการเตรยี มอาหาร ประกอบ และปรุงอาหาร

หลักในการปรงุ อาหาร ยดึ หลกั 3 ส ดงั น้ี
1. สงวนคุณคา ดว ยวิธีการปรุงทีช่ ว ยสงวนคณุ คาของอาหารใหผ ูบรโิ ภคไดร บั ประโยชนเต็มที่
2. สกุ เสมอ คือ ใชค วามรอนในการปรงุ อาหารเพ่อื ทาํ ลายเชอ้ื โรค และสารเคมที ่ีอาจปนเปอ นตดิ

มากบั อาหาร
3. สะอาด ควรคํานงึ ถงึ ความปลอดภยั ของอาหาร และการปรุงอาหาร

11

การเก็บถนอมอาหาร
การถนอมอาหาร เปน วธิ กี ารเก็บอาหารใหมีอายยุ ืนนาน สามารถนํามารับประทานได โดยมี

หลายวธิ ี คอื
1. การตากแหง เปน วธิ ที างธรรมชาตโิ ดยใชแสงแดดทาํ ใหอ าหารแหง อาหารที่นํามาตากแหง
ตอ งเปนอาหารท่ีมีคณุ ภาพและเปน อาหารสด
2. การรมควัน เปน การถนอมอาหารท่ีแตกตา งจากการทําใหอ าหารแหงดวยความรอ น เพราะ
นอกจากเปนการทําใหอ าหารแหงแลวยงั มีควันของไมช ว ยรักษาอาหารใหเก็บไวไดน าน
3. การดอง การดองผกั ผลไม มหี ลายรปู แบบ เชน การดองเคม็ ดองเปรย้ี ว ดองหวาน เปน ตน
4. การทําเค็ม เปนวิธกี ารถนอมอาหารโดยใชเ กลอื เปน วตั ถกุ ันเสยี สําหรับเก็บรกั ษาอาหาร
ใหอ ยูไดนาน
5. การใชนํา้ ตาล เปนวธิ ีการใชความหวานของนํา้ ตาลเก็บรกั ษาอาหารใหอยไู ดนาน เชน การเชื่อม
การกวน การฉาบ การแชอ ิ่ม

การเก็บอาหารสดและอาหารแหง
1. การเกบ็ เน้ือสตั ว มวี ิธกี ารเก็บ ดงั น้ี
1.1 เนอ้ื หมู เนื้อววั ควรลางแลว เกบ็ ไวในตูเย็นกอนเก็บตอ งเอาออกจากวสั ดทุ ่หี อหุมอยู
ลา งแลว ซับใหแหง จงึ ใสกลองหรอื ถงุ พลาสตกิ ปดใหแนน แชในชองเย็นจดั
1.2 เน้อื สตั วจ ําพวกปลา เปด ไก อาจใชว ธิ ีรวน ตม นึ่ง ยาง กไ็ ด จะเกบ็ ไดนานขึน้
2. การเกบ็ ผัก ถายงั ไมนาํ ผักมาประกอบอาหาร ควรพรมนาํ้ หอพนั ดว ยใบตอง เก็บไวใ นท่รี ม
หรือบรรจุถงุ พลาสติกเกบ็ ไวใ นตเู ย็นชอ งธรรมดา
3. การเกบ็ ไข มวี ธิ กี ารเก็บดงั นี้
3.1 เลอื กไขท ีใ่ หมแ ละสะอาด ไมค วรเกบ็ ไขไวหลายวัน
3.2 ไมควรลางไขกอ นเก็บ นอกจากสกปรก เพราะเชื้อโรคจะผา นเขาไปไดง า ย
3.3 ควรเกบ็ ไขแ ยกใสชอ งที่เก็บไขใ นตเู ย็น โดยวางสว นปา นข้นึ จะทาํ ใหเ ก็บไดน าน

12

อาชพี ท่เี ก่ียวขอ งกับอาหารและโภชนาการ
1. อาชพี เปดรานขายอาหาร เชน ขายขาวแกง ขายอาหารตามส่ัง ขายกวยเตี๋ยว ขายขนมจีน
บางรา นอาจจะขายเฉพาะอยางหรือหลายอยางอยใู นรา นเดียวกัน ขนาดของรา นขนึ้ อยูกบั
การลงทุน และจํานวนลูกคา ดงั นนั้ การตั้งรานอาหาร จะตองเลือกทําเล สํารวจลักษณะ
ของลูกคา เชน รายไดของลูกคา ความชอบ ชนิดและรสชาติของอาหาร การเปด
รา นอาหารตองควบคไู ปกบั การขาย เคร่อื งด่มื
2. อาชีพขายเครอ่ื งดม่ื รานประเภทน้จี ะเนน เครอื่ งดมื่ เปน หลกั ถาเคร่ืองดม่ื ขนาดเลก็ อาจจะ
ขายเฉพาะเครอื่ งดม่ื ประเภทกาแฟ ซ่งึ มีหลากหลายชนดิ อาจขายตามขางทางหรอื หา งกไ็ ด
ถาขายเครื่องด่มื ทมี่ ีแอลกอฮอลก็อาจจะมอี าหารประเภทของวา งใหแกลม ดวย สวนใหญ
ก็จะมดี นตรี และอาจมสี ถานท่ีสําหรบั เตน ราํ ได ท่เี รยี กกนั วา Pub (ผบั )
3. อาชีพขายขนม อาจมบี างคนทตี่ องการเปด รา นขายขนมอยางเดียวเชน ขายขนมทมี่ ีความเยน็
ขายขนมประเภทไข ขายขนมไทย เชน บัวลอยเผือก เตาสว น ขายประเภทเบเกอร่ี ซ่ึงอาจ
ควบกบั การขายเครื่องด่มื ดวย
4. อาชพี ขายอาหารปน โต อาชพี นีไ้ มจ าํ เปน ตอ งเปด รา นขายอาหาร แตใชวิธีประชาสัมพันธ
ใหทราบวามีธุรกิจประเภทนี้เพ่ือใหลูกคาสั่งจอง ราคาและชนิดของอาหารขึ้นอยูกับ
การตกลงกนั บางคนรับอาหารเฉพาะวันทํางาน และสามารถเลอื กอาหารได อาชพี นตี้ อง
อาศัยรสชาตขิ องอาหารเปน หลกั การสง ตรงตอ เวลา การเลอื กสถานที่ก็ไมจําเปนอาจจะ
ใชสถานท่ีในบานได
5. อาชพี ถนอมอาหาร การถนอมอาหารเหมอื นการเกบ็ อาหารใหม อี ายุยืนคงทน เชน การตากแหง
การรมควนั การดอง การทาํ เค็ม การใชนาํ้ ตาล อาชพี นขี้ นึ้ อยกู ับวสั ดุ ทรพั ยากรทม่ี ีอยูใน
ทอ งถ่ิน เชน อยูใกลท ะเลก็อาจจะทาํ ปลาเคม็ ปลาแดดเดยี ว หอยดอง หรือในทองถิ่นท่ีมี
พืชผกั มากกจ็ ะถนอมผัก โดยการดองผัก หรือมผี ลไมม ากกใ็ ชว ิธเี ชือ่ ม เชน ทํามะตมู เชอื่ ม
6. อาชีพบริการจดั เล้ียงเปนอาชพี ทม่ี บี ริการจดั เล้ียงอาหารนอกสถานที่ เชน จดั แบบบุฟเฟต
โตะ จีน รายละเอยี ดเกย่ี วกบั ราคาและชนิดของอาหารขึ้นอยกู บั การตกลง

13

การจดั การงานอาชพี
1. ทําเลที่ตั้ง อาชีพที่เกี่ยวกับอาหาร เชน การเปดรานขายอาหาร ขายเคร่ืองด่มื ขายขนม
นอกจากรสชาตอิ าหารยังจะตองอาศัยทําเลที่ต้ังราน จึงจําเปนตองเลือกสถานที่ที่อยูใน
ยานชุมชน
2. การจัดสถานท่ี ควรออกแบบรา นใหด ูโลง จดั โตะและเกา อี้ รวมทง้ั ของใชภ ายในรา นตอง
มีความสะอาดและถกู อนามัย
3. ควรเลอื กซอ้ื อาหารท่ีมคี ณุ ภาพ มคี วามสดใหม ถาเปนอาหารแหงควรหลีกเลยี่ งท่เี ก็บไวน าน
ตรวจสอบวามีเชอ้ื ราหรือไมม สี ารอนื่ ปนเปอ นหรอื ไม
4. การปรงุ อาหาร ควรคํานงึ ถงึ คณุ คาอาหาร เชน การใชความรอน การรักษาความสะอาด
การใชผงชูรส การคงคณุ คา ของอาหารทั้ง 5 หมู การจัดอาหารใหเหมาะสมกับวัย เชน
วัยผูใหญเปนวัยทตี่ องการเสรมิ สรา งเซลลต า งๆ เพอ่ื รักษาสมรรถภาพการทาํ งานในรา งกาย
ใหค งท่ี จึงควรไดร บั อาหารทัง้ 5 หมู ในสัดสว นท่เี หมาะสม
5. การบริการในธุรกิจขายอาหาร มีความสําคัญยิ่ง ผูบริการตองใสใจกับการมีมารยาทใน
การบริการ มคี วามรูเกยี่ วกับการเสริ ฟอาหารและเครื่องดม่ื
6. การมีคุณธรรม จริยธรรม ตอลูกคา เชน การคิดราคาอาหารท่ีเปนธรรม รับผิดชอบใน
กรณที อ่ี าหารตอ งมคี วามสดหรือมีคุณคาทางอาหาร

กิจวัตรประจําวนั ของอาชพี ขายอาหารอาจไมเหมอื นอาชีพอ่ืน ๆ เชน ตน่ื เชา ไปซื้อของท่ตี ลาด
แลว เตรียมอาหารเพือ่ ใหทันขาย ชวงท่ีเหน่ือยในการบริการลูกคาก็คือชวงเชา ชวงกลางวัน ชวงเย็น
ซงึ่ เปนชว งท่ีลูกคา สว นใหญม ารับประทานอาหาร ชวงเวลาอนื่ ๆ อาจจะเปน งานเบา เชน ชวงท่ีเตรียม
อาหาร มกี ารหัน่ ผัก หัน่ เนื้อ

สภาพปญหา
1. ขาดการบริการที่ดี ไมมีมนุษยสัมพันธ ไมสนใจลูกคาเม่ือมาใชบริการ ดังนั้น จึงควร
ปรับปรุงดานการบริการที่ดีตอ ลูกคา เชน เม่ือลูกคาเขารานควรยิ้มแยม แจมใส พรอม
จดั หาโตะใหนั่ง บริการตามลําดับทล่ี ูกคาเขา มาใชบ รกิ าร
2. เจา ของรา นมกั ขาดทนุ เนอื่ งจากการขายอาหารสามารถถูกคดโกงไดห ลายทาง ถาเจาของ
หรือผูไวใจไดไมไดดูแลอยางใกลชิด เชน คนเก็บเงินไมซื่อสัตย ลูกจางมักหยิบฉวย
ส่ิงของไปใชใ นบาน
3. คุณภาพสนิ คาไมคงที่ เชน ไมส กุ ไมส ะอาด เสื่อมคณุ ภาพ ทําใหลกู คาไมมาใชบ ริการ

14

การอนรุ ักษพ ลงั งานและสงิ่ แวดลอม

การอนรุ กั ษพลงั งานและส่ิงแวดลอมในครอบครัวทาํ ได ดงั นี้
1. การเลอื กซื้อเครือ่ งใชไ ฟฟา มาใชประกอบอาหาร เชน กระทะไฟฟา ควรเปนเครื่องใชไฟฟา

ท่รี ะบุฉลากประหยดั ไฟ
2. เมือ่ เปด กอกน้าํ ประปาควรใชน ํ้าในปริมาณพอเพียง แลว ปด กอ กนํ้าทนั ที อยาปลอยใหนํ้า

ไหลจนลน ภาชนะ
3. น้ําใชแ ลว เชน น้ําซาวขาว น้ําลา งผกั ผลไม น้ําซกั ผา ครง้ั สุดทายก็นาํ ไปรดตนไมไ ด
4. ถุงขยะในบา นตอ งมีฝาปดใหมิดชิด เพราะเปนจุดรวมของสัตวที่เปนพาหะนําโรค เชน

หนู แมลงสาบ
งานเกษตร

งานเกษตรหมายถึงงานท่ีเก่ียวกับการปลูกพชื เลยี้ งสัตว และอาชีพที่เก่ียวของตาม กระบวนการผลิต
และการจัดการผลผลิต มีการใชเทคโนโลยีเพื่อการเพ่ิมผลผลิต ปลูกฝงความรับผิดชอบ ขยัน อดทน
การอนุรกั ษพ ลังงานและสิ่งแวดลอมงานเกษตรสวนใหญเกย่ี วของกับการปลูกพืช จะเห็นวาในอดีตเรามี
พืชหลายชนดิ ท่ีสามารถสงออกไปขายตา งประเทศได เชน ขาว ยางพารา ขาวโพด มันสําปะหลัง สวน
การเล้ียงสัตวและการประมงยังนอย โดยเฉพาะการประมงตองอาศัยสภาพพื้นที่ที่ติดชายทะเล
การประกอบอาชีพเกษตรจะกา วหนา อยางไร ตอ งเขา ใจพนื้ ฐานเกษตรโดยเฉพาะเรอื่ งดนิ และปุยทเี่ ปน
สิ่งสําคัญในการเจรญิ เตบิ โตของพืช

15

ดิน
1. ความหมายของดิน
ดินเกิดจากการผุพังสลายตวั ของหินและแรผ สมกบั ซากพืชซากสัตวท ่ีตายทับถม เปน เวลา

หลายลา นป หลงั จากเปด ปา ใหม ๆ ดนิ ยังอุดมสมบรู ณ ปลูกพชื ลงไปกจ็ ะงามและใหผ ลผลติ สงู แตถา
ปลกู พืชติดตอกนั หลาย ๆ ป ไมม กี ารปรบั ปรงุ ดิน ดินจะเสอ่ื มโทรมเพราะอินทรียวัตถแุ ละธาตอุ าหาร
พืช เปรียบเสมอื นรากฐานของชีวิตเกษตรกร หรอื กลาวอีกนยั หนึง่ คุณภาพของดนิ เทากบั คณุ ภาพชวี ติ ของ
เกษตรกร

2. สว นประกอบดนิ
(1) อนนิ ทรียวตั ถุ เปนสวนทีไ่ ดจ ากการผุพังสลายตัวของแรและหิน เปน แหลงธาตุ
อาหารพืชทส่ี าํ คัญที่สุดดนิ สวนใหญท่ีใชปลูกพืชในประเทศไทยมอี นนิ ทรยี วัตถุเปน
สว นประกอบถึงรอยละ 97-99 ของนํา้ หนกั แหง ของดนิ
(2) อินทรียวัตถุ เปนสวนท่ีไดจากการเนาเปอยผุพังสลายตัวของเศษซากพืช และ
สัตวที่ทับถมกันอยูในดิน อินทรียวัตถุมีปริมาณธาตุอาหารพืชอยูนอย แตมี
ความสาํ คญั ในการทาํ ดินใหโ ปรง รว นซยุ ระบายนาํ้ และถา ยเทอากาศไดด ี ทงั้ ยังเปน
แหลงพลังงานของจุลินทรียในดิน ดินสวนใหญท่ีใชเพาะปลูกพืชในประเทศไทย
มอี นิ ทรยี วัตถอุ ยเู พยี งรอ ยละ 1-3 ของนา้ํ หนกั แหง ของดนิ โดยเฉพาะอยางย่ิงใน
ภาคอีสานดินสวนใหญอินทรียวัตถุต่ํามาก (นอยกวารอยละ 1) จึงควรให
ความสาํ คญั ตอ การเพิ่มอินทรยี วัตถุใหแกดิน
(3) น้าํ ในดิน ทําหนาท่ีชวยละลายธาตุอาหารพืชในดิน และจาํ เปนสําหรับใชใน
การเคลือ่ นยา ยธาตอุ าหารและสารประกอบตา ง ๆ เขา ไปในตนพชื
(4) อากาศในดนิ ทาํ หนา ทีใ่ หอ อกซิเจนแกร ากพชื และจุลินทรยี ในดิน สําหรับใชใน
การหายใจ

3. หนา ตัดดนิ
ดินมคี วามลกึ หรือความหนา ถา มองลึกลงไปในแนวดิ่ง จะพบวา ดินมลี กั ษณะเปน ชั้น ๆ

เรยี กสว นนีว้ า หนา ตัดดนิ ดนิ ทวั่ ๆ ไปมักมีอินทรียวัตถุสะสมอยูที่ดินบนและปริมาณอินทรียวัตถุจะ
ลดนอยลงในดินลาง ระดับที่ลึกลงไปตามแนวหนาตัดดิน จะพบหินที่กําลังผุพัง สลายตัวในช้ันลาง
เรียกวา วตั ถตุ น กาํ เนดิ ดนิ ช้นั ที่อยูลกึ ลงไปถัดจากวตั ถุตน กาํ เนิดดนิ เรยี กวา พื้นหิน ซง่ึ เปนช้ันหินที่ยัง
ไมไ ดผา นกระบวนการผพุ ังสลายตัว

16

รากพชื เจริญเติบโตและดูดธาตอุ าหารเฉพาะในสวนทเี่ ปน ดนิ บนและดินลา ง ซงึ่ ดนิ แตล ะ
ชนิดมีความลึกไมเทากัน ดินที่ลึกจะมพี ื้นที่ใหพืชหยั่งราก และดูดธาตุอาหารไดมากกวาดินที่ตื้น
การปลกู พืชใหไ ดผ ลดี จึงควรพิจารณาความลกึ ของดนิ ดว ย

4. การเจรญิ เตบิ โตของพชื

ทุกสรรพสงิ่ (สงิ่ มชี วี ิตและสงิ่ ไมมีชีวิต) ในระบบนิเวศลวนเช่ือมโยงสัมพันธกันเปน
เหตุปจจัยซ่งึ กนั และกัน สาํ หรับปจจัยหลกั ที่มผี ลตอ การเจรญิ เตบิ โตของพชื มดี ังตอไปน้ี

(1) แสงแดดเปนแหลงพลังงานทพ่ี ชื ใชใ นการสงั เคราะหแ สง
(2) อุณหภูมิของดินและบรรยากาศ มีผลตอ กระบวนการตาง ๆ ภายในตนพืช เชน

การสังเคราะหแ สง การหายใจ เปน ตน
(3) ความชื้นและน้ํา เปนวัตถุดิบในการสังเคราะหแสง ทําใหเซลลแตกตัวเปน

ตวั กลางขนยา ย ธาตอุ าหาร และอินทรียสารในสวนตาง ๆ ของพชื
(4) สภาพกรด- ดางของดนิ นิยมบอกเปนคา พีเอช (pH) โดยทั่วไปพชื เจรญิ เติบโตไดดี

ในดินท่มี พี ีเอชใกลเ ปน กลาง (pH 6.0-6.5)
(5) ชนิดและปริมาณของกาซตาง ๆ ในดิน อากาศ สวนใหญในดินประกอบดวย

กา ซออกซเิ จน ไนโตรเจน และคารบ อนไดออกไซด รากพืชใชกาซออกซิเจนใน
การหายใจ ถา กาซออกซิเจนไมพอระบบรากของพชื จะออ นแอ
(6) โรคและแมลงศัตรูพืช ถาพืชมีโรคและแมลงศัตรูพืชรบกวนมาก ยอมยับยั้ง
การเจรญิ เติบโต และการใหผลผลติ ของพชื

17

(7) ปริมาณธาตุอาหารพืชในดิน และสมบตั ิของดิน สมบัติทางเคมี โดยเฉพาะความเปน
กรด - ดาง ของดิน สมบัติทางกายภาพ เชน ความรวนซุยของดิน การระบายนํ้า
การถายเทอากาศ ฯลฯ และสมบตั ิทางชวี ภาพไดแ ก จุลนิ ทรีย และสัตวเ ลก็ ๆ ในดิน
มีผลตอ การเจริญเติบโตของพืช

(8) ความรคู วามสามารถในการจดั การไรนาของเกษตรกร ซงึ่ นบั วันจะย่ิงสําคัญมากขึ้น
เนอื่ งจากการแขงขันท่ีรุนแรงข้นึ ทงั้ ดานประสทิ ธภิ าพ คุณภาพ และตนทนุ การผลติ

5. ความตอ งการธาตอุ าหารของพืช ในจํานวน 17 ธาตุท่ีพืชตองการใชในการเจริญเติบโต
และใหผ ลผลติ ได 3 ธาตุ จากนํ้าและอากาศ คอื คารบอน ไฮโดรเจน และออกซเิ จน สวนอกี
14 ธาตไุ ดจ ากดนิ
ใน 14 ธาตุน้ัน มี 6 ธาตุที่พืชตองการในปริมาณมาก คือ ไนโตรเจน (เอ็น)
ฟอสฟอรัส (พี) โพแทสเซียม (เค) แคลเซียม แมกนีเซียม และกํามะถัน แตการใสปุย
จะเนนเฉพาะ เอ็น-พี-เค จึงเรียกวา ธาตุอาหารหลัก สวนแคลเซียม แมกนีเซียม และ
กํามะถันน้ัน ดินสวนใหญท่ีใชปลูกพชื ในปจจุบันมักไมขาด และเมื่อใสปุย เอ็น-พี-เค
ลงไปในดนิ มกั มี 3 ธาตุนปี้ นลงไปดว ยเสมอซึ่งเรียกวา ธาตอุ าหารรอง สวนธาตอุ าหารเสริม
(จุลธาต)ุ ไดแก เหล็ก สงั กะสี โบรอน เปนตน ถาพชื ขาดธาตุหน่งึ ธาตใุ ดธาตุนนั้ จะเปน ตวั
จาํ กัดการเจรญิ เตบิ โตและการใหผ ลผลติ ของพืช

6. การสูญเสียธาตุอาหารพืชในดนิ
ธาตอุ าหารพชื ในดนิ สญู เสยี ออกไปไดห ลายทาง ดงั นี้
(1) สญู เสียไปกับผลผลิตพชื ทีเ่ ก็บเกี่ยวออกไป
(2) ถกู ชะลา งออกไปจากบรเิ วณรากพืช โดยเฉพาะไนโตรเจน เชน ถา เกดิ ฝนตกหนัก
หลงั จากใสป ุย ไนโตรเจน โดยเฉพาะในดินทราย เกษตรกรอาจไดรับประโยชน
จากการใสปุยเพยี งรอยละ10 เทานัน้ เพราะไนโตรเจน ละลายไปกบั นํ้างายมาก
(3) สูญหายไปในรปู กาซ เชน กรณีของไนโตรเจน
(4) การตรึง โดยเฉพาะฟอสฟอรัส การตรึง หมายถึง ธาตุอาหารพืชถูกดินหรือ
สารประกอบในดินจับไว พชื จึงไมสามารถดูดธาตอุ าหารเหลานัน้ ไปใชประโยชน
ไดทง้ั หมด ซง่ึ ความเปนกรด - ดางของดนิ เปนปจจัยสําคัญทีส่ ดุ ท่มี ีผลตอการตรึง
ธาตอุ าหารพืชในดนิ
(5) สูญเสยี ไปกบั การชะลา งและพงั ทลายของดนิ พน้ื ที่ทีม่ คี วามลาดและมสี ภาพโลง เตียน
ปราศจากพืชพนั ธหุ รอื สงิ่ ปกคลมุ หนาดนิ หรือมีการไถพรวนดนิ เพอ่ื เตรียมปลกู พชื

18

ถาฝนตกหนกั จะเกดิ การกัดเซาะผวิ ดิน ธาตุอาหารพืชในดนิ ยอมสญู หายออกไปจาก
พนื้ ท่ีดวย
เม่อื มีการเพาะปลูกพืช ธาตอุ าหารจะถูกดูดไปใชในการเจริญเติบโตและถูกเก็บสะสมไวใน
สว นตาง ๆ ของพชื ไดแ ก ใบ ลาํ ตน ดอก ผล ฯลฯ เมอ่ื เก็บเกี่ยวผลผลติ ออกจากพ้ืนที่ ธาตุอาหารพืช
ยอ มถกู นาํ ออกไปจากพนื้ ทดี่ วย

ในพื้นทก่ี ารเกษตร ธาตอุ าหารพืช ในดินสูญเสียไปกับผลผลติ มากทส่ี ุด การปลูกพืชติดตอกัน
ยาวนานโดยไมม กี ารเพ่มิ เตมิ ธาตุอาหารลงไปในดิน ความอุดมสมบูรณข องดนิ จะลดลง และในทา ยท่สี ดุ
ดนิ จะไมสามารถใหผ ลผลิตพชื สูงได

ดงั น้นั ควรเพ่มิ เตมิ ธาตุอาหารพชื ลงไปในดนิ ใหเพียงพอ ซง่ึ การใสปุยเปน วธิ ีการหนงึ่ เพราะ
การฟน ฟูดินใหกลบั มาอดุ มสมบูรณอีกคร้ังหน่งึ ตองใชเวลาและคา ใชจายสูงมาก จงึ ควรดูแลรักษาความ
อดุ มสมบูรณของดินใหด อี ยเู สมอ

19

สารฆา ศตั รูพชื และสัตว
สารฆาศัตรูพชื และสัตวสวนใหญเปนสารประกอบอนินทรีย เปนพิษกบั แมลงและศัตรูพืช

หากใชอยางไมระมัดระวังยอมเปนโทษตอสุขภาพของท้ังผูใชและผูบริโภค ทั้งยังมีสารพิษตกคางใน
ส่ิงแวดลอมอีกดวย จึงมักมีคําเตือนบนฉลาก ตัวอยา งเชน ควรเกบ็ เก่ียวผลผลิตหลังจากฉีดพนยา
20 วนั เปน ตน มฉิ ะนั้นสารพษิ ตกคา งจะเปนอนั ตรายตอ ผูบ ริโภค

ปยุ และประโยชนข องปุย
ปุย คอื วัสดุท่ีมธี าตอุ าหารพืชเปนองคป ระกอบหรือสงิ่ มีชีวติ ท่ีกอใหเกิดธาตุอาหารพืช เม่ือ

ใสลงไปในดินแลว จะปลดปลอ ย หรือสังเคราะหธาตุอาหารทีจ่ าํ เปน ใหแกพ ชื
การเพาะปลกู พชื ในดินที่มีความอดุ มสมบูรณสงู จึงตองการธาตุอาหารเพิม่ เติมจากปุย นอยกวา

ดนิ ทีม่ คี วามอดุ มสมบูรณต ่าํ

ปยุ แบง ออกเปน 3 ประเภท ดังน้ี
(1) ปุยเคมี คอื สารประกอบอนินทรยี ท ใี่ หธ าตอุ าหารพืชเปนสารประกอบที่ผาน กระบวนการผลิต

ทางเคมี เมื่อใสลงไปในดินท่ีมีความช้ืนที่เหมาะสม ปุยเคมีจะละลายใหพืชดูดไปใช
ประโยชนไ ดอยางรวดเร็ว
(2) ปุยอินทรีย คือ สารประกอบทีไ่ ดจากสิ่งมีชีวิต ไดแก พืช สัตว และจุลินทรีย ผาน
กระบวนการผลติ ทางธรรมชาติ ปยุ อนิ ทรียสว นใหญใชในการปรบั ปรุงสมบัตทิ างกายภาพ
ของดิน ทําใหดินโปรง รวนซุย ระบายนํ้าและถายเทอากาศไดดี รากพืชจึงชอนไชหา
ธาตุอาหารไดง ายขึน้

ปุยอินทรียมี 3 ประเภท คือ ปุยหมัก ปุยคอก และปุยพืชสด ปุยอินทรีย
มปี รมิ าณธาตอุ าหารพชื อยูนอ ยเมื่อเปรยี บเทยี บกบั ปยุ เคมีและธาตอุ าหารพชื สว นใหญอยใู น
รปู ของสารประกอบอินทรยี  เชน ไนโตรเจน อยใู นสารประกอบ จําพวกโปรตีน เม่ือใส
ลงไปในดนิ พชื จะไมส ามารถดดู ไปใชป ระโยชนไ ดทันที แตตอ งผานกระบวนการยอย
สลายของจลุ นิ ทรยี ในดินแลว ปลดปลอ ยธาตอุ าหารเหลา นน้ั ออกมาในรูปสารประกอบ
อนิ ทรยี เชนเดียวกนั กับปยุ เคมี จากนน้ั พืชจงึ ดดู ไปใชประโยชนไ ด
(3) ปุยชีวภาพ คือ ปุยที่ประกอบดวยจุลินทรียท่ียังมีชีวิตอยู และคุณสมบัติพิเศษสามารถ
สังเคราะหสารประกอบธาตุอาหารพืชไดเ องหรือสามารถเปล่ียนธาตอุ าหารพชื ทอี่ ยใู นรปู ท่ี
ไมเปน ประโยชนต อศัตรูพชื ใหมาอยูใ นรปู ท่พี ืชสามารถดูดไปใชป ระโยชนได และยังมี
ประโยชนอ่นื ๆ อีก เชน

20

1. ทําใหศ ัตรูพชื ลดลงชัว่ คราว เพราะไมชอบกลิ่นหรือความเปนกรดของปุยชีวภาพ
แตเ ม่ือศตั รูพืชปรับตวั ได กจ็ ะทําลายพืชเหมือนเดมิ

2. ในกรณที เี่ กษตรกรใชป ุยเคมสี ูตรเดมิ ๆ อยา งตอเนอ่ื ง ทาํ ใหมกี ารสะสมธาตอุ าหาร
พืชบางตวั ในดินมากเกนิ ไป โดยเฉพาะอยางยิ่งฟอสฟอรัสและโพแทสเซียม เม่ือ
หยุดใชป ยุ เคมแี ลวใชป ยุ ชีวภาพแทนพืชจะคงเจริญเตบิ โตไดดี

3. ในบางกรณี ดินมีความเปนดางหรือธาตุอาหารพืชบางตัวไมละลาย เม่ือใชปุย
ชวี ภาพท่มี คี วามเปนกรดใสลงไป จะทาํ ใหส ภาพดนิ ดีขึ้นช่ัวคราว และปลดปลอย
ธาตุอาหารพืชออกมามากขน้ึ

4. ในกรณีที่ดนิ นน้ั ขาดธาตุอาหารรองบางตัว ปุยชีวภาพท่ีมีธาตุอาหาร ดังกลาวจะ
เขาไปทดแทนทําใหเ กดิ ผลดตี อพชื

5. มีฮอรโมนพืชบางอยางที่ถูกสังเคราะหขึ้นในกระบวนการหมัก และมีปริมาณ
เหมาะสมกบั พชื นนั้ ๆ จงึ ทาํ ใหพชื เจริญเติบโตดขี ้นึ

ปรมิ าณธาตอุ าหารพืชในปยุ เคมี
ฉลากของปุยเคมีทุกชนิดมีตัวเลข 3 จํานวนเรียงกัน ตัวเลขแตละจํานวนแสดงปริมาณ

ธาตไุ นโตรเจน ฟอสฟอรสั และโพแทสเซยี ม (เอ็น-พี-เค) ตามลําดับ เรียกวา สูตรปุย ซึ่งมีหนวยเปน
เปอรเ ซ็นต (%) โดยน้าํ หนักทั้งหมดของปยุ เคมี

ตัวอยางเชน ปยุ สูตร 13-0-46 แสดงวาปุยเคมีหนัก 100 กิโลกรัม มีไนโตรเจน 13 กิโลกรัม
ไมม ีฟอสฟอรสั และมโี พแทสเซยี ม 46 กิโลกรัม สวนธาตอุ าหารพืชตัวอนื่ ๆ ในปุยเคมี ผูผลิตจะระบุ
หรอื ไมก ไ็ ด แตถาระบุจะใสข อมลู วา มธี าตุอาหารรองและจลุ ธาตุอะไรบา ง? ในปรมิ าณ (%) เทาไหร?

ถาเกษตรกรตองการผสมปุยเคมีใชเอง เพราะปุยสูตรท่ีมีจําหนายในทองตลาดไมตรงกับ
ความตองการ แนะนําใหใชแ มปยุ ดังตอ ไปน้ี

(1) ปยุ ไนโตรเจน (ปุยเอ็น) เชน ปุยยูเรยี (46-0-0) ปยุ แอมโมเนยี ซัลเฟส (21-0-0)
(2) ปยุ ฟอสฟอรัส (ปยุ พ)ี เชน ปยุ ทริปเปล ซุปเปอรฟอสเฟส (0-46-0) ปยุ ไดแอมโมเนียมฟอสเฟส

(18-46-0)
(3) ปยุ โพแทสเซียม (ปุยเค) เชน ปุยโพแทสเซียมคลอไรด (0-0-60) ปยุ โพแทสเซียมซัลเฟส

(0-0-50)

21

การพจิ ารณาเลอื กซอื้ ปุย เคมี
ตามพระราชบัญญัติปุย พ.ศ. 2518 ไดกําหนดใหผขู ายปุยเขียนขอความท่ีสําคัญตาง ๆ เปน

ภาษาไทยหรอื ท่เี รยี กวา ฉลากปยุ ไวท ่ีกระสอบปุยใหเดนชัด คือ (1) ช่ือทางการคาและมีคําวา ปุยเคมี
(2) สตู รปยุ (3) นํ้าหนักสุทธิของปุย (4) ปริมาณธาตุอาหารรอง (5) เครื่องหมายการคา (6) ผูผลิตและ
สถานที่ผลิตหรือสถานท่ีตั้งของผูแทนจําหนายที่ชัดเจน (7) ทะเบียนเลขที่ ยกเวน ปุยเคมีมาตรฐาน
7 ชนิด เชน ยูเรยี (46-0-0) ซุปเปอรฟ อสเฟส (0-20-0) โพแทสเซยี มคลอไรด (0-0-60) เปนตน ท่ีไมตอง
ขน้ึ ทะเบียน

อาชพี ทเ่ี ก่ียวของกับงานเกษตร
1. อาชีพปลกู พืช อาจจะปลกู พืชชนิดเดยี วหรือปลูกพืชหลายชนิดผสมกัน เชน ปลูกพืชผัก
แตม หี ลายชนิด หรือปลูกพืชประเภทตาง ๆ เชน ปลกู ผกั ปลกู ผลไม และทํานาดว ย
2. อาชพี เลย้ี งสัตว เปนอาชพี ทีท่ ําไดทวั่ ประเทศ การเลย้ี งสตั วบางชนิดขนึ้ อยูกับสภาพพื้นที่
ทรพั ยากรและสิง่ แวดลอ ม เชน การเล้ยี งหอยนางรม การเล้ยี งปลาในกระชงั
3. อาชพี เกษตรผสมผสาน เปนอาชีพเกษตรประกอบดวยหลายประเภทที่มีการเกื้อกูลกัน
เชน มกี ารปลูกพชื รว มกับการเล้ียงสัตวโดยนาํ เศษพืชมาใหส ตั วก ิน เอามูลสตั วไ ปใสพืช หรือ
ผสมผสานกันระหวางพชื เชน เกอื้ กลู กนั โดยอาศัยรม เงาจากตนไมท่ใี หญก วา
4. อาชีพแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร โดยนําผลผลิตทางการเกษตรท่ีเหลือจากการขาย
หรือเปน ชวงท่ีมีราคาตกตา่ํ กน็ าํ มาแปรรูปไดเชน การตากแหงการดองการรมควนั การเชอ่ื ม
5. อาชพี พอ คาคนกลาง เปนอาชพี ทีร่ ับซอ้ื สินคาจากอีกท่หี น่งึ ไปยังอกี ทีห่ นึง่ ซง่ึ ไมต องเปน
ผผู ลิตเอง เชน มกี ารรบั ซือ้ สนิ คาหลากหลายจากผผู ลติ ไปขายตลาด

1. การปลกู พืช
1.1 ประเภทของการปลกู พืช สามารถแบงพืชออกตามลักษณะการใช ดงั นี้
(1) พืชไร คือ เปนไมประเภทไมล ม ลุก และไมทนแลง ตอ งการน้ํานอ ย มอี ายกุ ารปลูก
และการเก็บเกีย่ วไมนาน และเมอ่ื ใหผ ลผลติ แลว ลาํ ตน ก็จะตาย เชน ขาวโพด ออย
ขาว มันสําปะหลงั
(2) พืชสวน คือ พืชทีป่ ลูกในพ้ืนที่ไมมากหรือมาก ๆ ก็ได แตตองปฏิบัติดูแลอยาง
ใกลชิดมากกวา พืชไร สวนมากอายุยืนสามารถเก็บเก่ียวไดนานเปนเวลาหลายป
ตดิ ตอกนั เชน พืชผกั ผลไม ไมดอกไมประดับ

22

(3) พืชปา เปนพืชที่ไมตองการดูแลรักษา หรือมนุษยปลูกขึ้นโดยอาศัยธรรมชาติท่ี
สอดคลองกบั พืชชนิดทเี่ กิดข้ึนเองในปา เชน การปลกู สัก ปลูกไผ

(4) พชื สมนุ ไพร หมายถงึ พืชที่มีสรรพคุณในการรักษาโรคไดทั้งหมด พืชและสัตว
บางชนิดยังนํามาสกัดเปนเคร่ืองสําอาง เชน วานหางจระเข อัญชัน ขมิ้น เปน
อาหารเสรมิ เชน กระชาย กระเทียม เปน เครอ่ื งด่ืม เชน บัวบก คําฝอย ตะไคร ใช
ปรุงแตง อาหาร เชน หอมแดง มะนาว

1.2 กระบวนการผลิตพชื
การปลูกพชื ชนิดใดกต็ าม ควรมขี นั้ ตอนการเตรียม ดังน้ี
(1) การจัดเตรยี มกอนเพาะปลูก
1. จัดเตรียมสภาพพื้นท่ี เตรียมดินใหเหมาะสมกับพืชที่จะปลูกจัดหานํ้าใชอยาง
เพียงพอ
2. เตรียมวัสดุอปุ กรณ เชน เตรียมพันธุพชื วสั ดุในการปลกู พืชนํ้ามนั เครื่องมือ
ทจ่ี ําเปน อาจมกี ารเตรียมตรวจสอบเคร่ืองจักรทจ่ี ะใช เชน เครอ่ื งสูบนํ้า อาจ
ตองมีการเปลยี่ นอะไหลบ างชน้ิ กไ็ ดใหจ ดั หาไวล ว งหนา
3. เตรยี มทนุ ในทน่ี ีห้ มายถงึ เงินทุนทจ่ี ะเตรยี มซ้อื วัสดอุ ุปกรณ จางแรงงาน
4. เตรยี มแรงงาน แรงงานที่ใชอาจจะเปนแรงงานในครอบครวั หรือแรงงานจา ง
ขา งนอก ตองวางแผนการใชแ รงงานวา ชวงใดตองใชมากนอยเพียงใด
5. ศึกษาราคาของตลาดพชื ในชว งนน้ั ๆ เพอื่ วางแผนการปลกู ใหตรงกบั ชวงทีม่ ี
ราคาแพง
6. เตรยี มพนั ธพุ ชื อาจไดพ นั ธมุ าจากการเพาะเมลด็ ก่งิ ตอน กงิ่ ทาบ การแยกหนอ
การเสยี บยอด ซึ่งตองพจิ ารณาขอดขี อเสยี ของแตละวธิ ี และความเหมาะสม
ของพืชทจี่ ะใชปลกู
(2) การปลูกพชื เมือ่ เตรยี มสถานทีแ่ ลวกล็ งมือปลกู การปลกู มหี ลายวธิ ี เชน หวานเมล็ด
การขุดหลุมปลูก ขึ้นอยกู บั ชนิดของพชื ดว ย
(3) การดูแลรักษา เม่ือปลูกแลวตองมีการดูแลรักษา มีการใหนํ้า ใหปุยบํารุงดิน
ปอ งกนั กําจดั ศัตรพู ชื ทง้ั น้ีขน้ึ อยูกับชนิด อายุ ของตนพชื ดวย
(4) อายุการเก็บเก่ียว มีความแตกตางตามชนิดของพืชขึ้นอยูกับระยะเวลา หรือใช
วธิ ีการสงั เกต พืชอาจเกบ็ เก่ียวดว ยแรงคน เครื่องทุนแรงหรือเก็บเก่ียว ไดท้ังแรง
คนและเครื่องจกั รก็ตองขน้ึ อยกู บั ขนาดของธุรกจิ ดวย

23

(5) การขาย พืชมีวธิ กี ารขายไดหลายวิธี เชน มพี อคา คนกลางมาซอ้ื ถงึ บาน ไปขายเอง
ทีต่ ลาด สงรา นคา ประจาํ เชน สง ตามหางสรรพสินคา สง กลมุ สหกรณ

สภาพปญ หา
1. พืน้ ฐานความรขู องเกษตรกรรายยอ ยสวนใหญม ีการศึกษานอย เชน จบ ป.4 ป.6 หรือลืม
หนังสือไปแลว ทาํ ใหม ีปญ หาในการศกึ ษาหาความรู โดยเฉพาะการศกึ ษาขอ มูลการผลิต
กบั ขอมลู ทางการตลาด จงึ เปน สาเหตทุ ่ที ําใหก ารผลิตยงั คงเดิมหรือตาม ๆ กันไป
2. ราคาพืชผลไมแนนอน ไมม หี ลกั ประกนั ในการรบั ซอ้ื ผลผลติ ทางการเกษตร เมื่อผลผลิต
เกบ็ เกยี่ วไดแ ลวจึงหาตลาด ไมม ีการหาตลาดไวลว งหนา ดงั นัน้ ผลผลิตทางการเกษตรจงึ
ถูกกําหนดราคาโดยพอ คา คนกลาง เนอ่ื งจากผลผลิตทางการเกษตรมีอายุสั้น ทาํ ใหเกษตรกร
ตอ งรีบขาย ถาไมข ายทนั ทตี อ งเตรียมยงุ ฉางสาํ หรับเกบ็ เชน ขา ว
3. ระบบชลประทาน การวางระบบชลประทานของภาครัฐบาลไมท ่วั ถึง บางแหง มนี ํ้าใชทาง
การเกษตรตลอดป บางแหงตองอาศัยนา้ํ ตามธรรมชาติ
4. การชว ยเหลอื ในการสรางถนนเขาไปในพ้ืนท่ีของเกษตรกรยังไมท่ัวถึง ทําใหไมสะดวก
ในการขนสง ผลผลติ ทางการเกษตรออกมาจากฟารม
5. การจัดการของเกษตรกรยังไมค มุ คากบั การลงทุน มีการใชท นุ มากกวา ผลที่ไดทาํ ใหขาดทุน
ทกุ ปจ นเกดิ เปนหนีส้ ินเพมิ่ ขนึ้ ๆ
6. ราคาผลผลิตตกต่ํา เมื่อผลผลิตออกมากจะทําใหราคาผลผลิตตกต่ํา อาจแกปญหาโดย
การทําใหออกนอกฤดกู าล หรือเพม่ิ มลู คา ผลผลติ โดยการแปรรปู อาหารหรือถนอมผลผลิต

การอนรุ กั ษพ ลังงานและสง่ิ แวดลอ ม
1. ใชพ ลงั งานไฟฟาทางการเกษตรอยา งประหยดั เชน เคร่อื งปน ไฟฟา
2. ประหยดั นาํ้ มนั เชอ้ื เพลงิ ในการดําเนนิ งานควรวางแผนการดาํ เนนิ งานกอ นเพ่ือประหยัด
ในการใชน ้ํามนั เชน วางแผนซื้อวสั ดอุ ุปกรณใ หน อ ยคร้งั
3. ไมควรเผาตอซังในพืน้ ท่ีนา ไร สวน นอกจากจะทําใหเกดิ มลพษิ ทางอากาศแลว ยังทาํ ใหหนาดิน
ซึง่ ประกอบดวยแรธ าตุอาหารสูญเสยี ไปดวย โดยการถูกความรอน
4. การใชผ ลผลติ ใหเกดิ ประโยชน ผลผลิตที่เหลอื จากการจาํ หนายควรนาํ มาใชใหเกิดประโยชน
ตอ ไป เชน มูลสัตว ใหน าํ มาใชห มักปยุ เศษพืชนาํ มาใหสตั วกิน หรอื ทาํ ปยุ หมัก

24

2. การเลยี้ งสัตว
2.1 ประเภทของการเล้ียงสัตว แบงตามลักษณะของสตั วไ ด ดงั นี้
(1) สัตวใหญ นิยมเล้ียงกันแพรหลาย เปนสัตวที่เล้ียงไวเพ่ือใชงาน ใชเปนพาหนะ
เล้ียงเปน อาชีพ เชน โคเนอ้ื กระบอื
(2) สัตวเล็ก นิยมเล้ียงในครัวเรือนเปนอาชีพ เปนอาหารหรือเพ่ือความเพลิดเพลิน
เชน สุกร แพะ กระตา ย
(3) สัตวปก เปนสตั วประเภทมีปก เชน ไก เปด หา น นก
(4) สตั วนาํ้ เปนสัตวท ่อี าศัยในน้ํา หรอื ครึ่งบกครงึ่ น้ํา เชน ปลา กุง กบ และตะพาบนา้ํ
2.2 กระบวนการผลิตสตั ว
(1) การเตรียมการกอนการเลี้ยงสัตว คลายกับการเตรียมการปลูกพืช มีการเตรียม
สถานที่ วสั ดุอปุ กรณ เตรียมทนุ แรงงาน ศึกษาราคาตลาด เตรียมพนั ธุ ซึ่งสงิ่ ของ
เครื่องใชอาจแตกตา งกนั การเตรยี มสถานทีต่ องมกี ารเตรยี มเพมิ่ เตมิ เชน เตรียม
โรงเรือน เตรียมบอน้าํ สําหรับการเลยี้ งสัตวบางชนิด
(2) การเลย้ี งสตั ว ตอ งจัดสถานท่ใี หเหมาะสมกบั สตั วช นดิ น้ัน ศึกษาความชอบ ชนดิ
และปรมิ าณอาหารทตี่ อ งการตามวยั ของสตั ว
(3) การดูแลรักษา อาจตอ งมีการใหอาหารเสริม หรอื บางชนิดตองใหออกกาํ ลงั กาย มี
การสังเกตเพอ่ื ปองกนั โรคตาง ๆ
(4) การขาย ขายเม่อื สัตวเ จรญิ เตบิ โตเต็มที่ ถา เลี้ยงตอ ไปจะทาํ ใหตนทุนสูง ตองเสีย
คา อาหาร คาแรงงานเล้ียง และอ่ืน ๆ อีก การขายก็เชนเดียวกันกับการจําหนาย
ผลผลติ ทีเ่ กี่ยวกบั พืช เชน มีพอคาคนกลางมาซอ้ื หรือสงตามหางสรรพสนิ คา

งานชา ง
งานชา ง หมายถึง งานหรือสิ่งท่ีเกิดขนึ้ จากการทาํ งานของชา งทีม่ คี วามรู ความชาํ นาญ ในงาน

นนั้ ๆ ทกั ษะเปน สิง่ จาํ เปน ในการเปน ชาง เพราะเปนการสรา งความรู ความชํานาญในการทํางานส่งิ ใด
ส่งิ หน่ึง โดยมขี นั้ ตอนดังนี้

1. การศึกษาหาความรูกับงานชางนนั้ ๆ กอนท่ีจะลงมือปฏิบัติงานนั้น ๆ เพ่ือใหทราบ
ธรรมชาติของงาน เชน งานไฟฟา ตองเขา ใจเกีย่ วกับธรรมชาตขิ องกระแสไฟฟา การทํางาน
ของอุปกรณตาง ๆ จากคูมอื ประกอบของอุปกรณน้นั ๆ

25

2. การวิเคราะหส าเหตุของการชาํ รดุ เสยี หายของชิ้นสวนอุปกรณหรือสงิ่ กอ สรา ง ศึกษาชนิด
ของวัสดุและหนาที่ของช้ินสวนอุปกรณในแตละสวนกอนทําการถอดหรือแกไข
ซอมแซม

3. การจดั เตรียมอุปกรณในการถอดประกอบชิ้นสวนในแตละอปุ กรณ เคร่อื งมือในการซอม
เชน คอน คีม ไขควง ตลับเมตร ฯลฯ ใหเหมาะสมกบั ลกั ษณะงานน้นั

4. การวางแผนและกําหนดขั้นตอนการปฏิบัติงานในแตละสวนใหเหมาะสม และการใชวัสดุ
อปุ กรณอ ะไรบาง งบประมาณท่ใี ชความคมุ คา กับการซอมบาํ รงุ

5. การปฏบิ ัติงาน คอื การทํางานทีละข้ันตอนตามท่ีไดศึกษาวิเคราะหและวางแผนไวเปน
การฝก ใหม ีการสังเกต ตรวจสอบ และคน ควา เพื่อทําการทดลองและแกไขขอบกพรอง
หรอื จุดเสยี ใหด ขี ึ้นหรืออยูในสภาพเดมิ ทส่ี ามารถใชไดตอไป

6. เมื่อทําการซอมแซมเรียบรอ ยแลวใหตรวจสภาพความเรียบรอย อุปกรณใสครบถวน
ถูกตอ งหรือไม แลวจึงทาํ การทดลองวา สามารถใชไดห รอื ไม หรือตองทาํ การปรบั ปรงุ แกไ ข
ใหดตี อ ไป

ประเภทของงานชา ง
1. ชางไฟฟา เปนผูมีความชํานาญเกยี่ วกับธรรมชาตแิ ละการทํางานของระบบไฟฟา ประโยชน
และโทษของไฟฟา เชน เดินสายไฟในอาคาร ชา งวทิ ยุ โทรทศั น
2. ชา งไม เปนผูมคี วามชํานาญเกีย่ วกับงานไม เชน การทาํ เฟอรนิเจอรจากไม ทําโตะ เกาอ้ี
หรืองานกอสรางจากไม
3. ชา งยนต เปน ผมู คี วามชาํ นาญเก่ียวกับเคร่ืองยนต กลไก การทํางานของเครื่องยนต เชน
เปน ชางซอมรถยนต รถจกั รยานยนต
4. ชา งประปาเปนผมู ีความชาํ นาญเก่ียวกับการวางทอประปาธรรมชาติการไหลของน้ํา การเช่ือมตอ
ทอ ในลกั ษณะตา ง ๆ
5. ชางปนู เปนผูมคี วามชาํ นาญเกี่ยวกับการกอ อฐิ ถือปูน การฉาบ การเทพื้นคอนกรตี
6. ชา งทาสี เปนผมู ีความชาํ นาญเกย่ี วกบั การทาสกี ับวสั ดุตา ง ๆ แลว ยงั มีความชาํ นาญเกย่ี วกับ
การเลอื กใชสีกับวัสดุตา ง ๆ
7. ชา งเชอื่ ม เปนผูมคี วามชํานาญเกีย่ วกบั งานเชือ่ ม การใชเ ครือ่ งมอื เคร่ืองจักรในการเชื่อม
อาชพี ท่ีเกีย่ วของ เชน อาชีพทาํ เหล็กดัดประตู หนาตาง

26

อาชีพทีเ่ ก่ียวของกบั งานชาง
1. เปนอาชพี ตามความชํานาญ เชน ชางไฟฟา ชา งไม ชา งยนต ชา งประปา ชางปูน ชางทาสี
ชางเชอ่ื ม โดยอาจใชความรคู วามสามารถรับงานเอง มีการบรหิ าร จดั การ คิดราคาไดเอง
ติดตามการทํางานเอง จัดการหาลูกคาเอง หรือบางคนใชความชํานาญเปนลูกจางงาน
กอ สราง
2. เปดรา นซอม เชน ซอมเคร่อื งไฟฟา ซอ มเครื่องรถยนต ข้ึนอยกู ับความชาํ นาญของแตละคน

กระบวนการงานของชาง
1. ออกแบบงานชา งตอ งมีการออกแบบมากอ น เพอื่ ใหชางตาง ๆ ทาํ ตาม และเปนการคิดงาน
มาทงั้ ระบบแลว มีการกาํ หนดชนิดของวสั ดุท่ีตองใชอยางละเทาใด สังเกตวาเม่ือเราซ้ือ
อุปกรณงานชา งก็มคี ูมือการตดิ ตั้งมากับชุดอุปกรณดว ย
2. อา นแบบ ชา งจะตอ งอา นแบบใหเ ขา ใจ สามารถแยกวสั ดอุ ปุ กรณท ีใ่ ชไดทาํ ใหค ดิ คา ใชจาย
ได และเรยี นรรู ะบบ/ขน้ั ตอน การติดตั้งหรอื ประกอบงานนนั้
3. จดั เตรียมวสั ดอุ ุปกรณต ามท่ีกําหนด ใชวัสดุอุปกรณชนิดใดบาง จํานวนก่ีช้ิน ชนิดของ
เครือ่ งมอื ท่ใี ชจ ดั เตรยี มใหพรอมกอนลงมือปฏิบัติ
4. ลงมอื ปฏิบตั ิ นาํ วสั ดุอุปกรณม าใหพ รอ ม แลว ปฏิบตั ติ ามข้ันตอนทก่ี าํ หนดอยา งเครงครัด
5. ทดลองใช ควรตรวจสอบกับแบบอีกครง้ั กอนทดลองใช เพือ่ ไมใหเ กดิ การผดิ พลาด

งานประดษิ ฐ
งานประดษิ ฐ หมายถึงสิ่งท่ที ําขึน้ ใหมโ ดยใชวัสดตุ า งๆ ทั้งท่ีเปน วัสดเุ หลอื ใชห รอื วัสดทุ ว่ั ๆ ไป

แลว นําไปใชใ หเ กดิ ประโยชน เชน
1. เปนกิจกรรมท่ชี วยใหเกดิ ความคิดรเิ รมิ่ สรางสรรค
2. เปน การใชเ วลาวา งใหเ กดิ ประโยชน
3. เปน การฝกใหร จู ักสังเกตสิง่ รอบ ๆ ตัว และนาํ มาใชป ระโยชนไ ด
4. สรางความภาคภูมิใจกับผปู ระดิษฐ
5. สามารถสรางงานและสรา งรายไดเ พอ่ื เปน พ้นื ฐานการประกอบอาชีพได
6. ลดคา ใชจา ย

27

ขอบขา ยของงานประดิษฐ
งานประดิษฐตาง ๆ สามารถเลือกทําไดตามความตองการและประโยชนใชสอย ซ่ึงแบง เปน

4 ประเภท ไดดงั นี้
1. ประเภทของเลน เปนของเลนเพื่อความเพลิดเพลิน ของเลนเพ่ือการคิด เชน งานปน
งานจักสาน วสั ดทุ ี่ใช เชน กระดาษ ผา เชือก พลาสติก
2. ประเภทของใช อาจทําขนึ้ เพอ่ื ใชในชีวติ ประจาํ วนั เชน ตะกรา กระบงุ งานไมไ ผ ผา เชด็ เทา
ผา ปูโตะ วัสดทุ ใ่ี ช เชน กระดาษ ไมไ ผ ดนิ ผา เหล็ก ใบตอง
3. ประเภทของตกแตง ใชตกแตงสถานท่ี บานเรือนใหมีความสวยงาม เชน การประดิษฐ
ดอกไม แจกัน ภาพวาด งานแกะสลกั
4. ประเภทเครื่องใชงานพิธี ทําข้ึนเพื่อใชในพิธีทางศาสนาในชวงโอกาสตาง ๆ และงาน
ประเพณี เชน ลอยกระทง งานเขาพรรษา งานออกพรรษา งานศพ เครื่องใชในงานพิธี
ทางศาสนา เชน พานพมุ มาลัย เครอ่ื งแขวน บายศรี การจดั ดอกไม ในงานศพ
วสั ดอุ ปุ กรณท ีใ่ ชใ นงานประดิษฐจะตอ งใชวสั ดุ และอปุ กรณตา ง ๆ ดังน้ี
1. วสั ดธุ รรมชาติ เชน ใบไม กอนหิน ขนสัตว เกลด็ ปลา เปลือกไข ฯลฯ
2. วัสดสุ ังเคราะห เชน กระดาษ ผา พลาสติก เชือกไนลอน ฯลฯ
3. เศษวสั ดุ มที ัง้ วัสดุธรรมชาติและวสั ดสุ ังเคราะห เชน เศษผา เศษไม เศษโลหะ ฯลฯ
อปุ กรณที่ใชใ นงานประดษิ ฐ ไดแก ไมบรรทัด ไมฉาก ไมครึ่งวงกลม กรรไกร มีดคัตเตอร

เข็ม ดาย กาว ตะปู คอน จักรเยบ็ ผา ฯลฯ

อาชีพทเี่ ก่ียวของกับงานประดิษฐ
อาชพี นกั ประดิษฐ เปนอาชีพที่ผลิตส่งิ ของเครอ่ื งใช ซึ่งจะตอ งเปน ผูท่ีมีความคิดสรางสรรค

ทนั ตอ ความตอ งการของตลาด
ลักษณะการประกอบอาชพี ไดแ ก ผลติ เสร็จแลว ขายความคดิ ใหกบั บริษทั หรือคดิ แลว ผลิตเอง

สงขายใหร านคา หรอื ผลติ เองแลว ขายเองโดยตรง

กระบวนการผลติ งานประดษิ ฐ
งานประดิษฐ มีข้ันตอน ดังนี้
1. ออกแบบงานประดษิ ฐ เชน ประดิษฐดอกไมจะตอ งออกแบบขนาดของใบ ขนาดของกลีบดอก
เกสรดอกไม กานดอก

28

2. จัดเตรยี มวสั ดอุ ุปกรณใ หพรอ ม เชน กระดาษ กรรไกร มีด กาว วสั ดุท่จี ะใช ทาํ สิ่งประดษิ ฐ
3. ปฏบิ ัติ เม่อื ออกแบบและเตรียมวสั ดุแลว ใหนาํ มาประกอบตามตองการ
4. การตกแตง อาจมีการตกแตง ใหสวยงามดวยการหาวสั ดมุ าตกแตง เพิม่ เติม เพ่ือเพิ่มมูลคา

ใหผลิตภัณฑ เชน ตกแตงดว ยการทาสี
5. ตรวจสอบช้ินงาน โดยตรวจสอบกับแบบท่ีกําหนดไวอีกคร้ังหนึ่ง วามีการติดวัสดุครบถวน

หรอื ไม หรอื ตรวจสอบโดยผชู าํ นาญใหแสดงความคิดเห็น

ปญหาในการผลติ ช้นิ งาน
1. วัตถุดิบ ปจจบุ ันวัสดธุ รรมชาติโดยการหาจากพืชในทองถ่ิน ถูกใชอ ยา งฟมุ เฟอ ยไมมีการปลูก
ทดแทน วัสดมุ ีราคาแพงข้นึ เชน กระดาษ
2. การสง เสรมิ และพัฒนาผลิตภัณฑ ผูผลิตสวนใหญไมมีความรูเรื่องการออกแบบ ทําให
บรรจภุ ณั ฑไ มทันสมัยและไมม คี ณุ คา
3. กระบวนการผลติ สว นใหญข น้ั ตอนการผลิตยังใชว ธิ เี กา มีการนําเทคโนโลยเี ขามาใชน อ ย
ตนทุนสูง

การอนรุ ักษพลังงานและสิ่งแวดลอม
1. งานประดิษฐท่ีผลิตโดยโรงงานท่ีเปนระบบอุตสาหกรรม จะมีการใชพลังงานไฟฟากับ
เคร่ืองจักร ดังน้ันจึงควรดูแลใชไฟฟาภายในโรงงาน เชน มีการติดประกาศวิธีการใช
ไฟฟา อยางประหยัด
2. งานประดษิ ฐทีเ่ ปนระบบอตุ สาหกรรมควรคาํ นงึ ถึงส่งิ แวดลอม เชน การท้ิงของเสียทเ่ี ปน
สารเคมลี งสูแมน ํา้ ลาํ คลอง หรอื ปลอยควนั พษิ สูบรรยากาศ โดยเฉพาะวัสดุท่ีทําเปนสาร
พลาสตกิ หรือยางสงั เคราะห

งานธุรกิจ
งานธรุ กจิ หมายถงึ การดาํ เนนิ กิจกรรมการผลติ หรือจาํ หนา ยสินคา การแลกเปล่ียนสนิ คาในเรื่อง

ของสนิ คาและบริการ และบริการโดยมุง หวงั ผลกําไร
ลกั ษณะของธรุ กจิ
การประกอบธรุ กจิ มีหลากหลายรปู แบบ แตละรูปแบบมีขอ ดแี ละขอเสียแตกตา งกันในเรื่อง

ของการจดั ตั้ง การขยายกจิ การ ความรบั ผดิ ชอบของเจา ของ จงึ ควรศึกษาใหเ ขา ใจเพื่อเลือกรูปแบบให
เหมาะสมกับตนเอง

29

1. กิจการเจาของคนเดียว หมายถงึ กิจการท่มี บี คุ คลเดียวเปนเจา ของกิจการ เปน ผดู าํ เนนิ งาน
และรับผิดชอบบริหารงานเพียงลําพังคนเดียว ทําใหการตัดสินใจเปนไปดวยความรวดเร็ว
ผูประกอบการหรอื เจา ของธรุ กิจเปน ผูรบั ผิดชอบในผลการประกอบการนนั้ ทงั้ หมด ไมว า
จะเปน กําไรหรือขาดทุนโดยไมจํากัดจํานวนแตเพียงผูเดียว กลาวคือ หากธุรกิจมีกําไร
กาํ ไรทงั้ หมดก็จะเปน ของผูป ระกอบการนน้ั แตห ากธรุ กจิ ขาดทุน ผปู ระกอบการก็ตองรับ
ผลขาดทุนน้ันทั้งหมด

2. หางหนุ สว น หมายถึง กจิ การท่ีมบี คุ คลตั้งแต 2 คนข้นึ ไป ตกลงรว มดาํ เนนิ กิจการดวยกัน
เพือ่ แสวงหาผลกาํ ไรจากการดาํ เนินกจิ การนน้ั

3. บรษิ ทั จาํ กดั หมายถึง กิจการทีจ่ ัดตัง้ ขึน้ โดยมีการแบง ทุนเปนหนุ ทีม่ ีบคุ คลถือหนุ มีมูลคา
เทา ๆ กนั และผูถ อื หุนแตล ะคนรับผิดชอบเพียงคาหนุ ทีต่ นนาํ สง ใชไมค รบตามมลู คาของหนุ
ทตี่ นถือเทา นั้น

ระบบสหกรณ
สหกรณ เปนองคกรธุรกจิ รปู หน่ึงที่ประกอบดว ยบคุ คลมารวมกนั โดยวิธกี ารชวยเหลือซ่ึงกัน

และกันอยางมีวัตถุประสงค เพื่อสงเสริมผลประโยชนทางเศรษฐกิจของสมาชิก การประกอบธุรกิจ
ระบบสหกรณเปน การจดั การไมม ุงคา กาํ ไร ยึดหลักการชว ยเหลอื ซงึ่ กนั และกนั ของสมาชิก ปองกันมิให
ถูกเอาเปรยี บจากพอคา คนกลางหรือบุคคลอื่น ๆ

ลกั ษณะของสหกรณ
1) เปน องคก รทีม่ ีการรวมกลุมบุคคลท่ีมวี ัตถปุ ระสงคและความสนใจเหมอื นกัน
2) องคกรมจี ดุ หมายหลักในการสงเสริมผลประโยชนทางเศรษฐกจิ แกสมาชกิ
3) การจดั องคก รยดึ รปู แบบประชาธปิ ไตย โดยใหทกุ คนมสี วนรวมในการจดั การ การกํากบั
ดแู ล การจดั หาทุน และรับผิดชอบ

หลกั การของสหกรณ
1) การเปนสมาชิกสหกรณ ตองเขามาดวยความสมัครใจ ยอมรับระเบียบ กฎเกณฑ ของ
สหกรณต ามหลกั เสรีภาพ
2) สมาชิกทุกคนมสี ิทธิเทาเทียมกนั ตามหลกั ประชาธิปไตย
3) การมผี ลกาํ ไรตอ งมคี วามยุตธิ รรม

30

4) การดําเนนิ ธรุ กจิ ถือหลกั วา เงนิ สว นเกินหรือผลกําไรเปนของสมาชกิ ทกุ คน
5) สง เสริมใหบ ุคลากรมคี วามรคู วามสามารถในการดําเนินงานสหกรณ และสนับสนุนให

สมาชกิ ไดฝ ก ศกึ ษาหาความรูในการประกอบอาชีพของตน
6) มีความรว มมอื ระหวา งสมาชกิ สหกรณ เพอ่ื ใหบรรลเุ ปาหมายของการอยดู ี กินดี และมีสขุ

ของสมาชกิ ในประเทศไทย มีพระราชบัญญัติสหกรณ พ.ศ. 2511 เปน กฎหมายรองรับ
การดําเนินงานของสหกรณ ประเภทของสหกรณ ระบุไววามี 2 ประเภท คือ สหกรณ
จํากัด และไมจํากัด แตในการปฏิบัติสหกรณในประเทศไทย แบงได 6 ประเภท คือ
สหกรณก ารเกษตร สหกรณก ารประมง สหกรณน คิ ม สหกรณร านคา สหกรณอ อมทรพั ย
สหกรณบริการ

วสิ าหกิจชมุ ชน
วิสาหกิจชมุ ชน คือ การประกอบการโดยชุมชนท่ีมีสมาชิกชุมชนเปนเจาของปจจัยการผลิต

การคา และการเงนิ เพ่อื ใหเ กิดประโยชนทง้ั ดานเศรษฐกิจ คอื การสรางรายไดและอาชีพ ดา นสังคม คือ
การยดึ โยงรอ ยรัดความเปนครอบครัวและชุมชนให รวมคิด รวมทํา รวมรับผิดชอบ แบงทุกขปนสุข
ซ่ึงกันและกนั วสิ าหกิจชุมชนจะเปนเครอ่ื งมือในการสรางฐานรากทางเศรษฐกจิ และสงั คมใหเขมแข็ง
ตลอดจนพงึ่ พาตนเองไดในทีส่ ดุ

หลักการวสิ าหกจิ ชมุ ชน
1) ชุมชนหรือองคก รชุมชนเปนเจา ของปจ จัยการผลิตและทรพั ยากรธรรมชาติ
2) เคารพหลกั การและเปาหมายการดาํ รงชีวติ รว มกนั แบง ปนกัน พงึ่ พิงกันภายในชมุ ชนอยาง
เสมอภาคและเคารพหลักการอยูรวมกันของชุมชนกับสิ่งแวดลอม ระบบนิเวศนแบบ
ปฏสิ มั พนั ธภาพ
3) มกี ารทาํ งานแบบมสี ว นรว มของชมุ ชน จัดการและวางแผนแมบทพัฒนาชมุ ชนดว ยตนเอง
4) สรางทนุ ของชุมชนหรอื กองทนุ ของชมุ ชนหลากหลายรปู แบบ เปน หลักประกนั ความเสมอภาค
ทางเศรษฐกิจและสิทธิมนษุ ยชน
5) วสิ าหกิจชุมชนเปนหลักการมสี วนรวมและกระจายผลประโยชนควบคูไปกับการสราง
สังคมสวัสดกิ ารทีเ่ กิดจากสมาชิกชุมชนรวมมือขึน้ มา เรียกวา สวสั ดกิ าร
6) เศรษฐกจิ ชมุ ชนมาจากฐานการผลิตทหี่ ลากหลาย เปน องคกรรวมดานปจจยั ส่ี ตอบสนอง
ตลาดในชุมชนกอ น

31

วิสาหกิจชมุ ชน เปนแนวคดิ ท่ีมุง ผลิตหรือบริการโดยสมาชิกในชุมชน เพ่ือการบริโภค และ
สรางรายไดใหชุมชนจากผลผลิตท่ีหลากหลายในชุมชน ทั้งในดานการบริโภคแบบพึ่งพาตนเอง
การเกบ็ หรือถนอมอาหารไวก นิ ในครอบครัว ในชุมชน จะชวยลดรายจายของครอบครัว และเสริมสรา ง
สุขภาพสงั คม สขุ ภาพอนามัยท่ีดี มีคณุ ธรรม ไมเหน็ แกประโยชนดา นกําไรสูงสุด

ดังนัน้ การจัดต้งั วิสาหกิจชุมชนจงึ ต้ังอยบู นกระบวนการคดิ และปฏิบัติ ดงั นี้
1) จุดเรม่ิ ตน ของการแปรรูปหรือผลิตสินคาของชุมชน สมาชิกชุมชนตองมี เปาหมายเพื่อ

บริโภคอุปโภคของตนเองเปนหลัก ดานการผลิตสินคาหลายชนิด หลายประเภท เพ่ือ
การพง่ึ พาตนเอง ลดรายจายท่ีเสยี ไปจากการซือ้ ปอ งกันไมใ หเ งนิ ไหลออกไปจากชุมชน
จะสง ผลใหก ารหมุนเวียนและแพรส ะพดั อยใู นชมุ ชน
2) สมาชกิ ในชุมชนผลติ สนิ คาเปน ระบบอตุ สาหกรรม เพ่ือลดรายจายของตนเอง หรือเปน
หลักพ่ึงพิงตนเองไดแลว จึงคอยขยับขยายการผลิตออกไปสูชุมชนเพื่อนบาน เพื่อลด
ภาระการซือ้ ของแพงแกช มุ ชนเพอื่ นบา น
3) การเร่ิมตนดําเนินการวิสาหกิจชุมชน ตองคาํ นึงถึงการลงทุนตา่ํ อุปกรณงาย ๆ การใช
แรงงานในชุมชน และการรูจักพัฒนาจากภูมิปญญาดั้งเดิมมาใช

ขอบขายของงานธุรกิจ
การประกอบธุรกจิ แบง ออกตามอาชีพ เชน ธุรกจิ การเกษตร ธุรกจิ อุตสาหกรรม การทอ งเทยี่ ว

อุตสาหกรรมยานยนต ธุรกิจการกอสราง ธุรกิจการเงิน ธุรกิจเกี่ยวกับงานบาน ธุรกิจเกี่ยวกับงาน
ประดษิ ฐ ซึง่ ทกุ อาชีพนอกจากมีกระบวนการผลิตแลว ยงั มีงานธุรกจิ แทรกไปกบั อาชพี ดว ย

1. ขอมูลที่เก่ียวของกับธุรกิจ เชน ประกอบธุรกิจการเกษตรก็ควรมีขอมูลทางการเกษตร
เชน ผลผลิตเปนอะไร ใชวสั ดอุ ปุ กรณใ ดบา ง สถานทผ่ี ลติ อยทู ่ีใด และในลักษณะเชา หรือ
เปน ของตนเอง มีกระบวนการผลติ อยา งไร ขายที่ใด ใชแรงงานอยางไร จะผลติ เมอ่ื ใด ซงึ่
ขอ มูลเหลานีจ้ ะมีประโยชนต อ งานธุรกิจใชใ นการวางแผน

2. งานการเงินและบัญชี เปนการวางแผนเก่ียวกับรายไดและรายจาย เพื่อใหใชจายเงินได
เพียงพอกับรายได และมีเงินออมไวใ ชจา ยในอนาคต

ประโยชนของการทาํ บัญชี
1. เจา ของกิจการทราบวาธุรกิจมีกําไรหรอื ขาดทุน
2. ทราบเกยี่ วกับราคาสิง่ ของท่ซี ้ือและราคาขายผลผลติ
3. เปนขอ มูลการทาํ ธุรกิจในครอบครัวตอไป

32

4. งายตอการตรวจสอบเน่ืองจากเปนการบันทึกรายการทั้งรายรับ-รายจาย ตามลําดับ
เหตกุ ารณ กอ น-หลงั

อาชีพทเ่ี กย่ี วขอ งกบั งานธุรกจิ
ทกุ อาชพี ทก่ี ลา วมาสว นหน่งึ ของการดําเนินงาน คือ งานธรุ กิจ
1. ธรุ กิจการเกษตร เปนธุรกิจท่เี กี่ยวขอ งกบั การเกษตร
2. ธรุ กิจอตุ สาหกรรม เปน ธรุ กจิ ทีเ่ กี่ยวกับงานชาง เชน ธุรกิจผลิตเคร่ืองใชไฟฟา ธุรกิจผลิต
รถยนต
3. ธรุ กจิ อุตสาหกรรมการทอ งเทย่ี ว เปน ธรุ กิจจัดการทอ งเท่ยี ว เชน บริษัทจัดทวั ร มีการบริการ
การเดนิ ทาง ท่พี ัก อาหาร มมี ัคคุเทศก เปนการบรกิ ารอยางครบวงจร
4. ธรุ กจิ การกอ สราง เชน ธรุ กิจรบั กอสรา งบาน อาคาร
5. ธุรกจิ การเงิน เชน ธุรกิจการธนาคาร
6. ธรุ กิจใหบ รกิ าร เชน ธุรกิจรานเสริมสวย ธรุ กิจนวดแผนโบราณ

33

7. ธุรกิจซ้ือมาขายไป เปนกิจการท่ีซ้ือขายสินคาทั้งขายสงและขายปลีก โดยไมใชผูผลิต
เชน หา งสรรพสินคา รา นขายผลไม

สภาพปญหา
1. บุคลากรขาดความชํานาญการทําธุรกิจ บุคลากรสวนใหญโดยเฉพาะธุรกิจขนาดยอม
ขาดความชํานาญการทาํ ธรุ กจิ เชน การวิเคราะหแนวโนมความตองการของตลาด การทาํ
บัญชกี ารเงินตาง ๆ
2. ขาดการสรางความเช่ือถือและทําความรูจักกับลูกคา ขาดความเชื่อถือจากลูกคา เชน
การปลอมปนสินคา การสงมอบสินคาไมตรงเวลา นอกจากนี้ยังขาดความเขาใจลูกคาซ่ึง
ผปู ระกอบการจะตอ งทําความรจู ักกับลกู คา เชน รสนิยมความชอบไมชอบ กลุมอายุ กาํ ลังซอ้ื
ของลูกคา

ใบงานที่ 2
สาํ รวจอาชพี ในชมุ ชน ภมู ิภาค ภูมภิ าค 5 ทวปี ไดแ ก ทวปี เอเชีย ทวีปออสเตรเลยี ทวปี อเมรกิ า
ทวปี ยุโรป และทวปี แอฟรกิ า
ใหผูเ รียนสํารวจอาชีพในชุมชน ภูมิภาค และในโลกมา 10 อาชีพ ลงในแบบสํารวจ โดย
ดําเนนิ การดังนี้
1. ครแู ละผเู รยี น ศึกษาวธิ ีการสาํ รวจ แลว รวมกนั กาํ หนดแบบสาํ รวจ และกําหนดวธิ ีการทจ่ี ะ

ใชส ํารวจ
2. ดําเนินการสาํ รวจแลวกรอกรายละเอยี ด ดังน้ี

2.1 ช่ือผูเรยี น ศรช. สถานศึกษา ชอ่ื ครปู ระจํากลมุ
2.2 ช่อื อาชพี เชน เพาะเห็ด
2.3 ทําเลทต่ี ้งั เชน บานเลขท่ี 207 หมทู ่ี 11 แขวงทาขาม เขตบางขนุ เทียน กรุงเทพมหานคร
2.4 การประกอบอาชีพใหม ีรายละเอียดเกยี่ วกับระยะเวลาการประกอบอาชีพ ต้ังแตเร่ิมตน
จนถึงปจ จุบัน จดุ เรมิ่ ตนหรือเหตจุ ูงใจในการประกอบอาชีพ วัสดุ อปุ กรณ (หลกั ) ที่ใช
กระบวนการผลติ กระบวนการตลาด ปญ หา อปุ สรรค การสรางความม่ันคงในอาชีพ

34

แบบสํารวจ

ชอ่ื ผเู รียน ………………………………………….......... ศรช. … …………………...……………….
สถานศึกษา………………………………………….........ชอ่ื ครปู ระจาํ กลมุ ……………………………

35

กลมุ อาชพี ใหม

จากการเปลี่ยนแปลงในบริบทโลกทั้งในสวนการรวมกลุมทางการเงิน การเปลี่ยนแปลง
เทคโนโลยอี ยางรวดเรว็ การเปล่ียนแปลงของธรรมชาติและสิ่งแวดลอม การเปล่ียนแปลงพฤติกรรม
ของผบู ริโภค การรวมกลุม ทางเศรษฐกจิ และประการสําคญั คือ การเปล่ียนแปลงโครงสรางประชากร
ทางสงั คม ดงั นั้น อาชพี ในปจ จุบันจะตอ งมีการพัฒนาวธิ ีการและศกั ยภาพในการแขงขนั ไดใ นระดบั โลก
ซ่ึงจะตองคํานึงถึงบรบิ ทภมู ภิ าคหลักของโลก หรือ “รศู ักยภาพเขา” หมายถึง ทวีปเอเชีย ทวีปอเมริกา
ทวปี ยโุ รป ทวปี ออสเตรเลีย และทวปี แอฟริกา และจะตอ ง “รูศ กั ยภาพเรา” หมายถึง รศู กั ยภาพหลักของ
พ้นื ที่ประเทศไทย คอื ศกั ยภาพของทรัพยากรธรรมชาติในแตละพื้นที่ ศักยภาพของศิลปะ วัฒนธรรม
ประเพณี และวิถชี ีวิตของแตล ะพ้นื ที่ และศกั ยภาพของทรัพยากรมนุษยใ นแตล ะพื้นที่ ดงั นั้นเพือ่ ใหการ
ประกอบอาชีพสอดคลองกับศักยภาพหลักของพ้ืนที่และสามารถแขงขันในเวทีโลก จึงไดกําหนด
กลุมอาชีพใหม 5 กลุมอาชีพ คือ กลุมอาชีพใหมดานการเกษตร กลุมอาชีพใหมดานพาณิชยกรรม
กลุมอาชีพใหมดานอุตสาหกรรม กลุมอาชีพใหมดานความคิดสรางสรรค และกลุมอาชีพใหมดาน
บริหารจัดการและบริการ

1. กลมุ อาชพี ใหมด านการเกษตร คอื การพัฒนาอาชพี ในดานการเกษตรเกี่ยวกับการ
ปลกู พืช เล้ยี งสตั ว การประมง โดยนาํ องคค วามรูใ หม เทคโนโลย/ี นวัตกรรม มาพฒั นาใหส อดคลองกับ
ศักยภาพหลักของพ้ืนท่ี คือ ศักยภาพของทรัพยากรธรรมชาติในแตละพื้นท่ี ตามลักษณะภูมิอากาศ
ศักยภาพของภูมิประเทศ และทาํ เลทีต่ ง้ั ของแตละพ้ืนท่ี ศักยภาพของศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และ
วิถีของแตละพื้นที่และศักยภาพของทรัพยากรมนุษยในแตละพ้ืนที่ อาชีพใหมดานการเกษตร เชน
เกษตรอินทรีย เกษตรผสมผสาน เกษตรทฤษฎีใหม วนเกษตร ธรุ กิจการเกษตร เปน ตน

2. กลุมอาชีพใหมดานพาณิชยกรรม คือ การพัฒนาหรือขยายขอบขายอาชีพดาน
พาณชิ ยกรรม เชน ผูใหบ รกิ ารจาํ หนายสนิ คาทงั้ แบบคาปลกี และคาสงใหแกผบู ริโภคทงั้ มีหนา รา นเปน
สถานท่ีจัดจาํ หนาย เชน หา งราน หางสรรพสินคา ซุปเปอรสโตร รานสะดวกซื้อ และการขายที่ไมมี
หนารา น เชน การขายผา นส่อื อิเล็กทรอนกิ ส

3. กลุม อาชีพใหมดา นอตุ สาหกรรม คือ การพัฒนาอาชพี ทอี่ าศยั องคความรู เทคโนโลย/ี
นวัตกรรม อาชีพเกยี่ วกบั งานชาง ซง่ึ ไดแก ชางไฟฟา ชา งไม ชางยนต ชา งประปา ชา งปูน และชา งเช่ือม
ใหส อดคลองกับความตองการของตลาดในประเทศ และตางประเทศและศักยภาพหลักของพ้ืนท่ี เชน
ผูผลิตช้ินสวนอิเล็กทรอนิกสเครื่องใชไฟฟา หรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกสโดยท่ัวไป เชน IC PCB
ผูประกอบรถยนตและยานยนตประเภทตาง ๆ ผูผลิต ตัวแทนจําหนายหรือผูประกอบชน้ิ สวนหรือ
อะไหลรถยนต ผใู หบรกิ ารซอมบํารุงรถยนต ผูจดั จาํ หนายและศนู ยจาํ หนา ยรถยนตท้ังมือหนึ่งมือสอง

36

ผูผลิตและจําหนายเคร่ืองจักรและเคร่ืองมือทุกชนิด เชน เคร่ืองจักรกลหนัก เครื่องจักรกลเบา ผลิต
อปุ กรณหรอื สว นประกอบพ้ืนฐานของเครือ่ งใชไ ฟฟาตา ง ๆ เชน สายไฟ หลอดไฟ ฉนวนไฟฟา มอเตอร
ตาง ๆ การผลิตอลูมิเนียม ผลิตและตัวแทนจําหนายผลิตภัณฑเหล็ก สเตนเลส ผูผลิตจําหนายวัสดุ
กอสราง วัสดุตกแตง สขุ ภัณฑ การกอ สรางอาคาร หรอื ทอี่ ยูอ าศยั

4. กลมุ อาชพี ใหมดา นความคดิ สรา งสรรค ทา มกลางกระแสการแขง ขันของโลกธรุ กจิ
ที่ไรพรมแดนและการพฒั นาอยา งกา วกระโดดของเทคโนโลยกี ารสอ่ื สารและการคมนาคม การแลกเปลีย่ น
สนิ คา จากทีห่ นึง่ ไปยังอีกสถานท่ี ที่อยูหางไกลนั้นเปนเรื่องงาย ในปจจุบันเม่ือขอจํากัดของการขาม
พรมแดนมใิ ชอ ุปสรรคทางการคา ตอ ไปจงึ ทําใหผ ูบ รโิ ภค หรือผูซอื้ มีสิทธเิ ลือกสินคา ใหมไดอยางเสรี
ท้ังในดานคุณภาพและราคา ซง่ึ การเรียนรแู ละพัฒนาสนิ คาและบริการตา ง ๆ ท่มี ีอยใู นตลาดอยูแลวใน
ยคุ โลกไรพรมแดนกระทําไดง าย ประเทศท่ีมตี น ทุนการผลิตตํา่ เชน ประเทศจีน อินเดยี เวียดนาม และ
ประเทศในกลมุ ยโุ รปตะวนั ออก จะมีความไดเปรยี บในการแขงขนั ดา นราคา ดว ยเหตนุ ้ีประเทศผูนาํ ทาง
เศรษฐกิจหลายประเทศ จึงหนั มาสงเสรมิ การดําเนินนโยบายเศรษฐกจิ สรา งสรรคเพอื่ พัฒนาสนิ คาและ
บริการใหม ๆ และหลกี เลี่ยงการผลิตสนิ คา ทีต่ อ งตอ สดู า นราคา โดยหลกั การของเศรษฐกิจสรางสรรค
คือ แนวคิดหรอื แนวปฏิบตั ทิ ีส่ รา ง/เพ่มิ มูลคาของสินคา และบริการไดโดยไมตองใชทรัพยากรมากนัก
แตใ ชความคดิ สตปิ ญ ญา และความสรา งสรรคใ หมากข้ึน

ทศิ ทางของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติฉบับที่ 11 (พ.ศ. 2555 – 2559) ได
กําหนดยุทธศาสตรการปรับโครงสรางเศรษฐกิจสูการเจริญเติบโตอยางคุณภาพและยั่งยืน ให
ความสําคญั กบั การปรบั โครงสรา งเศรษฐกจิ บนฐานความรู ความคดิ สรางสรรคและภูมิปญญา ภายใต
ปจจัยสนับสนุนท่ีเอื้ออํานวย และระบบการแขงขันท่ีเปนธรรมเพ่ือสรางภูมิคุมกันใหกับประเทศ
มงุ ปรับโครงสรา งและการลงทนุ ใหสอดคลองกับความตองการของตลาดท้ังภายในและตางประเทศ
สรางมูลคาเพ่ิมใหกับสาขาบริการ ที่มีศักยภาพบนพ้ืนฐานของนวัตกรรมและความคิดสรางสรรค
พัฒนาธุรกิจสรางสรรคและเมืองสรางสรรค เพิ่มผลิตภาพของภาคเกษตรและสรางมูลคาเพิ่มดวย
เทคโนโลยีและกระบวนการผลิตที่เปนมิตรกับส่ิงแวดลอม พัฒนาภาคอุตสาหกรรมสูอุตสาหกรรม
ฐานความรูเชงิ สรางสรรคและเปน มติ รตอ สงิ่ แวดลอ ม พฒั นาโครงสรางพ้ืนฐาน และระบบโลจิสติกส
สรา งความมนั่ คงดานพลังงานควบคไู ปกบั การปฏิรูปกฎหมายและกฎระเบียบตา ง ๆ ทางเศรษฐกิจ และ
การบริหารจัดการเศรษฐกิจสวนรวมอยางมีประสทิ ธิภาพ เพื่อใหเปนฐานเศรษฐกิจของประเทศท่ี
เขมแขง็ และขยายตวั อยา งมีคุณภาพ

กลุมอาชีพใหมดานความคิดสรางสรรค จึงเปนอาชีพที่อยูบนพื้นฐานของการใช
องคค วามรู (Knowledge) การศึกษา (Education) การสรางสรรคงาน (Creativity) และการใชทรพั ยส ิน

37

ทางปญ ญา (Intellectual Property) ที่เช่ือมโยงกับพนื้ ฐานทางวฒั นธรรม (culture) การสง่ั สมความรูของ
สังคม (Wisdom) และเทคโนโลยี/นวัตกรรมสมัยใหม (Technology and Innovation) (อาคม เติมพิทยา
ไพสิฐ, 2553) ดงั นน้ั กลุม อาชพี ใหมดานความคดิ สรางสรรค จงึ เปน การตอยอดหรือการพฒั นาอาชพี ใน
กลมุ อาชพี เดมิ คือ กลมุ อาชีพเกษตรกรรม กลุมอาชพี อุตสาหกรรม กลมุ อาชพี พาณชิ ยกรรม กลุมอาชพี
คหกรรม กลุม อาชพี หตั ถกรรม และกลุมอาชีพศลิ ปกรรม

กลุมอาชีพใหมด านความคดิ สรา งสรรค เชน แฟชัน่ เส้อื ผา เคร่อื งประดับ เครอ่ื งสําอาง
ทรงผม สปาสมนุ ไพร การออกแบบสื่อ/ภาพยนตร/โทรทศั น เครื่องใชไ ฟฟา เฟอรน เิ จอร วสั ดุกอสราง
แบบประหยัดพลงั งาน เซรามกิ ผา ทอ จักสาน แกะสลัก รถยนตพลังงานทางเลือก ขากลอัตโนมัติเพื่อ
ผพู กิ าร การทองเทย่ี วเชงิ วฒั นธรรม ตลาดนํ้าอโยธยา เปนตน

5. กลุมอาชีพใหมดานบริหารจัดการและบริการ เชน ธุรกิจบริการทองเที่ยว ธุรกิจ
บริการสุขภาพ ธุรกิจบริการโลจิสติกส ธุรกิจภาพยนตร ธุรกิจการจัดประชุมและแสดงนิทรรศการ
บริการทีป่ รกึ ษาดานอสังหาริมทรัพย ท่ีปรกึ ษาทางธุรกจิ

งานอาชีพใหมทง้ั 5 กลุม ในอนาคตจะมีการเติบโตทางธุรกจิ มากข้ึน จงึ มีความตอ งการ
เจา หนาท่ี บุคคล พนักงาน เพื่อควบคุมและปฏิบัติงานท่ีมีความรู ความสามารถ และทักษะฝมือเปน
จํานวนมาก

38

เรอื่ งที่ 3 การประกอบอาชพี ในภมู ภิ าค 5 ทวปี

ภูมิภาคของโลกประกอบดว ย 5 ภมู ิภาค ไดแก เอเชยี อเมริกา ยโุ รป ออสเตรเลีย แอฟรกิ า ซง่ึ ใน
แตละภูมิภาคจะมลี ักษณะการประกอบอาชพี ที่แตกตางกนั เพราะมีความแตกตางกันทางสภาพบริบท
ของพ้ืนท่ี ไดแกทรัพยากรธรรมชาติและพ้ืนท่ี ลักษณะภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ศิลปะ วัฒนธรรม
ประเพณี วิถีชีวิต และการดํารงชีวิตของประชาชน ดังนั้นในการประกอบอาชีพ ผูประกอบการ
จาํ เปน ตองเขาใจในความแตกตางของสภาพบริบทของพ้ืนท่ีดังกลาว เพราะในอนาคตการติดตอทาง
การคา จะสามารถเช่อื มโยงตดิ ตอซอื้ ขายไดอ ยา งไมมขี อบเขตจํากดั ความแตกตางของลกั ษณะงานอาชีพ
ในแตล ะภูมภิ าค มรี ายละเอยี ดดังน้ี

ภูมิภาคเอเชีย สวนใหญของประเทศในภูมิภาคเอเชียประกอบอาชีพเกษตรกรรมเปนหลัก
ไดแก การปลกู พชื การเลยี้ งสตั ว การประมงปาไม รวมถงึ งานอาชพี ทางดา นเหมืองแร และอุตสาหกรรมดวย
โดยในแตล ะอาชีพทป่ี ระกอบการในภูมภิ าคเอเชีย มลี กั ษณะการประกอบอาชพี ดงั นี้

การปลกู พชื เปนอาชพี เกษตรกรรมท่ปี ระชาชนสว นใหญใ นแตละประเทศของภมู ภิ าค
เอเชยี ดําเนนิ การประกอบเปน อาชพี แตมีความแตกตางกนั ไปตามลักษณะภูมิอากาศ ภูมิประเทศ และ
การดํารงชวี ติ ของประชากร โดยประเทศในเขตพนื้ ที่ราบทมี่ ีปรมิ าณฝนเพยี งพอ และประชากรอาศัยอยู
อยางหนาแนน จะมีการดําเนินการประกอบอาชีพการปลูกพืชเพื่อเลี้ยงตนเอง แตในเขตพ้ืนที่ที่มี
ภมู ิอากาศแบบปา ดิบชืน้ มปี ระชากรอยบู างเบา จะประกอบอาชีพเกษตรกรรมปลูกพืชแบบเลื่อนลอย
ท้ังนีใ้ นพนื้ ท่ีท่ีเปนทุงหญามีระบบชลประทาน สวนใหญจ ะประกอบอาชพี ปลูกพชื พรอมการเล้ียงสตั ว
โดยพนื้ ทใ่ี ดของประเทศท่อี ยูใ นเขตอากาศหนาว เขตทะเลทราย และเขตภเู ขา จะเปน พื้นที่ทไี่ มสามารถ
ประกอบอาชพี เกษตรกรรมปลูกพชื ได

สําหรับพืชเศรษฐกิจท่ีสําคัญนิยมปลูกในประเทศของภูมิภาคเอเชีย เชน ขาวเจา
ขา วโพด มะพราว ปาลมนํา้ มนั มะกอก ชา ฝา ย ปอ ปา น ยางพารา เปนตน

การเล้ียงสัตว อาชีพเกษตรกรรม การเล้ียงสัตว เปนอีกอาชีพหน่ึงที่ประชาชนใน
ประเทศตา ง ๆ ของภมู ภิ าคเอเชียนิยมประกอบอาชีพ แตมีความแตกตางกันไปตามสภาพภูมิประเทศ
และภมู ิอากาศ โดยในประเทศที่มีอากาศแหง แลง แถบเอเชยี ตะวนั ตกเฉยี งใต และตอนกลางของภูมิภาค
ซึง่ มลี กั ษณะพืน้ ที่เปน ทุง หญา ก่ึงทะเลทราย ประชากรในเขตดงั กลา วจงึ นยิ มเล้ยี งสตั วแบบเรร อ น ไดแ ก
อูฐ แพะ แกะโค มา และจามรีโดยการเล้ยี งสตั วใ นลกั ษณะดงั กลาว เปนการประกอบอาชพี เพ่ือตองการนม
และเนื้อนาํ มาใชเปนอาหาร สวนในเขตอากาศรอนช้ืนและอบอุน ประชากรจะนิยมเล้ียงสัตวเพื่อ

39

การบริโภคและการสง เปนสินคาออก ไดแก สุกร ไก เปด ท้ังนี้ในเขตอากาศดังกลาว จะนิยมเลี้ยงโค
กระบือ และมา เชนเดยี วกัน แตเ ปน การเลี้ยงไวเ พ่อื ใชงาน

การประมง การประกอบอาชีพประมงของภมู ิภาคเอเชีย มีการดําเนินการประกอบ
อาชพี ประมงใน 2 ลกั ษณะ ไดแก ประมงน้าํ จืด และประมงทางทะเล การประกอบอาชีพประมงนํ้าจืด
สว นใหญจะนยิ มทาํ อาชพี ประมงควบคูกับการปลูกพืช โดยเฉพาะพืชผัก สําหรับการประกอบอาชีพ
ประมงทางทะเล มีการประกอบอาชีพในเขตนานนํ้าแถบชายฝงตะวันออกของภูมิภาคเอเชีย ตั้งแต
อาวไทยไปจนถึงชองแคบเบริง ที่กระแสนํ้าอุนกุโรชิโว ไหลมาบรรจบกับกระแสน้ําเย็นโอยาชิโว
เพราะเปนแหลงท่ีมีอาหารสมบูรณ ทําใหมีสัตวน้ําอยูเปนจํานวนมาก ประเทศญ่ีปุนเปนประเทศท่ีมี
การประกอบอาชพี ประมงทางทะเลมากทส่ี ดุ ในโลก นอกจากการประกอบอาชพี ประมงจบั สตั วนา้ํ ทะเล
แลว ตามแนวชายทะเล ยังมกี ารประกอบอาชพี การเล้ียงหอยประเภทตาง ๆ รวมถึงสาหรายทะเล ซ่ึงมี
การประกอบอาชพี เชนนี้กระจายโดยทั่วไปในประเทศท่ีมพี น้ื ที่ชายทะเล

ปาไม อาชีพปาไม มีการดําเนินงานอาชพี ใน 2 ลกั ษณะตามเขตภมู ิอากาศ คือ ปา ไมใ น
เขตรอน จะเปน ไมประเภทไมเนื้อแขง็ ในเขตประเทศ ไทย พมา ลาว กมั พชู า เวียดนาม อินเดีย และใน
ประเทศกลุมหมเู กาะ สว นปา ไมในเขตหนาวจะเปนปาตน สนโดยมีการนําไมสนมาใชท าํ เปน กระดาษและ
ลงั ไม

เหมอื งแร ภมู ภิ าคเอเชยี เปน ภมู ภิ าคทอ่ี ุดมไปดวยแรธ าตุนานาชนิด เนื่องจากมีสภาพ
ภูมปิ ระเทศเปนเทือกเขาท่ีมีอายแุ ตกตา งกัน แรธ าตทุ ่ีสาํ คญั ที่มกี ารขุดขึ้นมาใชประโยชน ไดแก เหล็ก
ถา นหิน ดบี กุ นาํ้ มนั แมงกานิส เพชร พลอย เปน ตน

อตุ สาหกรรม ในภมู ภิ าคเอเชยี การประกอบอาชีพดา นอุตสาหกรรม สวนใหญจะเปน
อตุ สาหกรรมแบบหัตถกรรม หรอื อุตสาหกรรมในครัวเรอื น ในลักษณะงานฝมือ ของทรี่ ะลึก เชน ผา ทอ
เครื่องโลหะ เครื่องแกะสลัก เคร่ืองจักสาน เปนตน สําหรับอุตสาหกรรมใหม ประเทศญ่ีปุน เกาหลี
ไตหวนั และสิงคโปร ถูกจดั ใหเ ปนประเทศในกลมุ อตุ สาหกรรมใหม

ลกั ษณะวิธีการคา ในภมู ภิ าคเอเชยี การคาขายแตเ ดมิ ประเทศในภมู ภิ าคเอเชยี จะใชวิธี
ตา งคนตางขาย ต้ังแตป  พ.ศ. 2558 กลมุ ประเทศในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต ในนามของอาเซียน
กาํ หนดทลายกาํ แพงทางภาษี และรว มคาขายกับประเทศในภูมิภาคอื่น เพื่อใหสามารถกระจายสินคา
และสรางพลงั การตอ ลองราคา

40

ภูมภิ าคอเมรกิ า เนอื่ งจากภูมภิ าคอเมรกิ า มีความแตกตางกนั ในดา นภูมิประเทศภูมิอากาศ และ
วถิ กี ารดํารงชีวติ คอ นขา งสงู ในเขตอเมริกาใตและอเมริกาเหนือ การประกอบอาชพี ของท้ัง 2 เขต จึงมี
ความแตกตางกนั ไปดวย ดงั น้ี
การปลกู พืช นิยมปลกู พชื มดี ังน้ี

อเมรกิ าใต อเมรกิ าเหนอื

ประเภท ขอ มลู ประเภท ขอมลู

กาแฟ ปลูกมากในประเทศบราซลิ มี ไมม กี ารปลูก

มากถงึ รอยละ 50 ของโลก และ

ยังมีการปลกู ในประเทศ

โคลมั เบีย และเอกวาดอร

โกโก ปลูกเพอ่ื นาํ มาทาํ เปน ไมมีการปลูก

ชอ็ กโกแลต เครอื่ งด่ืม และ

ขนมหวาน นยิ มปลกู ใน

ประเทศบราซลิ เอกวาดอร

ขา วโพด เปน พชื ทปี่ ลกู มากในประเทศ ขา วโพด เปน พชื เศรษฐกจิ ของประเทศ

บราซลิ รวมถึง ประเทศ สหรฐั อเมรกิ า ปลกู มากในแถบ

อารเ จนตนิ า เวเนซเู อลา เปรู ภาคกลางของประเทศ

และโคลัมเบยี

ขาวสาลี นยิ มปลกู ในประเทศบราซิล ขาวสาลี ปลูกมากในประเทศ

อารเจนตนิ า ชลิ ี สหรฐั อเมรกิ า และแคนาดา

โดยประเทศสหรัฐอเมรกิ า

จะปลกู ขา วสาลฤี ดูหนาว

ประเทศแคนาดา จะปลกู

ขาวสาลฤี ดใู บไมผ ลิ

ออ ย ปลูกมากในประเทศบราซลิ ไมมีการปลกู

กลว ย ปลกู มากในประเทศเอกวาดอร ไมม ีการปลกู

41

ประเภท อเมริกาใต ประเภท อเมริกาเหนอื
ฝา ย ขอมลู ฝาย ขอมลู

ปลกู มากในประเทศบราซลิ ถั่วเหลอื ง ปลกู มากในบรเิ วณลมุ แมน าํ้
อารเ จนตนิ า ยาสูบ มิสซสิ ซิปป ภาคตะวนั ตกของ
รัฐแอริโซนา และแคริฟอรเ นยี
ไมมกี ารปลกู ขา วเจา ปลกู มากในเขตทรี่ าบภาคกลาง
ผกั และผลไม ของประเทศสหรฐั อเมรกิ า
ไมม ีการปลกู ตา ง ๆ เปนพืชเศรษฐกจิ ท่สี รา ง
ช่ือเสียงใหแ กประเทศ
ไมมกี ารปลกู สหรฐั อเมรกิ า ปลกู มากในเขต
ไมม ีการปลกู ภาคตะวนั ออกของประเทศ
สหรฐั อเมรกิ า
ปลกู มากในเขตภาคใตข อง
ประเทศสหรฐั อเมรกิ า
ในภาคตะวนั ออกของประเทศ
สหรฐั อเมรกิ า มกี ารปลกู
เชอรร ี สตรอวเบอรรี แอปเปล
ภาคใต ปลกู สม สับปะรด
ชายฝง ตะวันตกเฉยี งใต
ปลูกองุน มะกอก สม มะนาว

การเล้ยี งสัตว ในเขตอเมรกิ าใต และอเมรกิ าเหนอื มกี ารเลยี้ งสตั ว ดงั นี้
โคเน้ือ ในเขตอเมริกาใต นิยมเล้ียงในประเทศบราซิล อารเจนตินา และ

อรุ ุกวัย สวนในเขตอเมริกาเหนอื นิยมเลีย้ งในแถบตะวนั ตกของประเทศ และจะเล้ียงเปนฟารม ปศสุ ัตว
ขนาดใหญ

42

โคนม เขตอเมรกิ าใตไ มม กี ารเลยี้ งโคนม ในสวนของอเมรกิ าเหนือ นยิ มเลยี้ ง
ในเขตท่ีราบภาคกลางและภาคตะวนั ออกของประเทศสหรัฐอเมริกา โดยพื้นที่ดังกลาว จะมีการปลูก
ขาวโพด และถ่ัวเหลอื ง ซง่ึ มกี ารนําขา วโพด และถ่ัวเหลือง มาใชเ ปน อาหารสัตว เพอ่ื ใหโคนมมสี ุขภาพ
แข็งแรง

แกะ เขตอเมริกาใต นิยมเลี้ยงในประเทศอุรุกวัย โดยมีการเลี้ยงจํานวนมาก
เปน อนั ดับ 2 ของโลก ในเขตอเมรกิ าเหนือ นยิ มเลยี้ งในภาคตะวนั ตก และตะวนั ตกเฉยี งใตข องประเทศ
สหรัฐอเมรกิ า

สุกร เขตอเมรกิ าใต นิยมเล้ียงในประเทศเปรู และบราซลิ สวนเขตอเมรกิ าเหนือ
นิยมเลย้ี งในเขตท่ีเลี้ยงโคนม โดยใชหางนมนาํ มาเล้ยี งสกุ ร

ปา ไม เขตอเมริกาใต เปนแหลงไมเนอ้ื แขง็ ท่มี อี ยอู ยา งอุดมสมบรู ณแ ละกวา งขวาง แต
นาํ มาใชป ระโยชนไดน อย เพราะการคมนาคมไมส ะดวก สําหรับเขตอเมรกิ าเหนือ สว นใหญประกอบ
อาชีพปา ไม ทสี่ วนใหญเ ปน ไมเ น้อื ออน

เหมืองแร เขตอเมรกิ าใตแ ละอเมรกิ าเหนอื มีแรธ าตุทีส่ าํ คญั อ่ืน ไดแ ก

อเมริกาใต อเมริกาเหนอื

ประเภท ขอมลู ประเภท ขอมลู
ถา นหิน
ไมม ีทรพั ยากรและการผลติ มีมากแถบเทอื กเขาดา น
ตะวันตกของประเทศ
เหลก็ มมี ากในประเทศบราซิล มกี าร เหลก็ สหรฐั อเมรกิ า
ผลติ มากเปน อนั ดบั 2 ของโลก มมี ากท่บี ริเวณเทอื กเขาเมซาบี
ทองคาํ รวมทง้ั เวเนซเู อรา โบลิเวยี ชลิ ี รัฐมินนโิ ซตา และเปน แหลง
ทองแดง เหลก็ ทส่ี าํ คัญทส่ี ดุ ในเขต
มีมากในประเทศบราซิล ทองคาํ อเมริกาเหนอื

มีมากเปน อันดบั ที่ 1 ของโลก ทองแดง แหลง ผลิตทส่ี าํ คญั อยทู ่ี
ในประเทศชลิ ี รวมทัง้ ใน เทอื กเขารอกกี้
ประเทศบราซลิ และเปรู
แหลง ผลิตทสี่ าํ คญั อยทู ่ี
เทอื กเขารอกก้ี

43

อเมรกิ าใต อเมรกิ าเหนอื

ประเภท ขอมลู ประเภท ขอ มลู

ไมมที รัพยากรและการผลติ บอกไซต เปน แรธ าตทุ นี่ าํ มาใชเ พอ่ื การผลติ
อลูมิเนยี ม มมี ากท่ีรฐั อารคนั ซอ

ดีบุก ประเทศโบลีเวีย มกี ารผลิตดีบกุ ไมม ีทรพั ยากรและการผลติ
มากเปนอนั ดบั 2 ของโลก

สังกะสี ผลติ มากในประเทศเปรู บราซิล ไมม ที รพั ยากรและการผลติ

และอารเจนตนิ า

น้ํามนั ประเทศเวเนซูเอรา เปนประเทศ นาํ้ มนั มแี หลง ผลติ ทางตอนเหนือของ
ที่มกี ารผลติ มากทส่ี ดุ และยังมี รัฐอาลาสกา และภาคกลาง
ในประเทศบราซลิ โบลีเวยี ตอนลา งของประเทศแคนาดา

เอกวาดอร

อตุ สาหกรรม ในเขตอเมริกาใต จะเปน อุตสาหกรรมเบา เชน การผลิตน้ําตาล อาหาร
กระปอง ประเทศท่มี อี ุตสาหกรรมเจรญิ กาวหนาเปนอุตสาหกรรมขนาดใหญ ไดแก ประเทศบราซิล
และอารเจนตนิ า เปนการผลิตเหล็กกลา น้ํามัน และปโตรเคมี สวนอเมริกาเหนือ เปนสวนภูมิภาคท่ี
เจรญิ กาวหนา มากทางอุตสาหกรรม โดยเฉพาะการผลติ ในอตุ สาหกรรมหลัก

ภมู ภิ าคยโุ รป การดาํ เนนิ งานอาชพี ของประเทศในภมู ิภาคยุโรปมีลกั ษณะการประกอบอาชพี ดงั น้ี
การปลูกพืช พ้ืนที่การปลูกพืชของภูมิภาคยุโรป สวนใหญปลูกในยุโรปตะวันออก

และภาคใตข องประเทศอังกฤษ ภาคเหนอื และภาคตะวันตกของประเทศฝรง่ั เศส รวมถึงตอนเหนือของ
ประเทศเยอรมัน พืชท่สี ําคัญและมีผลตอเศรษฐกจิ ไดแก

ขา วสาลี ปลูกมาในประเทศยูเครน ฝร่ังเศส อิตาลี สเปน โรมาเนยี บัลกาเรีย
เยอรมัน ฮังการี

ขาวโอต ขาวบารเลย ถั่ว มันฝรั่ง ปลูกไดโดยทั่วไปของประเทศตาง ๆ ใน
ภมู ภิ าคยโุ รป

องนุ สม มะกอก มะนาว แอปเปล ปลกู มากในประเทศที่มลี ักษณะอากาศแบบ
เมดิเตอรเนยี น ไดแ ก ประเทศอติ าลี ฝรงั่ เศส สเปน กรซี