Department of Community Development’s 60th Anniversary Photo Album กรมการพัฒนาชุมชน : ผู้จัดพิมพ์ เอนก นาวิกมูล ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ : บรรณาธิการ สมุดภาพ๖๐ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมุดภาพ๖๐ปี กรมการพัฒนาชุมชน กรมการพัฒนาชุมชน ผู้จัดพิมพ์ เอนก นาวิกมูล ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ บรรณาธิการ
ชื่อหนังสือ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน จัดพิมพ์โดย กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย พิมพ์ครั้งที่ ๑ พุทธศักราช ๒๕๖๖ ที่ปรึกษา : นายสุทธิพงษ์ จุลเจริญ ปลัดกระทรวงมหาดไทย นายนิรันดร์ จงวุฒิเวศย์ อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน คนที่ ๑๗ นายอรรษิษฐ์ สัมพันธรัตน์ อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน นายวิฑูรย์ นวลนุกูล รองอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน นายสุรศักดิ์ อักษรกุล รองอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน กองบรรณาธิการ : นางวรรณา ลิ่มพานิชย์ ผู้ตรวจราชการกรม นายธนวัฒน์ ปิ่นแก้ว ผู้อำ นวยการสถาบันการพัฒนาชุมชน นางสาวกาญจนา ทองเกษม ผู้อำ นวยการกองแผนงาน ผู้อำ นวยการศูนย์ศึกษาและพัฒนาชุมชน ทุกแห่ง นายรังสรรค์ หังสนาวิน นายสุทธิพร สมแก้ว นายเฉลิมเกียรติ แผนกิจเจริญ นางสาวเยาวมาลย์ เศรษฐา นางสาวรุ่งนภา อุปมา นางสาวอวยพร สงแก้ว นางสาวกรทอง ชูสร้อย นางสาวบัณฑิตา เจตบุตร นางสาวศรัญยา ไม่เสื่อมสุข นายนำ โชค อนุสี บรรณาธิการสำ นักพิมพ์ นายเอนก นาวิกมูล นายธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ กองบรรณาธิการ นางวรรณา นาวิกมูล นางสาวโชติรส เกตุแก้ว นายสุปรีดิ์ ณ นคร นายวุฒิพงศ์ ท้าวฬา ถ่ายภาพ นายพิชญ์ เยาว์ภิรมย์ ศิลปกรรม นางสาวทิษฏยา นาคเนียม พิสูจน์อักษร นางสาววรรณวิวัฒน์ รัตนลัมภ์ ดำ เนินการพิมพ์ ห้างหุ้นส่วนจำ กัด สำ นักพิมพ์ต้นฉบับ (๒๐๑๘) ๘ ซอยงามวงศ์วาน ๒๓ แยก ๑๘ ตำ บลบางเขน อำ เภอเมือง จังหวัดนนทบุรี ๑๑๐๐๐ พิมพ์ที่ บริษัทพิมพ์ดี จำ กัด ๓๐/๒ ถนนเจษฎาวิถี ตำ บลโคกขาม อำ เภอเมือง จังหวัดสมุทรสาคร ๗๔๐๐๐ โทร. ๐-๒๔๐๑-๙๔๐๑ จำ นวนหน้า ๒๗๖ หน้า จำ นวนพิมพ์ ๒,๐๐๐ เล่ม ISBN 978-974-458-763-3
กรมการพัฒนาชุมชน ได้ถือกำเนิดขึ้น เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๕ ตามพระราชบัญญัติปรับปรุง กระทรวง ทบวง กรม ฉบับที่ ๑๐ พ.ศ. ๒๕๐๕ จากอดีตที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน จะเห็นได้ว่าชุมชนทั่วประเทศได้รับ การพัฒนาไปหลาย ๆ ด้าน ประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ความสำเร็จต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นตลอดระยะเวลา ๖๐ ปี ที่ผ่านมา ต้องอาศัยความมุ่งมั่นและการสนับสนุนจากผู้นำประเทศและผู้กำหนดนโยบาย และกรมการพัฒนาชุมชน ซึ่งเป็นองค์กรหลักในการพัฒนาชุมชน เพื่อให้ชุมชนเข้มแข็ง พึ่งตนเองได้อย่างยั่งยืน ได้ทำบทบาทหน้าที่ด้วย ความเข้มแข็งในการ “บำบัดทุกข์ บำรุงสุข” ให้แก่พี่น้องประชาชนมาอย่างต่อเนื่องมาเป็นระยะเวลายาวนาน จนถึงปัจจุบัน หนังสือ “สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน” ที่จัดทำขึ้นในโอกาสสำคัญในครั้งนี้ เป็นการ รวบรวมข้อมูลและเผยแพร่ภาพถ่ายอันทรงคุณค่าที่กรมการพัฒนาชุมชนได้ทำงานร่วมกับพี่น้องประชาชน ในพื้นที่ชนบท และเพื่อเป็นเครื่องเตือนใจในการทำงาน และปลูกฝังให้ข้าราชการของกรมการพัฒนาชุมชน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พัฒนากร ซึ่งเป็นบุคลากรหลักที่ทำงานร่วมกับประชาชนในหมู่บ้าน ตำบล ได้เกิดแรงบันดาลใจ ในการปฏิบัติราชการ โดยยึดประชาชนเป็นศูนย์กลาง (Citizen – centric Approach) นำองค์ความรู้ไปปรับใช้ ในการปฏิบัติราชการเพื่อให้เกิดประโยชน์สุขต่อประเทศชาติและประชาชน พร้อมธำรงรักษาไว้ซึ่งสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ผมขอขอบคุณและขอแสดงความชื่นชมคณะทำงานจัดพิมพ์หนังสือสมุดภาพดังกล่าวทุกท่านที่ได้ สละเวลาและทุ่มเทกำลังกาย กำลังใจ ดำเนินการจนสำเร็จลุล่วงด้วยดี หนังสือสมุดภาพเล่มนี้จะเป็นเอกสาร หลักฐานที่สำคัญเพื่อให้อนุชนรุ่นหลังที่สนใจเรื่องราวเกี่ยวกับภารกิจของกรมการพัฒนาชุมชนได้ศึกษาเรียนรู้ อ้างอิง และค้นคว้าต่อไป พลเอก (อนุพงษ์ เผ่าจินดา) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย คำ�นิยม สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 3
กรมการพัฒนาชุมชนมีอายุครบ ๖๐ ปี ใน พ.ศ. ๒๕๖๕ นับเป็นวาระอันสำคัญที่สมควรจะมีการเฉลิมฉลอง และรังสรรค์สิ่งใหม่ ๆ ให้ปรากฏแก่การพัฒนาชุมชน ในการนี้เมื่อผมเข้ามารับตำแหน่งอธิบดีกรมการพัฒนา ชุมชน ในวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๒ จึงได้ริเริ่มกิจกรรมเนื่องในโอกาสอันสำคัญนี้ ทั้งนี้ได้ให้แนวทางว่าควรจะ ต้องมีการทำหนังสือประเภทสมุดภาพขึ้น ซึ่งเป็นของที่ทำได้ยากและต้องการผู้ชำนาญการเป็นการเฉพาะ เพราะ การรวบรวมภาพถ่ายเก่าของอดีตผู้บริหารเป็นเรื่องที่ค่อนข้างยาก เพราะผ่านมาหลายสิบปีหากไม่มีผู้เชี่ยวชาญ ก็มักจะไม่สำเร็จ กรมการพัฒนาชุมชนสถาปนาขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๕ เพื่อสนับสนุนนโยบายต่อสู้กับลัทธิคอมมิวนิสต์ของ โลกเสรีนิยมประชาธิปไตย โดยมีการศึกษาดูงานแสวงหาความรู้ โดยการคัดเลือกข้าราชการหนุ่มๆ ตลอดจน นักวิชาการไปศึกษาจากมหาวิทยาลัยที่ประเทศฟิลิปปินส์และประเทศสหรัฐอเมริกา งานพัฒนาชุมชนจึงถือว่าเป็น งานแปลกและใหม่ของกระทรวงมหาดไทย ซึ่งมีวัฒนธรรมการบริหารงานแบบการปกครอง คือ ทำงานกับประชาชน ในลักษณะที่ควบคุมและสั่งการ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ บำบัดทุกข์บำรุงสุข แต่งานของกรมการพัฒนาชุมชนนั้น เป็นการใช้อำนาจการปกครองต่อประชาชนให้น้อยที่สุดหรือไม่ใช้เลย ให้ใช้นโยบายสร้างความเชื่อถือไว้เนื้อเชื่อใจ จึงจะได้รับความนับถือจากประชาชนและจะได้รับความร่วมมือในการทำงานด้วยความสมัครใจ ต่อจากนั้นประชาชน จึงจะเริ่มศรัทธากับงานที่กรมการพัฒนาชุมชนริเริ่มขึ้น กระทรวงมหาดไทยได้ริเริ่มตั้ง“ปลัดอ�ำเภอพัฒนากร” ตามโครงการพัฒนาท้องถิ่นเพื่อไปปฏิบัติงาน ในเขตพัฒนาที่กำหนด นับว่าเป็นต้นกำเนิดของการพัฒนาชุมชนในสังกัดกรมมหาดไทย กระทรวงมหาดไทย ต่อมาคณะรัฐมนตรีจึงมอบหมายให้กระทรวงมหาดไทยเป็นเจ้าของเรื่องงานพัฒนาการท้องถิ่นแต่เพียงผู้เดียว โดยรวมงานจากการศึกษาผู้ใหญ่ของกระทรวงศึกษาธิการ และงานพัฒนาการท้องถิ่นของกรมประชาสงเคราะห์ เข้ามาอยู่ในกรมมหาดไทย ตั้งขึ้นเป็นส่วนพัฒนาการท้องถิ่น โดยมีเนื้องานหลักคือ การวางแผนพัฒนาท้องถิ่น และเป็นสำนักงานเลขาธิการคณะกรรมการพัฒนาท้องถิ่นแห่งชาติพร้อมทั้งมีการปรับปรุงบุคลากรเทียบเท่า ตำแหน่งปลัดอำเภอพัฒนากรเรียกว่า “พัฒนากร” งานพัฒนาชุมชนจึงลงหลักปักฐานอย่างถาวรนับแต่นั้นเป็นต้นมา แต่นโยบายและการปฏิบัติงานของ กรมการพัฒนาชุมชนได้ปรับเปลี่ยนตามบริบทของสังคมในแต่ละช่วงเวลา ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ทางการเมือง ของโลก และของประเทศไทย การได้มองตนเองผ่านภาพถ่ายเก่า จึงเป็นเรื่องสำคัญ ทำให้เรามีรากเหง้า และรู้ถึง ความสำเร็จ ความลำบาก และความภาคภูมิใจของบรรพบุรุษ ผมหวังว่าหนังสือ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนา ชุมชน จะเป็นหมุดหมายสำคัญให้แก่บุคลากรของกรมฯ และของกระทรวงมหาดไทยได้ตระหนักรู้และยึดถือ เป็นแนวทางในการทำงาน “ราชการ” เพื่อประโยชน์สุขของประชาชน สมดังพระปฐมบรมราชโองการของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ความว่า “เราจะสืบสาน รักษา และต่อยอด และครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งอาณาราษฎรตลอดไป” นายสุทธิพงษ์ จุลเจริญ ปลัดกระทรวงมหาดไทย คำ�นิยม 4 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
กรมการพัฒนาชุมชนจัดตั้งขึ้นเป็นหน่วยงานในสังกัดกระทรวงมหาดไทย เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๕ มีภารกิจในการปรับปรุงคุณภาพชีวิตของประชาชนในชนบทโดยการมีส่วนร่วมของประชาชนและการพัฒนาคน ภายใต้แนวคิด “มนุษย์ทุกคน มีเกียรติ มีศักดิ์ศรี และสามารถพัฒนาได้ ถ้าได้รับโอกาส” โดยยึดหลักการ ทรงงานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร คือ “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” ซึ่งอาจกล่าวได้ว่าบุคลากรของกรมการพัฒนาชุมชน “ต้องท�ำงานกับประชาชน มิใช่ท�ำให้ ประชาชน” ในวาระครบรอบ ๖๐ ปี แห่งการสถาปนากรมการพัฒนาชุมชน จึงมีการจัดพิมพ์หนังสือ “สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน” ซึ่งเป็นการบอกเล่าเรื่องราวประวัติศาสตร์ของกรมการพัฒนาชุมชนผ่านภาพถ่ายเก่า ที่ทรงคุณค่า นับตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๐๕ จนถึงราว พ.ศ. ๒๕๒๐ ประกอบด้วย ๑) พระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ กับงานพัฒนาชุมชน ๒) ผู้บุกเบิกของกรมการพัฒนาชุมชน ๓) การประชุม อบรม และสัมมนา ๔) การตรวจ ราชการ ๕) การศาสนา วันสำคัญ และความร่วมมือ ๖) ความสัมพันธ์กับต่างประเทศ และ ๗) เอกสารและสิ่งพิมพ์ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้สังคมได้รับรู้และคนรุ่นหลังได้สืบทอดอุดมการณ์ หลักการพัฒนาชุมชน ด้วยหัวใจที่มุ่งมั่น ปรารถนาอย่างแรงกล้าในการสร้างคุณประโยชน์ต่อประเทศชาติและประชาชน จากอดีตจนถึงปัจจุบันหัวใจหลักของงานพัฒนาชุมชนคือ การมุ่งเน้นประชาชนเป็นศูนย์กลางและ การมีส่วนร่วม การพัฒนาที่ยั่งยืนจะต้องเกิดจากพื้นฐานความต้องการของประชาชน การริเริ่มและขับเคลื่อน โดยประชาชนเป็นสำคัญ ภาครัฐทำหน้าที่เป็นผู้สนับสนุนให้เกิดการพัฒนาและทำงานร่วมกับประชาชนและ ภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วน เพื่อร่วม “บ�ำบัดทุกข์ บ�ำรุงสุข” ให้กับพี่น้องประชาชนและเกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน ดังนั้น ก้าวต่อไปของการพัฒนาประเทศและการพัฒนาชุมชนนับจากนี้ จำเป็นอย่างยิ่งที่เราจะต้อง “ก้าวไป ด้วยกัน” ทั้งชาวพัฒนาชุมชน ภาคีเครือข่าย และพี่น้องประชาชน ภายใต้วิสัยทัศน์ “เศรษฐกิจฐานรากมั่นคง ชุมชนเข้มแข็งอย่างยั่งยืน ด้วยหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” นายอรรษิษฐ์ สัมพันธรัตน์ อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน คำ�นำ� สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 5
๑ พระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ กับงานพัฒนาชุมชน ๘ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร กับกรมการพัฒนาชุมชน ๙ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว กับกรมการพัฒนาชุมชน ๑๘ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี กับกรมการพัฒนาชุมชน ๑๙ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ๒๐ เสด็จไปทรงเยี่ยมศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา เมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๐ ๒ ผู้บุกเบิกของกรมการพัฒนาชุมชน ๓๐ ๓ การประชุม อบรม และสัมมนา ๔๒ พิธีมอบโล่เกียรติยศผู้นำอาสาพัฒนาชุมชนดีเด่นระดับประเทศ ประจำปี ๒๕๒๓ ๔๓ การสัมมนาทางวิชาการ ณ จังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. ๒๕๑๑ ๔๖ การฝึกอบรมผู้นำเยาวชน รุ่น ๒ ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๓ จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๒ ๕๒ การฝึกอบรมผู้นําเยาวชน รุ่นที่ ๔ ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ ยะลา พ.ศ. ๒๕๑๒ ๖๐ การบรรยายแก่นักศึกษาพัฒนากรรุ่นที่ ๒๓ ณ จังหวัดชลบุรี พ.ศ. ๒๕๑๔ ๗๖ พิธีมอบรางวัลหมู่บ้านพัฒนา ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา พ.ศ. ๒๕๑๔ ๗๗ การประชุมพัฒนาการจังหวัด พัฒนาการอำเภอ และพัฒนานิเทศก์ ๑๔ จังหวัดภาคใต้ พ.ศ. ๒๕๑๔ ๘๑ การอบรมผู้นำเยาวชนรุ่นที่ ๑๕ ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา พ.ศ. ๒๕๑๕ ๘๔ การฝึกอบรมเยาวชนกลุ่มแคน ตำบลลำสมพุง อำเภอมวกเหล็ก จังหวัดสระบุรี พ.ศ. ๒๕๑๗ ๙๐ การสัมมนาพัฒนาชุมชนแก่พัฒนาการ จังหวัดนครราชสีมา พ.ศ. ๒๕๑๗ ๙๒ พิธีมอบวุฒิบัตรอาสาพัฒนารุ่น ๘ ณ ห้องประชุมกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. ๒๕๑๗ ๙๔ การประชุมคณะกรรมการพัฒนาหมู่บ้าน (ก.พ.ม.) เขต ๗ (เพชรบุรี) พ.ศ. ๒๕๑๗ ๙๕ การฝึกอบรมการวางแผนครอบครัวแก่ผู้นำสตรี ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๓ จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๗ ๙๙ การอบรมข้าราชการกองปฏิบัติการ พ.ศ. ๒๕๑๗ ๑๐๒ การประชุมสัมมนาพัฒนาการจังหวัดทั่วราชอาณาจักร ณ โรงแรมปทุมรัตน์ จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๘ ๑๐๕ การฝึกอบรมก่อนประจำการเจ้าหน้าที่พัฒนาชุมชนระดับ ๑ รุ่นที่ ๑๑ ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๓ พ.ศ. ๒๕๒๐ ๑๐๘ การประชุมพัฒนาการจังหวัด พัฒนานิเทศก์ของศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๓ และเขต ๔ พ.ศ. ๒๕๒๑ ๑๓๘ ๔ การตรวจราชการ ๑๕๔ การตรวจเยี่ยมศูนย์ช่วยเหลือทางวิชาการพัฒนาชุมชน ไทย - สปอ. (ศวพ.อุบลราชธานี) จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๒ ๑๕๕ การตรวจเยี่ยมโครงการสารภี อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๖๒ การตรวจเยี่ยมศูนย์พัฒนาเด็กเล็กมะเกลือเก่า จังหวัดนครราชสีมา พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๖๓ การตรวจเยี่ยมศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านหนองตะโก อำเภอเมืองอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๖๔ การตรวจเยี่ยมศูนย์พัฒนาตำบลปากน้ำ อำเภอละงู จังหวัดสตูล พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๖๕ การตรวจเยี่ยมสำนักพัฒนาชุมชนเขต ๕ จังหวัดลำปาง พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๖๖ การตรวจเยี่ยมเขตพัฒนาชุมชนบ้านเอื้อม อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๖๘ การตรวจเยี่ยมเขตพัฒนาชุมชนตำบลหนองบุนนาก อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๗๐ การตรวจเยี่ยมศูนย์พัฒนาตำบลบ้านควนโดน อำเภอเมืองสตูล จังหวัดสตูล พ.ศ. ๒๕๑๔ ๑๗๑ สารบัญ 6 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
การตรวจราชการจังหวัดภาคใต้ พ.ศ. ๒๕๑๕ ๑๗๒ การตรวจเยี่ยมอำเภอดอกคำใต้ จังหวัดพะเยา พ.ศ. ๒๕๑๗ ๑๗๘ การตรวจเยี่ยมเขตพัฒนาภาคใต้เขต ๘ และเขต ๙ พ.ศ. ๒๕๑๗ ๑๘๒ การเยี่ยมเขตพัฒนา จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๘ ๑๘๔ การตรวจเยี่ยมเขตพัฒนาภาคใต้ พ.ศ. ๒๕๑๘ ๑๙๒ การตรวจราชการจังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๙ ๑๙๘ การตรวจราชการจังหวัดนครพนมและสกลนคร พ.ศ. ๒๕๑๙ ๒๐๒ การตรวจเยี่ยมสำนักงานพัฒนาชุมชนเขต ๔ จังหวัดอุดรธานี พ.ศ. ๒๕๒๐ ๒๑๐ การปรับปรุงทุ่งหญ้าและแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรที่บ้านว่าน อำเภอท่าบ่อ จังหวัดหนองคาย พ.ศ. ๒๕๒๐ ๒๑๒ โครงการปรับปรุงทุ่งหญ้าและแหล่งน้ำเพื่อการเกษตร อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี พ.ศ. ๒๕๒๐ ๒๑๓ การตรวจเยี่ยมศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านน้ำคำแดง ตำบลเตย อำเภอม่วงสามสิบ จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๒๒ ๒๑๔ การตรวจเยี่ยมเขตพัฒนาบ้านห้องแซง ตำบลห้องแซง อำเภอเลิงนกทา จังหวัดยโสธร พ.ศ. ๒๕๒๒ ๒๑๖ การตรวจเยี่ยมศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๓ จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๒๒ ๒๑๘ การทำงานของผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๓ ๒๒๒ ๕ การศาสนา วันส�ำคัญ และความร่วมมือ ๒๒๔ วันพัฒนาสดุดีมหาราชาของศูนย์ช่วยเหลือทางวิชาการพัฒนาชุมชนไทย - สปอ. (ศวพ.อุบลราชธานี) จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๐ ๒๒๕ การแข่งขันฟุตบอลการกุศลเพื่อเก็บเงินรายได้สมทบทุนการกีฬาชนบทระหว่างทีมกรมการพัฒนาชุมชน ๒๓๐ กับผู้สื่อข่าวกีฬาสมัครเล่น เมื่อวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๐ งานเกษียณอายุราชการของนายสาย หุตะเจริญ อดีตอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน พ.ศ. ๒๕๑๒ ๒๓๒ ประดับยศชั้นโทแก่ข้าราชการกรมการพัฒนาชุมชน ณ ห้องศูนย์ปฏิบัติการ พ.ศ. ๒๕๑๔ ๒๓๔ กฐินพระราชทาน ณ วัดมหรรณพาราม ราชวรวิหาร พ.ศ. ๒๕๑๔ ๒๓๖ การเข้ารับตำแหน่งอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน คนที่ ๓ พ.ศ. ๒๕๑๔ ๒๓๘ การแถลงนโยบายของกรมการพัฒนาชนบทแก่ข้าราชการ พ.ศ. ๒๕๑๔ ๒๓๙ การลงนามสัญญาความร่วมมือโครงการพัฒนาระหว่างกรมการพัฒนาชุมชน ๒๔๐ กับมูลนิธิการศึกษาและประชาสงเคราะห์ พ.ศ. ๒๕๑๔ กรมการพัฒนาชุมชนเป็นเจ้าภาพพิธีสวดพระอภิธรรมอดีตเจ้าอาวาสวัดสุทัศนาราม จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๙ ๒๔๒ วันคล้ายวันสถาปนากรมการพัฒนาชุมชน พ.ศ. ๒๕๑๙ ๒๔๔ กฐินสามัคคีพัฒนาชุมชน วัดมหาวนาราม จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๕๑๙ ๒๔๘ ผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๓ ๒๕๒ ๖ ความสัมพันธ์กับต่างประเทศ ๒๕๔ ข้าราชการจากราชอาณาจักรลาวเข้าพบอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน ณ ห้องประชุมกรมการพัฒนาชุมชน พ.ศ. ๒๕๑๔ ๒๕๕ Usom เข้าพบอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน เพื่อปรึกษาราชการ พ.ศ. ๒๕๑๔ ๒๕๘ ๗ เอกสารและสิ่งพิมพ์ ๒๖๒ หมายเหตุการท�ำงาน ๒๗๖ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 7
พระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ ๑ กับงานพัฒนาชุมชน
วันที่ ๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๐ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จออก ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสิต พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายสาย หุตะเจริญ อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายเงินรายได้ จากการจัดทำวารสารพัฒนาชุมชน โดยเสด็จพระราชกุศลตามพระราชอัธยาศัย และทูลเกล้าทูลกระหม่อม ถวายสิ่งของที่ระลึก เนื่องในโอกาสวันครบรอบปีที่ ๕ ของการสถาปนากรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๐ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร กับกรมการพัฒนาชุมชน สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 9
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงปลูกต้นปาล์มน้ำมันไว้เป็นมิ่งขวัญแก่ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา ในโอกาส เสด็จพระราชดำเนินไปประทับแรม ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา เมื่อวันที่ ๑๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๑๑ 10 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 11
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี เสด็จพระราชดำเนินไปประทับแรม ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา ระหว่างวันที่ ๓๑ สิงหาคม ถึงวันที่ ๒ กันยายน พ.ศ. ๒๕๑๕ ในโอกาสนี้ นายเสน่ห์ วัฑฒนาธร ผู้อำนวยการศูนย์ฯ (จากซ้ายลำดับที่ ๑๐ สวมแว่นตา) และคณะข้าราชการกรมการพัฒนาชุมชน เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จ 12 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง มีพระราช ปฏิสันถารกับข้าราชการกรมการพัฒนาชุมชน ที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จ ประตูทางเข้าศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา ประดับตกแต่งอย่างสวยงาม สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 13
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชปฏิสันถารกับข้าราชการ กรมการพัฒนาชุมชน ที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จ จากซ้าย ๑ นายดุสิต เทพไพฑูรย์ ๒ นายปริวุฒิ ทรรศนะสฤษดิ์ ๓ นายเมธี ฤทธิโชติ ๔ ไม่ทราบนาม ๕ นายทองดี ใกล้บุปผา ๖ นายอนันต์ เตชะวณิช ๗ นายอุทัยพันธุ์ สงวนเสริมศรี ๘ ไม่ทราบนาม ๙ ไม่ทราบนาม 14 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้า จุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี มีพระราชปฏิสันถารกับคณะผู้ติดตาม โดยมีนายพ่วง สุวรรณรัฐ ปลัดกระทรวง มหาดไทย (จากขวาลำดับที่ ๖ หนีบหมวก) เฝ้าทูลละอองพระบาทรับเสด็จ เรือนรับรองที่ประทับ ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 15
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายนิรุติ ไชยกูล อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท กราบบังคมทูลรายงาน 16 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 17
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชนนำผู้นำศูนย์เยาวชนตำบล และเจ้าหน้าที่ผู้รับผิดชอบ เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท รับพระราชทานธงประจำศูนย์เยาวชนตำบลเขต ๙ ณ กรมทหารมหาดเล็ก ราชวัลลภรักษาพระองค์ฯ เมื่อวันที่ ๒๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๙ ภาพหน้าขวาล่าง สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จออก ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสิต พระราชทานพระราชวโรกาสให้ นายยุวัฒน์ วุฒิเมธี อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน นำคณะกรรมการพัฒนาสตรีตำบลทั่วประเทศและเจ้าหน้าที่ เฝ้าทูลละอองพระบาท ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายเงิน โดยเสด็จพระราชกุศลตามพระราชอัธยาศัย เมื่อวันที่ ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๓๓ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว กับกรมการพัฒนาชุมชน 18 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จลงแทนพระองค์ ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต พระราชทานพระราชวโรกาสให้ ร.ต.ท. ระดม มหาศรานนท์ อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน นำผู้นำศูนย์เยาวชนตำบลและเจ้าหน้าที่ผู้รับผิดชอบ เฝ้าทูลละอองพระบาท รับพระราชทานธงประจำศูนย์เยาวชนตำบล เมื่อวันที่ ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๖ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี กับกรมการพัฒนาชุมชน สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 19
สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี และพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๖ เสด็จไปทรงเยี่ยมศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา โดยมีคณะข้าราชการ ครู และนักเรียน เฝ้ารับเสด็จ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เสด็จไปทรงเยี่ยมศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา เมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๐ 20 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 21
สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี และพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๖ ทรงฟังการกล่าวรายงาน 22 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี และพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๖ ทรงพระดำ เนินเข้าพลับพลาที่ประทับ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 23
สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ทรงปลูกต้นราชพฤกษ์ ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา 24 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
ต้นราชพฤกษ์ทรงปลูก สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 25
ภาพหน้าซ้ายและขวา สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี และ พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๖ เสด็จไปงานพระราชทาน เลี้ยงข้าราชการและ เจ้าหน้าที่ ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา 26 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 27
ภาพหน้าซ้ายและขวา ข้าราชการและเจ้าหน้าที่ ร่วมใจกันออกร้านอาหาร และแสดงดนตรี ณ ศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๙ จังหวัดยะลา 28 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 29
2 ๒ผู้บุกเบิกของกรมการพัฒนาชุมชน จอมพลถนอม กิตติขจร นายกรัฐมนตรี รับมอบกระเช้าเนื่องในวันขึ้นปีใหม่จากนายสาย หุตะเจริญ อธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน ภาพยุค ๒๕๑๐ 30 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
นายสาย หุตะเจริญ (ดำ รงตำ แหน่ง ๑ ตุลาคม ๒๕๐๕ - ๓๐ กันยายน ๒๕๑๒) ผู้บุกเบิกของกรมการพัฒนาชุมชน สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 31
นายประสงค์ อิศรภักดี (ดำรงตำแหน่ง ๑ ตุลาคม ๒๕๑๒ - ๓๐ กันยายน ๒๕๑๔) 32 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
นายพัฒน์ บุณยรัตพันธุ์ (ดำ รงตำ แหน่ง ๑ ตุลาคม ๒๕๑๔ - ๓๐ กันยายน ๒๕๑๘) สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 33
นายนิรุติ ไชยกูล (ดำ รงตำ แหน่ง ๑ ตุลาคม ๒๕๑๘ - ๓๐ กันยายน ๒๕๒๒) 34 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
ร.ต.ท. ระดม มหาศรานนท์ (ดำ รงตำ แหน่ง ๑ ตุลาคม ๒๕๒๒ - ๓๐ กันยายน ๒๕๒๖) สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 35
นายสุวนัย ทองนพ (ดำรงตำแหน่ง ๑ ตุลาคม ๒๕๒๖ - ๓๐ กันยายน ๒๕๓๑) 36 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
ภาพหมู่ข้าราชการกรมการพัฒนาชุมชน สมัยนายนิรุติ ไชยกูล เป็นอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชน ถ่ายหน้าศาลาว่าการกระทรวงมหาดไทย ภาพยุค ๒๕๒๐ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 37
ผู้อำ นวยการศูนย์พัฒนาชุมชนเขตต่างๆ ถ่ายภาพหน้าอาคารศูนย์พัฒนาชุมชนเขต ๕ ราว พ.ศ. ๒๕๓๐ แถวหน้าจากซ้าย นายอำ นาจ อนันตชัย (เขต ๒) นายเกษม นาครัตน์ (เขต ๓) นายไสว นุชพงษ์ (เขต ๔) นายอุทัยพันธ์ุ สงวนเสริมศรี (เขต ๕) แถวหลังจากซ้าย นายอาคม ไวยโภคี (เขต ๖) นายประเสริฐ แก้วนุ่ม (เขต ๗) นายสุวิช รัตนะรัต (เขต ๘) นายสมิตร กิจจาหาญ (เขต ๙) 38 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
ภาพผู้บริหารกรมการพัฒนาชุมชนสมัยอธิบดีประสงค์ อิศรภักดี พ.ศ. ๒๕๑๒ นายอบ ทองไข่มุกต์ หัวหน้ากองส่งเสริมและเผยแพร่ นายชัยวัฒน์ หุตะเจริญ หัวหน้ากองฝึกอบรม นายวิชิต ศุขะวิริยะ รองอธิบดี ฝ่ายปฎิบัติการ นายดำริ น้อยมณี รองอธิบดี ฝ่ายวิชาการ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 39
นายอารีย์ วงศ์อารยะ หัวหน้ากองปฎิบัติการ นายไพรัตน์ เดชะรินทร์ หัวหน้ากองวิจัยและประเมินผล นายเกษม นาครัตน์ หัวหน้ากองอาสาพัฒนาชนบท นายสุชาญ พงษ์เหนือ หัวหน้าคณะวิทยากรกองฝึกอบรม 40 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
นายเติม ทองสุกโชติ เลขานุการกรมการพัฒนาชุมชน นางรำไพ ธนูศิริ ผู้อำนวยการกองฝึกอบรม สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 41
2 ๓ การประชุม อบรม และสัมมนา
พิธีมอบโล่เกียรติยศผู้นำอาสาพัฒนาชุมชนดีเด่นระดับประเทศ ประจำปี ๒๕๒๓ พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี เป็นประธานในพิธีมอบโล่เกียรติยศแก่ผู้นำอาสาพัฒนาชุมชนดีเด่นระดับ ประเทศ ประจำปี ๒๕๒๓ ณ ทำเนียบรัฐบาล เมื่อวันที่ ๒๖ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๓ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 43
ภาพหน้าซ้ายและขวา ผู้นำอาสาพัฒนาชุมชนดีเด่นระดับประเทศ กรมการพัฒนาชุมชน ประจำปี ๒๕๒๓ รับโล่เกียรติยศ ณ ทำเนียบรัฐบาล เมื่อวันที่ ๒๖ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๓ 44 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 45
การสัมมนาวิชาการ ณ จังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ. ๒๕๑๑ ผู้ร่วมสัมมนาทางวิชาการ ณ จังหวัดเชียงใหม่ ระหว่างวันที่ ๑๕ -๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๑๑ จากซ้าย แถวนั่ง : นายสัญญา สัญญาวิวัฒน์ ไม่ทราบนาม นายเสมอ จันทร์พุฒ นายทวีป เกษตรสิน นายเกษม นาครัตน์ แถวยืนที่ ๑ : นายอุทัยพันธุ์ สงวนเสริมศรี ไม่ทราบนาม นายสุชาญ พงษ์เหนือ ดร. โทมัส อาร์. แบตเตนและภรรยา นายศรีพงศ์ สระวาสี ไม่ทราบนาม แถวยืนที่ ๒ : นายชัยวัฒน์ หุตะเจริญ นายจรูญ โลกะกะลิน นายประพัฒน์พงษ์ บำ เพ็ญสิทธิ์ 46 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน
สถานีรถไฟเชียงใหม่ พ.ศ. ๒๕๑๑ ผู้ร่วมสัมมนาเดินทางมาถึงจังหวัดเชียงใหม่ สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน 47
ผู้ร่วมสัมมนารับประทานอาหารกลางวัน 48 สมุดภาพ ๖๐ ปี กรมการพัฒนาชุมชน