ทักษะการขยายอาชีพ ม.ปลาย (อช31002)

0

หนงั สือเรยี นสาระการประกอบอาชพี

รายวชิ า ทักษะการขยายอาชีพ

(อช31002)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย

หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน
พทุ ธศักราช 2551

สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั
สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

หามจําหนาย

หนงั สอื เรียนเลม น้ีจัดพมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผน ดินเพ่ือการศกึ ษาตลอดชวี ิตสาํ หรับประชาชน
ลิขสทิ ธเิ์ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ

เอกสารทางวิชาการลําดับที่ 24/2554

1

หนงั สือเรยี นสาระการประกอบอาชีพ

รายวิชา ทักษะการขยายอาชพี (อช31002)

ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย

ลขิ สทิ ธิ์เปนของ สํานกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวิชาการลําดบั ที่ 24/2554

2

คํานํา

สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการจัดทํา
หนังสือเรียน ชุดใหมนีข้ ึน้ เพื่อสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ
ระดับการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ที่มีวัตถุประสงคในการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณธรรม
จริยธรรม มีสติปญญาและศักยภาพในการประกอบอาชีพ การศึกษาตอ และสามารถดํารงชีวิตอยูใ น
ครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุข โดยผูเรียนสามารถนําหนังสือเรียนไปใช ดวยวิธีการศึกษา
คนควาดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรมรวมท้ังแบบฝกหัดเพื่อทดสอบความรูความเขาใจในสาระเน้ือหา
โดยเมื่อศึกษาแลวยังไมเขาใจ สามารถกลับไปศึกษาใหมได ผูเ รยี นอาจจะสามารถเพ่ิมพูนความรูหลังจาก
ศึกษาหนังสือเรียนน้ี โดยนําความรูไปแลกเปลี่ยนกับเพ่ือนในชั้นเรียน ศึกษาจากภูมิปญญาทองถ่ิน
จากแหลงเรยี นรูแ ละจากส่อื อน่ื ๆ

ในการดําเนินการจัดทําหนังสือเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา
ขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ไดรับความรวมมือที่ดีจากผูท รงคุณวุฒิและผูเ กี่ยวของหลายทานที่คนควา
และเรียบเรียงเนื้อหาสาระจากสื่อตางๆ เพ่ือใหไดส่ือที่สอดคลองกับหลักสูตร และเปนประโยชน
ตอผูเ รียนทีอ่ ยูนอกระบบอยางแทจริง สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย
ขอขอบคุณคณะท่ีปรึกษา คณะผูเรียบเรียง ตลอดจนคณะผูจัดทําทุกทานท่ีไดใหความรวมมือดวยดี
ไว ณ โอกาสน้ี

สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หวังวาหนังสือเรียน
ชุดนีจ้ ะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน
สงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอนอมรับไวดวยความขอบคุณยิ่ง

สํานกั งาน กศน.

3

สารบญั หนา

คาํ นํา
คาํ แนะนําการใชหนังสอื เรยี น
โครงสรา งรายวชิ าทกั ษะการขยายอาชพี 4

บทที่ 1 ทักษะในการขยายอาชีพ 5

6

เร่ืองท่ี 1 ความจําเปนในการฝกทักษะอาชีพ 7

เรื่องที่ 2 ทักษะการใชนวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อการขยายอาชีพ 21
บทที่ 2 ตรวจสอบระบบความพรอมการสรางอาชีพใหมีความมั่นคง
30

เร่ือง การตรวจสอบระบบความพรอมการสรางอาชีพใหมั่นคง 31
บทท่ี 3 การพัฒนาตนเองเพื่อการขยายอาชีพ
41

เรื่องที่ 1 การวิเคราะหทําความเขาใจและรูจกั ตัวตนที่แทจริง 42

เรื่องท่ี 2 การพัฒนาทักษะการขยายอาชีพใหเ ปน ลกั ษณะนิสัย 46
บทที่ 4 ความหมาย ความสําคัญของการขยายอาชีพ
51

เรื่องท่ี 1 ความหมายของการจัดการขยายอาชีพ 52

ตามแนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

เรื่องที่ 2 ความสําคัญของการจัดการขยายอาชีพ เพื่อความมั่นคง 57

ตามแนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
บทท่ี 5 ความรเู บื้องตนเกย่ี วกบั การบรหิ ารจัดการในการขยายอาชีพ
บทท่ี 6 การจัดทําและพัฒนาระบบการขยายอาชีพ 64

ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง 82

เรื่องที่ 1 องคประกอบของระบบขยายอาชีพตามแนวปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง 83

เร่ืองที่ 2 การจดั ทําแผนธุรกจิ 90
บทที่ 7 การขบั เคล่อื นธุรกิจเพ่ือการขยายอาชีพ
125

เรื่องที่ 1 การควบคุมใหการขยายอาชีพเปนไปตามแผนกลยุทธ 126

เร่ืองท่ี 2 การตรวจสอบใหการปฏิบัติการขยายอาชีพเกิดผลตามแผนปฏิบัติการ 133
บทท่ี 8 โครงการขยายอาชพี
137

เร่ือง การจัดทําโครงการขยายอาชีพเพื่อนําเสนอแหลงทุน 138

4

คําแนะนาํ การใชห นงั สือเรยี น

หนังสือเรียนสาระการประกอบอาชีพ รายวิชาทักษะการขยายอาชีพ ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
เปนแบบเรียนทจ่ี ดั ทาํ ขึน้ สําหรบั ผูเรียนท่ีเปน นกั ศึกษานอกระบบ

ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระการประกอบอาชีพ รายวิชาทักษะการขยายอาชีพ ผูเ รียนควร
ปฏบิ ัติดังน้ี

1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระสําคัญ มาตรฐานการเรียนรูร ะดับ และ
ผลการเรียนรูท่ีคาดหวงั และขอบขายเนือ้ หาของรายวิชาน้ัน ๆ โดยละเอยี ด

2. ศึกษารายละเอียดเนือ้ หาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่กําหนด ถาผูเ รียน
ไมเขาใจควรกลับไปศกึ ษาและทําความเขา ใจในเน้ือหาน้ันใหมใหเขาใจ กอนท่จี ะศึกษาเร่อื งตอ ๆ ไป

3. ครูควรทบทวนสาระสําคัญของรายวิชาชองทางการขยายอาชีพ (อช 31001) ใหผูเรียน
สามารถเชื่อมโยงระหวางรายวิชาได ทําใหเกดิ ความเขาใจตอเนื่องกับรายวิชาทักษะการขยายอาชีพ

4. หนังสือเรียนเลมนีเ้ นนการจัดการเรียนรูในลักษณะกระบวนการสวนใหญ จะยกตัวอยาง
อาชีพเกษตรกรรมแตอาชีพอื่นๆ ก็สามารถนํากระบวนการไปใชได

5. หนงั สอื เรียนเลม นี้มี 8 บท คือ
บทท่ี 1 ทกั ษะท่เี ก่ยี วของกับการขยายอาชีพ
บทท่ี 2 ตรวจสอบระบบความพรอมการสรางอาชีพใหมีความมั่นคง
บทท่ี 3 การพัฒนาตนเองเพอื่ การขยายอาชีพ
บทท่ี 4 ความหมาย ความสําคัญของการขยายอาชีพ
บทท่ี 5 ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับการบริหารจัดการในการขยายอาชีพ
บทท่ี 6 การจัดทําและพัฒนาระบบการขยายอาชีพ
ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
บทท่ี 7 การขับเคลื่อนธุรกิจเพื่อการขยายอาชีพ
บทท่ี 8 โครงการขยายอาชีพ

5

โครงสรางรายวิชาทักษะการขยายอาชีพ (อช31002)
ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

มาตรฐานการเรยี นรรู ะดับและผลการเรียนรูทคี่ าดหวัง
มาตรฐานการเรยี นรรู ะดับ

1. มีความรู ความเขาใจ ทักษะในการขยายอาชีพ เพือ่ สรางความมัน่ คงบนพืน้ ฐานความรูใ น
กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ที่ใชนวัตกรรม เทคโนโลยีทีเ่ หมาะสม มีความ
หลากหลายทางชีวภาพ พัฒนาตอยอดและประยกุ ตใ ชภ ูมปิ ญ ญา

2. มีความรู ความเขาใจ และสามารถจัดทําแผนงานและโครงการธุรกิจเพือ่ ขยายอาชีพเขาสู
ตลาดการแขงขัน ตามแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อสูความมั่นคง

ผลการเรียนรทู ี่คาดหวัง
1. อธิบายทักษะที่เกี่ยวของในกระบวนการผลิตและการตลาดที่ใชนวัตกรรม เทคโนโลยีในการ
ขยายอาชีพทีต่ ดั สินใจเลือก
2. ตรวจสอบระบบความพรอมในการขยายอาชีพใหมีความมั่นคง
3. ปฏบิ ตั กิ ารวิเคราะหต นเองและพฒั นาทกั ษะการขยายอาชพี ใหเ ปนลกั ษณะนสิ ยั
4. อธิบายความหมาย ความสําคัญของการจัดการอาชีพ เพื่อการขยายอาชีพได
5. ดําเนินการจัดทําและหรือปรับปรุงแผนธุรกิจดานการจัดการการผลิตหรือ การบริการและ
ดา นการจดั การ การตลาด ตามแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงได
6. ตรวจสอบระบบธุรกิจเพื่อการขยายอาชีพได
7. ปฏิบัติการจัดทําแผนและโครงการขยายอาชีพได

ขอบขา ยเนือ้ หา
บทท่ี 1 ทักษะในการขยายอาชีพ
บทที่ 2 ตรวจสอบระบบความพรอมการสรางอาชีพใหมีความมั่นคง
บทท่ี 3 การพัฒนาตนเองเพอื่ การขยายอาชีพ
บทที่ 4 ความหมาย ความสําคัญของการขยายอาชีพ
บทที่ 5 ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับการบริหารจัดการในการขยายอาชีพ

บทท่ี 6 การจัดทําและพัฒนาระบบการขยายอาชีพ
ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

บทที่ 7 การขับเคลื่อนธุรกิจเพื่อการขยายอาชีพ
บทที่ 8 โครงการขยายอาชีพ

6

บทท่ี 1
ทกั ษะในการขยายอาชีพ

ผลการเรียนรทู ่คี าดหวัง
อธิบายทักษะที่เกี่ยวของในกระบวนการผลิตและการตลาดที่ใชนวัตกรรม เทคโนโลยีในการ

ขยายอาชีพท่ตี ัดสนิ ใจเลอื ก

ขอบขา ยเน้ือหา
เรอื่ งท่ี 1. ความจําเปนในการฝกทักษะอาชีพ
เร่ืองท่ี 2. ทักษะการใชนวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อการขยายอาชีพ

ส่ือประกอบการเรียนรู
1. เอกสารหมายเลข 1 ใบความรูเรื่องทักษะการทํางานบนฐานขอมูล
2. เอกสารหมายเลข 2 ใบความรเู รอ่ื งการตอยอดภูมิปญญายกระดับความรูใหส งู ขึน้
3. เอกสารหมายเลข 3 ใบความรูเรื่องการสรางความหลากหลาย เพื่อความมั่นคงในอาชีพ
4. เอกสารหมายเลข 4 ใบความรูเรื่องการประเมินประสิทธิภาพ นวตั กรรม เทคโนโลยี
5. เอกสารหมายเลข 5 ใบความรูเ รื่องการวิเคราะหเพ่ือจําแนกบทบาท หนาที่นวัตกรรม
เทคโนโลยี

7

เร่ืองที่ 1 ความจําเปนในการฝก ทักษะอาชีพ
ลกั ษณะบง ชค้ี วามสําเร็จของการเรยี นรู
1. มีความเขาใจทักษะการทํางานบนฐานความรู

2. เขา ใจการเรยี นรูตอ ยอดภูมปิ ญ ญา ยกระดบั ความรใู หสงู ข้ึน

3. เขาใจความหลากหลายทางชีวภาพ และกิจกรรม เพื่อความมั่นคงของอาชีพ
แผนปฏิบัติการเรยี นรู
ลกั ษณะบงช้ีความสําเรจ็
ของการเรยี นรู กิจกรรม การวดั ผล ประเมินผล สือ่ การเรียน

1. มีความเขาใจทกั ษะ เรยี นดวยตนเอง

การทาํ งานบนฐานความรู 1. ผูเ รยี นแตละคนทําความเขา ใจ 1. การระบุเหตุการณของ เอกสารหมายเลข 1
การประกอบอาชพี ท่ี ใบความรูเรอ่ื งทักษะการ
เรือ่ งทักษะการทาํ งานบน ตองใชค วามรูข อ มลู ทาํ งานบนฐานขอ มลู
สารสนเทศ
ฐานขอ มลู จากเอกสารใบความรู

2. ทบทวนประสบการณก าร

ทาํ งานบนฐานขอ มูลของ
ตนเองแลวบูรณาการความรู

เขา ดว ยกนั หาแนวทาง

วธิ กี ารทาํ งานบนฐานขอ มูลเพือ่

ขยายขอบขา ยอาชพี ของตนเอง

2. เขา ใจการเรียนรตู อ เรยี นดวยตนเอง 1. การระบภุ มู ปิ ญ ญาท่ี เอกสารหมายเลข 2
ยอดภมู ปิ ญ ญา 1. ผูเรยี นแตล ะคนทําความเขาใจ จะใชเปนความสามารถ ใบความรูเร่ืองการ
ยกระดบั ความรูใหสูงขึน้ หลกั ของการขยาย ตอ ยอดภูมปิ ญญา
เรื่องการตอยอดภูมิปญญา ขอบขา ยอาชพี ยกระดับความรูใหสงู ขึ้น
ยกระดับความรใู หสงู ข้ึน
เรียนโดยกลมุ
2. ใหค ณะผูเรียนท่เี ปน กลุมอาชีพ
ลกั ษณะเดยี วกนั รวมกลุมกัน 2. การกาํ หนดแนวทาง
คนหาภูมปิ ญญาทีจ่ ะตอ งใชเ ปน การยกระดับความรู
ความสามารถหลกั และกาํ หนด ใหส ูงขนึ้
แนวทางยกระดับความรูใหส ูงขน้ึ

3. เขาใจความ เรยี นรูดวยตนเอง 1. ไมคิดเชงิ เดยี่ ว เอกสารหมายเลข 3
หลากหลายทางชวี ภาพ ทาํ ความเขา ใจเร่อื งการสราง ความ 2. การบูรณาการความ ใบความรูเ รอื่ งการสราง
และกจิ กรรมาเพ่อื ความ หลากหลายในอาชพี เพือ่ ความ ความหลากหลาย เพื่อ
มน่ั คงของอาชพี มั่นคง ลดอัตราเสย่ี งของตลาด หลากหลาย สรา ง ความมน่ั คงในอาชพี
ความมน่ั คง

8

เอกสารหมายเลข 1 : ใบความรู เรอ่ื ง ทกั ษะการทาํ งานบนฐานขอ มลู

การขยายอาชีพหลายคนใชวิธีทําตามกระแสความนิยม เห็นเขาไดดีก็จะทําตามเขาดวย
คิดตัดสนิ ใจดวยความรสู ึก บางคนก็ประสบผลสําเร็จแตหลายคนพบความลมเหลว แตหากเราหันมามอง
คนประสบความสําเร็จอาชีพมัน่ คง เราจะเห็นวาบุคคลเหลานีจ้ ะทําอะไรตองคิดอยางถีถ่ วน หาความรู
ขอมูลมากมายมาใชคิดชั่งน้ําหนักโอกาสความสําเร็จ จัดระบบทําการทดลองสรุปผลจนมั่นใจจึงจะมีการ
ลงทุน การกระทําลักษณะนีเ้ ปนลักษณะของคนทํางานบนฐานขอมูล ผูเ รียนการศึกษานอกระบบจึงมี
ความจําเปนทีจ่ ะตองพัฒนาทักษะการทํางานบนฐานขอมูล เพือ่ ใหการขยายอาชีพเริม่ ตนไดเหมาะสม
เฉพาะกบั ตนเอง

กรอบแนวคิดการทาํ งานบนฐานขอมลู 

  สรางแบบจําลอง
ฐานขอมลู อาชพี อาชีพสาํ หรบั ตนเอง
ทนุ ปฏบิ ตั กิ ารใชแ ละ
ผลติ ภัณฑ สรุปบทเรียน
ลูกคา
ตนเอง

แผนภูมิกรอบแนวคดิ การทาํ งานบนฐานขอ มูล
จากแผนภูมิกรอบแนวคิดการทํางานบนฐานขอมูล แสดงใหเห็นวา การทํางานบน

ฐานขอมูลจะมีกิจกรรมอยางนอย 3 กิจกรรมทีจ่ ําเปนสําหรับการพัฒนาตนเองของผูเรียนที่จะตองเรียนรู
สรางเปนพฤติกรรมใหเปนลักษณะนิสัยในอันที่จะเปลี่ยนแปลงหรือขยายขอบขายอาชีพสูความมั่นคง
ฐานขอมลู อาชพี

การดําเนินการทางธุรกิจ มีองคประกอบรวม 4 องคประกอบดวยกัน คือ
(1) องคประกอบดานทุน
(2) องคป ระกอบดา นผลติ ภัณฑ
(3) องคประกอบดานลูกคา
(4) องคประกอบดานตนเอง
องคประกอบดังกลาวเปนฐานขอมูลอาชีพที่ผูเ รียนจะตองจัดระบบขอมูลไวใชทํางาน

โดยมรี ายละเอยี ดดงั น้ี

9

1. องคประกอบดา นทุน ประกอบดว ย
1.1 ทุนอสังหาริมทรัพย ไดแก บาน ทีด่ ิน โรงงาน ของที่เรามีอยู หรือตองจัดซือ้ จัดทํา

ไวใ ชท าํ ธุรกจิ
1.2 ทุนเงิน มีหรือยัง ถายังไมมีแหลงเงินทุนอยูท ีไ่ หน จะเขาถึงไดอยางไร จะสูก ับ

ดอกเบย้ี ไดหรอื ไม
2. องคป ระกอบดานผลติ ภัณฑ ประกอบดว ย
2.1 คณุ ภาพของผลติ ภัณฑ ตลาดตองการอยางไร
2.2 กระบวนการผลติ ท่ีตองใช
2.3 นวตั กรรม เทคโนโลยี การลดตน ทนุ เปน อยางไร
2.4 นวตั กรรม เทคโนโลยี การผลิตจะเขาถงึ ไดร ะดบั ใด
2.5 บรรจภุ ณั ฑ
2.6 การเก็บรักษา
3. องคป ระกอบดานลกู คา ประกอบดว ย
3.1 คานิยมเปนอยางไร
3.2 ชองทางเขาถงึ ลกู คา
3.3 การสรางความภักดีใหเกิดกบั ลกู คา
3.4 การสงเสริมการขาย
4. องคประกอบดา นตนเอง ประกอบดว ย
4.1 ความรูทักษะการดําเนินงาน ตองมีอะไรบาง
4.2 การพัฒนาทีมงาน คนงาน จะตองทําอะไร อยางไร
4.3 ความนาเชื่อถือของเรา
4.4 สังคมสิ่งแวดลอม กับสถานประกอบการของเรา
จากรายละเอียดพอสังเขปดังกลาวขางตน ผูเ รียนจะตองสืบคน เรียนรู ทําความเขาใจ

อยางลึกซึง้ สําหรับตัดสินใจออกแบบระบบทํางานหรือจะคอย ๆ ศึกษา สรางความมั่นใจดานการจัดทํา
แบบจําลองอาชีพแลวทดลองทําเพื่อสรุปผล ตัดสินใจกําหนดขนาดธุรกิจ หรอื จะยกเลกิ เปลยี่ นความคิด

10

การสรา งแบบจาํ ลองอาชพี
แบบจําลองอาชีพ เปนเหมือนสมมติฐาน เพื่อการพิสูจนของการทําอาชีพ โดยมีขัน้ ตอน

ดาํ เนนิ การดงั น้ี
ขัน้ ตอนที่ 1 การศกึ ษาเบ้อื งตน เพอื่ สรุปขอ มลู สรางแบบจําลองอาชีพ
โดยเริ่มตนวิเคราะหฐานขอมูลอาชีพที่เราจะทําทั้ง 4 องคประกอบแลวนําขอมูลมา

กําหนดรูปแบบเบื้องตน เพื่อการทดลองสรุปขอมูลสารสนเทศ ดังตัวอยาง

ธุรกิจเปาหมาย กจิ กรรม วธิ ีการทาํ งาน สมมติฐาน ปจจัยนาํ เขา

ปลูกมะเดอ่ื ฝรง่ั อบแหง - ขยายพันธุ 1. ใหผ ลผลิตลูกสด 1. มะเดอ่ื ฝร่ังสาย

เขา สูตลาด - งานผลิตปุยหมัก 5 กก./ตน /ป พันธุญ ี่ปนุ

- งานผลิตจลุ นิ ทรยี  2. ไดผลผลิตแหง 2. ขไ้ี กทาํ ปยุ หมัก

- งานปลูกบาํ รุงรักษา 1.5 กก./ตน /ป 3. จุลินทรยี  พด. 1

- งานอารกั ขาตน พืช 3. พน้ื ท่ี 1 ไรส ามารถ พด. 2 และ พด. 3

- งานเกบ็ เกยี่ ว ปลูกได 400 ตน 4. พนื้ ทดี่ นิ 1 ไร

- งานอบแหง

- งานบรรจหุ บี หอ
ข้ันตอนท่ี 2 การจดั ทาํ แบบจําลอง
หลงั จากการศึกษาเบ้ืองตน ผลการทดลองไดขอมูลสารสนเทศตามทีก่ ําหนดแลวนํามาจัดทํา

แบบจาํ ลองธุรกิจการผลิตลกู มะเดือ่ ฝรง่ั อบแหง (Fix) เขาสตู ลาดใหไ ดสปั ดาหล ะ 200 กก. ดังตัวอยา งน้ี
1. รูปแบบการดาํ เนินงาน

เปาหมาย เกณฑชวี้ ัด กิจกรรมวิธีการทํางาน ปจจัยดําเนินงาน

ผลติ มะเดือ่ ฝร่งั อบแหง ความสําเร็จ 1. ขยายพันธุโดยวธิ ปี ก ชาํ 1. สารเคมีเรงรากพชื
(Fix) เขา สตู ลาด 1. ผลผลิตสดได 5กก./
สปั ดาหล ะ 200 กก. ตน /ป แปรรปู เปน 2. ผลติ ปุยหมกั จากมูลไก 96 ตนั /ป 2.ถุงและขยุ มะพรา ว ปก ชาํ
ผลแหง ได 1.5 กก./ตน /ป
2. ตองปลกู ตนมะเดอ่ื ฝรัง่ 3. งานผลติ จุลนิ ทรีย 9,600 ลติ ร/ป 3. มลู ไก 96 ตนั
จาํ นวน 6,400 ตน
3. ใชพ น้ื ท่ี 16 ไร 4. งานปลูกบํารุงรักษา 16 ไร 4. จุลนิ ทรยี 

5. งานอารักขาพืช - พด. 1

6. งานเก็บเกีย่ ว - พด. 2

7. งานอบแหง - พด. 3

8. งานบรรจุหีบหอ 5. ทดี่ ินพฒั นา

คณุ ภาพแลว 16 ไร

11

2. เอกสารขัน้ ตอนการทํางาน เปนการนํากิจกรรมวิธีการไปจัดทํารายละเอียดวิธีการ
ขั้นตอนการทํางานเปนเอกสาร เพื่อใหคนทํางานไดใชปฏิบัติตาม ปฏิบัติการใชและสรุปบทเรียน

ขั้นตอนนี้เปนการปฏิบัติการเริ่มตนทดลองเต็มรูปแบบการทําธุรกิจจริงดานการวางแผน
ปฏิบัติการ(Plan) ทํางานตามแผนปฏิบัติการ(Do) ติดตามตรวจสอบหาขอบกพรอง (Check) ปฏิบัติการ
แกไขขอบกพรอง (Action) เปนวงจร PDCA โดยในทุกขัน้ ตอนตองมีการจดบันทึกขอมูลเกีย่ วกับ
ปรากฏการณ ผลที่เกิดและผลกระทบอยางเปนระบบ เพือ่ นํามาสรุปบทเรียนพัฒนาระบบธุรกิจใหมี
ประสิทธิภาพอยางตอเนื่องเขาสูความมั่นคง
สรปุ

การประกอบธุรกิจทัง้ ภาคการผลิต ภาคบริการ เปนอาชีพอิสระทีผ่ ูป ระกอบการตอง
สรางภูมิคุมกันใหกับธุรกิจของตนเอง จะตองอาศัยขอมูลสารสนเทศทางอาชีพมากมาย ซึง่ สามารถจํากัด
ขอบเขตลงได 4 องคประกอบ คือ (1) ทุน (2) ผลิตภัณฑหรือบริการที่จะทํา (3) ลูกคา และ (4) ตนเอง มา
ใชตั้งแตเริ่มตนคิดตัดสินใจ กําหนดแบบจําลองอาชีพใหเหมาะสมกับตนเอง และปฏิบัติการใชสรุป
บทเรียนเปนองคความรูท ีจ่ ะตองถูกพัฒนาใหสูงสุดเปนระยะ ๆ ดวยตนเอง การกระทําดังกลาวหรือเรือ่ ง
ของการใชขอมูลสารสนเทศเขามาใชทํางานทั้งสิน้ จําเปนที่ผูเ รียนจะตองพัฒนาทักษะการทํางานบน
ฐานขอมูลไปอยางตอเนือ่ ง

12

กิจกรรมที่ 1
1. ผเู รียนพิจารณาอาชีพของตนเอง หรืออาชีพทสี่ นใจวา มีความจําเปนตองฝกทักษะเพื่อขยายอาชีพ
ดานใดบาง อยางไร
2. ผูเรียนสรางแบบจําลองอาชีพที่ตนเองประกอบอยู หรืออาชีพตามความสนใจ หรือถอดบทเรียน
การจําลองอาชีพจากภูมิปญญามา 1 อาชีพ โดยมีองคประกอบ 2 ขั้นตอน คือการศึกษาเบือ้ งตน
เพื่อสรุปขอมูล สรางแบบจําลองอาชีพ และการจัดทําแบบจําลอง

13

เอกสารหมายเลข 2 : ใบความรู เรอ่ื ง การตอ ยอดภูมปิ ญญายกระดบั ความรใู หส งู ข้ึน

การถายทอดภูมิปญญาจากเจาขององคความรูไ ปสูบ ุคคลทีร่ ับการถายทอด สวนใหญจะ
ใหความสําคัญกับเทคนิค ขัน้ ตอน วิธีการของการทํางานหรือการแกปญหา แตในความเปนจริงแลว ภูมิ
ปญญายังมีองคประกอบอืน่ ๆ อีกมากมาย เปนองครวมทีจ่ ะนําไปสูค วามสําเร็จ มัน่ คง ยัง่ ยืนได แตผูรับ
การถายทอดมักจะมุง ไปรับเทคนิควิธีการมากกวา เชน ภูมิปญญาแยกอินทรียก็จะใหความสําคัญกับ
วิธีการทําปุยหมัก ปุย น้าํ เทานั้น ทั้ง ๆ ยังมีสวนประกอบอืน่ ๆ ทีส่ ําคัญมากมาย ดังนัน้ การตอยอดภูมิ
ปญญาจึงเปนเรื่องที่จะตองมีกระบวนการคิดวิเคราะหอยางเปนระบบ เพือ่ ยกระดับความรูใ หสูงขึ้น
สอดคลองไปกับยุคสมัย

กรอบความคิด
การถา ยทอดภมู ปิ ญ ญานาจะมีกรอบแนวคิด ดงั นี้

ขน้ั ตอนการวิเคราะห ข้นั ตอนศึกษา ขน้ั ตอนพฒั นา
ภมู ปิ ญ ญา เจาะลกึ

1.1 วิเคราะหภ มู ปิ ญ ญาระบภุ ารกิจ ระบุความรสู ารสนเทศ ตอยอดภูมปิ ญ ญา
ป รั บ แ ต ง พั ฒ น า เ ข า สู ยุ ค
1.2 วิเคราะหภารกิจระบกุ จิ กรรม และขอมูล ศึกษาทบทวน

สมัย

1.3 วเิ คราะหก จิ กรรมระบุข้ันตอนระบบ ทําความเขาใจใหก ระจา ง

1.4 วิเคราะหขั้นตอนระบบ ระบุเทคนิควิธีการ

14

1. กรอบการคดิ วเิ คราะห ภูมปิ ญญาและการศึกษาเจาะลึก กรณกี ารผลิตผลมะเดอื่ ฝรง่ั อบแหง

ภารกจิ กิจกรรม ขั้นตอนระบบของภูมิปญญา เทคนิควิธีการ สารสนเทศ
ความรทู ี่จาํ เปน

ผลติ ผลสด 1 การขยายพันธุ 1.1 การขวน้ั ก่ิง 1.1.1 เลอื กตาํ แหนง ใตตา

1.1.2 ใชมีดขวน้ั รอบก่ิง

1.1.3 ขดู เยอ่ื เจริญออก

1.4 ทาฮอรโมนเรง ราก ชนดิ ของฮอรโมน

ใหปดทับรอยแผล เรง รากและวิธใี ช

ดา นบน ท่ีมีจาํ แหนา ยใน

ทองตลาด

2 การปลูกบํารุงรักษา 1.2 การหอวัสดุตอน

3 การอารักขาพืช

ผลิตผล 1 การเก็บเกี่ยว

อบแหง 2 การแปรรปู

3 การบรรจุภัณฑ

2. กรอบการคดิ พฒั นาตอ ยอดภมู ิปญ ญาเขาสูยุคสมยั

ภูมปิ ญญา ทฤษฎแี นวคดิ ยคุ ใหม

1. ภารกจิ ของภูมิปญญา 1. ความเหมาะสมของ 1.1 บทบาทหนาที่ของ
การบริหารจัดการคุณภาพ ผูประกอบการธุรกิจ
2. กจิ กรรม ข้ันตอนระบบ 1.2 การบริหารทรัพยากรดําเนินงาน
ของภูมิปญญา 2. ความเหมาะสมของ
ระบบการผลิต 1.3 การบรหิ ารการผลิต
3. เทคนิควิธีการ 1.4 การควบคุมคุณภาพ
3. ความเหมาะสมของ 2.1 คุณภาพผลผลิต
เทคนิควิธีการ 2.2 ประสิทธิภาพของกระบวนการผลิต
2.3 ความสามารถของปจจัยนําเขา
3.1 ความสามารถลดตนทุนและเวลา
3.2 มีความถูกตอง เสียหายนอย
3.3 สง่ิ แวดลอ มปลอดภยั

15

จากกรอบแนวคิดดังกลาว ผูเรียนจะพบวา การขยายอาชีพหรือพัฒนาอาชีพเขาสูความ
มัน่ คงเปนเรื่องของการคิด วิเคราะห การใชสารสนเทศขอมูล การประยุกตใชความรู เปนเรือ่ งสําคัญของ
การตอยอดภมู ปิ ญญามายกระดับความรูใหสูงขึ้น
การตอ ยอดภูมิปญ ญายกระดบั ความรูใหสงู ขนึ้

เปนกระบวนการขั้นตอนการวิเคราะหภูมิปญญาทองถิ่น เพื่อใหมีความรูเ กิดความ
กระจางในองคความรูข องภูมิปญญานําไปสูก ารวิเคราะห ระบุ ทฤษฎีแนวคิดยุคใหมใชยกระดับความรู
ใหสูงข้ึนดงั แผนภมู นิ ี้

16

ภูมปิ ญ ญาผลิตผลมะเดื่อฝรง่ั อบแหง การวิเคราะหระบบ เพื่อระบุทฤษฎีแนวคิด
ยคุ ใหมใ ชย กระดบั ความรใู หสงู ขน้ึ

ภารกจิ ความเหมาะสมของ
การบรหิ ารจัดการ

1. การผลิตผลสด - บทบาทเจาของธุรกิจ ขอมูลสารสนเทศ
2. การผลิตผลแหง - การบริหารทรพั ยากร ยกระดับความรูใหสงู ข้นึ
- การบริหารการผลติ
- การควบคุมคุณภาพ 1. การบรหิ ารจดั การคณุ ภาพ

กจิ กรรมระบบ ความเหมาะสมของระบบ ISO 90001/2000
การดําเนินงาน

- คุณภาพผลผลติ ขอมูลสารสนเทศ
- ประสิทธิภาพของ ยกระดับความรูใหส งู ขน้ึ
กระบวนการ
- ความสามารถของ 1. การกําหนดมาตรฐานผลผลิต
ปจ จยั ดาํ เนินการ 2. การจดั การระบบ ISO
3. การควบคมุ เชงิ กลยทุ ธ
ความเหมาะสมของ

เทคนิควิธีการ

1. การขยายพันธุ ปจ จัย การขว้ัน การหอ ก่ิงพันธุ
2. การปลูก นาํ เขา กงิ่ วสั ดุ พรอ มปลูก
3. การอารักขาพืช

ขน้ั ตอน 1. เลือกตําแหนง ใตตา 1. นาํ ถงุ ขนาด 2” บรรจขุ ุย
วธิ ีการ 2. ขวน้ั เปลอื กใตตา มะพรา ว
ทํางาน 3. ขูดเยอื่ เจรญิ มีความชนื้ มดั ปากถงุ ใหแ นน
4. ทาฮอรโ มนเรงราก 2. ผา ถุงมคี วามยาวหุมรอยแผล
ใหมิดชดิ
3. มัดตุมดวยเชือกฟางตดิ กับกงิ่
ใหแ นน
4. ทาฮอรโมนเรง ราก

17

เอกสารหมายเลข 3 : ใบความรู เรื่อง การสรางความหลากหลายเพื่อความมั่นคงในอาชีพ

กรอบความคิด

ความหลากหลาย ผลผลติ เพิ่ม มีรายได อาชีพ
ทางชีวภาพและ ม่ันคง
กจิ กรรม ย่ังยืน

การหมนุ เวยี น
เปลีย่ นรปู บน
ความหลากหลาย

รปู แสดงผังความสัมพนั ธข องการสรา งความหลากหลายสคู วามมนั่ คงในอาชีพ
การสรางความหลากหลาย

การสรางความหลากหลายในอาชีพเปนภูมิปญญาเพือ่ ใชสรางภูมิคุม กันใหกับการดํารง
อาชีพตามหลักทฤษฎีใหมของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวรัชกาลปจจุบัน มีพระราชประสงคทีจ่ ะให
อาชีพเกษตรกรสูค วามเขมแข็งมัน่ คงยัง่ ยืน ดวยการใหปลูกขาว ปลูกผัก ผลไม และเลีย้ งไก ไวกินใน
ครอบครัวเหลือขาย เลี้ยงหมูไวเปนเงินเก็บ เงินออม ปลูกไมใชงาน ใชเปนเชือ้ เพลิง ใหรมเงา จัดการ
บานเรือนใหสะอาด ชีวิตก็จะร่ํารวยความสุข (จากความจําของผูเ ขียน เมื่อครัง้ เขาเฝาถวายงานโครงการ
เกษตรธรรมชาติถาวรนิมิตอันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดนครนายก พ.ศ. 2537 โดยมีพระมหาถาวร

จติ ตภาวโรวงศม าลัยเปน ผูอ ปุ ถมั ภ)
พระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวบงชีถ้ ึงการสรางความหลากหลายทาง

ชีวภาพ การหมุนเวียนเปล่ียนรูปบนความหลากหลายไดผลผลิตพอเพียงกับการกินอยู และเหลือขายเปน
รายไดใชดาํ รงชวี ิต

18

ตัวอยาง การหมุนเวียนบนความหลากหลายทางชีวภาพของอาชีพเกษตรกร
การหมนุ เวยี นระหวา งชวี ภาพ
ผใู ห ผูรบั ประโยชนจากการหมนุ เวยี น
ชีวภาพ ส่ิงทไ่ี ด

รําขาว ผกั - รําขาวใชเ ปนอาหารจุลินทรีย พัฒนาดิน

ฟางขาว ไมผ ล - ฟางขางเปนอินทรียวัตถุใชทําปุยหมัก

ไมใชงาน

ขาว รําขาว เปด

ฟางขาว ไก - หมนุ เวยี นเปน อาหารสตั ว
หมู

ปลา

เศษผักผลไม เปด

ผัก สว นกนิ ไมไ ด ไก - หมนุ เวยี นเปน อาหารสตั ว
ไมผล ขายไมได หมู

ปลา

ไมใชงาน ใบรว งหลน ลงหนา ดิน ขาว - ใบตกลงดินยอยสลายเปน ปุย อินทรยี 
(ไมปาตระกูลถัว่ ) ผกั
ไมผ ล

เปด อจุ จาระ ขาว - ใชทาํ ปุยหมกั บาํ รุงดนิ ใหธ าตุอาหาร
ไก ปสสาวะ ผัก แกพ ชื
หมู ขน ไมผล
ไมใชงาน

จากตัวอยางการหมุนเวียนดังกลาวทําใหเกษตรกรสามารถลดตนทุนลงได หากมีการ
จัดการวางแผนการทํางานตามสูตรพระราชทาน 3 + 3 + 3 + 1 ประกอบดวยพืน้ ทีน่ ้าํ 3 สวน ใชกักเก็บน้าํ

เล้ยี งปลา พื้นท่ีทาํ นา 3 สวน จะมีผลผลิตพอเพียงหมุนเวียนระหวางชีวภาพ พืน้ ทีป่ ลูกผักผลไมและไมใช
งาน 3 สวน และพื้นทีอ่ ยูอาศัย เลี้ยงสัตวและทางเดินอีก 1 สวน โครงสรางสูตรพระราชทานดังกลาวจะ
สามารถจัดระบบการผลิตทพ่ี ึง่ พาปจ จัยภายนอกไดนอ ยทส่ี ุด

ตวั อยา ง การเปล่ยี นรูป แปรรปู ยกระดับมลู คาผลผลิต 19
ชีวภาพ ผลผลิต
ขาวเปลือก การแปรรปู ยกระดบั มลู คา
- ขาวกลอง
ขาว ราํ - ขาวขาว
แกลบ - ธัญพชื เพอ่ื สขุ ภาพ
- หวั ผกั กาดขาว - เช้อี เพลงิ แทง
- ผักกาดเขยี ว - หวั ไชโปวหวาน
- เก้ียมฉาย
ผกั - กงฉาย
- ผกั กาดดอง
- พริกช้ฟี า - นาํ้ พริกเผา
- หวั หอม - นาํ้ พรกิ ตาแดง
- หัวกระเทียม - กระเทียมดอง
- ผลไมอ บแหง
ผลไม - ผลไมก วน
ไมผล - น้ําสมสายชูหมัก
- ถาน
ไมโ ตเรว็ ไมเชอ้ื เพลงิ - นาํ้ สม ควนั ไม
ไมใชงาน - เครอ่ื งเรอื น
- กระดาน
เนอ้ื หมู - หมสู ม
- หมแู หนม
หมู มนั หมู - หมกู ุนเชียง
- สบูเ หลวอาบนา้ํ
- สบูลางชาม
- แคบหมู

จากตัวอยาง จะเห็นวา การแปรรูปทําใหเกิดความหลากหลายทางกิจกรรมมากมายทีจ่ ะ
ทําใหเกิดการเพิม่ ผลผลิตและผลิตภัณฑสามารถใชอยู ใชกินเหลือขาย เพิ่มมูลคาสรางใหเกิดรายไดสู

ความมั่นคงยั่งยืนได

20

ปจจยั แหง ความสําเร็จ
ปจจัยแหงความสําเร็จของการสรางความหลากหลายทางชีวภาพและกิจกรรมทีจ่ ะ

จัดการใหความหลากหลายตาง ๆ นัน้ ลงตัว คงไมมีสูตรสําเร็จเปนเรื่องทีผ่ ูเ รียนจะตองเรียนรูคนพบได
ดวยตนเองจากวิธีการตาง ๆ เชน

1 การสืบคนขอมูลสารสนเทศตาง ๆ นํามาวิเคราะหหาความลงตัวแลวจัดระบบการ
ดาํ เนนิ งาน

2 การถอดบทเรียนจากผูป ระสบความสําเร็จนําขอมูลสารสนเทศทีไ่ ดมาจัดระบบให
เหมาะสมกับตนเอง

3 การทดลอง เพือ่ ตรวจสอบระบบการดําเนินงานที่ไดมาจากขอมูลสารสนเทศวา
เกดิ ผลตามความรูเพียงใดจะตองเพิม่ เติมพัฒนาอะไร

จึงอาจจะสรุปไดวา ปจจัยแหงความสําเร็จของการใชความหลากหลายทางชีวภาพและ
กิจกรรมมาสรางความมั่นคงยัง่ ยืนในอาชีพไดอยางลงตัว คือ การทํางานบนฐานขอมูลและใช
กระบวนการวิจยั มาเปน เคร่ืองมอื ของผเู รยี นน่นั เอง

กิจกรรมท่ี 2
ใหผูเ รียนบอกการหมุนเวียนบนความหลากหลายทางชีวภาพ หรือกิจกรรมในอาชีพของตนเอง

หรือสมั ภาษณผ ปู ระกอบอาชีพทส่ี นใจมา 1 อาชีพ ตามรูปแบบ ดังนี้

การหมนุ เวยี นระหวางชีวภาพหรือกิจกรรม ประโยชนจ ากการ
ผูให หมนุ เวียน
ชีวภาพ สง่ิ ท่ไี ด ผูร ับ

21

เรื่องที่ 2 ทักษะการใชน วัตกรรมและเทคโนโลยีเพ่ือการขยายอาชพี
ลกั ษณะบง ชค้ี วามสาํ เร็จของการเรยี นรู
1. ประเมนิ ประสิทธภิ าพตดั สนิ ใจยอมรบั หรือปฏเิ สธนวัตกรรมหรอื เทคโนโลยไี ด

2. มีความรู ความเขาใจและจําแนกบทบาทหนาที่ของนวตั กรรมหรอื เทคโนโลยไี ด

3. ปฏิบัติการใชนวัตกรรมและเทคโนโลยีไดอยางคลองแคลว
แผนปฏบิ ัตกิ ารเรียนรู
ลักษณะบงชี้ความสําเรจ็
ของการเรยี นรู กจิ กรรม การวัดผล ประเมินผล ส่ือการเรียนรู

1. ประเมินประสิทธิภาพ เรยี นดว ยตนเอง
ตัดสนิ ใจ ยอมรบั หรอื 1. ผเู รยี นทําความเขาใจเกย่ี วกับ 1. ความสามารถตอบสนอง เอกสารหมายเลข 4
ปฏเิ สธนวตั กรรมหรือ การประเมินประสิทธิภาพ วัตถุประสงค เร่ือง การประเมนิ
นวัตกรรมหรอื เทคโนโลยีจาก 2. ประหยัดคา ใชจ าย
เทคโนโลยไี ด ประสิทธภิ าพ

เอกสารใบความรู 3. ทําใหงานดําเนินไปอยาง นวตั กรรมเทคโนโลยี
2. ปฏิบัติการประเมินนวัตกรรม รวดเรว็

เทคโนโลยีที่ภาครัฐและ

เอกชนเสนอใหใ ช

2. มีความเขาใจ สามารถ เรยี นดว ยตนเอง
จําแนกบทบาท หนาที่ 1. ผูเรยี นนาํ นวัตกรรมหรือ 1. บอกบทบาท เอกสารหมายเลข 5
เทคโนโลยีที่ตดั สินใจใชม า 2. บอกหนาที่
ของนวัตกรรมหรือ เร่ือง การวิเคราะหเพอ่ื

เทคโนโลยไี ด วเิ คราะห ศกึ ษา บทบาท หนาที่ จาํ แนก

เพอ่ื ทราบรายละเอยี ดและ บทบาทหนาทขี่ อง

ประยุกตใ ชใหถกู ตอ งไดดวย นวตั กรรมเทคโนโลยี

การศึกษาตัวอยางการวิเคราะห

จากเอกสารใบความรู

3. ปฏบิ ัตกิ ารใชน วัตกรรม เรยี นดว ยตนเอง -
และเทคโนโลยีไดอ ยาง ใหผูเรียนศึกษาขั้นตอนการทํางาน 1. ใชน วัตกรรม เทคโนโลยี
คลองแคลว ของนวัตกรรม เทคโนโลยี แลว อยางคลองแคลว

ทําตาม ตรวจสอบหาขอบกพรอง

ของตนเองในการใชนวัตกรรม

เทคโนโลยี แลวฝกการใชงานจน

คลองแคลว

22

เอกสารหมายเลข 4 : ใบความรู เร่ือง การประเมนิ ประสิทธิภาพนวตั กรรม เทคโนโลยี

กรอบความคิด

ความถูกตองได
ตามวัตถุประสงค

ประสทิ ธิภาพ

ลดตน ทนุ รวดเรว็

จากแผนภูมิสามารถอธิบายไดวา ประสิทธิภาพมีองคประกอบรวมอยางนอย 3
องคประกอบ คือ (1) ความถูกตองเปนไปตามวัตถุประสงค (2) มีความรวดเร็ว และ (3) สามารถลด
ตน ทุนรายจายได นอกจากนั้นในแตละองคประกอบจะตองมีความสัมพันธตอกัน หากนํากรอบแนวคิดนี้
มาอธิบายกับประสิทธิภาพของนวัตกรรมหรอื เทคโนโลยอี าจจะสรปุ ไดว า

ประสิทธิภาพของนวัตกรรม เทคโนโลยีการประกอบอาชีพขึ้นอยูกับองคประกอบ ดังนี้

1 ความสามารถทํางานไดถูกตองตามวัตถุประสงคและมขี องเสยี นอ ย
2 ประหยัดคาใชจาย
3 ทาํ งานไดร วดเรว็

23

ประเมินการทาํ งานใหถ ูกตอ งตามวตั ถุประสงคของเทคโนโลยี
การประเมินความสามารถทํางานไดตามวัตถุประสงคของนวัตกรรม เทคโนโลยี ผูเ รียน

ตองคดิ ลักษณะบง ช้คี วามสําเร็จ และตัวชว้ี ัดความสาํ เรจ็ ดวยตนเอง ดังตวั อยา งนี้
ตวั อยา ง การประเมินการทํางานใหถูกตองตามวัตถุประสงค
องคป ระกอบการประเมิน ลักษณะบง ชค้ี วามสําเร็จ เกณฑช้วี ดั ความสาํ เรจ็ ของงาน

1. การทําไดตามวัตถุประสงค 1. เนอ้ื งานทน่ี วัตกรรม เทคโนโลยี 1. ความสามารถขั้นต่ําที่ยอมรับได

ทําได รอยละ 90 ของเนื้องาน

2. ความเสียหายของผลงาน 2. ผลงานท่ีเสยี หายหรือไมผาน 2. ความเสยี หายขนั้ สูงสดุ ทยี่ อมรบั

คุณภาพ ไดร อ ยละ 5 ของงาน

จากตัวอยางเกณฑการประเมิน เพือ่ ใหเห็นรูปธรรมจึงขอยกตัวอยางการกําหนดเกณฑการ

ประเมินการทํางานไดถูกตองของนวัตกรรม เทคโนโลยี ดงั น้ี
ตวั อยา ง เกณฑการประเมินการทํางานไดถูกตองของนวัตกรรมจลุ นิ ทรยี 
องคประกอบการประเมิน ลกั ษณะบง ช้ีความสาํ เรจ็ เกณฑช ้ีวัดความสาํ เร็จของงาน

1. การหมักสังเคราะห หลังจากปรุงสวนผสมกบั จลุ ินทรีย กระบวนการหมกั ตอ งแลว เสรจ็

อนิ ทรยี วตั ถใุ หเปนปยุ หมัก เสรจ็ แลว กระบวนการหมกั ตอง ภายใน 5 – 7 วนั โดยกระบวนการ

ดาํ เนินการแลว เสรจ็ ภายใน 5 – 7 จุลินทรยี  100%

วนั โดยกระบวนการของจลุ ินทรยี 

2. ความเสียหายของปยุ หมัก อนิ ทรียวัตถุควรจะไดรับการยอ ย จะมีอินทรยี วัตถทุ ่ียงั ไมย อ ยสลาย

สลายใหมากท่สี ุด ไดไมเ กินรอยละ 10

ตวั อยา ง การประเมินเทียบเคียงการทํางานไดตามจุดประสงคของจุลินทรีย 2 สาํ นกั
องคประกอบการประเมิน เทคนิคการใช พด.1 + พด.2 จลุ นิ ทรียเอกชน

กระบวนการหมกั ตอ ง กระบวนการหมกั ความรอน กระบวนการหมักความรอนสูงมาก

ดาํ เนนิ การแลว เสรจ็ ภายใน 35°C - 40°C และเย็นลงทั้งหมด ตองใชแรงงานคนเขาไปกลับกอง
5 – 7 วนั โดยกระบวนการ ภายใน 5 – 7 วนั เปน กระบวนการ ปุย ทกุ ๆ 6 ชั่วโมง เพ่อื รกั ษา
อุณหภมู ิตอ ง 35°C - 40°C
ของจลุ ินทรีย ทํางานของจุลินทรีย 100%

อินทรยี วัตถุควรจะไดร ับ มอี นิ ทรยี วัตถทุ ร่ี าเดนิ มากกวา มีอินทรยี วัตถุทรี่ าเดนิ ไดเพยี งรอ ย

การยอยสลายใหม ากท่ีสุด รอ ยละ 95 ละ 70

จากตาราง บงชี้ใหเห็นวา จุลินทรีย พด.1 + พด.2 สามารถทํางานไดถูกตองตาม
วัตถปุ ระสงคมากกวาชนิดอนื่

24

ประเมนิ ความประหยัดคา ใชจ า ย
เปนการประเมินเทียบเคียงระหวางนวัตกรรมเทคโนโลยีอันใหมทีจ่ ะนําเขามาใช

เทียบเคียงกับนวัตกรรม เทคโนโลยีเกา โดยมีตัวแปรการประเมินประกอบการ
1 ราคานวัตกรรม เทคโนโลยีตองจายเทาไร
2 คาใชจายระหวางการใชเทาไร
3 ลดรายจายจากเดิมเทาไร

ตัวอยาง การประเมินเทียบเคียงคาใชจายนวัตกรรม เทคโนโลยี
เปาหมาย : พรวนดินใหละเอยี ดบนพ้ืนที่ 3 ไร ใหแลว เสร็จไมเกิน 6 ชั่วโมง (1 วนั )

ใชแ รงงานคน ขดุ พรวนดว ยจอบ ใชเครื่องจอบหมนุ แบบเดนิ ตามเคร่อื งยนต 5 แรงมา

1. ราคานวัตกรรมเทคโนโลยี 1. ราคานวัตกรรมเทคโนโลยี

- ตอ งใชคน 15 คน คาแรงงาน - รถพรวนแบบเดินตามราคาคันละ 40,000 บาท ทํางานได

1 คน/200 บาท/วนั ตองจาย 4,000 ชั่วโมง คิดคาใชจายชั่วโมงละ 100 บาท

คาแรงงาน 3,000 บาท - พืน้ ที่ขนาด 3 ไร ใชเวลาทํางาน 3 ชั่วโมง

ตอ งเสยี คา ใชจ า ย 300 บาท

2. คาใชจายระหวางการใชงาน 2. คาใชจายระหวางใชงาน

- เคร่ืองด่ืมชกู าํ ลงั 15 ขวด 150 บาท - คา นํา้ มันเชื้อเพลิง 3 ชั่วโมง ขนาด 6 ลติ ร

- นํา้ เย็น 50 บาท เปน เงนิ 180 บาท

รวม 200 บาท - คาใบมีดพรวนเสยี หาย ประมาณ 300 บาท

- คาแรงคนงาน 1 คน 200 บาท

รวม 680 บาท

รวมรายจายทั้งหมด 3,200 บาท รวมรายจายทั้งหมดเปนเงิน 980 บาท

4. ลดรายจายจากเดิม

คาใชจายโดยแรงงานคน 3,200 บาท

คาใชจายโดยเครื่องจอบหมุนแบบเดินตาม 980 บาท

จึงสามารถลดรายจายได 2,220 บาท

25

ประเมินความรวดเร็ว
เปนการประเมินเทียบเคียงหรือเปรียบเทียบระหวางการใชเวลาทํางานจากนวัตกรรม

เทคโนโลยีที่จะนําเขากับนวัตกรรม เทคโนโลยีที่ใชอยูเ ดิม ดังตัวอยางการพรวนดินการใชแรงงานคนกับ
เครื่องจักรกลขนาดเล็ก พบวา เครื่องจักรกลขนาดเล็กพรวนดิน ใชเวลาเพียง 3 ชัว่ โมง แตแรงงานคน
จะตองใชเวลาถึง 6 ชั่วโมง ตองพบกับความยุงยากในการจัดการคนใหทํางานไปตามเปาหมาย

สรปุ
การตัดสินใจนํานวัตกรรม เทคโนโลยีเขามาใชประกอบอาชีพ จําเปนตองประเมินให

มองเห็นเหตุผลการนําเขามา ความคุมคา และศักยภาพในการเปนภูมิคุมกันใหอาชีพมั่นคงยั่งยืน จึงตองมี
การประเมินดวยองคประกอบทัง้ 3 ดานและตัวแปรรวมตาง ๆ จึงมีความจําเปนที่จะตองแสวงหาความรู
ขอมูลใหมากพอที่จะใชประเมินตัดสินใจ ดังนัน้ การประเมินประสิทธิภาพนวัตกรรม เทคโนโลยีจึงเปน
สวนหนึ่งของการทํางานบนฐานความรู

26

เอกสารหมายเลข 5 : ใบความรู เรอ่ื ง การวิเคราะหเพือ่ จําแนกบทบาทหนา ที่ของนวตั กรรม
เทคโนโลยี

การเขาสูอาชีพเมือ่ ดําเนินธุรกิจไปจนประสบผลสําเร็จ มักจะถูกจับตามอง ทําตามกัน
มาก สวนแบงการตลาดจึงมีขนาดเล็กลงโดยลําดับ จนถึงวันหนึง่ จะเกิดวิกฤติ จึงมีความจําเปนทีจ่ ะตอง
พัฒนาหรือขยายขอบขายอาชีพออกไปหรือเรียนรูท ําในสิง่ ที่คนอื่นทําไมได เพือ่ ใหอยูไ ดอยางมั่นคง
ยง่ั ยืน การพฒั นาหรอื ขยายอาชพี จะตองใชน วัตกรรม เทคโนโลยีเขามาชวย

ปญ หาดงั กลา วสามารถแสดงใหเ หน็ ขน้ั ตอนของพฒั นาการไดด งั น้ี

4 ถาไมมีการพฒั นาธรุ กิจจะเปน
ขาลง จําเปนตองขยายขอบขาย
จึงมีความตองการใชนวัตกรรม
เทคโนโลยีเขามาใชงาน
3 ธุรกิจในอนาคตจะมีผูคนเขามาเรียนรูทําตาม
ทาํ ใหเ กดิ วิกฤตสิ ว นแบงตลาด
2 ธรุ กจิ อยูในชวงพัฒนาขยายตัว
จะมีคนจับตามองพรอมทําตาม
1 ธุรกิจระยะฟกตัวของ
การเขาสูอาชีพ
แผนภมู ิแสดงวงจรชีวิตของอาชีพ

ปญหาท่ตี อ งการคาํ ตอบของผูประกอบธุรกิจ
ปญหาการเลือกนวัตกรรม เทคโนโลยีของผูป ระกอบอาชีพ การตัดสินใจเลือก

นวตั กรรม เทคโนโลยีไดตรงกับปญหาความตองการในธุรกิจใหมากทีส่ ุด ตรงนีเ้ ปนจุดกําเนิดภูมิปญญา
แตเรายังอยูในสภาวะที่ทําเองไมไดอาศัยการนําเขาดวยตัวเราเอง เพือ่ ใหไดนวัตกรรม เทคโนโลยีที่
เหมาะสมลงตัวกับงานอาชีพของเรามากที่สุด

27

กรอบแนวคดิ กรอบแนวคดิ การจดั การใหไ ดน วัตกรรมเทคโนโลยีทีเ่ หมาะสมลงตัวกับธุรกิจมากที่สุด

มกี รอบแนวคดิ การดาํ เนนิ การดงั น้ี
1. กาํ หนดความตอ งการ
1 ระบสุ ิ่งทีจ่ ะตองทําตอ ง 2 แสวงหาความรู 3 ประเมินความสามารถ 4 ตดั สนิ ใจ

ใชน วตั กรรม เทคโนโลยี ความเขาใจ เพื่อระบุ ในการทํางานไดแทจริง นําเขามาใช

เขามาทํางาน นวัตกรรม เทคโนโลยี ของนวัตกรรมให งานใหเหมาะสม

กระจา งดว ยตนเอง

วธิ กี ารกาํ หนดความตอ งการ
1. ระบุสิง่ ที่จะตองทําและจําเปนจะตองใชนวัตกรรม เทคโนโลยีเขามาใช เพื่อลดตนทุน ลด

ระยะเวลา การทํางานและสรางงานใหมีของเสียหายเกิดขึ้นนอยที่สุด
ตวั อยา ง สิง่ ที่จะตองทาํ และจําเปนตองใชน วัตกรรม เทคโนโลยี
(1) การพรวนดินใหละเอียดและผสมปุย หมักคลุกเคลาลงดินใหกระจายสม่ําเสมอตองใช

แรงงานคนจํานวนมาก คาใชจายสูง งานหนัก คนงานสูไ มไหว ทิง้ งานลาออก จําเปนตองใชเทคโนโลยี

การพฒั นาดนิ

(2) ชวงฤดูหนาวเบญจมาศไมออกดอก ถาสามารถทําใหออกดอกไดจะทําใหการปอนสินคาเขา

ตลาดไมขาดชวง จําเปนตองใชเทคโนโลยีการบังคับพืชใหออกดอกนอกฤดูกาล

2. บอกบทบาทหนาที่ที่จะตองนํานวัตกรรม เทคโนโลยีเขามาใช
ตวั อยาง
(1) ทาํ ใหแ สงของวนั ในชว งเดอื นธนั วาคม – กุมภาพันธ มคี วามยาวขึ้น เพือ่ กระตุนตาดอกเบญจมาศ

(2) เกษตรอินทรียพืชขาดไนโตรเจน แตขอกําหนดหามใชปุยเคมี จําเปนตองใชไนโตรเจนจาก

ธรรมชาติ
แสวงหาความรู ความเขาใจเพื่อระบุนวตั กรรม เทคโนโลยที เ่ี หมาะสม
ดวยการนําผลการวิเคราะห (1) ระบุสิง่ ทีต่ องทําและ (2) บทบาทหนาที่ที่จะตองนํา

นวัตกรรมเทคโนโลยีเขามาใชไปสืบคนขอมูลสารสนเทศและศึกษา สังเกตจากผูร ูภูมิปญญาตาง ๆ ตองสรุป

ดว ยตนเองวา ควรจะใชเ ทคโนโลยีอะไรและจาํ แนกบทบาทหนาท่ใี หช ัดเจน ดงั ตวั อยา ง

ตวั อยางท่ี 1 เทคโนโลยีการหมักดอง

เทคโนโลยี บทบาท หนา ท่ี

ลูกแปงขาวหมาก ยอ ยแปง สรางน้ําตาล

ลกู แปงเหลา ยอ ยนา้ํ ตาล สรา งแอลกอฮอล

แลคโตบาซิลลัสในเครือ่ งดื่ม ยอ ยโปรตนี ยอ ยถ่วั เหลืองใหเ ปนกรดยูรคิ

ยาคูลท ยอยปลาใหเปนนํา้ ปลา

28

ตัวอยา งท่ี 2 เทคโนโลยีบังคับพืชออกผลนอกฤดูกาล
เทคโนโลยี บทบาท หนา ท่ี

แสงหลอดฟลูออเรสเซนท สรา งแสงใหว นั ยาวขน้ึ กระตนุ ใหพ ชื ตองการวันแสงยาว
ออกดอก
นํ้าหมกั พืชผกั ผลไม เรงใบพืชใหสะสมอาหารแกตัว กระตนุ ผกั กนิ ดอกใหอ อกดอก
ฮอรโมนเรง การออกดอก อยา งรวดเร็ว สม่ําเสมอทั้งแปลง
กระตุนไมผ ล (มะมวง) ออกดอก
เรงใบไมผลใหแ กเ ร็วขึ้น นอกฤดกู าล
กระตุนใหต นสม ทงิ้ ใบออกจาก
การงดนาํ้ ตน ไม ทําใหต นโทรม ใบรวง ดอกพรอมกนั

ตวั อยางที่ 3 เทคโนโลยพี ฒั นาดนิ ดว ยแทรกเตอร บทบาท หนา ท่ี
เทคโนโลยี

ผานกระทะ ไถบุกเบิก พลกิ หนา ดินจากลางขึ้นบน

ผานหัวส่ิว ไถแหวกดนิ ระดบั ลกึ สลายดนิ ดานใหแ ตกนาํ้ ซมึ ลึกลง

ในดนิ ได

โรตาร่ี ตีสับดนิ สับดนิ ใหละเอียด เพื่อการปลูก

ผักและนาขาว

ประเมินความเหมาะสมและตัดสินใจ
เมือ่ ไดศึกษาบทบาทหนาทีข่ องนวัตกรรม เทคโนโลยีแลวเปนขั้นตอนการประเมินความ

เหมาะสมดวยการเทียบเคียงกับเทคโนโลยีทีเ่ คยใชวาจะทําใหดีขึน้ แตกตางจากเดิมไดมากหรือปานกลาง

ดงั ตวั อยาง
ตัวอยางที่ 1 มะมวงน้ําดอกไม ถาเกษตรกรใหน้ําใหอาหารพืชอยางตอเนื่องอยางสมบูรณมะมวง
น้ําดอกไมจะออกลูกตอเนือ่ งใหลูกตอเนือ่ งใหลูกรุน พี่ รุน นองในปริมาณพอเหมาะนําเขาสูตลาดไดเปนระยะ ๆ

อยางตอเนื่องกับการที่เราตองลงทุนใหสารเคมีบังคับใหออกดอกติดผลพรอมกันนอกฤดูกาลเหมาะสมกับ

ลกั ษณะตลาดท่เี รามีอยหู รอื ไม
ตัวอยา งที่ 2 หมักน้ําปลา เดิมเพียงเติมเกลือกับปลาในอัตราสวนที่เหมาะสม หมักทิง้ ขามปก็จะได
น้าํ ปลา แตถาเราใชเทคโนโลยีจุลินทรียแลคโตบาซิลลัสที่ตองบดปลาใหละเอียดผสมแลคโตบาซิลลัส

เพิ่มเขามาจะใชเวลาหกเดือนไดน้าํ ปลา แบบใดจะเหมาะสมกวากัน เพราะถาใชเทคโนโลยีแลคโต

บาซิลลัสจะตองเพิ่มคาใชจายบดปลาและคาจุลินทรีย

29

สรปุ
การตัดสินใจนํานวัตกรรม เทคโนโลยีเขามาใชโดยไมผานการวิเคราะหเพื่อศึกษา

บทบาทหนาที่และความเหมาะสมมีโอกาสที่จะเสี่ยงตอความเสียหายสิ้นเปลืองได หากเราหันมาให
ความสําคัญเกี่ยวกับขอมูลสารสนเทศของนวัตกรรม เทคโนโลยี เรียนรูท ําความกระจางก็จะลดอัตราการ
เสยี่ งไดด ี

กจิ กรรมท่ี 3
1. ผเู รียนปฏิบัติการประเมินนวัตกรรม เทคโนโลยีที่ภาครัฐและเอกชนเสนอใหใช
2. ผูเ รียนนํานวัตกรรมหรือเทคโนโลยีทีต่ ัดสินใจใชมาวิเคราะห ศึกษา บทบาท หนาที่ เพื่อ
ทราบรายละเอียดและประยุกตใชใหถูกตองไดดวยการศึกษาตัวอยาง
3. ผูเรียนศึกษาขัน้ ตอนการทํางานของนวัตกรรม เทคโนโลยี แลวทําตาม ตรวจสอบหา
ขอบกพรองของตนเองในการใชนวัตกรรม เทคโนโลยี แลวฝกการใชงานจนคลองแคลว
4. ผเู รียนวางแผนการฝก ทักษะท่จี าํ เปนตอการขยายอาชพี โดยรวมแหลง ฝกความรูที่ตองการฝก
วิธีการฝก และผลการฝก

30

บทท่ี 2
ตรวจสอบระบบความพรอมการสรา งอาชพี ใหม คี วามมน่ั คง

ผลการเรียนรูที่คาดหวงั
สามารถตรวจสอบระบบความพรอมในการขยายอาชีพใหมีความมั่นคง

ขอบขายเนอื้ หา
เรอ่ื ง การตรวจสอบระบบความพรอมการสรางอาชีพใหมนั่ คง

ส่ือประกอบการเรียนรู
1. เอกสารหมายเลข 6 ใบความรู เรื่อง ความหมายและลักษณะองคประกอบในขอบขายอาชีพ
2. เอกสารหมายเลข 7 ใบความรู เรอื่ ง ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง
3. เอกสารหมายเลข 8 ใบความรู เรือ่ ง การวิเคราะห ตรวจสอบระบบความพรอมในการสราง
อาชีพ

31

เรื่อง การตรวจสอบระบบความพรอมการสรางอาชีพใหมั่นคง
ลกั ษณะบงชคี้ วามสําเรจ็ ของการเรยี นรู
1. เขาใจขอบขายระบบธุรกิจ

2. เขาใจขอบขายระบบเศรษฐกิจพอเพียง

3. เขาใจการวิเคราะหตรวจสอบปฏิสัมพันธระหวางองคประกอบในขอบขายระบบ

ธุรกิจกับเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อประเมินระบุความพรอมการสรางอาชีพใหมั่นคง
แผนปฏิบัตกิ ารเรยี นรู
ลักษณะบงชี้ความสาํ เร็จ การวัดผลและ
ของการเรยี นรู กจิ กรรม ประเมนิ ผล สอ่ื การเรียน

1. เขาใจขอบขายระบบ เรยี นรดู วยตนเอง
ธรุ กิจ ใหผูเรียนศึกษาความหมายและ การระบุองคประกอบ เอกสารหมายเลข 6
ลักษณะองคประกอบรวมใน รวมในขอบขายระบบ ใบความรู เร่อื ง
ธรุ กจิ ความหมายและ
ขอบขายระบบอาชีพจาก
ลักษณะของ
ใบความรู
องคประกอบใน

ขอบขายอาชพี

2. เขาใจขอบขายระบบ เรยี นรดู วยตนเอง
เศรษฐกจิ พอเพยี ง ใหผูเรียนศึกษาความหมายและ การระบุองคประกอบ เอกสารหมายเลข 7
ลักษณะองคประกอบการคิดใน การคิดในระบอบ ใบความรู เรือ่ ง ปรชั ญา

ระบบเศรษฐกิจพอเพียงจาก เศรษฐกจิ พอเพยี ง เศรษฐกจิ พอเพยี ง

ใบความรู

3. เขาใจวเิ คราะห เรยี นรูด ว ยตนเอง

ตรวจสอบปฏสิ ัมพนั ธ 1. ใหผเู รียนศกึ ษา วิเคราะหการ ความคิดรวบยอดของ เอกสารหมายเลข 8
ระหวางองคประกอบ ประกอบอาชีพ โดยยดึ หลกั ปฏิสัมพันธระหวา ง ใบความรู เรอื่ ง การ
ในขอบขายระบบ ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง องคประกอบในอาชีพ วเิ คราะห ตรวจสอบ

เศรษฐกจิ พอเพยี ง เพ่ือ กับเศรษฐกิจพอเพียง ระบบความพรอมใน

ประเมินระบุความ 2. ผูเรียนทําบันทึกความพรอมใน การระบุปฏิสมั พนั ธบอก การสรางอาชีพ
พรอมการสรางอาชีพ การสรางอาชีพตามความคิดรวบ ขอบกพรองที่ตองพัฒนา
ใหมั่นคง
ยอดของปฏสิ ัมพนั ธ ระหวา ง ใหเ กดิ ความพรอม

เศรษฐกิจพอเพียงกับ

องคประกอบการทําอาชีพ

32

เอกสารหมายเลข 6 : ใบความรู เรอ่ื ง ความหมายและลกั ษณะองคป ระกอบในขอบขา ยอาชพี

องคประกอบในระบบอาชีพ

ทุน

การพฒั นา ผลผลิต อาชีพมนั่ คง
ตนเอง ลกู คา

แผนภูมแิ สดงความสัมพันธองคประกอบภายในระบบอาชพี

จากแผนภูมิความสัมพันธองคประกอบภายในระบบอาชีพ มีองคประกอบทีส่ ําคัญและสงผล
กระทบความมัน่ คงของอาชีพ 4 องคประกอบดวยกันคือ (1) ทุน (2) ผลผลิต (3) ลูกคา และ (4) การ
เรียนรูพัฒนาตนเองของสถานประกอบการ

ทนุ
ในการประกอบอาชีพ การจัดการทุนเปนเรือ่ งสําคัญ เพราะทุนจะตองผันแปรสําคัญตอความ

มั่นคงของอาชีพ ทุนมีหลายประเภทที่ผูประกอบอาชีพจะนําเขามาบูรณาการใชลงทุนประกอบการ เชน
1. เงินทุน ไดมาจากการออม จากการสะสมทุน จากการกูยืมสถาบันการเงิน
2. ทุนที่ดิน เปนทีต่ ัง้ สถานประกอบการ เปนฐานการผลิตทีจ่ ะตองมีการจัดการใหการใชทีด่ ิน

เปน ไปอยางมีประสิทธิภาพ
3. ทุนทางสิง่ แวดลอม เชน การเกษตรอินทรีย ตัง้ บนพืน้ ทีป่ าเขาโดยลอม ทําใหไดความชืน้ และ

ปุย ธรรมชาตมิ าตามลมและไหลมากับน้าํ ฝน ทําใหลดตนทุนเก่ยี วกบั ปยุ หมกั และจลุ ินทรยี ล งได

33

ผลผลติ
เปนตัวเปาหมายการประกอบอาชีพทีจ่ ะตองมีมาตรฐาน ขอกําหนดในรูปแบบตาง ๆ ทั้งในรูป

ลายลักษณอักษร ในรูปของคานิยมที่ยอมรับกันทั่วไปทีผ่ ูผลิตจะตองทําใหไดตามมาตรฐานในการจัดการ
ใหเ กดิ ผลผลิตมอี งคป ระกอบรว มอยหู ลายประการ เชน

1. คุณภาพผลผลิต ตองเปนไปตามมาตรฐาน คานิยมของลูกคา
2. กระบวนการผลิต ตองสามารถลดตนทุนได
3. การจดั การผลผลติ สง มอบใหล กู คาในสภาพทม่ี คี ุณภาพใหม ากทีส่ ดุ
4. ความปลอดภัยของผลผลิต

ลกู คา
เปนองคประกอบที่สําคัญเพราะถาไมมีลูกคาก็จะไมเกิดการหมุนเวียนทางรายได รูปแบบ

เศรษฐกิจจะเปนการทําเพือ่ อยูเพื่อกิน แบงปนกันในชุมชน ประเทศชาติคงไมมีรายไดมาพัฒนาประเทศ
การประกอบอาชีพจึงใหความสําคัญกับลูกคาทีจ่ ะตองสรางความผูกพันภักดีตอกันและขยายวงกวาง
ออกไป ทําใหผลผลิตจําหนายไดปริมาณสูงขึน้ ซึ่งสงผลกระทบโดยตรงตอความมั่นคง ยั่งยืนของอาชีพ
สวนบุคคลและสังคมประเทศชาติ

การพฒั นาตนเอง
การประกอบอาชีพธุรกิจ ผูประกอบอาชีพจําเปนตองศึกษาวิเคราะหสภาพการผลิต การตลาด

การลงทุน คานิยม นวัตกรรมเทคโนโลยีตาง ๆ ใหสามารถจัดการพัฒนาธุรกิจใหกาวหนาสัมพันธกับการ
เปลี่ยนแปลงของสังคมโลก เพื่อสรางความมั่นคงในอาชีพใหเติบโตขึ้นไมใหอาชีพตกต่ําและตายลง

ตวั อยางที่ 1 อาชีพเขียนปายประกาศถาพัฒนาตนเองไมใชคอมพิวเตอรและอิงคเจทก็ยังสามารถ
ดาํ เนินธรุ กิจตอไปได แตถ าหากไมยอมรับการเปลี่ยนแปลงและเรียนรูอาชีพเขียนปายประกาศก็จะตายลง
ทง้ั หมดแลว

ตัวอยางที่ 2 รานโชหวยทีเ่ รียนรูพัฒนาตนเอง วิจัยระบุสินคาจําเปนของคนในชุมชน ตองใช
ประจําและจํานวนมาก แลวจัดรานใหมบรรจุสินคาที่จําเปน ทําใหรานคาไมรกรุงรัง ถาหากราคาขายที่
เปนจริงไมเอาเปรียบ คนในชุมชนก็เต็มใจซือ้ ไมเสียเวลาไปศูนยการคาทีต่ องมีการเดินทาง รานโชหวยที่
ไมเ รยี นรูพ ฒั นาตนเอง จงึ ตายไปจากทอ งถ่ิน

34

เอกสารหมายเลข 7 : ใบความรู เร่อื ง ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง

ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง
เชื่อวา คนไทยสามารถพัฒนาศักยภาพการคิด การกระทําใหเขมแข็งขึ้น เพือ่ สราง

เศรษฐกิจแกปญหาความยากจนดวยการสรางลักษณะนิสัยประจําใหเปนบุคคลทีจ่ ะทําอะไรตองคิดหา

เหตุผล คิดตัดสินใจระบบความพอดีสําหรับตนเองหรือชุมชน กําหนดแนวทางสรางภูมิคุม กันใหกับ

อาชีพทีจ่ ะทํา เรียนรู สรางความรอบรูใหกระจางพึง่ พาตนเองได และมีคุณธรรม จริยธรรม สงผลใหการ

พัฒนาเศรษฐกิจของบุคคล สามารถสรางความพอเพียงอยูด ีมีสุข และกาวถึงความมัง่ มีศรีสุข ดํารงชีวิต

อยา งพอเพยี งเกอ้ื กูลสังคมได

การเรียนรูเ พือ่ พัฒนาศักยภาพ การคิด การกระทํา ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงจะ

มุงเนนองคประกอบแหงคุณคา 5 ประการ คือ

1. การพัฒนาทักษะการคิดหาเหตุผล

2. การพัฒนาทักษะการคิดตัดสินใจระบุความพอดีสําหรับตนเองและชุมชน

3. การพัฒนาทักษะการคิดกําหนดแนวทางสรางภูมิคุมกนั ใหกบั เรื่องที่จะทํา

4. การพัฒนาทักษะการแสวงหาความรูและสรุปองคความรูในเรื่องที่จะทํา

5. การพัฒนาเจตคตเิ พอื่ การคิดการกระทําใหเกิดคุณคาในคุณธรรมและจริยธรรม

การประยุกตใชปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเปนการนําองคประกอบแหงคุณคา 5 ประการ

ไปบูรณาการกับเหตุการณสาระทีน่ ําเขามาเกีย่ วของดวยการนํามาวิเคราะหความสัมพันธระบุลักษณะ

ปฏิสัมพันธทนี่ า จะเกิดใชเปนขอ มลู สารสนเทศในการตัดสนิ ใจกําหนดแผนพัฒนาระดับตา ง ๆ

การวัดผลประเมินผล ความสําเร็จของการใชปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ควรจะเปนการ

ประเมินตนเองเพือ่ การพัฒนา เพราะผลสําเร็จของแตละบุคคลแตกตางกัน จึงเปนการวัดผล ประเมินผล

เพ่อื บอกตนเองวา ขณะนเ้ี ราอยูตรงไหน แลวเราพอหรอื ยงั มใิ ชก ารตัดสินใจวาเกงกวาใคร
ความหมายและลกั ษณะองคประกอบแหงคุณคา 5 ประการ
ความมีเหตุผล หมายถึง การที่เราจะทําอะไร เราจะตองศึกษาวาอะไรเปนเหตุและลักษณะ
ผลทเี่ กิดเปนอยางไรดวยการจาํ แนกออกใหไ ดวา ถา เราตอ งการใหเกดิ อะไร มอี ะไรเปนเหตทุ ่ีทําใหเกดิ

เหตุท่ี 1

เหตุที่ 2 ผลที่เกิดจากความคิด

ตัวอยาง เหตุที่ 3

รสชาติถูกปากคนไทยอยูแลว

กลวยตากมี มกี ระแสและผลการวจิ ยั วา

คนนิยมกนิ มาก กลวยตากเปนอาหารมีคุณคาสูง

เปนอาหารราคาถูกหาซื้องาย

35

ความพอดี หมายถึง สิ่งที่เราจะทํามีความพอดีอยูต รงไหนที่เราสามารถเขาถึงไดจริง
อยางไมทุกขยากเดือดรอนมากนัก ซึ่งเปนเรื่องของเอกตบุคคลดังตัวอยาง

ตัวอยางที่ 1 นางลอยตัดสินใจปลูกกลวยน้าํ วาพันธุม ะลิออง เพือ่ ใชทํากลวยตากบน
พื้นท่ี 3 ไร โดยมีขอมลู ในการระบคุ วามพอดี ดังน้ี

1. ตองใชแรงงานของตัวเองเพียงคนเดียว
2. มีความรูว า กลว ยเมื่อปลกู แลวจะใชเวลา 12 เดือน จึงใหผลผลิต ถาปลูกเดือนละ 100
ตารางวา เมื่อครบ 12 เดือน จะเต็มพืน้ ที่ 3 ไร มีผลผลิตออกมาในปริมาณพอดีกับการจัดการตากแหงได
เปนระยะ ๆ
3. ผลผลิตกลว ยตากอบแหงจะมีปริมาณพอดีกับการจัดจาํ หนายดว ยตนเอง
ตัวอยางที่ 2 นายเข็ม ชายพิการเดินไมได แตนัง่ เคลือ่ นทีไ่ ด ตัดสินใจปลูกหนอไมฝรั่ง
200 ตารางวา (คร่ึงไร) โดยมีขอมูลในการระบุความพอดี ดังนี้
1. ตอ งการมรี ายไดเ พียงวนั ละ 300 บาท ใชเลี้ยงตนเอง และคุณแม
2. มีที่ดินของตนเอง 2 ไร อยูท ามกลางพืน้ ทีป่ ลูกหนอไมฝรั่ง มีบริษัทจัดจําหนายมารับ
ซ้อื ถงึ ชุมชนทุกวัน
3. ถาเร่มิ ตนใชพ ้ืนท่ี 200 ตารางวาในการผลิตจะพอดีกับสภาพรางกายทําไดสบาย ๆ
4. พ้นื ที่ 200 ตารางวาสามารถใหผลผลิตไดวันละ 8 – 10 กโิ ลกรมั
5. หนอไมฝรัง่ ราคากิโลกรัมละ 40 บาท วนั หนงึ่ จะมรี ายได 300 – 400 บาท คอนขางแนนอน
6. การปฏิบัติการดูแลตนหนอไมฝรั่ง คนปกตินัง่ ทํา คนพิการจะตองนั่งอยูแลว การ
เคลื่อนตวั กใ็ ชว ิธกี ารถัดไป จึงเปนกจิ กรรมท่เี หมาะสมที่สดุ ขณะนี้
ภูมิคุมกัน หมายถึง การกําหนดแนวทางการจัดการปองกันความเสียหาย ไดแก การ
ออมสะสมทุนเพือ่ ปองกันสภาพคลองทางการเงินและเปนทุนขยายกิจกรรม เมื่อไดจังหวะเวลาที่สมควร
มาถึง การสรางศรัทธาใหลูกคายอมรับไมทอดทิ้งเลิกซือ้ ขายกับเรา การสรางคุณภาพผลผลิตใหลูกคา
เชื่อถอื ไดว า ผลผลิตที่ซ้ือมคี ุณภาพแนนอน การสรางความรักภกั ดตี อ คนรวมงานใหมีความรูสึกวา ทํางาน
อยกู บั เรามีชีวติ ปลอดภัยมอี ยูมกี นิ แนน อน
ความรอบรู หมายถึง เมือ่ เราคิดหาเหตุหาผลวาเราจะทําอะไรแลวคิดตัดสินใจวาควรทํา
เทาไร จะพอดีกับสภาพทีเ่ ปนจริงและเขาถึงได ดังนัน้ เมื่อตัดสินใจไดและทําจริงเราจําเปนตองเรียนรู
รายละเอียดตาง ๆ แสวงหาความรู ตรวจสอบความรูจ นกระจางบูรณาการเขากับประสบการณของตนเอง
สรุปเปนองคความรูเพื่อใชด ําเนินการจริงได
คณุ ธรรม หมายถึง ความคิด เจตนาที่เกี่ยวของกับการประกอบอาชีพเปนไปอยางมีคุณคา
สอดคลองกับศีลธรรม กฎระเบียบ ขอกําหนด และไมสรางความเดือดรอนแกสังคม

36

สรุป
ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เปนเรือ่ งของความรูสึก ความมุงมั่น การรูทันและเขาใจในสิง่ ที่จะทํา

คดิ สรา งสรรคและรับรโู ลกกวา ง เพ่ือการดํารงชีวิตอยูอ ยางพอเพียงในสังคม ชุมชนของงาน และกาวเขาสู
โลกแหงการแขงขันทางเศรษฐกิจในระบบทุนนิยมไดอยางมีสติปญญา

ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไมไดปฏิเสธทุนนิยม แตจะใชพลังแหงสติปญญา พัฒนาตนเอง สังคม
ชุมชน รวมกัน สรางทุนนิยมใหม นําพาประเทศเขาสูความเปนมหาอํานาจแหงสันติสุขที่มั่นคงยั่งยืน

กจิ กรรมท่ี 4
ใหผูเรียนวิเคราะหการประกอบอาชีพของตนเอง หรือสัมภาษณภูมิปญญาในชุมชน วาไดยึดหลัก

ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เปนแนวทางในการประกอบอาชีพหรือไม โดยวิเคราะหใหครบทั้ง 5
องคประกอบ

37

เอกสารหมายเลข 8 : ใบความรู เร่อื ง การวิเคราะหตรวจสอบระบบความพรอมในการสรา งอาชีพ
กรอบแนวคิด

องคประกอบของ องคประกอบของ ปฏสิ ัมพันธ ตรวจสอบกบั
เศรษฐกจิ พอเพยี ง การทําอาชีพ ที่ควรจะเปน สภาพจริง
สรุปความพรอม
1. เหตผุ ล 1. ทุน
2. ความพอประมาณ 2. ผลผลติ
3. ภูมิคมุ กนั 3. ลูกคา
4. ความรอบรู 4. การเรยี นรพู ัฒนา
5. คณุ ธรรม
ตนเอง

ใชตารางสัมพันธสองทาง
วิเคราะหความสัมพันธ

แผนภูมแิ สดงกรอบแนวคดิ การวิเคราะหตรวจสอบระบบความพรอมในการสรางอาชพี
จากแผนภูมิดังกลาว จะเห็นวา การวิเคราะหตรวจสอบระบบความพรอมในการสราง

อาชพี มีภารกิจที่จะตอ งทาํ 2 ขัน้ ตอน คอื
1. การนาํ องคประกอบของเศรษฐกิจพอเพียงและองคประกอบการทําอาชีพมาวิเคราะห

โดยตารางสมั พันธส องทาง เพือ่ คดิ หาปฏิสมั พันธท ี่เกิดขึ้นระหวางองคป ระกอบ
2. นําปฏิสัมพันธที่วิเคราะหไดมาตรวจสอบกับสภาพจริงวา มีอะไรบางทีย่ ังไมพรอม

แลว สรปุ ลกั ษณะความพรอมและสิ่งทีจ่ ะตองสรางใหเ กดิ ความพรอม

การวิเคราะหร ะบุปฏสิ มั พันธระหวางองคประกอบ
ดวยการนําองคประกอบของเศรษฐกิจพอเพียงมาบรรจุในตารางสัมพันธสองทางตาม

แนวตั้งแลวนําองคประกอบทางอาชีพมาบรรจุในตารางสัมพันธสองทางตามแนวนอน แลวระบุความคิด
รวบยอดของปฏิสัมพันธทคี่ วรจะเปน ดงั น้ี

38

ตัวอยาง : การวิเคราะหค วามสมั พันธเ พือ่ กาํ หนดความคดิ รวบยอดของปฏสิ ัมพนั ธทคี่ วรจะเกิด
องคประกอบ
เศรษฐกจิ ของการ 4. การเรียนรูพฒั นา
พอเพียง ทาํ อาชพี 1. ทนุ 2. ผลผลิต 3. ลูกคา ตนเอง

A A1 A2 A3 A4
ความมีเหตุผล เอาจากไหน คณุ ภาพเปน เปนใคร ความสามารถ
อยางไร ขายใหใคร ยกระดบั คุณภาพ
B B1 อยางตอ เน่ือง
ความพอประมาณ เทาไร B2 B3
จะทําเทาไร ขายแบบไหน B4
C ความสามารถที่
ภมู ิคุมกัน C1 การออม C2 C3 จาํ เปน ตอ งพัฒนา
- การสะสมทุน ลูกคา ยอมรบั ความเชื่อที่จะได ใหเกิดมีอะไรบา ง
D ผลติ ภัณฑท่ีดี
ความรอบรู D1 D2 D3 C4
วิธีการผลิต วธิ กี ารบริโภค ความภักดีของ
E - แผนธรุ กิจ บุคลากรรวมงาน
คณุ ธรรม - แผนการลงทุน E3
ผลผลิตปลอดภัย D4
E1 E2 - การผลติ
ระเบียบวินัยการ คณุ ภาพไดต าม - การตลาด
ใชเงิน ขอ กาํ หนด - การกระจายสินคา

E4
อนรุ กั ษ
สภาพแวดลอ ม

จากตารางสัมพันธสองทางเราจะเห็นความคิดรวบยอดของปฏิสัมพันธทั้ง 20 รายการ ที่
ผูเ รียนผูป ระกอบอาชีพจะตองคิดหาคําตอบในทุกรายการ (ต้ังแต A1 ไปจนถึง E4) กับสภาพทีเ่ ปนจริง
ของตนเองแลวจําแนกรายการที่มีความพรอม และรายการทีไ่ มพรอม ก็จะเปนการตรวจสอบความพรอม
ในการสรางอาชีพจาก 20 คําถาม แลวจัดทําบันทึกสภาพความพรอมในการสรางอาชีพ

39

ตัวอยาง บนั ทกึ ความพรอ มในการสรางอาชพี การผลติ ผลมะเด่อื ฝรง่ั (Fix) อบแหง
ความคิดรวบยอดของปฏสิ ัมพันธ สภาพท่ีเปนจรงิ

A1 เหตุผลเก่ียวกบั ทุน : ใชท ุนจากแหลงใด A1 ทนุ จากการออมของตนเอง

B1 ความพอประมาณเกีย่ วกับทนุ : จะตองใชเ ทา ไร B1 เริ่มตนท่ี 20,000 บาท

C1 ภมู คิ ุม กันเก่ยี วกับทุน : การออม การสะสม C1 -

D1 ความรอบรูเ กย่ี วกบั ทนุ : แผนการลงทนุ D1 -

E1 คณุ ธรรมที่เกี่ยวกบั ทุน : ระเบียบวนิ ัยการใชเงนิ E1 มน่ั ใจในการฝก อบรมจากครอบครวั และไปรับการ
อบรมสมั มนาเก่ียวกบั การจัดการทุนแลว

A2 เหตุผลเกีย่ วกบั ผลผลิต : คุณภาพเปนอยางไร A2 ผลผลิตลูกโตขนาด 6 ลกู /กก. เน้อื หวานนมุ กลิ่น
แบบกุหลาบ

B2 ความพอประมาณเกย่ี วกับผลผลิต : จะทาํ เทาไร B2 จะทําผลผลติ 2 ไร

C2 ภมู คิ มุ กันเกี่ยวกับผลผลติ : ลูกคายอมรับ C2 -

D2 ความรอบรูเ กี่ยวกบั ผลผลิต : วิธกี ารผลิต D2 แสวงหาความรูศกึ ษาดงู านสรปุ องคค วามรไู ดแลว

E2 คุณธรรมเกี่ยวกบั ผลผลิต : คุณภาพไดต าม E2 -
ขอ กาํ หนด

A3 เหตผุ ลเกี่ยวกับลูกคา : ขายใหใคร A3 ขายกบั กลุมผูร ักษาสขุ ภาพ

B3 เหตผุ ลเกยี่ วกบั ลกู คา : ขายไดไหม B3 ขายตรงกบั ผูรักสุขภาพ

C2 ภูมคิ มุ กนั เกย่ี วกบั ลกู คา : ความเชอ่ื ถือผลติ ภัณฑ C3 มเี อกสารรบั รองคณุ ภาพเกษตรอนิ ทรยี ของกรม

วชิ าการเกษตร

D3 ความรอบรเู กยี่ วกบั : มาตรฐานคณุ ภาพผลผลติ D3 จัดทาํ เอกสารคุณคาผลผลิต และวธิ กี ารบริโภค

กํากับสนิ คา

E3 คณุ ธรรมเกยี่ วกับลกู คา : ผลผลติ ปลอดภัย E3 ใชก ระบวนการเกษตรอนิ ทรียไมใชสารพษิ

A4 เหตผุ ลเกี่ยวกับการพัฒนาตนเอง : ความสามารถ A4 -

ยกระดับคณุ ภาพอยางตอเนอ่ื ง

B4 ความพอประมาณเกย่ี วกบั การพฒั นาตนเอง : B4 -

ศักยภาพทีต่ องพฒั นา

C4 ภมู ิคมุ กันเกี่ยวกบั การพัฒนาตนเอง : ความภกั ดี C4 มีการพฒั นาทกั ษะการทํางาน มีสวสั ดิการรา นคา

ของผูร วมงาน ประกนั ความอดอยาก

D4 ความรอบรเู ก่ียวกับการพัฒนาตนเอง : การผลติ D4 การขยายพนั ธุ การบาํ รงุ รกั ษาตน การแปรรปู
การตลาด ความสมั พนั ธกับชุมชน อบแหง (Fix)

E4 คณุ ธรรมเกย่ี วกบั การพัฒนาตนเอง : การอนรุ กั ษ E4 กระบวนการเกษตรอนิ ทรียเ ปนกระบวนการ
ส่งิ แวดลอม อนุรักษส่ิงแวดลอ มอยแู ลว

40

จากตารางตัวอยาง ทําใหเราทราบวา การเขาสูอ าชีพผลิตมะเดื่อฝรัง่ อบแหง ยังมีรายการที่ตอง
ดาํ เนนิ การเรยี นรูคดิ เพ่มิ เตมิ 6 รายการ
สรปุ

การวิเคราะหตรวจสอบระบบความพรอมในการสรางอาชีพ เปนกระบวนการวิเคราะห
ดวยตารางสองตาราง เพื่อสรุปความคิดรวบยอดของปฏิสัมพันธระหวางองคประกอบทางเศรษฐกิจ
พอเพียง กับองคประกอบในระบบอาชีพ จากสภาพทีเ่ ปนจริงของผูป ระกอบอาชีพจะสะทอนใหรูจ ัก
ตนเองมองเห็นสภาพที่ตองเสริมเติมใหเกิดความพรอม

กจิ กรรมที่ 5
ใหผูเรียนจัดทําบันทึกความพรอมในการสรางอาชีพที่ตนเองประกอบอยู หรืออาชีพทีผ่ ูเ รียน

ตองการประกอบการมา 1 อาชีพ ตามความคิดรวบยอดของปฏิสัมพันธระหวางเศรษฐกิจพอเพียงกับ
องคประกอบการทําอาชีพ (ตั้งแต A1 ไปจนถึง E4)

41

บทท่ี 3
การพฒั นาตนเองเพ่อื การขยายอาชีพ

ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวงั
ปฏิบตั กิ ารวิเคราะหต นเองและพัฒนาทักษะ การขยายอาชพี ใหเปนลักษณะนิสยั

ขอบขายเน้อื หา
เรื่องท่ี 1. การวเิ คราะหท าํ ความเขาใจและรจู กั ตวั ตนทีแ่ ทจ ริง
เรื่องท่ี 2. การพฒั นาทักษะการขยายอาชีพใหเปนลักษณะนสิ ยั

สื่อประกอบการเรยี นรู
1. เอกสารหมายเลข 9 ใบความรู เรอ่ื ง ตวั ตนที่แทจริงของตนเอง
2. เอกสารหมายเลข 10 ใบความรู เรอื่ ง การพฒั นาทักษะการขยายอาชพี ใหเปนลกั ษณะนิสยั

42

เรอื่ งที่ 1. การวิเคราะหทําความเขาใจและรูจ ักตวั ตนที่แทจริง
ลกั ษณะบงชค้ี วามสําเรจ็ ของการเรียนรู
1. รูจ กั และจาํ แนกองคป ระกอบตวั ตนทีแ่ ทจ ริงของตนเองได

2. บอกหนาที่องคประกอบของตัวตนได
แผนปฏิบตั กิ ารเรยี นรู
ลกั ษณะบง ชี้ความสาํ เร็จ
ของการเรียนรู กจิ กรรม การวัดผล ประเมินผล ส่ือการเรียนรู

1. รจู กั และจาํ แนก เรยี นรูดวยตนเอง ความเขาใจองคประกอบ เอกสารหมายเลข 9
ใบความรูเรอ่ื งตัวตนที่
องคประกอบตัวตน 1. ใหผูเ รยี นศกึ ษาเอกสาร รว มในตัวตนของเรา แทจริงของตนเอง

ที่แทจริงของตนเองได ใบความรู เร่ืองตวั ตนท่ีแทจรงิ

ของตนเองใหเขาใจ

2. บอกหนาที่องคประกอบ 2. ใหผเู รียนวเิ คราะห บอกหนา ทแ่ี ละ

ตวั ตนของตนเองได ความเขาใจตัวตน ตามเอกสาร ปรากฎการณความคิดตอ

ใบความรูอยางเครงครัด องคประกอบตัวตนที่

3. ประเมนิ ตนเองวา ความรูที่เกิด แทจริงของตนเองได

จากใจของตนเองเปนจริง

หรือไม

เอกสารหมายเลข 9 : ใบความรู เรอ่ื ง ตวั ตนท่แี ทจริงของตนเอง 43

กรอบแนวคดิ 2
ตัวตนของเราประกอบดวย กายและใจ 3

ความรสู กึ

1

รูปกาย ใจ ความจําได หมายรู

การคิดปรุงแตง 4

การรบั รู 5

โครงสรางของตัวตนทีแ่ ทจริงมีการทํางานทีส่ อดประสานกันทัง้ ทางบวกและทางลบที่

ทําใหคนเรามีความแตกตางกัน คนทีป่ ระสบความสําเร็จมักจะเปนบุคคลทีม่ ีความสามารถควบคุมกาย
และใจใหอยูกับสมมติคานิยมของสังคมชุมชนได ผูท ีไ่ มสามารถควบคุมไดมักจะเปนบุคคลทีต่ กอยูใน
สภาพคลอยตามความอยากของกายและใจ พึ่งพาตนเองไดจากความคิดดังกลาวอาจสรุปไดวา
องคประกอบทั้ง 5 ประการนี้ สามารถพัฒนายกระดับคุณคาขึน้ ไดดวยตนเองดวยการเรียนรูท ําความรูจัก
และรเู ทา ทนั ตลอดเวลา

รูปกาย
เปนองคประกอบของอวัยวะตาง ๆ ทั้งภายนอกและภายใน ทําหนาที่สอดประสานกัน

พรอมทํางานตามที่ใจสั่งการ โดยคุณภาพของการกระทําเปนตัวบงชี้สมรรถภาพทางใจ

ความรสู ึก เปนองคประกอบแรกของใจที่จะตอบสนองออกมาเปนความรูสึกพอใจ ความรูสึกเฉย ๆ

และความรูส ึกไมพ อใจตอสภาวะแวดลอมที่เปน อยู

ความรสู กึ ชอบ – สขุ – พึงพอใจ

เฉย ๆ

ไมชอบ – ทุกข – โกรธ

44

ความจําไดหมายรู
เปนองคประกอบของใจที่ทําหนาทีจ่ ดจําหรือลืมความรูส ึกตาง ๆ ทีก่ ระทบเขามาทั้ง

ทางบวกและทางลบ

ชอบ – สุข – พึงพอใจ

จําได หมายรู จาํ ได

ไมชอบ – ทกุ ข – โกรธ

จําไมได

การคิดปรงุ แตง
เปน องคป ระกอบของใจ ทาํ หนา ทค่ี ดิ ปรงุ แตง สรา งสรรคอ อกมาเปน ทางบวกหรอื ทางลบ
ปรุงแตงเชิงบวก

คิดปรุงแตง ปรุงแตงเชิงลบ

การรบั รู เปนองคประกอบสุดทายที่ทําหนาที่รับรูจากการเห็น การไดยิน การไดกลิน่ การรูร ส และการ

สัมผสั

การเหน็

การรบั รู การไดยนิ
การไดก ลิน่

การรรู ส

ปฏิบตั กิ ารวิเคราะหทําความเขา ใจตัวตน การสมั ผสั

จากความเขาใจในองคประกอบของตัวตนทีแ่ ทจริง เปนความเขาใจแบบรูจ ําได แต

ความรู ความเขาใจตองเกิดจากภายในตวั ตนทแ่ี ทจ รงิ ของเราดว ยตนเอง โดยมขี น้ั ตอนดงั น้ี

1. องคประกอบที่เราจะเรียนรูตนแบบดานการนึกคิดตรึกตรองจากตัวเราเอง คือ

1.1 ความรูส กึ

1.2 การจาํ ได หมายรู

1.3 การคิดปรุงแตง

1.4 การรบั รู

2. การเตรยี มการ ควรใชส ถานทส่ี งบ สภาพอากาศสง่ิ แวดลอ มสบาย ๆ มสี ง่ิ รบกวนนอ ย

3. วธิ กี าร

45

3.1 ความรูสกึ ใหผูเรียนมองสภาพแวดลอ ม (กลมุ คน ตน ไม ทศั นยี ภาพ) เมื่อสายตา
กระทบสิ่งสนใจ ใจเราจะเกิดความรูสึก ชอบ – ไมชอบ หรือเปน ความสุข – ความทุกข หรือ
พึงพอใจ – โกรธ หรือวาเฉย ๆ ใชหรือไม ทําหลาย ๆ กรณี ใจเรามีคําตอบใหเราวา สิ่งกระทบนีร้ ูส ึก
อยางไร เชน รูส ึกชอบ พอใจ จากนัน้ ก็เปรียบเทียบไปฟงเสียงตาง ๆ ทีจ่ ะเกิดขึ้นวา มีความรูสึก

เชนเดียวกับการมองหรือไม
3.2 การจําได หมายรู ใหผูเ รียนนึกถึง บุคคล เหตุการณที่เราพึงพอใจ หรือไมพอใจ

เราจะนกึ เหน็ เปน ภาพในใจ ปรากฎการณนัน้ เปน สง่ิ ทเี่ รามคี วามจําไดหมายรู
3.3 การคิดปรุงแตง ใหผูเรียนมองหรือฟงเสียง บุคคล สถานที่ สิ่งแวดลอมตาง ๆ จะ

เกิดความรูสึก จากนัน้ ปรุงแตง ตอไปวา สิ่งที่คิดน้ัน จะเปนทางบวกหรือทางลบ ปรากฏการณนีจ้ ะเปนการ
นําสิ่งที่รับรูมาประมวลกับประสบการณเดิม ผลการปรุงแตงมักจะอาศัยความจําไดหมายรูของ
ประสบการณเ ดิม

3.4 การรับรู ใหผูเ รียนสังเกต การมอง การฟงของตนเอง จะเปนกระบวนการ
ตอ เนอ่ื ง

ตารับรภู าพ การจําไดหมายรูจะประมวลใหใจบอกตนเองวาคืออะไร

4. สรปุ ปรากฏการณของตนเอง ทําเปนเชนนี้หรือไม
4.1 รูจักเขาใจอยางกระจางเกี่ยวกับองคประกอบทางใจของตัวเราเอง
4.2 องคประกอบทางใจสามารถฝกใหตอบสนองออกมาทางบวก หรือทางลบได โดย

ใ ช
กรณีศึกษาทเี่ ปน จริงในสภาวะแวดลอมของเราเปนเครื่องมือในการเรียนรู

4.3 ถาใจเราตอบสนองออกมาเชิงบวกมาก ๆ เราสามารถพัฒนาตนเองอยูก ับอาชีพ
สงั คม สง่ิ แวดลอมตาง ๆ ไดอ ยา งยัง่ ยนื

กจิ กรรมที่ 6
ใหผูเรียนวิเคราะหความเขาใจ ตัวตนตามเอกสารใบความรูแ ละประเมินตนเองวาความรูทีเ่ กิดจากใจ

ของตนเองเปนจริงหรือไม

46

เรอื่ งที่ 2 การพฒั นาทกั ษะการขยายอาชพี ใหเ ปน ลักษณะนิสยั
ลักษณะบง ช้คี วามสําเร็จของการเรียนรู
1. สามารถพัฒนาใชชองทางการรับรู และกระบวนการตอบสนองการรับรูได

2. สามารถพัฒนาทักษะการขยายอาชีพและอื่นๆ ท่มี คี ณุ คาใหเ ปนลกั ษณะนสิ ยั ได
แผนปฏิบัติการเรยี นรู
ลกั ษณะบง ช้ีความสาํ เร็จ
ของการเรียนรู กจิ กรรม การวดั ผล ประเมินผล ส่อื การเรียนรู

1. สามารถพัฒนาใชชอง ใหผ ูเรียนศึกษาทําความเขาใจ - ชองทางการรับรูทาง เอกสารหมายเลข 10
เกยี่ วกบั ชองทางการรบั รู และ ตาและหู
ทางการรับรูและ ใบความรูเรื่องการ
กระบวนการตอบสนองการรับรู - กระบวนการตอบสนอง พัฒนาทักษะการขยาย
กระบวนการ การรบั รู

ตอบสนองการรับรูได จากเอกสารใบความรู อาชีพใหเปน ลกั ษณะ

นสิ ัย

2. สามารถพัฒนาทักษะ 1. ใหผเู รียนทําความเขาใจระบบ

การขยายอาชีพและ การพัฒนาสื่อการรบั รูท่มี ี

อน่ื ๆ ทม่ี คี ณุ คา ใหเปน คณุ คาใหเ ปน ลกั ษณะนิสยั
2. ปฏิบัติการวเิ คราะหแ ละพัฒนา - ผลการวเิ คราะหแ ละ
ลกั ษณะนสิ ัยได ทักษะการขยายอาชีพใหเปน พฒั นาทักษะการขยาย

ลกั ษณะนสิ ยั อาชพี ใหเปนลกั ษณะ

นิสัย

47

เอกสารหมายเลข 10 : ใบความรู เร่อื ง การพัฒนาทักษะการขยายอาชพี ใหเ ปนลักษณะนสิ ัย

ความคิดรวบยอด การสรา งลักษณะนิสัยใหก ับตนเอง

เปด ชอ งทางการรับรู ตวั ตน ใชกระบวนการ
ตอบสนองการรบั รู

- ความรทู กั ษะ ตา – รเู ห็น ขอมลู สมอง เกิด พอใจเห็นคณุ คา - ประมวลผล
ในอาชีพ หู – รฟู ง ความรูสกึ เฉย ๆ ตดั สินใจ
จมกู – รูกล่ิน ไมช อบ - ทาํ จนมคี วาม
- สิง่ มีคุณคาตอ ชวี ติ จาํ ได ชาํ นาญยึดติด
หมายรู จําได เปน ลกั ษณะนสิ ยั
ไมจ าํ

ปาก – รรู ส นึกคดิ คิดสรางสรรคเชิงบวก
กาย – รสู ัมผสั ปรุงแตง คิดเชิงลบ

จากแผนภูมิ บอกภาพคิดรวบยอดไดวา การสรางลักษณะนิสัยใหเกิดในตนเอง ตองเริ่มตนที่
ปจจัยนําเขา คือ ความรูท ักษะในอาชีพ หรือสิง่ ที่มีคุณคาตอชีวิต จากนัน้ กระบวนการสรางลักษณะนิสัย
จะเริ่มตนทีต่ ัวตนของเราตองเปดชองทางการเรียนรู ไดแก การมอง การรับฟง การรูก ลิน่ การรูร ส และ
การรูสมั ผัสชองทางเหลา นจ้ี ะทาํ ใหเ ราไดข อมูล ขอมูลเหลาน้จี ะถูกนาํ เขา มาสูกระบวนการตอบสนองการ
รับรูทีเ่ ริม่ ตนจากสมองรับขอมูลเขามาสูอ งคประกอบดานความรูสึกจะรับรูและแสดงออกในความพอใจ
(เฉย ๆ หรือไมพอใจ ก็จะหลุดออกไป) สงตอไปยังองคประกอบดานการจําได หมายรู จะประมวลวามี

ความจําอะไรที่เกี่ยวของจะตอบสนองแสดงออกจําไดเห็นความสําคัญ (จําไมได สาระทีเ่ ขามาก็จะหยุดลง
หรือหลุดออกไป) แลวสงตอไปยังองคประกอบดานนึกคิดปรุงแตง จะประมวลคิดสรางสรรค เปนสิง่
ใหมหรือแนวทางการทํางาน ดังนัน้ ถาเราไดยอนกลับมาเริ่มตนใหมอีกครัง้ เราจะพบวากระบวนการ
ตอบสนองการรับรู จะทํางานอยางรวดเร็ว ถาทําซ้ําอีก อัตราความเร็ว ในการตอบสนองจะรวดเร็วขึ้นโดย
ลําดบั จนตัวตนตดิ ยดึ ถา จะทําอะไรเก่ยี วกบั เรือ่ งน้ีจะตอบสนองอยา งเปน อัตโนมตั หิ รอื เปน ลักษณะนสิ ยั

48

วธิ ีการสรา งลกั ษณะนิสัย ตอบสนองการเรยี นรู
เปดชองทางการเรียนรู บนฐานทีม่ ีอคตินอยทส่ี ุด
อยางมีวิจารณญาณ

1. ตารเู หน็ มองวิเคราะห 1. ความรสู ึก 2. จาํ ได หมายรู 3. คิดปรงุ แตง - ดํารงงานอาชีพ
วเิ คราะหใ หเ หน็ โครงสรา ง เม่ือรับรแู ลว จาํ ส่ิงทรี่ ูส กึ ชอบ ส่งิ ทร่ี ูเ หน็ รับวา ขยายให
ความมั่นคง
โครงสรางหลักและ เกดิ ความรสู กึ ไมชอบเก่ยี วของกบั มีความสําคัญ - ดํารงสังคม
ความสัมพันธเชื่อมโยง ชอบ ไมชอบ อะไร อยา งไร จึงสรางสรรค อยางสันติสุข
ไปยังองคประกอบตาง ๆ บนฐานของใจ สาํ คญั แคไหน ใหค ณุ คาสูงขน้ึ
สรุปเปนความรู ที่มีอคตินอ ยทส่ี ดุ
2. หูฟง ฟงอยางจบั
ประเด็น เชอ่ื มโยง
ความสัมพันธ
ระหวา งประเด็น
สรุปเปนความรู

จากแผนภูมิ จะพบวา เครื่องมือสําคัญของการสรางลักษณะนิสัย คือ (1) ความมีวิจารณญาณ และ
(2) การควบคุมอคตภิ ายในตนเองใหลดนอยท่สี ุด จึงเปนตวั ผันแปรตอ การสรางลักษณะนิสยั

1. การเปดชอ งทางการเรียนรู โดยผานทางดวงตา หูฟง จมูกรูก ลิ่น ลิ้นรูร ส กายรูส ัมผัส
ตัวเราจะตองรวบรวม สืบคนขอมูลใหละเอียดรอบคอบอยางมีวิจารณญาณ โดยเฉพาะสิง่ รับรูท ีเ่ ปนทาง
ธรรม คือ การรับรส การรับกลิ่น และการรับสัมผัส จะตองแยกคุณลักษณะทีโ่ ดดเดนและคุณลักษณะรอง
และผลกระทบใหช ดั เจน

ตัวอยาง การชิมน้ําทับทิมเปนรูปธรรมและนามธรรม
1. รูปธรรม สีของน้ําทับทิม สีแดงสดใส กระทบกับความรูสึกราเริง
2. นามธรรม
(1) รสฝาด ทําหนาเปรี้ยวตามมาและอมหวานในตัว ใหความรูสึกมั่นคง
(2) กลน่ิ นาํ ออกมาตอนแรกเปน กลน่ิ ของดอกการเวก หอมสดใส เม่ือลมหายใจ
สะทอนกลับมาเปนกลิ่นออนโยนคลายดอกกุหลาบ ทําใหจิตใจ สดชื่นและ
อบอนุ

ตัวอยาง การรับรูใ นการชิมน้าํ ทับทิม เปนการรายงานขอมูล อยางมีวิจารณญาณใหความละเอียด
เพียงพอตอการตอบสนองที่มีความเที่ยงตรงตอไปได

49

2. การตอบสนองการรบั รู
เมื่อขอมูลจากการรับรูผานเขามาทางสมอง กระบวนการตอบสนองจะทํางานทันที โดย
1. ความรูสึก เมื่อขอมูลเขามากระทบความรูสึก จะตอบสนองออกมาวาพอใจ หรือไมพอใจ
2. ความจาํ ได หมายรู เมอื่ ขอ มลู เขามาพรอม ๆ กัน องคประกอบความจําจะตอบสนองประมวล
วา ขอมูลใหมเขามามีความเกี่ยวของกับขอมูลเกาอะไรบาง
3. การคิด ปรุงแตง เมื่อขอมูลเขามาผานขั้นตอนความรูสึกและความจํา ผลตอบสนองจะกระทบ
กับการคิดปรุงแตงในอันที่จะปรุงแตงในทางสรางสรรคหรือในทางกลับกัน
กระบวนการตอบสนองการรับรูด ังกลาวจะตองเปนกระบวนการที่มีอคตินอยทีส่ ุดหรือไมมีเลย
การทําใหอคติมีนอยหรือไมมีนัน้ สามารถทําไดดวยการวางจิตใจใหสงบลง คิดไตรตรองอยูกับ
กระบวนการตอบสนองการรับรูเพียงอยางเดียว จะเกิดสมาธิใหเราดําเนินการคิดทั้ง 3
องคประกอบไดอยางเที่ยงตรงมากขึ้นโดยลําดับ

จงึ อาจสรปุ การใชท ักษะขยายอาชพี ใหเปน ลักษณะนิสยั ไดดงั นี้

เปด ชองทางการรบั รูดา น

การอา น ศกึ ษา ความรู

ทกั ษะการขยายอาชพี

ปฏบิ ัติการวิเคราะห เรม่ิ ตนนกึ คดิ ในใจ กระบวนการตอบสนองการรับรูจะเริ่ม
ระบบทักษะการขยาย วิเคราะหระบบอยาง ไปพรอม ๆ กับการวิเคราะหระบบอาชีพ
อาชีพอยางมี เปน ขั้นเปน ตอน
วิจารณญาณ ดว ยการ - องคป ระกอบดา นความรสู กึ จะเกดิ นึกรู
อยใู นท่ีสงบใน ในใจวา เหน็ ดว ย หรอื ไมเ ห็นดว ยกบั การวเิ คราะห
อิรยิ าบถที่สบาย ๆ - พรอมกันนั้นองคประกอบดานความจํา
หมายรู ก็จะประมวลประสบการณภูมิหลงั ที่จําได
- ขณะเดียวกันองคประกอบดานการคิด
ปรุงแตง ก็จะนกึ คิดเห็นวาควรสรางสรรค
อยางไร

แผนภูมิสรุป ดังกลาว เปนกระบวนการทางสมาธิที่จะสรางใหเรามีทักษะการคิดอยางมี
วิจารณญาณและรอบดาน จะทําใหความคิดของเราปราศจากอคติ ผลการคิด วิเคราะห จะมีโอกาสถูกตอง
มากขึน้ ถาใชกระบวนการนีม้ ีความถีม่ ากยิง่ ขึน้ ตัวตนของเราจะพัฒนาทักษะการทํางานใหเกิดเปน
ลักษณะนิสยั ได และปรับไปสสู งิ่ ใหมทดี่ กี วาไดง า ยใหก ารคิดมีประสิทธภิ าพสูงสง เขาสภู ูมิปญญาในท่ีสุด