สารละลาย

สารละลาย



จำกันได้ไหม?

สำร

สารเนื้อ สารเน้อื
เดยี ว ผสม

สารบรสิ ุทธิ์ สารละลาย สารแขวนลอย คอลลอยด์

ธาตุ สารประกอบ กำรจำแนกสำรโดยใชเ้ นอื้ สำรเป็นเกณฑ์

รอบ ๆ ตัวเรามอี ะไร
บ้างท่เี ปน็ สารละลาย

ใช่ หรอื ไม่ และประกอบดว้ ยอะไรบา้ ง

ใช่ หรอื ไม่ และประกอบดว้ ยอะไรบา้ ง

ใช่ หรอื ไม่ และประกอบดว้ ยอะไรบา้ ง

เนือ้ หาทเี่ ราจะไดศ้ กึ ษา
01 องคป์ ระกอบของสารละลาย
02 สภาพละลายได้
03 ปจั จัยทม่ี ีผลตอ่ สภาพละลายได้

เนอ้ื หาทเี่ ราจะได้ศกึ ษา

พลงั งานของการละลาย 04

ความเข้มข้นของสารละลาย 05

สารละลายในชีวิตประจาวนั 06

01

องค์ประกอบของ
สารละลาย

ลองคดิ ดู

สารละลายมีทั้งที่ สาร 2 ชนดิ เม่อื นา้ แข็งเมื่อ
เป็นสารเนือ้ เดยี ว ผสมเป็นเน้ือ เปลี่ยนเปน็ นา้
และสารเนอื้ ผสม แสดงว่ามกี าร
เดยี วกนั แสดงว่า ละลายเกดิ ข้ึน
เกดิ การละลายกนั

สารละลาย

สารละลาย เปน็ สารผสมที่ประกอบด้วยอนุภาคของสาร
ตั้งแต่ 2 ชนิดขึน้ ไป

ละลายเปน็ เนอ้ื เดียวกนั ทไ่ี ม่บริสทุ ธิ์



องค์ประกอบของสารละลาย

สารละลาย = ตัวทาละลาย + ตวั ละลาย

ตัวละลาย (solute) หมายถึง
สารทถ่ี ูกตัวทาละลายละลายให้กระจาย
ออกไปทั่วในตัวทาละลาย โดยไม่ทา
ปฏิกิรยิ าเคมตี ่อกัน

ตัวทาละลาย (solvent) หมายถึง
สารที่มีความสามารถในการทาให้สาร
ต่างๆ ละลายได้ โดยไม่ทาปฏิกิริยาเคมี
กบั สารนน้ั

กิจกรรม
ระบตุ วั ละลายและตวั ทาละลาย

จดุ ประสงค์
วิเคราะหข์ ้อมูลและอธบิ ายเกณฑ์ทีใ่ ช้ในการระบตุ วั

ละลายและตัวทาละลาย

ลองวเิ คราะห์
สถานะและปริมาณขององค์ประกอบ

แตล่ ะชนดิ ของสารละลาย
กนั ดูนะ

ตารางขอ้ มูลองคป์ ระกอบของสารละลายแตล่ ะชนดิ

สารละลาย องค์ประกอบของสารละลาย

นา้ หวาน (ของเหลว) ตัวทาละลาย ตวั ละลาย

นา้ เช่อื มเมเป้ิล น้า (ของเหลว) ร้อยละ 86 น้าตาลทราย (ของแขง็ ) รอ้ ยละ 12
(ของเหลว) สารปรงุ แต่ง (ของแข็ง) ร้อยละ 2

น้าโซดา (ของเหลว) น้า (ของเหลว) รอ้ ยละ 33 น้าตาลทราย (ของแข็ง) รอ้ ยละ 60
นา้ ตาลอนื่ ๆ (ของแข็ง) ร้อยละ 7

นา้ (ของเหลว) ร้อยละ 99.5 แกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ (แกส๊ ) ร้อยละ 0.5

ตารางผลการวเิ คราะหข์ อ้ มูลองคป์ ระกอบของสารละลายแตล่ ะชนิด

สถานะ องคป์ ระกอบของสารละลาย
ของสารละลาย
สารละลาย ตัวทาละลาย ตวั ละลาย

สาร สถานะ ปรมิ าณ สาร สถานะ ปริมาณ

นา้ หวาน ของเหลว น้า ของเหลว มากกว่า นา้ ตาลทราย ของแข็ง น้อยกวา่
ของเหลว สารปรุงแตง่ ของแข็ง นอ้ ยกว่า
น้าเช่ือม ของเหลว
เมเปล้ิ น้า ของเหลว น้อยกว่า น้าตาลทราย ของแข็ง มากกว่า
นา้ โซดา น้าตาลอื่นๆ ของแข็ง นอ้ ยกวา่

น้า ของเหลว มากกว่า คารบ์ อนไดออกไซด์ แก๊ส น้อยกวา่

ตารางขอ้ มลู องคป์ ระกอบของสารละลายแตล่ ะชนดิ

สารละลาย องคป์ ระกอบของสารละลาย
ทองชมพู (ของแขง็ )
นา้ สม้ สายชู (ของเหลว) ตวั ทาละลาย ตวั ละลาย

อากาศ (แกส๊ ) ทองคา (ของแขง็ ) ร้อยละ 75 ทองแดง (ของแข็ง) ร้อยละ 16
เงนิ (ของแขง็ ) ร้อยละ 9

นา้ (ของเหลว) รอ้ ยละ 95 กรดน้าส้ม (ของเหลว) ร้อยละ 5

ไนโตรเจน (แก๊ส) รอ้ ยละ 78 ออกซิเจน (แก๊ส) ร้อยละ 21
อาร์กอน (แกส๊ ) รอ้ ยละ 0.93
คาร์บอนไดออกไซด์ (แก๊ส) ร้อยละ 0.03
แก๊สอ่ืนๆ (แก๊ส) รอ้ ยละ 0.04

ตารางผลการวเิ คราะหข์ อ้ มลู องคป์ ระกอบของสารละลายแตล่ ะชนิด

สถานะ องคป์ ระกอบของสารละลาย
ของสารละลาย
สารละลาย ตัวทาละลาย ตัวละลาย

สาร สถานะ ปรมิ าณ สาร สถานะ ปริมาณ

ทองชมพู ของแข็ง ทองคา ของแข็ง มากกวา่ ทองแดง ของแข็ง น้อยกวา่
น้าส้มสายชู ของเหลว เงิน ของแขง็ นอ้ ยกวา่

นา้ ของเหลว มากกว่า กรดน้าสม้ ของเหลว นอ้ ยกว่า

ออกซิเจน แก๊ส นอ้ ยกว่า
นอ้ ยกวา่
อากาศ แก๊ส ไนโตร แกส๊ มากกวา่ อารก์ อน แกส๊ นอ้ ยกวา่
เจน คาร์บอนไดออกไซด์ แก๊ส น้อยกว่า

แก๊สอื่นๆ แกส๊

สรุปผลจากการวเิ คราะห์

สารละลายเกิดจากตวั ละลายและตัวทาละลายทมี่ ีสถานะตา่ งกัน
สารทมี่ สี ถานะเดยี วกับสารละลายจดั เปน็ ตัวทาละลาย

สารละลายเกิดจากตัวละลายและตัวทาละลายทม่ี ีสถานะเดยี วกนั
สารทม่ี ปี รมิ าณมากกว่าจะเปน็ ตวั ทาละลาย

นำ้ โซดำ น้ำ แก๊สคำรบ์ อนไดออกไซด์
(ของเหลว) (ของเหลว) (แก๊ส)

สารละลาย ตัวทาละลาย ตวั ละลาย

แอลกอฮอล์ล้ำงแผล แอลกอฮอล์ รอ้ ยละ 70 นำ้ รอ้ ยละ 30
(ของเหลว)
(ของเหลว) (ของเหลว)
สารละลาย ตัวทาละลาย ตัวละลาย

02

สภาพละลายได้

ลองคดิ ดู

สารละลายเกดิ สารละลายทีม่ ี สารละลายทมี่ ี
จากสาร 2 ชนิด สถานะเปน็ สถานะเปน็ แกส๊
ขนึ้ ไปละลายเข้า ของเหลวจะมีน้า แกส๊ ทม่ี ปี รมิ าณ
ดว้ ยกนั ในอัตรา เปน็ ตวั ทาละลาย มากท่ีสดุ เปน็ ตวั
ส่วนผสมต่างๆ
ทาละลาย

สภาพละลายไดข้ องสาร

● ความสามารถในการละลายของตัวละลายท่ลี ะลายไดม้ ากท่สี ุดใน
ตัวทาละลาย 100 กรมั ณ อณุ หภมู แิ ละความดนั ขณะน้นั

● ปริมาณของตวั ละลายทล่ี ะลายไดม้ ากท่ีสดุ ในตวั ทาละลายจานวน
หน่ึง ซ่งึ ทาให้สารละลายอ่มิ ตัว

สภาพละลายไดข้ องสาร

สภาพละลายไดข้ องนา้ ตาล
ทรายเป็น 202 กรัมต่อนา้
100 กรมั ทอ่ี ุณหภมู ิ 20

องศาเซลเซยี ส

ขอ้ สงั เกต
สภาพละลายได้ : ปริมาณของตัวละลายในตวั ทาละลาย 100 กรัม ณ อณุ หภมู ิน้ัน

สารละลายอม่ิ ตวั

● สารละลายทม่ี ีตวั ละลายได้มากท่ีสดุ ในตัวทาละลาย 100 กรัม ณ
อณุ หภมู แิ ละความดันขณะนั้น

● สารละลายท่ีตวั ละลายไม่สามารถละลายไดต้ อ่ ไปอกี ณ อณุ หภูมิ
หนึ่ง

สารละลายอม่ิ ตวั

สารละลายไม่อ่ิมตัว สารละลายอ่มิ ตัว

ละลายน้าตาลทรายจานวน 202 กรัม ในนา้ 100 กรมั ท่ีอุณหภมู ิ 20 องศา
เซลเซียส จะไดส้ ารละลายอ่ิมตัวพอดี

03

ปัจจัยท่ีมีผลต่อ
สภาพละลายได้

ชนิดของตัว ชนดิ ของตัว
ทาละลาย ละลาย

ปัจจยั ทีม่ ีผลตอ่ สภาพ
ละลายไดข้ องสาร

ความดัน อุณหภมู ิ

ปจั จยั ทม่ี ผี ลตอ่ สภาพละลายได้

ชนิดของตัวทาละลาย ตวั อย่างเชน่

เมื่ออุณหภูมิและปริมาตรของตัวทา - เกลือแกงละลายในนา้ แต่ไม่
ละลายเท่ากัน ตัวละลายบางชนิดไม่ ละลายในเอทานอล
ละลายในตัวท าละลายชนิดหนึ่ง แต่
ละลายในตวั ทาละลายอกี ชนดิ หนงึ่ - พมิ เสนละลายในเอทานอลแต่
ไมล่ ะลายในนา้

ปจั จยั ที่มผี ลตอ่ สภาพละลายได้

ชนิดของตวั ละลาย ตัวอยา่ งเชน่

เมื่ออุณหภูมิคงที่ ในตัวทาละลายชนิด - น้าตาลทรายละลายน้าได้ดี
เดียวกันสารบางชนิดไม่ละลาย แต่มีสาร - น้ามนั พืชไม่ละลายนา้
บางชนิดละลายได้น้อย บางชนิดละลายได้ - เกลือแกงละลายในน้าได้
มาก มากกว่าผงฟู

ปจั จัยที่มผี ลตอ่ สภาพละลายได้

อุณหภมู ิ ตวั อย่างเชน่
- ด ิ นป ร ะส ิ วล ะ ล าย ใ นน ้า ท ่ี
เมื่อตัวทาละลายชนิดเดียวกันปริมาตร
เท่ากัน เมื่อเพิ่มอุณหภูมิของตัวทาละลาย อุณหภูมิ 20 องศาเซลเซียสได้น้อย
สารส่วนใหญ่จะละลายได้เพิ่มขึ้น แต่สาร กวา่ นา้ ท่ีอุณหภูมิ 60 องศาเซลเซยี ส
บางชนดิ โดยเฉพาะแก๊สเมือ่ เพม่ิ อุณหภูมิจะ
ละลายได้นอ้ ยลง - แก๊สออกซิเจนละลายในน้าได้
น้อยลง เม่ือเพ่ิมอณุ หภูมิ

ปจั จัยท่มี ีผลตอ่ สภาพละลายได้

ตารางแสดงสภาพละลายไดข้ องสารบางชนดิ ในนา้ ทอ่ี ณุ หภมู ติ า่ งๆ ณ ความดนั ปกติ

ตวั ละลาย สภาพละลายได้เปน็ กรัมในนา้ 100 กรัม ท่ีอุณหภูมิ
0 20 40 60
โซเดียมคลอไรด์
(เกลือแกง) 35.7 36 36.5 37.3

โพแทสเซยี มไนเตรต (ดนิ 13.9 31.6 47.8 106.0
ประสิว)
แกส๊ มเี ทน 0.04 0.023 0.016 0.012
0.0069 0.0043 0.0031 0.0023
แก๊สออกซิเจน

ปจั จัยท่มี ผี ลตอ่ สภาพละลายได้

ความดนั ตวั อยา่ งเชน่

สาหรับแกส๊ แก๊สทุกชนิดเมื่อเพิ่มความ น ้าอัดลมจะอัดแก๊สคาร์บอน
ดันจะละลายในน้าได้มากขึ้น ถ้าลดความ ไดออกไซด์ลงในน้าที่ความดันสูง เมื่อ
ดนั จะละลายในน้าไดน้ อ้ ยลง เปิดฝาขวดความดันจะลดลง
ความสามารถในการละลายของแก๊ส
ลดลง จึงแยกตัวออกจากน้าเห็นเป็น
ฟองพุง่ ออกจากขวด

ปจั จยั ที่มผี ลตอ่ สภาพละลายได้

04

พลงั งานของการ
ละลาย

ระบบ หมายถงึ
สง่ิ ทน่ี ามาศึกษา

สง่ิ แวดล้อม คอื
ส่ิงต่างๆ นอกเหนือจากระบบ

พลงั งานของการละลาย

การละลายของสารทุกชนิดมีการเปล่ยี นแปลงพลงั งาน 2 ขน้ั ตอน

ขนั้ ที่ 1 ตัวละลายจะดูดพลังงานจากสิ่งแวดล้อมเพื่อใช้แยกอนุภาค
ตัวละลายออกจากกันเป็นอนุภาคเล็กๆ เรียกว่า พลังงานแลตทิช หรือ
พลังงานโครงรา่ งผลกึ

ขัน้ ที่ 2 อนุภาคของตัวละลายท่ีแยกออกมาจะรวมกับโมเลกุลของน้า
แล้วคายพลังงานให้แก่สง่ิ แวดล้อม เรียกว่า พลงั งานไฮเดรชนั

พลงั งานของการละลาย

การละลายประเภทคายพลงั งาน
(Exothermic change)

พลงั งานที่สารดูดเข้าไปเพ่ือแยกอนภุ าคใหม้ ีขนาดเล็กๆ ใน
ข้ันที่ 1 (พลงั งานแลตทสิ ) มคี ่าน้อยกว่า พลังงานทส่ี ารคาย

ออกมาในข้ันที่ 2 (พลังงานไฮเดรชัน)

ตวั ทาละลาย + ตัวละลาย สารละลาย + ความรอ้ น



การละลายประเภทดดู พลังงาน
(Endothermic change)

พลังงานท่สี ารดดู เข้าไปเพ่อื แยกอนภุ าคใหม้ ขี นาดเล็กๆ ใน
ขั้นที่ 1 (พลังงานแลตทิส) มคี ่ามากกว่า พลังงานทสี่ ารคาย

ออกมาในข้ันท่ี 2 (พลังงานไฮเดรชัน)

ตัวทาละลาย + ตวั ละลาย + ความรอ้ น สารละลาย





การละลายของสารทมี่ ีค่าพลงั งานแลตทชิ เทา่ กนั หรอื
ใกล้เคยี งกบั พลงั งานไฮเดรชนั

พลงั งานทส่ี ารดูดเข้าไปเพื่อแยกอนุภาคให้มีขนาดเลก็ ๆ ใน
ขน้ั ที่ 1 (พลงั งานแลตทสิ ) มคี า่ ใกล้เคียงหรอื เทา่ กบั พลังงาน

ท่ีสารคายออกมาในขั้นที่ 2 (พลงั งานไฮเดรชนั )

ตวั ทาละลาย + ตัวละลาย สารละลาย

05

ความเข้มขน้ ของ
สารละลาย

ความเขม้ ขน้ ของสารละลาย

การบอกถึงอัตราส่วนปริมาณตัวละลายกบั ปรมิ าณตวั ทาละลายในสารละลายหน่ึง
ๆ อตั ราส่วนดังกลา่ วจะมีได้ 2 ลกั ษณะ คือ

1. ปริมาณของตวั ละลายในสารละลายท้งั หมด
2. ปริมาณของตวั ละลายในตัวทาละลายทั้งหมด
โดยมหี นว่ ยความเขม้ ข้น เป็นหนว่ ยทีใ่ ชบ้ อกปริมาณของตวั ละลายและตัวทา
ละลายในสารละลาย

หนว่ ยความเขม้ ขน้ ของ
สารละลาย

1. ร้อยละโดยมวลต่อมวล

2. ร้อยละโดยมวลต่อปรมิ าตร

3. ร้อยละโดยปรมิ าตรต่อปรมิ าตร