Poszukiwacze_nr_1

VIKING - NAJWIÊKSZY WYBÓR
W Y K RY WA C Z Y M E TA L I W P O L S C E

GTI 2500 GTI 1500 ACE 150 ACE 250 EuroAce

GTP 1350 INFINIUM LS Sea Hunter AT PRO AT Gold
Mark II

Spectra V3i Spectra VX3

MXT PRO

Matrix M6 Coinmaster Coinmaster Pro Coinmaster GT

NOWOή Velox One

CTX 3030 Safari Excalibur II NOWOή

E-Trac NOWOή GPX - 5000

X-Terra 305 X-Terra 505 X-Terra 705 Eureka
Gold
F2 F4 F5 F75 LTD
F70 F75

Gemini-3 1280-X Aquanaut
CZ 21 1270 Gold Bug

Deus GMaxx II
Gold Maxx

ul. Radna 6 • 00-341 Warszawa • tel./fax 022 829 84 80
[email protected] • www.viking.waw.pl

2

SPIS TREŚCI

Kwiecień 2013

ISSN 2300-1348 4 OD REDAKCJI 49 ABC POSZUKIWACZA

REDAKTOR NACZELNY: 5 WIADOMOŚCI 49. Błędy w testowaniu wykrywaczy
Tomasz Morski 1-GrzegorzB
6 POSZUKIWANIA W POLSCE
ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO 52. Czyszczenie i konserwacja monet-
Rafał Tomala 6. Trudna Miłość - Archeo i poszu- Ivvan
kiwacze -Ludwika Jończyk
REDAKCJA GRAFICZNA: 53 KOLEKCJE
Marek Salamonowicz 10. Stalag Luft IV Gross Tychow
-Paweł Urbaniak 53. Klamry
WEBMASTER/E-wydanie: 54. Tłoki pieczętne-Jarek Staroń
Mikołaj Nowosielski 12. "Poszukiwacze" Przedstawiają : 56. "Poszukiwacze" Przedstwiają:
Wielkopolskie Forum
KOREKTA: Eksploracyjno Historczyczne Muzeum Oręża i Techniki
Agnieszka Szewczyk Użytkowej w Kobyłce
13 POSZUKIWANIA ZA GRANICĄ
SKŁAD I ŁAMANIE: 56 MILITARIA
Aleksandra Tomala 13. Wyspa Skarbów, Czyli jak to się
robi w Wielkiej Brytanii 1 58. Kelvedon Hatch-Czyli Co Farmer
MARKETING I REKLAMA: -Krzysztof Dąbrowski Ma Pod Wzgórzem 1-Mirek Talik
Magda Janowska
16. Jak Polacy Zmieniają Historię - 64. Śpiący Olbrzym-USS New Jersey-
Współpracują z nami: wywiad z Igorem Murawskim Marcin Gąsior
Bartek Bijak, Anna Brzezińska,
Krzysztof Dąbrowski, Robert Gordon, Ania 21. Krótka Historia Pewnego Sygnału- 65 PASJE
Kochanowska, Bertram Logan, Michał Mło- Zenon Hruszczak
tek, Igor Murawski, 66. Nóż w Ręku Myśliwego-Robert
Jacek Pałkiewicz, Arek Pawełek, Jacek Party- 22 HISTORIA "Jumbo" Gordon, Piotr Suszko
ka, Mirek Talik, Artur Troncik,
Igor Witkowski, Tomasz Zakrzewski 22. Ostatnia tajemnica Templariuszy- 69 INSPIRACJE
Ania Kochanowska
ADRES REDAKCYJNY: 68. Czy Warto Słuchać Partyzanckich
41-500 CHORZÓW, 27. Ufo Hitlera-Igor Witkowski Opowieści?-Saper
UL. DĘBOWA 5 31. Krwawa Hrabina -Agnieszka
E-MAIL: [email protected] 70. Mój Pierwszy-Natan
Szewczyk 72. Zapowiedzi History Channel-
magazyn_poszukiwacze 34. Tajemnice Kolegiaty1-Tadeusz
Kwiecień
WYDAWCA: Konopko 73. Zapowiedzi Discovery Channel
ZUP GRAF 41-500 CHORZÓW,
UL. DĘBOWA 2 TEL. 32 247 49 47 37 PODRÓŻE, WYPRAWY Kwiecień

37. Wejdź a już nie wyjdziesz-Jacek 74 OGŁOSZENIA
Pałkiewicz
68
41. Horn-Arek Pawełek
22
43 TESTY, RECENZJE

43. XP Goldmaxx Power-Tomasz
Bochiński

46. Meindl Desert Fox Pro-
Equipped.pl

48. North Face Verbera Lightpacker
GTX-Tomasz Kowalski

46

13

43

www.facebook.com/magazynposzukiwacze 6

www.poszukiwacze.org 37

33

OD REDAKCJI

OD REDAKCJI są poszukiwania na Wyspach Brytyjskich, w tym wkład, jaki mają
w nich nasi rodacy. Jak to możliwe, że Wyspiarze znajdują takie
Z wielką radością i prawdziwą dumą, oddajemy w Wasze ręce ilości fantastycznych skarbów? Czy sekret tkwi w bogactwie ich
nowy polski magazyn dedykowany pasjonatom eksploracji ziemi i bujnej przeszłości, czy może odpowiednim prawodawstwie?
i poszukiwań, w każdej ich postaci. Znajdzie tu coś dla siebie Czy taka sytuacja mogłaby zaistnieć w naszym kraju? O tym
poszukiwacz skarbów, podróżnik – ten rzeczywisty i ten bardziej przeczytacie w kilku artykułach opisujących tą prawdziwą „Wy-
„fotelowy”, detektyw na tropie zagadek historycznych, miłośnik spę Skarbów”.
odkryć, wyzwań i wszyscy inni, którym bliski jest duch przygody.
Jacka Pałkiewicza chyba nie trzeba nikomu przedstawiać. Ten
Mamy głęboką nadzieję, jeden z najwybitniejszych na świecie podróżników i odkrywców
że już od pierwszego numeru był „wszędzie”. Ekspedycyjny i survivalowy mistrz, zabiera nas
staniecie się wiernymi fanami tym razem na wyprawę w jedno z najmniej przyjaznych miejsc
„Poszukiwaczy” i pomożecie na tej planecie. „Wejdź a Już Nie Wyjdziesz” to wciągający zapis
nam sprawić, by była to prawdziwie zmagań z siłami natury ludzi, którzy na co dzień mają do czynie-
wyjątkowa publikacja, w pełni zasługują- nia z zupełnie innymi wyzwaniami.
ca na miano najlepszego pisma eksploracyj-
nego w Polsce. Przylądek Horn to cieszące się złą sławą wśród żeglarzy miej-
sce, owiane legendami, i które większość ludzi morza stara się
W premierowym numerze przygotowaliśmy dla Was unikać. Arek Pawełek, znany między innymi z przepłynięcia solo
prawdziwą poszukiwawczą ucztę. Dzięki współpracy Atlantyku pontonem i innych wypraw podróżnik, postanowił po
z wieloma prestiżowymi serwisami informacyjnymi, raz kolejny zmierzyć się z żywiołem. O jego przygodach wokół
przylądka strachu przeczytacie we fragmentach mającej się wła-
zaczynamy od przeglądu najważniejszych wiado- śnie ukazać książki zatytułowanej „Horn”.
mości eksploracyjnych ze świata, które będziemy
dla Was co miesiąc aktualizować i które w po- Spróbujemy wytropić zaginiony skarb Templariuszy, przyj-
szerzonej wersji znajdziecie na naszym profilu na rzymy się krewnej polskiego króla, sławnej „krwawej hrabinie”
facebook.com i poznamy zagadki tajemniczej kolegiaty, która inspirowała
autora przygód „Pana Samochodzika”.
Motywem przewodnim kwietnio-
wej edycji „Poszukiwaczy” Czy wizja Nazistów w latających talerzach mogła być realna?
Odpowiedź znajdziecie w artykule „UFO Hitlera”.

O tym jak Anglicy szykowali się do wojny nuklearnej, przeczy-
tacie z kolei w artykule „Moje Wędrówki Śladami Apokalipsy”.

W numerze relacja z akcji poszukiwawczych w Polsce – czysz-
czenie jednego z obozów jenieckich, sylwetka niezwykle prężne-
go forum poszukiwawczego z Wielkopolski, inspirująca opowieść
o partyzancie i opowiadanie o tym jak można znaleźć starą mo-
netę bez pomocy wykrywacza. W kwietniowej edycji głos zabiorą
także archeolodzy, pisząc jak z ich perspektywy wygląda rzeczy-
wista współpraca z poszukiwaczami.

Rozpoczynamy cykl opisujący różnorakie kolekcje, sposoby
konserwacji naszych znalezisk i ogólne porady poszukiwawcze,
w tym bardzo ciekawy artykuł o błędach w testowaniu wykrywa-
czy metali.

Magazyn „Poszukiwacze” nie byłby kompletny bez testów
i recenzji. Na starcie oferujemy Wam napisaną z pasją relację
z poszukiwań optymalnego sprzętu. Czy jest nim XP Goldmaxx
Power? Przeczytajcie i przekonajcie się sami. W numerze także
zapowiedzi ciekawych programów telewizyjnych na kwiecień.

Jak już wspomniałem, „Poszukiwacze” mają swój profil na
Facebooku, gdzie dowiecie się więcej na temat artykułów
w bieżącej edycji, będziecie mogli je komentować, zadać
pytania autorom, przeczytać zapowiedzi nadchodzących nume-
rów, a nawet zasugerować własne pomysły. Nasz magazyn jest
tworzony przez poszukiwaczy dla poszukiwaczy, a więc bardzo
gorąco zachęcamy Was do odwiedzenia naszego profilu na
„fejsie” i aktywnego kontaktu z nami.

Życzymy miłej lektury i udanych poszukiwań!

4

WIADOMOŚCI

SKRÓT NAJWAŻNIEJSZYCH WIADOMOŚCI EKSPLORACYJNYCH – więcej szczegółów i zdjęcia
do poniższych informacji znajdziecie na naszym profilu na facebook.com

POLSKA grodzisku w Poganowie (woj. War- •Podczas prac archeologicznych,
mińsko-Mazurskie), odkryli tajemni- prowadzonych w pobliżu ratusza
•Na ulicy Tymienieckiego w Łodzi, czą, kamienną rzeźbę przedstawiają- miejskiego w centrum Rotterdamu
podczas próby usunięcia spróchnia- cą tors mężczyzny. w Holandii, odkryto skarb składający
łych desek z poszycia dachu, znale- się z 477 srebrnych monet wybitych
ziono zawinięty w szmaty niemiecki • Do 8 września 2013 w Państwowym w okresie 1472-1592 roku, które zo-
karabin szturmowy z czasów drugiej Muzeum Archeologicznym w Warsza- stały ukryte w bucie.
wojny światowej. Karabin „Sturmge- wie, czynna będzie wystawa „Zagi-
wehr 44” był zawinięty w szmaty był nione – Ocalone”, prezentująca po- •Podczas trwających obecnie wyko-
w idealnym stanie. nad 200 najbardziej spektakularnych palisk w północnym Sudanie polscy
przedmiotów z kolekcji pomorskich, archeolodzy z Instytutu Archeologii
•We wsi Giebło w województwie ukrytych w czasie wojny i niedawno i Etnologii PAN w Poznaniu znaleź-
śląskim, archeolodzy odkryli bardzo odzyskanych. li pozostałości osady ludzkiej, której
rzadki XIV wieczny tłok pieczętny wiek szacowany jest nawet na około
lokalnego proboszcza. Na pieczę- •W Gdyni, w dniach 8-10 marca za- 70 tys. lat.
ci widać stylizowaną lilię i napis S. kończyło się coroczne spotkanie „Ko-
Luciani Presbiteri, który jak wynika losów” - podróżników, żeglarzy i al- •7 letnia dziewczynka znalazła wraz
z dokumentów watykańskich był pinistów. Wręczono nagrody „Kolosy” ze swoją mamą spacerując brzegiem
w tym okresie proboszczem tej parafii. za rok 2012. rzeki, w pobliżu Essen w Niemczech,
skarb składający się z rzadkich mo-
•Właścicielowi mieszkania w Świd- ŚWIAT net, biżuterii i zegarków. Skarb leżał
nicy, podczas wymiany futryny w płytkiej wodzie i mógł stanowić łup
w drzwiach, spadło na głowę cięż- •Brytyjscy naukowcy twierdzą, że złodzieja lub gangsterów.
kie zawiniątko. Jak się okazało był to krąg kamienny „Stonehenge” był
ukryty tam skarb 841 srebrnych monet naprawdę gigantycznym cmentarzy- •Izraelski poszukiwacz Yaron Svoray,
z XVII i XVIII wieku. skiem. Archeolodzy odkryli ponad 50 organizuje ekspedycję mająca na celu
tys. skremowanych fragmentów kości. wydobycie 18 skrzyń z nazistowskim
•Podczas prac ziemnych na terenie Należały one zarówno do mężczyzn złotem i platyną, które mają spoczywać
jednego z kempingów w Kołobrzegu, i kobiet, a także dzieci. na dnie jeziora Stolpsee w Niemczech.
pracownicy natrafili na destrukt kara- Propozycja uzyskała już aprobatę lo-
binu Lebel Mle1886, który został prze- •Unikalna figurka sprzed 1200 lat kalnych władz Brandenburgii.
kazany do miejscowego muzeum. przedstawiająca Walkirię prosto po
konserwacji trafiła jako eksponat do •Do 26 maja w londyńskim British
•Polski hełm i szabla zdobyte przez Muzeum Narodowego w Kopenhadze - Museum, będzie można oglądać wy-
Niemców we Wrześniu 1939 po Bitwie informuje serwis internetowy Guardian. stawę unikalnej sztuki prehistorycznej.
Pod Łomiankami, i które przejeździły Niektóre, zebrane z licznych kolekcji
całą II wojnę światową jako trofeum •Metalowa figurka wielkości kciu- w Europie i na świecie, liczą sobie po-
w niemieckim czołgu, po 74 latach ka została odkryta w końcu grudnia nad dwadzieścia tysięcy lat.
znów powróciły do tej miejscowości. 2012 r. przez poszukiwacza skarbów
na stanowisku koło miejscowości Ha- •Początkujący poszukiwacz skarbów
•Rzymski rondelek z brązu i inne war- arby w gminie Assens, na wyspie Fio- z Dortmundu w Niemczech, podczas
tościowe przedmioty, odkryli podczas nia w regionie Dania Południowa. szóstego dnia swoich poszukiwań,
badań kurhanu w Grudnej (Wielko- znalazł unikalną złotą monetę celtyc-
polska), archeolodzy z Instytutu Prahi- •Archeolodzy odkryli na stanowisku w ką. Mająca 2100 lat moneta począt-
storii Uniwersytetu im. Adama Mickie- Kaukazie Północnym grób wojownika kowo została uznana przez znalazcę
wicza w Poznaniu. sprzed ponad 2000 lat, pochowane- za ciekawy guzik i dopiero wstawienie
go z cennymi artefaktami, w tym wiele fotografii na jednym z internetowych
• Polska Marynarka Wojenna odnala- złotych ozdób. Cmentarzysko odkryte for poszukiwawczych pozwoliło na
zła na dnie Bałtyku wrak niemieckiego w 2004 r. przez poszukiwaczy skar- odkrycie czym jest w rzeczywistości.
samolotu z czasów II wojny światowej bów jest od 2005 r. systematycznie
– Junkers Ju-88. Maszyna jest w do- badane przez archeologów, którzy •W Witchurch on Thames, poszuki-
brym stanie co może oznaczać, że pi- ustalili okres jego użytkowania jako wacz skarbów odkrył w pobliżu rzeki,
lotom udało się wodować. miejsce pochówku na III w. p.n.e. - po- niezwykle rzadkiego rzymskiego de-
czątek II w. n.e. nara, upamiętniającego zamach na
•Archeolodzy z Muzeum im. Woj- Juliusza Cezara. Moneta została za-
ciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie, kupiona przez British Museum.
prowadzący wykopaliska na pruskim

5

POSZUKIWANIA W POLSCE

Wrogowie czy sojusznicy? Jak powinny wyglądać relacje między archeologami i poszukiwaczami? Archeolog
Ludwika Jończyk pokazuje, że nie taki diabeł straszny jak go malują i opowiada się za nawiązaniem bliskiej
współpracy.

Co jakiś czas w mediach pojawiają w błogiej nieświadomości odnośnie do ska- oba te środowiska są niesłychanie zróżni-
się informacje o rabunku stanowisk ar- li całego zjawiska. cowane wewnętrznie i wachlarz poglądów
cheologicznych i nielegalnych poszuki- na temat potrzeb i możliwości nawiązania
waczach, niszczących z chęci zysku lub I tak dwie grupy ludzi, których działal- takiego dialogu jest przeogromny.
zwykłej niewiedzy dziedzictwo kulturowe ność - legalna bądź nie, jednakowoż cały
naszego kraju. Zazwyczaj dzieje się czas prowadzona - pozostaje ze sobą Zacznijmy od archeologów. Aby zilu-
to przy okazji ujęcia przez organa ści- w ścisłym niekiedy związku, omijają się na- strować stopień zawiłości sprawy dość po-
gania takiego przestępcy. Problem wzajem szerokim łukiem, nierzadko żywiąc wiedzieć, że nie są archeolodzy w stanie
jednak jest - jak to zwykle bywa o wiele przy tym do siebie dużą niechęć, a co naj- wypracować wspólnego stanowiska w kwe-
bardziej skomplikowany niż wynikałoby to mniej głęboką nieufność. Taki stan rzeczy stii samego sprzętu, jakim jest wykrywacz
z krótkich relacji medialnych. I wcale nie utrzymuje się od momentu wprowadzenia metali. Obok tych, którzy uważają wykry-
jednoznaczny. na polski rynek wykrywaczy metali, czyli od wacz za narzędzie absolutnie niezbędne
około 30 lat. Cierpi na tym przede wszyst- w pracach prowadzonych na stanowi-
Sednem tego problemu jest fakt, że kim nauka. Ilość zabytków pochowanych skach archeologicznych młodszych od
rabunek1 stanowisk archeologicznych głęboko po szufladach, czy sprzedanych epoki kamienia, a jego brak na wyko-
w Polsce prowadzony jest na ogromną ska- za granicę, które bezpowrotnie przepadły paliskach za duży błąd metodyczny, nie
lę. Skalę daleko wychodzącą poza pojęcie jako źródło naukowej, często rewolucyj- brak i takich, którzy uważają ten sprzęt
zdecydowanej większości archeologów nej informacji jest trudna do oszacowa- za zbędny, czy wręcz szkodliwy. Ci ostatni
i pracowników służb konserwatorskich. nia, ale z pewnością przerasta - liczebnie zakładają, że po usłyszeniu sygnału za-
Archeolodzy pracujący w Polsce na co i jakościowo - stan posiadania niejednego legającego w ziemi przedmiotu badacz
dzieńspotykają się z niedowierzającym muzeum. zapomina o bożym świecie wraz z pod-
pytaniem swoich niearcheologicznych zna- stawowymi zasadami własnego zawodu
jomych: „Kopiesz w Polsce? Nie w Egipcie?? Ten impas milczenia zmienić może jedy- i natychmiast wykopuje „zasłyszany” za-
To tutaj można cokolwiek znaleźć ???”. nie nawiązanie współpracy pomiędzy śro- bytek tracąc przy tym informacje o klu-
Otóż można. Sęk jednak w tym, że nie tylko dowiskami archeologów i poszukiwaczy. czowym dla archeologa kontekście jego
archeolodzy znajdują. Ba, liczebnie są Nie jest to proste między innymi dlatego, że
w zdecydowanej mniejszości. Kilkadziesiąt,
a może nawet już około stu tysięcy poszu-
kiwaczy - pasjonatów z wykrywaczami
metali - przemierza kraj wzdłuż i wszerz
przez wszystkie dni w roku, kiedy grunt nie
jest bardzo zmarznięty. Ich potencjał - licz-
ba osobodni spędzonych w terenie - wie-
lokrotnie przerasta potencjał archeologów
w tym zakresie. Nie dziwota więc, że
i wyniki mają imponujące. Nie chwalą
się nimi jednak zbyt chętnie mając świa-
domość grożących im sankcji prawnych.
Z tego właśnie powodu znakomita większość
archeologów i konserwatorów pozostaje

1 Pod tym pojęciem rozumiem wydoby-
wanie z ziemi zabytków archeologicznych
(będących w myśl przepisów własnością Skarbu
Państwa) przez osoby do tego w świetle prawa
nieupoważnione. Podkreślić jednak należy,
że w wielu wypadkach nie jest to działalność
celowa, a zabytki zostają znalezione przypad-
kiem. Zupełnie oddzielnym problemem jest nie
do końca jasna prawna definicja zabytku ar-
cheologicznego.

6









POSZUKIWANIA W POLSCE

szym wysiłkom ukazała się w miarę do- zwie własnej „City of Hull III” podczas
brze zachowana podmurówka, na której eskorty bombowców „Blenheim” w okoli-
można znaleźć wyraźne ślady miejsc, cy St. Omer. Allan Gray przeżył niewolę
w których stały kotły a obok nich kratki ka- i powrócił do Wielkiej Brytanii 22 kwiet-
nalizacyjne. Widać jak kuchnia była za- nia 1945 r. Nawiązaliśmy także kontakt
projektowana - posadzka przy krańcach z wnukiem sierżanta pilota Jana Mikszo,
podnosi się ku górze tak, aby można było który służył w 307 nocnym dywizjonie my-
spłukiwać podłogę i utrzymywać czystość śliwskim „Lwowskich Puchaczy”, a następ-
w kuchni. nie w polskim 305 dywizjonie bombowym
„Ziemi Wielkopolskiej”. Fotorelacja przed-
Podczas usuwania roślinności znale- stawia oczyszczanie podmurówki, oraz
ziono wiele ciekawych przedmiotów za- przedmioty odnalezione podczas usuwa-
równo po jeńcach, jak i po niemieckich
strażnikach z Luftwaffe. Odkryliśmy kilka nia roślinności. ■
przestrzelonych monet, oraz część łyżki Osoby, które chciałyby wesprzeć nasze
z datą 1939 r. i oznaczeniami Luftwaffe. działania prosimy o kontakt z koordyna-
W obozie przebywali głównie lotnicy Ame- torem prac Pawłem Urbaniakiem droga
rykańscy zestrzeleni podczas działań wo- mailowa: [email protected]
jennych nad Europą. Znalezione wieczko lub telefonicznie pod nr 513 059 596
od papierośnicy tylko potwierdza ten fakt,
a znalazcą był najmłodszy uczestnik Zdjęcia: Paweł Urbaniak, Archiwum
prac porządkowych - Jaromir Mytnik. "Gazety Odkrywczej"
Papierośnica należała do sierżanta A. E.
Gray’a, który był pilotem myśliwca w 611 Artykuł ukazał się pierwotnie w 21 numerze
Dywizjonie „Gazety Odkrywczej”.

Myśliwskim RAF. Zaginął, lecąc my-
śliwcem „Spitfire” Vb no W3247 o na-

11

POSZUKIWANIA W POLSCE

Na samym wstępie pragnę po- już na solidnym serwerze – powzięto roz- wanie radości z własnego hobby i uka-
gratulować pomysłodawcom od- mowy o podjęciu współpracy z Muzeum zywanie swojej kolekcji szerokiemu gronu
ważnej inicjatywy. Gazeta dla Okręgowym w Koninie. Po wstępnych odbiorców. Bo chyba właśnie o to głównie
poszukiwaczy „od - do” jest nie- uzgodnieniach nadeszła pora na rozpo- chodzi…?
zmiernie wartościowym źródłem częcie pierwszych wspólnych inicjatyw,
informacji i równocześnie stanowi które podszyte były pewną dozą ogra- Pozyskanie pozwolenia z WKZ (wydawane
nieodzowną pozycję dla wszyst- niczonego zaufania z obydwu stron. Za- często na krótki przedział czasowy, ogra-
kich, którzy (w coraz to większej inicjowano wspólne wykopaliska, legalne niczony obszar, długi czas sporządzenia
w ostatnich latach liczbie) rozpo- poszukiwania, organizowano wystawy – niezbędnej dokumentacji) może skutecznie
częli swoją przygodę z eksploracją. ten czas upływał zaskakująco szybko, ale zniechęcić hobbystów, którzy w większości
i efektywnie. Wkrótce wszyscy przekonali na rozwijanie swej pasji mają czas po godzi-
Należy zwrócić uwagę na potencjał, któ- się, że pod mianem zarówno archeologa nach pracy, trudach dnia codziennego, nie-
ry, przy odpowiednim wsparciu braci eks- jak i poszukiwacza skarbów kryją się nor- rzadko maksymalnie kilka razy w tygodniu.
ploratorów, gazeta ma szansę pokazać, malni ludzie, a nie archeologiczny „beton” Wszystko to pozostawia wiele do życzenia,
a co za tym idzie – wykorzystać w edukacji z obszerną i bogatą kolekcją na Allegro. ale należy wiedzieć i pamiętać, że jednak
poszukiwaczy, i co najważniejsze, walczyć jest możliwość legalnego poszukiwania
o polepszenie sytuacji prawnej w zakresie Wbrew pozorom, obydwa te środowiska i warto tego doświadczać.
poszukiwań przy użyciu detektora metali. mogą doskonale ze sobą współpracować,
Mam nadzieję, że to przedsięwzięcie zyska co niesie korzyść zarówno dla jednej, jak Korzystając z okazji, mam zaszczyt
uznanie wśród poszukiwaczy skarbów. i drugiej strony. To potencjał na swoistą przedstawić kilka słów archeologa Krzysz-
symbiozę. Jednak warto głośno powie- tofa Gorczycy z Muzeum Okręgowego
Chciałbym przedstawić w kilku słowach dzieć, że bez chęci i zaangażowania (ba, w Koninie, któremu niewątpliwie zawdzię-
forum WFEH, jak i jego niespełna sze- jakże banalnie brzmiące słowa), długiego czam udaną i owocną współpracę. Mam
ścioletnią historię. Forum powstało 15 procesu budowania zaufania, jak i zwy- nadzieję, że dzięki niej jeszcze nie raz
czerwca 2007 r. wykorzystując darmowe kłej ludzkiej empatii, nić porozumienia o mnie usłyszycie. Tudek.
strony. Pierwsze lata funkcjonowania były jest zdecydowanie zbyt cienka i nietrwa-
niezmiernie trudne. Po około 3 latach stało ła. Zwłaszcza w obecnych czasach, które „Doczekaliśmy czasów, gdy na temat
uniemożliwiają poszukiwaczom odczu- poszukiwaczy zwoływane są konferencje
z udziałem profesorów uniwersyteckich, po-
słów, urzędników ministerialnych czy innych
polityków, na których emocje nie ustępują tym
na sali sejmowej. Cóż tutaj znaczy mój głos?
Z perspektywy ponad 40 lat terenowych ba-
dań archeologicznych mogę tylko powiedzieć,
że staram się robić swoje. Hienami cmentar-
nymi, bandytami, którzy dla pieniędzy niszczą
dziedzictwo narodowe powinny zająć się od-
powiednie służby. Tysiące uczciwych poszuki-
waczy mogą, tak jak nasza grupa, włączyć się
w projekty, które nie tylko pozwalają zaspokoić
ich zainteresowania, ale wnieść coś cennego
i ważnego, nie boję się tego powiedzieć, dla
narodu. Ostatnie nasze badania pola bitwy
pod Olszowym młynem z 1863 roku uwień-
czone zostały upamiętnieniem tego miejsca
krzyżami oraz tablicą pamiątkową i odbiły
się szerokim echem. Mam nadzieję, że tak
pomyślana współpraca będzie trwać jeszcze

długo.”■
Kilo

Zdjęcia: Archiwum WFEH

12

POSZUKIWANIA ZA GRANICĄ
13

POSZUKIWANIA ZA GRANICĄ

Część pierwsza, czyli jak to się robi w UK. Walijskie (jeśli w Walii) lub Ministerstwo
• przedmiot nie będący monetą, starszy Środowiska (jeśli znalezisko pochodzi
z terenu Irlandii Północnej). Prawo w Szko-
niż 300 lat, w którym złoto lub srebro (cenny cji jest nieco inne, o czym wspomnę jeszcze
w tekście. Sprawa wydaje się więc prosta
Część pierwsza, czyli jak to kruszec) stanowi co najmniej 10% wagi, i oczywista. Mamy w miarę precyzyjnie
się robi w UK. • jedna, z co najmniej dwóch znalezio- zdefiniowane pojęcie, co jest a co nie jest
skarbem i co należy zrobić po jego odkry-
Niemalże każdego miesiąca słychać nych razem monet, starszych niż 300 lat, ciu. Sytuacja w pewnym sensie podobna
coś o nowym, sensacyjnym odkryciu na w których złoto lub srebro stanowi co naj- do tej z Polski, gdzie według przepisów
Wyspach Brytyjskich. Tamtejsze tablo- mniej 10% wagi, skarb należy do państwa, a znalazca musi
bezzwłocznie zawiadomić odpowiedni
idy rozpisują się na temat ujawnionych • jedna, z co najmniej dziesięciu monet, organ. W tym jednak miejscu podobień-
stwo się kończy. Przepisy brytyjskie mówią
skarbów, podkreślając rolę amatorów starszych niż 300 lat,

w ich odnalezieniu. Niemałe znaczenie • każdy przedmiot nie będący monetą,
ma również monetarna wartość znalezisk. starszy niż 200 lat, który jest uznany przez
Każda taka relacja napędza sprzedaż państwo za obiekt podlegający specjalnej
wykrywaczy metali i entuzjazm poszu-

kiwaczy. Niektóre skarby, jak na przy-

2 2A

1 ochronie ze względów historycznych, ar- dalej, że koroner, oprócz odpowiedniego
cheologicznych czy kulturowych (chodzi tu muzeum czy ministerstwa, powiadamia
kład słynne saksońskie złoto, liczone są najczęściej o artefakty prehistoryczne). o fakcie odkrycia także wszystkie osoby,
w milionach funtów, nie wspominając które potencjalnie mogą być z nim zwią-
o niezwykłej wręcz wartości poznawczej Osoba znajdująca skarb ma obowiązek zane. A więc na przykład właściciela
dla nauki. W żadnym europejskim kraju ziemi, na której skarb został znaleziony,
nie ma aż tylu doniesień o tak sensacyj- zgłoszenia tego faktu do biura lokalnego czy każdą inną osobę zaangażowaną
nych znaleziskach. w proces odkrycia. Oficjalnie skarb nale-
koronera, jako urzędnika państwowego, ży już więc do państwa brytyjskiego, któ-
Co sprawia, że odkryć w Wielkiej Bry- re teraz decyduje czy odkryty skarb trafi
tanii jest tak wiele? Czy faktycznie zie- w ciągu 14 dni od dokonania odkrycia, lub do któregoś z muzeów i jeśli tak, to czy
mia brytyjska kryje więcej skarbów niż to muzeum powinno wypłacić nagrodę
jakakolwiek inna w Europie czy nawet na - i tu ciekawostka - od momentu, w którym znalazcom oraz innym osobom powiado-
świecie? Aby odpowiedzieć na to pytanie mionym przez koronera. Dobrze, powie-
powinniśmy najpierw przyjrzeć się brytyj- odkrywca domyślił się, że to co znalazł cie, przecież i w polskim prawodawstwie
skim przepisom, które decydują o tym, co funkcjonuje system takich nagród. Ow-
dzieje się ze skarbem po jego znalezieniu może być skarbem. Koroner powiada- szem – tyle, że w brytyjskim przypadku
oraz regulują kwestię aktywnego poszu- specjalna, niezależna komisja ekspertów,
kiwania zaginionych lub celowo ukrytych mia następnie o fakcie odkrycia główne decyduje o rynkowej wartości znaleziska
zabytków. i taką właśnie, wolnorynkową cenę ustala
muzeum brytyjskie „British Museum” (je- się jako nagrodę. Przepisy nie mówią też
Brytyjskie prawo dotyczące skarbów, tak nic o nielegalności celowych i w pełni świa-
zwany „Treasure Act”, ostatnio modyfiko- żeli odkrycia dokonano na terenie domych poszukiwań zabytków pod warun-
wane w 1996, mówi, że każdy znaleziony kiem, że te prowadzone są z pełną zgodą
„skarb” należy do korony, czyli do pań- Anglii), Na- rodowe Muzeum właściciela terenu i poszanowaniem Kodu
stwa. Skarbem jest:

14

POSZUKIWANIA ZA GRANICĄ

Poszukiwacza, rodzaju wskazówek wypra- korzyści. Te niezwykłe i cenne odkrycia po- sta z południowej Anglii, znalazł ten mają-
cowanych wspólnie przez środowisko de- zwalają bowiem historykom i archeologom cy prawie cztery tysiące lat złoty puchar,
tektorystów, archeologów i rząd. na dokładniejsze badanie śladów przeszło- za który otrzymał nagrodę w wysokości
ści własnego kraju, nierzadko naprowa- 270 tysięcy funtów.
W Anglii i Walii w roku 1997 ustanowio- dzając ich na zupełnie nieznane stanowi-
no specjalną instytucję o nazwie „Portable ska archeologiczne. Wystawiane odkrycia 2/2A w 2009 roku, podczas mię-
Antiquities Scheme” (PAS)1, która jest swo- przyciągają do muzeów zwiedzających dzynarodowego zlotu detektorystów,
istą bazą znalezisk ruchomych i w każdym i inspirują kolejne pokolenia badaczy. na którym swoje spotkanie mieli też pol-
rejonie kraju ma swoich przedstawicie- Także i nielegalne poszukiwania i rozkra- scy poszukiwacze z klubu PHEC Thesaurus
li, którzy są odpowiedzialni za kontakt danie stanowisk archeologicznych, choć te w ramach pierwszych „Poszukiwań Bez
z poszukiwaczami. Detektorysta znajdu- zjawiska nie są wyspiarzom obce, to funk- Granic”, 56 letni Brytyjczyk znalazł bogaty
jący przedmiot zabytkowy, lub taki, co do cjonują jednak w marginalnym stopniu i są
którego nie ma pewności czy jest skarbem
lub zabytkiem, może (nie musi) zgłosić swo-
je znalezisko do przedsta-

3

wyposażony grób saksoński.

wiciela PAS w swoim głośno i wyraźnie piętnowane przez świa- 3 w 2003 dwóch detektorystów wyko-
rejonie, który je opisze i wprowadzi do domych praw i obowiązków poszukiwaczy. pało sygnał, który początkowo wzięli
ogólnokrajowej bazy danych. Jeśli przed- Według oficjalnych danych PAS, co roku w za zgniecioną puszkę Coca-Coli a który
miot zostanie uznany przez PAS za skarb, Wielkiej Brytanii znajduje się blisko tysiąc okazał się być jednym z najciekawszych
rozpoczyna się cała procedura opisana skarbów rocznie, z czego około 10% zna- i najważniejszych zabytków czasów rzym-
powyżej a jeśli nie, to zostaje on zwrócony lazców rezygnuje z jakiejkolwiek formy na- skiej Brytanii.
znalazcy. W Szkocji PAS nie funkcjonuje grody, przekazując cały skarb wybranemu
i znalazca musi natychmiast zadeklarować muzeum. Baza danych powiększa się rocz- 4 w 2006 roku Michael Dark, 60 let-
swoje znalezisko władzom. Inaczej też nie o około stu tysięcy „nowych” zabytków ni mechanik samochodowy, znalazł
przedstawia się sytuacja z systemem na- ruchomych, o których istnieniu zapew- swoją pierwszą złotą monetę w ciągu
gród, ale o tym nie będziemy teraz pisać ne nikt by się nie dowiedział, gdyby nie 25 lat chodzenia z wykrywaczem. Ty-
by skupić się na przepisach obowiązują- niestrudzona praca armii poszukiwaczy dzień później na tym samym polu od
cych w reszcie kraju i by nie być przy tym i zdroworozsądkowe podejście brytyjskie-
posądzonym o powielaniu stereotypów na go rządu, stwarzające możliwość rejestra- krył łącznie 840 złotych celtyckich state-
temat Szkotów. cji znalezisk w bazie danych PAS. Można rów, które muzeum w Ipswich kupiło za 316
się tylko zastanawiać, co by było, gdy taki tysięcy funtów.
Mamy tu więc do czynienia z systemem, system mógł funkcjonować w Polsce.
który nie tylko nie karze poszukiwaczy za- 5/5A w 1992 pewien farmer zgubił na
bytków, ale wręcz nagradza ich inicjaty- W kolejnych częściach cyklu opowiem
wę i pasję. Tym właśnie należy tłumaczyć o tych bardzo znanych brytyjskich skar- swoim polu za domem młotek i wiedząc,
ten niemal niezrozumiały wysyp skarbów bach, które tak potrafią zawładnąć naszą
w Wielkiej Brytanii. Jest to niezwykle liberal- wyobraźnią, ale też o niemal nieznanych, że jego sąsiad posiada wykrywacz metali,
ne i korzystne dla poszukiwaczy prawo, ale a jednak bardzo ciekawych przykładach
też takie, które przynosi państwu wymierne znalezisk, które odkryto na tej prawdziwej poprosił go o pomoc w jego odnalezieniu.
wyspie skarbów. Tymczasem tylko kilka z
1 http://www.dcms.gov.uk/images/research/ nich na zachętę: W ten właśnie sposób, emerytowany
Statistics_Release_Treasure_and_Portable_anti-
ques_2010-2011.pdf. Użyte 01/02/2013 1 w 2001 roku Cliff Bradshaw, detektory- ogrodnik Eric Lawes znalazł prawie 15

tysięcy srebrnych i złotych monet oraz

ponad 200 sztuk biżuterii i kosztowności.

Największy rzymski skarb, jaki do tej pory

odnaleziono.■ cdn.

Zdjęcia: Archiwum prywatne autora

15











POSZUKIWANIA ZA GRANICĄ

HISTORIA PEWNEGO SYGNAŁU –

POCZTÓWKA Z UK.

Słaby, niepewny sygnał w wykrywaczu to dla każdego nic”, który odbył się we wrześniu 2012r na
poszukiwacza codzienność. Większość pomija takie polach w okolicy Luton. Wszystko przebie-
wskazanie i idzie dalej, szukając bardziej pewnego ga sprawnie. Pierścionek został przeka-
zany z zaznaczoną lokalizacją na mapce
celu. Zenon Hruszczak zdecydował się jednak i danymi moimi i właściciela gruntu. Dwa
na sprawdzenie tego, co ma pod sondą… tygodnie później otrzymuję list z British
Museum z informacją, że będą informo-
Lato 2012. Farma w okolicach Lon- się na przekazanie złotka za kilka dni, wać mnie o toczącym się postępowaniu.
dynu. Kończy się dzień. Kilka rzymskich w międzyczasie on zgłasza opis koronerowi Jak napisali tak zrobili... Kilka miesięcy
monet, jakieś sreberko... – to znaleziska i British Museum. Już z opisu wynikało, że później przychodzi list z British Museum
z tego dnia. Wracam do samochodu z wciąż znaleziony przedmiot kwalifikuje się pod z opisem i pierścionek wraca do mnie.
włączonym Etrackiem. Sygnał jakiś dziw- definicję skarbu, według brytyjskiego pra-
nie słaby, jakby wyczuwał zaledwie drucik. wodawstwa. Te- Jak się okazało, eksperci nie byli
Szpadel, but, dalej w dołku... Powtarzam, to lefon do farmera w stanie precyzyjnie wydatować pier-
samo... Krecik ląduje w dołku. Jest! Żółty ko- (właściciela far- ścionka i nie można było udowodnić, że
lor, serce przyspiesza, delikatnie wyciągam my) z informacją ma ponad 300 lat, a więc nie podpada
całą bryłkę ziemi... Delikatnie ją sprawdzam. co i gdzie zostało
Drucik okazał się złotym pierścionkiem z 7 znalezione oraz pod skarb w rozumie-
przezroczystymi kamyczkami. Ogromnie szybkie wytłuma- niu ustawy z 1996r.
podniecony znaleziskiem wsiadam do samo- czenie całej pro- Uradowała mnie ta
chodu. Jubiler – pierwszym drugi, trzeci – cedury. Cieszy nowina. Uff, to bar-
potwierdza, że to złoto i diamenty. Tego sa- się. Cieszymy się dzo upraszcza spra-
mego dnia telefon do FLO1, Juliana Wattersa obaj. W między- wę. Zero formalności
z muzeum w St Albans, który jest czasie podzieliłem się zdawkowo informa- do załatwiania.
odpowiedzialny za kontakt z poszukiwaczami cją na Forum Thesaurus. Bez szczegółów,
na moim terenie i rejestrację znalezisk lokalizacji, wnikania w procedury. Tylko Większość spraw-
w ramach projektu PAS2. Umawiamy fotka. Gratulacje od kolegów. Takie znale- dzających jest zgodna
ziska dają energię nam samym i innym do – pierścień pochodzi z
1 FLO – Finds Liason Officer, archeolog pra- dalszych poszukiwań. XVII wieku, być może nawet końca XVI. Złoto
cujący dla brytyjskiej bazy danych „Portable i siedem diamentów. Dla mnie były to suche
Antiquities Scheme”. Spotkanie z Julianem nie dochodzi fakty. Moje pierwsze złoto i ogromne po-
do skutku z przyczyn od nas niezależnych czucie, że namacalnie dotykam historii. Kim
2 PAS - Portable Antiquities Scheme, brytyjska i przekładamy to na coroczny zlot klubu była właścicielka? W jakich okolicznościach
baza danych dotycząca znalezisk ruchomych, PHEC Thesaurus „Poszukiwania Bez Gra- go zgubiła? Czy płakała po jego stracie? Czy
w olbrzymim stopniu zapełniana przez detek- był to prezent od ukochanego? Pytania mno-
torystów. żyły się w nieskończoność, ale pewnie nigdy

nie znajdziemy na nie odpowiedzi… ■

Zdjęcie: Archiwum prywatne autora.

21

HISTORIA

OSTATNIA TAJEMNICA TEMPLARIUSZY –

CO NAPRAWDĘ STAŁO SIĘ ZE SKARBEM ZAKONU?

Z czego składał się skarb Templariuszy? Czy była to potężna fortuna w złocie,
Święty Graal, relikwie, sekrety mogące wstrząsnąć Watykanem?

A może wcale go nie było? Ania Kochanowska, z detektywistyczną pasją,
tropi zaginiony skarb mnichów-rycerzy.

Wielu z nas pamięta zapewne scenę przyciągać nowych ochotników, otrzy- nieustannie atakowane przez przeważa-
odkrycia skarbu z powieści „Pan Samocho- mując też nadania ziemskie, darowizny jące siły muzułmańskie. Choć oficjalnie
dzik i Templariusze” autorstwa Zbigniewa gotówki, cenne relikwie itp. Zakon rósł europejscy monarchowie składali śluby
Nienackiego. Można śmiało założyć, że w siłę budując kościoły i zamki nie tylko głosząc, że ich jedynym celem jest od-
dziś wielu z nas zawdzięcza tej powieści w Palestynie, ale także w całej Europie, zyskanie Grobu Świętego, wikłali się
swoje zainteresowanie tematem poszu- dzieląc ją na drobne ośrodki administra- w dynastyczne spory i wojny na kontynen-
kiwań ukrytych skarbów. Opisano tam cyjne, zwane komandoriami. Reguła za- cie, pozostawiając walkę o Ziemię Świętą
w naprawdę wciągający sposób, historię konu, opracowana przez świętego Bernar- zakonom rycerskim, takim jak Joannici,
poszukiwań, a następnie odnalezienia da z Clairvaux, zakładała całkowite
w Polsce części legendarnego skarbu ry- ubóstwo pojedynczych zakon- Krzyżacy i właśnie Templariusze. Po-
cerzy-zakonników. Tajemnicze podziem- ników, co nie przeszkadza- zbawieni realnego wsparcia,
ne przejścia i pułapki zastawione przez ło w ciągłym bogaceniu mnisi-rycerze musieli ulec,
budowniczych, sekretne znaki na murach się Templariuszy jako za co zresztą zostali
ich budowli.. Jak jednak było naprawdę? organizacji. Ścisłe za- szybko obarczeni winą
Czy rzeczywiście w Polsce można by zna- sady i świetna admi- przez mocno zawie-
leźć część ich skarbu? nistracja sprawiły, że dzioną ludność Euro-
zaczęto postrzegać py. Zakony rycerskie
A może, choć to pytanie dla wielu zakon jako dobrą zostały powołane
może wydać się herezją, warto spytać czy i bezpieczną lokatę do życia wyłącznie
w ogóle doszło kiedykolwiek i gdziekol- finansów. Templariu- po to by strzec piel-
wiek do ukrycia skarbu zakonu? sze funkcjonowali więc grzymów i walczyć
także jako bankierzy o Ziemię Świętą,
Zakon Ubogich Rycerzy Świątyni Salo- królewscy, a rozległy sys- a więc w momen-
mona, zwany od miejsca swojego pier- tem komandorii pozwalał na cie jej utraty także
wotnego pobytu Templariuszami, powstał prowadzenie międzynarodowych i one teoretycznie traciły ra-
w 1118 roku, podczas burzliwej ery wy- transakcji. Pielgrzym udający się na przy-
praw krzyżowych. Głównym zadaniem kład do Ziemi Świętej mógł zdeponować cję bytu. Zakon Najświętszej Ma-
braci zakonnych było strzeżenie szla- daną sumę w jednej z komandorii przed rii Panny, zwany potocznie Krzyżakami,
ków handlowych i ochrona pielgrzymów swoją podróżą i odebrać równowartość dość szybko znalazł wyjście z tej sytuacji,
w Ziemi Świętej. Nowa formuła mni- kwoty z innej, już po przybyciu na miej- organizując nowe krucjaty na ziemie po-
chów-rycerzy szybko stała się popularna sce. Wpływy z nadań ziemskich czy in- gańskich Prusów i Litwinów. Walka u boku
w całej zachodniej Europie i zakon zaczął nych przedsięwzięć zakonu, zasilały jego Krzyżaków z europejskimi poganami sta-
skarbiec, który z kolei finansował główne ła się z czasem ulubioną rozrywką wielu
zadanie mnichów-rycerzy, czyli walkę świeckich rycerzy z zachodniej Europy,
z niewiernymi w Ziemi Świętej. Również co pozwoliło im na budowę własnego
i w tym aspekcie byli Templariusze wzo- państwa zakonnego na podbitych przez
rem, walcząc, budując nowe twierdze siebie terenach, z dala od czujnego oka
i ginąc w obronie Królestwa Jerozolim- papieża i opinii publicznej.
skiego. Choć wpływy do skarbca były
ogromne, to koszty związane z utrzymy- W 1309 także i Joannici założyli wła-
waniem obecności Europejczyków w za- sne państwo zakonne na zdobytej wyspie
morskim królestwie były równie potężne Rodos, cały czas podkreślając przy tym
i skarbiec nierzadko świecił pustkami. dalszą gotowość do walki o Ziemię Świę-
W 1291 roku nastąpiło ostateczne zała- tą. Niewykluczone, że i Templariusze mie-
manie się sił krzyżowców i wyparcie ich li zamiar założenia własnego państwa,
z Ziemi Świętej. Stało się tak, ponieważ jednak bardziej prawdopodobne jest to,
w tym czasie w Europie znacznie spadło że autentycznie wierzyli w możliwość ko-
poparcie i zainteresowanie utrzymywa- lejnego, wielkiego zrywu Zachodu i chcieli
niem odległego królestwa, które było wrócić do Palestyny na czele nowej kru-
cjaty. Wypadki potoczyły się jednak zu-
pełnie inaczej.

22

HISTORIA

Na początku XIV wieku król Francji Fi- Zachowane akta z procesu pozwalają nie założyć, że jeśli faktycznie udało się fran-
lip IV Piękny miał ambicję stać się władcą nam prześledzić losy około 600 braci, choć cuskim Templariuszom coś ukryć, to musieli
prawdziwie wielkim i zdominować scenę wiadomo, że we Francji przebywało wte- to zrobić właśnie ci uciekinierzy.
polityczną zachodniej Europy. On także dy około trzech tysięcy Templariuszy. Nie
wierzył w możliwość odzyskania Ziemi oznacza to jednak, że większości udało się Oficjalne dokumenty mówią o dwu-
Świętej poprzez zbrojną wyprawę. W tym zbiec. Wiemy, że akcja króla była bardzo nastu zbiegach, choć oczywiście musia-
celu stał się zwolennikiem planu połączenia dobrze przeprowadzona – rozkaz aresz- ło być ich znacznie więcej. Jednak to ta
Joannitów i Templariuszy w jeden zakon, towania Templariuszy został rozesłany do dwunastka wzbudziła specjalne zainte-
na którego czele mógłby stanąć właśnie lokalnych przedstawicieli administracji na resowanie królewskich śledczych i to ich
on jako Rex Bellator – Król Wojenny. Za- miesiąc przed aresztowaniem ze ścisłym ścigano najintensywniej. Dziś nie jesteśmy
równo Templariusze jak i Joannici, mający poleceniem, by nie otwierać zalakowanych w stanie stwierdzić dlaczego tak się dzia-
wtedy swe główne siedziby na Cyprze, kopert przed północą 12 października. Ze ło, ale przewija się związek kilku tych
w rozmowach z papieżem Klemensem V względu na ogromną skalę operacji nie osób z Hugonem de Pairaud, wizytato-
odrzucili te propozycje. Król Filip, nie mo- jest wykluczone, że któryś z królewskich rem zakonu na Francję, drugą postacią
gąc zrealizować swoich ambicji i będąc urzędników złamał zakaz, dowiedział się w hierarchii ważności za wielkim mistrzem.
jednocześnie dłużnikiem Templariuszy, o aresztowaniach wcześniej i podzielił tą To właśnie ten dostojnik był zaangażowa-
postanowił wykorzystać krążące na ich informacją z zaprzyjaźnionym Templariu- ny we wcześniejsze rozmowy z papieżem,
temat plotki i przejąć majątek zakonu. 13 szem. Jeśli jednak tak się stało to musiały zdradzając przy tym sporą świadomość
października 1307r. o świcie, w bardzo to być odosobnione przypadki, albowiem nadchodzącego kryzysu. Jednym ze zbie-
precyzyjnie zaplanowanej operacji, aresz- praktycznie całe kierownictwo zakonu, gów był Humbert Blanc, preceptor Owerni,
towano przebywającego wtedy w Paryżu z wielkim mistrzem Jakubem de Molay który został schwytany dopiero w następ-
wielkiego mistrza zakonu Jakuba de Mo- na czele, wpadło w zastawioną na nich nym roku na terenie Anglii. Jednak najważ-
lay oraz innych francuskich Templariuszy, pułapkę. Niestety nie niejszym wśród uciekinierów był Gerard
oskarżając ich o herezję, czarnoksięstwo, wiemy, co dokład- de Villiers, preceptor (lub były preceptor)
sodomię i całą litanię „grzechów”, które nie znaleziono Francji, a więc prawdziwie gruba ryba. To
miały usprawiedliwić akcję królewskich w donżonie pa- właśnie on wraz z siostrzeńcem Hugona
urzędników. W tym właśnie momencie ryskiej koman- de Pairaud, miał według zeznań jednego
zaczyna się interesująca dla nas kwestia. dorii, w którym z renegatów, Jana de Chalon, zbiec z pa-
Co wpadło w ręce ludzi króla? Wiado- znajdował się ryskim skarbem, tuż przed aresztowaniem:
mo, że centralny skarbiec zakonu znaj- skarbiec fran-
dował się w kwaterze głównej zakonu na cuskich Templa- „Mówił także (Jan de Chalon), że
Cyprze, a ten oczywiście nie podlegał ju- riuszy, i który jed-
rysdykcji francuskiego monarchy. nocześnie pełnił rolę przywódcy zakonu, spodziewając
skarbca królestwa Francji. T a j n o ś ć
W wielu źródłach mówi się o tym, że de całej operacji aresztowania, jak i celowe się problemów, uciekli i że on sam
Molay przewoził z Cypru do Paryża po- zniszczenie ksiąg rachunkowych i innych
tężny ładunek pieniędzy, ale ta wersja nie akt pokazujących stopień zadłużenia Fi- spotkał brata Gerarda de Villiers,
ma żadnego potwierdzenia w źródłach lipa Pięknego u zakonników, sprzyjał ro-
z okresu i wydaje się być współczesnym dzeniu się wielu legend, które do dziś spę- który miał ze sobą 50 koni i słyszał
wymysłem autorów szukających sensa- dzają sen z powiek wielu poszukiwaczy.
cji. Nie było powodu, dla którego wielki Przyjrzyjmy się na chwilę temu, co się stało jak ludzie mówili, że on (de Villiers)
mistrz miałby przewozić taki ładunek na z tymi braćmi, o których z całą pewnością
Cypr, ale do powyższej tezy o przewozie wiemy, że choć na jakiś czas wymknęli się wypłynął w morze z osiemnastoma
pieniędzy jeszcze wrócimy. Póki co, przyj- królewskiej sprawiedliwości. Możemy logicz-
rzyjmy się temu, co stało się we Francji. statkami i że brat Hugon de Chalon

uciekł z całym skarbcem brata Hu-

gona de Pairaud.”

Mamy więc pierwszy trop mówiący
o realnej ucieczce ze skarbem. Jeśli jed-

nak przyjrzeć się bliżej zeznaniom Jana
de Chalon, to okazuje się, że jest on tak-

że autorem jednych
z najbardziej fanta-
stycznych ataków
na swój zakon,
potwierdzających
wszystkie najczar-
niejsze oskarżenia
i plotki. Również
i w przypadku tej
wypowiedzi mamy

do czynienia ze stwier-
dzeniem „słyszałem, że ludzie mówili”,
a więc jest to w najlepszym razie jedynie
powtórzona plotka. Mowę o 18 statkach
również możemy włożyć między bajki –
Templariusze owszem mieli kilka własnych
statków, (gdy były potrzebne większe ich
ilości, wynajmowane je od prywatnych ar-
matorów), ale były to niewielkie jednostki
transportowe i trudno sobie wyobrazić,
żeby zebrano je w jednym miejscu w cza-
sie, gdy ludzie króla, przygotowując się

23















HISTORIA

Krwawa Hrabina
- Elżbieta Batory,
Narodziny Legendy

Historia Polski jest wszystkim znana – Krwawa wampirzyca, niemiecki, łaciński
lepiej lub gorzej – jednak każdy dosko- psychopatka czy może i węgierski.
nale wie, kim był Stefan Batory. Po ślu-
bie z córką Zygmunta I Starego – Anną niewinna Historycy zgodnie wskazują również
Jagiellonką (notabene starszej o 10 lat ofiara spisku? na jej nieprzeciętną skłonność do gniewu
matronie, której – jak głoszą plotki – po- Agnieszka Szewczyk i agresji. Trudno dziś wyrokować jed-
święcił w małżeństwie zaledwie 3 noce bada historię noznacznie, jakie czynniki wywołały te
poślubne, i której namiętnie unikał), siostrzenicy skłonności. Wiadomo natomiast, że
sprawował rządy jako król Polski od roku polskiego króla. w wieku 6 lat była świadkiem publicznej
1576. Jednak, co bardziej nas interesu- egzekucji na dziedzińcu swoich rodziców:
je – miał siostrzenicę Elżbietę, kobietę, Cygana oskarżonego o porwanie dziecka
która stała się czymś więcej niż historią. najpierw łamano kołem, a potem zaszyto
Stała się legendą. Celebrytką tam-
tych czasów. w rozprutym brzuchu konia, by
tam się udusił. Po 7 latach od
O Elżbiecie Batory powiedziano tego wydarzenia uczestniczyła w
już wszystko i wszędzie. Powstały wymierzaniu kary kilkudziesięciu
filmy opowiadające o jej krwawych buntowniczo nastawionym chło-
zwyczajach, napisano książki, pom, którym publicznie obcięto
skomponowano mroczną i piękną uszy i nosy (zresztą na rozkaz
zarazem muzykę. Powstały o niej jej kuzyna). Podkreślić nale-
nawet gry komputerowe (Diablo ży, że ze względu na panujący
II). Jej tajemnica stanowi źródło wówczas ustrój feudalny i nie
inspiracji dla wielu twórczych dzie- przemijające echa dawnej in-
dzin artystycznych. Kim była ko- kwizycji zdarzenia tego rodzaju
bieta okrzyknięta przez potomnych nie były niczym nadzwyczajnym.
krwawym potworem? Jawne egzekucje nie należały
do rzadkości, stając się nie tyl-
Elżbieta Batory urodziła się ko przestrogą dla potencjalnych
w 1560 roku w jednym z europej- nieposłusznych poddanych, ale i
skich rodów dynastycznych (klan formą rozrywki dla gapiów.
Gutkeled, do którego należała
większość szlachty węgierskiej). piękność, co potwierdzają jej liczne por- Obok surowości, sadyzmu
W czasach tych nagminne było wręcz, które przypisuje się dziś
łączenie swoich członków więza- tery. Cechowała ją mleczna cera, kruczo- Elżbiecie, wspomnieć nale-
mi małżeńskimi, co prowadziło do ży również jej nieobyczajność
małej różnorodności genetycznej czarne bujne włosy oraz czarujące oczy. i wyuzdanie. Potwierdzać to miał
potomstwa, a to z kolei wywoły- – jak podają liczne źródła – jej
wało zaburzenia psychiczne, psy- Poczytywano ją za niezwykle olśniewającą romans (miała wówczas 13 lat)
chozy, kalectwa i inne ułomności z miejscowym chłopem, którego
nasilające się z każdym pokoleniem. owocem była córka. By uniknąć
Mówi się, że wśród przodków i krewnych skandalu oddano ją wiejskiej rodzinie na
Batorówny byli schizofrenicy, zboczeńcy wychowanie, czym dyskretnie i skutecznie
i sadyści. Nazywana przez wielu „die Blut- wyciszono wszelkie spekulacje.
gräfin” (Krwawą Hrabiną) za
młodu była uważana za i inteligentną zarazem osobę – zna- Z nieposzlakowaną opinią 15 let-
nia Elżbieta poślubiła dwudziesto-
ła astronomię oraz sześcioletniego wówczas hrabiego

kilka języków:

31

HISTORIA

Ferenca Nàdasdy (Franciszka Nadsady), zachęcając do okrucieństwa i podsuwając zmarszczka przyprawiała ją o smutek, ale
z którym zamieszkała w zamku Sarvar coraz to bardziej pikantne pomysły. Mło- i wielki gniew. Obsesją stały się siwieją-
na Węgrzech, wchodząc jednocześnie da małżonka jakoby chłonęła wszelkie ce włosy, które wyrywała co do jednego.
w posiadanie licznych włości czachtickich. inspiracje i dzielnie wtórowała kolejnym Wciąż poszukiwała nowych sposobów
Małżeństwo nie utemperowało podłego pomysłom. Dziś wielu badaczy historycz- by zatrzymać swą nieprzeciętną urodę,
charakteru nastoletniej dziewczyny, któ- nych poddaje w wątpliwość, czy uczestni- młodzieńczą gładkość i jędrność. Służące
ra coraz częściej skłonna była do nik- czył on w owych potwornych, barbarzyń- godzinami ją czesały, upinały włosy na
czemnych zachowań względem służby. skich zdarzeniach, a nawet wysuwa tezę, różne wymyślne sposoby. Źródła podają,
Gdy mąż wyruszał na wyprawy wojen- że ani on, ani jego matka mieszkająca że pewnego dnia jedna z służących nie-
ne, Elżbieta ponoć oddawała się licznym z Elżbietą nie mieli najmniejszego wpływu chcący szarpnęła swą panią podczas cze-
orgietkom z kobietami i mężczyznami, na okrutną, rządną przemocy hrabinę. sania. Hrabina wpadała we wściekłość
a w wolnych chwilach torturowała służbę i zaczęła katować dziewczynę. Jej krew
na różne wymyślne sposoby. Była bardzo Haniebne czyny Elżbiety Batory prze- prysnęła wprost na twarz Elżbiety. Ścierając
kategoryczną panią domu, kontrolowała stawały być tajemnicą skrywaną za mu- krew zauważyła ponoć, że jej zmarszczki
skutecznie swoją posiadłość, a parobko- rami zamku. Ludzie w coraz to szerszych w tym miejscu stały się jaśniejsze, a skó-
wie byli względem niej pokorni, uniżeni kręgach zaczęli szeptać o morderczych ra gładsza. To wówczas zrodził się w jej
i posłuszni. Na temat tortur stosowanych skłonnościach pani czachtickiej. Zostało to chorym umyśle pomysł, by wykąpać się
przez Elżbietę napisano wiele. Kiedy na poddane publicznej debacie, w której prym w wannie wypełnionej krwią i odzyskać tym
przykład hrabina przyłapała jedną ze wiódł pewien duchowny i uczony Istvan samym dawną urodę. Rozpoczął się czas
swoich służących wyjadającą słodycze, Magyary, który niejednokrotnie zwracał pozyskiwania młodych dziewcząt. Obie-
kazała ją rozebrać, nasmarować mio- się do Franciszka, by poskromił zwyrod- cywano im hojne wynagrodzenie za służ-
dem i pozostawić na dworze na pastwę niałą połowicę. Ksiądz zarzucał hrabinie bę na zamku. Niczego niepodejrzewające
owadów. Innemu, choremu na epilepsję, m. in. to, że wzięła do pomocy kobietę, dziewczęta chętnie godziły się na służbę
włożyła między palce u nóg kawałki pa- którą uważano za okoliczną znachorkę za sowite zarobki, nieświadome okrutne-
pieru zanurzone w oleju, które następnie i czarownicę. Chcąc uniknąć gniewu Elż- go losu, który zdawał się być przesądzony.
podpaliła. Katalog wymyślnych tortur, biety napomniany został również jej mąż. W posiadłości co rusz znikały najpiękniej-
jakim poddawała swoje szwaczki, słu- W obecności wiernych zarzucono obojgu, sze służące, regularnie odnajdywano cia-
żące był ogromny. Dziewczętom, które że dwie służące u nich dziewczyny zmarły ła pozbawione krwi. Szeptano, że w pod-
nie dość starannie obszywały jej suknie, w niewyjaśnionych okolicznościach. Mał- ziemiach zamku z ofiar spuszczano krew,
wbijała szpilki pod paznokcie, zaszy- żonkowie nie kryli oburzenia wobec pu- którą napełniano wannę. Hrabina brała
wała usta lub kaleczyła je nożyczkami. blicznych zarzutów. w niej odmładzającą kąpiel. Po okolicy
Krnąbrne pokojówki oblewała zimną zaczęły krążyć legendy, jakoby dziewczęta
wodą i wystawiała na mróz. Karała za Kiedy w roku 1602 (lub 1604) zmarł padły ofiarą wampira. Rzeczywistość była
najdrobniejsze niedbalstwo. Za źle wy- hrabia Franciszek Nadsady (rzekomo jednak okrutniejsza. Dla bezlitosnej hra-
prasowaną suknię, rzucała rozgrzanym otruty przez żonę), wdowa przeniosła się biny to wciąż było za mało – kąpała się
żelazkiem w winowajczynię. Kiedy nie do Čachtic (Czachtic), gdzie ponoć szał w krwi chłopek aż zapragnęła krwi błę-
można było znaleźć wśród służby żad- zadawania cierpień i zabijania wybuchł kitnej. Dla realizacji bestialskiego planu
nej „zbrodniarki”, Elżbieta wybierała po w niej ze zdwojoną siłą. Hrabina otoczyła otworzyła akademię dla młodych dam.
prostu jedną ze służących, kazała wią- się sprawdzoną świtą – jej pomocnikami Dwór potężnej i wykształconej magnatki
zać jej ręce na plecach i tak długo za- były 3 wierne służące (kobiety podobno był dla okolicznego sąsiedztwa idealnym
ciskać sznur, dopóki ciało dziewczyny bardzo szkaradne, ale o wielkiej sile fi- miejscem dla młodych szlachcianek, pra-
nie zsiniało. Wtedy wkraczała hrabina zycznej i skłonności do okrucieństwa), ka- gnących poprawić swój los, przyswoić
i osobiście chłostała do nieprzytom- rzeł Jàn Ujvari, zwany Fritzko. W otocze- etykietę i nawiązać pożądane kontak-
ności. Od wszystkich służek wymaga- niu hrabiny nie zabrakło również wiernej, ty. Wkrótce i te niewiasty zaczęły znikać
ła bezwzględnie, by goliły łona. Kiedy wspomnianej już, Anny Darvulii, uzna- w niewyjaśnionych okolicznościach.
przyłapała którąś na nieposłuszeństwie, wanej za czarownicę i udzielającej swej Elżbieta stała się zwyrodniałą
wypalano jej włosy. Kiedy któraś z dziew- pani rad jak zachować wieczną młodość. morderczynią i postrachem wśród miej-
cząt chorowała po raz kolejny zostając W życiu księżnej ważną postacią była scowych. Dla zachowania młodości ucie-
w łóżku, hrabina wpadała we wściekłość również jej ciotka, Karla Batory, która or- kała się do najbardziej mrocznych, prze-
– własnymi zębami rozszarpywała piersi ganizowała biseksualne orgie i orgietki. rażających czynów.
związanej i zakneblowanej dziewki. Jak
podają liczne źródła – chłosty, okalecza- Czas Elżbiety wypełniony był nie Tak zrodził się mit o Elżbiecie Bato-
nie, bicie do nieprzytomności było życiem tylko sadystycznymi zabawami, ale ry. A może był to spisek przeciw niej?
powszednim służby Elżbiety. i obawami przed upływającym cza- W którym miejscu należy oddzielić
sem i przemijającą urodą. Wydawa- fakty od fikcji, która tak dobrze się sprzeda-
Powszechnie uznawano, iż po powro- ła krocie z majątku odziedziczone- je od tylu setek lat? Interpretacji wydarzeń
cie z kolejnej wyprawy wojennej hrabia go po mężu na upiększające kąpiele tamtych lat z udziałem Elżbiety jest wie-
Nadsady przyłączał się do sadystycznych i mikstury. Co chwilę przeglądała się
zabaw małżonki. Mówiło się nawet o tym, w lustrze doszukując się kolej- le. Ilu badaczy, tyle opinii.
że on sam rozbudzał w niej mroczną aurę, nych oznak starzenia Gdzie koń-
się, każda nowa

32

















PODRÓŻE

Horn
– Przylądek Strachu

Tu się nie trafia z przypadku. To miejsce nie dla byle kogo i tylko nieliczni chcą się z nim
zmierzyć. Arek Pawełek, w swoim pontonie, podjął to wyzwanie. Na naszych łamach
fascynujące fragmenty mającej się wkrótce ukazać książki.

Nieskończenie brak snu, całą tą sytuację. Cholera! Nie
głęboką, gęstą, wiem gdzie jestem! No niby wiem – Brazo
czarną ciemność Noroeste, ale gdzie jest wejście na kanał
rozświetla tylko Beagle? Powinno być gdzieś tutaj! Mio-
mdła poświa- tam się po powierzchni fiordu. Pionowe
ta moich świateł ściany schodzą wprost do wody. Piętrzą
nawigacyjnych i się w ciemności nade mną - niemi świad-
ostre błyski od- kowie, którzy niejedną tragedię mogliby
ległych latarni. opowiedzieć. Bardziej je wyczuwam, niż
Księżyc zaszedł widzę. Jeszcze ciemniejsze cienie w cał-
przed kwadran- kowitej ciemności. Gęsta ciemność, która
sem, co pogłębiło się materializuje tuż przede mną. Zmu-
wrażenie osamot- szam się do myślenia, zmuszam się do
nienia. Do tego to kombinowania, do otwierania oczu, nie-
cholerne światło nawigacyjne na maszcie malże zmuszam się do oddychania. Oczy
na rufie, które swoim blaskiem oślepia. pieką strasznie. Co chwila tracę świado-
Nie wyłączam go, żeby chilijska Armada mość – oczy otwarte, ale odjeżdżam. Nie
nie pomyślała, że coś mi się stało. Otę- jestem pewien pozycji, więc nie mogę
piały jestem. Myśli kłębią się w głowie jak włączyć autopilota – za wąsko. Na ko-
wrzucone do starej betoniarki. Ile moż- twicę za głęboko – ponad 100 metrów.
na wytrzymać bez snu? Nie wiem. Dużo. Co pewien czas muszę opływać ogrom-
Kiedyś nie spałem przez pięć dni. Ale to ne ławice brunatnic. Jak w nie wpływam,
było w sztormie. Wtedy było to dużo. Te- silnik zmienia głos – śruba zaczyna na-
raz jestem skatowany po trzech. Nawet wijać skórzaste liście. Wtedy manetka
niecałych. Zaraz, ile to dni i nocy już w dół, zetka1 do góry, zapalam światło
płynę? Wszystko mi się miesza… Dzień, na rufie i powolutku, wrzucam wsteczny
noc dzień, druga noc. Teraz jest druga bieg – śruba się uwalnia. Trzymając ją tuż
noc. Drugi dzień już się skończył. Już pod powierzchnią wody idę bardzo wol-
nie wiem w takim razie, czy to dużo, czy
mało. Dwie doby. To raczej mało. Więc 1 Zetka - przekładnia montowana na pawęży łodzi
dlaczego jestem tak zmęczony? Dziesięć motorowej, przekazująca napęd z silnika na śrubę.
lat temu może byłoby to mało. Starzeję Zetkę można podnosić i opuszczać oraz obracać na
się… Jest cisza. Teraz. Względna. Basem prawo i lewo, co pozwala na trymowanie łodzi i ste-
pomrukuje silnik. Fale chlapią. Z cichym rowanie nią. W łodziach wyposażonych w zetkę nie
pluskiem rozbijają się o dziób pontonu. montuje się steru.
Rzut oka na zegary – 5 węzłów. Za szybko.
Za szybko, jak na noc, brak widoczności,
niepewność pozycji, góry lodowe, skały,

41

PODRÓŻE

no naprzód. Wpływam na czystą wodę. cie tracę świadomość. Jest mi już wszyst- Lornetka! Z kompasem. Wezmę, namia-
Opuszczam zetkę i lekko dodaję gazu. ko jedno. Wszystko znika. Przychodzi sen. ry, odczytam charakterystykę i wyznaczę
GPS 2wskazuje pozycję, ale według niego Przestałem się bronić. Właściwie to nie pozycję na mapie. Odnajdę się i dalej
już jestem na brzegu. sen. Majaki. Omamy gwałconego umy- będzie już łatwiej. Nie wiem jak długo
słu. Ostatnim przebłyskiem świadomości spałem. Chyba kilka sekund, ale umysł
- Mucha mierda!!!! - wrzeszczę w ciem- sięgam do przełącznika autopilota. Lor- pracuje jak po dużej dawce amfy. Przez
ność. Sen i otępienie nie odchodzi. netka. Latarnie. O co chodzi? To ma jakiś chwilę. Szybko zabieram się do roboty –
związek... skup się... światło... kompas... lornetka wisi na polerze. Podnoszę ją do
Zmęczenie bierze górę. Wiem, że nie światło... już nie wiem gdzie jestem. Tu- oczu i celuję na pierwsze światło. Błysk
mogę się poddać, ale nie mam już siły. taj? Tam? Wszystko się miesza, znika. nagle znika, przesłonięty czymś czar-
Jak się w tym stanie rozbiję, to mam nie- Odchodzi w głąb, zapada się... namiar... nym. Sekundę później kadłub z hukiem
wielkie szanse na przeżycie. Nie wiem, mapa... lor... i zgrzytem wyjeżdża na skały! Żeby to był
czy przez te cholernie wysokie, piono- sen! Ale tym razem to się dzieje napraw-
we ściany przebije się sygnał z EPIRB-a Budzi mnie przeczucie czającego się dę... Wszystko, całe przygotowania, lata
3 Pewnie nie. A nawet jeśli, to ile czasu w ciemności niebezpieczeństwa. Wiem! marzeń... wszystko w sekundę przelatuje
minie, zanim ktoś się pojawi? Godziny? przed oczami... ■
Dni? Woda ma kilka stopni. Ściany pio-
nowe. Nie dam rady. Przypominam so- Arkadiusz Pawełek (ur. 11 czerwca 1968
bie teraz o tratwie ratunkowej, wciśniętej we Wrocławiu) - polski podróżnik, żeglarz,
między obudowę silnika a siedzenie... nurek, alpinista. Jako drugi człowiek na
Jest nadzieja. Ale spać się i tak chce... świecie (pierwszym był francuski żeglarz
biję się z całej siły po twarzy. Kaptur sztor- Alain Bombard w 1952 roku, samotnie
miaka łagodzi uderzenia. Otwartą dłonią przepłynął Atlantyk pontonem „Cena stra-
biję się po udach. Stoję już przy sterze, bo chu”. W 2008 – ekspedycja „Akuna Horn
na siedząco dawno bym usnął. Ale to też Expedition” - samotnie opłynął przylądek
przestało działać. Nogi uginają się pode Horn otwartą łodzią pontonową.
mną. Nie wiem kiedy padam na pokład.
Upadając wyciągam zrywkę – silnik po Zdjęcia: Arek Pawełek
paru sekundach milknie. Uderzyłem się o
zbiornik paliwa przywiązany do pokładu i SKLEP TURYSTYCZNO-SPORTOWY
to mnie budzi. Ze dwie minuty nie chce się
spać. Gdzie ten cholerny Beagle! Wydaje ul. Sukienników 4
mi się, że kręcę się w kółko. Nie wiem, 89-600 Chojnice
czy nie jest tak naprawę. Przed dziobem Tel. 696 055 556
co chwila wyrastają ciemne kontury skał.
Sen, czy jawa? Na wszelki wypadek kręcę Czynne:
sterem jak oszalały. W pewnym momen- Pn-Pt 10-17.30
Sob 9-13
2 GPS - Global Positioning System - System nawi-
gacji satelitarnej; odbiornik elektroniczny pokazują- www.sport-turystyka .com
cy na ekranie współrzędne geograficzne, w którym
urządzenie się znajduje. Niektóre modele wyposażo-
ne są w mapy wbudowane w pamięć urządzenia. Po-
zycja obliczana jest na podstawie sygnałów odbiera-
nych z sieci satelitów systemu GPS. Mapy papierowe
(tradycyjne) muszą być skalibrowane do pracy z GPS
– muszą być opracowane w odpowiednim układzie
odniesień, np. WGS84 – najczęściej spotykany.

3 EPIRB - Emergency Position Indicating Radio Bea-
con –Satelitarna radioboja ratunkowa. Urządzenie do
wzywania pomocy, wysyłające sygnały do satelitów
krążących na orbicie. Satelita, po odebraniu sygna-
łu wzywania pomocy, przekazuje go do naziemnego
centrum koordynującego akcję ratunkową, podając
pozycję jednostki oraz jej kod wywoławczy.

42

TESTY I RECENZJE

i zapominając o bożym świecie. To ob-
razy nie raz lepsze niż te z filmów przy-
rodniczych.

W Poszukiwaniu Sprzętowego Graala Niektóre znaleziska bardzo pobu-
dzają wyobraźnię. Udając się w okoli-
- Na Tropach Przeszłości z XP Goldmaxx Power. ce związane z jakąś bitwą, czytam, kto
tam walczył, kiedy, z kim…. Wówczas
Wielu poszukiwaczy często zmienia swój sprzęt. Jednak prędzej każdy odnaleziony przedmiot to mały
wehikuł czasu. Nawet małe łuski mają
czy później warto się zastanowić czy może mamy już w ręku ten w sobie ogromny zasób informacji –
wybita data opowiada historię. Różne
optymalny. Tomasz Bochiński opisuje swoje spostrzeżenia z pracy wojska, w różnych okresach czasu uży-
wały innej broni. Najcenniejszym moim
z mało znanym a na pewno ciekawym wykrywaczem. znaleziskiem jest moneta – 3 kopiejki
z 1915 roku. Niby taka zwyczajna, mała
Po kilkudziesięciu latach życia łażenie z wykrywaczem po lasach i po- moneta. Znaleziona tuż przed pru-
w mieście udało mi się spełnić marzenia lach, że chciałem mieć naprawdę dobry skim okopem. Kopiejka jest nietypowa.
i wyprowadzić na wieś. Uznałem, że to sprzęt, żeby przejść po danym miejscu Z małą dziurką…, która idealnie pa-
wstyd nie znać dokładnie swojej okolicy, raz a dobrze (czasem 2-3razy, w po- suje do czubka (pocisku) Mausera.
małej ojczyzny – co w sobie kryje, jaką przek, po orce). Kiedy ją znalazłem miałem wrażenie,
ma historię, co ciekawego można poka- że przenoszę się w czasie… Wyobraża-
zać w niej gościom. Łaziłem i jeździłem Poszukiwania z użyciem wykrywa- łem sobie, jak ten żołnierz biegł kilkaset
więc po okolicy niemało. cza okazały się dla mnie tym, czego metrów szturmując okopy. Zabrakło mu
sam poszukiwałem od wielu lat. Od dosłownie kilku kroków, żeby bagne-
W czasie jednego ze spacerów dzieciństwa uwielbiałem obcowanie tem przebić wroga, może żeby przeżyć.
z moim kilkuletnim synkiem natknąłem z przyrodą, uciekałem od zgiełku wielkich Z przestrzeloną kopiejką w drżącej dło-
się na piwnicę pośrodku pól i łąk. Tylko betonowych miast i cywilizacji. Interesuję ni usłyszałem wybuchy szrapneli, szcze-
tyle zostało z dawnego gospodarstwa, się historią, lubię czytać – szczególnie kanie maxima, krzyki umierających.
które pewnie kiedyś tu stało. Pośrodku biografie, pamiętniki, lubię pojeździć au- To mnie zachęciło do głębszego zain-
z ziemi coś wystawało – ot taki szklany ka- tem 4x4 po bezdrożach, wpatrywać się teresowania się tą bitwą i żołnierzami
łamarz. Zaciekawiło mnie to. Po powro- w mapy. To wszystko połączyło się z lat 1914-1918, wojną, która dała nam,
cie do domu zacząłem szukać w Interne- w jedno z nową pasją eksploracji Polakom, 21 lat niepodległości.
cie informacji na ten temat. Dowiedzia- i sprawia mi mnóstwo przyjemności
łem się, że to dół od lampy naftowej. No i satysfakcji. To, że po wielu godzinach Co dla mnie znaczy dobry sprzęt?
i wyobraźnia zaczęła pracować. II wojna w siedzącym trybie (powiedziałbym Dostosowany do danych warunków i sku-
światowa, ukrywający się ludzie, na pew- stresującym, ale kto takiego nie ma…) teczny. „Moje” pola są pełne drobnego
no ukryte, zakopane złoto… Wiele wie- przed monitorem, wykrywacz zapewnia żelaza, gwoździ, podkładek, odłamków z
czorów spędziłem na przeglądaniu stron, niezbędny ruch, odstresowanie – o tym wielu wojen. Mam już dwa młotki 5kg,
forów związanych z poszukiwaniami chyba nikogo przekonywać nie trzeba. dwa 1,5kg…Dlatego też zdecydowałem
w glebie. Bardzo szybko zdecydowałem To szczegół, który sprawia, że w wol- się na wybór wykrywacza, który dobrze
się na zakup wykrywacza. To był impuls. ny dzień, bladym świtem jadę na pole pokaże kolor wśród drobnego żela-
Swój pierwszy wykrywacz sprowadzony i 6-9h chodzę w te i wewte – wydawać za. Moje wcześniejsze wykrywacze, jak
z dalekiego wschodu szybciej odesłałem, by się mogło bez celu. Przy okazji ob- i testowany sprzęt znajomych nie radziły
niż zamówiłem. Nie nacieszyłem się nim serwuję przyrodę – patrzę na sarny, sobie z tym zupełnie. Wystarczyła mała
długo – był nieprecyzyjny, złotą obrączkę ptaki, płoszę dziki. Niesamowite widoki stalowa podkładka, niewielki gwóźdź
wykrywał z 3-4 cm. Potrzebowałem cze- wymuszają noszenie ze sobą aparatu 3cm obok monety i przy minimalnej nie-
goś lepszego. Był kolejny i kolejny…, ale i pstrykanie fotek, uwieczniających za- mal dyskryminacji… cisza. Zaznaczam,
żaden nie odpowiadał mi do końca. Do- chodzące słońce, las tuż przed burzą, czy że nie miałem w ręku żadnego wykrywa-
szedłem do wniosku, że jak już coś robić, kolorowego żuka. Nie raz stoję oparty cza, który by kosztował więcej niż 1500zł.
to na poważnie. Tak mi się spodobało o szpadelek, wpatrując się w cudne widoki Sprawdziłem i przetestowałem wiele
urządzeń w tych granicach cenowych, m.
in. ACE250, ACE200, X-terra 30, Whites
Coinmaster, Tesoro Eldorado, Penetrator.

43

TESTY I RECENZJE

Lektura wielu forów, setki przeczytanych sku, ale po polsku nigdy – kupiłeś sprzęt 4. GROUND
postów, i obejrzanych filmików na YouTu- z drugiej ręki bez instrukcji, chcesz ją mieć?
be skłoniły mnie do zakupu XP Goldmaxx Płać… Za kilka stron suchego tłumaczenia. – bardzo ważne ustawienie, nie zalecam
Power. Teoretycznie miał pokazywać mo- Żeby stroić wykrywacz, trzeba zrozumieć, raz ustawić i tak ciągle chodzić. Co
netę obok gwoździa, praktycznie… robi po co są pokrętła. Trochę teorii plus moje prawda, na początku łatwiej się osłu-
to znakomicie. Zanim GMP (tak w skró- wnioski. chać jak się mało kręci gałkami, ale to
cie nazywany jest w Internecie Goldmaxx tylko na początku. Ustawienie gruntu
Power) do mnie dotarł, z filmików znałem 1. SENS nie jest proste i nigdy nie wiadomo czy
na pamięć jego dźwięki i wiedziałem jak zrobiliśmy to idealnie. Tu wydaje mi się,
ustawiać na początek. Na pierwszy wypad – czułość – jednocześnie włącznik. Akurat na że wskazane jest dla XP zrobienie funk-
w teren wybrałem łąkę znajomego, między zdjęciu ze strony producenta czerwone pole cji automatycznego śledzenia gruntu.
dwoma laskami z okopami z I wojny świa- jest niewidoczne, zasłania je pokrętło… Niemożliwe jest, żeby człowiek był w tej
towej. Wcześniej bardzo dokładnie obszu- i bardzo dobrze, rzadko tam się zapusz- kwestii lepszy od szybkiego mikropro-
kałem teren X-terrą. czam. Na czerwonym polu na zasięgu zy- cesora… Jest już jeden producent, który
skujemy mało, za to robi się „głośno”, produ- usunął ze swojego wykrywacza ręczne
Zaczęło się dobrze. Pierwsze uruchomie- cent zaznaczył nastawę fabryczną tuż przed strojenie do gruntu, zastępując je dobrze
nie w terenie, 3 kroki od auta – mocny sygnał. czerwonym polem. Zauważyłem, że na polu działającym automatycznym. W GMP
Nie byłem pewien, czy już kopać, bo dołek zaśmieconym drobnym kolorem, to na godz. strojenie do gruntu nie jest skompliko-
na sztych, a „coś” jest głębiej. Sięgnąłem po 13 jak ustawimy nie będzie za mało. Warto wane, ale ma ogromny wpływ na zasięg
szpadel. Było warto. Znalazłem wrześniowy to testować w czasie poszukiwań. Jak się na trudnych glebach (np. mokrych czar-
guzik, sygnatury 28 39. wzbudza na „byle czym” zmniejszamy. noziemach, glinie). Możemy zyskać kilka
Jak teren czysty – ustawiamy czerwone pole. centymetrów zasięgu. W praktyce ja
Wyniki przeszły moje najśmielsze osobiście stroję jak najbardziej
oczekiwania, więcej kolorowych drobia- 2. IRON VOLUME w lewo. Jak najbardziej, tzn. zaczynam
zgów wyjąłem poprawiając X-Terrą… od ok. godz. 10 i minimalnymi ruchami
Ustawienia początkowe miałem według – najpierw kilka słów małej dygresji – XP kręcę w prawo do momentu, aż mi nie
porad znalezionych w necie. Niezbyt do- projektując GMP chyba chciało stworzyć piszczy na pustą glebę. Można pomóc
bre… Nie polecam. Na wielu forach wykrywacz z ustawieniami, jakie stosują sobie tzw. pompowaniem. Nie przy sa-
użytkownicy pytają o ustawienia. Praw- zaawansowani poszukiwacze. Oznacza mochodzie, tylko na polu, które zamie-
da jest taka, że GMP ma sporo ustawień, to tyle, że nie ma w nim dyskrymina- rzam spenetrować. Jak będzie za bar-
ale jak jest „dobry” sygnał do 15cm… to cji wybiórczej, dyskryminacji żadnego dzo w prawo – zapomnij o wykopaniu
nie ma mowy, żeby go nie usłyszeć przy metalu kolorowego, bo nie powinno się cienkiego sreberka (jak jest ze złotem
najgorszych nawet nastawach. Ale co omijać żadnego sygnału na kolor. Dys- nie wiem, nie znalazłem). Jak teren jest
z sygnałami 20-25cm pod ziemią, drobny- kryminować GMP można tylko żelazo, za zaśmiecony kawałkami folii aluminiowej,
mi monetami? Tu już trzeba mieć dobrze to ze znakomitym skutkiem. Iron Volume to możemy ją wyciszyć kręcąc grunt na-
dostrojony sprzęt, co nie jest wcale trudne to głośność sygnału pochodzącego od wet na godz. 13-14, ale wtedy tracimy
i postaram się to opisać. To nauka wynie- żelaza, stali i to od nas zależy, czy chce- to, co tygrysy lubią najbardziej.
siona z wielu godzin w terenie i porad kilku my je słyszeć czy nie.
zaawansowanych użytkowników GMP. Na 5. SILENCER
pewno część moich rad niektórym się nie 3. IRON THRESHOLD –
spodoba, nie zgodzą się ze mną, więc za- – to nic innego jak filtry wspomagające
znaczam – to wyłącznie moje wnioski. tym pokrętłem ustawiamy, kiedy duże dyskryminowanie żelaza. Na początek
żelazo piszczy nam jak kolor. Czyli po- można i na II (filtr podwójny), szczegól-
Nie jest to instrukcja, ale może taki mój mijamy np. ćwiartki podkowy (ustawie- nie jak teren jest zaśmiecony żelaznymi
mały protest. nie ok. 15), ale kopiemy połówki. Jest odłamkami, ale kiedy teren zaśmiecony
jeszcze ustawienie AUTO, raczej nie- drobnym kolorkiem typu folie Alu, moż-
Zagraniczni producenci na swoich używane, ale na AUTO można uniknąć na na ustawić na 0. Silencerem można
stronach udostępniają instrukcje po angiel- kopania koksu, żużlu, który piszczy jak zrobić tryb dwutonowy, jednak nie je-
piękna srebrna moneta. Jednak wtedy stem zwolennikiem kastracji.
pozbywamy się pięknej cechy GMP – już
nie usłyszymy monety obok, zardze- 6. PRZEŁĄCZNIK
wiałego gwoździa. Jest to sprawdzone KANAŁÓW
doświadczalnie (nie w powietrzu). Kiedy
nie chcę kopać nawet połówek podków, (i częstotliwości) jest po to, żeby dwa
daję na maxa w prawo. Oczywiście, GMP mogły chodzić koło siebie.
podkowa to tylko taki przykład, ale ob-
razuje pewną objętość metalu. Tyle z teorii, tyle z moich wniosków,
co do ustawień. A jak mi się chodzi
z GMP? Przyjemnie i lekko, chociaż

44