ebook รายงานการวิเคราะห์ความเสี่ยงเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมายฯ

กรมการขนส่งทางราง
กระทรวงคมนาคม

รายงานการวิเคราะหค์ วามเสยี่ ง
เพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย
/ระเบยี บ/คูม่ อื และระดบั การใชบ้ งั คับ
ในระบบรถขนสง่ ทางราง

จดั ทาโดย

กองมาตรฐานความปลอดภัยและบารงุ ทาง
กรมการขนส่งทางราง



สารบัญ

1 หลกั การและเหตผุ ล 1

2 วัตถปุ ระสงค์ 3

3 ข้นั ตอนการดาเนนิ งาน 5

4 การจดั ทากรอบมาตรฐานของประเทศ 7

5 ตัวรถขนสง่ ทางรางและสว่ นประกอบ 10

6 หลกั การกาหนดมาตรฐานและรปู แบบ 32
ของเอกสารมาตรฐาน (Deliverables)

7 หลักการประเมนิ ความเสยี่ ง 39
(Risk Assessment)

8 ผลการประเมนิ ความเสย่ี ง 58

1 รายงานการวเิ คราะหค์ วามเส่ยี งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มือ
และระดบั การใชบ้ ังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง
หลักการและเหตผุ ล

รายงานการวิเคราะห์ความเสยี่ งเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มอื 2
และระดับการใชบ้ งั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

กรมการขนส่งทางราง (ขร.) มีความจาเป็นต้องจัดลาดับความสาคัญในการ
จัดทามาตรฐานด้านรถขนส่งทางราง ประกอบการดาเนินงานการนาไปกากับ
การขนส่งทางรางโดยผู้ประกอบการใหม้ ีคุณภาพและปลอดภัยมากที่สุด

เน่ืองจากมีมาตรฐาน/คู่มือ/แนวทาง ท่ีต้องจัดทาเป็นจานวนมาก การวิเคราะห์
ความเสี่ยงเป็ นเคร่ืองมือหน่ึงในการจัดลาดับความสาคัญท่ีเป็ นท่ียอมรับ
ในวงกว้าง โดยจะได้ใช้ประโยชน์ในการจาแนกระดับการใช้บังคับของคู่มือ /
ขอ้ กาหนด/แนวทาง ระหวา่ งใหเ้ ป็นกฎหมาย ขอ้ บังคับ (Regulation) หรือเป็น
ระดับคูม่ อื /แนวทางดาเนินการ ตามความสมคั รใจ (Voluntary)

ผลจากการประเมินความเสี่ยงจะทาให้ได้ชุดอุปกรณ์สาคัญ (Components)
เพื่อพิจารณาระบุใน (ร่าง) กฎกระทรวงกาหนดคุณลักษณะรถขนส่งทางราง
ทจี่ ะรับจดทะเบยี น พ.ศ. .... ตอ่ ไป ซ่งึ เป็นอานาจหน้าท่ขี อง ขร.

3 รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสี่ยงเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู อื
และระดับการใชบ้ ังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง
วัตถปุ ระสงค์

รายงานการวเิ คราะห์ความเส่ยี งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื 4
และระดับการใช้บังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

เพื่อสืบค้นสาเหตุการเกิดอุบัติเหตุ และเตรียมมาตรการ
ปอ้ งกันเพ่ือลดความสูญเสียจากการบกพร่องของระบบ
หรืออุปกรณ์

เพ่ือใช้ประกอบการพิจารณากาหนดความสาคัญการจัดทา
ม า ต ร ก า ร ห รื อ ม า ต ร ฐ า น เ พ่ื อ ใ ช้ ก า กั บ ดู แ ล ใ ห้ ร ถ ข น ส่ ง
ทางราง ทัง้ การขนส่งสนิ คา้ และผูโ้ ดยสารมคี วามปลอดภัย

ส่ ง เ ส ริ ม ใ ห้ ผู้ ป ร ะ ก อ บ ก า ร ( Operator) มี จิ ต ส า นึ ก
ด้านความปลอดภัยที่ดียิ่งขึ้น โดยตระหนักถึงความสาคัญ
ของการควบคุมความเส่ียง

ทัง้ น้ี การประเมินความเสยี่ ง (Risk Assessment) เพ่ือหาระดับ
ความเสี่ยง โดยทั่วไปจะมีพ้ืนฐานจากองค์ประกอบ 2 ประการ
ได้แก่ โอกาสที่จะเกิดความเส่ียง (Likelihood) และผลกระทบ
ท่จี ะเกิดขนึ้ (Impact)

5 รายงานการวิเคราะห์ความเสีย่ งเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื
และระดับการใชบ้ งั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง
ขัน้ ตอนการดาเนนิ งาน

รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสี่ยงเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู อื 6
และระดับการใชบ้ ังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล ช นิ ด ข อ ง ร ถ ทบทวนความรู้ด้านองค์ประกอบรถ
ขนส่งทางรางในประเทศไทย ข น ส่ ง ท า ง ร า ง ด้ า น วิ ศ ว ก ร ร ม
และองค์ประกอบที่เก่ยี วข้อง โดยเฉพาะรถขนส่งทางรางท่ีใช้ใน
ประเทศไทย
ทบทวนกฎหมาย ข้อกาหนด
และคู่มือ ที่เก่ียวข้องกับการ ท บ ท ว น ค ว า ม รู้ ด้ า น ห ลั ก ก า ร
ประเมินความเสี่ยงรถขนส่ง ก า ร ป ร ะ เ มิ น ค ว า ม เ ส่ี ย ง แ ล ะ ค ว า ม
ทางรางในตา่ งประเทศ ป ล อ ด ภั ย ใ น ร ถ ข น ส่ ง ท า ง ร า ง
ในต่างประเทศ
สรปุ ผลการวิเคราะหแ์ ละ
ประเมนิ ความเสี่ยง จั ด ท า แ บ บ ป ร ะ เ มิ น ค ว า ม เ สี่ ย ง
ในรูปแบบแบบสอบถามออนไลน์
เพ่ือการนาไปประยกุ ตใ์ ชง้ าน

7 รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสยี่ งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดบั การใช้บงั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

การจัดทากรอบ
มาตรฐานของประเทศ

รายงานการวิเคราะหค์ วามเสีย่ งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คูม่ ือ 8
และระดับการใช้บงั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ตามผลการศึกษา “แผนพัฒนามาตรฐานด้านระบบรางของประเทศไทย”
โดยสานักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร (สนข.) เมื่อปี 2560
ได้ ท บท ว น ก ร อ บม า ต ร ฐา น ขอ งต่ า งป ร ะ เ ท ศ / ก ลุ่ ม ป ร ะ เ ท ศ ไ ด้ แ ก่
กลุ่มประเทศสหภาพยุโรป ประเทศสหรัฐอเมริกา สาธารณรัฐประชาชนจีน
มาเลเซีย สาธารณรัฐเกาหลี ญี่ปุน่ ได้ข้อสรุปกรอบโครงสร้างมาตรฐาน
(Standardization Platform) คือ โครงสร้างการบังคับใช้มาตรฐานสามารถ
แบง่ ได้ 2 สว่ นหลัก คอื

มาตรฐานท่ีสามารถบังคับใช้ตามกฎหมาย (Mandatory) ประกอบด้วย
กฎหมายพระราชบัญญัติ (Acts) ประกาศกฎกระทรวง (Decree)
ข้อกาหนด (Regulations) และคุณลักษณะเฉพาะ (Specifications)
ถือเป็นมาตรฐานท่ตี อ้ งปฏิบตั ติ าม มีอานาจในการบงั คบั ใช้ตามกฎหมาย

มาตรฐานประเภทมาตรฐานทางเทคนคิ (Technical Standard) มาตรฐาน
ผลติ ภัณฑ์ (Product Standard) และคมู่ ือ (Manual) มาตรฐานประเภท
นี้ เ ป็ น ม า ต ร ฐ า น ท่ี ข้ึ น อ ยู่ กั บ คว า ม ส มั คร ใ จ ห รื อ คว า ม พึ ง พอ ใ จ ข อ ง
ผทู้ ี่จะนาไปใช้งาน (Voluntary)

9 รายงานการวิเคราะห์ความเสย่ี งเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มือ
และระดับการใชบ้ ังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

โ ด ย ร า ย ล ะ เ อี ย ด ข อ ง หั ว ข้ อ ส า คั ญ ใ น แ ต่ ล ะ ด้ า น ย ก ร่ า ง ต่ อ ไ ป นั้ น
ได้ทาการศึกษาแยกตามความเชี่ยวชาญและองค์ประกอบของโครงสร้าง
พ้ืนฐาน ระบบราง รถขนส่งทางราง ระบบไฟฟา้ และอาณัติสัญญาณ
ซึ่งเม่ือพิจารณาควบคู่กับกฎหมายท่ีมีอยู่เดิม ต้องผ่านกระบวนการ
ผ น ว ก ร ว ม เ พื่ อ ใ ห้ มี ค ว า ม ส อ ด ค ล้ อ ง ทั น ส มั ย แ ล ะ มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ยิ่ ง ข้ึ น

(Consolidation & Harmonization) ดงั ภาพ

ทั้งนี้ เพื่อใช้ในการควบคมและกากับดูแลอย่างมีประสิทธิภาพ โดยมี
เปา้ หมายหลัก 2 ประการ คือ

1 เพื่อความปลอดภัยและน่าเชอื่ ถอื
2 เพื่อความพึงพอใจของผูใ้ ชบ้ รกิ าร (Serviceability) ดังรูป

รปู ที่ 1 แสดงกระบวนการยกรา่ งมาตรฐานท่มี ุ่งเนน้ กระบวนการ
Harmonization กบั มาตรฐานต่าง ๆ ในโครงสร้างเดิม

รายงานการวิเคราะห์ความเสี่ยงเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู ือ 10
และระดบั การใช้บังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

ตวั รถขนสง่ ทางราง
และสว่ นประกอบ

11 รายงานการวเิ คราะห์ความเสีย่ งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มอื
และระดับการใชบ้ งั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ตัวรถขนสง่ ทางรางและสว่ นประกอบ

ดว้ ยเทคโนโลยีการออกแบบและการผลิตในปัจจุบัน ทาให้มีรูปแบบของรถ
ขนส่งทางรางท่ีหลากหลายเพื่อตอบโจทย์ลักษณะการใช้งานมากย่ิงข้ึน
อย่างไรก็ตาม รถขนส่งทางรางจะมีองค์ประกอบสาคัญด้วยกัน 3 กลุ่ม
ได้แก่

กลุ่มโครงสร้างความแข็งแรงตัวถัง ช่วงล่างและระบบขับเคลื่อน
(structural, running gear and suspension) ประกอบไปด้วย

โครงรถไฟ (main frame)
ตวั รถไฟ (car body)
โบกี้ (bogie)
เบรค (brake)
ชดุ ลอ้ (wheelset)
อปุ กรณ์ต่อพ่วง (coupler) เป็นตน้

กลมุ่ งานระบบทางกลและไฟฟา้ ในตวั รถไฟ (M&E system) เช่น

ประตหู น้าตา่ ง (doors & windows)
ระบบห้องน้า (toilet system)
ระบบให้แสงสว่าง (lighting system)
ระบบปรับอากาศ (air conditioning system)
ระบบหมุนเวยี นระบายอากาศ (ventilation system)
ระบบนแู มติกส์ (pneumatic system)
ระบบขับเคลอื่ น (traction)
ดา้ นนอกตวั รถไฟ (car exterior)
หอ้ งโดยสาร (passenger cabin) เป็นต้น

กลุ่มระบบควบคุมและความปลอดภยั (Control and Safety system) เชน่

ระบบควบคุมตา่ งๆ เกย่ี วกบั การเดินรถ
รปู แบบห้องพนกั งานขับรถไฟ (driver cab layout)
ระบบปอ้ งกนั เพลิงไหม้ (fire prevention)
อุปกรณเ์ พื่อความปลอดภยั (safety devices)
แผนการดาเนนิ งานในสภาวะฉุกเฉนิ (emergency situation plan)
เป็นต้น

รายงานการวิเคราะหค์ วามเส่ยี งเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คูม่ ือ 12
และระดบั การใช้บงั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

รปู ที่ 2 กลุ่มองค์ประกอบท่ีสาคญั ของรถขนสง่ ทางราง

เ มื่ อ พิ จ า ร ณ า ร ถ ข น ส่ ง ท า ง ร า ง แ ต่ ล ะ ป ร ะ เ ภ ท จ ะ พ บ ว่ า มี อ ง ค์ ป ร ะ ก อ บ
ที่แตกตา่ งกันไปตามแตล่ กั ษณะของการใชง้ าน ยกตัวอย่างเชน่

รถจักรจะมีองค์ประกอบสาคัญคือ โครงประธาน ห้องคนขับ เคร่ืองยนต์
ระบบขับเคล่ือนและระบบเบรก และในบางกรณีอาจมีระบบจัดเก็บ
กระแสไฟฟา้

แต่ในส่วนของตู้รถไฟโดยสารนั้นจะมีองค์ประกอบอื่นๆแตกต่างกัน เช่น
ระบบปรับอากาศ เบาะที่น่ังผู้โดยสาร ระบบห้องน้า และอื่นๆ ดังตัวอย่าง
ใน รูปท่ี 3 - 5 และตารางที่ 1 แสดงรายละเอียดองค์ประกอบและส่วน
ควบรถขนส่งทางรางที่ครอบคลมุ รถขนส่งทางรางทกุ ชนิด

13 รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสี่ยงเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คูม่ ือ
และระดบั การใชบ้ ังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

รปู ที่ 3 องค์ประกอบสาคญั ของรถขนส่งทางรางประเภทรถจกั ร

(ทีม่ า visualdictionary.com)

รปู ท่ี 4 องค์ประกอบของโครงสรา้ งตูร้ ถไฟโดยสาร

(ทีม่ า visualdictionary.com)

รายงานการวเิ คราะห์ความเส่ียงเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มือ 14
และระดบั การใช้บังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

Roof

HVAC System

Car body

Seat / Handrail /
Luggage Compartment
Air Brake

Bogie

รปู ที่ 5 องค์ประกอบสาคญั ของรถขนส่งทางรางประเภทรถโดยสาร

รูปท่ี 6 ตวั อย่างองคป์ ระกอบของระบบตา่ งๆบนตัวรถไฟ

15 รายงานการวเิ คราะห์ความเสี่ยงเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดับการใช้บังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

Lighting

Wall Handrail
Door Window

Floor Seat

รูปท่ี 7 ตวั อยา่ งองคป์ ระกอบภายในของรถไฟโดยสาร

Glass

Flush Toilet

Sinks Bio Toilet

รูปท่ี 8 ตัวอยา่ งห้องน้าของรถไฟโดยสาร

รายงานการวิเคราะห์ความเส่ียงเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มอื 16
และระดับการใชบ้ ังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

รปู ที่ 9 ตัวอย่างถงั เก็บน้าบนรถไฟ
รูปที่ 10 ตวั อย่างถงั น้ามันเช้ือเพลิงบนรถไฟ

17 รายงานการวิเคราะห์ความเสยี่ งเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คูม่ อื
และระดับการใช้บงั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

รูปท่ี 11 ตัวอยา่ งทางเดนิ ระหว่างตู้รถไฟ (Gangway)

รูปที่ 12 ตวั อยา่ งของขอพ่วงรถไฟ (coupler)

รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสีย่ งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คูม่ ือ 18
และระดับการใช้บังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

รปู ที่ 13 ระบบปรบั อากาศของรถไฟโดยสาร (HVAC System)

สาหรับรถไฟขนสินค้านั้นจะมีองค์ประกอบน้อยกว่ารถไฟชนิดอื่น
โดยมีองค์ประกอบหลักคือ โครงประธานและชุดช่วงล่าง โดยจะมี
ระบบเบรคและอาจติดตั้งระบบอื่นๆเพิ่มเติมตามจุดประสงค์ของการ
ใช้งาน ดงั แสดงในรปู ที่ 14

19 รายงานการวเิ คราะห์ความเสย่ี งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มอื
และระดบั การใช้บังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

รปู ท่ี 14 องคป์ ระกอบหลักของรถขนสง่ ทางรางประเภทรถขนสนิ ค้า

ทั้ ง นี้ เ พ่ื อ ใ ห้ ข้ อ มู ล ข อ ง ร ถ ข น ส่ ง ท า ง ร า ง มี คว า ม คร บ ถ้ ว น ส ม บู ร ณ์
จึงได้ทาการศึกษาและจัดหมวดหมู่ขององค์ประกอบของรถขนส่งทางราง
ท้ั ง จ า ก ข้ อ มู ล ข อ ง ต่ า ง ป ร ะ เ ท ศ แ ล ะ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ไ ว้ อ ย่ า ง ล ะ เ อี ย ด
โดยตัวรถขนส่งทางรางตามองค์ประกอบสาคัญ 3 กลุ่มท่ีกล่าวมา
จะถกู แจกแจงออกเป็น 30 ระบบย่อย (subsystem) ตา่ งๆ ได้ดงั น้ี

รายงานการวเิ คราะห์ความเสีย่ งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มือ 20
และระดับการใชบ้ งั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ตารางที่ 1 รายละเอยี ดระบบย่อย (subsystem)
และส่วนประกอบ (component) ของรถขนสง่ ทางราง

ลาดบั ระบบยอ่ ย (Subsystem) องค์ประกอบ (Component)

1 Dimension & Loading Gauge Overall Vehicle Dimensions

2 Running behavior & Dimensions & layout of car-body
Aerodynamics Axle Loads
Track Gauge
Loading gauge

Minimum horizontal curve radius

Minimum vertical curve radius
Running dynamic behavior
requirements
Operating Speed
Speed in emergency condition

Maximum speed on new wheel

Limit values for running safety

Safety against derailment running
on twisted track

Ride Quality and Crew Comfort

Train Aerodynamics

Slipstream effects on platform and
trackside

Cross wind behavior

21 รายงานการวิเคราะหค์ วามเสย่ี งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มอื
และระดบั การใช้บงั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดบั ระบบยอ่ ย (Subsystem) องค์ประกอบ (Component)

3 Vehicle superstructure Dimensions & layout of devices
Dimensions & layout of boarding
4 Draw and buffer gear area and interior fittings
Strength, Stiffness, Deformation
and Vibration of car-body
structure
Load conditions and weighted
mass

Lifting diagram and instructions

Crashworthiness consideration

Floor Structure

Add-on parts layout & dimensions

Strength of add-on parts

Layout & Dimension of
draw&buffer gear

Conformity of buffer gear

Capacity of coupler and draft
gear

Overiding protection Calculation
or testing
Staff access for coupling and
uncoupling

รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสี่ยงเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู ือ 22
และระดับการใช้บงั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดบั ระบบยอ่ ย (Subsystem) องค์ประกอบ (Component)

5 Bogie and running gear Connection with Car Body

6 Wheel / Wheelset Strength, Stiffness, Deformation and
Vibration of bogie frame
Fatigue strength of frame and add-
on parts
Suspension springs & characteristic
curves
Weight transfer characteristic
Axle box: Specific standard

Axle box: Accessing
Earthing brushes and axle sensors
FMEA (failure mode and effects
analysis)

Wheelset / wheel / axle shaft
Dimension & Layout

Wheel diameter

Wheel Profile

Wheelset back-to-back distance
Equivalent conicity
Strength of wheel / axle shaft /
add-on parts

Fatigue strength of wheel / axle
shaft

Wheel thermal capacity
Wheel flange lubrication detail
Roller bearings

23 รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสี่ยงเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดบั การใชบ้ ังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดบั ระบบยอ่ ย (Subsystem) องคป์ ระกอบ (Component)

7 Joining systems Welding quality
Bonding quality
8 Test Required
Bolted jointed quality
9 Connection between
carriages Testing of Running Behavior
Testing of Cross wind characteristic
Leak tests for fuel tanks and lines
Testing of environmental noise

Inspection of vehicle gauge
Weighing Test
Ride Quality Testing

Brake Performance Test
Compressed air pressure system
Test
Fuel Consumption Test
HVAC System Test
Steam Cleaning Test
Gangways

Floor connection

Grab handles

รายงานการวเิ คราะห์ความเส่ียงเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื 24
และระดบั การใช้บังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดับ ระบบยอ่ ย (Subsystem) องคป์ ระกอบ (Component)
10 Brake system Technical description & Functional
requirements
11 Pressurized systems for Brake system design calculation
vehicle operation Equipment lists for the pneumatic,
hydraulic and vacuum systems
Conformity & safety

Direct brake

Dynamic brake

Parking brake
Calculations related to thermal
capacity
Wheel slip protection
Sander
Emergency brake

Brake state and fault indication
Multiple unit brake operation

Brake Corrosion Protection

Stopping Distance for Specific Speed
Test plan and results for the static
commissioning of the brakes
Brake documentation for
assessment

Piping accessibility

Pipe Standard

Air Compressor Spec & Standard

25 รายงานการวิเคราะหค์ วามเสยี่ งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดบั การใชบ้ ังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดับ ระบบยอ่ ย (Subsystem) องค์ประกอบ (Component)
12 Pantograph :Geometry & layout
Energy Supply & Current Pantograph :Conformity & safety
Collector

Pantograph :Contact strips

Third rail current collector system
Vacuum Circuit Breaker
Main Transformer
Convertor/ Invertor

13 Doors & Windows Auxiliary Static Invertor
AC Traction Motors
Positioning

Conformity & safety

Mechanical characteristics of glass

Exterior doors: access to and egress
from Rolling Stock

Exterior doors safety requirement

Exterior door system construction

Inter-unit doors / Gangway doors

Staff and freight access doors

Universal Design

Control elements and sensors

รายงานการวิเคราะหค์ วามเสยี่ งเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู อื 26
และระดับการใช้บงั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดบั ระบบยอ่ ย (Subsystem) องคป์ ระกอบ (Component)

14 Electrical System Protection against electrical hazards
Electrical protection of the Main
15 HVAC circuit breaker
16 Traction System Maximum power and current from
the overhead contact line
Maximum current at standstill for DC
systems
Operation within range of voltages
and frequencies
Requirements on performance

Earth fault protection

Ground protection
Electromagnetic compatibility

Cable & Conductor property

Internal air quality

Relative Humidity

Odor control

Cabin Pressure

Output capacity

Shock loads
Fail-safety consideration
Power output

Tractive effort – Speed curve
Tractive ability and control for Start
from stand still
Tractive effort: Passenger / Goods
trains: Resistance

27 รายงานการวิเคราะหค์ วามเส่ียงเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มือ
และระดับการใชบ้ งั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดับ ระบบยอ่ ย (Subsystem) องค์ประกอบ (Component)
17 DIESEL Engine &
Component Gross horsepower
18 Fuel consumption
Control systems Fuel specification
Lubricating Oil
Engine cooling
Fuel system: Total capacity
Fuel system: Leaking
Fuel system: Positioning
Fuel system: Filling port
Fuel system: Filling pipe
Fuel system: Fuel gauge
Fuel system: Fuel lines
Fuel injection system
Radiator and Cooling water system
Turbo/Super charger
Exhaust Manifold/Exhaust system
Piston & piston rings
Crankshaft
Governor
Compressor/Expresser
Excitation & Control system
Main Alternator/Generator
Auxiliary Generator

Traction motor

Traction motor blower
Suspension Bearings/MSU tube Roller
Bearing

Storage Batteries

Main and control power circuits wiring
diagram
Equipment control: Start-up / shutdown
switch

Automatic train control system

Multiple Unit Control
Remote control, multiple units under
remote control

Cruise Control

Tilt control, dampers, roll compensation
etc.

Functional safety

รายงานการวิเคราะหค์ วามเสี่ยงเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื 28
และระดบั การใชบ้ งั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดบั ระบบยอ่ ย (Subsystem) องคป์ ระกอบ (Component)
19
Water supply and Position & layout
wastewater systems
Accessibility
20 Maintenance manual
21 Environmental protection Storage and wastewater tanks
position and capacities

Connection to toilet discharge
system
Sanitary systems
Water refilling equipment
Reservoir: Pressure

Reservoir: Corrosion

Reservoir: Safety valves
Reservoir: Temperature

Control and safety systems
Manufacturer’s maintenance
requirements
Documentation related to
maintenance
Internal and External Noise Level
Requirements
Exhaust emission

Discharge of Compressed Air

29 รายงานการวิเคราะหค์ วามเส่ยี งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื
และระดบั การใชบ้ งั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดับ ระบบยอ่ ย (Subsystem) องค์ประกอบ (Component)

22 Fire prevention Fire prevention

23 Safety systems Fire detect and control
Fire extinguishers, fire alarms,
24 Signs and symbols firefighting equipment spec.,
position & layout
Requirements related to
emergencies
Requirements related to
evacuation
Cable: Fire performance

Head lights

Marker lights

Tail lights

Lamp controls

Warning sound
Warning horn sound pressure
levels
Horn Protection

Horn Control
Public address system: audible
communication system
Passenger alarm

Train radio equipment

Speed recording

Monitoring of operating modes

Transition (system handover)

External signs layout

Passenger area signs layout
Numbering Lettering & Marking

รายงานการวเิ คราะหค์ วามเส่ยี งเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มอื 30
และระดบั การใชบ้ ังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดับ ระบบยอ่ ย (Subsystem) องคป์ ระกอบ (Component)
25
26 Operating manual Vehicle operating instructions/operating
Equipment regulations
27
28 Rescue related descriptions

Emergency telephones /
Communication devices for passengers

Luggage racks

Train interior cleaning
Grab rails

Customer information systems (CIS)

Faults and accidents Concept for passenger
Cab and operation evacuation/rescue, links between
systems (CIS, multimedia etc.)
Vehicle recovery concept

Cap Component & layout

Particular problems which shall be
avoided

Driver cab signs layout

Access and egress

Driver's cab emergency exit
External visibility
Front visibility

Rear and side view

Interior layout

Driver's seat

Driver's desk- Ergonomics

Climate control and air quality

Internal lighting

Windscreen-Mechanical characteristics

Windscreen-Optical characteristics

Windscreen-Equipment

Cleaning of driver's cab windscreen

31 รายงานการวเิ คราะห์ความเส่ียงเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดับการใชบ้ ังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

ลาดบั ระบบยอ่ ย (Subsystem) องค์ประกอบ (Component)
29
Driver machine Warning indicator / Warning Light
30 interface Driver's activity control function

Speed indication

Miscellaneous Driver display unit and screens

Controls and indicators
Recording device
Compatibility with train detection
systems
Universal Design
Dimensions and position of wheelchair
areas

Dimensions of toilets

Lighting, contrasts and color scheme

Independent access for people with
reduced mobility

Climatic

Front Camera / Rear Camera / Coupler
Camera

Roof / Rainproof

Painting

Finishing Works

รายงานการวเิ คราะหค์ วามเส่ยี งเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ 32
และระดับการใช้บังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

หลกั การกาหนดมาตรฐานและ
รูปแบบของเอกสารมาตรฐาน

(Deliverables)

33 รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสย่ี งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดบั การใชบ้ งั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

เพื่อตอบสนองการแบง่ ระดบั การใช้บงั คบั คู่มอื /ข้อกาหนด/แนวทางปฏิบัติ
ไ ด้ อ ย่ า ง ถู ก ต้ อ ง ป ร ะ ก อ บ ก า ร น า ไ ป ใ ช้ อ ย่ า ง มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ต่ อ ไ ป
ตามวตั ถุประสงคก์ ารศึกษา จาเป็นต้องเข้าใจในหลักการกาหนดมาตรฐาน
และรูปแบบของเอกสารมาตรฐาน (Deliverables) โดยได้อ้างอิง
การกาหนดมาตรฐานระหวา่ งประเทศ ไดแ้ ก่ ISO และ IEC ดังนี้

องค์การระหว่างประเทศว่าด้วยการมาตรฐาน (International Organization
for Standardization–ISO) และคณะกรรมาธกิ ารระหว่างประเทศว่าดว้ ยมาตรฐาน
สาขาอิเล็กทรอเทคนิกส์ (International Electrotechnical Commission–
IEC) เป็ นองค์การระหว่างประเทศที่มีภารกิจในการกาหนดมาตรฐาน
ระหว่างประเทศ (International Standards)

ประเทศไทย โดยสานักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.)
กระทรวงอุตสาหกรรม ทาหน้าท่ีสมาชิกผู้แทนประเทศไทยท้ังใน ISO และ
IEC ซี่งปัจจุบัน สมาชิก ISO และ IEC มีท้ังสิ้น 164 และ 87 ประเทศ
ตามลาดับ

รายงานการวิเคราะหค์ วามเส่ยี งเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู ือ 34
และระดับการใชบ้ งั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

1

ตอบสนองความตอ้ งการของตลาด

ทั้งมาตรฐาน ISO และมาตรฐาน IEC ต่างก็กาหนดขึ้นมาจากความ
ต้องการจากภาคอุตสาหกรรม กลุ่มผู้มีส่วนได้เสีย และผู้บริโภค
โดยผ่านสมาชิก ISO และ IEC ในประเทศของตน

กาหนดโดยผู้เชีย่ วชาญจากประเทศตา่ งๆ ทัว่ โลก

ในนามของคณะกรรมการวิชาการ (Technical Committees – TC)
โดยพิจารณาทุกประเด็นที่ปรากฎอยู่ในมาตรฐานแต่ละเรื่อง ตั้งแต่
ขอบขา่ ย คานิยาม ตลอดจนรายละเอยี ดในขอ้ กาหนด

ผา่ นกระบวนการการมสี ว่ นรว่ มของผู้มสี ่วนได้เสียทุกภาคสว่ น

โดยในคณะกรรมการวิชาการแต่ละคณะจะประกอบไปด้วยผู้เชี่ยวชาญ
ท้ังจากภาคอุตสาหกรรม องค์กรผู้บริโภค นักวิชาการ NGO รวมท้ัง
ภาครัฐ

ใช้หลักฉนั ทามติในการกาหนดมาตรฐาน

และรบั เอาทุกความเหน็ ของผมู้ ีสว่ นได้เสยี มาพิจารณา

35 รายงานการวเิ คราะห์ความเสย่ี งเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดับการใช้บงั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

รูปท่ี 15 ประโยชนข์ องมาตรฐาน

การกาหนดมาตรฐาน ISO และ IEC ดาเนินการโดยคณะกรรมการ
วิชาการ (Technical Committee – TC) ซ่ึงแต่งต้ังและยุบเลิก
โดยคณะกรรมการบริหารวิชาการของ ISO (Technical Management
Board–TMB) และคณะกรรมการจดั การด้านการมาตรฐานของ IEC
(Standardization Management Board - SMB).โดย.TC.อาจ
พิจารณาจัดตั้งคณะอนุกรรมการวิชาการ (Subcommittee – SC)
เพ่ื อรับผิดชอบงานแต่ละด้านท่ีอยู่ในขอบข่ายการทางานของ
คณะกรรมการวิชาการ และจัดตั้งคณะทางาน (Working Group - WG)
เพ่ือจดั ทารา่ งแรกของมาตรฐาน

ประเทศสมาชิกสามารถสมัครเป็นสมาชิกของคณะกรรมการวิชาการ (TC)
ไดแ้ ก่ คณะอนกุ รรมการวชิ าการ (SC) ตามความสนใจและความพร้อม
2 ประเภท

สมาชิกร่วมทางาน (Participating member หรือ P-member)
สมาชกิ สงั เกตการณ์ (Observer member หรอื O-member)

รายงานการวิเคราะหค์ วามเสีย่ งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มือ 36
และระดับการใช้บังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

รูปท่ี 16 การกาหนดมาตรฐาน
ในการกาหนดมาตรฐานแต่ละข้ันตอน การตอบเสียงของ P-member
จะมีผลทาให้ร่างมาตรฐานที่กาหนดผ่านเกณฑ์ได้รับการยอมรับให้จัดทา
ในขนั้ ตอนตอ่ ไป

ตารางที่ 2 ขัน้ ตอนและเกณฑ์การยอมรบั มาตรฐาน

37 รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสยี่ งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดับการใชบ้ งั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

2

International Standards (IS)

กฎเกณฑ์ แนวทาง หรือคุณลักษณะของกิจกรรมหรือผลของ
กิจกรรมทีต่ ้องการบรรลใุ นระดบั ทเ่ี หมาะสมภายใต้บรบิ ททกี่ าหนด

Technical Specifications (TS)

ข้อกาหนดที่จัดทาข้ึนใช้ชั่วคราว ในกรณีที่ยังไม่สามารถกาหนด
หรอื ยงั ไม่ได้รับฉนั ทามติให้จัดทาเป็นมาตรฐานระหว่างประเทศได้

Technical Reports (TR)

มีลักษณะแตกต่างจากมาตรฐานระหว่างประเทศ จัดทาเป็ นรายงาน
เชิงวิชาการ นาเสนอข้อมูลซ่ึงมาจากการศึกษา การสารวจ หรือข้อมูล
จากมาตรฐานระดบั ประเทศลา่ สดุ

Publicly Available Specifications (PAS)

จดั ทาข้ึนเพ่ือรองรบั ความตอ้ งการที่เร่งด่วนของตลาด และผ่านฉันทามติ
ของผู้เชี่ยวชาญในคณะทางานคณะใดคณะหนึ่ง หรือฉันทามติของ
หน่วยงานภายนอกท่ีไม่ใช่สมาชิกของ ISO หรือ IEC เช่น กลุ่มผู้ผลิต หรือ
สมาคมการคา้ กลุ่มอตุ สาหกรรม เป็นตน้

Guides

เอกสารแนะแนวทางเพ่ือช่วยให้ผู้ใช้มาตรฐานมีความเข้าใจเกี่ยวกับการ
นามาตรฐานไปใชง้ านไดส้ ะดวกขนึ้

รายงานการวิเคราะห์ความเสีย่ งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คูม่ อื 38
และระดับการใช้บังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

รปู ท่ี 17 รปู แบบของเอกสารมาตรฐาน (Deliverables)

(ท่ีมา : คมู่ ือการกาหนดมาตรฐาน ISO และมาตรฐาน IEC, อาภัสสร, 2563)

39 รายงานการวิเคราะห์ความเส่ยี งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู ือ
และระดับการใชบ้ งั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

หลักการประเมนิ ความเสยี่ ง
(Risk Assessment)

รายงานการวเิ คราะหค์ วามเสย่ี งเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู อื 40
และระดบั การใช้บังคบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

หลกั การประเมินความเสยี่ ง (Risk Assessment)

ดว้ ยการคมนาคมทางรางในปัจจุบันมีบทบาทสาคญั ตอ่ การพัฒนาเศรษฐกิจ
ในทุกประเทศ ท้ังภาคการขนส่งสินค้าและการเดินทางของประชาชน
ความปลอดภัยของระบบขนส่งทางราง (Railway Safety) จึงเป็นปัจจัย
หลักในการพิจารณาของผลของความเสี่ยงท่ีอาจเกิดขึ้น ความปลอดภัย
ข อ ง ร ะ บ บ ข น ส่ ง ท า ง ร า ง น้ั น ข้ึ น กั บ ท้ั ง โ ค ร ง ส ร้ า ง ร ะ บ บ ร า ง ท่ี เ กี่ ย ว ข้ อ ง
(railway infrastructure), รถขนส่งทางราง (rolling stock),และ
การดาเนนิ การระบบ (railway operation)

ซ่ึงในหลายงานวิจัยระดับสากลได้ระบุว่า รถขนส่งทางรางเป็นสาเหตุหลัก
ของเหตุการณไ์ มป่ กติทเี่ กิดขึ้นของระบบราง ดงั นั้นการประเมนิ ความเส่ียง
ในเบ้ืองต้น (Preliminary Risk Assessment) ของอุบัติเหตุหรือเหตุขัดข้อง
ท่ีเกิดขึ้นเน่ืองจากการชารุดบกพร่องของชุดอุปกรณ์ต่างๆในรถขนส่ง
ทางราง ท่ีมีนัยสาคัญ เช่น Brake, Coupler, Door, Bogie และอื่นๆ
จึงมีความจาเป็ น ทั้งนี้เพื่อนาไปกาหนดร่างกฎหมายลาดับรองและ
ข้อกาหนดคุณลักษณะทางเทคนิคของรถขนสง่ ทางรางในข้นั ตอ่ ไป

41 รายงานการวิเคราะหค์ วามเสย่ี งเพื่อใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มือ
และระดับการใชบ้ งั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

การประเมินความเส่ียงประยุกต์ใช้วิธี Hazard Identification (HI)
รว่ มกบั Failure Mode Effect Analysis (FMEA) ในการวเิ คราะห์
โดยท้ังสองวิธีน้ีถือเป็นขั้นตอนที่มีความสาคัญ เป็นท่ียอมรับและนิยม
ใช้สาหรบั การประเมินความเส่ยี ง (Risk Assessment) ในภาคปฏบิ ัติ
และงานวิจัยระดับสากล โดยในการศึกษาน้ีได้ออกแบบกระบวนการ
ประเมินความเสี่ยงขั้นต้นท่ีเก่ียวกับคุณลักษณะรถขนส่งทางราง
ไวเ้ ป็นข้นั ตอนรวมทงั้ สิ้น 7 ขัน้ ตอน ซงึ่ ประกอบดว้ ย

การจาแนกอันตรายหรืออุบัติเหตุท่ีเกิดข้ึนเน่ืองจากรถขนส่ง
ทางราง (Hazard Identification)

การหาสาเหตุและผลกระทบเน่ืองจากการชารุดขององค์ประกอบ
บนรถขนส่งทางราง (Cause and Effect Analysis Related
to Hazards Events)

จาแนกองค์ประกอบของรถขนส่งทางรางท่ีเก่ียวข้องกับการเกิด
เหตุอันตราย ((Critical Rail Vehicle Components)

การประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment) พิจารณาผลกระทบ
ต่อความปลอดภยั โดยผเู้ ชีย่ วชาญ

การตรวจสอบผลการประเมนิ ความเสี่ยงจากผ้เู ชยี่ วชาญภายนอก

การประเมินคะแนนและจดั ลาดบั ความสาคญั

การน าผลไปใช้ เพ่ื อยกร่ างกฎหมายล าดั บรองและข้ อก าหนด
คณุ ลกั ษณะดังรูปท่ี 18

รายงานการวิเคราะห์ความเส่ียงเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื 42
และระดับการใชบ้ งั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

รปู ท่ี 18 กระบวนการประเมนิ ความเส่ยี งข้นั ตน้ ทเ่ี กยี่ วกับคุณลกั ษณะ
รถขนสง่ ทางราง (Risk Assessment Process)

43 รายงานการวเิ คราะห์ความเสย่ี งเพื่อใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื
และระดับการใช้บงั คับในระบบรถขนสง่ ทางราง

1

พิจารณาจากผลการวิจัยท่ีเก่ียวข้องท้ังในประเทศและต่างประเทศ
ร่ ว ม กั บ ข้ อ มู ล จ า ก ห น่ ว ย ง า น ภ า ค รั ฐ ที่ เ ก่ี ย ว ข้ อ ง แ ล ะ ผู้ รั บ สั ม ป ท า น
การเดินรถของไทย เพื่อวิเคราะห์เหตุการณ์ที่อาจเกิดข้ึนได้ รวมถึง
อุบัติเหตุหรือเหตุขัดข้องท่ีเกิดข้ึน เน่ืองจากการชารุดบกพร่องของ
ชุดอปุ กรณ์ต่างๆ ในรถขนสง่ ทางราง โดยมุ่งเนน้ ที่เหตทุ อ่ี าจทาให้เป็นอันตราย
ต่อผู้โดยสารและพนักงาน ทาให้เกิดการบาดเจ็บและเสียชีวิต หรือ
สถานการณ์ที่อาจทาให้เกิดผลกระทบตอ่ ความปลอดภัยในการใหบ้ รกิ าร
ดังตัวอย่างจากผลการศึกษาของ Jacek Szmagliński และคณะ (2018)
ได้ทาการจาแนกสถาณการณ์อันตรายจากรถขนส่งทางรางไว้ทั้งหมด
6 สถานการณด์ งั น้ี

1 การเกดิ ควัน ไฟไหม้และระเบดิ (Smoke, fire, explosion)

2 การพลดั ตกจากรถไฟ (Falling from Rolling Stock)
3 การตกราง (Derailment)
4 รถไฟชนกัน (Collision between trains)
5 การชนรถหรอื ส่งิ กดี ขวางบรเิ วณทางตัดเสมอระดับ

(Collision at Level crossing)

6 การชนกบั วตั ถุท่อี ยบู่ นทางรถไฟ

(Running into an obstacle on the tracks)

จาก 6 สถานการณ์ดังกล่าว จะนาม าใช้ใน การวิเ คราะ ห์
หาความเชื่อมโยงกับการชารุดเสียหายขององค์ประกอบบนรถ
ขนส่งทางรางต่อไป

รายงานการวเิ คราะห์ความเสี่ยงเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คู่มอื 44
และระดบั การใช้บงั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

2

ได้ดาเนินการตามกระบวนการประเมินความเส่ียง (โดยพิจารณา
ผลกระทบต่อความปลอดภัย) ดังแสดงในรูปที่ 19 โดยนาผลการจาแนก
องค์ประกอบของรถขนส่งทางรางท่ีอาจส่งผลต่อเหตุการณ์อันตราย
ดังกลา่ วตามข้นั ตอนท่มี นี ัยสาคัญทั้ง 19 ชุดอุปกรณ์ (Critical Rolling
Stock Components) น้ีมาทาการประเมินระดับความเสี่ยงขั้นต้นเป็นรายชุด
อุปกรณ์ ในการศึกษาคร้ังนี้จะมุ่งเน้นไปที่องค์ประกอบของรถขนส่งทาง
รางที่จะส่งผลต่อความปลอดภัย (Safety) เป็นหลัก โดยจัดคะแนนและ
เรียงตามระดับความเสี่ยง (R, Risk score) ที่คานวณได้ เพ่ือใช้ในการ
ยกร่างระเบียบข้อบังคับในลาชั้นกฎหมายลาดับรองหรือกาหนดไว้เป็ น
เพียงคุณลกั ษณะเฉพาะเทา่ นน้ั

รปู ที่ 19 แผนภาพข้ันตอนการประเมินความเสย่ี ง
(Risk Assessment) ในงานศึกษานี้

45 รายงานการวิเคราะหค์ วามเสยี่ งเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ อื
และระดับการใช้บงั คบั ในระบบรถขนสง่ ทางราง

กา ร ปร ะ เมิน ควา ม เสี่ย ง หมายถึง กระบวนการจัดระดับของอันตราย
โดยพิจารณาจากความสัมพันธ์ของโอกาสที่จะเกิดความสูญเสียหรือค่าความ
เ ป็ น ไ ปได้ ( Occurrence) แ ล ะ ผล ข อ งค ว า ม รุ น แ ร ง จ า กค ว า ม สู ญ เ สี ย
(Severity)

ซึ่งการประเมินความเสี่ยงเชิงปริมาณนั้นอาศัยหลักการประเมินจาก 2 ปัจจัย
คื อ ค่ า คว า ม เ ป็ น ไ ป ไ ด้ ห รื อ ค ว า ม ถ่ี ที่ ชุ ด อุ ป ก ร ณ์ น้ั น เ กิ ด คว า ม เ สี ย ห า ย
(O, Occurrence or Frequency) และค่าความรุนแรงของเหตุการณ์ หรือ
อันตรายท่ีเกิดข้ึน (S, Severity) ดังแสดงในสมการที่ 1 ค่าระดับความเสี่ยง
จะบ่งบอกถงึ ระดบั ของอันตรายท่ีบ่งบอกว่ายอมรบั ได้หรอื ยอมรบั ไมไ่ ด้

โดยในการศกึ ษาน้ีไดป้ ระยกุ ตเ์ กณฑค์ ะแนนระดับความเสยี่ งจากขอ้ มลู หน่วยงาน
ดา้ นระบบลอ้ เล่อื นของประเทศเยอรมันและสวิตเซอร์แลนด์ ดังแสดงในตารางท่ี 3 และ
รูปท่ี 18 ในสองรูปแบบคือ แบบเกณฑ์คะแนน และแสดงในรูปแบบของ Risk
Metrix ค่าระดบั ความเสีย่ งท่ีทาใหเ้ กดิ ผลกระทบนน้ั เรียงจากความเสี่ยงที่ทาให้
เกิดผลกระทบน้อยไปมากอย่างนัยสาคัญ คือ คะแนนจาก 1 ถึง 100 แสดง
ถงึ ระดบั ความเสยี่ งต่าไปสูง (Very low to Very High Risk)

R=O x S สมการที่ 1

โดยที่ R = ระดบั ความเสย่ี ง (Risk Score)

O = ความถ่ที ี่ชุดอุปกรณ์นนั้ เกดิ ความเสยี หาย (Occurrence or Frequency)

S = ผลกระทบจากความรนุ แรงของเหตุการณ์หรืออนั ตรายที่เกิดขน้ึ (Severity)

รายงานการวิเคราะหค์ วามเส่ียงเพ่ือใชป้ ระกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/ค่มู ือ 46
และระดับการใช้บังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

งานศึกษาน้ีได้นี้พิจารณากาหนดค่า Risk Score ท่ีได้ข้างต้นมาจัดแบ่งออกเป็น 5 กลุ่ม
คือ R1 ถึง R5 Risk Score จะถูกพิจารณาเข้ากับแนวทางการดาเนินการ
นาไปใช้ประกอบการยกร่างกฎหมายลาดับรองหรือคุณลักษณะหรือชุดอุปกรณ์
ของ Rolling Stock ดังแสดงในตารางท่ี 3 ชุดอุปกรณ์ที่ถูกประเมินให้มีค่า
Risk score ระดับสูงมาก 50≤R5≤100 จะถูกพิจารณากาหนดในกฎหมาย
รองทุกช้ินส่วน ส่วนค่า Risk Score รองลงมาจะถูกพิจารณากาหนดในคู่มือ
แนะนาคุณลักษณะเฉพาะ ส่วนกลุ่มที่มีระดับความเส่ียงต่ามาก 1≤R1≤4
จะไมถ่ ูกพิจารณากาหนดในกฎหมายรองและคู่มอื แนะนาคณุ ลกั ษณะเฉพาะ

ตารางที่ 3 แสดงระดบั ความเสยี่ งและการดาเนนิ การนาไปใช้ประกอบการยกรา่ งกฎหมาย
ลาดับรอง หรอื คณุ ลกั ษณะเฉพาะ

47 รายงานการวิเคราะหค์ วามเสี่ยงเพ่ือใช้ประกอบการพิจารณาออกกฎหมาย/ระเบยี บ/คมู่ ือ
และระดบั การใชบ้ ังคับในระบบรถขนสง่ ทางราง

รูปที่ 20 Risk Metrix ทไี่ ดจ้ ากการประเมิน Risk Score (R = O x S) ทีน่ ามาใชใ้ นการศกึ ษาครัง้ นี้
(ที่มา: Fateme Dinmohammadi et. al, 2016)

ปัจจัยความถี่ของเหตุการณ์ท่ีใช้ในการศึกษาน้ีได้ประยุกต์เกณฑ์การให้คะแนนจาก
ปัจจัยความถ่ีของประเทศเยอรมันและสวิตเซอร์แลนด์ ดังแสดงในตารางท่ี4 โดยค่า O
มี ค่ าตั้ งแต่ 1 ถึ ง 10 คะแนน ตามความถี่ ที่ เกิ ดเหตุ การณ์ ท่ี อุ ปกรณ์ ของ
Rolling Stock ชดุ น้ันๆ เกิดเหตขุ ดั ข้อง ในการศกึ ษาน้ไี ด้ประยกุ ต์เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน
จากปัจจัยความถี่หรือความเป็นไปได้ของเหตุการณ์ (O) จากข้อมูลทุติยภูมินี้ร่วมกับ
การพิจารณาจากประสบการณ์ของผู้เช่ียวชาญ โดยจะใช้สร้างในแบบสอบถามให้ทาง
ผู้เชี่ยวชาญภายนอก ประเมินความเสี่ยงเพ่ือพิจารณาผลกระทบต่อความปลอดภัย
ควบค่กู ับการให้บริการท่ีจะกลา่ วในหวั ข้อถัดไป