K A N D U N G A N S E K A P U R S I R I H S E U L A S P I N A N G L A T A R B E L A K A N G O B J E K T I F S E M I N A R A T U R C A R A P E R A S M I A N A T U R C A R A S E M I N A R A B S T R A K P E M B E N T A N G A N J A W A T A N K U A S A S E M I N A R P E N G H A R G A A N 2 Banded Broadbill 3 5 S E P A T A H K A T A 7 L A T A R B E L A K A N G Hutan Simpan Sungai Menyala Seminar Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Biologi Hutan, Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson 9 1 0 1 1 1 2 2 1 5 7 5 8 1 3
S E K A P U R S I R I H Y B D A T O ' M O H D Z A F I R B I N I B R A H I M SETIAUSAHA KERAJAAN NEGERI SEMBILAN 3 Bismillahir-rahmanir-rahim, Selawat dan Salam Ke Atas Junjungan Mulia Nabi Muhammad S.A.W. Assalammualaikum warahmatullah hi wabarokatuh Syukur Alhamdulillah, setinggi-tinggi pujian dan kesyukuran ke hadrat Allah SWT kerana dengan rahmat serta hidayah-Nya, dapat kita berkumpul di pagi ini untuk menghadiri Seminar Ekspedisi Kepelbagaian Biologi Hutan, Hutan Simpan Sungai Menyala. Sukalah saya mengambil kesempatan mengucapkan selamat datang ke Negeri Sembilan kepada semua para saintis dan penyelidik serta semua peserta seminar terutamanya yang datang dari luar Negeri Sembilan. Negeri Sembilan boleh berbangga kerana mempunyai landskap kawasan hijau yang menarik. Berdasar data pada 1 Januari 2023, Negeri Sembilan masih mempunyai kawasan Hutan Simpanan Kekal seluas 155,086 hektar atau 23% daripada keluasan tanah negeri ini. Sebagai negeri yang berlatar belakangkan Hutan Hujan Tropika, ia pasti menjadi gedung-mega simpanan kepelbagaian biologi flora dan fauna yang mempunyai nilai ekonomi yang sangat tinggi melibatkan dari sekecil-kecil organisma mikroskopik sehinggalah kepada mamalia besar. Maka, pelbagai spesies flora seperti alga, briofit, paku-pakis, gimnospirm, monokot dan dikot serta juga pelbagai spesies fauna melibatkan mamalia, burung, amfibia, reptilia, ikan air tawar dan kumbang dipercayai masih banyak berada dalam hutan di negeri ini. Melalui Mesyuarat Kerajaan Negeri Sembilan pada 17 Februari 2021, telahpun bersetuju dengan cadangan penggubalan Dasar Perhutanan Semenanjung Malaysia 2020 (DPSM 2020) dan menerima pakai dasar tersebut sebagai Dasar Kerajaan Negeri dalam pengurusan, pembangunan dan pentadbiran sektor perhutanan di Negeri Sembilan. Mengunapakai DPSM 2020 ini, Kerajaan komited untuk mengekalkan kawasan hutan yang mencukupi bagi kepentingan ekosistem hutan, konservasi kepelbagain biologi, perlindungan alam sekitar dan penggunaan sumber secara berkekalan ke arah pembangunan sosioekonomi negara dan kesejahteraan generasi kini dan akan datang.
Kerajaan Negeri juga menyokong komitmen Negara untuk mengekalkan keluasan litupan kawasan berhutan negara sebanyak 50% daripada keluasan tanah negara, dengan mengekalkan keluasan HSK di Negeri Sembilan sebanyak 23% daripada keluasan tanah negeri, disamping mengenalpasti kawasan-kawasan baharu yang berpotensi untuk diwartakan sebagai HSK. Terkini, seluas 330 hektar kawasan bakau dalam Tanah Kerajaan di Daerah Port Dickson telah dikenalpasti sebagai kawasan yang sesuai untuk digazetkan sebagai tambahan kepada Hutan Simpanan Kekal yang sediaada. Saya telah difahamkan bahawa Negeri Sembilan telah pun mengadakan lima (5) kali siri Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Biologi Hutan bermula dari tahun 2007 di Hutan Simpan Angsi, tahun 2010 di Gunung Besar Hantu (Hutan Simpan Kenaboi), tahun 2017 di Lembah Jemaloi (Hutan Simpan Kenaboi), tahun 2019 di Gunung Telapak Buruk (Hutan Simpan Berembun) dan terakhir tahun lepas di Hutan Simpan Sungai Menyala. Sebanyak empat (4) siri seminar telah dilaksanakan dan seminar pada hari ini adalah siri yang kelima iaitu bagi ekspedisi yang telah dijalankan di Hutan Simpan Sungai Menyala. Justeru itu, melalui penganjuran seminar ekspedisi ini menjadi penting dan begitu bermakna kepada Kerajaan Negeri Sembilan untuk mengetahui apakah spesies flora dan fauna baharu yang ditemui ada di Sungai Menyala. Maka melalui ekspedisi ini, saya yakin ia berupaya mengumpul data dan maklumat berkaitan kepelbagaian biologi hutan yang penting kepada pihak Kerajaan Negeri dalam menentukan dasar dan hala tuju pengurusan dan pembangunan sumber hutan negeri ini. Sebagai contoh, keistimewaan Hutan Simpan Sungai Menyala yang ada boleh memantapkan lagi fokus halatuju ke arah tujuan ekopelancongan, pendidikan dan penyelidikan. Halatuju ini boleh dikembangkan dengan mengintegrasikan bersama pelbagai keistimewaan yang terdapat di hutan sekitar iaitu Hutan Simpan Pasir Panjang dan juga Hutan Simpan Paya Bakau di Daerah Port Dickson ini. Akhir sekali saya bagi pihak Kerajaan Negeri ingin merakamkan ucapan terima kasih kepada semua penyelidik khusus kepada, khususnya kepada Professor Emeritus Dato’ Dr. Abdul Latif bin Mohamad, Fellow Penyelidik Universiti Kebangsaan Malaysia selaku Ketua Ekspedisi yang telah berjaya mengumpulkan para penyelidik dari pelbagai bidang serta juga kepada Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia dan Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan atas kejayaan menganjur ekspedisi dan seminar ini. Selamat berseminar dan saya doakan agar segala yang dirancang dapat berjalan dengan lancar dan sempurna. SEKIAN TERIMA KASIH 4
S E U L A S P I N A N G 5 Assalamualaikum w.r.t dan Bismillahir-rahmanir-rahim, Salam sejahtera dan Salam #Back2nature... Alhamdulillah, setinggi-tinggi pujian dan syukur ke hadrat Allah S.W.T kerana Seminar Ekspedisi Kepelbagaian Biologi Hutan, Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson ini telah dapat dilaksanakan dengan jayanya. Saya ingin mengucapkan selamat datang ke Negeri Sembilan kepada semua para saintis dan penyelidik serta semua peserta seminar terutamanya yang datang dari luar Negeri Sembilan. Untuk makluman semua, perlaksanaan seminar pada hari ini adalah lanjutan dari Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Biologi Hutan, Hutan Sungai Menyala yang telah diadakan pada 2 hingga 6 Oktober 2022 lalu. Seramai 50 orang penyelidik dari Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), Universiti Putra Malaysia (UPM), Universiti Malaya (UM), Universiti Sains Islam Malaysia (USIM), Universiti Teknologi MARA (UiTM), Institut Penyelidikan dan Kemajuan Pertanian Malaysia (MARDI), Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM), Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia (JPSM), Agensi Angkasa Malaysia (MySA) dan Malaysia Nature Society (MNS) yang telah melaksana 12 bidang kajian merangkumi tajuk kajian tumbuhan berbunga, tumbuhan wangi, lumut, pepatung, burung, anai-anai, tanah, fungi, thrip, paku-pakis, rotan dan sosio ekonomi masyarakat Orang Asli. Selaras dengan hasrat Kerajaan Negeri untuk memperkasakan tadbir urus dan amalan pengurusan hutan bagi menjamin kelestarian sumber hutan yang telah digariskan dalam Pelan Strategik Perhutanan Negeri Sembilan (2021 – 2025), saya yakin Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Biologi Hutan, Hutan Simpan Sungai Menyala dengan kerjasama penyelidik dari pelbagai bidang kepakaran merupakan satu usaha yang telah berjaya dilakukan oleh pihak Jabatan Perhutanan dalam memperkukuhkan konservasi sumber hutan negara kita, khususnya untuk Negeri Sembilan. H J . S A L E H B I N A W A L U D I N PENGARAH PERHUTANAN NEGERI NEGERI SEMBILAN DARUL KHUSUS
6 Merujuk kepada Hutan Simpan Sungai Menyala yang berkeluasan 1,280 hektar dan juga merupakan Hutan Dipterokarp Tanah Pamah (diklasifikasi sebagai hutan Keruing-Meranti merah), sudah tentu terserlah dengan pelbagai keistimewaan di dalamnya. Kerana itulah Jabatan Perhutanan telah mewartakan klasifikasi hutan ini di bawah Fungsi Hutan Simpan Hutan Perlindungan (Hutan Pendidikan, Hutan Simpan Hutan Dara dan Hutan Yang Mempunyai Pemeliharaan Yang Tinggi – High Conservation Value Forest). Selain itu ia mempunyai dirian Hutan Simpanan Hutan Dara, Petak Kajian Ekologi, Petak Fenologi , Petak Tongkat Ali, Petak Kacip Fatimah, Petak Pokok Nadir, Petak Karas, Petak Napenthes dan lain-lain tumbuhan untuk dihargai nilai pemeliharaan dan pemuliharaannya. Perkembangan positif Hutan Simpan Sungai Menyala menerusi pembangunan fizikal di PD Forest dapat menyokong ke arah pencapaian matlamat meningkatkan ekonomi negeri. Dengan adanya produk baharu Dataran Astronomi, Jam Matahari Terbesar Dalam Hutan Simpanan Kekal, trek basikal lasak sejauh 25 km, infrastruktur penginapan yang selesa dan mempunyai alam landskap hutan tanah pamah berdekatan pantai, sangat mudah untuk diketengahkan sebagai produk pelancongan, penyelidikan dan pendidikan yang berdaya maju. Pengiktirafan oleh Malaysia Book of Records (MBOR) baru-baru ini terhadap Dataran Astronomi dan Jam Matahari berkenaan serta proses pengiktirafan selanjutnya iaitu Pensijilan MyPark Award 2023 untuk PD Forest serta pengiktirafan MBOR untuk Pemantauan Plot Ekologi Tertua akan menjadi tarikan utama hutan ini sebagai tarikan pelancongan di Negeri Sembilan. Pihak Jabatan Perhutanan juga mensasarkan setiap tahun terdapat peningkatan sekurangkurang 10 peratus kedatangan pengunjung ke kawasan-kawasan ekopelancongan di negeri ini. Bagi tahun 2023 ini, sasaran pengunjung ke kawasan ekopelancongan hutan akan meningkat kepada 363,000 orang dengan anggaran hasil RM600,000 berbanding tahun 2022 hanyalah seramai 330,000 orang dengan hasil menghampiri RM500,000. Selain itu kawasan ekopelancongan yang ditutup akibat banjir besar tahun 2021 seperti Gunung Berembun akan mula dibuka semula kepada pengunjung selepas kerja-kerja akhir penyelenggaraan di kawasan ini siap dijalankan. Akhir kata, saya bagi pihak Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan merakamkan jutaan terima kasih kepada semua penyelidik khusus kepada, khususnya kepada Professor Emeritus Dato’ Dr. Abdul Latif bin Mohamad, Fellow Penyelidik Universiti Kebangsaan Malaysia selaku Ketua Ekspedisi yang telah berjaya mengumpulkan para penyelidik dari pelbagai bidang serta juga kepada Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia dan Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan atas kejayaan menganjur ekspedisi dan seminar ini. Selamat berseminar dan saya doakan agar segala yang dirancang dapat berjalan dengan lancar dan sempurna. SEKIAN TERIMA KASIH
S E P A T A H K A T A Y B H G . P R O F . E M E R . D A T O ' D R . A B D U L L A T I F F M O H A M A D KETUA EKSPEDISI 7 Dengan segala hormatnya, Salam sejahtera dan Salam Malaysia Madani. Alhamdulillah, setinggi-tinggi pujian dan syukur ke hadrat Allah S.W.T kerana Seminar Ekspedisi Kepelbagaian Biologi Hutan, Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson ini telah dapat dilaksanakan dengan jayanya. Saya ingin mengambil kesempatan ini untuk mengucapkan setinggi-tinggi penghargaan dan jutaan terima kasih kepada semua pihak yang terlibat terutamanya kepada YBhg. Dato’ Indera Mohd. Ridza bin Awang, Ketua Pengarah Perhutanan Semenanjung Malaysia dan Tuan Haji Saleh bin Awaludin, Pengarah Perhutanan Negeri Sembilan di atas kepimpinan serta bantuan dan kerjasama pegawai-pegawai daripada Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia (JPSM) amnya dan daripada Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan (JPNNS) khasnya yang telah bertungkus lumus menjayakan penganjuran ekspedisi saintifik di lapangan pada 2 hingga 6 Oktober 2022 yang lepas. Sekalung penghargaan dan tahniah kepada para penyelidik dan pembantu mereka dan semua yang terlibat dalam pelaksanaan ekspedisi di lapangan secara langsung dan tidak langsung dan seterusnya penghargaan dan terima kasih atas kesudian semua yang dapat menghadiri seminar ini bagi membentang dan berkongsi hasil kajian dan penemuan ekspedisi saintifik yang tersebut. Melihat kembali kepada sejarah, Hutan Simpan Sungai Menyala yang telah dikelaskan sebagai Hutan Dipterokarpa Tanah Rendah yang juga berada dekat persisiran pantai ah yang terkenal dengan penubuhan Plot 2 hektar oleh John Wyatt-Smith pada tahun 1947. Ia adalah plot bancian yang tertua di Semenanjung Tanah Melayu di mana semua pokok di dalam plot itu telah dicamkan kepada spesies dan diameter pada paras dada telah diukur. Plot ini juga telah dikaji oleh mendiang Dr. N. Manokaran untuk kajian PhDnya.
Bancian pokok dan rekod bancian bagi plot ini telah dibuat semenjak tahun 1947 hingga tahun 2021 yang dilaksanakan oleh pegawai penyelidik daripada Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM), Kepong. Tetapi pada tahun 2012 Hutan Simpan Sungai Menyala telah mengalami ribut yang dahsyat dan mengakibatkan banyak pokok telah tumbang dan musnah termasuk pokok di dalam Plot 102 itu. Dalam tempoh yang sama kawasan Hutan Simpan Sungai Menyala ini juga telah lama diganggu manusia dalam arus penempatan penduduk tempatan dan pembangunan sektor pelancongan. Hutan ini telah ditinggalkan oleh kegiatan pembangunan sosioekonomi tempatan dan ia masih mampu menyokong berbagai-bagai ekosistem tanah rendah dan juga paya air tawar. Dengan terpeliharanya beberapa ekosistem yang khusus seperti ini sejumlah spesies tumbuhan dan haiwan yang hidup di dalam ekosistem yang berkenaan telah terpulihara bagi tujuan pemuliharaan kepelbagaian biologi khususnya. Oleh yang demikian besarlah harapan saya agar khazanah dan warisan yang berharga ini dipelihara dan dipulihara secara mampan demi memacu pembangunan sosioekonomi negara dan negeri di samping menyumbang kepada kestabilan persekitaran buat generasi akan datang. Semoga penganjuran seminar ini memberi manfaat dan impak positif terhadap pembangunan kelestarian hutan dan alam sekitar di Negeri Sembilan amnya dan Daerah Port Dickson khasnya. Akhir kata, di kesempatan ini juga ingin saya mengucapkan tahniah dan syabas kepada pihak Kerajaan Negeri Sembilan khususnya Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan di bawah kepimpinan mantan-mantan Pengarah dan khususnya Pengarah kini kerana telah menjaga, memelihara dan memulihara Hutan Simpan Sungai Menyala dengan iltizam yang tinggi. Saya turut berasa bangga di sebalik keindahan dan kekayaan kepelbagaian biologi yang ada di dalamnya berdiri teguh Bersama bangunan pentadbiran PD Forest @ Sungai Menyala yang indah dan dilengkapi dengan kemudahan-kemudahan bagi tujuan Pendidikan, penyelidikan dan ekopelancongan. SEKIAN TERIMA KASIH 8
Ia merupakan plot yang tertua di Semenanjung Tanah Melayu di mana semua pokok di dalam plot itu telah dicamkan kepada spesies dan diameter pada paras dada telah diukur. Plot ini juga telah dikaji oleh mendiang Dr. N. Manokaran untuk kajian PhDnya. Walau bagaimanapun banci pokok dalam plot ini telah dibuat semenajak tahun 1947 hingga tahun 2021 oleh pengawai penyelidik dari Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia, Kepong. Tetapi pada tahun 2012 Huan Simpan Sungai Menyala telah mengalami ribut kuat yang mengakibatkan banyak pokok telah tumbang dan musnah termasuk pokok di daloam Plot 102 itu. Dalam tempoh yang sama kawasan Hutan Simpan Sungai Menyala ini juga telah lama diganggu manusia dalam arus penempatan penduduk tempatan dan pembangunan sektor pelancongan. Hutan ini telah ditinggalkan oleh kegiatan pembangunan sosio-ekonomi tempatan dan ia masih mampu menyokong berbagai-bagai ekosistem tanah rendah dan juga paya air tawar. Dengan terpeliharanya beberapa ekosistem yang khusus seperti ini sejumlah spesies tumbuhan dan haiwan yang hidup di dalam ekosistem yang berkenaan telah terpulihara bagi tujuan pemuliharaan kepelbagaian biologi khususnya. Port Dickson bukan sahaja terkenal dengan pantai malah Port Dickson turut mempunyai keindahan Hutan Simpanan Kekal Dipterokarpa Tanah Pamah yang masih wujud di pesisir pantai Semenanjung Malaysia. Hutan Simpan Sungai Menyala ini dikelaskan di bawah Hutan Penyelidikan, Hutan Dara dan Hutan Pelajaran dan telah diwartakan pada 15 Februari 1917 dengan keluasan 1,280.27 ha. Seluas 15% dari keluasan sebenar merupakan kawasan berpaya. Kini Hutan Simpan Sungai Menyala dikenali sebagai salah satu dari lokasi ekopelancongan popular di Negeri Sembilan khususnya di Port Dickson. Seluas 15% dari keluasan sebenar merupakan kawasan berpaya. Memandangkan Hutan Simpan Sungai Menyala ini merupakan salah satu lokasi ekopelancongan, satu One Stop Centre bagi pengurusan aktiviti dan pelawat telah diwujudkan di dalam Hutan Simpan ini dikenali sebagai PD Forest @ Sungai Menyala beroperasi bermula pada jam 8.00 pagi hingga 5.00 petang setiap hari. Hutan Dipterokarpa Tanah Pamah di Sungai Menyala ini telah terkenal dengan penubuhan suatu plot 2 ha oleh Wyatt-Smith pada tahun 1947. L A T A R B E L A K A N G H U T A N S I M P A N S U N G A I M E N Y A L A 9
S E M I N A R E K S P E D I S I S A I N T I F I K K E P E L B A G A I A N B I O L O G I H U T A N D I H U T A N S I M P A N S U N G A I M E N Y A L A Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan dengan kerjasama beberapa universiti tempatan, institut penyelidikan tempatan, jabatan kerajaan dan pertubuhan bukan kerajaan telah mengadakan Ekspedisi Saintifik Hutan Simpan Sungai Menyala mulai 2hb hingga 6hb Oktober 2022. Seramai lebih daripada 47 orang peserta daripada Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan, Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia, Penyelidik-penyelidik daripada Persatuan Pencinta Alam, Universiti Sains Malaysia, Universiti Putra Malaysia, Universiti Malaya, Universiti Teknologi MARA, Universiti Sains Islam Malaysia, PERHILITAN dan Universiti Kebangsaan Malaysia serta orang perseorangan juga turut mengikuti Ekspedisi Saintifik ini. Ekspedisi Saintifik ini telah dirasmikan pada 2hb Oktober 2022 di PD Forest @ Sungai Menyala oleh Pengarah Perhutanan Negeri Sembilan. Ekspedisi kali ini telah cuba menggali warisan hutan Dipterokarpa Tanah Rendah Hampir sembilan bulan selepas ekspedisi selesai baru penemuan saintifik dapat dibincangkan oleh peserta-peserta bersama pihak berkepentingan Negeri Sembilan. Justeru itu bermula pada 23hb hingga 24 Ogos 2023 seramai lebih kurang 100 orang penyelidik dari universiti tempatan dan Persatuan Bukan Kerajaan serta sebilangan peserta daripada Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia, Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan, dan orang perseorangan yang mewakili semua pihak berkepentingan akan menghadiri seminar di atas yang diadakan di Chorus Paradise Por Dickson. Sebanyak 23 kertas kajian akan dibentangkan di dalam seminar yang akan diadakan nanti. Kesemua kertas kajian yang dibentangkan ini akan dimuatkan ke dalam satu Prosiding Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Biologi Hutan, Hutan Simpan Sungai Menyala. 1 0 L A T A R B E L A K A N G
O B J E K T I F S E M I N A R M E N G U M P U L D A N M E N D O K U M E N T A S I K A N H A S I L K A J I A N S A I N T I F I K K E A T A S K E P E L B A G A I A N B I O L O G I H U T A N Y A N G T E L A H D I A D A K A N D I H U T A N S I M P A N S U N G A I M E N Y A L A , P O R T D I C K O N . 1 1 M E R A N G K A H A L A T U J U K E L E S T A R I A N B I O D I V E R S I T I D I H U T A N S I M P A N S U N G A I M E N Y A L A S E B A G A I P E R A N C A N G A N P E M U L I H A R A A N F L O R A D A N F A U N A
0745 - 0830 Ketibaan dan Pendaftaran Peserta 0830 Ketibaan Tetamu Jemputan dan Dif-dif Kehormat 0845 Ketibaan YB Dato' Mohd Zafir bin Ibrahim Setiausaha Kerajaan Negeri Sembilan 0900 Nyanyian Lagu Negaraku Bacaan Doa Sesi Ibrah berkaitan Ilmu Falaq dan Hutan oleh Tn. Hj. Hanafiah bin Abdul Razak Panel Pakar Falaq, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia Ucapan Aluan YBrs. Tn. Hj. Saleh bin Awaludin, Pengarah Perhutanan Negeri Sembilan Ucapan Perasmian oleh YB Dato' Mohd Zafir bin Ibrahim Setiausaha Kerajaan Negeri Sembilan Persembahan Multimedia Penyerahan Cenderahati Sesi Bergambar 1030 Minum Pagi MAJLIS PERASMIAN SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON A T U R C A R A 1 2
1100 - 1120 Kertas Kerja 1 Peranan dan Potensi Hutan Simpan Sungai Menyala dan Kawasan Sekitarnya Dalam Pemuliharaan Kepelbagaian Biologi dan Ekopelancongan Latif , A. 1120 - 1140 Kertas Kerja 2 Records of Macrofungi Diversity at Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Nur Aqilah Mustafa Bakray, B. K. Thi, Alia Shafini Azman, Z. Ahmad Fitri, Mohammad Khairul Faizi Zulkifli & M. S. Nizam 1140 - 1200 Kertas Kerja 3 Diversity of Fungi in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Siti Aisyah Sulaiman, Nura Adilla Shamsul Kamar,Zunnuraina Raihana Mohamad Ramlee & Razak Terhem 1200 - 1220 Kertas Kerja 4 A Preliminary Survey of Wild Fruit Trees in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Ahmad Fitri, Z., Nur ‘Aqilah, M. B., Mohamad Khairul Faizi, Z., Nizam, M. S., Nik Hazlan, N. H., Nik Norafida, N. A., Noraini, T. & A. Latiff 1220 – 1240 Kertas Kerja 5 Paku Pakis dan Kerabatnya di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Haja Maideen, Nurul Nadhirah & Nik Norhazrina SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON A T U R C A R A HARI PERTAMA 23 OGOS 2023 (RABU) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 1 Pengerusi Sesi I – Tn. Hj. Ridzuwan bin Endot Pengarah Bahagian Silvikultur & Pemeliharaan Biologi Hutan Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia 1 3
1240 - 1300 Kertas Kerja 6 Sifat Fizikokimia Tanah dan Kepelbagaian Spesies Pokok di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Rosazlin Abdullah, Noor Sharina Mohd. Rosli & Nur Sa’adah Abdul Halim 1300 - 1315 Perbincangan / Sesi Soal Jawab Penyampaian Cenderahati 1315 - 1400 Makan Tengahari dan Solat SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON A T U R C A R A HARI PERTAMA 23 OGOS 2023 (RABU) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 1 Pengerusi Sesi I – Tn. Hj. Ridzuwan bin Endot Pengarah Bahagian Silvikultur & Pemeliharaan Biologi Hutan Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia 1 4
1400 - 1420 Kertas Kerja 7 Struktur Dirian dan Komposisi Spesies Pokok dalam Plot 102, Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Musalmah Nasardin & Nurfarah Aqilah Mohd. Noh 1420 – 1440 Kertas Kerja 8 Floristic Composition of Trees with DBH 1 cm and Above in Plot 102 at Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Ahmad Fitri, Z., Nur ‘Aqilah, M. B., Mohamad Khairul Faizi, Z., Nizam, M. S., Nik Hazlan, N. H., Nik Norafida, N. A., Noraini, T. & A. Latiff 1440 - 1500 Kertas Kerja 9 Kepelbagaian Spesies Buah-Buahan Liar dan Langka di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Mohd. Norfaizal, G. & E. E. Besi 1500 -1520 Kertas Kerja 10 Kepelbagaian Rotan di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Mohd. Khairun Anwar Uyup & Alia Syahirah Yusoh 1520 - 1540 Kertas Kerja 11 Potential Compounds of Aromatic Plants of Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Lili Syahani Rusli & Nor’Aishah Abu Shah SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON HARI PERTAMA 23 OGOS 2023 (RABU) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 11 Pengerusi Sesi II– Dato’ Norhaidi bin Yunus Pengarah Latihan Perhutanan Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia A T U R C A R A 1 5
1540 - 1600 Kertas Kerja 12 Kajian Awalan Impak Sosioekonomi Masyarakat Orang Asli di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Zulnaidah binti Manan 1600 – 1620 Kertas Kerja 13 Flora Lumut Jati (Bryophyta) di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Nik Norhazrina, Nur Batrisyia, Nur Syazwana, Mohammad Akman & Haja Maideen 1620 - 1635 Perbincangan / Sesi Soal Jawab Penyampaian Cenderahati 1635 - 1830 Rehat dan Solat SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON HARI PERTAMA 23 OGOS 2023 (RABU) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 11 Pengerusi Sesi II– Dato’ Norhaidi bin Yunus Pengarah Latihan Perhutanan Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia A T U R C A R A 1 6 Saltisidae Jumping Spider
0830 - 0850 Kertas Kerja 14 Floristic Composition and Stand Structure of Sapindaceae, Burseraceae and Annonaceae in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Ahmad Fitri, Z., Nur ‘Aqilah, M. B., Mohamad Khairul Faizi, Z., Nizam, M. S., Nik Hazlan, N. H., Nik Norafida, N. A., Noraini, T. & A. Latiff 0850 - 0910 Kertas Kerja 15 Komposisi dan Struktur Komuniti Spesies Pokok di Denai Razani, Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Nur ‘Aqilah, M. B., Z. Ahmad Fitri & Z. Mohamad Khairul Faizi 0910 - 0930 Kertas Kerja 16 Isolation of soil Actinobacteria from Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Nurul Hidayah Adenan, Muadz Ahmad Madzian & Sarah Shazwani Zakaria 0930 -0950 Kertas Kerja 17 Towards a Flora of Sungai Menyala Forest Reserve : A Contribution of Trees and Shrubs Checklist Ahmad Fitri, Z., Nur ‘Aqilah, M.B., Mohammad Khairul Faizi, Z., Nizam, M.S., Nik Hazlan, N.H., Nik Norafida, N.A., Noraini, T. & A. Latiff SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON HARI KEDUA 24 OGOS 2023 (KHAMIS) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 111 Pengerusi Sesi III – Dr. Nik Norhazrina binti Nik Mohd Kamil Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) A T U R C A R A 1 7
0950 - 1010 Kertas Kerja 18 Geomagnetic Field Effect on Termites Distribution at Plantation Plot, Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Muhammad Mus’ab Anas Mohd. Anas, Nurfarah Aunie Mohd. Kamarul Hasmadi, Mohd. Azman Hashim@Ismail, Hardy Adrian Amir Chin & Faszly Rahim 1010 - 1025 Perbincangan / Sesi Soal Jawab Penyampaian cenderahati 1025 - 1045 Minum pagi SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON A T U R C A R A HARI KEDUA 24 OGOS 2023 (KHAMIS) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 111 Pengerusi Sesi III – Dr. Nik Norhazrina binti Nik Mohd Kamil Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) 1 8 Micropezidae Stilt Legged Fly
1045 - 1105 Kertas Kerja 19 Kepelbagaian Odonata (Insecta) di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Choong, C. Y. 1105 - 1125 Kertas Kerja 20 Thysanoptera (Thrips) Fauna of Sungai Menyala Forest Reserve, Negeri Sembilan with the Second Collection Record of Peractinothrips peratus After Half a Century Ng, Y.F., Ain, N. & N. S. Rafti 1125 - 1145 Kertas Kerja 21 Ichthyofauna of Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Muhammad Rasul Abdullah Halim, Mohd. Ilham Norhakim Lokman, Intan Faraha Abdul Ghani, Mohammad Noor Amal Azmai & Muhammad Fahmi-Ahmad 1145 - 1205 Kertas Kerja 22 Bird Count at Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Vuthy Taing 1225 - 1245 Kertas Kerja 23 Mamalia dan Avifauna di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Mohammad Shahfiz Azman, Noor Faradiana Md Fauzi, Nur Aina Amira Mahyudin & Mohd. Syaridzwan Baharudin SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON HARI KEDUA 24 OGOS 2023 (KHAMIS) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 1v Pengerusi Sesi IV– Tn. Hj. Hamidi bin Abd Halim Timbalan Pengarah (Pembangunan) Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan A T U R C A R A 1 9
1245 – 1300 Perbincangan / Sesi Soal Jawab Penyampaian cenderahati 1300 - 1330 Sesi Rumusan oleh YBhg. Prof. Emer. Dato’ Dr. Abdul Latiff Mohamad selaku Ketua Ekspedisi Majlis Penutupan Seminar Penyampaian cenderahati Makan tengahari & Bersurai SEMINAR EKSPEDISI SAINTIFIK KEPELBAGAIAN BIOLOGI HUTAN HUTAN SIMPAN SUNGAI MENYALA, PORT DICKSON A T U R C A R A HARI KEDUA 24 OGOS 2023 (KHAMIS) PEMBENTANGAN KERTAS KERJA SESI 1v Pengerusi Sesi IV– Tn. Hj. Hamidi bin Abd Halim Timbalan Pengarah (Pembangunan) Jabatan Perhutanan Negeri Sembilan 2 0
2 1
Peranan dan Potensi Hutan Simpan Sungai Menyala dan Kawasan Sekitarnya Dalam Pemuliharaan Kepelbagaian Biologi Dan Ekopelancongan A. Latiff Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor Abstrak : Di Negeri Sembilan, Hutan Simpan Sungai Menyala adalah antara Hutan Dipterokarpa Tanah Rendah yang sudah terkenal di kalangan penyelidik dan pelawat kerana keindahannya dan juga kekayaan kepelbagaian biologi yang istimewa khususnya sejarah plot kajian yang tertua di Semenanjung Malaysia. Sejarah telah menunjukkan bahawa suatu plot kajian yang telah ditubuhkan pada tahun 1947 masih wujud dan dibanci setiap tahun adalah suatu yang sangat penting. Sebagai hutan dipterokarpa tanah rendah ia telah lama digunakan oleh penduduk dan pengunjung bagi tujuan rekreasi dan pelacongan. Kewujudan kepelbagaian ekosistem yang tersendiri dengan kepelbagaian spesies flora dan fauna adalah antara yang terbaik di Negeri Sembilan. Kesemua aset ini jikalau diurus secara lestari dan baik mampu memainkan peranan yang penting dalam pendidikan ekologi dan alam sekitar, penyelidikan bagi para penyelidik dari universiti dan institut penyelidikan tempatan termasuk jabatan kerajaan dan pertubuhan bukan kerajaan dalam memahami flora, fauna dan kedinamikan ekologi hutan tanah rendah di persisiran pantai Ia juga mampu memainkan peranan dalam pemuliharaan kepelbagaian biologi dan mempunyai potensi yang tinggi sebagai tarikan pelawat tempatan dan pelancongan ekologi di kedua-dua peringkat kebangsaan dan negeri, justeru mampu meningkatkan sektor pelancongan dalaman di Negeri Sembilan. Fungsi Hutan Simpan Sungai Menyala dan aset alamiah lain akan dibincangkan bersama potensi untuk pendidikan, penyelidikan dan pelancongan ekologi di Negeri Sembilan dan Malaysia. 2 2
Records of Macrofungi Diversity at Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Nur Aqilah Mustafa Bakray, Thi Bee Kin, Alia Shafini Azman, Ahmad Fitri Zohari, Mohammad Khairul Faizi Zulkifli and Nizam Mohd Said 1Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor Darul Ehsan, Malaysia 2Mycology and Pathology Branch, Forest Health and Conservation Programme, Forest Biodiversity Division, Forest Research Institute Malaysia (FRIM), Kepong, Malaysia *Corresponding author: [email protected] Abstract: Inventory and documentation of macrofungi has been carried out in Sungai Menyala Forest Reserve which has one of the oldest tropical forest study plots. However, studies conducted mainly focuses on tree dynamics and the macrofungi remains unrecorded. The main objective of this study is to provide a preliminary checklist of macrofungi at Sungai Menyala Forest Reserve. All the macrofungi with complete characteristics and in a good condition and suitable for identification were photographed. The study listed 55 collections of macrofungi belonging to 20 families and 33 genera. The dominant family is Boletaceae followed by Marasmiaceae. As for genera Amanita is predominant. The information obtained may benefit as added value to the ecotourism at Sungai Menyala. Key word: Sungai Menyala, inventory, oldest monitoring plot, tropical rainforest 2 3
Diversity of Fungi in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Siti Aisyah Sulaiman, Nura Adilla Shamsul Kamar, Zunnuraina Raihana Mohamad Ramlee and Razak Terhem* Laboratory of Forest Pathology and Tree Health, Department of Forestry Science and Biodiversity, Faculty of Forestry and Environment, Universiti Putra Malaysia, 43400 Serdang, Selangor. *Corresponding author: [email protected] Abstract : Sungai Menyala Forest Reserve is a high conservation value area with 15% of the total forest area being freshwater swamp forests, dominated by Red Meranti and Keruing Species. In recent years, there has been a notable improvement in our understanding of Malaysia's fungal biodiversity. Line transect sampling and opportunistic techniques are used in a selected design to obtain data on the fungal diversity in the study area, which is along 5 trails. For identification purposes, fungal fruiting bodies were captured and photographed. Based on their macroscopic morphology, they were then identified using the described and photographic attributes. According to the study, 34 different species of fungi (Basidiomycota and Ascomycota) were discovered. There is variation in diversity estimates across surveys, and the results vary depending on the species categories examined site-scale detectability and appropriate time. We conclude that the fruiting body of fungi surveys, which are frequently used to assess the fungal diversity of any given area, are insufficient because the detection of many fungi turns out to be poor even when surveys are carried out at the best times. We propose that investigations of fungal diversity should routinely include repeated surveys at an ideal period. The poor technique yields unreliable data that could jeopardize our efforts to preserve biological variety. Key words: Diversity, Macrofungi, PD Forest 2 4
2 5 Calvatia sp. Cookeina sulcipes Marasmiellus sp. Mycena adonis syn. Atheniella adonis Marasmius rotalis Tulostoma exasperatum var. ridleyi
A Preliminary Survey of Wild Fruit Trees in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan *1Ahmad Fitri, Z., 1Nur ‘Aqilah, M. B., 2Mohamad Khairul Faizi, Z., 1Nizam, M. S., 3Nik Hazlan, N. H., 4Nik Norafida, N. A., 1Noraini, T. & 1A. Latiff 1Department of Biological Sciences and Biotechnology, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 2Department of Earth Sciences and Environment, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 3Faculty of Applied Science, Universiti Teknologi MARA Cawangan Pahang, 26400 Bandar Tun Abdul Razak, Jengka, Pahang. 4Climate Change and Forestry Programme, Forest Biodiversity Division, Forest Research Institute Malaysia, 52109, Kepong, Selangor, Malaysia *corresponding author email:[email protected] Abstract: In this preliminary study, the checklist of wild fruit trees species in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan was recorded. Observation and collection of specimens was conducted around the forest trails of Sungai Menyala Forest Reserve. A total of 22 species from 15 genera and 12 families of wild fruit trees has been recorded. Guttiferae and Sapindaceae had the most total number of species with four taxa while Garcinia recorded the highest total number of species with four taxa. A detailed survey is needed to carry out in the future to get more information of wild fruit trees in this forest. Key words: wild fruit trees, Sungai Menyala Forest Reserve, Guttiferae, Sapindaceae Xerospermum noronhianum (Sapindaceae) (Rambutan pacat) 2 6
Paku Pakis dan Kerabatnya di Hutan Simpan Sungai Menayala, Port Dickson, Negeri Sembilan Haja Maideen, Nurul Nadhirah dan Nik Norhazrina Jabatan Sains Biologi dan Bioteknologi, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 UKM Bangi, Selangor Abstrak : Sejumlah 34 takson paku pakis yang tergolong dalam 24 genus dan 18 famili telah direkodkan di di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan. Ini termasuk tiga takson Lycophyta dalam dua genus dan dua famili serta 31 takson Monilophyta dalam 22 genus dan 16 famili. Jumlah ini merangkumi 5.2% daripada 647 spesies yang telah dilaporkan di Semenanjung Malaysia. Famili Pteridaceae ialah yang terbesar yang direkodkan di kawasan hutan simpan ini yang terdiri daripada tujuh takson dalam empat genus diikuti Polypodiaceae dengan tiga spesies, sementara Aspleniaceae, Athyriaceae, Blechnaceae, Cyatheaceae, Lygodiaceae, Tectariaceae dan Thelypteridaceae masing-masing merekodkan dua takson. Paku pakis daratan ialah kumpulan yang terbesar dengan 25 takson (70.5%) diikuti oleh epifit sebanyak sepuluh takson (29.4%). Terdapat satu spesies endemik dijumpai di hutan simpan ini iaitu Taenitis dimorpha. Kata kunci: Paku pakis, Port Dickson, Hutan Simpan 2 7
Sifat Fizikokimia Tanah dan Kepelbagaian Spesies Pokok di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Rosazlin Abdullah, Noor Sharina Mohd Rosli dan Nur Sa’adah Abdul Halim Institut Sains Biologi, Fakulti Sains, Universiti Malaya, 50603 Kuala Lumpur PENGENALAN Hutan simpan ialah kawasan yang bernilai tinggi daripada segi kepelbagaian biologi di mana ia adalah habitat flora dan fauna. Terdapat tujuh jenis hutan mengikut ketinggian dan juga factor edafik iaitu Hutan Erikaseus-Gunung (> 1500 m), Hutan Berangan Gunung (1200-1500 m), Hutan Dipterokarpa Atas (750-1200 m), Hutan Dipterokarpa Bukit (300-750 m), Hutan Dipterokarpa Tanah Rendah (<300 m), Hutan Paya Gambut dan Hutan Paya Bakau (Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia, 2010). Pemeliharaan dan pemuliharaan hutan simpan amat penting bagi mengekalkan kepelbagaian biologi flora dan fauna. Hutan di Malaysia mempunyai kekayaan pokok yang tinggi disebabkan oleh peratusan litupan hutan yang tinggi, justeru, Malaysia dianggap bertuah (Saiful & Latiff, 2014). Pemeliharaan tanah di dalam hutan merupakan komponen penting kerana kesuburan tanah berkait rapat dengan kesesuaian pokok di samping dapat menghasilkan pokok-pokok yang bermutu tinggi. Tanah terbentuk daripada proses luluhawa sejak berjuta-juta tahun dahulu dan terdapat banyak jenis tanah yang terbentuk di muka bumi dengan mempunyai pelbagai ciri. Tanah bermutu memainkan peranan penting dalam kitaran alam sekitar, di mana ia dapat menyimpan air, menghasilkan nutrien serta mengekalkan mutu udara. Penunjuk kesuburan tanah dilihat daripada sifat biologi, fizik dan kimia tanah. Daripada sifat biologi, tanah yang subur mempunyai mikroorganisma yang memainkan peranan penting dalam pembentukan tanah di mana ia membantu mengurai bahan organik yang menjadi punca nutrien kepada pokok. Bagi sifat fizik, tanah yang subur memiliki tekstur pasir, tanah liat dan kelodak yang seimbang untuk menyokong pertumbuhan pokok. Dilihat daripada sifat kimia, tanah yang subur memiliki pH antara 5.5–6.5 yang membolehkan setiap nutrien dapat diserap oleh pokok. 2 8
Bahagian atas (0-15 cm) A-horizon tanah berwarna coklat gelap dan mempunyai akar tumbuhan menandakan bahagian atas permukaan kawasan mempunyai kandungan organik yang banyak dan subur. Bahagian atas (0-15 cm) A-horizon tanah berwarna coklat gelap dan mempunyai akar tumbuhan menandakan bahagian atas permukaan kawasan mempunyai kandungan organik yang banyak dan subur. Permukaan tanah (0-20cm) mengandungi batu dan pasir menandakan saliran air yang tinggi 2 9
Permukaan tanah (0-20cm) mengandungi akar halus dan batuan kecil Bahagian atas (0-10 cm) A-horizon tanah berwarna coklat gelap dan mempunyai akar tumbuhan menandakan bahagian atas permukaan kawasan mempunyai kandungan organik yang banyak dan subur. Manakala (10-20cm), tanah liat bercampur sedikit batuan halus. Profil tanah sedalam 1 m menunjukkan tanah di kedalaman berbeza mempunyai sifat fizikal yang berbeza. 0-10 cm (A-Horizon) lapisan tanah mineral yang mempunyai struktur yang jelas dan terdiri daripada humus (bahan organik reput) yang banyak. 10-70 cm (B- Horizon, subsoil) lapisan tanah di bawah A di mana pengumpulan air hujan berlaku dan meresap melalui tanah. Mempunyai kandungan humus yang rendah, tetapi kaya dengan mineral. 70-100 cm (C- Horizon) lapisan di atas batuan dasar, terdiri daripada batuan terluluhawa yang besar. 3 0
Struktur Dirian dan Komposisi Spesies di Plot 102 Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Musalmah Nasardin dan Nurfarah Aqilah Mohd Noh Cawangan Ekologi Hutan, Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM) PENGENALAN Plot 102 telah ditubuhkan pada tahun 1947 oleh James Wyatt-Smith (WyattSmith, 1966). Ia terletak di kedudukan N020 29’ E1010 54’, Kompartmen 9, Hutan Simpan (HS) Sungai Menyala, Negeri Sembilan meliputi hutan dipterokarpa tanah rendah persisir pantai. Plot seluas 2 ha dengan dimensi 100 m × 200 m ini ialah plot ekologi yang paling lama dipantau secara berterusan di Malaysia iaitu selama 74 tahun sejak penubuhannya sehingga kini. Setiap pokok di dalam plot ini yang berdiameter pada paras dada (DBH) ≥ 10 cm telah ditanda, diukur, dipetakan dan dikenalpasti spesiesnya. Bancian ke atas pokok-pokok di dalam plot ini telah dilakukan sebanyak 28 kali iaitu pada tahun 1947, 1951, 1953, 1955, 1957, 1959, 1961, 1963, 1971, 1975, 1977, 1979, 1981, 1983, 1985, 1987, 1989, 1991, 1993, 1995, 1997, 1999, 2003, 2012, 2015, 2017 2019 dan bancian terakhir pada tahun 2021. Data daripada bancian-bancian ini dapat memberikan maklumat asas dirian pokok di hutan tanah rendah persisir pantai. Ia juga membekalkan data jangka panjang yang boleh digunakan untuk memahami kedinamikan ekologi hutan dengan lebih baik seterusnya membekalkan maklumat yang penting ke arah pengurusan hutan yang lestari. 3 1
Kedudukan Plot 102 di dalam HS Sungai Menyala Perubahan litupan hutan di Plot 102 pada tahun 2003 dan 2012 3 2
3 3 Floristic Composition of Trees with DBH 1 cm and Above in Plot 102 at Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan *1Ahmad Fitri, Z., 1Nur ‘Aqilah, M. B., 2Mohamad Khairul Faizi, Z., 1Nizam, M. S., 3Nik Hazlan, N. H., 4Nik Norafida, N. A., 1Noraini, T. & 1A. Latiff 1Department of Biological Sciences and Biotechnology, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 2Department of Earth Sciences and Environment, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 3Faculty of Applied Science, Universiti Teknologi MARA Cawangan Pahang, 26400 Bandar Tun Abdul Razak, Jengka, Pahang. 4Climate Change and Forestry Programme, Forest Biodiversity Division, Forest Research Institute Malaysia, 52109, Kepong, Selangor, Malaysia *corresponding author email:[email protected] Abstract: A preliminary study was conducted to determine the floristic composition and stand structure of trees in the primary lowland dipterocarp forest of plot 102 at Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan. One temporary ecology plot with the dimension of 25 m x 20 m (0.05 ha in total) had been established. The census was carried out for all trees with diameter at breast height (DBH) 1 cm and above. Species composition comprised of 201 individuals from 60 species, 53 genera and 31 families. Both Euphorbiaceae and Rubiaceae are the most speciose families with nine taxa each. The most speciose genus was Ixora (Rubiaceae) with three species. The understorey group represented the largest total number of species with 18 species. Meanwhile, pioneer group recorded the highest total number of stems with 52 stems with a density of 1040 stems/ha. However, the pioneer is only represented by a single species of Clerodendrum villosum. Dipterocarpus verrucosus is the largest tree in the plot with DBH of 80.0 cm. About 93% of individuals were represented by the trees with DBH less than 10.0 cm. This preliminary study contributed the additional data for primary lowland dipterocarp forest in Peninsular Malaysia. Key words: floristic composition, tree, primary forest, Sungai Menyala Forest Reserve
Kepelbagaian Spesies Buah-buahan Liar dan Langka di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Mohd. Norfaizal Ghazalli*1 dan Edward Entalai Besi2 1Program Pengurusan Sumber dan Konservasi Agrobiodiversiti, Pusat Penyelidikan Agrobiodiversiti dan Persekitaran, Ibu Pejabat MARDI Serdang, 43400 Serdang, Selangor 2Jabatan Biologi, Fakulti Sains, Universiti Putra Malaysia, 43400 Serdang, Selangor *Alamat e-mel pengarang utama: [email protected] Abstrak : Suatu tinjauan kepelbagaian dan taburan spesies buah-buahan liar dan langka yang terdapatdi Hutan SimpanSungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan telah dijalankan pada 7-8 November 2022 yang lalu. Objektif utama kajian ini adalah untuk menganalisis, mendokumen dan mengumpulkan sumber genetik buah-buahan liar dan langka yang terdapat di hutan simpan ini. Denai Warisan telah ditinjau dan hasil tinjauanmendapati sebanyak dua belas spesies buah-buahan liar dan langka telah dikenalpasti dan dikumpulkan daripada denai tersebut. Spesimen herbarium untuk pengumpulan flora umum hutan simpan ini juga dikumpul dan direkodkan untuk tujuan simpanan kekal diHerbarium MARDI (MDI). 3 4
Kepelbagaian Spesies Rotan di Hutan Simpan Sg. Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Mohd. Khairun Anwar Uyup dan Alia Syahirah Yusoh Unit Buluh, Rotan dan Palma, Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia Abstrak : Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Spesies Biologi di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson telah dilaksanakan. Tujuan utama program ini dijalankan adalah untuk mengenal pasti dan menjalankan kajian saintifk ke atas kepelbagaian biologi hutan dan sumber semulajadi. Unit Buluh, Rotan dan Palma, Institut Penyeledikan Perhutanan Malaysia berperanan untuk mengenal pasti kepelbagaian spesies rotan di Hutan Simpan Sungai Menyala. Pengecaman spesies rotan telah dibuat berdasarkan kepada ciriciri utama yang terdapat pada morfologi. Berdasarkan pemerhatian dan kajian yang dijalankan, terdapat sembilan spesies rotan telah dikenal pasti. Spesies yang dimaksudkan adalah Calamus ridleyanus (rotan kerai hitam), Calamus diepenhorstii (rotan kerai), Calamus verticillaris (rotan sabung), Korthalsia tenuissima (rotan dahan tikus), Calamus ornatus (rotan dok), Calamus penicillatus (rotan batu), Calamus hystrix (rotan tai landak), Calamus calicarpa (rotan lumpit) dan Calamus scortechinii (rotan demuk). Kesimpulannya, melalui maklumat-maklumat yang diperolehi, ianya dapat membantu dalam membuat perancangan dan pemeliharaan sumber-sumber khazanah alam semulajadi sekaligus meningkatkan nilai Hutan Simpan Sungai Menyala. 3 5
Calamus diepenhorstii (Rotan Kerai) 3 6
Calamus verticillaris (Rotan Sabung) 3 7
Potential Compounds of Aromatic Plants at Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Lili Syahani Rusli and Nor’Aishah Abu Shah UiTM Cawangan Negeri Sembilan Kampus Kuala Pilah Abstract: Hutan Simpan Sungai Menyala is a unique forest because it is onthe coast line of Peninsular Malaysia and categorized as a Lowland Dipterocarp Forest, where 15% of the 1,280 ha of the forest is a swampy area. The main objective of the study was to observe the aromatic plant species at the forest. This paper highlights the potential compound of aromatic plants recorded from two days expedition at Hutan Simpan Sungai Menyala. Data required in this study were collected through primary and secondary sources. The primary data collection was carried out in Hutan Simpan Sungai Menyala which include aromatic plant species inventory. The secondary data collection was mainly from literature review from search engine. This paper includes a summary of potential compound found in aromatic plant species. There is still very little information available regarding the compounds that can be found in aromatic plant species. More research should be conducted to determine the bioactive compounds of aromatic plant species, particularly those found in a Lowland Dipterocarp Forests. 3 8
Mempisang Kundang Rumania Hampas Tebu Kandis Tinjau Belukar Keruing Gombang 3 9
Kelat Jambu Keruing Mempelas Meranti Pa'ang Medang Teja Merawan Siput Jantan Membuluh 4 0
Sosioekonomi Masyarakat Orang Asli di Hutan Simpan Sg. Menyala, Negeri Sembilan Zulnaidah Manan, Siti Farhana Adnan, Mohd Shafie Mahamud, Shahrizaa Khairi Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia *Corresponding author: [email protected] ABSTRAK Kajian ini telah dilaksanakan bersempena Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Biologi Hutan di Hutan Simpan Sungai Menyala, Negeri Sembilan pada 2-6 Oktober 2022. Kajian Sosioekonomi Masyarakat Orang Asli di Hutan Simpan Sungai Menyala, Negeri Sembilan ini bertujuan melihat impak sosial dan ekonomi serta persepsi masyarakat orang asli dari suku Temuan yang tinggal di kawasan sekitar Hutan Simpan Sg Menyala, Negeri Sembilan terhadap sumber hutan. Data-data dikumpulkan melalui kaedah kualitatif melalui temu bual secara bersemuka. Aktiviti temu bual dijalankan dari rumah ke rumah di kalangan masyarakat orang asli Kg Bukit Kepong dan Kampung Pelebar Baru dan seramai 45 responden telah ditemu bual. Hasil kajian ini menunjukkan kebergantungan masyarakat Orang Asli di Hutan Simpan Hutan Simpan Sungai Menyala, Negeri Sembilan kepada sumber hutan adalah terhad kepada sumber makanan untuk kehidupan seharian sahaja seperti buruan tupai, babi hutan dan monyet. Termasuk juga ikan sungai dan tumbuhan yang boleh dimakan seperti rebung buluh. Terdapat 75.6% daripada respondan menyatakan tidak bergantung secara langsung kepada sumber hutan untuk sumber makanan. Sejak beberapa dekad ini, aktiviti ekonomi masyarakat orang asli di kawasan kajian telah mengalami perubahan, iaitu daripada mencari sumber hutan semata-mata kepada penglibatan dalam penjanaan pendapatan seperti pekerjaan makan gaji dalam bidang pertanian, pelancongan dan perladangan serta kerja-kerja kampung. Daripada aspek sosial pula, kebanyakan anak anak orang asli ini telah menerima pendidikan sekurang-kurangnya ke peringkat sekolah menengah dan corak kehidupan mereka juga telah berubah dengan adanya kemudahan keperluan asas seperti bekalan air, elektrik, perpustakaan, penyampaian telekomunikasi melalui telefon pintar, televisyen dan sebagainya. Berdasarkan output regresi linear pula, pendapatan masyarakat orang asli di Hutan Simpan Sungai Menyala dipengaruhi secara signifikan oleh faktor bilangan isi rumah dan umur responden. Walaupun masyarakat orang asli di kawasan kajian telah mengurangkan kebergantungan hidup dengan sumber hutan di Hutan Simpan Sg Menyala, dan mengalami perubahan sosial kehidupan yang lebih baik, tetapi persepsi mereka terhadap sumber hutan di kawasan kajian adalah perlu terus dipelihara, dilindungi dan sayangi hutan oleh kerana hidup mereka dengan hutan telah sebati dan sememangnya tidak dapat dipisahkan. Kata kunci: Orang Asli, kebergantungan hidup, sumber hutan. 4 1
Flora Lumut Jati (Bryophyta) di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan *Nik Norhazrina, Nur Batrisyia, Nur Syazwana dan Haja Maideen Jabatan Sains Biologi dan Bioteknologi, Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 Bangi, Selangor, Malaysia. *[email protected] Abstrak: Flora lumut jati di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan terdiri daripada 33 spesies, satu subspesies dan empat varieti dalam 18 genus dan 10 famili. Bilangan ini mewakili 6.73% daripada 564 spesies, 11.3% daripada 159 genus dan 21.7% daripada 46 famili yang telah direkodkan di Semenanjung Malaysia, manakala jumlah ini juga mewakili 18.1% daripada 210 spesies, 25.4% daripada 71 genus dan 32.3% daripada 31 famili lumut jati yang yang dicatatkan bagi Negeri Sembilan. Daripada 38 takson yang dilaporkan, dua spesies iaitu Octoblepharum albidum Hedw. dan Taxithelium nepalense (Schwägr.) Brothialah catatan pertama bagi Negeri Sembilan. Famili terbesar yang dilaporkan bagi kawasan ini ialah Calymperaceae dengan 16 spesies (42.1%), diikuti oleh Fissidentaceae dengan lima spesies (13.1%) dan Pylaisiadelphaceae dengan empat spesies (10.5%). Kebanyakan lumut jati yang ditemui hidup secara kortikol (26 spesies) diikuti dengan rupikol (18 spesies). 4 2
Floristic Composition and Stand Structure of Sapindaceae in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan *1Ahmad Fitri, Z., 1Nur ‘Aqilah, M. B., 2Mohamad Khairul Faizi, Z., 1Nizam, M. S., 3Nik Hazlan, N. H., 4Nik Norafida, N. A., 1Noraini, T. & 1A. Latiff 1Department of Biological Sciences and Biotechnology, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 2Department of Earth Sciences and Environment, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 3Faculty of Applied Science, Universiti Teknologi MARA Cawangan Pahang, 26400 Bandar Tun Abdul Razak, Jengka, Pahang. 4Climate Change and Forestry Programme, Forest Biodiversity Division, Forest Research Institute Malaysia, 52109, Kepong, Selangor, Malaysia *corresponding author email:[email protected] Abstract: A study on species composition and community structure of Sapindaceae was conducted in Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan, a primary coastal lowland dipterocarp forest. In the ecology plot of 0.2 ha, a total of six species from three genera and 29 individuals was recorded for all trees with diameter ≥ 1cm DBH. Nephelium was represented by four taxa while two genera Lepisanthes and Xerospermum were represented by a single species each. The range of tree DBH in the study plot is 1.0-11.8 cm. The density of Sapindaceae was 145 individuals per ha. Xerospermum was the densest represented by 95 individuals/ha. Xerospermum noronhianum showed the highest density of 95 individuals/ha. The total basal area was 0.20 m2/ha, where the genus which showed the highest basal area was Xerospermum that contributed 0.11 m2/ha (55.46 %). X. noronhianum contributed the highest basal area of 0.11 m2/ha (55.46 %). Two species endemic to Peninsular Malaysia namely Nephelium costatum and N. hamulatum were also recorded in this study. Key words: Sapindaceae, endemic, community structure, lowland dipterocarp forest 4 3
Komposisi dan Struktur Komuniti Spesies Pokok di Denai Razani, Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan Nur ‘Aqilah, M. B., Ahmad Fitri, Z. dan Z. Mohammad Khairul Faizi Fakulti Sains dan Teknologi, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor, Malaysia Abstrak : Suatu kajian telah dijalankan bagi menentukan komposisi dan struktur komuniti spesies pokok di Denai Razani, Hutan Simpan Sungai Menyala, Negeri Sembilan. Sebuah plot kajian yang bersaiz 25 x 20 m telah dibina. Sejumlah 54 individu pokok yang bersaiz 5 cm DBH dan ke atas telah dicatatkan, mewakili 33 spesies daripada 27 genus dan 16 famili. Dipterocarpaceae merupakan famili terbesar diwakili oleh enam spesies diikuti Euphorbiaceae dengan empat spesies. Shorea merupakan genus terbesar dengan empat spesies diikuti Memecylon, Nephelium dan Santiria dengan dua spesies setiap satunya. Julat DBH untuk semua individu pokok di dalam plot kajian di Hutan Simpan Sungai Menyala ialah 5.0 cm hingga 62.5 cm. Struktur dirian hutan digambarkan berdasarkan enam kelas DBH dengan selang 10 cm setiap satu. Pokok terbesar adalah Shorea leprosula dengan diameter 62.5 cm. Hanya dua spesies endemik di Semenanjung Malaysia yang direkodkan dalam plot kajian iaitu Mallotus penangensis dan Sarcotheca monophylla. 4 4
Isolation of Soil Actinobacteria from Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Nurul Hidayah Adenan 1* , Muadz Ahmad Madzian 1 and Sarah Shazwani Zakaria 1 1School of Biology, Faculty of Applied Sciences, Universiti Teknologi MARA (UiTM), Cawangan Negeri Sembilan, Kampus Kuala Pilah, 72000 Kuala Pilah, Negeri Sembilan, Malaysia *Corresponding author: [email protected] Abstract: Actinobacteria are Gram-positive, facultative anaerobic fungus-like filamentous bacteria that produce secondary metabolites. This study aims to isolate and characterize soil actinobacteria that potentially act as plant growth promoters and biological control agents from Sg. Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan. The fresh soil samples were first collected and further diluted. The actinobacterial isolates were then plated and screened onto ISP Medium No. 2 (Yeast Malt Agar) supplemented with nalidixic acid and nystatin to inhibit bacteria and fungi, respectively. Findings showed that 37 actinobacteria were successfully isolated with the production of powdery-cottony and various pigmented colonies. Future exploration may include molecular characterization and assessment of Plant-Growth Promotion (PGP) traits of actinobacteria, which would aid in understanding the role of soil actinobacteria in plant growth. 4 5
Figure 1. Some of actinobacterial colonies isolated from Sg Menyala Forest Reserve. 4 6
Towards a Flora of Sungai Menyala Forest Reserve : A Contribution to Trees and Shrubs Checklist *1Ahmad Fitri, Z., 1Nur ‘Aqilah, M. B., 2Mohammad Khairul Faizi, Z., 1Nizam, M. S., 3Nik Hazlan, N. H., 4Nik Norafida, N. A., 1Noraini, T. & 1A. Latiff 1Department of Biological Sciences and Biotechnology, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 2Department of Earth Sciences and Environment, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600, Bangi, Selangor 3Faculty of Applied Science, Universiti Teknologi MARA Cawangan Pahang, 26400 Bandar Tun Abdul Razak, Jengka, Pahang. 4Climate Change and Forestry Programme, Forest Biodiversity Division, Forest Research Institute Malaysia, 52109, Kepong, Selangor, Malaysia *corresponding author email:[email protected] Abstract : The forested area of Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan is among the remaining pristine coastal lowland dipterocarp forest in Peninsular Malaysia. A preliminary study of flora that focuses on the trees and shrubs checklist had been conducted during the scientific expedition in October 2022 which was organised by Forestry Department Negeri Sembilan. The results identify as many as 187 species of trees and shrubs consisting of 121 genera and 50 families.From the list, a total 13 endemic species was recorded namely Alphonsea maingayi, Cinnamomum mollissimum, Diospyros singaporensis, Kokoona sessilis, Mallotus penangensis, Mesua kunstleri, Nephelium costatum, N. hamulatum, Ptychopyxis costata var. oblanceolata, Ryparosa scortechinii, Sarcotheca monophylla and Syzygium anisosepalum. Besides, a total of seven species was recognised as new records for Negeri Sembilan, viz. Chisocheton tomentosus, Gonocaryum gracile, Kokoona sessilis, Litsea ferruginea, L. tomentosa, Microtropis bivalvis and Sarcotheca monophylla. More additional survey is needed to record the species of flowering plants in this forest in future. Key words: Sungai Menyala Forest Reserve, primary lowland forest, rare, endemic 4 7
Geomagnetic Field Effect on Termite Distribution at Plantation Plot, Sungai Menyala Forest Reserve, Port Dickson, Negeri Sembilan Muhammad Mus’ab Anas Mohd. Anas1*, Nurfarah Aunie bt, Mohd Kamarul Hasmadi1, Mohd, Azman Hashim@Ismail1,2, Hardy Adrian Amir Chin3 and Faszly Rahim2 1Applied Physics Program, Faculty of Science & Technology, Universiti Sains Islam Malaysia, 41700 Bandar Baru Nilai, Negeri Sembilan. 2Islamic Science Institute, Universiti Sains Islam Malaysia, 41700 Bandar Baru Nilai, Negeri Sembilan. 3Eco Explorers Malaysia, UGi-25, Radia Retail, Persiaran Arked, Bukit Jelutong, 40150 Shah Alam, Selangor. *Corresponding author: [email protected] Abstrak: The study on insects that navigate using geomagnetic fields is a unique topic in Malaysia, particularly in the case of termites which are eusocial insects living in colonies. Termites can cause significant structural damage to plantations without any visible signs, making their distribution and infestation a serious issue. These insects use various navigation strategies, including pheromone trails, visual cues, and magnetic fields. Therefore, this project aimed to explore the navigation strategy of termites by analysing the strength of the magnetic field distribution in their invasion region. Our focus was on observing how termites behave when encountering different strengths of magnetic fields during navigation and tabulation. To support our analysis, we compared our on-site magnetic field readings with the simulated geomagnetic field values from the World Magnetic Calculator 2020. Our findings suggest that termites orientation are likely controlled by the net magnetic field strength of the particular region. As a future innovation, studying the relationship between termites navigation and geomagnetic field strength may produce a parameter that can control or manipulate their navigation and avoid invasion in specific areas of interest. The primary objective of this preliminary project was to study the correlation between termites navigation and tabulation with the geomagnetic field by determining and calculating the magnetic field strength in the study area and mapping and modeling the termite tabulation. 4 8
Kepelbagaian Odonata (Insecta) di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson, Negeri Sembilan, Semenanjung Malaysia Choong C.Y. Pusat Sistematik Serangga, Universiti Kebangsaan Malaysia, 43600 UKM Bangi, Selangor email: [email protected] . Abstrak : Fauna Odonata di Hutan Simpan Sungai Menyala, Port Dickson telah dikaji semasa Ekspedisi Saintifik Kepelbagaian Biologi pada 2–6 Oktober 2022. Serangga dewasa telah dikutip dengan menggunakan jaring kupu-kupu di pelbagai habitat akuatik. Sejumlah 38 spesies yang tergolong dalam lima famili telah berjaya direkod: 26 spesies dalam Libellulidae, enam spesies dalam Coenagrionidaea, empat spesies dalam Platycnemididae, and satu spesies dalam setiap Gomphidae dan Chlorocyphidae. Daripada spesies yang berjaya direkodkan, tujuh spesies (Aethriamanta brevipennis, Archibasis viola, Coeliccia octogesima, Indothemis carnatica, Indothemis limbata, Rhyothemis obsolescens dan Zyxomma obtusum) ialah rekod baharu untuk Negeri Sembilan. Secara amnya, Hutan Simpan Sungai Menyalai kaya dengan fauna Odonata. 4 9
Gambar bagi beberapa spesies Odonata yang diambil di Hutan Simpan Sungai Menyala. A: Archibasis viola, B: Libellago hyalina, C: Prodasineura collaris, D: Pseudocopera ciliata, E: Aethriamanta brevipennis, F: Indothemis carnatica, G: Rhyothemis phyllis, and H: Urothemis signata insignata. 5 0