ค่มู อื การนเิ ทศการจัดการเรยี นรู้เชิงรุก
โดยใช้กระบวนการชแี้ ละการเป็นพเี่ ลยี้ ง
นางสาวพลอยไพลิน นิลกรรณ์
ศกึ ษานิเทศกช์ านาญการ
กลมุ่ นเิ ทศ ตดิ ตาม และประเมินผลการจดั การศึกษา
สานักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศกึ ษามัธยมศกึ ษาลาปาง ลาพนู
สานักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พนื้ ฐาน
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
คาํ นํา
คูมือการนิเทศการจัดการเรียนรูเชิงรุก โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพี่เลี้ยง เป!นเอกสาร
ประกอบการนเิ ทศ ติดตามกิจกรรมการอบรมเชิงปฏิบตั ิการหลักสูตรพฒั นาความความสามารถในการจัดการ
เรียนรูเชิงรุกของครูสังกัดสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาลําปาง ลําพูน มีวัตถุประสงค1เพื่อพัฒนา
ความสามารถครูในการจัดการเรียนรูเชิงรุกของตนเองไดอยางยั่งยืน สอดคลองกับนโยบายที่ 2 ดานการจัด
การศึกษาเพื่อเพิ่มความสามารถในการแขงขันของประเทศ และนโยบายที่ 3 ดานการพัฒนาและเสริมสราง
ศักยภาพทรัพยากรมนุษย1 และสอดคลองกับแนวทางการดําเนินงานนิเทศของกลุมนิเทศ ติดตาม และ
ประเมินผลการจัดการศึกษา สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาลําปาง ลําพูน ในเรื่องการปรับเปลี่ยน
บทบาทครู ใหเป!นครูยุคใหมที่มีคุณภาพ และประสิทธิภาพตรงตามความตองการ เป!นมืออาชีพ มีทักษะ
วิชาชีพขั้นสูง โดยปรับบทบาทจาก “ครูสอน” เป!น “โคช” หรือ “ผูอํานวยการการเรียนรู” สรางเครือขาย
พัฒนาครูใหมีการแลกเปล่ียนเรียนรูระหวางกัน รวมถึงการพัฒนาครูที่มีความเชี่ยวชาญดานการสอนมาเป!น
ผูสรางครูรุนใหมอยางเป!นระบบ และวัดผลงานจากการพัฒนาผูเรียนโดยตรง เพิ่มทักษะในการจัดการเรียน
การสอน การออกแบบกจิ กรรมการเรยี นรู และการวัดประเมนิ ผลการจัดการเรยี นรูเชิงรุก โดยใชกระบวนการ
นิเทศแบบชี้แนะ และระบบพี่เล้ียง เพื่อพัฒนา สงเสริม ชวยเหลือ แนะนําครูในเรื่องการจัดการเรียนรูเชิงรุก
(Active Learning) ใหผูเรียนมีทักษะการเรียนรูในศตวรรษที่ 21 เป!นคนดี เกง และมีคุณภาพตามเปIาหมาย
ของการพัฒนาประเทศตามยทุ ธศาสตร1ชาติ 20 ปK
นางสาวพลอยไพลนิ นิลกรรณ1
ศึกษานิเทศก1ชาํ นาญการ
สาํ นักงานเขตพน้ื ที่การศึกษามัธยมศกึ ษาลําปาง ลาํ พูน
คูมอื การนเิ ทศการจดั การเรียนรูเชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พ่ีเลย้ี ง | ก
สารบัญ
คาํ นาํ หนา
สารบัญ ก
ตอนที่ 1 ข
แนวทางการนิเทศการจัดการเรยี นรูเชิงรกุ
1
เปIาหมายการนเิ ทศ ............................................................................................................ 2
กระบวนการนเิ ทศการจัดการเรียนรูเชงิ รกุ ……..................................................................
ตอนท่ี 2 8
แนวทางการจดั การเรียนรูเชงิ รุก ภาคทฤษฎแี ละฝ(กปฏิบัติ 11
12
การจดั การเรยี นรูในศตวรรษท่ี 21 ..................................................................................... 14
แนวคิดและการพจิ ารณาเลือกกิจกรรมที่ใชในการจดั การเรียนรู ....................................... 14
ความสําคัญของการจดั การเรียนรูเชิงรุก ............................................................................ 15
หลกั สาํ คัญของการจดั การเรียนรเู ชิงรกุ .............................................................................. 15
ลักษณะการเรยี นรูเชิงรุก ................................................................................................... 16
ลกั ษณะของการจัดกระบวนการเรียนรู .............................................................................. 19
ลกั ษณะกจิ กรรมที่เปน! การเรียนรเู ชิงรุก ............................................................................. 20
รปู แบบการจดั เรยี นรเู ชงิ รุก ............................................................................................... 22
บทบาทของครูในการจดั การเรียนรูเชิงรุก .......................................................................... 24
บทบาทของครูในฐานะเป!นผูกระตุนการเรยี นรู ................................................................. 24
การวดั และประเมนิ ผลตามสภาพจรงิ สาํ หรบั การจดั การเรยี นรูเชิงรกุ ................................ 25
การออกแบบการจดั การเรียนรู .......................................................................................... 29
ความหมายของการออกแบบการจดั การเรียนรู ................................................................. 32
แนวคดิ ในการออกแบบกจิ กรรมการเรยี นรเู ชิงรุก ..............................................................
การออกแบบการจดั การเรยี นรเู ชงิ รกุ ................................................................................
เทคนิคการจดั การเรียนรูเชิงรกุ ..........................................................................................
คมู ือการนิเทศการจดั การเรียนรเู ชิงรกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพีเ่ ลยี้ ง | ข
สารบญั (ต,อ)
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 และฉบับปรับปรุง หนา
พ.ศ. 2560 ……………………………………………………………………………………………………………
แบบตรวจสอบการจดั ทาํ หนวยการเรยี นรเู ชงิ รกุ ................................................................ 35
แบบตรวจสอบแผนการจัดการเรียนรเู ชงิ รุก ....................................................................... 42
45
ตอนท่ี 3 46
การนเิ ทศแบบชีแ้ นะและการเปน0 พ่เี ลย้ี ง 53
กรอบแนวคิดการนเิ ทศ ......................................................................................................
เคร่อื งมอื ท่ีใชในการนิเทศเพอ่ื พฒั นาและสงเสริมการจดั การเรียนรเู ชงิ รุก .........................
บรรณานุกรม ................................................................................................................................... 64
คมู อื การนิเทศการจัดการเรียนรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการชแ้ี นะและการเปน! พเ่ี ล้ียง | ค
ตอนท่ี 1
แนวทางการนเิ ทศการจดั การเรียนรเู ชงิ รกุ
การนิเทศการจัดการเรียนรูเป!นกระบวนการสําคัญในการปรับปรุง พัฒนาการจัดกิจกรรม การ
เรยี นการสอนในชน้ั เรยี นใหเหมาะสมกบั ผูเรยี น มีจุดมุงหมายสําคญั อยูท่ผี ลสัมฤทธท์ิ างการเรยี นของผเู รยี น ชวยให
ผูเรียนบรรลุเป1าหมายท่ีกําหนดไวในหลักสตู ร การนเิ ทศเป!นการสงเสริมใหครูเขาใจสิ่งตาง ๆ ทเี่ ก่ียวของและสงผล
ตอการเรียนรูของผูเรียน เชน ศักยภาพของครู เทคนิควิธีการจัดกระบวนการเรียนรูพัฒนาการของผูเรียน
ความสามารถ ความสนใจ ความตองการของผูเรียน ความแตกตางระหวางบุคคลของผูเรยี น การนิเทศการจัดการ
เรียนรูเป!นกิจกรรมระหวางผูนิเทศและผูรับการนิเทศ โดยผูนิเทศอาจเป!นศึกษานิเทศก9 ผูบริหารโรงเรียน ผูชวย
ฝ;ายวิชาการ หัวหนากลุมสาระการเรียนรู ผูเชี่ยวชาญดานการสอน ตลอดจนครูทุกคน สําหรับผูรับการนิเทศก็คือ
ครูผูสอนหรือผูที่จัดกิจกรรมการเรียนการสอนนั่นเอง ทั้งนี้ ผูนิเทศจะชวยตรวจสอบวาผูรับการนิเทศไดออกแบบ
กจิ กรรมการเรียนการสอนทเี่ นนพัฒนากระบวนการเรยี นรูของผูเรยี น เหมาะสมกับธรรมชาติของผูเรยี น สงเสริมให
ผูเรียนไดมีสวนรวม ฝ=กทักษะ ฝ=กปฏิบัติทั้งในสถานการณ9จําลองและสภาพจริง สรางองค9ความรูไดดวยตนเอง
สามารถเชื่อมโยงความรูกับสถานการณ9ตาง ๆ ประยุกต9ใชในชีวิตจริงได ซึ่งเป!นลักษณะของการจัดการเรียนรูเชิง
รกุ (Active Learning) น่นั เอง
เปาหมายการนเิ ทศ
เพื่อสงเสริม สนับสนุน กํากับ ติดตามครูผูสอนใหพัฒนากระบวนการจัดการเรียนการสอนท่ี
สงเสริมผูเรียนใหเกิดการเรียนรูเต็มตามศักยภาพตามความแตกตางของแตละบุคคล มีพัฒนาการที่เหมาะสมตาม
ชวงวัย ทั้งดานความรูความคิด คุณลักษณะ และทักษะกระบวนการ สามารถดํารงชีวิตอยูในสังคมรวมกับผูอื่นได
อยางมีความสุข ผานการออกแบบกระบวนการจัดการเรียนรูในลักษณะใหผูเรียนมีสวนรวม ไดลงมือทํา คิด
วเิ คราะห9 และแกปญN หา จนประสบผลสําเร็จตามวัตถปุ ระสงคท9 ก่ี ําหนดไว
การประเมนิ ผล
การประเมนิ ผลการนิเทศเปน! กระบวนการทีผ่ ูนิเทศประเมนิ ผลการดําเนนิ งานทผ่ี านไปแลววาเป!น
อยางไร มปี Nญหาหรืออุปสรรคท่ที ําใหการดําเนินงานไมประสบผลสําเร็จหรือไม ควรปรับปรงุ แกไขอยางไร โดยผล
จากการนเิ ทศประกอบดวย
- ผลการตรวจสอบการออกแบบการจัดกระบวนการเรียนรู พิจารณาจากแผนการจัดการเรียนรู
- ผลการตรวจสอบการจัดกระบวนการเรียนรู พจิ ารณาจากการนําแผนการจัดการเรียนรูไปใชใน
ชัน้ เรียน
คูมือการนิเทศการจัดการเรยี นรเู ชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พ่เี ลยี้ ง | 1
ผูนิเทศและผูรับการนิเทศรวมกันวิเคราะห9ผลการประเมินที่ได หาจุดเดนเพื่อสงเสริมใหกําลังใจ
ผูรบั การนิเทศ หาจุดท่ีควรพฒั นาเพ่ือวางแผนในการปรับปรงุ ท้งั น้เี ป1าหมายสําคัญคือคุณภาพของผูเรียนท่ีจะตอง
ไดรบั การสงเสริม พฒั นาใหเตม็ ตามศกั ยภาพของแตละบุคคล ทง้ั ดานรางกาย สตปิ ญN ญา อารมณ9 สังคม ทกั ษะการ
แกปNญหา การปรับตวั ใหอยูรวมกับผอู ่นื ในสังคมไดอยางมคี วามสุข
กระบวนการนเิ ทศการจัดการเรยี นรเู ชิงรุก
การเปลี่ยนแปลงในยุคศตวรรษที่ 21 สงผลตอผูเรียนในระบบการศึกษา จึงจําเป!นตอง มีการ
พัฒนา เพ่อื ตอบสนองตอการเปลี่ยนแปลงที่เกดิ ขนึ้ การจัดการเรยี นรใู นศตวรรษท่ี 21 จึงมุงเนนใหผเู รียนไดเรียนรู
จากประสบการณ9จริง ผานการลงมือปฏิบัติ และการสรางแรงบันดาล ใจไปพรอมกัน กลาวคือ ผูเรียนจะไมเป!น
เพียงผูรับ (Passive Learning) แตจะไดเรียนรูจากการกระทํา และการแสวงหาความรูดวยตนเอง (Active
Learning) โดยมีครูเป!นผูออกแบบกระบวนการจัดการเรยี นรู และเป!นผูอํานวยการเรียนรู ผูสอนในศตวรรษที่ 21
ตองไมตั้งตนเปน! “ผูรู” แตตองแสวงหาความรูไปพรอม ๆ กันกับผูเรยี นดวย การเรียนรูในศตวรรษที่ 21 เป!นการ
กาวขาม การเรียนรูตาม “สาระวิชา” ไปสูการเรียนรู “ทักษะแหงศตวรรษที่ 21 (21st Century Skills)” โดย มี
ครูเป!นผูออกแบบการเรียนรู ในลักษณะการเป!นโคช (Coach) และอํานวยความสะดวก (Facilitator) (สํานักงาน
คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2560 : 1) ดวยเหตุนี้ การจัดการเรียนรูเชิงรุก (Active Learning) จึงเป!น
กระบวนการที่มุงเนนใหผูเรียนสามารถนําองค9ความรูที่มีอยูทุกหนทุกแหงบนโลกนี้ มาบูรณาการเชิงสรางสรรค9
เพอ่ื ตอบสนองการเรียนรูของตนเอง ผูเรยี นสามารถพัฒนานวตั กรรม มคี วามสามารถในการคิดส่ิงใหมๆ ตอบสนอง
ความตองการของสงั คม
การจัดการเรยี นรูเชิงรุก (Active Learning) ในชนั้ เรียนจะเกิดขึน้ ไดจริง และเป!นรูปธรรมชัดเจน
สง่ิ สาํ คัญก็คอื กระบวนการนิเทศการศกึ ษา โดยเฉพาะอยางยง่ิ “ศึกษานเิ ทศก9” เป!นกลไกลสาํ คัญมาก ทช่ี วยนับได
วาเป!นผูที่มีบทบาทสงู มากในการท่ีจะชวยใหผูสอน และบุคลากร ทางการศึกษาได พัฒนาตนเองใหมีสมรรถนะสงู
เพียงพอที่จะนําไปใชในการพัฒนาผูเรียน ใหมีความรูความสามารถ คุณลักษณะและทักษะที่จําเป!นในศตวรรษที่
21 ซึ่งการใหความรูแกผูสอนโดยไมมกี ารนิเทศ กํากับ และติดตามดูแล ชวยเหลือ ผูสอนจะปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
ใหม ๆ ยากมาก ผนู ิเทศตองอาศัยวธิ กี ารท่หี ลาย และวิธกี ารหนงึ่ ทจ่ี ะชวยใหครูสามารถปรับวธิ เี รยี น เปล่ียนวิธสี อน
พัฒนาตนเอง พฒั นางานในวชิ าชีพของตนเองได อยางตอเน่ือง และเกิดประสิทธิผลสูงสูดตอผูเรียน คือ การนิเทศ
ชนั้ เรยี น โดยการสงั เกตการสอน มุงเนนการพัฒนา และปรบั เปลีย่ นกระบวนการจัดการเรียนการสอนที่มุงเนนการ
พัฒนาทักษะของผูเรียนในศตวรรษที่ 21 เป!นการพัฒนาผูสอนเป!นรายบุคคล ที่สอดคลองกับบริบท และ ความ
ตองการ ของสถานศึกษาโดยใชกระบวนการนิเทศ ที่เป!นความรวมมือกันระหวาง ผูสอนในสถานศึกษาและ
ผบู รหิ าร
คูมอื การนิเทศการจดั การเรยี นรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พ่เี ลย้ี ง | 2
กระบวนการในการนิเทศการศึกษา มีนักการศึกษาหลายทานไดนําเสนอกระบวนการในการ
นเิ ทศไวหลายทาน ซง่ึ มคี วามหมายและความสําคัญ พอสรุปไดดงั น้ี กระบวนการนเิ ทศการศกึ ษา เป!นการออกแบบ
และวางแผนของการนิเทศการศกึ ษาทีผ่ นู ิเทศ ไดจดั ลาํ ดับไวอยางตอเนื่อง มีลาํ ดับขน้ั ตอนในการดําเนินงานชัดเจน
มีเหตุผลและสามารถดําเนินการได สอดคลอง เหมาะสมกับบริบทในแตละพื้นที่ เนื่องจากการนิเทศการศึกษามี
ความสําคัญตอการพัฒนา ปรับปรุง และเพิ่มประสิทธิภาพการศึกษาในสถานศึกษา ใหครูมีความรู ความเขาใจใน
หลักสตู ร สามารถจดั การเรยี นการสอนไดอยางมีประสิทธภิ าพ รวมทงั้ การบริหารจดั การ การจัดกจิ กรรมการเรียน
การสอนและปNญหาอื่น ๆ ที่สงผลตอคุณภาพการศึกษา ซึ่งในที่นี้ ขอนําเสนอกระบวนการนิเทศที่มีขั้นตอนสําคญั
ดังนี้
ภาพที่ 2 กระบวนการนเิ ทศ
คูมอื การนเิ ทศการจัดการเรยี นรเู ชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พเี่ ล้ยี ง | 3
1) การเตรยี มการนิเทศ
1.1 ทบทวนความรูเก่ียวกบั การจดั การเรยี นรูเชงิ รุก (Active Learning) ที่จะดําเนนิ การนิเทศ
1.2 สาํ รวจขอมลู สารสนเทศเพื่อการนิเทศ เชน ขอมลู บริบทโรงเรียน ขอมูลครผู ูรับการนเิ ทศ เชน
ขอมูลกลุมสาระการเรียนรู หรือ รายวิชาที่ผูรับการนิเทศ ดําเนินการจดั การเรียนการสอน การวิเคราะห9มาตรฐาน
และตวั ช้วี ัด การออกแบบการจัดการเรยี นรูเชิงรุกท่ีสอดคลองกับตัวช้ีวัด และ จุดประสงค9การเรียนรู ลักษณะและ
วิธีการสอน ตารางสอน การมีสวนรวมของนักเรียน การใชตําราเรียน สื่อการสอน การประเมินผลการเรียนการ
สอน การรายงานผลการเรียน การสอนซอมเสริม วิธีและการใชเครื่องมือประเมินผลการนิเทศ โดยผูนิเทศตอง
รวบรวมขอมูล วิเคราะห9ขอมูล แยกแยะปNญหา พรอมทั้งจัดระดับความสําคัญของปNญหาและแนวทางแกไข
ตลอดจนติดตอประสานงานกับ ผรู ับการนิเทศ
1.3 ทําความเขาใจผูรับการนิเทศ โดยอธิบายถึงความสําคัญ และความจําเป!นของการจัดการ
เรียนรูเชิงรุก (Active Learning) ชวยใหผูเรียนสามารถรักษาผลการเรียนรูใหอยูคงทนไดมากกวา และ นานกวา
กระบวนการเรียนรู Passive Learning เพราะกระบวนการเรียนรูเชิงรุก (Active Learning) สอดคลองกับ การ
ทาํ งานของสมองทเ่ี ก่ียวของกับความจาํ โดยสามารถเก็บและจําส่ิงทีผ่ ูเรียนเรียนรูอยางมีสวนรวม มีปฏิสัมพันธ9กับ
เพื่อน ผูสอน สิ่งแวดลอม การเรียนรูไดผานการปฏิบัติจริง จะสามารถเก็บจําในระบบความจํา ระยะยาว (Long
Term Memory) ทาํ ใหผลการเรยี นรู ยงั คงอยูไดในปรมิ าณท่มี ากกวา
ในกรณีที่ผูรับการนิเทศมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับการจัดการเรยี นรูเชิงรุก (Active Learning)
ยังไมชัดเจน ผูนเิ ทศตองสรางความเขาใจ และปฏบิ ัตงิ านรวมกนั กบั ครูในชัน้ เรียน ดวยการ Coaching, Mentoring
และ Supporting หรอื เทคนคิ อ่ืน ๆ ทเ่ี หมาะสม ผูนเิ ทศควรเปน! ผูชแี้ นะอยางใกลชิด ใชสื่อนวัตกรรมมาชวยในการ
นิเทศ เพื่อชี้ใหเห็นถึงความแตกตางระหวางการจัดการเรียนรูเชิงรับ (Passive Learning) และการจัดการเรียนรู
เชงิ รุก (Active Learning) ดังนี้
การจดั การเรยี นรเู ชิงรับ (Passive Learning) การจดั การเรยี นรเู ชิงรุก (Active Learning)
- ครูเปน! ผูนําการเรียนรู - ผเู รยี นนําตนเอง (ผานกิจกรรมตาง ๆ )
- ครผู ูสั่งสอน/การบรรยาย - ครูเป!นผอู ํานวยความสะดวกและชแ้ี นะ
- ครูคือผรู ทู ม่ี อี ํานาจ - ครกู ับผูเรยี นรวมมอื กันพัฒนาความรู
- ครเู ป!นศนู ย9กลาง - ผเู รยี นเปน! ศูนย9กลาง
- ผเู รียนอานและฟงN จากสง่ิ ท่ีผสู อนพูด - ผูเรียนสืบเสาะหาความรไู ดอยางอิสระ
- ผเู รียนเรยี นรูเป!นกลุมใหญ - ผูเรียนเรียนรูผานการทํางานของแตละคนเป!น
กลมุ เล็ก ๆ และการมปี ฏิสมั พนั ธใ9 นกลุมใหญ
- เนนการใหเน้ือหาองความรูและขอเท็จจริง - เนนการประยุกตใ9 ชความรู
ทมี่ า : ประพันธศ9 ริ ิ สเุ สารัจ คณะศึกษาศาสตร9 มศว
คูมอื การนิเทศการจัดการเรียนรูเชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพ่เี ลี้ยง | 4
หัวใจสําคัญของการจัดการเรียนรูเชิงรุก (Active Learning) มุงเนนที่กระบวนการจัด
กิจกรรม และผลที่เกิดขึ้นกับผูเรียน เชน การเรียนรูที่จัดใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธ9กัน กระตุนใหผูเรียนเกิด
กระบวนการคิดในระดับสูง (higher-order thinking) ไมเพียงแตฟNง แตผูเรียนจะตองอาน เขียน ถามคําถาม
อภิปรายรวมกัน และลงมือปฏิบัติจริง ทั้งนี้ตองคํานึงถึงความรูเดิม และความตองการของผูเรียนเป!นสําคัญ ซ่ึง
เป!นการสงเสรมิ ทักษะพน้ื ฐานท่ีสําคญั ของผูเรียนสอดคลองกับแนวคิดการพัฒนาทักษะของผูเรยี นในศตวรรษท่ี 21
คือ การพูด-การฟNง (talking and listening) การเขียน (writing) การอาน (reading) และการสะท อนคิด
(reflection) สงผลใหผูเรยี นเกิดการเรียนรู สรปุ และสรางองคค9 วามรไู ดดวยตนเอง
1.4 ตรวจสอบแผนการจัดการเรยี นรูของผรู บั การนเิ ทศ โดยดําเนนิ การนัดหมายกับผรู บั การนิเทศ
ในการที่จะรวมกันวิเคราะห9แผนการจัดการเรียนรูของผูรับการนิเทศลวงหนา กอนที่จะดําเนินการนิเทศชั้นเรียน
จรงิ (การสงั เกตการสอน) ในประเด็นดงั น้ี
- องค9ประกอบสําคัญของแผนการจัดการเรียนรู ไดแก จุดประสงค9การเรียนรู กิจกรรม
การเรียนรู และการวดั และประเมนิ ผล
- ความเชื่อมโยง สอดคลองกันระหวาง จดุ ประสงค9การเรยี นรู กิจกรรมการเรียนรู และ
การวดั และประเมินผล
- ความสอดคลองระหวางจุดประสงค9การเรียนรู กับตัวชี้วัด สามารถวัดพฤติกรรมได
อยางชัดเจน
- กจิ กรรมการเรียนรูนาํ ไปสกู ารแสดงออกซง่ึ พฤติกรรมตามจดุ ประสงค9การเรียนรู
- กิจกรรมการเรียนรูเปqดโอกาสใหผูเรียนมีสวนรวมในการเรียนรู และลงมือปฏิบัติ
มากกวาการบรรยาย หรอื ใหความรขู องผสู อน
- กจิ กรรมการเรยี นรูสงเสรมิ กระตุนใหผเู รยี นเกดิ การคดิ วิเคราะห9 สงั เคราะห9
- กิจกรรมการเรียนรูสนับสนุนใหผูเรียนตั้งคําถาม อภิปรายรวมกัน แลกเปลี่ยนเรียนรู
จนนําไปสกู ารสรางองคค9 วามรู
- วธิ ีการวดั ผลและประเมนิ ผลสอดคลองกบั กจิ กรรมการเรียนรู
- เครื่องมอื การวดั ผลและประเมินผลสอดคลองกับวธิ ีการท่ีผสู อนกําหนด
1.5 ปรับปรุงแกไขแผนการจดั การเรียนรู ตามผลที่ผานการวเิ คราะห9รวมกนั ระหวางผูนิเทศ และ
ผูรับการนเิ ทศ พรอมทง้ั นดั หมายการนิเทศช้นั เรยี น (การสงั เกตการสอน) ในครั้งตอไป
2) การวางแผนการนิเทศ เป!นกระบวนการที่ผูนิเทศ และผูรับการนิเทศ กําหนดวัน เวลาที่จะดําเนินการ
นิเทศ เพื่อ วางแผนการนิเทศช้นั เรียน (การสังเกตการสอน) ไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยมีขั้นตอน ดงั น้ี
2.1 จัดทําปฏิทินการนิเทศ แผนการนิเทศ สื่อ เครื่องมือนิเทศ และจัดทําหนังสือราชการแจง
กําหนดการนเิ ทศใหผูรับการนิเทศทราบลวงหนา
คูมอื การนเิ ทศการจดั การเรยี นรูเชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพเี่ ลยี้ ง | 5
2.2 กําหนดระยะเวลานเิ ทศ ภาคเรียนละ 2 ครง้ั หรือตามความเหมาะสม
3) การดําเนินการนิเทศ เป!นกระบวนการที่ผูนิเทศเขาพบผูรับการนิเทศ ผานกิจกรรมการนิเทศ โดยใช
รปู แบบหรอื วิธีการตาง ๆ ที่ผูนเิ ทศจะนาํ สูการปฏิบัติจริง เพือ่ สงเสริมและพัฒนาการปฏิบัติงานของผูรับการนิเทศ
ซึ่งจะชวยใหการดําเนินการนิเทศบรรลุเป1าหมาย กิจกรรมการนิเทศมีมากมาย ซึ่งผูนิเทศสามารถเลือกใชให
เหมาะสมกบั จุดมงุ หมายของการนิเทศแตละครง้ั เพ่ือใหเกดิ ประโยชน9สูงสุดแกผูรับการนิเทศ และนกั เรยี น ดังน้ันผู
นิเทศจึงตองมีความรู ความเขาใจเกี่ยวกับกิจกรรมการนิเทศ รูปแบบหรือ วิธีการนิเทศอยางชัดเจนกอนการนิเทศ
และดาํ เนินการตามขัน้ ตอนดังนี้
3.1 ประชุมชี้แจงผูเกี่ยวของ ทําความเขาใจถึงสิ่งที่จะดําเนินการวา มีขั้นตอนในการดําเนินการ
อยางไร แล ะจะดําเนินการอยางไรใหกระบวนการนิเทศครั้งนี้มีคุณภาพ แก ผูบริหารโรงเรียน รองผูอํานวยการ
ฝ;ายวิชาการของโรงเรียน /หัวหนางานวิชาการ หัวหนากลุมสาระการเรียนรู ครูผูสอนหรือผูที่ไดรับมอบหมายให
ปฏิบตั ิหนาที่หัวหนางานวชิ าการ/ครผู ูนเิ ทศ/หัวหนาสายชั้น และผรู บั การนิเทศ
3.2 การนิเทศชั้นเรียน ผูนิเทศดําเนินการสังเกตการสอน ตองใชทักษะการฟNงอยางตั้งใจ จับ
ประเด็น กระบวนการ การใชสื่อการเรียนรู การใชคําถาม ตลอดจนการแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางผูรับการนิเทศ
กับ ผูเรียน ซึ่งผูนิเทศตองใชเทคนิควิธีการนเิ ทศหลากหลาย เชน เทคนิคการสอนแนะ (Coaching Techniques)
เทคนิคการนิเทศแบบกัลยาณมิตร เทคนิคการนิเทศตามสถานการณ9 เทคนิคการนิเทศแบบชี้แนะสะทอนคิดและ
เป!นพี่เลี้ยง (Reflective Coaching and Mentoring) เทคนิคการนิเทศแบบสนทนากลุม เป!นตน ขณะท่ี
ดําเนินการสังเกตการสอน ผูนิเทศควรบันทึกขอคนพบจากการสังเกตการสอน ในแบบบันทึกการสังเกตการจัด
กิจกรรมการเรียนรู หรือ ถายวิดิโอ เพื่อนํามาประกอบการสะทอนผลการนิเทศการจัดการเรียนการสอนภาย
หลงั จากการเสร็จสนิ้ การนิเทศ
3.3 การสะทอนผลการนิเทศ เป!นกิจกรรมการนิเทศที่ผูนิเทศตองใชทักษะการตั้งคําถาม
ดําเนินการใหผูรับการนิเทศทบทวน พิจารณาไตรตรองการจัดการเรียนรูของตนเอง คําถามที่ดีควรเป!นคําถาม
ปลายเปqด (Open Question) เพื่อใหผูถูกถามไดแสดงความคิดเห็น เชน ถามวา การจัดการเรียนการสอนครั้งนี้
บรรลุจุดประสงค9หรือไม อยางไร? ในการสอนครั้งนี้คิดวา ควรแกไขอยางไรบาง? คําถามนี้จะสามารถดึงความ
คิดเห็นของผูรับการนิเทศออกมาได เป!นการแลกเปลย่ี นมุมมองระหวางผนู เิ ทศ กับ ผรู บั การนเิ ทศ และผูนิเทศ ควร
ใหขอเสนอแนะในการปรบั ปรงุ และพัฒนากระบวนการจดั การเรียนรู
ทัง้ น้ี ผูรบั การนเิ ทศควรนําขอเสนอแนะของผูนิเทศ ไปปรบั ปรงุ และพัฒนาแผนการจัดการเรียนรู
ของตนเอง หากผูรับการนิเทศจดั การเรยี นการสอนนักเรียนหลายกลุม ใหนําแผนการจัดการเรียนรูที่ปรับปรงุ แลว
ไปใชในการจัดการเรียนการสอนกลุมอื่น ๆ ในเรื่องเดียวกัน สําหรับกรณีที่ ผูรับการนิเทศมีการจัดการเรียนการ
สอนกลุมเดียว ใหนําขอเสนอแนะที่ไดรับ เป!นแนวทางในการปรับปรุงและพัฒนาแผนการจัดการเรียนรูอื่น ๆ
ตอไป
คมู อื การนิเทศการจดั การเรียนรเู ชิงรุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพีเ่ ล้ียง | 6
๔) การสรุปและรายงานผล เป!นกิจกรรมที่ผูนิเทศ นําขอมูลที่เป!นผลจากการนิเทศมาวิเคราะห9
สังเคราะห9 สรุปและรายงานผลการนิเทศ ของผูรับการนิเทศเกี่ยวกับการจัดกิจกรรมการเรียนรูเชิงรุก (Active
Learning) เป!นรายบุคคลอยางเป!นระบบ พรอมทั้งเสนอประเด็นปNญหา อุปสรรคในการดําเนินงาน รวมถึงความ
พงึ พอใจในการในการนิเทศ เพื่อเกบ็ รวบรวมขอมูลสําหรับไวเป!นประโยชน9ในการนิเทศครั้งตอไป ท้ังน้ีรูปแบบการ
สรุปและรายงานขึ้นอยูกับวัตถุประสงค9ของการนําผลของการนิเทศไปใช เชน ในลักษณะของบทคัดยอ รูปแบบ
งานวิจัย หรอื จดั ทาํ เปน! สารสนเทศ เป!นตน
คูมือการนิเทศการจดั การเรียนรเู ชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พเ่ี ลี้ยง | 7
ตอนท่ี 2
แนวทางการจัดการเรยี นรูเชงิ รุก ภาคทฤษฎแี ละฝ!กปฏบิ ัติ
การจดั การเรียนรูในศตวรรษที่ 21
สํานักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ (2557: 1) ไดมีการจัดทํารายงาน
เรื่องแนวทางการพัฒนาการศึกษาไทยกับการเตรียมความพรอมสูศตวรรษที่ 21 โดยกลาวถึงความจําเป!นท่ี
จะตองมีการปฏิรปู การศึกษาไววา บรบิ ทที่สาํ คัญในการออกแบบการศึกษาป;จจุบันคือ พลวัตการเปล่ียนแปลง
ของโลก จากการกาวผานศตวรรษที่ 20 เขาสูศตวรรษที่ 21 กระแสความเปลยี่ นแปลงของโลก ไดสงผลกระทบ
ทั้งสังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดลอม และการเมืองของทุกประเทศ ดังนั้น คนในโลกยุคใหม จึงตองมีความพรอมที่
จะเผชิญกับความเปลี่ยนแปลง ซึ่งสะทอนความสําคัญของการจัดการเรียนรูในศตวรรษที่ 21 ไดเป!นอยางดี
เพราะกระแสความเปลี่ยนแปลงของโลกไดสงผลกระทบไปในหลาย ๆ ดาน ดังนั้น เพื่อเป!นการรองรับ
ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจงึ ตองมีการเตรียมความพรอมเพ่ือรบั มือตอการเปล่ียนแปลง และสามารถดํารงชวี ิตอยู
ในสงั คมของยคุ การสือ่ สารไรพรมแดนไดอยางเทาทัน
กรอบความคิดการเรียนรูในศตวรรษที่ 21 มีเปBาหมายไปที่ผูเรียน เกิดคุณลักษณะในศตวรรษที่ 21
โดยผูเรียนจะใชความรูในสาระหลักไปบูรณาการสั่งสมประสบการณDกับทักษะทั้ง 3 ทักษะ เพื่อการดํารงชีวิต
ในศตวรรษที่ 21 คือ ทักษะดานการเรียนรูและนวัตกรรม ทักษะสาระสนเทศ ส่ือและเทคโนโลยี และทักษะ
ชีวิตและอาชีพ ซึ่งการจัดการศึกษาจะใชระบบสงเสริมการเรียนรูในศตวรรษที่ 21 หาระบบ คือ ระบบ
มาตรฐานการเรียนรู ระบบการประเมินผลทักษะการเรียนรู ระบบหลักสูตรและวิธีการสอน ระบบการพัฒนา
งานอาชีพ และระบบแหลงเรยี นรูและบรรยากาศการเรยี นรู
คมู ือการนิเทศการจดั การเรียนรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พ่ีเลี้ยง | 8
การปรับเปลย่ี นวธิ ีการเรียนรขู องนกั เรียน เพ่ือใหบรรลุผลลัพธDที่สาํ คัญ และจาํ เป!นตอตัวนักเรียนอยาง
แทจริง มุงไปที่นักเรียนสรางองคDความรูดวยตนเอง ตองกาวขามสาระวิชาไปสูการเรียนรูเพื่อดํารงชีวิต
ในศตวรรษท่ี 21 ครูตองไมสอนหนังสอื ไมนําสาระที่มีในตํารามาบอกบรรยายใหนักเรียนจดจาํ แลวนําไปสอบ
วัดความรู ครตู องสอนคนใหเป!นมนุษยทD ี่เรียนรูการใชทักษะเพื่อการดาํ รงชีวิตในศตวรรษท่ี 21 เป!นผูออกแบบ
การเรียนรู และอํานวยความสะดวก (Facilitate) ในการเรียนรู ใหนักเรียนเรียนรูจากการเรียนแบบลงมือทํา
โดยมีประเด็นคําถามอยากรูเปน! ตัวกระตุนสรางแรงบันดาลใจใหอยากเรยี น ที่จะนําไปสูการกระตอื รือรนที่จะ
สืบคน รวบรวมขอมูลจากแหลงตาง ๆ มาสนับสนุน หรือโตแยงขอสมมติฐานคําตอบที่คุนเคย พบเจอจาก
ประสบการณDเดิมใกลตัว สรางเป!นกระบวนทัศนDใหมแทนของเดิม การเรียนรูแบบนี้เรียกวา Project-Based
Learning : PBL (สํานักงานบริหารการมัธยมศึกษาตอนปลาย สพฐ. : แนวทางการจัดการเรียนรูในศตวรรษ
ท่ี 21)
ทักษะทจี่ ําเป)นในศตวรรษที่ 21 (21st Century Skills)
3R คอื ทกั ษะดานความรู (Hard Skills)
Reading อานออก อานจับใจความได มนี ิสัยรกั การอาน
(W)Riting เขียนได สามารถสื่อสารใหคนอื่นเขาใจ ยอความเป!น สรุปในความสําคัญได
รูวิธีการเขยี นหลาย ๆ แบบ
(A)Rithemetics คิดเลขเป!น มีทักษะในการคดิ แบบนามธรรม
คูมือการนิเทศการจดั การเรยี นรเู ชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พี่เลี้ยง | 9
8C คือ ทกั ษะทางอารมณD (Soft Skills)
Critical Thinking and Problem ทักษะดานการคดิ อยางมีวิจารณญาณ และทกั ษะในการแกปญ; หา
Solving
Creativity and Innovation ทักษะดานการสรางสรรคD และนวตั กรรม
Cross-cultural Understanding ทกั ษะดานความเขาใจความตางวัฒนธรรม ตางกระบวนทัศนD
Collaboration, Teamwork and ทักษะดานความรวมมือ การทาํ งานเปน! ทีม และภาวะผูนาํ
Leadership
Communications, Information, ทักษะดานการส่อื สารสารสนเทศ และรูเทาทนั ส่อื
and Media Literacy
Computing and ICT Literacy ทกั ษะดานคอมพวิ เตอรD และเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สาร
Career and Learning Skills ทักษะอาชพี และทักษะการเรียนรู
Compassion มคี วามเมตตากรุณา มคี ุณธรรม และระเบียบวินยั
การจัดการเรียนที่สงเสริมทักษะแหงศตวรรษที่ 21 จะตองเป!นการสอนที่สนับสนุนใหผูเรียนเกิด
ความรแู ละความเขาใจสิ่งทเ่ี รียนดวยตนเอง และสามารถตอยอดความรใู หมกับความรเู ดิมท่มี ีอยูได
ครผู สู อนจะตองปรับบบาทไปเป!นผูอาํ นวยความสะดวก หรอื เป!นผูสนบั สนนุ และสรางแรงจูงใจใหกับ
ผูเรยี น ลดการบรรยายลง ปรบั เปลี่ยนการอธบิ ายเปน! การออกแบบการสอนจัดเตรียมส่ิงแวดลอม จัดทรัพยากร
การเรียนรู บูรณาการกิจกรรมที่หลากหลายรวมถึงใชสื่อการเรียนการสอนใหม และไอที เพื่อกระตุนใหเกิด
ความสนใจและสรางความกระตอื รือรนในการเรยี นใหผูเรยี นรูจักคดิ วิเคราะหD สังเคราะหD วางแผน ลงมือปฏบิ ัติ
รจู กั รบั ฟง; ความเห็น และการทํางานรวมกบั ผอู ่นื รวมถึงนําความรูไปใชประโยชนใD นชีวติ จริงได
เนนผูเรียนเปน! ศูนยกD ลาง บนพืน้ ฐานความคิด 3 ประการ คอื ผเู รยี นทกุ คนมคี วามแตกตาง ผูเรียนทุก
คนสามารถเรียนรไู ด การเรียนรูสามารถเกดิ ขึน้ ไดทกุ ทีท่ ุกเวลา
มงุ เนนใหผูเรยี นมสี วนรวมในการเรยี นรขู องตัวเองมากขึน้ คอื การใหผเู รยี นมีโอกาสในการเลือกเนื้อหา
การเรียนรูทีผ่ ูเรียนมีความสนใจมีความเชื่อมโยงกับสิ่งแวดลอมของตนเอง และสามารถนําไปใชประโยชนDได
นอกจากนี้ยงั เนนใหผูเรยี นมีสวนรวมในกจิ กรรมมากกวาการถายทอดเนื้อหาใหเพยี งอยางเดียว
ผสู อนเปน! ผอู อกแบบกิจกรรมทีใ่ หผูเรียนมีสวนรวมในทุก ๆ ดาน ทงั้ ดานรางกาย จติ ใจ อารมณD สังคม
และสติป;ญญา โดยผูเรียนจะมีปฏิสัมพันธDกับเพื่อน ผูสอน และเรียนรูอยางกระตือรือรนในการเคลื่อนไหว
รางกาย เรียนรูสิ่งที่จําเป!นตอการใชชีวิต นอกจากนี้ยังเป!นการฝrกกระบวนการคิดทั้งในระดับพื้นฐาน และ
ระดับสูง ครอบคลมุ การวเิ คราะหD สงั เคราะหD ประเมินผล รวมท้งั การทผ่ี ูเรยี นไดรบั โอกาสนําความรูดังกลาวไป
ประยกุ ตใD ชใหเกิดประโยชนD
ใชเทคโนโลยสี ารสนเทศในการจัดการเรียนการสอน เนนผูเรยี นเปน! ศนู ยDกลางไดอยางมีประสทิ ธภิ าพ
ทั้งนี้เพราะขอไดเปรียบการเขาถึงเนื้อหาโดยปราศจากขอจํากัดดานเวลา และสถานที่ รวมทั้งการจัดหา
ชองทางในการพบปะอภิปราย แลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับผูอื่น ไมวาจะเป!นผูสอน ไปจนถึงผูเช่ียวชาญอื่น ๆ
เนนใหผูเรียนบรรลุวตั ถุประสงคDการเรียนรมู ากกวาปรมิ าณเนื้อหาของผสู อนทตี่ องสอนในเวลาที่จํากดั
คมู ือการนเิ ทศการจดั การเรยี นรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พเี่ ล้ียง | 10
แนวคิด และการพจิ ารณาเลอื กกิจกรรมทใ่ี ชในการจดั การเรียนรู
Active Learning เป!นกระบวนการเรียนรูอยางหนึ่ง แปลตามตัวกค็ ือ เป!นการเรียนรูผานการปฏิบัติ
หรือการลงมือทํา “ความรู” ที่เกิดขึ้นก็เป!นความรูที่ไดจากประสบการณD กระบวนการในการจัดกิจกรรมการ
เรียนรูที่ผูเรยี นตองไดมีโอกาสลงมือกระทํามากกวาการฟ;งเพียงอยางเดียว ตองจัดกิจกรรมใหผูเรียนไดการ
เรียนรโู ดยการอาน การเขียน การโตตอบ และการแกป;ญหา อีกทั้งใหผูเรยี นไดใชกระบวนการคดิ ขึ้นสงู ไดแก
การวิเคราะหD การสงั เคราะหD และการประเมินคา
“เป!นกระบวนการเรยี นรทู ่ีใหผูเรยี นไดเรียนรูอยางมีความหมาย โดยการรวมมอื ระหวางผูเรยี นดวยกัน
ในการนี้ ครูตองลดบทบาทในการสอน และการใหขอความรูแกผูเรียนโดยตรง แตไปเพิ่มกระบวนการ และ
กิจกรรมที่จะทําใหผูเรียนเกิดความกระตือรือรนในการจะทํากิจกรรมตาง ๆ มากขึ้น และอยางหลากหลาย
ไมวาจะเป!นการแลกเปลย่ี นประสบการณD โดยการพูด การเขยี น การอภปิ รายกบั เพือ่ นๆ”
การสอนแบบ Active Learning คือ กระบวนการจัดการเรียนรูที่ผูเรยี นทกุ คนมสี วนรวมในการลงมือ
กระทํา และใชกระบวนการคิด โดยผูเรียนจะเปลี่ยนบทบาทจากผูรับความรู (Receivers) ไปสูการมีสวนรวม
ในการสรางความรู (Co - creators)
ในศตวรรษที่ 21 เป!นยุคของขอมูลขาวสารและการเปลี่ยนแปลงดวยความกาวหนาของเทคโนโลยี
สารสนเทศทําใหการสื่อสารไรพรมแดน การเขาถึงแหลงขอมูลสามารถทําไดทุกท่ีทุกเวลา ผลกระทบจากยุค
โลกาภิวตั นDนี้สงผลใหผูเรียนจําเป!นจะตองมีความสามารถเรยี นรูไดดวยตนเองอยางตอเน่ืองและเปน! ผูแสวงหา
ความรูอยูตลอดเวลา ประกอบกับป;จจุบันมีองคDความรูใหมเกดิ ข้ึนมากมายทุกวินาทีทําใหเนื้อหาวิชามีมากเกิน
กวาที่จะเรียนรูจากในหองเรียนไดหมด ซึ่งการสอนแบบเดิมดวยการ “พูด บอก เลา” ไมสามารถจะพัฒนาให
ผูเรียนใหนําความรูที่ไดจากการเรียนในชั้นเรียนไปปฏิบัติไดดี ดังนั้น จึงจําเป!นตองปรับเปลี่ยนวิธีการจัดการ
เรียนรูใหสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงของสังคม เทคโนโลยี และการเรียนรูของผูเรียน จากผูสอนคือ
ผูถายทอด ปรบั เปล่ยี นบทบาทเป!นผูชแี้ นะวธิ ีการคนควาหาความรูเพ่ือพฒั นาผูเรียนใหสามารถแสวงหาความรู
และประยุกตDใชทักษะตาง ๆ สรางความเขาใจดวยตนเอง จนเกิดเป!นการเรียนรูอยางมีความหมาย (ไพฑูรยD
สินลารัตนD, 2545, สมหวัง พิธิยานุวัฒนD และทัศนียD บุญเติม, 2545, ทิศนา แขมมณี, 2548, บัณฑิต ทิพากร,
2550)
Active Learning เป!นการจัดการเรียนรูแบบเนนพัฒนากระบวนการเรียนรู สงเสริมใหผูเรียน
ประยุกตDใชทักษะและเชื่อมโยงองคDความรูนําไปปฏิบัติเพื่อแกไขป;ญหาหรอื ประกอบอาชีพในอนาคตหลักการ
จัดการเรียนรูแบบ Active Learning เป!นการนําเอาวิธีการสอน เทคนิคการสอนท่ีหลากหลายมาใชออกแบบ
แผนการสอนและกิจกรรมกระตุนใหผูเรียนมีสวนรวมในชั้นเรียน สงเสริมปฏิสัมพันธรD ะหวางผูเรียนกับผูเรียน
และผูเรียนกับผูสอน Active Learning จึงถือเป!นการจัดการเรียนรูประเภทหนึ่งที่สงเสริมใหผูเรียน
มีคุณลักษณะสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงในยุคป;จจุบัน อีกทั้งยังชวยสงเสริม student engagement,
enhance relevance, and improve motivation ของผูเรียน
คมู อื การนเิ ทศการจัดการเรียนรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพ่เี ล้ียง | 11
การจัดการเรยี นรูเชิงรุก (Active Learning) หมายถึง การออกแบบการเรียนรู และการจัดการเรยี นรู
ที่เนนใหผูเรียนปฏิบัติจริง สรางองคDความรู ผานการคิดขั้นสูง (Higher-Order Thinking) การไดปฏิบัติงาน
สรางสรรคDงาน และนาํ เสนองานดวยตวั เอง
การเรียนที่เนนใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธDกับการเรียนการสอน กระตุนใหผูเรียนเกิดกระบวนการเรียนรู
ขั้นสูง (Higher- Order Thinking) ดวยการวิเคราะหD สังเคราะหD และประเมินคา ไมเพียงแตเป!นผูฟ;ง ผูเรียน
ตองอาน เขียน ต้ังคําถาม และอภิปรายรวมกัน ผเู รยี นลงมอื ปฏิบัตจิ ริง โดยตองคํานึงถึงความรูเดิม และความ
ตองการของผูเรียนเป!นสาํ คัญ ทั้งนี้ ผูเรียนจะถกู เปลีย่ นบทบาทจากผูรบั ความรไู ปสูการมีสวนรวมในการสราง
ความรู
ความสาํ คัญของการจดั การเรียนรเู ชงิ รกุ
1. Active Learning สงเสรมิ การมีอิสระทางดานความคิด และการกระทําของผูเรียน การมีวิจารณ
ญาณ และการคิดสรางสรรคD ผูเรียนจะมีโอกาส มีสวนรวมในการปฏิบัติจริง และมีการใชวิจารณญาณ ในการ
คิด และตัดสินใจในการปฏิบัติกิจกรรมนั้น มุงสรางใหผูเรียนเปน! ผูกํากับทิศทางการเรยี นรู คนหาสไตลDการ
เรียนรูของตนเอง สูการเป!นผูรูคิด รูตัดสินใจดวยตนเอง (Metacognition) เพราะฉะนั้น Active Learning
จึงเป!นแนวทางการจัดการเรียนรูที่มุงใหผูเรียนสามารถพัฒนาความคิดขั้นสูง (Higher Order Thinking)
ในการมีวิจารณญาณ การวิเคราะหD การคดิ แกป;ญหา การประเมนิ ตดั สนิ ใจ และการสรางสรรคD
2. Active Leaning สนับสนุนสงเสริมใหเกิดความรวมมือกันอยางมีประสทิ ธิภาพ ซึ่งความรวมมือใน
การปฏิบัติงานกลุมจะนาํ ไปสคู วามสําเรจ็ ในภาพรวม
3. Active Learning ทําใหผูเรียนทุมเทในการเรียน จูงใจในการเรียน และทําใหผูเรียนแสดงออกถึง
ความรูความสามารถ เมื่อผูเรียนไดมีสวนรวมในการปฏิบัติกิจกรรมอยางกระตือรือรนในสภาพแวดลอม
ท่ีเอื้ออํานวยผานการใชกิจกรรมที่ครูจัดเตรียมไวใหอยางหลากหลาย ผูเรยี นเลือกเรยี นรูกิจกรรมตาง ๆ ตาม
ความสนใจและความถนดั ของตนเอง เกิดความรับผิดชอบ และทุมเทเพือ่ มุงสูความสาํ เร็จ
4. Active Learning สงเสริมกระบวนการเรยี นรทู ีก่ อใหเกดิ การพัฒนาเชิงบวกทั้งตัวผูเรยี น และตวั ครู
เป!นการปรบั การเรยี นเปล่ยี นการสอน ผูเรียนจะมโี อกาสไดเลอื กใชความถนดั ความสนใจ ความสามารถ ทเ่ี ป!น
ความแตกตางระหวางบุคคล (Individual Different) สอดรับกับแนวคิดพหุป;ญญา (Multiple Intelligence)
เพื่อแสดงออกถึงตัวตนและศักยภาพของตัวเอง สวนครูผูสอนตองมีความตระหนักแนวทางการนิเทศเพื่อ
พัฒนาและสงเสริมการจัดการเรียนรูเชิงรุก (Active Learning) ตามนโยบายลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารูที่จะ
ปรับเปลี่ยนบทบาท แสวงหาวิธีการ กิจกรรมที่หลากหลาย เพื่อชวยเสริมสรางศักยภาพของผูเรียนแตละคน
สิ่งเหลานี้จะทําใหครูเกิดทักษะในการสอน และมีความเชี่ยวชาญในบทบาท หนาที่ ที่รับผิดชอบ เป!นการ
พัฒนาตน พัฒนางาน และพฒั นาผูเรยี นไปพรอมกนั
คูมือการนิเทศการจัดการเรยี นรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พีเ่ ลี้ยง | 12
5. กระบวนการเรียนรูเชิงรุก (Active Learning) สามารถรักษาผลการเรียนรูใหอยูคงทน และนาน
กวากระบวนการเรียนรู Passive Learning เพราะกระบวนการเรียนรู Active Learning สอดคลองกับการ
ทาํ งานของสมองทีเ่ กี่ยวของกับความจํา โดยสามารถเก็บและจาํ สิ่งที่ผเู รียนเรยี นรูอยางมสี วนรวม มีปฏิสัมพันธD
กับเพื่อน ผูสอน สิ่งแวดลอม การเรียนรูไดผานการปฏิบัติจริง จะสามารถเก็บจําในระบบความจําระยะยาว
(Long Term Memory) ทาํ ใหผลการเรียนรู ยังคงอยูไดในปริมาณท่ีมากกวา ระยะยาวกวา ซึ่งอธิบายไว ดงั รูป
จากรูปจะเห็นไดวา กรวยแหงการเรียนรูนไ้ี ดแบงเป!น 2 กระบวนการ คือ
1. กระบวนการเรียนรู Passive Learning
- กระบวนการเรยี นรูโดยการอานทองจําผเู รยี นจะจําไดในส่งิ ทเ่ี รยี นไดเพยี ง 10%
- การเรียนรูโดยการฟ;งบรรยายเพียงอยางเดียวโดยที่ผูเรียนไมมีโอกาสไดมีสวนรวมในการ
เรียนรูดวยกิจกรรมอื่นในขณะที่อาจารยDสอนเมื่อเวลาผานไปผูเรยี นจะจําไดเพียง 20% หากในการเรียนการ
สอนผูเรียนมโี อกาสไดเห็นภาพประกอบดวยกจ็ ะทําใหผลการเรียนรคู งอยูไดเพ่มิ ขึ้นเป!น 30%
- กระบวนการเรียนรูที่ผูสอนจัดประสบการณDใหกับผูเรียนเพิ่มขึ้น เชน การใหดูภาพยนตรD
การสาธิต จัดนิทรรศการใหผูเรียนไดดู รวมทั้งการนําผูเรียนไปทัศนศึกษา หรือดูงาน ก็ทําใหผลการเรียนรู
เพ่ิมขนึ้ เป!น 50%
คูมือการนเิ ทศการจัดการเรียนรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพี่เล้ียง | 13
2. กระบวนการเรยี นรู Active Learning
- การใหผูเรียนมีบทบาทในการแสวงหาความรูและเรียนรูอยางมีปฏิสัมพันธDจนเกิดความรู
ความเขาใจนําไปประยุกตDใชสามารถวิเคราะหD สังเคราะหD ประเมินคาหรือ สรางสรรคDสิ่งตาง ๆ และพัฒนา
ตนเองเต็มความสามารถ รวมถึงการจัดประสบการณDการเรียนรูใหเขาไดมีโอกาสรวมอภิปรายใหมีโอกาสฝrก
ทักษะการส่อื สารทําใหผลการเรยี นรเู พิ่มข้ึน 70%
- การนําเสนองานทางวิชาการ เรียนรูในสถานการณDจําลอง ทั้งมกี ารฝrกปฏิบัติ ในสภาพจริง
มีการเชอื่ มโยงกบั สถานการณตD าง ๆ ซึ่งจะทําใหผลการเรียนรูเกิดข้นึ ถึง 90%
หลกั สาํ คัญของการจดั การเรยี นรูเชงิ รุก
1. การจัดการเรยี นรทู เี่ นนผูเรยี นเปน! สําคัญ
2. มเี ปาB หมายเพื่อพฒั นาศกั ยภาพการเรียนรขู องผูเรยี นสูงสดุ โดยเฉพาะอยางยิ่งทักษะการคิดขัน้ สูง
3. จดั กจิ กรรมการเรียนรูท่ีเนนใหผูเรียนมกี ารลงมือปฏิบตั ิ ทาํ งาน คดิ และแกป;ญหารวมกัน
4. ผูสอนมีบทบาทเป!นผูอํานวยความสะดวกในการจัด การเรียนรู เพื่อใหผูเรียนเป!นผูปฏิบัติดวย
ตนเอง ออกแบบกจิ กรรม และการจดั การเรียนรูท่ใี หผเู รยี น ไดฝrกทกั ษะ การฟ;ง อาน เขยี น แสดงความคิดเห็น
และการคิดขนั้ สูง
5. ผูเรียนมีอสิ ระ และมสี วนรวมในกระบวนการเรยี นรูอยางมาก และผเู รียนมสี วนรวมในการจัดระบบ
การเรียนรดู วยตนเอง
ลักษณะการเรยี นรูเชิงรุก
1. เป!นการพฒั นาศักยภาพการคดิ การแกป;ญหา และการนําความรูไปประยุกตDใช
2. ผเู รียนมีสวนรวมในการจดั ระบบการเรียนรู และสรางองคคD วามรโู ดยมีปฏิสมั พนั ธDรวมกันในรูปแบบ
ของความรวมมอื มากกวาการแขงขัน
3. เปด{ โอกาสใหผเู รียนมีสวนรวมในกระบวนการเรยี นรสู ูงสุด
4. เป!นกิจกรรมที่ใหผูเรียนบูรณาการขอมูล ขาวสาร สารสนเทศ สูทักษะการคิดวิเคราะหD และ
ประเมินคา
5. ผูเรียนไดเรียนรูความมีวนิ ยั ในการทํางานรวมกบั ผอู ่นื
6. ความรูเกดิ จากประสบการณD และการสรปุ ของผูเรียน
7. ผูสอนเป!นผูอํานวยความสะดวกในการจดั การเรียนรู เพือ่ ใหผเู รยี นเป!นผปู ฏิบตั ดิ วยตนเอง
คมู ือการนิเทศการจดั การเรยี นรูเชงิ รกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พ่ีเลย้ี ง | 14
ลักษณะของการจดั กระบวนการเรยี นรู
1. จัดการเรียนรูที่พัฒนาศักยภาพทางสมอง ไดแก การคิด การแกป;ญหาและการนําความรูไป
ประยกุ ตDใช
2. จัดการเรียนรทู ่เี ป{ดโอกาสใหผูเรียนมีสวนรวมในกระบวนการเรยี นรสู งู สุด
3. จดั ใหผเู รียนสรางองคคD วามรแู ละจัดกระบวนการเรียนรูดวยตนเอง
4. จัดใหผูเรยี นมีสวนรวมในการเรียนรู ทั้งในดานการสรางองคDความรู การสรางปฏิสัมพันธDรวมกัน
สรางรวมมือกนั มากกวาการแขงขัน
5. จัดใหผูเรยี นเรียนรูเรื่องความรับผิดชอบรวมกัน การมีวินัยในการทํางาน และการแบงหนาที่ความ
รับผดิ ชอบในภารกจิ ตาง ๆ
6. จัดกระบวนการเรียนที่สรางสถานการณDใหผูเรียนอาน พูด ฟ;ง คิดอยางลุมลึก ผูเรียนจะเป!น
ผจู ดั ระบบการเรยี นรดู วยตนเอง
7. จดั กิจกรรมการจดั การเรยี นรทู ่เี นนทกั ษะการคดิ ขน้ั สูง
8. จัดกิจกรรมทเ่ี ป{ดโอกาสใหผูเรยี นบูรณาการขอมูล ขาวสาร หรือสารสนเทศ และหลักการความคิด
รวบยอด
9. ผสู อนจะเป!นผอู ํานวยความสะดวกในการจัดการเรียนรู เพอ่ื ใหผูเรยี นเปน! ผปู ฏบิ ตั ดิ วยตนเอง
10. จัดกระบวนการสรางความรทู ่เี กดิ จากประสบการณD การสรางองคคD วามรแู ละการสรุปทบทวนของ
ผูเรียน
ลกั ษณะกจิ กรรมที่เปน) การเรยี นรเู ชิงรกุ
1. กระบวนการเรยี นรูทลี่ ดบทบาทการสอน และการใหความรโู ดยตรงของครู แตเป{ดโอกาสใหผูเรียน
มีสวนรวมสรางองคDความรู และจดั ระบบการเรยี นรดู วยตนเอง
2. กิจกรรมพัฒนาการเรียนรูของผูเรียนใหนําความรู ความเขาใจไปประยุกตDใช สามารถวิเคราะหD
สังเคราะหD ประเมนิ คา คิดสรางสรรคDสิ่งตาง ๆ พฒั นาทกั ษะกระบวนการคิดไปสรู ะดับท่สี งู ขน้ึ
3. กิจกรรมเชอื่ มโยงกบั นักเรียน กบั สภาพแวดลอมใกลตัว ปญ; หาของชมุ ชน สังคม หรือประเทศชาติ
4. กิจกรรมเปน! การนําความรูทีไ่ ดไปใชแกปญ; หาใหม หรอื ใชในสถานการณใD หม
5. กจิ กรรมเนนใหผูเรียนไดใชความคิดของตนเองอยางมีเหตุมีผล มีโอกาสรวมอภปิ ราย และนําเสนอ
ผลงาน
6. กิจกรรมเนนการมปี ฏสิ ัมพนั ธกD นั ระหวางผูเรียนกบั ผสู อน และปฏสิ มั พนั ธDกันระหวางผูเรียนดวยกนั
คูมือการนิเทศการจดั การเรยี นรเู ชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพเี่ ลีย้ ง | 15
รปู แบบการจัดเรยี นรเู ชงิ รกุ
1. การเรยี นรเู ชิงประสบการณK (Experiential Learning) เป!นการสอนทีส่ งเสริมใหผูเรียนเกิดการ
เรียนรูจากประสบการณDที่เป!นรูปธรรมเพื่อนําไปสูความรูความเขาใจเชิงนามธรรม เหมาะกับรายวิชาที่เนน
ปฏิบตั ิ หรือเนนการฝrกทักษะ สามารถใชจดั การเรียนการสอนไดท้ังเปน! กลมุ และเปน! รายบคุ คล หลักการสอน
คือ ผูสอนวางแผนจัดสถานการณDใหผูเรียนมีประสบการณDจําเป!นตอการเรียนรูกระตุนใหผูเรียนสะทอน
ความคิด อภิปราย สิ่งที่ไดรับจากสถานการณD ตัวอยางเทคนิคการสอนที่ใชในการจัดการเรียนรูแบบเนน
ประสบการณD ไดแก เทคนิคการสาธิต และเทคนิคเนนการฝrกปฏบิ ตั ิ มีข้ันตอนดงั นี้
1.1 เทคนิคการสอนแบบการสาธติ ผูสอนวางแผนการสอนและออกแบบกิจกรรมการเรยี นรู
โดยแบงสดั สวนเวลาสาํ หรับการบรรยายเนอ้ื และการสาธิต พรอมกบั คัดเลอื กวธิ กี ารทีจ่ ะลงมือปฏบิ ัติใหผูเรียน
ไดเรียนรู โดยถาเป!นกิจกรรมกลุมจะตองมีการวางโครงสรางการทํางานกลุม การแบงหนาท่ี และมีการสลับ
หมุนเวียนกันทุกครั้ง จากนั้นดาํ เนินการบรรยายเน้ือหาและสาธติ โดยขณะสาธติ จะเป{ดโอกาสใหผูเรยี นซักถาม
ผูสอบแนะนาํ เทคนิคปลีกยอย จากน้ันใหผเู รยี นลงมอื ปฏบิ ตั ิ และผสู อนประเมินผูเรยี นโดยการสงั เกตพรอมกับ
ใหคําแนะนําในจุดที่บกพรองเป!นรายบุคคลหรือเป!นรายกลุม เมื่อเสร็จสิ้นการปฏิบัติกิจกรรม ผูสอน และ
ผูเรียนรวมกันอภิปราย สรปุ ผลส่ิงทไี่ ดเรียนรจู ากการลงมือปฏบิ ตั ิ
1.2 เทคนิคการสอนแบบเนนฝ!กปฏิบัติ ผูสอนวางแผนและออกแบบกิจกรรมที่เนนการฝrก
ทกั ษะ เชน การฝกr ทักษะทางภาษา โดยจัดกจิ กรรมที่กระตุนใหผูเรียนไดฝrกทักษะชา ๆ อาจเป!นในลักษณะใช
โปรแกรมชวยสอน สําหรับการฝrก โดยผูสอนมีบทบาทใหคําแนะนํา อํานวยความสะดวก กระตุนใหผูเรียน
มสี วนรวมในชน้ั เรยี น
2. การสอนแบบโครงงาน (Project Based Learning) โดยการสอนแบบโครงงานสามารถจัดเป!น
กิจกรรมกลุมหรือกจิ กรรมเดี่ยวก็ได ใหพิจารณาจากความยาก – งาย และความเหมาะสมของโจทยDงาน และ
คุณลักษณะที่ตองการพัฒนา วางแผนและกําหนดเกณฑDอยางกวางๆ แลวใหนักศึกษาวางแผนดําเนินการ
ศึกษาคนควาขอมูลดวยตนเองโดยผูสอนมีบทบาทเป!นผูใหคําปรึกษา จากนั้นใหนักศึกษานําเสนอแนวคิด
การออกแบบช้นิ งาน พรอมใหเหตุผลประกอบจาการคนควา ใหผสู อนพิจารณารวมกบั การอภปิ รายในชั้นเรียน
คมู ือการนเิ ทศการจดั การเรียนรเู ชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พเ่ี ล้ียง | 16
จากนั้นผูเรียนลงมือปฏิบัติทําชิ้นงาน และสงความคืบหนาตามกําหนด การประเมินผลจะประเมินตาม
สภาพจริง โดยมเี กณฑกD ารประเมนิ กาํ หนดไวลวงหนาและแจงใหผูเรียนทราบกอนลงมือทาํ โครงการ และมีการ
เชญิ ผูทรงคณุ วฒุ ริ วมประเมนิ ผล
3. การสอนแบบใชปUญหาเป)นฐาน (Problem Based Learning) เปน! การสอนทส่ี งเสริมใหผูเรียน
เกิดจากเรียนรูตามวัตถุประสงคDท่ีกําหนด ดวยการศึกษาป;ญหาที่สมมุติขึ้นจากความจริง แลวผูสอนกับผูเรยี น
รวมกันวิเคราะหDป;ญหาเสนอวิธีแกป;ญหา หลักของการสอนแบบใชป;ญหาเป!นฐานคือการเลือกป;ญหาท่ี
สอดคลองกับเนื้อหาการสอนและกระตุนใหผูเรียนเกิดคําถาม วิเคราะหD วางแผนกําหนดวิธีแกป;ญหาดวย
ตนเอง โดยผูสอนมีบทบาทใหคําแนะนําแกผูเรียนขณะลงมือแกป;ญหาสุดทายเมื่อเสร็จสิ้นกระบวนการ
แกป;ญหาผูสอนและผูเรียนรวมกันสรุปผลการแกป;ญหา และแลกเปลี่ยนเรียนรูถึงสิ่งที่ไดจากการลงมือ
แกป;ญหา
คูมอื การนิเทศการจัดการเรียนรูเชงิ รกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พเี่ ล้ยี ง | 17
4. การสอนที่เนนทักษะกระบวนการคิด (Thinking Based Learning) เป!นกระบวนการสอนท่ี
ผูสอนใชเทคนคิ วธิ ีการกระตุนใหผูเรียน คดิ เป!นลาํ ดับขัน้ แลวขยายความคิดตอเนื่องจากความคิดเดิมพิจารณา
แยกแยะอยางรอบดาน ดวยใหเหตุผล และเชื่อมโยงกับความรูเดิมที่มี จนสามารถสรางสิ่งใหมหรือตัดสิน
ประเมินหาขอสรปุ แลวนาํ ไปแกปญ; หาอยางมีหลกั การ
4.1 การคิดวิเคราะหK หมายถึง การพิจารณาสิ่งตาง ๆ ในสวนยอย ๆ ซึ่งประกอบดวยการ
วิเคราะหDเนื้อหา ดานความสัมพันธDและดานหลักการจัดการโครงสรางของการสื่อความหมาย และสอดคลอง
กับกระบวนการคิดวเิ คราะหทD างวทิ ยาศาสตรD คอื การคิดจาํ แนก รวบรวมเปน! หมวดหมู และจับประเด็นตาง ๆ
เชอ่ื มโยงความสัมพันธD ดงั นน้ั การคิดเชิงวิเคราะหเD ป!นทกั ษะการคดิ ท่ีสามารถพัฒนาใหเกิดกบั ผูเรยี น
4.2 การคิดสังเคราะหK หมายถึง ความสามารถในการคิดที่ดึงองคDประกอบตาง ๆ มาหลอม
รวมกันภายใตโครงรางใหมอยางเหมาะสม เพื่อใหเกิดสิ่งใหมที่มีลักษณะเฉพาะแตกตางไปจากเดิม การคิด
สังเคราะหDครอบคลุมถึงการคนควา รวบรวมขอมูลที่เกี่ยวของกับเรื่องที่จะคิด ซึ่งมีมากหรือกระจายกันอยู
มาหลอมรวมกัน คนที่คิดสังเคราะหDไดเร็วกวายอมไดเปรยี บกวาคนที่สังเคราะหDไมได ซึ่งจะทําใหเขาใจ และ
เห็นภาพรวมของสง่ิ นั้นไดมากกวา การคดิ สงั เคราะหแD บงเป!น 2 ลกั ษณะ คือ
- การคิดสังเคราะหDเพื่อสรางสิ่งใหม เชน ประดิษฐDสิ่งของเครื่องใช อุปกรณDตาง ๆ ตาม
ตองการ
- การคิดสังเคราะหDเพื่อสรางแนวคิดใหม เป!นการพัฒนาและคิดคนแนวคิดใหม ถาเรา
สามารถคิดสังเคราะหDไดดี จะทําใหพฒั นาความคิดหรอื ส่ิงใหม ๆ ท่เี ปน! ประโยชนDตอสังคม
4.3 การคิดสรางสรรคK หมายถึง ความคิดใหมๆ แนวทางใหมๆ ทัศนคติใหมๆ ความเขาใจ
และการมองป;ญหาในรูปแบบใหม ผลลัพธDของความคิดสรางสรรคDที่ชัดเจน คือ ดนตรี การแสดง วรรณกรรม
ละคร ส่ิงประดิษฐD นวตั กรรมทางเทคนคิ แตบางคร้ังความคดิ สรางสรรคDก็มองไมเห็นชดั เจน เชน การตัง้ คําถาม
บางอยางท่ชี วยขยายกรอบของแนวคดิ ซึ่งใหคําตอบบางอยาง หรือการมองโลกหรือป;ญหาในแนวนอกกรอบ
ความคิดสรางสรรคD คือ ความคิดเชื่อมโยงที่พยายามหาทางออกหลาย ๆ ทาง ใชความคิดที่
หลากหลาย แสวงหาความเป!นไปไดใหม ๆ และนอกกรอบ คดั สรรคDหาทางเลือกใหม ๆ และพยายามปรับปรุง
ใหดขี นึ้ เรอ่ื ย ๆ ซึ่งมวี ิธกี ารอยู 6 ขั้นตอน คอื
คมู ือการนเิ ทศการจัดการเรียนรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พ่เี ลย้ี ง | 18
1. แสวงหาขอบกพรอง (Mess Finding)
2. รวบรวมขอมูล (Data Finding)
3. มองป;ญหาทุกดาน (Problem Finding)
4. แสวงหาความคิดทห่ี ลากหลาย (Idea Finding)
5. หาคําตอบทร่ี อบดาน (Solution Finding)
6. หาขอสรปุ ท่เี หมาะสม (Acceptance Finding)
กระบวนการของความคิดสรางสรรคD อาจเกดิ ขึ้นโดยบังเอิญหรือโดยความตั้งใจ ซึ่งสามารถ
ทําไดดวยการศึกษา การอบรมฝrกฝน การระดมสมอง (brain-storming) มากกวาครึ่งหนึ่งของการคนพบท่ี
ยิ่งใหญของโลก เกิดจากการคนพบโดยบังเอิญ (serenity) หรือการคนพบสิ่งหนึ่งซึ่งใหม ในขณะที่กําลัง
ตองการคนพบสิ่งอ่นื มากกวา
บทบาทของครูในการจัดการเรียนรเู ชิงรุก
ในการจดั กจิ กรรมการเรียนรตู ามแนวทาง Active Learning ครูผสู อนตองออกแบบกิจกรรมที่สะทอน
การพฒั นาผูเรียนใหเกดิ การเรียนรู และเนนการนาํ ไปใชประโยชนใD นชวี ติ จริง โดยดําเนนิ การดังนี้
1. จัดใหผูเรียนเป!นศูนยDกลางของการเรียนการสอน กิจกรรมตองสะทอนความตองการในการพฒั นา
ผเู รียนและเนนการนําไปใชประโยชนDในชวี ิตจริงของผเู รียน
2. สรางบรรยากาศของการมีสวนรวม และการเจรจาโตตอบที่สงเสริมใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธDที่ดีกับ
ผูสอน และเพื่อนในชัน้ เรยี น
3. จัดกิจกรรมการเรียนการสอนใหเป!นพลวัต สงเสริมใหผูเรียนมีสวนรวมในทุกกิจกรรมรวมท้ัง
กระตุนใหผูเรียนประสบความสําเร็จในการเรียนรู
4. จดั สภาพการเรยี นรแู บบรวมมอื สงเสรมิ ใหเกิดการรวมมอื ในกลุมผูเรียน
5. จัดกิจกรรมการเรียนการสอนใหทาทาย และใหโอกาสผูเรียนไดรับวิธีการสอนที่หลากหลาย
วางแผนเกี่ยวกับเวลาในจัดการเรียนการสอนอยางชัดเจน ทั้งในสวนของเนื้อหา และกิจกรรม ครูผูสอนตอง
ใจกวาง ยอมรับในความสามารถในการแสดงออก และความคิดของท่ีผูเรยี น
การจัดการเรียนรูที่จะสงเสริมใหผูเรียนมีสวนรวมมากทีส่ ุด ครูผูสอนตองพยายามสรางลักษณะการ
เรียนเชิงรุกใหเกิดขึ้นอยางสมํ่าเสมอ โดยจะตองใหผูเรียนไดเขาใจ และรูวาในขณะท่ีกําลังเรียนรูนั้น ผูเรียน
จะตองมลี กั ษณะดงั นี้
1. รวู าตนเองจะตองเรยี นรเู กี่ยวกบั อะไรบาง รสู ่งิ ท่ีเรยี น
2. สิ่งที่เรียนรนู น้ั เก่ยี วของกบั เรอื่ งที่เรยี นไปแลวอยางไร
3. สิ่งท่ีเรยี นรูนัน้ สอดคลองหรอื ไมสอดคลองกับความเปน! ไปของโลกป;จจบุ ันอยางไร
4. ผเู รยี นตองรวู าทาํ อยางไรจะรูวาขอเท็จจริงหรือขอความรูทไ่ี ดรบั รนู นั้ ถกู ตองแนนอน
5. ผูเรียนจะตองกลับไปตรวจสอบการบาน หรือสิ่งที่คนควาใหม วาไดคําตอบที่ถูกตองหรือไม หรือ
ตอบถกู ตองตรงกบั คาํ ถามขอไหน
คูมือการนเิ ทศการจดั การเรียนรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พเ่ี ลีย้ ง | 19
6. สามารถสอบถามความรูเพิ่มเติมจากผูอื่นหรือทํางานรวมกับผูอื่น เพื่อใหไดคําตอบกอนที่จะสรุป
คาํ ตอบสุดทาย โดยตองฟง; หรือหาคาํ ตอบใหไดมาอยางสมบูรณDทีส่ ุด กอนท่ีจะสรปุ นําเสนอ
ครูมีการจดั ทําหนวยและแผนการจัดการเรียนรูและนําไปใชในการจัดการเรียนรูที่เนนใหผูเรียนตาม
แนวทางการนิเทศโดยใชพ้นื ทีเ่ ป!นฐานเพ่ือพฒั นาคณุ ภาพการศึกษาสูการนเิ ทศภายในโรงเรียนโดยใชหองเรียน
เปน! ฐานเพอื่ พัฒนาคุณภาพของผูเรียน
- มีสวนรวมในชนั้ เรียน
- มุงใหผูเรยี นลงมอื ปฏิบตั ิ
- เรียนรจู ากแหลงเรียนรทู ีห่ ลากหลาย
- เรยี นรอู ยางมคี วามหมาย (Meaningful learning)
- สรางองคคD วามรไู ด
- มีความเขาใจในตนเอง
- ใชสตปิ ;ญญา ในการคิด วเิ คราะหD
- สรางสรรคผD ลงานนวัตกรรมทสี่ อดคลองกบั สมรรถนะสาํ คัญในศตวรรษท่ี 21
- มีทักษะวชิ าการ ทกั ษะชีวติ และทกั ษะวชิ าชีพ ในการเรยี นรูตามระดบั ชวงวยั
4. ครูมกี ารบันทกึ ผลหลงั การจัดการเรยี นรู และนําผลไปใชในการแกปญ; หาและพัฒนานกั เรียนหรือใช
ประกอบการวจิ ยั ในชน้ั เรยี น
5. นักเรียนมที กั ษะการคดิ วเิ คราะหDระดบั สูง สรางองคDความรไู ดดวยตนเอง
6. นกั เรยี นมีทกั ษะวชิ าการ ทกั ษะวชิ าชีพ และทักษะชีวติ ในการเรยี นรูตามระดบั ชวงวัย
บทบาทของครูในฐานะเปน) ผูกระตุนการเรียนรู
ดุษฎี โยเหลา และคณะ (2557) ไดกลาวถึงบทบาทสําคัญของครูในขณะจัดกิจกรรมการเรียนรูวาครู
จะตองแสดงบทบาทตาง ๆ เพื่อสงเสริมใหเกิดกระบวนการเรียนรูแบบ Active Learning ขึ้น โดยครูจะตอง
เป!นผูสังเกตการณDทาํ งานของนักเรียน ครูตองสรางแรงบนั ดาลใจในการเรียนรู โดยใชคาํ ถามปลายเป{ดกระตุน
การเรียนรูแทนการบอกลาว ครูตองศึกษาและรูจักขอมูลนักเรียนรายบุคคลเพื่อแสดงบทบาทใหเหมาะสมใน
การทําใหเกดิ Active Learning กบั นักเรียนเปน! รายคน ดังนี้
คมู ือการนิเทศการจัดการเรยี นรเู ชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพเ่ี ล้ยี ง | 20
1. ใชคําถามกระตุนการเรียนรู คําถามที่ใชในการกระตุนการเรียนรูนั้น ตองเป!นคําถามที่มีลักษณะ
เป!นคําถามปลายเป{ด เพื่อใหผูเรียนไดอธิบาย โดยขึ้นตนวา “ทําไม” หรือ ลงทายวา “อยางไรบาง”
“อะไรบาง” “เพราะอะไร”
2. ทําหนาที่เป!นผูสังเกต ครูจะตองคอยสังเกตวา ผูเรียนแตละคนมีพฤติกรรมอยางไรขณะปฏิบัติ
กจิ กรรม เพ่ือหาทางช้แี นะ กระตนุ หรือยังยัง้ พฤติกรรมทีไ่ มเหมาะสม
3. สอนใหผูเรียนรูจักการตั้งคําถาม เมื่อผูเรียนสามารถตั้งคําถามได จะทําใหผูเรียนรูจักถามเพื่อ
คนควาขอมลู รจู กั รับฟ;งความคดิ เห็นของผูอ่นื และรวมแสดงความคิดเห็นของตนเองในเรื่องทเ่ี กีย่ วของกับการ
เรยี นรู
4. ใหคําแนะนําเมื่อผูเรียนเกิดขอสงสัย ครูจะตองเป!นผูคอยแนะนํา ชี้แจง ใหขอมูลตาง ๆ หรือ
ยกตัวอยางเหตุการณDใกลตัวตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตประจําวันของผูเรียน เชื่อมโยงไปสูความรูดานอื่น ๆ
ในขณะทาํ กจิ กรรมเม่ือผเู รยี นเกิดขอสงสัย หรอื คาํ ถาม โดยไมบอกคาํ ตอบ
5. เป{ดโอกาสใหผูเรียนคิดหาคําตอบดวยตนเอง สังเกต และคอยกระตุนดวยคําถามใหผูเรียนไดคิด
กิจกรรมท่อี ยากเรยี นรู และหาคาํ ตอบในสิ่งทส่ี งสยั ดวยตนเอง
6. เป{ดโอกาสใหผูเรียนสรางสรรคDผลงานอยางอิสระ ตามความคิด และความสามารถของตนเอง
เพอ่ื ใหผเู รียนไดใชจิตนาการ และความสามารถของตนเองในการคดิ สรางสรรคDอยางเตม็ ที่
คมู อื การนเิ ทศการจดั การเรียนรเู ชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพ่ีเลี้ยง | 21
การวดั และประเมินผลตามสภาพจริงสําหรบั การจัดการเรียนรเู ชงิ รุก
การประเมินผลกิจกรรมการเรยี นรเู ชิงรกุ (Active learning) ผูสอนสามารถใชวิธีการประเมนิ ผล ดงั น้ี
1. การประเมินตามสภาพจริง (Authentic Assessment) เป!นการประเมินดวยวิธกี ารที่ หลากหลาย
เพื่อใหไดผลการประเมินที่สะทอนความสามารถที่แทจริงของผูเรียน จึงควรใชการประเมินการปฏิบัติ
(Performance Assessment) รวมกับการประเมินดวยวิธีการอื่น และกําหนดเกณฑDในการประเมิน
(Rrubrics) ใหสอดคลองหรือใกลเคียงกบั ชวี ติ จรงิ
2. การประเมินการปฏิบัติ (Performance Assessment) เป!นวิธีการประเมินงานหรือกิจกรรมท่ี
ผูสอนมอบหมายใหผูเรียนปฏิบัติงานเพื่อใหทราบถึงผลการพัฒนาของผูเรียน การประเมินลักษณะนี้ผูสอน
ตองเตรียมสิ่งสําคัญ 2 ประการ คือ ภาระงาน (Tasks) หรือเกณฑDการประเมินกิจกรรมที่จะใหผูเรียนปฏิบัติ
(Scoring Rubrics) การประเมนิ การปฏิบตั ิ จะชวยตอบคําถามที่ทาํ ใหเรารูวา “ผูเรยี นสามารถนาํ ส่งิ ทีเ่ รียนรูไป
ใชไดดีเพียงใด” ดังนั้น เพอ่ื ใหการปฏบิ ตั ิในระดับชั้นเรยี นเปน! ไปอยางมีประสทิ ธภิ าพ ผสู อนตองทาํ ความเขาใจ
ทชี่ ดั เจนเก่ยี วกับประเดน็ ตอไปน้ี
1) สิง่ ท่ีเราตองการจะวดั (พิจารณาจากมาตรฐาน/ตวั ชว้ี ัด หรอื ผลลัพธDท่เี ราตองการ)
2) การจัดการเรยี นรทู ่ีเอ้อื ตอการประเมนิ การปฏิบตั ิ
3) รปู แบบหรอื วธิ กี ารประเมินการปฏบิ ัติ
4) การสรางเครื่องมอื ประเมินการปฏิบตั ิ
5) การกาํ หนดเกณฑใD นการประเมนิ (Rrubrics)
3. การประเมินโดยการใชคําถาม (Questioning) คําถามเป!นวิธีหนึ่งในการกระตุน/ชี้แนะให ผูเรียน
แสดงออกถึงพฒั นาการการเรียนรูของตนเอง รวมถงึ เป!นเครื่องมือวัดและประเมินเพอื่ พฒั นาการเรียนรู ดังนั้น
เทคนิคการต้งั คาํ ถามเพ่ือสงเสริมการเรียนรูของผูเรียน จึงเปน! เรอ่ื งสําคัญยิ่งทผ่ี สู อนตองเรียนรู และนําไปใชให
ไดอยางมีประสิทธิภาพ การตั้งคําถามเพื่อพัฒนาผูเรียนจึงเปน! กลวิธีสําคัญที่ผูสอนใชประเมินการเรียนรูของ
ผูเรียนรวมทั้งเปน! เครือ่ งสะทอนใหผูสอนสามารถชวยเหลอื ผูเรยี นใหบรรลุจดุ มงุ หมายของการเรยี นรู
4. การประเมินโดยการการสนทนา (Communication) เป!นการสื่อสาร 2 ทางอีกประเภทหนึ่ง
ระหวางผูสอนกับผูเรียน สามารถดําเนินการเปน! กลุมหรือรายบุคคลก็ได โดยท่ัวไปมักใชอยางไมเป!นทางการ
เพื่อติดตามตรวจสอบวาผูเรียนเกิดการเรียนรูเพียงใด เป!นขอมูลสําหรับพัฒนา วิธีการนี้อาจใชเวลา แตมี
ประโยชนDตอการคนหา วินิจฉัย ขอป;ญหา ตลอดจนเรื่องอ่ืน ๆ ที่อาจเป!นป;ญหา อุปสรรคตอการเรียนรู เชน
วธิ ีการเรียนรทู ่ีแตกตางกัน เปน! ตน
5. การประเมินการสังเกตพฤติกรรม (Behavioral Observation) เป!นการเก็บขอมูลจากการดู
การปฏิบตั กิ ิจกรรมของผูเรียนโดยไมขดั จังหวะการทํางานหรือการคิดของผเู รียน การสังเกตพฤติกรรมเป!นส่ิงที่
ทําไดตลอดเวลา แตควรมีกระบวนการและจุดประสงคDที่ชัดเจนวาตองการประเมินอะไร โดยอาจใชเครื่องมือ
เชน แบบมาตรประมาณคา แบบตรวจสอบรายการ สมุดจดบันทึก เพื่อประเมินผูเรียนตามตัวชี้วัด และควร
สงั เกตหลายคร้ัง หลายสถานการณD และหลายชวงเวลา เพื่อขจดั ความลาํ เอียง
คูมอื การนิเทศการจัดการเรียนรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พ่เี ลีย้ ง | 22
6. การประเมินตนเองของผูเรียน (Student Self-assessment) การประเมินตนเอง นับเป!นท้ัง
เครอ่ื งมอื ประเมิน และเคร่ืองมือพัฒนาการเรยี นรู เพราะทาใหผูเรยี นไดคดิ ใครครวญวา ไดเรียนรูอะไร เรียนรู
อยางไร และผลงานทที่ าํ นั้นดีแลวหรือยัง การประเมินตนเองจงึ เป!นวิธีหนึ่งทีจ่ ะชวยพฒั นาผเู รยี นใหเป!นผูเรียน
ที่สามารถเรยี นรดู วยตนเอง
7. การประเมินโดยเพื่อน (Peer Assessment) เป!นเทคนิคการประเมินอีกรูปแบบหนึ่งที่นาจะ
นําไปใชเพ่ือพัฒนาผูเรยี นใหเขาถึงคุณลักษณะของงานที่มีคุณภาพ เพราะการที่ผูเรยี นจะบอกไดวาช้ินงานนัน้
เป!นเชนไร ผูเรียนตองมีความเขาใจอยางชัดเจนกอนวาเขากําลังตรวจสอบอะไรในงานของเพื่อน ฉะนั้นผูสอน
ตองอธิบายผลที่คาดหวังใหผูเรียนทราบกอนที่จะลงมือประเมิน การที่จะสรางความมั่นใจวาผูเรยี นเขาใจการ
ประเมินรปู แบบนี้
ขอพงึ ระวงั
1. เนื่องจากการจัดการเรียนรูแบบ Active Learning มีรากฐานมาจากแนวคิดทางการศึกษาที่เนน
การสรางองคDความรูใหม (Constructivist) โดยผเู รียนเปน! ผูสรางความรูจากขอมลู ทไ่ี ดรบั มาใหมดวยการนําไป
ประกอบกับประสบการณแD ละความรูเดิมผานมา นอกจากนีย้ งั มมี ิติของกจิ กรรมท่เี กี่ยวของอยู 2 มิติ ไดแก
1.1 กจิ กรรมดานการรคู ดิ (Cognitive Activity)
1.2 กจิ กรรมดานพฤตกิ รรม (Behavioral Activity)
ผูนําไปใชอาจเขาใจคลาดเคลื่อน วาการเรียนรูแบบนี้ คือรูปแบบที่เนนความตื่นตัวในกิจกรรมดานพฤติกรรม
(Behavioral Active) โดยเขาใจวาความตื่นตัวในกิจกรรมดานพฤติกรรมจะทําใหเกิดความตื่นตัวในกิจกรรม
ดานการรูคดิ (Cognitively Active) ไปเอง จึงเป!นที่มาของการประยุกตDใชผิดๆ วาใหผูสอนลดบทบาทความ
เป!นผูใหความรูลง เป!นเพยี งผอู ํานวยความสะดวก และบริหารจัดการหลักสตู ร โดยปลอยใหผูเรยี นไดเรยี นรูเอง
อยางอิสระจากการทํากิจกรรม และการแลกเปลี่ยนประสบการณDกับผูเรียนดวยกันเอง ตามยถากรรม โดย
ผูเรียนไมไดเรียนรู พัฒนามิติดานการรคู ดิ
2. ความตื่นตวั ในกิจกรรมดานพฤตกิ รรมอาจไมกอใหเกิดความตนื่ ตวั ในกจิ กรรมดานการรคู ิดเสมอไป
การที่ผูสอนใหความสําคัญกับกิจกรรมดานพฤติกรรมเพียงอยางเดียว เชน การฝrกปฏิบัติ และการอภิปรายใน
กลุมของผูเรียนเอง โดยไมใหความสําคัญกบั กิจกรรมดานการรูคิด เชน การลําดับความคิด และการจัดองคD
ความรู จะทาํ ใหประสทิ ธผิ ลของการเรียนรูลดลง
3. กรณีการนํารูปแบบการจัดการเรียนรูแบบที่ใหผูเรียนทาํ กจิ กรรมและคนพบความรูดวยตนเองน้ีไป
ใชกับการพัฒนาการเรียนรูตามลําดับขั้นการเรียนรูดานพุทธิพิสัย (Cognitive Domain) จะเหมาะกับการ
พัฒนาในขั้นการทําความเขาใจ การนําไปประยุกตDใช และการวิเคราะหD ขึ้นไปมากกวาขั้นใหขอมูลความรู
เพราะเป!นการเสียเวลามาก และไมบรรลุผลเทาที่ควร
สรปุ การจัดการเรยี นรูทีเ่ นนบทบาท และการมีสวนรวมของผูเรียน โดยการนําเอาวธิ ีการสอน เทคนิค
การสอนทห่ี ลากหลายมาใชออกแบบแผนการจัดการเรียนรูและกจิ กรรม กระตุนใหผเู รยี นมีสวนรวมในชัน้ เรียน
สงเสริมปฏิสัมพันธDระหวางผูเรียนกับผูเรียนและผูเรียนกับผูสอน เป!นการจัดการเรียนรูที่มุงเนนพัฒนา
กระบวนการเรียนรู สงเสริมใหผูเรียนประยุกตDใชทักษะ และเชื่อมโยงองคDความรูนําไปปฏิบัติเพื่อแกไขป;ญหา
หรือประกอบอาชีพในอนาคต และถือเป!นการจัดการเรียนรูประเภทหนึ่งที่สงเสริมใหผูเรียนมีคุณลักษณะ
สอดคลองกับการเปลย่ี นแปลงในยุคป;จจุบนั
คูมอื การนเิ ทศการจัดการเรียนรเู ชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พ่ีเล้ียง | 23
การออกแบบการจัดการเรียนรู
การออกแบบเป!นการถายทอดจากรูปแบบความคิด ออกมาเป!นผลงานที่ผูอื่นสามารถมองเห็น รับรู
หรือสัมผัสได การออกแบบตองใชทัง้ ศาสตรแD หงความคดิ และศิลป‚ เพื่อสรางสรรคสD ่ิงใหม หรือปรับปรงุ พัฒนา
สงิ่ เดิมใหดขี ้นึ
การออกแบบการเรียนรู เป!นกระบวนการวางแผนการสอนอยางมีระบบ โดยมีการวิเคราะหD
องคDประกอบการเรยี นรู ทฤษฎีการเรียนการสอน สอ่ื กจิ กรรมการเรียนรู รวมถึงการประเมินผล เพื่อใหผูสอน
สามารถถายทอดความรูสูผูเรยี น และใหผูเรียนเกิดการเรยี นรูไดอยางมีประสิทธิภาพ การออกแบบการจัดการ
เรียนรูที่ดี จะชวยผูสอนวางแผนการสอนอยางมีระบบ บรรลุจุดมุงหมาย โดยมีหลักการออกแบบการเรียนรู
ดงั น้ี
1. การออกแบบและพัฒนาการเรยี นรูนัน้ เพ่อื ใคร ใครเปน! ผเู รียนหรือใครเป!นกลุมเปBาหมาย
ผูออกแบบควรมคี วามเขาใจ และรจู กั กลมุ ผเู รยี นทีเ่ ป!นเปBาหมาย
2. ตองการใหผูเรียนเรียนรูอะไร มีความรูความเขาใจ มีความสามารถอะไร ผูสอนตอง
กาํ หนดจุดมงุ หมายของการเรียนรใู หชัดเจน
3. ผูเรียนจะเรียนรเู น้ือหาในรายวิชานั้น ๆ ไดดีที่สุดอยางไร ควรใชวิธีการ และกิจกรรมการ
เรียนรอู ะไร ทจ่ี ะชวยใหผูเรียนเรียนรูไดอยางเหมาะสม และมีปจ; จัยส่งิ ใดทตี่ องคํานึงถงึ บาง
4. เมื่อผูเรียนเขาสูกระบวนการเรียนรู ผูสอนจะทราบไดอยางไรวาผูเรียนเกิดการเรียนรูข้ึน
และประสบผลสาํ เรจ็ ในการเรยี นรู และจะใชวธิ กี ารใดในการประเมินผลการเรียนรขู องผูเรยี น
สรุป การออกแบบการเรียนรู ควรมีการวางแผนเพื่อพิจารณาวาผูเรียนเป!นใคร มีลักษณะพื้นฐาน
อยางไร จะกําหนดจุดมุงหมายในการสอนครั้งนั้นอยางไร จะใชวิธีการเรียนการสอน กิจกรรมการเรียนรู และ
วธิ กี ารประเมนิ ผลการเรียนอยางไรบางจึงจะสามารถทําใหการเรียนรูนั้นบรรลุเปาB หมาย คอื ภายหลังเรยี นรูแลว
ผูเรียนเขาใจ จดจํา นําไปใช ทําได สรางสรรคDสิ่งใหมได เป!นตน ดังนั้น สิ่งที่ควรพิจารณาในการออกแบบการ
เรยี นรู ไดแก ตัวผูเรียน จดุ มุงหมาย วิธกี ารสอนและกจิ กรรมการเรียนรู และการประเมินผล
ความหมายของการออกแบบการจัดการเรยี นรู
คําวา “การออกแบบ” และ “การจัดการเรียนรู” เมื่อนํามารวมกันเป!น“การออกแบบการจัดการ
เรียนรู” (Instructional design) ไดมีนักการศึกษาดานการออกแบบการจัดการเรียนรู ใหความหมายไววา
การออกแบบการเรียนรู เป!นกระบวนการที่เป!นระบบ ที่นํามาใชในการศึกษาความตองการของผูเรียนและ
ป;ญหาการเรียนการสอน เพอ่ื แสวงหาแนวทางที่จะชวยแกปญ; หาการจัดการเรยี นรู ซงึ่ อาจเป!นการปรับปรุงส่ิง
ท่ีมีอยู หรือสรางสิ่งใหม โดยนําหลักการเรียนรูและหลักการสอนมาใช เปาB หมายของการออกแบบการจัดการ
เรียนรู คือ การพัฒนาการเรียนรขู องผูเรียน
คูมอื การนเิ ทศการจัดการเรียนรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพเ่ี ลี้ยง | 24
แนวคิดในการออกแบบกจิ กรรมการเรยี นรูเชิงรุก
การออกแบบกิจกรรมการเรียนรูเชิงรุก (Active Learning) เพื่อเชื่อมโยงกิจกรรมลดเวลาเรียน
เพม่ิ เวลารู มเี ปาB หมายเพ่ือใหผูสอนจัดกิจกรรมการเรียนรูที่เนนใหผูเรียนลงมือปฏิบัติ เรียนรูดวยตนเอง โดยมี
แนวคิดทฤษฎีที่เกย่ี วของ ดังน้ี
1. แนวคิดของ บลูม (Bloom’s Taxonomy)
2. สเ่ี สาหลักทางการศกึ ษา (Four Pillars of Education)
3. หลักการพฒั นาทักษะ 4 H (Head, Heart, Hand, Health)
4. พระบรมราโชบายดานการศกึ ษาของสมเด็จพระเจาอยหู ัววชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู
แนวคดิ ของ บลมู (Bloom’s Taxonomy)
บลมู ( Benjamin S. Bloom.1976) นักการศึกษาชาวอเมริกนั เชื่อวา การเรยี นการสอนที่จะประสบ
ความสําเร็จและมีประสิทธิภาพนั้น ผูสอนจะตองกําหนดจุดมุงหมายใหชัดเจน เพื่อใหผูสอนกําหนด และ
จัดกิจกรรมการเรียน รวมทั้งวัดประเมินผลไดถูกตอง โดยไดจําแนกจุดมุงหมายทางการศึกษาที่เรียกวา
Taxonomy of Educational Objectives (อติญาณD ศรเกษตริน. 2543 : 72-74 ; อางอิงจาก บุญชม
ศรีสะอาด. 2537 ; Bloom. 1976 : 18) ออกเป!น 3 ดาน คือ ดานพุทธิพิสัย ดานจิตพิสัย และดานทักษะ
พสิ ยั
1. ดานพุทธิพิสัย (Cognitive Domain) หมายถึง การเรียนรูทางดาน ความรู ความคิด การ
แกป;ญหา จัดเป!นพฤติกรรมดานสมองเกี่ยวกับสติป;ญญา ความคิด ความสามารถในการคิดเรื่องราวตาง ๆ
อยางมีประสิทธิภาพ โดยแอนเดอรDสันและแครทโวทลD (Anderson & Krathwohl) ไดปรับปรุงการจําแนก
จุดมุงหมายทางการศกึ ษาตามแนวคดิ ของ บลมู ข้ึนใหม มกี ารปรับเปลย่ี นระดบั พฤตกิ รรม เปน! 6 ระดับ ดงั นี้
1.1 จํา (Remember) หมายถึง ความสามารถในการดึงเอาความรูที่มีอยูในหนวยความจํา
ระยะยาวออกมา แบงประเภทยอยได 2 ลกั ษณะคอื จําได (Recognizing) ระลกึ ได (Recalling)
1.2 เขาใจ (Understand) หมายถึง ความสามารถในการกําหนดความหมายของคําพูด
ตัวอักษรและการสื่อสารจากสื่อตาง ๆ ที่เป!นผลมาจากการสอน แบงประเภทยอยได 7 ลักษณะ คือ ตีความ
(Interpreting) ยกตัวอยาง (Exemplifying) จําแนกประเภท (Classifying) สรุป (Summarizing) อนุมาน
(Inferring) เปรยี บเทยี บ (Comparing) อธิบาย (Explaining)
1.3 ประยุกตDใช (Apply) หมายถึง ความสามารถในการดําเนินการหรือใชระเบียบวิธีการ
ภายใตสถานการณDที่กําหนดให แบงประเภทยอยได 2 ลกั ษณะคือ ดําเนินงาน (Executing) ใชเปน! เครื่องมือ
(Implementing)
1.4 วิเคราะหD (Analyze) หมายถึง ความสามารถในการแยกสวนประกอบของสง่ิ ตาง ๆ และ
คนหาความสัมพันธDระหวางสวนประกอบ ความสัมพันธDระหวางของสวนประกอบกับโครงสรางรวมหรือ
สวนประกอบเฉพาะ แบงประเภทยอยได 3 ลักษณะคือ บอกความแตกตาง (Differentiating) จัดโครงสราง
(Organizing) ระบุคณุ ลักษณะ (Attributing)
คมู ือการนิเทศการจัดการเรยี นรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพี่เล้ียง | 25
1.5 ประเมินคา (Evaluate) หมายถึง ความสามารถในการตัดสินใจโดยอาศัยเกณฑDหรือ
มาตรฐาน แบงประเภทยอยได 2 ลักษณะคือ ตรวจสอบ (Checking) วิพากษDวจิ ารณD (Critiquing)
1.6 สรางสรรคD (Create) หมายถึง ความสามารถในการรวมสวนประกอบตาง ๆ เขาดวยกัน
ดวยรูปแบบใหมๆ ที่มีความเชื่อมโยงกันอยางมีเหตุผลหรือทําใหไดผลิตภัณฑDที่เป!นตนแบบ แบงประเภทยอย
ได 3 ลักษณะคอื สราง (Generating) วางแผน (Planning) ผลติ (Producing)
2. ดานจิตพสิ ัย (Affective Domain) พฤติกรรมดานจิตพิสัยเป!นคานิยม ความรูสึก ความซาบซ้ึง
ทัศนคติ ความเชื่อ ความสนใจ และคุณธรรม พฤติกรรมดานนี้อาจไมเกิดขึ้นทันที ดังนั้น การจัดกิจกรรมการ
เรียนรูดวยการจัดสภาพแวดลอมที่เหมาะสม และสอดแทรกสิ่งที่ดีงามตลอดเวลา จะทําใหพฤติกรรมของ
ผเู รียนเปล่ียนไปในแนวทางทพ่ี งึ ประสงคDได จิตพิสัยประกอบดวยพฤตกิ รรม 5 ระดับ ไดแก
2.1 การรับรู (Receiving/Attending) เป!นความรูสึกที่เกิดขึ้นตอปรากฏการณD หรือสิ่งเรา
อยางใดอยางหนึ่งซึง่ เป!นไปในลักษณะของการแปลความหมายของส่ิงเราน้นั วาคืออะไร แลวจะแสดงออกมาใน
รปู ของความรสู ึกท่ีเกิดขน้ึ
2.2 การตอบสนอง (Responding) เป!นการกระทําที่แสดงออกมาในรูปของความเต็มใจ
ยินยอม และพอใจตอส่งิ เราน้ัน ซง่ึ เป!นการตอบสนองที่เกิดจากการเลอื กสรรแลว
2.3 การเกิดคานิยม (Valuing) การเลือกปฏิบัติในสิ่งท่ีเป!นทีย่ อมรับกันในสังคม การยอมรับ
นับถือในคุณคานัน้ ๆ หรือปฏิบัติตามในเรื่องใดเรื่องหน่ึง จนกลายเป!นความเชื่อ แลวจึงเกิดทัศนคติที่ดีในส่ิง
นนั้
2.4 การจัดระบบ (Organizing) การสรางแนวคิด จัดระบบของคานิยมที่เกิดขึ้นโดยอาศัย
ความสัมพันธD ถาเขากันไดก็จะยึดถือตอไปแตถาขัดกันอาจไมยอมรับ อาจจะยอมรับคานิยมใหมโดยยกเลิก
คานิยมเกา
2.5 บุคลิกภาพ (Characterizing) การนําคานิยมที่ยึดถือมาแสดงพฤติกรรมที่เป!นนิสัย
ประจําตัว ใหประพฤติปฏิบัติแตสิ่งที่ถูกตองดีงาม พฤติกรรมดานนีจ้ ะเกี่ยวกับความรูสึกและจิตใจ ซึ่งจะเร่ิม
จากการไดรับรูจากสิ่งแวดลอม แลวจึงเกดิ ปฏิกิริยาโตตอบ ขยายกลายเป!นความรูสึกดานตาง ๆ จนกลายเปน!
คานิยม และยังพัฒนาตอไปเปน! ความคิด อุดมคติ ซึง่ จะเป!นการควบคมุ ทศิ ทางพฤตกิ รรมของคน
3. ดานทักษะพิสัย (Psychomotor Domain) พฤติกรรมดานทักษะพิสัย เป!นพฤติกรรมที่บงบอก
ถึงความสามารถในการปฏิบัติงานไดอยางคลองแคลว ชํานิชํานาญ ซึ่งแสดงออกมาไดโดยตรง โดยมีเวลาและ
คุณภาพของงานเป!นตัวช้ีระดบั ของทักษะประกอบดวย 5 ขั้น ดังน้ี
3.1 การรับรู เลียนแบบ ทําตาม (Imitation) เป!นการใหผูเรียนไดรับรูหลักการปฏิบัติที่
ถูกตอง หรอื เป!นการเลือกหาตัวแบบท่ีสนใจ
3.2 การทําเอง/การปรับใหเหมาะสม (Manipulation) เป!นพฤติกรรมที่ผูเรียนพยายามฝrก
ตามแบบท่ีตนสนใจและพยายามทําซ้ําเพ่ือท่ีจะใหเกิดทักษะตามแบบท่ีตนสนใจใหได หรอื สามารถปฏิบัติงาน
ไดตามขอแนะนาํ
คมู ือการนิเทศการจดั การเรยี นรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพี่เลีย้ ง | 26
3.3 การหาความถูกตอง (Precision) พฤติกรรมสามารถปฏิบัติไดดวยตนเอง โดยไมตอง
อาศยั เครอ่ื งชแ้ี นะ เมื่อไดกระทาํ ซํ้าแลวก็พยายามหาความถูกตองในการปฏบิ ัติ
3.4 การทําอยางตอเนื่อง (Articulation) หลังจากตัดสินใจเลือกรูปแบบที่เป!นของตัวเองจะ
กระทําตามรูปแบบนั้นอยางตอเนื่อง จนปฏิบัติงานที่ยุงยากซบั ซอนไดอยางรวดเรว็ ถูกตอง คลองแคลวการท่ี
ผูเรยี นเกิดทักษะได ตองอาศยั การฝrกฝนและกระทําอยางสม่ําเสมอ
3.5 การทําไดอยางเป!นธรรมชาติ (Naturalization) พฤติกรรมที่ไดจากการฝกr อยางตอเนื่อง
จนสามารถปฏิบัติ ไดคลองแคลววองไวโดยอัตโนมัติ เป!นไปอยางธรรมชาติซึ่งถือเป!นความสามารถของการ
ปฏิบัติในระดบั สูง
สี่เสาหลกั ทางการศึกษา (Four Pillars of Education)
องคDการการศึกษา วิทยาศาสตรDและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ หรือยูเนสโก ไดศึกษาแนวทางการ
จัดการศึกษาที่เหมาะสมในศตวรรษที่ 21 โดยเสนอสี่เสาหลักของการศึกษา (Four Pillars of Education)
เป!นหลักในการจัดการศึกษาในศตวรรษที่ 21 ประกอบดวยการเรียนรู 4 ลักษณะ ไดแก การเรียนเพื่อรู
(Learning to know) การเรียนรูเพื่อปฏิบัติไดจรงิ (Learning to do) การเรียนรูเพื่อที่จะอยูรวมกัน และการ
เรยี นรูท่จี ะอยรู วมกบั ผูอืน่ (Learning to Live together) และการเรียนรเู พื่อชีวติ (Learning to be)
1. การเรียนเพื่อรู Learning to know : หมายถงึ การเรียนเพอ่ื รทู ุกสิ่งทุกอยาง อันจะเปน! ประโยชนD
ตอไป ไดแก การแสวงหาใหไดมาซึง่ ความรูท่ีตองการ การตอยอดความรูทม่ี ีอยู รวมท้งั การสรางความรูข้ึนใหม
เป!นการจัดการเรียนรูที่มุงพัฒนากระบวนการคิด กระบวนการเรียนรู การแสวงหาความรู และวิธกี ารเรียนรู
ของผูเรียน เพื่อใหสามารถเรียนรู และพัฒนาตนเองไดตลอดชีวิต กระบวนการเรียนรูเนนการฝrกสติ สมาธิ
ความจํา ความคิด ผสมผสานกับสภาพจรงิ และประสบการณDในการปฏิบัติ
2. การเรียนรูเพื่อปฏิบตั ิไดจริง Learning to do : หมายถึง การเรียนเพื่อการปฏิบัติหรือลงมือทํา
มงุ พฒั นาความสามารถและความชาํ นาญ ความทง้ั สมรรถนะทางดานวชิ าชีพ สามารถทาํ งานเปน! หมูคณะ ปรับ
ประยกุ ตDองคDความรูไปสูการปฏิบัติงานและอาชีพ กระบวนการเรียนรูเนนบูรณาการระหวางความรูภาคทฤษฎี
และการฝกr ปฏิบัติงานที่เนนประสบการณDตาง ๆ ทางสงั คม ซึง่ อาจนําไปสูการประกอบอาชีพจากความรูที่ได
ศึกษามารวมท้ัง การปฏบิ ัติเพ่ือสรางประโยชนใD หสังคมทสี่ ามารถทาํ งานไดหลายอยาง
3. การเรียนรูเพื่อที่จะอยูeรeวมกัน และการเรียนรูที่จะอยูeรeวมกับผูอื่น (Learning to live
together : หมายถึง การเรียนรูเพื่อการดําเนินชีวิตอยูรวมกับผูอื่นไดอยางมีความสุข ทั้งการดําเนินชีวิตใน
การเรียน ครอบครัว สังคม และการทํางาน เป!นการดํารงชีวิตอยางมีคุณภาพดวยการสรางสรรคDประโยชนDให
สังคม การจัดการเรียนรูมุงใหผูเรียนดาํ รงชีวติ อยูรวมกับผูอื่นในสังคมพหุวัฒนธรรมไดอยางมีความสุข มีความ
ตระหนักในการพ่ึงพาอาศยั ซ่งึ กนั และกัน การแกปญ; หา การจดั การความขดั แยงดวยสนั ตวิ ิธี มคี วามเคารพสิทธิ
และศักดิ์ศรีความเป!นมนุษยD เขาใจความแตกตาง และหลากหลายดานวัฒนธรรม ประเพณี ความเช่ือของแต
ละบคุ คลในสังคม
คูมือการนเิ ทศการจัดการเรียนรเู ชิงรุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พเี่ ลี้ยง | 27
4. การเรียนรูเพื่อชีวิต Learning to be : หมายถึง การเรียนรูเพื่อใหรูจักตัวเองอยางถองแท รูถึง
ศักยภาพ ความถนัด ความสนใจ ของตนเอง สามารถใชความรู ความสามารถของตนเองใหเกิดประโยชนDตอ
สังคม เลือกแนวทางการพัฒนาตนเองตามศักยภาพ วางแผนการเรียนตอ การประกอบอาชีพที่สอดคลองกับ
ศักยภาพตนเองได การจดั การเรยี นรมู ุงพฒั นาผูเรยี นทุกดานท้ังจิตใจและรางกาย สติปญ; ญา ใหความสําคัญกับ
จินตนาการ และความคิดสรางสรรคD ภาษา และวัฒนธรรม เพื่อพัฒนาความเป!นมนุษยDที่สมบูรณDมีความ
รับผิดชอบตอสังคม สิ่งแวดลอม ศีลธรรม สามารถปรับตัว และปรับปรุงบุคลิกภาพของตน เขาใจตนเองและ
ผูอนื่
หลัก 4 H (Head Heart Hand และ Health)
เปน! การมงุ เนนพฒั นาทักษะของผเู รียน ใหเกิดการเรยี นรูผานการลงมือปฏิบตั ิจริง มปี ระสบการณDตรง
คิดวเิ คราะหD ทาํ งานเป!นทมี และเรยี นรูดวยตนเองอยางมีความสุขจากกิจกรรมสรางสรรคทD ี่หลากหลาย ดงั นี้
กิจกรรมพัฒนาสมอง (Head) หมายถึง กิจกรรมสงเสริมและพัฒนาทักษะการคิด เพื่อใหผูเรียนมี
ความสามารถในการคดิ วเิ คราะหD สงั เคราะหD ประเมนิ คา ตัดสนิ ใจ แกป;ญหาอยางสรางสรรคD
กิจกรรมพัฒนาจิตใจ (Heart) หมายถึง กิจกรรมสงเสริม พัฒนา และปลูกฝ;งคานิยม คุณธรรม
จริยธรรม การทําประโยชนDเพื่อสังคม เพื่อใหผูเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงคDจนเป!นลักษณะนิสัย และมี
จติ สํานกึ ทีด่ ี ตอตนเองและสวนรวม
กิจกรรมพัฒนาทักษะการปฏิบัติ (Hand) หมายถึง กิจกรรมสรางเสริมทักษะการทํางาน ทักษะทาง
อาชีพทีห่ ลากหลาย เพ่อื ใหผเู รยี นคนพบความสามารถ ความถนดั และศกั ยภาพของตนเอง
กิจกรรมพัฒนาสุขภาพ (Health) หมายถึง กิจกรรมสรางเสริมสุขภาวะเพื่อใหผูเรียนมสี มรรถนะ
ทางกายที่สมบรู ณD แขง็ แรง มเี จตคติท่ดี ตี อการดูแลสุขภาพ และมีทักษะปฏบิ ตั ิดานสุขภาพจนเปน! นิสยั
พระบรมราโชบายดานการศึกษา ของสมเดจ็ พระเจาอยูeหัววชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู
สมเด็จพระเจาอยูหัว มีกระแสพระราชดํารัสกับประธานองคมนตรี และคณะองคมนตรี ใหรวมกัน
สรางคนดใี หแกบานเมือง โดยจัดการศกึ ษาเพอื่ มุงเนนสรางพืน้ ฐานใหแกผูเรยี น 4 ดาน ดังน้ี
1. มีทัศนคตทิ ีถ่ ูกตองตeอบานเมือง หมายถงึ การจดั การศึกษาตองมุงใหผูเรียนมีความรูความเขาใจที่
ดีตอชาตบิ านเมือง ยึดมั่นในศาสนา มั่นคงในสถาบันพระมหากษัตริยD และมีความเอื้ออาทรตอครอบครัวและ
ชมุ ชนของตน
2. มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง มีคุณธรรม หมายถึง การจัดการศึกษาตองมุงใหผูเรียน รูจักแยกแยะสิ่งท่ี
ผิด-ทีถ่ ูก สิ่งช่วั -ส่งิ ดี เพือ่ ปฏิบตั ิแตส่งิ ท่ีชอบทด่ี งี าม ปฏเิ สธสง่ิ ทีผ่ ิดท่ชี ่วั เพื่อสรางคนดีใหแกบานเมือง
3. มีงานทํา มีอาชีพ หมายถึง การจัดการศึกษาตองมุงใหผูเรียน เป!นเด็กรักงาน สูงาน ทํางานจน
สาํ เร็จ อบรมใหเรียนรูการทาํ งาน ใหสามารถเลีย้ งตัวและเลยี้ งครอบครัวได
คูมอื การนิเทศการจดั การเรยี นรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พ่เี ลี้ยง | 28
4. เปน) พลเมอื งดี หมายถึง การจดั การศกึ ษาตองมงุ ใหผูเรยี น มีหนาที่เปน! พลเมอื งดี สถานศกึ ษา และ
สถานประกอบการตองสงเสริมใหทุกคนมีโอกาสทําหนาที่พลเมืองดี การเป!นพลเมืองดีหมายถึงการมีนํ้าใจ
มคี วามเอื้ออาทร ทํางานอาสาสมัคร งานบําเพญ็ ประโยชนD “เห็นอะไรที่จะทาํ เพอ่ื บานเมืองไดกต็ องทาํ ”
การออกแบบการจัดการเรยี นรเู ชงิ รุก
การออกแบบการเรียนรู (Instructional Design) ภารกิจสําคัญของครูตามเกณฑDสมรรถนะประจํา
สายงาน คือ การออกแบบการเรียนรูไปสูเปBาหมายการเรียนรูที่ตองการรวมทั้งออกแบบเครื่องมือวัดและ
ประเมนิ ผล เพ่ือยนื ยนั วาผูเรียนบรรลุเปาB หมายตามมาตรฐานการเรียนรูที่เทียบเคียงไวหรือไม เป!นวิธีการหนึ่ง
ท่ีมุงเนนใหผูสอนเป!นนักออกแบบหลักสูตรการเรียนการสอน และการวัดและประเมินผล โดยเร่ิมจากวินิจฉยั
ป;ญหา และความตองการของผูเรียน เพื่อออกแบบการจัดประสบการณDเรียนรูใหเหมาะสมกับสภาพผูเรียน
และเมื่อผูเรียนบรรลุเปBาหมายที่กาํ หนดไว จะตองมีหลักฐานการเรียนรูที่สามารถสะทอนผลวาผูเรียนไดเกิด
ความรูความเขาใจในระดบั ทีพ่ งึ ประสงคไD วจริง ผูสอนจึงตองกําหนดเปาB หมายการเรียนรู และหลกั ฐานแสดงผล
การเรียนรูใหชดั เจนเสยี กอน จึงคอยดําเนินการออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนใหสอดคลองกับเปBาหมาย
ที่พึงประสงคD วิธีการนส้ี รางความม่นั ใจไดวา ผูเรยี นมผี ลสัมฤทธิท์ างการเรียน และมคี ุณภาพตามมาตรฐานการ
เรียนรูท่กี ําหนดไวในหลกั สตู รอยางแทจรงิ
การออกแบบหนวยการเรียนรู เป!นภาพรวมของการวางแผนการจัดกิจกรรมอยางกวางๆ ซึ่งอาจเป!น
หนวยการเรียนเลก็ ๆ ทจี่ ัดกิจกรรมการเรียนรูเสร็จภายใน 1 สปั ดาหD 1 เดือน 1 ภาคเรยี น หรอื 1 ป•การศึกษา
ทั้งน้ี ข้นึ อยูกับขอบเขตของเรอื่ งทก่ี ําหนด และความสนใจของ ผเู รียน
กระบวนการจัดทําหนวยการเรียนรูแบบอิงมาตรฐานมีความยืดหยุน สามารถปรับลําดับโดยเริ่มจาก
จุดใดกอน – หลังไดตามความเหมาะสม เชน อาจเริ่มจากการกําหนดมาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัด และ
วเิ คราะหคD าํ สําคัญในมาตรฐานและตวั ช้วี ัด เพอื่ กําหนดสาระหลักหรือกจิ กรรม หรอื อาจเรม่ิ จากประเด็นป;ญหา
สําคัญในทองถิ่นหรือสิ่งท่ีนักเรียนสนใจ แลวจึงพจิ ารณาวาประเดน็ ป;ญหาดังกลาวเชื่อมโยงกบั มาตรฐานขอใด
แนวทางการจัดจําหนายการเรียนรูที่จะนําเสนอตอไปนี้เป!นเพียงแนวทางตัวอยาง 2 รูปแบบ คือ แบบที่เริ่ม
จากการกําหนดและวิเคราะหDมาตรฐานการเรียนรู และแบบทีเ่ ริ่มจากประเดน็ ป;ญหาในทองถิน่ หรือประเด็นท่ี
อยใู นความสนใจของนักเรียน ดังแผนภาพ ตอไปน้ี
รปู แบบที่ 1
แนวทางการจดั ทาํ หนeวยการเรยี นรู เริ่มจากการกําหนดมาตรฐานการเรียนรู และตัวชี้วัด
มาตรฐาน กําหนด ชิน้ งาน/ กําหนด กจิ กรรม กําหนดชอื่ กําหนด
การเรยี นรู สาระ ภาระงาน เกณฑการ การเรยี นรู หนว& ยการ เวลาเรียน
ประเมิน
และ สาํ คัญ เรียนรู
ตัวช้วี ดั
คมู ือการนเิ ทศการจัดการเรยี นรเู ชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พี่เล้ยี ง | 29
รปู แบบที่ 2
แนวทางการจัดทําหนeวยการเรยี นรเู ร่ิมจากการกาํ หนดปญU หาสาํ คญั ในทองถิน่ หรือส่ิงท่ีนักเรียนสนใจ
กําหนด กําหนด ระบุ กาํ หนด กําหนด กิจกรรม กาํ หนดชอื่ กําหนด
ประเด็น สาระ มาตรฐาน ช้ินงานหรือ เกณฑการ การเรยี นรู หนว& ยการ เวลาเรียน
ปญ( หา/สง่ิ ท่ี การเรยี นรู ภาระงานที่ ประเมนิ
นักเรียน สําคัญ และตัวช้ีวดั นกั เรยี น เรยี นรู
สนใจ
ปฏบิ ตั ิ
ขั้นตอนทนี่ ําเสนอเป!นแนวทางทง้ั 2 รปู แบบขางตน เปน! ขน้ั ตอนคิดในการออกแบบหนวยการเรียนรู
ซึ่งแสดงใหเห็นวาการออกแบบหนวยการเรียนรูแบบอิงมาตรฐานมีความยืดหยุน ไมจําเป!นวาตองเริ่มจาก
มาตรฐานกอนเสมอ และในกระบวนการแตละขั้นนั้นอาจไมจําเป!นตองเรียงลําดับตามที่เห็นในแผนผัง
ครูสามารถปรับเปลี่ยนนําขั้นใดข้ึนกอนก็ไดตามความถนัดและความเหมาะสมของแตละเรื่องที่จะสอน แตใน
ที่สุดตองสามารถบอกไดวา เมื่อเรียนจบหนวยการเรียนรูนั้นแลวนักเรียนบรรลุมาตรฐาน และตัวชี้วัดใด
หลังจากกระบวนการคดิ ออกแบบหนวยการเรียนรูเสร็จเรียบรอยแลว เมื่อครูจะเขียนหนวยการเรียนรูน้ันเปน!
เอกสาร กอ็ าจเขียนจัดลําดบั หัวขอตามรูปแบบท่ีคนุ เคยซ่ึงเราพบกันท่ัว ๆ ไป เพ่ือความสะดวกในการนําไปใช
ในการจัดการเรียนการสอน คือ เริ่มจากชื่อหนวยการเรียนรู เวลาเรียน ประเด็นป;ญหา/สิ่งที่นักเรียนสนใจ
มาตรฐานการเรยี นรทู ่ีกําหนด สาระที่สําคัญ ชิน้ งาน เกณฑDการประเมนิ และกจิ กรรมการเรียน
ชอื่ หนว& ย เวลา ประเดน็ มาตรฐาน สาระ ชนิ้ งาน/ เกณฑ กิจกรรม
ปญ( หา/สง่ิ ท่ี การเรยี น/ ภาระงานที่
การ เรยี น นักเรียน สําคญั ใหนักเรียน การ การ
เรียนรู สนใจ (ถามี) ตวั ชี้วัด ประเมนิ เรียนรู
ปฏบิ ตั ิ
การออกแบบหนeวยการเรียนรูอิงมาตรฐาน เป)นขั้นตอนที่สําคัญที่สุดในการจัดทําหลักสูตร
สถานศึกษาเพราะเป)นสeวนที่นํามาตรฐานการเรียนรูไปสูeการปฏิบัติการเรียนการสอนอยeางแทจริง ผูเรียน
จะบรรลมุ าตรฐานหรือไมe อยeางไร กอ็ ยทeู ่ขี ้ันตอนน้ี
ดังนั้นการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณภาพไดมาตรฐานอยางแทจริง ทุกองคDประกอบของหนวยการเรียนรู
ตองเชื่อมโยงกับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดชั้นป• โดยผูสอนตองเขาใจและสามารถวิเคราะหDไดวาสิ่งท่ี
ตองการใหผูเรียนรูและปฏิบัติไดในมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดชั้นป•นั้นคืออะไร การออกแบบหนวยการ
เรียนรู เปBาหมายของหนวยการเรียนรูคือ มาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด ซึ่งแตละหนวยการเรียนรู อาจระบุ
มากกวาหนึ่งมาตรฐาน/ตัวชี้วัด แตไมควรมากเกินไป และควรมีมาตรฐาน/ตัวช้ีวัด ที่หลากหลายลักษณะ เชน
มาตรฐานทเ่ี ป!นเน้ือหา มาตรฐานท่เี ป!นกระบวนการ เพื่อชวยใหการจดั กิจกรรมการเรียนรูมีลักษณะตอผูเรียน
สามารถสรางเป!นแกนความรูไดชัดเจนขึ้น และนําไปปรับใชกับสถานการณDจริงได มีขั้นตอนในการออกแบบ
ดังตอไปนี้
คูมอื การนเิ ทศการจดั การเรยี นรเู ชิงรุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พเ่ี ลยี้ ง | 30
1. กําหนดชือ่ หนวยการเรยี นรู เพ่อื สะทอนใหเห็นถงึ สาระสําคัญแตละหนวย
2. กําหนดมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด เพื่อระบุมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัดที่เป!นเปBาหมาย
การพัฒนานักเรยี นของหนวยน้นั
3. กําหนดสาระสาํ คัญของหนวยการเรียนรู สาระหลกั ทักษะกระบวนการ นักเรียนตองรู และปฏิบตั ิ
อะไรได
4. กระบวนการเรียนรู เป!นหัวใจสําคัญที่ชวยใหนักเรียนเกิดการพัฒนา มีความรูและทักษะตาม
มาตรฐานทีก่ าํ หนดไว แตละหนวย รวมทั้งการปลูกฝง; คุณธรรมจรยิ ธรรม และคานยิ ม
4.1 กจิ กรรมนาํ เขาสูบทเรยี น กระตนุ ความสนใจของนักเรียน
4.2 กิจกรรมการเรยี นรู ชวยพัฒนาผูเรยี นใหเกิดความรู และทกั ษะ
4.3 กิจกรรมรวบยอด เพื่อแสดงวานักเรียนไดเรียนรูและพัฒนาตามมาตรฐานที่กําหนดไว
กิจกรรมการเรียนรู ควรเขียนใหเหน็ ขั้นตอนตาง ๆ และเลือกกิจกรรม ที่สนองตอความสนใจความถนัดของ
ผูเรียน และเนนใหผเู รียนมคี ณุ ลกั ษณะทพี่ งึ ประสงคDตามความตองการของหลักสูตร เชน
1) การใชบทบาทสมมติ/การเรยี นรจู ากสถานการณDจาํ ลอง
2) เรียนรูจากแหลงเรียนรใู นชมุ ชน และแหลงขอมูลทหี่ ลากหลาย
3) การลงมือปฏบิ ัตจิ รงิ /การเรยี นรูโดยโครงงาน
4) การเรยี นรูโดยกรณีศกึ ษา/การเรียนรูจากภูมิป;ญญาทองถนิ่ ฯลฯ
5) การเรียนรกู ระบวนการแกปญ; หา/กระบวนการกลมุ
6) การเรียนรแู บบมสี วนรวม/การเรียนอยางรวมมือ
7) การสรางความรูดวยตนเอง/การสบื เสาะแสวงหาความรู
5. ชิ้นงาน/ภาระงาน ครูและนักเรียนรวมกันกําหนดขึ้นแสดงใหทราบถึง การพัฒนาการเรียนรูของ
นักเรียนบอกรองรอยวามีความรู และทักษะตามมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด ช้ินงานหรือภาระงานเป!น
หลักฐาน/รองรอย วานักเรียนบรรลุมาตรฐานการเรียนรู/ตัวช้ีวัดในหนวยการเรียนรูน้ัน ๆ อาจเกิดจากผูสอน
กําหนดให หรอื อาจใหผูเรยี นรวมกันกาํ หนดข้ึนจากการวเิ คราะหตD วั ช้วี ดั ในหนวยการเรียนรู
หลกั การกาํ หนดชนิ้ หรอื ภาระงาน มดี ังน้ี
1. ดจู ากมาตรฐานการเรียนรู/ตวั ชว้ี ัดในหนวยการเรียนรู ระบุไวชดั เจนหรือไม
2. ภาระงานหรือชิ้นงานครอบคลุมตัวชี้วัดที่ระบุไวหรือไมอาจระดมความคิดจากเพื่อนครู
หรอื ผูเรียน หรอื อาจปรับเพมิ่ กิจกรรมใหเกิดช้ินงานหรือภาระงานทีค่ รอบคลุม
3. ชิ้นงานชิ้นหนง่ึ หรือภาระงาน 1 อยาง อาจเช่อื มโยงกบั มาตรฐานการเรยี นรเู ดียวกนั และ/
หรือตัวชี้วดั ตางมาตรฐานการเรียนรูกันได
4. ควรเลือกตัวชี้วัดที่จะใหเกิดงานที่จะสงเสริมใหผูเรียนไดพัฒนาสติป;ญญาหลายๆ ดานไป
พรอมกนั เชน การแสดงละคร บทบาทสมมติ เคลอ่ื นไหวรางกาย ดนตรี เปน! ตน
5. เลอื กงานท่ผี เู รยี นมโี อกาสเรยี นรู และทาํ งานทีช่ อบใชวธิ ที าํ ท่หี ลากหลาย
คมู อื การนเิ ทศการจัดการเรยี นรเู ชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพ่ีเลย้ี ง | 31
6. เป!นงานที่ใหทางเลือกในการประเมินผลท่ีหลากหลาย โดยบุคคลตาง ๆ เชน ผูปกครอง
ผูสอน ตนเอง เปน! ตน
7. ลักษณะของช้นิ งานหรือภาระงาน
7.1 ชนิ้ งาน ไดแก
1) งานเขียน เชน เรียงความ จดหมาย โคลงกลอน การบรรยาย การเขียน
ตอบ ฯลฯ
2) ภาพ/แผนภมู ิ เชน แผนผงั แผนภูมิ ภาพวาด กราฟ ตาราง ฯลฯ
3) สงิ่ ประดิษฐD เชน งานประดษิ ฐD งานแสดงนทิ รรศการ หุนจําลอง ฯลฯ
7.2 ภาระงาน ไดแก การพูด/รายงานปากเปลา เชน การอาน กลาวรายงาน โตวาที
รองเพลง สมั ภาษณD บทบาทสมมติ เลนดนตรี การเคลือ่ นไหวรางกาย ฯลฯ
7.3 งานที่มีลักษณะผสมผสานกันระหวางชิ้นงาน/ภาระงาน ไดแก การทดลอง การ
สาธติ ละคร วิดทิ ัศนD ฯลฯ ชิ้นงานหรือภาระงานที่แสดงใหเห็นถึงพัฒนาการของผเู รยี นท่ีไดรับการพัฒนาการ
เรียนรูของแตละเรื่อง หรอื แตละขั้นตอนของการจัดกิจกรรมการเรียนรูนําสูการประเมินเพื่อปรบั ปรุงเพิ่มพูน
คุณภาพผูเรยี น/วธิ ีสอนสูงข้ึนอยางตอเนอื่ ง
6. การประเมนิ ผล การประเมินผลจะประเมนิ จากชน้ิ งานหรือภาระงาน โดยใชเกณฑกD ารประเมินทคี่ รู
และนักเรียนรวมกันกําหนด การประเมินโดยใชรูบริค (Rubric) ชวยในการสื่อสารอีกทางหนึ่ง ใหผูเรียน
มองเห็นเปBาหมายของการทําชิ้นงานหรือภาระงานของตนเอง และไดรับความยุติธรรมในการใหคะแนนของ
ผูสอน ตามคุณภาพของงาน อยางไรก็ตามการประเมินชิ้นงานหรือภาระงานอาจใชวิธีการอื่นไดตามความ
เหมาะสมกับธรรมชาติของชิ้นงานหรอื ภาระงาน เชน การทาํ แบบ check list การทดสอบ เปน! ตน
7. กาํ หนดเวลาเรยี น ระบุเวลาท่ีใชตามจริงในหนวยนนั้ ๆ
เทคนิคการจดั การเรยี นรเู ชิงรกุ
วธิ ีการสอน คือ ขน้ั ตอนท่ผี ูสอนดําเนนิ การใหผเู รียนเกิดการเรียนรตู ามวัตถปุ ระสงคD ดวยวธิ กี ารตาง ๆ
ที่แตกตางไปตามองคDประกอบและขั้นตอนสําคัญ อันเป!นลักษณะเฉพาะหรือลักษณะเดนที่ขาดไมได
ของวิธีนนั้ ๆ (ทิศนา แขมมณี, 2551 หนา 323)
เทคนิคการสอน หมายถึง กลวิธีตาง ๆ ที่ใชเสริมกระบวนการสอน ขั้นตอนการสอน หรือการกระทํา
ตาง ๆ ในการสอนใหมคี ุณภาพ และประสิทธิภาพเพมิ่ ขึ้น (ทิศนา แขมมณี, 2551 หนา 386)
จากความหมาย และนยิ ามดงั กลาวขางตน จงึ สรปุ ไดวาวิธีการสอน เป!นขนั้ ตอนการสอนท่ที ําใหผเู รียน
บรรลวุ ัตถปุ ระสงคD
“เทคนิคการสอน” เปน! วิธกี ารเสริมทจี่ ะชวยใหวธิ กี ารสอนเกดิ ประสทิ ธภิ าพมากข้ึน
“กลยุทธDการสอน” เปน! วิธีการสอนที่ใชเทคนิควิธกี ารตาง ๆ ในการสอน มาชวยในการจัดการเรียนรู
ใหเกิดประสิทธภิ าพ
คูมือการนิเทศการจดั การเรียนรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพเี่ ลยี้ ง | 32
วิธีการสอนทมี่ ปี ระสิทธิภาพ จะตองเปน! การสอนท่ีมขี ้ันตอน ทที่ าํ ใหผูเรยี นบรรลวุ ัตถปุ ระสงคD และใช
วธิ กี ารสงเสรมิ การสอนใหเกดิ ประสิทธภิ าพสงู สุด มเี ทคนิคการสอนท่หี ลากหลาย ดงั ยกตัวอยางตอไปน้ี
1. Active reading ใหนักเรียนอานบทความ/ บทอานแลวแลกเปลี่ยนความคิดกับเพือ่ นเกีย่ วกับสิ่ง
ท่ีอาน สรุปสิ่งทีอ่ านเป!นผงั มโนทัศนD (Concept Map)
2. Brain storming ระดมความคิด มีขั้นตอนดังตอไปนี้ 1) กําหนดหัวขอและเวลา 2) แบงกลุม
ผูเรียน กลุมละ 4-5 คน 3) รวมกันอภิปรายเพื่อหาขอสรุปของกลุม และบันทึกแนวคิดของทุกคนในกลุม 4)
นําเสนอขอสรุปของกลมุ
3. Agree & Disagree statement มีขั้นตอนดังตอไปนี้ 1) ผูสอนตั้งคําถามใหผูเรียนตอบ อาจใช
สัญลักษณDแสดงคําตอบ เชน กระดาษสีแดง: ไมเห็นดวย กระดาษสีนํ้าเงิน: เห็นดวย 2) เมื่อนักเรียนยก
สัญลกั ษณแD ลว ผูสอนใหนกั เรยี นเขากลุมทเ่ี หมือนกัน 3) นกั เรียนรวมกันอภิปรายแลกเปล่ยี นเก่ียวกับเหตุผลที่
เลือกเห็นดวยและไมเหน็ ดวย 4) ตัวแทนกลมุ ออกมานําเสนอ
4. Carousel กลวิธมี าหมนุ มีขัน้ ตอนดังตอไปนี้ 1) นกั เรยี นแสดงความคิดเห็นตอประเด็นหรือหัวขอ
ที่นักเรียนแตละกลุมไดรับไป 2) เขียนบนกระดาษติดไวบันผนังหอง แลวใหนักเรียนกลุมอื่น ๆ เวียนแสดง
ความคิดเหน็ เพิ่มเตมิ 3) หลงั จากนน้ั เจาของกลุมกลับไปพิจารณาความคิดของกลมุ และที่เพ่ือนมาเพ่ิมเติมเพือ่
อภิปราย สรุปความคิดเห็นของกลุม และนําเสนอตอชั้นเรียน 4) ครูนําอภิปรายเพิ่มเติมเหมาะสําหรับการฝrก
ทักษะการศึกษาขอมูล วิเคราะหDขอมูล ทักษะการลงความคิดเห็นจากขอมูล การแสดงออกและการยอมรับ
ความคิดเห็นของผอู น่ื
5. Gallery Walk เดินชมแลกเปลี่ยนเรียนรู เป!นกลวิธีที่ใหผูเรียนนําเสนอผลงานของกลุมใน
การศึกษาเรื่องเดียวกัน ภายหลังจบบทเรียน ใหกลุมอื่นมาชมแลกเปลี่ยนเรียนรูผลงาน แสดงความคิดเห็น
อภิปรายภายในกลุม โดยเขียนเครื่องหมาย/หนาขอความที่มีความเห็นเหมือนกัน และเขียนความคิดเห็นท่ี
แตกตางกนั ถาไมแนใจในประเด็นท่เี พ่ือนนําเสนอใหใสเครอ่ื งหมายคําถามไว กลวธิ ีน้ใี ชเม่ือตองการใหนักเรียน
นําเสนอผลงานโดยทุกคนมีสวนรวม กลวิธีนี้ชวยฝrกทักษะการคิดวิเคราะหD การตั้งคําถาม การตอบคําถาม
การสื่อสารและการยอมรับฟ;งความคิดเห็นของผูอื่น มีขั้นตอนดังตอไปนี้ 1) กําหนดหัวขอเรื่อง เขียนแนวคิด
วิธีการ ลงบนกระดาษโปสเตอรD แลวติดไวรอบ ๆ หอง เพื่อใหแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางการเดนิ ชมผลงาน 2)
อาจมอบหมายใหทาํ เปน! กลุม 3) ข้ันตอนนําเสนอ ใหมตี ัวแทนกลุม 1 คน ประจําอยูท่ีผลงานกลมุ ตดิ อยู เพ่อื ให
ขอมลู กับผทู ี่มาเย่ียมชมผลงาน
6. Jigsaw มขี นั้ ตอนดังตอไปนี้ 1) ผสู อนเลอื กเนอ้ื หาทแี่ บงเป!น 3-4 ชนิ้ 2) แบงผเู รยี นเปน! กลมุ เทา ๆ
กันกับเนื้อหา 3) (Home group) สมาชิกแตละคนเลือกเนื้อหาที่ตนสนใจแลวไปรวมกับสมาชิกจากกลุมอื่น
(Expert group) เพือ่ ศกึ ษา หาความเขาใจหรือหาคาํ ตอบรวมกนั ในกลุม จากน้นั กลับไปสอนทกี่ ลุมเดิมของตน
จนครบถวน
7. Think – Pair – Share คดิ เด่ียว - คิดคู – แลกเปลยี่ นเรยี นรู โดยผสู อนตัง้ ปญ; หา ใหผูเรยี นคิดหา
คําตอบดวยตนเองกอน 4-5 นาที แลวจับคูกับเพือ่ น อภิปรายแลกเปลี่ยนความคิดเห็น สุดทายใหแลกเปลี่ยน
เรยี นรูรวมกนั ทงั้ ชัน้ เรียน
คมู อื การนเิ ทศการจดั การเรยี นรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พเี่ ลย้ี ง | 33
8. Chain Note มีขัน้ ตอนดังตอไปนี้ 1) ผูสอนเตรยี มคาํ ถาม/ขอความที่เก่ยี วของกับเน้ือหาทีต่ องการ
ไว โดยอาจพิมพDลงบนกระดาษ A4 2) ผูเรียนแตละคนตอบคําถามหรือขอความนั้น ๆ เพียง 1-2 ประโยค
3) สงตอกระดาษแผนนั้นใหเพื่อนที่นั่งถัดไปเพื่อชวยตอบคําถามนั้นใหสมบรู ณD สามารถใชกอนเรียนหรือหลงั
เรยี นได 4) สงกระดาษแผนน้นั กลบั ในทิศทางเดมิ เพ่ือใหผทู ีเ่ ขียนกอนไดอานความเห็นทงั้ หมดดวย
9. Student’ Reflection เป!นการใหผูเรียนไดสะทอนความคิด อาจจะใหผูเรียนสรุปสิ่งที่ไดเรียนรู
ในคาบเรียน เสนอแนะเกี่ยวกับการเรียน ถามคําถามที่ยังสงสัย หรือใหผูเรียนเพิ่มเติมเกี่ยวกับสิ่งที่เรียน เชน
- Know – Want – Learned เมื่อเริ่มตนบทเรียนใหผูเรียนเขียนสิ่งที่รูและสิ่งที่อยากรูเกี่ยวกับเนื้อหาที่จะ
เรียนเมื่อจบบทเรียน ใหผูเรียนสรปุ สิ่งที่ไดเรียนรู -Got – Need และ Exit Ticket เมื่อจบบทเรียน ใหผูเรียน
เขียนสิ่งท่ีเรียนรู อาจเป!นการสรุปรวมกนั หนาชั้นเรียน และวางแผนกจิ กรรมการเรียนจากส่ิงท่ีอยากรูเพ่ิมเตมิ
-Diary/Journal Note เขยี นสรปุ สิง่ ที่ไดเรยี นรู คําถามทยี่ ังสงสัย ความในใจ
10. One-minute paper ผูเรยี นเขียนสิง่ ทีก่ าํ หนดใหลงในกระดาษ โดยกาํ หนดเวลาให 1 นาที อาจ
ปรบั ใชสาํ หรบั ขน้ั นําเขาสูบทเรียน เพือ่ เป!นการตรวจสอบความรูเดิมของผูเรียน หรอื ขัน้ สรุป สําหรับใหผูเรียน
สรุปความรูจากการเรียน
11. Round robin เปน! เทคนิคที่เป{ดโอกาสใหนักเรยี นในกลุมผลัดกนั พูดตอบ อธิบายซ่ึงเป!นการพูด
ทผี่ ลัดกนั ทีละคนตามเวลาทก่ี าํ หนดจนครบทุกคน (อาจเปน! กลุมใหญหรือกลุมยอย)
12. Round table เป!นเทคนิคที่เหมือนกับการพูดรอบวง แตกตางกันที่เนนการเขียนแทนการพูด
เมื่อครูถามป;ญหาหรือใหนักเรยี นแสดงความคิดเห็น นักเรียนจะผลัดกนั เขียนลงในกระดาษที่เตรียมไวทลี ะคน
ตามเวลาทกี่ ําหนด
13. Line – ups เปน! เทคนคิ งาย ๆ โดยใหนักเรยี นยนื แถวเรยี งลําดบั ภาพ คาํ หรอื สง่ิ ท่ีครูกําหนดให
เชน ครูใหภาพตาง ๆ แกนักเรียน แลวใหนักเรียนยืนเรียงลําดับภาพขั้นตอนของวงจรชีวิตของแมลง หวงโซ
อาหาร เป!นตน
14. Inside-outside circle เป!นเทคนิคที่ใหนักเรียนนั่งหรือยืนเป!นวงกลมซอนกัน 2 วง จํานวน
เทากัน วงในหันหนาออก วงนอกหันหนาเขา นักเรียนที่อยูตรงกันจับคูกันเพื่อสัมภาษณDซึ่งกันและกัน หรือ
อภปิ รายปญ; หารวมกัน จากนนั้ จะหมุนเวยี นเพ่ือเปลย่ี นคใู หมไปเรื่อย ๆ ไมซํา้ คูกัน โดยนักเรียนวงนอก และวง
ในเคลอ่ื นไปในทศิ ทางตรงขามกนั
15. Team – Pair – Solo เป!นเทคนิคที่ใหครูกําหนดปญ; หาหรืองานให แลวนักเรียนทํางานรวมกนั
ทั้งกลุมจนงานสําเร็จ จากนั้นจะแยกทํางานเป!นคูจนงานสําเร็จ สุดทายนักเรียนแตละคนแยกมาทําเองจน
สําเรจ็ ไดดวยตนเอง
16. Team- interview มีขั้นตอนดังตอไปนี้ 1) กําหนดหมายเลขของสมาชิกแตละคนในกลุม
2) ครูผูสอนกําหนดหัวขอและอธิบายหัวขอ 3) นักเรียนทั้งชั้นสุมหมายเลข 4) นักเรียนในกลุมยืนขึ้นแลวให
เพื่อน รวมทีมเป!นผูสัมภาษณDและผลัดกันถาม โดยเรียงลําดับเพื่อนใหทกุ คนมีสวนรวมเทา ๆ กัน 5) เมื่อหมด
เวลาตามที่กําหนดคนที่ถูกสมั ภาษณนD ั่งลง และนกั เรียนหมายเลขตอไปถกู สัมภาษณDหมุนเวียนเชนน้ีเรื่อยไปจน
ครบทุกคน
คูมอื การนิเทศการจดั การเรียนรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพีเ่ ลีย้ ง | 34
17. Gallery of Learning มีขั้นตอนดังตอไปนี้ 1) แบงนักเรียนออกเป!นกลุม กลุมละ 2 - 4 คน ครู
ตดิ กระดาษปร’ูฟทีบ่ รเิ วณผนังหอง 2) สมาชิกของกลมุ รวมกนั อภปิ รายเก่ียวกับส่ิงที่ไดรับจากการเรียนรู อาจจะ
ระบุเป!นหัวขอ เชน ความรูใหม, ทักษะใหม, สิ่งที่ไดรับการพัฒนา, คนพบความสนใจใหมในเรื่อง..., มีความ
มั่นใจในเร่ือง 3) นกั เรียนแตละคนเขียนประเด็นที่ไดเรียนรูลงในกระดาษ post - it หรอื กระดาษที่ตัดเป!นช้ิน
นาํ ไปติดลงในกระดาษปรู’ฟใหตรงตามคอลัมนDของประเดน็ ทต่ี นเองเขียน 4) ครู และนกั เรียนรวมกันตรวจสอบ
ผล แลวสรปุ ขอดแี ละขอควรปรบั ปรงุ ในการเรยี น
หลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 และฉบับปรับปรงุ พ.ศ. 2560
การศึกษาข้ันพื้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 จัดเป!นหลักสูตรแบบอิงมาตรฐาน กลาวคือหลักสูตรที่มี
มาตรฐานการเรยี นรเู ป!นเปาB หมาย หรอื เปน! กรอบทิศทางในการกําหนดเนื้อหา ทกั ษะหรือกระบวนการ การจัด
กิจกรรมการเรียนการสอน และการประเมินผล เพื่อพัฒนาผูเรียนใหมีความรูความสามารถบรรลุมาตรฐาน
ที่กําหนด โดยมีกรอบแนวคิดที่สําคัญคือเปBาหมายการจัดการเรียนรูซึ่งองคDการศึกษาวิทยาศาสตรD และ
วัฒนธรรม (UNESCO) ไดกาํ หนดไวดงั น้ี
Learn to know หมายถงึ การเรยี นเพื่อรูทุกสง่ิ ทุกอยางอันจะเปน! ประโยชนDตอไป ไดแก การแสวงหา
ใหไดมาซึ่งความรทู ี่ตองการ ตอยอดความรทู ม่ี อี ยู และรวมทัง้ การสรางความรขู ึ้นใหม
Learn to do หมายถึง การลงมือทําหรือ การประกอบอาชีพจากความรูที่ไดไดรับจากการศึกษามา
รวมทั้งเพ่ือประกอบอาชพี ในการสรางประโยชนใD หสงั คม
Learn to be หมายถึง การรูจักตัวเองอยางถองแท เป!นตัวของตัวเองและพัฒนาศักยภาพให
เต็มศักยภาพ หรือพัฒนาตนใหเป!นมนุษยDที่สมบูรณDเพราะทุกคนยังสามารถที่จะดึงเอาความรูความสามารถ
ออกมาใชประโยชนDไดอีกถาไดรบั การสงเสริมกระตนุ เพยี งพอ
Learn to live together หมายถึงการดําเนินชีวิตรวมกับคนอื่นไดอยางมีความสุข ทั้งในการดําเนิน
ชีวิตในชีวติ ครอบครัว และชีวิตการทาํ งาน
มาตรฐานการศกึ ษาของชาติ พ.ศ. 2561 (สํานกั งานเลขาธกิ ารสภาการศึกษา, 2561 : 4-7) ไดกําหนด
คุณธรรม ทักษะและความรูที่จําเป!นบนฐานคานิยมรวม สูกรอบผลลัพธDที่พึงประสงคDของการศึกษาไดดงั นี้คือ
การจัดการศกึ ษาจะตองทําใหเกิดผลลัพธDที่พึงประสงคD ซึง่ เปน! คุณลักษณะของผูเรียน อันเป!นผลที่เกิดจากการ
จัดการศกึ ษาตง้ั แตระดับปฐมวัย การศกึ ษาขนั้ พื้นฐาน การอาชวี ศึกษา จนถึงการอดุ มศึกษา ทั้งนี้ สถานศึกษา
มีอิสระในการกําหนดแนวคิด ปรัชญาและวิสัยทัศนDของการจัดการศึกษาใหเป!นอัตลักษณD และสอดคลองกับ
บริบทของสถานศึกษาและความถนัดของผเู รียน
หนวยงานตนสงั กัดและหนวยงานที่เกย่ี วของ ตองมกี ารสนบั สนนุ กาํ กับ ตดิ ตาม ประเมิน และพัฒนา
คุณภาพของการจดั การศึกษาโดยมุงเนนความรับผิดชอบท่ีตรวจสอบได (Accountability) มรี ะบบการบริหาร
จัดการทั้งดานผูบริหาร ครู คณาจารยD และบุคลากร หลักสูตรการเรียนการสอน สื่อ เทคโนโลยีดิจิทัล
ทรพั ยากร ส่ิงสนับสนนุ การศึกษา และการประเมนิ ตลอดจนระบบ และกลไกการพฒั นาคุณภาพอยางตอเนื่อง
ที่ทําใหเกิดผลลัพธDที่พึงประสงคD ที่เหมาะสมตามแตละระดับ และประเภทการศึกษา และผลลัทธDสะสมที่
ครอบคลุมระดบั และประเภทการศกึ ษาทตี่ อเนอื่ งกนั
คูมอื การนิเทศการจัดการเรยี นรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พ่ีเล้ยี ง | 35
นอกจากนี้ สถาบันผลิตและพัฒนาครูในฐานะกลไกสําคัญในการพัฒนาครูใหมีคุณภาพ จะตองมี
บทบาทในการเตรียมความพรอมครูกอนประจําการ และสงเสริมการพัฒนาครูประจําการใหมีสมรรถนะทาง
วิชาชีพทสี่ อดคลองกบั การจดั การเรยี นรูยคุ ใหมเพอ่ื ผลลทั ธDที่พงึ ประสงคDของการศึกษา
ผลลพั ธDทพี่ ึงประสงคDของการศกึ ษา (Desired Outcomes of Education : Doe Thailand) หมายถึง
คุณลักษณะของคนไทย 4.0 ทต่ี อบสนองวิสยั ทัศนDการพัฒนาประเทศสคู วามมน่ั คง มัง่ คัง่ ยั่งยนื โดยคนไทย 4.0
จะตอง ธํารงความเป!นไทยและแขงขนั ไดในเวทีโลก นั่นคือเป!นคนดี มีคุณธรรม ยึดคานิยมรวมของสังคมเป!น
ฐานในการพฒั นาตนใหบคุ คลทม่ี คี ณุ ลักษณะ 3 ดาน โดยเป!นคณุ ลักษณะขัน้ ต่ํา ดงั ตอไปนี้
1. ผูเรยี นรู เป!นผูมีความเพียร ใฝ“เรียนรู และมีทักษะการเรียนรูตลอดชีวิตเพื่อกาวทันโลกยุคดิจิทัล
และโลกในอนาคตและมีสมรรถนะ (Competency) ที่เกิดจากความรู ความรอบรูดานตาง ๆ มีสุนทรียะ รักษD
และประยุกตDใชภูมิป;ญญาไทย มีทักษะชีวิตเพอื่ สรางงานหรือสัมมาอาชีพ บนพ้ืนฐานของความพอเพียง ความ
ม่ันคงในชวี ติ และคณุ ภาพชีวติ ท่ดี ีตอตนเอง ครอบครัวและสังคม
2. ผูรวมสรางสรรคDนวัตกรรมเป!นผูมีทักษะทางป;ญญา ทักษะศตวรรษที่ 21 ความฉลาดดิจิทัล
(digital intelligence) ทักษะการคิดสรางสรรคD ทักษะขามวัฒนธรรม สมรรถนะการบูรณาการขามศาสตรD
และมีคุณลักษณะของความเป!นผูประกอบการเพื่อรวมสรางสรรคD และพัฒนานวัตกรรมทางเทคโนโลยีหรือ
สงั คม เพม่ิ โอกาส และมลู คาใหกับตนเอง และสงั คม
3. พลเมอื งท่ีเขมแข็ง เป!นผูมีความรักชาติ รกั ทองถิ่น รูถูกผิด มจี ิตสํานึกเปน! พลเมืองไทย และพลโลก
มีจิตอาสา มีอุดมการณD และมีสวนรวมในการพัฒนาชาติ บนหลักการประชาธิปไตย ความยุตธิ รรมความเทา
เทียม เสมอภาค เพื่อการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอมที่ยั่งยืนและการอยูรวมกันในสังคมไทย
และประชาคมโลกอยางสันติ
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 เป!นการจัดทําหลักสูตรแบบหลักสูตร
อิงมาตรฐานเพื่อใหสอดคลองกับเปBาหมายในการจัดการเรียนรูของผูเรียน มาตรฐานการเรียนรูที่กําหนดใน
หลักสูตรในแตละกลุมสาระการเรียนรูจึงนํามาใชเป!นหลักในการจัดการเรียนรูเป!นหลักในการเทียบเคียง
สําหรับประเมิน และเป!นตัวกลางบอกใหรูความกาวหนาพัฒนาการของผูเรียนการรายงานผลการประเมิน
จึงควรจดั ทําในรูปแบบของการรายงานความกาวหนาในการเรยี นรู และระดบั สัมฤทธิ์ผลของผูเรียนในลักษณะ
เป!นคําอธิบายเชิงคุณภาพที่เชื่อมโยงกับมาตรฐานการเรียนรู ซึ่งจะทําใหรูวาผูเรียนมีความกาวหนาในการ
เรียนรูหรือมีความสําเร็จเพียงใด รูสิ่งใด ทําอะไรได ใชเครื่องมือวิธีการใด ขอมูลผลการประเมินที่ไดจะตอง
นาํ มาใชอธิบายภาพผลสัมฤทธิ์ทีเ่ กิดแกผูเรียนไดอยางถูกตองนาเชอื่ ถือ ดังนัน้ การประเมินจําตองใชเคร่ืองมือ
และวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล วิธีการหลากหลาย อาทิ การประเมินทักษะ การปฏิบัติ โครงงาน แฟBมผลงาน
แบบฝrกหัด ดวยการสังเกต สัมภาษณD ตรวจผลงาน ฯลฯ นอกเหนือจากการใชแบบทดสอบขอเขียนที่ใชกัน
อยางกวางขวาง ในขณะนี้ เพื่อใหผูเรียนที่อาจใชวิธีการเรียนรู และวิธีแสดงออกซึ่งความสามารถซึ่งแตก
ตางกันไดมีโอกาสแสดงความรูความสามารถในเรื่องนั้น ๆ ไดตามศักยภาพของจนสงผลใหสามารถประเมิน
ความรู ความสามารถของผูเรยี นไดแมนยาํ และครอบคลมุ ผลสัมฤทธ์ทิ เ่ี กิดขนึ้ ทกุ ดาน
ดังนั้น ในการพัฒนาหลักสูตรในทุกระดับตั้งแตระดับชาติจนกระทั่งถึงสถานศึกษา จะตองสะทอน
คุณภาพตามมาตรฐานการเรยี นรแู ละตวั ชี้วัดที่กําหนดไวในหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน รวมทัง้ เป!น
กรอบทิศทางในการจัดการศึกษาทุกรูปแบบ และครอบคลุมผูเรียนทุกกลุมเปBาหมายในระดับการศึกษาข้ัน
คูมือการนเิ ทศการจัดการเรียนรเู ชิงรุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พี่เลย้ี ง | 36
พื้นฐาน การจัดหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานจะประสบความสําเร็จตามเปBาหมายที่คาดหวังไดทุกฝ“ายท่ี
เกย่ี วของทัง้ ระดับชาติ ชุมชน ครอบครัว และบคุ คลตองรวมรับผิดชอบ โดยรวมกนั ทาํ งานอยางเป!นระบบ และ
ตอเนื่อง ในการวางแผน ดําเนินการ สงเสริมสนับสนนุ ตรวจสอบ ตลอดจนปรับปรงุ แกไข เพื่อพัฒนาเยาวชน
ของชาติไปสคู ณุ ภาพตามมาตรฐานการเรียนรูที่กําหนดไว
มาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด กลุeมสาระการเรียนรูคณิตศาสตรK วิทยาศาสตรKและ สาระภูมิศาสตรK
ในกลุมe สาระการเรยี นรูสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
การปรับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551 ผลจากการศึกษาพบวา หลักสูตร
มีขอดีในหลายประการ เชน กําหนดเปBาหมายการพัฒนาไวชัดเจน มีความยึดหยุนเพียงพอใหสถานศึกษา
บริหารจดั การหลักสูตรสถานศึกษาได สาํ หรับป;ญหาทพ่ี บสวนใหญเกดิ จากการนาํ หลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 สูการปฏิบัติในสถานศึกษาและในหองเรียน นอกจากนี้การศึกษาขอมูลทิศทาง
และกรอบยทุ ธศาสตรขD องแผนพฒั นาเศรษฐกิจ และสงั คมแหงชาติฉบับท่ี 12 (พ.ศ.2560 -2564) ซึ่งเกดิ ขึ้นใน
ชวงเวลาของการปฏิรูปประเทศ และสถานการณDโลกที่เปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วและเชื่อมโยงใกลชิดกันมาก
ข้ึน โดยจัดทาํ บนพื้นฐานของกรอบยุทธศาสตรชD าติ 20 ป• (พ.ศ.2560 – 2579) ซึ่งเป!นแผนหลกั ของการพัฒนา
ประเทศ และเปBาหมายของการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) แผนการศึกษา
แหงชาติ พ.ศ. 2560 – 2579 รวมทั้งปรับโครงสรางประเทศไปสูประเทศไทย 4.0 เพื่อมุงสูวิสัยทัศนD และ
ทศิ ทางการพฒั นาประเทศ “ความม่ันคง ม่ังคง่ั ย่ังยืน” เป!นประเทศพัฒนาแลวดวยการพฒั นาตามหลกั ปรัชญา
ของเศรษฐกิจพอเพียง
การปรับปรุงหลักสูตรครั้งนี้ ยังคงหลักการ และโครงสรางเดิมของหลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 คือ ประกอบดวย 8 กลุมสาระการเรียนรู ไดแก กลุมสาระการเรียนรูภาษาไทย
คณิตศาสตรD วิทยาศาสตรD สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม สุขศึกษาและพลศึกษา ศิลปะ การงานอาชีพ
และเทคโนโลยี และภาษาตางประเทศ แตมงุ เนนการปรับปรุงเนื้อหาใหมีความทนั สมัย ทนั ตอการเปล่ียนแปลง
และความเจริญความกาวหนาทางดานวิทยาการตาง ๆ คํานึงถึงการสงเสริมใหผูเรียนมีทักษะที่จําเป!นสาํ หรบั
การเรียนรูในศตวรรษที่ 21 เป!นสาํ คญั เตรียมผูเรียนใหมีความพรอมที่จะเรียนรูสิง่ ตาง ๆ พรอมที่จะประกอบ
อาชีพ เมื่อจบการศึกษา หรือสามารถศึกษาตอในระดับที่สูงขึ้น สามารถแขงขัน และอยูรวมกับประชาคมโลก
ได
กรอบในการปรับปรุง คือ ใหมีองคDความรูที่เป!นสากลเทียบเทานานาชาติ ปรับมาตรฐานการเรียนรู
และตัวชี้วัดใหมีความชัดเจน ลดความซํ้าซอน สอดคลอง และเชื่อมโยงกันภายในกลุมสาระการเรียนรู และ
ระหวางกลุมสาระการเรียนรู ตลอดจนเชื่อมโยงองคDความรูทางวิทยาศาสตรD คณิตศาสตรD และเทคโนโลยี
เขาดวยกันจัดเรียงลําดับความยากงายของเนื้อหาในแตละระดับขั้นตามพัฒนาการแตละชวงวัยใหมีความ
เชื่อมโยงความรู และกระบวนการเรียนรู โดยใหเรียนรผู านการปฏบิ ตั ิทสี่ งเสรมิ ใหผูเรียนพัฒนาความคิด
คมู ือการนิเทศการจดั การเรยี นรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พ่เี ลย้ี ง | 37
องคKประกอบของหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551
และฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ. 2560
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 และฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560
มีองคDประกอบที่สําคัญคือ วิสัยทัศนD หลักการ จุดหมาย สมรรถนะ คุณลักษณะอันพึงประสงคD มาตรฐาน
การเรียนรู ตัวชี้วัด และสาระการเรียนรู สรุปไดดงั นี้
1. วิสัยทัศนK กาํ หนดไวดงั นี้
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน มุงพัฒนาผูเรียนทุกคน ซึ่งเป!นกาํ ลงั ของชาติใหเป!นมนุษยDท่ีมี
ความสมดุลทั้งดานรางกาย ความรู คุณธรรม มีจิตสาํ นึกในความเป!นพลเมืองไทยและเป!นพลโลก ยึดมั่นใน
การปกครองตามระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยDทรงเป!นประมุข มีความรูและทักษะพื้นฐาน
รวมทั้ง เจตคติ ที่จําเป!นตอการศึกษาตอการประกอบอาชีพ และการศึกษาตลอดชีวิต โดยมุงเนนผูเรียนเป!น
สําคัญบนพ้ืนฐาน ความเช่อื วาทุกคนสามารถเรยี นรู และพัฒนาตนเองไดเต็มตามศกั ยภาพ
2. หลกั การ หลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน มีหลักการที่สาํ คัญ ดังน้ี
2.1 เป!นหลักสูตรการศึกษาเพื่อความเป!นเอกภาพของชาติ มีจุดหมาย และมาตรฐานการ
เรียนรู เป!นเปBาหมายสําหรับพัฒนาเด็ก และเยาวชนใหมีความรู ทักษะ เจตคติ และคุณธรรมบนพื้นฐานของ
ความเป!นไทยควบคูกับความเป!นสากล
2.2 เปน! หลักสตู รการศกึ ษาเพ่ือปวงชน ทป่ี ระชาชนทุกคนมีโอกาสไดรบั การศึกษาอยางเสมอ
ภาค และมคี ณุ ภาพ
2.3 เป!นหลักสูตรการศึกษาที่สนองการกระจายอํานาจ ใหสังคมมีสวนรวมในการจัด
การศกึ ษาใหสอดคลองกับสภาพ และความตองการของทองถ่นิ
2.4 เป!นหลักสูตรการศึกษาที่มีโครงสรางยืดหยุนทั้งดานสาระการเรียนรู เวลา และการ
จดั การเรยี นรู
2.5 เปน! หลกั สูตรการศกึ ษาท่ีเนนผูเรียนเป!นสําคญั
2.6 เป!นหลักสูตรการศึกษาสําหรับการศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย
ครอบคลมุ ทกุ กลมุ เปBาหมาย สามารถเทยี บโอนผลการเรยี นรู และประสบการณD
3. จุดหมาย หลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พื้นฐาน มงุ พัฒนาผูเรียนใหเปน! คนดี มีป;ญญา มคี วามสขุ
มีศักยภาพในการศึกษาตอ และประกอบอาชีพ จึงกําหนดเป!นจุดหมายเพื่อใหเกิดกับผูเรียน เมื่อจบการศึกษา
ขัน้ พนื้ ฐาน ดงั นี้
3.1 มีคุณธรรม จริยธรรม และคานิยมที่พึงประสงคD เห็นคุณคาของตนเอง มีวินัยและปฏิบัติ
ตนตามหลกั ธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาท่ตี นนับถือ ยดึ หลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง
3.2 มีความรู ความสามารถในการสื่อสาร การคิด การแกป;ญหา การใชเทคโนโลยี และมี
ทกั ษะชวี ิต
3.3 มีสขุ ภาพกายและสขุ ภาพจติ ทด่ี ี มสี ุขนสิ ยั และรกั การออกกําลังกาย
คูมอื การนเิ ทศการจัดการเรียนรูเชงิ รกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพีเ่ ลยี้ ง | 38
3.4 มคี วามรกั ชาติ มจี ิตสาํ นึกในความเปน! พลเมืองไทยและพลโลก ยึดมั่นในวิถีชวี ติ และการ
ปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตยอันมีพระมหากษัตริยDทรงเป!นประมุข
3.5 มีจิตสํานึกในการอนุรักษDวัฒนธรรมและภูมิป;ญญาไทย การอนุรักษDและพัฒนา
สิ่งแวดลอม มีจิตสาธารณะที่มุงทําประโยชนDและสรางสิ่งที่ดีงามในสังคม และอยูรวมกันในสังคมอยางมี
ความสขุ
4. สมรรถนะสําคัญของผูเรียน และคุณลักษณะอนั พึงประสงคK ในการพัฒนาผูเรียนตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน มุงเนนพัฒนาผูเรียนใหมีคุณภาพตามมาตรฐานที่กําหนด ซึ่งจะชวยใหผูเรียน
เกิดสมรรถนะสาํ คญั และคุณลักษณะอนั พงึ ประสงคD ดงั นี้
4.1 สมรรถนะสําคัญของผูเรียน หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน มุงใหผูเรียนเกิด
สมรรถนะสําคญั 5 ประการ ดงั นี้
1) ความสามารถในการสือ่ สาร เป!นความสามารถในการรบั และสงสาร มีวัฒนธรรม
ในการใชภาษาถายทอดความคิด ความรูความเขาใจ ความรูสึก และทัศนะของตนเอง เพื่อแลกเปลี่ยนขอมูล
ขาวสาร และประสบการณDอันจะเป!นประโยชนDตอการพัฒนาตนเองและสังคม รวมทั้งการเจรจาตอรองเพื่อ
ขจัดและลดป;ญหาความขัดแยงตาง ๆ การเลือกรับหรือไมรบั ขอมูลขาวสารดวยหลักเหตุผล และความถูกตอง
ตลอดจนการเลือกใชวธิ ีการส่ือสาร ท่ีมีประสิทธิภาพโดยคํานงึ ถึงผลกระทบทมี่ ตี อตนเองและสังคม
2) ความสามารถในการคิด เป!นความสามารถในการคิดวิเคราะหD การคิดสังเคราะหD
การคิดอยางสรางสรรคD การคิดอยางมีวิจารณญาณ และการคดิ เปน! ระบบ เพอื่ นําไปสกู ารสรางองคDความรูหรือ
สารสนเทศเพ่อื การตัดสนิ ใจเกยี่ วกบั ตนเอง และสังคมไดอยางเหมาะสม
3) ความสามารถในการแกป;ญหา เป!นความสามารถในการแกป;ญหา และอุปสรรค
ตาง ๆ ที่เผชิญไดอยางถูกตองเหมาะสมบนพื้นฐานของหลักเหตุผล คุณธรรม และขอมูลสารสนเทศ เขาใจ
ความสมั พนั ธD และการเปล่ียนแปลงของเหตุการณตD าง ๆ ในสงั คม แสวงหาความรู ประยุกตคD วามรมู าใชในการ
ปอB งกันและแกไขปญ; หา และมีการตัดสินใจที่มีประสิทธิภาพโดยคํานึงถึงผลกระทบที่เกิดขึ้นตอตนเอง สังคม
และส่งิ แวดลอม
4) ความสามารถในการใชทักษะชีวิต เปน! ความสามารถในการนํากระบวนการตางๆ
ไปใชในการดําเนินชีวิตประจําวัน การเรียนรูดวยตนเอง การเรียนรูอยางตอเนื่อง การทํางาน และการอยู
รวมกันในสังคมดวยการสรางเสริมความสมั พันธDอันดรี ะหวางบคุ คล การจัดการป;ญหาและความขัดแยงตาง ๆ
อยางเหมาะสม การปรับตัวใหทันกับการเปลี่ยนแปลงของสังคม และสภาพแวดลอม และการรูจักหลีกเลี่ยง
พฤตกิ รรมไมพงึ ประสงคทD ี่สงผลกระทบตอตนเองและผูอ่นื
5) ความสามารถในการใชเทคโนโลยี เป!นความสามารถในการเลือก และ
ใชเทคโนโลยีดานตาง ๆ และมีทักษะกระบวนการทางเทคโนโลยี เพื่อการพัฒนาตนเองและสังคม ในดานการ
เรียนรู การสือ่ สาร การทํางาน การแกป;ญหาอยางสรางสรรคD ถกู ตอง เหมาะสม และมีคุณธรรม
คมู อื การนเิ ทศการจดั การเรียนรูเชิงรกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พเี่ ล้ยี ง | 39
4.2 คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงคD หลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพนื้ ฐาน มงุ พัฒนาผเู รียนใหมี
คุณลักษณะอันพึงประสงคD เพื่อใหสามารถอยูรวมกับผูอื่นในสงั คมไดอยางมีความสุข ในฐานะเป!นพลเมืองไทย
และพลโลก ดงั นี้
1. รักชาติ ศาสนD กษัตรยิ D 5. อยอู ยางพอเพียง
2. ซื่อสัตยDสุจริต 6. มงุ ม่ันในการทํางาน
3. มวี ินยั 7. รักความเปน! ไทย
4. ใฝ“เรยี นรู 8. มจี ิตสาธารณะ
นอกจากนี้ สถานศึกษาสามารถกําหนดคุณลักษณะอันพึงประสงคDเพิ่มเติมใหสอดคลองตามบริบท
และจุดเนนของตนเอง
5. มาตรฐานการเรียนรู การพัฒนาผูเรียนใหเกิดความสมดลุ ตองคํานึงถึงหลักพัฒนาการทางสมอง
และพหุป;ญญา หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน จึงกําหนดใหผูเรียนเรียนรู 8 กลุมสาระการเรียนรู
ดังน้ี
1. ภาษาไทย 2. คณิตศาสตรD
3. วิทยาศาสตรDและเทคโนโลยี 4. สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
5. สุขศึกษาและพลศกึ ษา 6. ศิลปะ
7. การงานอาชีพ 8. ภาษาตางประเทศ
ในแตละกลุมสาระการเรียนรูไดกําหนดมาตรฐานการเรียนรูเป!นเปBาหมายสําคัญของการพัฒนา
คุณภาพผูเรียน มาตรฐานการเรียนรูระบุสิ่งที่ผูเรียนพึงรู ปฏิบัติได มีคุณธรรมจริยธรรม และคานิยมที่พึง
ประสงคDเมื่อจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน นอกจากนั้นมาตรฐานการเรียนรูยังเป!นกลไกสําคัญในการขับเคลื่อน
พฒั นาการศึกษาทั้งระบบ เพราะมาตรฐานการเรียนรจู ะสะทอนใหทราบวาตองการอะไร จะสอนอยางไร และ
ประเมินอยางไร รวมทั้งเป!นเครื่องมือในการตรวจสอบเพื่อการประกันคุณภาพการศึกษาโดยใชระบบการ
ประเมินคุณภาพภายใน และการประเมินคุณภาพภายนอก ซึ่งรวมถึงการทดสอบระดับเขตพื้นที่การศึกษา
และการทดสอบระดับชาติ ระบบการตรวจสอบเพื่อประกันคุณภาพดังกลาวเป!นสิ่งสําคัญที่ชวยสะทอนภาพ
การจดั การศกึ ษาวาสามารถพฒั นาผูเรียนใหมคี ณุ ภาพตามท่ีมาตรฐานการเรยี นรกู ําหนดเพยี งใด
6. ตัวชี้วัด ระบุสิ่งที่นักเรียนพึงรูและปฏิบัติได รวมทั้งคุณลักษณะของผูเรียนในแตละระดับชั้นซ่ึง
สะทอนถึงมาตรฐานการเรียนรู มีความเฉพาะเจาะจงและมีความเป!นรูปธรรม นําไปใช ในการกําหนดเนื้อหา
จัดทําหนวยการเรียนรู จัดการเรียนการสอน และเป!นเกณฑDสําคัญสําหรับการวัดประเมินผลเพื่อตรวจสอบ
คุณภาพผูเรยี น
6.1 ตัวชี้วัดชัน้ ป• เป!นเปBาหมายในการพัฒนาผูเรียนแตละชั้นป•ในระดับการศึกษาภาคบังคับ
(ประถมศกึ ษาปท• ี่ 1 – มัธยมศึกษาปท• ่ี 3)
6.2 ตัวชี้วัดชวงชั้นเป!นเปBาหมายในการพัฒนาผูเรียนในระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
(มัธยมศกึ ษาปท• ี่ 4- 6)
7. สาระการเรียนรู ประกอบดวย องคDความรู ทักษะหรือกระบวนการเรียนรู และคุณลักษณะอันพึง
ประสงคD ซึง่ กําหนดใหผเู รยี นทกุ คนในระดับการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐานจําเป!นตองเรียนรู ใน 8 กลมุ สาระการเรียนรู
คมู ือการนิเทศการจัดการเรยี นรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพเ่ี ล้ียง | 40
(ตวั อยาe ง) แบบฟอรKมหนวe ยการเรยี นรู
หนeวยการเรยี นรทู ่ี .......... เรอ่ื ง ..................................................................................................................
ชือ่ วิชา ........................................ รหสั รายวิชา .................... กลeมุ สาระการเรยี นรู ...................................
ระดับชัน้ ...................... ภาคเรียนท่ี .......... ป|การศึกษา ......................... จาํ นวน .......................หนeวยกติ
ช่อื ผูสอน .............................................................. โรงเรยี น ......................................................................
1. มาตรฐานการเรยี นร/ู ตวั ชว้ี ดั หรือผลการเรยี นรใู นรายวชิ าเพิ่มเติม
2. สาระสาํ คัญ/ความคิดรวบยอด
3. สาระการเรียนรู
4. สมรรถนะ
5. คุณลกั ษณะท่ีพงึ ประสงคD
6. ชิ้นงานหรอื ภาระงาน
7. กรอบการวัดและประเมินผล
7.1 การวดั และประเมนิ ผลระหวางการจัดกิจกรรมการเรยี นรู
7.2 การวัดและประเมนิ ผลเม่ือส้ินสุดการจดั กิจกรรมการเรียนรู
การประเมินช้นิ งาน/ภาระงาน (รวบยอด)
รายการประเมนิ ดเี ยี่ยม (4) คําอธบิ ายระดับคณุ ภาพ/คะแนน ปรับปรงุ (1)
ดี (3) พอใช (2)
8. กจิ กรรมการเรยี นรู
9. สอ่ื /แหลงการเรียนรู (ที่เป!นเครื่องมอื ในการจัดกิจกรรมการเรียนรูใหผูเรยี นบรรลุตามเปาB หมาย)
คูมือการนิเทศการจัดการเรยี นรเู ชิงรุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเป!นพีเ่ ลยี้ ง | 41
แบบตรวจสอบการจัดทําหนeวยการเรยี นรเู ชงิ รุก
คาํ ชีแ้ จง : โปรดทำเคร่ืองหมาย / ตามระดับปฏบิ ัติของครู (1 : ระดับคุณภาพผลงานปรับปรุง, 2 : ระดบั
คณุ ภาพผลงานพอใช,$ 3 : ระดับคุณภาพผลงานปานกลาง, 4 : ระดับคณุ ภาพผลงานด,ี 5 : ระดับคณุ ภาพ
ผลงานดีมาก)
ขอที่ รายการ ระดับคุณภาพผลงาน
5 4 3 21
1. หนวยการเรยี นรูออกแบบไดครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรูและตวั ชีว้ ัด
2. ชอื่ หนวยการเรยี นรกู ะทดั รดั ชัดเจน ครอบคลุมเนื้อหาสาระ นาสนใจ
3. มาตรฐานการเรียนรแู ละตัวช้ีวดั /ผลการเรยี นรูมีการเชอ่ื มโยงกันอยาง
เหมาะสม
4. ความสอดคลองของสาระสาํ คัญ กับมาตรฐานการเรียนรูและตวั ชี้วัด/
ผลการเรยี นรู
5. ความครอบคลุมของสาระสาํ คัญกับตัวชวี้ ัด/ผลการเรียนรทู ง้ั หมดของ
หนวยการเรียนรู
6. ชน้ิ งาน/ภาระงานสอดคลองกับเปBาหมายของหนวยการเรียนรู
7. ความเหมาะสมของการวดั และประเมนิ ตามสภาพจริง
8. ความเหมาะสมของสอ่ื อุปกรณแD ละแหลงเรยี นรู
9. กิจกรรมการเรยี นรูสามารถทําใหผูเรียนมี ความรู ทักษะ/กระบวนการ
และคุณลักษณะ และเนนสมรรถนะสําคัญที่หลักสตู รแกนกลางกําหนด
10. กจิ กรรมการเรยี นรทู เี ป{ดโอกาสใหผเู รยี นมสี วนรวมในการเรยี นรูการสราง
องคDความรู การสรางปฏสิ มั พันธรD วมกนั และรวมมอื กนั มากกวาการแขงขัน
11. กิจกรรมการเรียนรูสงเสรมิ การคิด การแกปญ; หา การนําความรู
ไปประยุกตใD ชเนนทักษะการคิดขน้ั สูง
12. กจิ กรรมการเรยี นรูการเรียนรูแบบมสี วนรวมในการเรยี นการสอน
ผเู รียนไดเรียนรคู วามรบั ผดิ ชอบรวมกนั
13. หนวยการเรียนรูจดั กจิ กรรมการเรยี นรู วธิ กี ารวัดและประเมนิ ผลการเรยี นรู
ไดครอบคลุมเปBาหมายของหนวยฯ
14. หนวยการเรยี นรจู ดั ลําดบั ขนั้ ตอนการเรยี นรใู หบรรลุเปาB หมายได
15. หนวยการเรยี นรูสามารถนําไปจัดการเรยี นรูใหกบั ผูเรยี นไดจรงิ
รวมคะแนน/สรุปผลการตรวจสอบ
หรอื คะแนนเฉลี่ย
คมู อื การนเิ ทศการจัดการเรยี นรเู ชิงรุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พเ่ี ลย้ี ง | 42
(ตวั อยeาง) แผนการจัดการเรยี นรู (รายวิชาพ้นื ฐาน)
แผนการเรียนรทู ี่ ..........................
กลมุe สาระการเรยี นรู/รายวชิ า ....................................................................................................ชนั้ ...........
หนวe ยการเรยี นรทู ่ี ............. เรอ่ื ง ....................................................................... เวลาเรียน ......................
1. มาตรฐานการเรียนรู
2. ตัวชี้วัด
3. จดุ ประสงคDการเรียนรู
สาระการเรยี นรู
- สาระการเรยี นรแู กนกลาง
- สาระการเรยี นรูทองถน่ิ (ถาม)ี
4. สมรรถนะสาํ คัญ
5. คุณลกั ษณะอันพึงประสงคD
6. สาระสาํ คัญ/ความคิดรวบยอด
7. กระบวนการจัดการเรียนรู
8. วัสดุ อุปกรณDสือ่ และแหลงเรยี นรู
9. การวัดและประเมนิ ผล
10. บนั ทึกหลงั การจดั การเรยี นรู
11. ความคดิ เหน็ ของผูบรหิ าร
คมู ือการนิเทศการจัดการเรยี นรูเชงิ รุกโดยใชกระบวนการชี้แนะและการเปน! พีเ่ ลีย้ ง | 43
(ตวั อยาe ง) แผนการจดั การเรียนรู (รายวิชาเพิ่มเติม)
แผนการเรียนรูท่ี ..........................
กลมุe สาระการเรียนรู/รายวชิ า ....................................................................................................ชัน้ ...........
หนeวยการเรยี นรทู ่ี ............. เรือ่ ง ....................................................................... เวลาเรยี น ......................
1. ผลการเรียนรู
2. จดุ ประสงคDการเรยี นรู
สาระการเรียนรู
- สาระการเรียนรูแกนกลาง
- สาระการเรยี นรทู องถิ่น (ถามี)
3. สมรรถนะสาํ คญั
4. คุณลักษณะอนั พึงประสงคD
5. สาระสําคญั /ความคิดรวบยอด
6. กระบวนการจัดการเรียนรู
7. วัสดุ อปุ กรณสD ่ือ และแหลงเรียนรู
8. การวัดและประเมนิ ผล
9. บนั ทกึ หลังการจัดการเรยี นรู
10. ความคิดเห็นของผูบริหาร
คูมือการนิเทศการจดั การเรียนรเู ชงิ รกุ โดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเปน! พี่เลย้ี ง | 44
แบบตรวจสอบแผนการจัดการเรยี นรูเชิงรุก
คําชีแ้ จง : โปรดทำเคร่อื งหมาย / ตามระดับปฏิบตั ขิ องครู (1 : ระดับคณุ ภาพผลงานปรับปรงุ , 2 : ระดบั
คณุ ภาพผลงานพอใช$, 3 : ระดบั คุณภาพผลงานปานกลาง, 4 : ระดบั คณุ ภาพผลงานด,ี 5 : ระดบั คณุ ภาพ
ผลงานดมี าก)
ขอท่ี รายการ ระดับคณุ ภาพผลงาน
5 4 3 21
1. แผนการจดั การเรียนรสู อดคลองสมั พนั ธDกับหนวยการเรียนรทู ีก่ าํ หนดไว
2. แผนการจดั การเรียนรูมีองคปD ระกอบสาํ คญั ครอบถวนรอยรัดสมั พันธกD นั
3. การเขยี นสาระสาํ คญั ในแผนถูกตอง
4. ตวั ชวี ดั /จดุ ประสงคD การเรียนรมู คี วามชัดเจนครอบคลุมเน้ือหาสาระ
5. การเรียนรูเรยี งลําดบั พฤติกรรมจากงายไปยาก
6. กจิ กรรมการเรียนรสู อดคลองกับตวั ชวี้ ดั /จุดประสงคDและเน้ือหาสาระ
7. กิจกรรมการเรียนรูมคี วามหลากหลายและสามารถปฏิบตั ิไดจรงิ
8. กิจกรรมการเรยี นรูเป!นกจิ กรรมทสี่ งเสริมกระบวนการคิดของนกั เรียน
9. กจิ กรรมเนนใหนักเรียนเรียนรูจากการปฏิบัตจิ รงิ
10. กิจกรรมการเรียนรสู อดแทรกคณุ ธรรมและคานยิ มท่ดี ี
11. กิจกรรมการเรียนรูเปด{ โอกาสใหผเู รียนบรู ณาการขอมูล ขาวสาร
สารสนเทศ สูการสรางความคิดรวบยอด
12. กจิ กรรมการเรยี นรใู หผเู รยี นเปน! ผปู ฏิบตั ิดวยตนเอง ความรเู กิดจาก
ประสบการณD การสรางองคDความรแู ละการสรปุ ทบทวนของผเู รียน
13. กจิ กรรมการเรียนรสู งเสริมใหไดใชความรู ความคิด ในการ สรางสรรคD
ช้นิ งาน/ภาระงาน
14. วัสดุอปุ กรณD สอ่ื และแหลงเรียนรมู คี วามหลากหลายเหมาะสมกับเนอ้ื หา
สาระ นักเรยี นไดใชสือ่ และแหลงเรยี นรูดวยตนเอง
15. มีการวดั และประเมินผลทสี่ อดคลองกบั ตวั ชวี้ ัด/ผลการเรียนรู
ทั้งดานความรู ทักษะ และคุณลักษณะ
รวมคะแนน/สรุปผลการตรวจสอบ
หรอื คะแนนเฉล่ีย
คมู อื การนเิ ทศการจัดการเรยี นรเู ชงิ รุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพ่ีเล้ยี ง | 45
ตอนท่ี 3
การนิเทศแบบชี้แนะและการเปนพ่เี ลย้ี ง (Coaching & Mentoring)
กรอบแนวคิดการนิเทศ
การจัดการเรียนรูเชิงรุก (Active Learning) เปนการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่เนนพัฒนา
กระบวนการเรียนรู ส+งเสริมใหผูเรียนมีบทบาทในการแสวงหาความรู ประยุกต2ใชทักษะ เชื่อมโยง และสราง
องคค2 วามรูดวยตนเอง เรียนรูอยา+ งมปี ฏิสัมพันธ2สามารถนำความรูไปประยุกต2ใชในการแกป<ญหาหรือประกอบ
อาชีพในอนาคต สามารถวิเคราะห2 สังเคราะห2 ประเมินค+า หรือสรางสรรค2สิ่งต+าง ๆ มีทักษะการคิดเชิงระบบ
และพัฒนาตนเองเต็มความสามารถ โดยในหลักการจัดการเรียนการสอนนั้น ครูตองลดบทบาทในการสอน
และการใหขอความรูแก+ผูเรียนโดยตรง แต+ไปเพิ่มกระบวนการและกิจกรรมที่จะทำใหผูเรียน เกิดความ
กระตอื รือรนในการจะทำกิจกรรมตา+ ง ๆ มากข้นึ และอย+างหลากหลาย จัดประสบการณ2การเรียนรูใหผูเรียนได
มีโอกาสรว+ มอภปิ ราย มโี อกาสฝกF ทกั ษะการสื่อสาร มีการนำเสนองานทางวชิ าการ เรยี นรูในสถานการณจ2 ำลอง
รวมทั้ง มีการฝFกปฏิบัติในสภาพจริง มีการเชื่อมโยงกับสถานการณ2ต+าง ๆ จนเกิดเปนการเรียนรูอย+าง
มคี วามหมาย (Meaningful Learning)
การนิเทศการจดั การเรียนรู/
การนิเทศการจัดการเรียนรูหรือการนิเทศการสอน เปนเรื่องย+อย (subset) ของการนิเทศการศึกษา
การนิเทศการสอนเปนกระบวนการปรับปรุงงาน พันธกิจในชั้นเรียน และกิจกรรมต+าง ๆ ที่ดำเนินการใน
โรงเรียน โดยเปนการทำงานโดยตรงกับครูผูสอน การนิเทศการจัดการเรยี นรูเปนสว+ นหนึ่งของการบริหารงาน
โรงเรียน จุดมุ+งหมายจะเนนที่ผลสัมฤทธิ์ของการเรียนการสอน ซึ่งเปนความคาดหวังของโรงเรียน การนิเทศ
การเรียนรู ไม+ใช+หนาที่ของศึกษานิเทศก2เพียงฝQายเดียว แต+เปนหนาที่ของผูนำในการจัดการเรียนสอนทุกคน
นับตงั้ แตผ+ ูบรหิ ารโรงเรยี น ผูช+วยฝาQ ยวชิ าการ หวั หนากลม+ุ สาระการเรียนรู ผูเชยี่ วชาญดานการสอน ตลอดจน
ครทู ุกคน ซ่ึงตองชว+ ยกันรับผิดชอบเพื่อช+วยใหโรงเรียนบรรลุเปาR หมายตามท่หี ลักสูตรกำหนดไว
การนเิ ทศการจดั การเรียนรู ส+งเสริมใหเกดิ การพฒั นาทางวิชาชีพ ดังนี้
1. ช+วยใหครูเขาใจวัตถุประสงค2ของการจัดการศึกษา หนาที่ของโรงเรียนในการพัฒนาการศึกษา
ไปสู+วัตถุประสงค2นั้น ภารกิจของศึกษานิเทศก2 และผูบริหาร มิใช+คอยเนนแต+เรื่องเทคนิค และการสอน
การคิดคนระเบียบวิธีสอนเท+านั้น หากแต+ยังตองมุ+งเสริมสรางความเจริญเติบโตของนักเรียนโดยรอบดาน คือ
ดานสติป<ญญา ดานอารมณ2 ดานร+างกาย ดานสังคม ดานสุนทรียภาพ ดานมโนภาพ และดานสรางสรรค2ดวย
เหมือนกนั
2. ช+วยใหครูไดเขาใจในความตองการของเยาวชนและป<ญหาต+าง ๆ ของเยาวชน และช+วยจัดสนอง
ความตองการของเยาวชนอย+างดีที่สุดเท+าที่จะทำได ตลอดจนช+วยแกไข และปRองกันภัยอันจะพึงมีแก+เยาวชน
ช+วยใหครูตระหนักถึงความแตกต+างระหว+างบุคคลของเด็ก ความตองการของเด็กในแต+ละวัยย+อมแตกต+างกัน
แนวความคิดของเดก็ และผูใหญ+มักจะเดินสวนทางกันเสมอ เพราะผูใหญ+เองกล็ ืมสภาพของตนเมื่อตอนเปนเด็ก
คมู ือการนเิ ทศการจัดการเรียนรเู ชิงรุกโดยใชกระบวนการช้ีแนะและการเป!นพีเ่ ล้ยี ง | 46
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
คู่มือนิเทศAL แบบชี้แนะ
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search