หนังสือแบบเรียน ทัศนศิลป์ ม.2

กกรระตะตนุ้ Eุ้นnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

ครนู ําตวั อยางแฟม สะสมผลงานทัศนศลิ ป ô. ¡Òè´Ñ ·Òí ῇÁÊÐÊÁ§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š
(Portfolio) ของนักเรียนที่มีความสามารถดานศลิ ปะ
ในระดับดีเดน ของโรงเรียนมาใหนกั เรียนชม จากนั้น การจัดทําแฟมสะสมงาน หรือแฟมภาพผลงานทัศนศิลป (Portfolio) มีจุดมุ่งหมายเพ่ือการจัดเก็บและ
ใหนักเรียนรว มกันวจิ ารณแฟม สะสมงานดงั กลา ว รวบรวมประวัติและผลงานทเ่ี ปน กระดาษ เชน่ ภาพพิมพ ภาพวาดลายเสน ภาพสีน้ํา เปนตน ใหเ ปน ระบบ หรือใน
ในประเด็นความสวยงาม ลักษณะการจัดทําแฟม กรณที ภี่ าพมขี นาดใหญ่มาก หรือสรา งสรรคด วยวสั ดอุ ื่นนอกเหนอื จากกระดาษ หรอื มรี ูปแบบท่ีไมส่ ามารถจะนาํ มา
ผลงาน และแสดงความรูส กึ ท่ีมีตอแฟมผลงาน จัดเก็บได กถ็ ่ายเปนภาพไว แลว นําไปจัดเก็บแทน เพ่อื จะไดเปนหลักฐานสําหรบั นําไปใชประโยชนในโอกาสตา่ งๆ
ดงั กลาวอยางอสิ ระ เชน่ เพอ่ื เก็บสะสมผลงานใหเปน ระบบ ศกึ ษาพัฒนาการความกาวหนาในการทาํ งาน ศกึ ษาต่อ สมัครงาน ประกวด
แข่งขัน หรือติดต่อธุรกจิ เชิงพาณิชยศิลป
สา� รวจคน้ หา Explore
การจดั ทาํ แฟม สะสมผลงานทศั นศลิ ป จะมรี ายละเอยี ดแตกตา่ งกนั ไปหลายรปู แบบ ในระดบั ชน้ั น้ี ขอแนะนาํ
ใหนักเรียนศึกษา คน ควา เก่ยี วกับการจัดทาํ การจัดทําแฟมสะสมผลงานที่ไม่มีความยุ่งยากมากนัก ซึ่งองคประกอบหลักๆ ในแฟมสะสมผลงาน จะครอบคลุม
แฟม สะสมงานทศั นศลิ ป จากแหลง การเรียนรูต างๆ ประเด็น ดงั น้ี
เชน หนังสือเรียน หอ งสมุด อนิ เทอรเน็ต เปนตน
สว นท่ี ๑ เปน สว่ นหนา หรอื สว่ นนาํ ภายในจะประกอบไปดว ยปก ใบรองปก คาํ นาํ สารบญั วตั ถปุ ระสงค
อธบิ ายความรู้ Explain
ชวี ประวตั ผิ จู ดั ทาํ
ครตู ั้งประเดน็ ถามนักเรียนวา ๑. ปก ควรใชก ระดาษแขง็ ระบชุ อื่ ผเู รยี น เลขประจาํ ตวั ชอ่ื โรงเรยี น เขตพน้ื ทก่ี ารศกึ ษา อาํ เภอ จงั หวดั
• แฟมสะสมผลงานหมายถึงสิง่ ใด
โดยออกแบบตกแตง่ ใหส วยงาม ถา นาํ ภาพประกอบเขา มาเสรมิ ตอ งสอื่ ออกมาใหเ หน็ วา่ เปน แฟม สะสมผลงาน
(แนวตอบ แฟม ทนี่ ํามาใชใ นการรวบรวมขอ มูล ทัศนศลิ ป
พ้นื ฐานและผลงานทเ่ี กดิ จากการลงมือปฏบิ ัติ
อยา งเปนกระบวนการ ซ่ึงการจดั ทําแฟม สะสม ๒. ใบรองปก มขี อความเหมือนกบั ปกทุกประการ นิยมใชกระดาษขาว หรือกระดาษสอี อ่ น
ผลงานนี้จะสงผลดตี อ การพัฒนาการเรยี น ๓. คาํ นาํ อาจเขยี นบอกลกั ษณะภาพรวมของแฟม สะสมผลงานเลม่ น้ี องคป ระกอบในเลม่ ขนั้ ตอนการ
การสอนของผูจดั ทําไดเ ปน อยางด)ี ดาํ เนินการ
• นกั เรียนเคยจดั ทําแฟม สะสมผลงานของตนเอง ๔. สารบญั บอกหวั ขอ ใหญข่ องเรอื่ ง หรอื ลาํ ดบั หมวดหมทู่ อี่ ย่ใู นแฟม เชน่ ประวตั กิ ารศกึ ษา ประวตั กิ าร
หรอื ไม อยางไร ทํางาน ประวัติผลงาน รางวลั และเกยี รติประวัติที่ไดร ับ เปนตน
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เห็น ๕. วัตถุประสงค บอกเหตุผลท่ีทําแฟม สะสมผลงานเลม่ น้วี า่ ทําข้ึนมาเพ่อื วตั ถปุ ระสงคใด
ไดอ ยา งอสิ ระ) ๖. ชวี ประวตั ิ บอกรายละเอยี ดเกีย่ วกับตวั ของผเู รียน เช่น ชอ่ื นามสกลุ ช่อื เล่น กีฬา อาหารที่ชอบ
คติประจาํ ใจ ศิลปนดานทศั นศลิ ปทช่ี น่ื ชอบ เปนตน

สวนท่ี ๒ เปน สว่ นบรรจหุ ลกั ฐาน เปน ทแี่ สดงชนิ้ งาน หรอื ภาพถา่ ยชน้ิ งานทผี่ เู รยี นไดส รา งสรรคข นึ้ จาก

การศึกษาวิชาทัศนศิลป มีการสะทอนความคิดเห็นต่อตัวชิ้นงาน แนวคิดในการทําผลชิ้นงาน วิธีปฏิบัติงาน
รวมท้ังระยะเวลาที่ใชปฏิบัติงาน

๑. ระบุรายละเอียดของช้ินงาน เปนการใหขอมูลอย่างละเอียดของผลงาน เช่น เปนงานประเภทใด
สรางสรรคดวยเทคนิคแบบใด พรอมบอกเนื้อหาสาระ คุณค่าทางศิลปะ แนวคิดที่ทําใหเกิดการสรางสรรค
ผลงาน เปนตน

๒. กรณีที่ผลงานมีหลายชิ้น ควรจัดเปนกลุ่มเพื่อสะดวกในการศึกษา เช่น กลุ่มภาพจิตรกรรมสีนํ้า
กลมุ่ ภาพเทคนคิ ผสม เปนตน

๓. วิธปี ฏิบัตงิ าน อธบิ ายขั้นตอนการทํางาน ต้ังแตข่ ้นั เตรยี ม ข้นั ลงมือปฏิบัติ และขัน้ สรปุ ผลงาน

๙๘

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครอู ธบิ ายเพม่ิ เตมิ เกยี่ วกบั แฟม สะสมผลงานเชงิ วชิ าชพี (Professional Portfolio)
เปนแฟม ที่แสดงถงึ ความรู ความสามารถของบคุ คล เพ่อื ใชใ นการสมคั รเขาเรียนตอ สว นใดของแฟม สะสมผลงานท่ีสามารถสรุปเปนขอเสนอแนะในการพัฒนา
ในระดบั อดุ มศกึ ษา หรอื สมคั รเขาทาํ งาน หรือขอเล่ือนตําแหนงใหส ูงขึน้ เชน แฟม ตนเองในอนาคตได
สะสมผลงานทศั นศิลปข องนักเรยี น เพ่อื การเรยี นตอ หรือสมัครงาน แฟม นจ้ี ะแสดง
ถึงความสามารถในดานการเรียนและความสามารถดานศิลปะของนักเรียน เพ่ือใช 1. วัตถปุ ระสงค
เปน หลกั ฐานประกอบการพิจารณาเขา เรยี นตอ หรือทํางาน รวมกบั การสอบ 2. รายละเอยี ดของช้นิ งาน
หรือการสมั ภาษณ เปนตน 3. วิธปี ฏิบัติงาน
4. เกณฑป ระเมิน
มมุ IT
วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 3. เพราะสวนท่รี ะบุวิธปี ฏบิ ตั ิงานเปนสวนที่
นกั เรียนสามารถศกึ ษาเพม่ิ เตมิ เกีย่ วกับโปรแกรมสรา งแฟม สะสมผลงาน ไดจ าก
http://www.portfolio.eduzones.com/portfolio อธบิ ายขน้ั ตอนการทํางาน ต้ังแตขนั้ เตรียมงาน ขั้นลงมอื ปฏิบตั ิ และข้นั สรปุ
ผลงาน ซง่ึ เมอ่ื ทาํ การวเิ คราะหแลวก็จะสามารถมองเห็นภาพรวมท่ีจะนําไปสู
การพฒั นางานในชนิ้ ตอๆ ไปได

98 คู่มอื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเขา้ ใา้ จใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

สวนท่ี ๓ เปนส่วนใส่แบบฟอรมที่ใชประเมินผลงาน รวมทั้งเกณฑการประเมินผลงาน เพื่อใหผูอื่น ใหนักเรยี นรวมกันอภิปรายถงึ องคป ระกอบ
สําคญั ท่จี ะตองมีในแฟมสะสมผลงาน พรอ มท้ัง
ทราบว่า ผลงานที่ถูกนํามาเก็บไวน้ันไดรับผลการประเมินเปนอย่างไร รวมทั้งอาจใส่หลักฐานการประเมินไว ใหน ักเรยี นสรุปสาระสาํ คัญขององคประกอบใน
ดวยก็ได นอกจากน้ี ก็ควรมีบรรณานุกรมและภาคผนวก (ถามี) แฟมสะสมผลงานลงสมดุ บนั ทกึ จากน้ันครถู าม
นักเรียนวา
๑. เกณฑประเมิน เปนเกณฑที่ผูเรียนและผูเกี่ยวของใชประเมินผลงานในแฟม ส่วนใหญ่มักจะบอก
เปน ระดับคะแนน • แฟมสะสมผลงานคืออะไรและการจดั ทํา
แฟม สะสมผลงานมีประโยชนตอ การศึกษา
(ตวั อย่างระดับคะแนน เช่น ๕ = ดที ส่ี ุด, ๔ = ดมี าก, ๓ = ดี, ๒ = พอใช, ๑ = ตองปรับปรงุ ) วิชาทศั นศลิ ปอยา งไร
๒. บรรณานุกรม ระบุรายการหนังสือ เอกสาร หรือชื่อเว็บไซต (URL) ที่ใชในการสืบคนขอมูล (แนวตอบ แฟมสะสมผลงานในทีน่ ห้ี มายถงึ
เพื่อนาํ ความรู หรอื เทคนคิ วธิ ีการมาใชป ฏิบัตงิ านทศั นศิลปช ้นิ น้นั แฟม ภาพผลงานทศั นศิลป มีจุดมุง หมายเพื่อ
๓. ภาคผนวก เปนส่วนของขอ มลู เพม่ิ เติม (ถา มี) เพ่ืออธิบายขอ มลู หรอื ความรเู สริม ทผี่ ูเ รียนไดเ คย การจดั เกบ็ รวบรวมประวัติ และผลงาน
อางถงึ เมอื่ ปฏิบัตชิ ้นิ งานท่อี ยู่ในแฟม ทศั นศลิ ปท ่เี ปนช้นิ งาน เชน ภาพพมิ พ
ภาพวาดลายเสน ภาพสนี า้ํ เปนตน ไว
ตวั อยาง หนา “ประวตั ิผลงาน” ทีเ่ กบ็ สะสมในแตล่ ะหนาของแฟม สะสมผลงาน พรอ มรายละเอยี ดใตภาพ เปนหลกั ฐานสําหรับนําไปใชประโยชนใน
การศึกษาตอ ทาํ งาน ประกวดแขง ขัน หรือ
ชือ่ เจาของผลงาน ชื่อ …………………………………………………………………………………………………… นามสกลุ …………………………………………………………………………………………………… ตดิ ตอ ธุรกจิ เชงิ พาณชิ ย)
อาจารยท ป่ี รกึ ษา …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ชอ่ื ผลงาน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… • แฟม สะสมผลงานท่ดี ีควรมลี ักษณะอยา งไร
เน้ือหาสาระ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… (แนวตอบ แฟม สะสมผลงานท่ดี ีควรมี
ขนาดผลงาน กวา ง ยาว …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. องคป ระกอบหลกั ๆ ดังตอ ไปนี้
เทคนคิ ของผลงาน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สวนท่ี 1 จะประกอบไปดว ยปก ใบรองปก
(สีน้าํ สีโปสเตอร เทคนิคผสม วาดเสน งานปน และสื่อผสม ภาพพมิ พ การแกะสลักเทียนไข ฯลฯ) คํานาํ สารบัญ วัตถุประสงค
คณุ คา ทางศลิ ปะ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… และชีวประวัติ
แนวคดิ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สวนท่ี 2 จะประกอบไปดว ยรายละเอียด
วนั / เดือน / ป พ.ศ. ทีส่ รางสรรคงาน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ของช้นิ งานและวิธีการปฏิบตั งิ าน
สวนที่ 3 จะประกอบไปดว ยเกณฑการ-
ประเมนิ บรรณานกุ รม และ
ภาคผนวก)

ขยายความเขา้ ใจ E×pand

“ทา เรือ” ผลงานของสชุ าติ เถาทอง เทคนคิ สีนํ้าบนกระดาษ “ครอบครัวนกฮูก” ผลงานของประหยัด พงษดํา เทคนิค ครใู หนกั เรยี นแตล ะคนจัดทําแฟมสะสม
สีอะครลิ กิ บนผาใบ ผลงานทศั นศิลปมาคนละ 1 เลม โดยรวบรวม

๙๙ ผลงานตามภาระงานทีค่ รูผสู อนเคยมอบหมาย
ใหนักเรียนทาํ จากน้ันนําแฟม สะสมผลงาน
ทัศนศิลปท เ่ี สรจ็ สมบูรณสง ครผู สู อน
กจิ กรรมสรา งเสรมิ
เกรด็ แนะครู

ใหนักเรยี นสืบคน หรอื ขอตวั อยางแฟม สะสมผลงานจากแหลง การ- ครอู ธบิ ายสรุปเกีย่ วกับแฟม สะสมผลงานวา แฟมสะสมผลงานเปน แหลงรวบรวม
เรียนรตู างๆ มาหลายๆ เลม แลว สรปุ สาระสําคัญของแฟม สะสมผลงาน ขอ มลู ทใี่ ชเ กบ็ ผลงานดเี ดน ของนกั เรยี น ทง้ั ในเชงิ ปรมิ าณและเชงิ คณุ ภาพอยา งตอ เนอ่ื ง
แตละเลม วา มอี งคประกอบเหมือนกัน หรอื แตกตา งกันอยา งไร โดยสรปุ ในระยะเวลาที่กําหนด ซ่ึงจะเปนประโยชนตอการพัฒนาศักยภาพของผูเรียนและ
สาระสําคญั ลงกระดาษรายงาน สง ครูผสู อน เปนเคร่ืองมือของครูผูสอนในการประเมินผลตามสภาพจริง ซึ่งจะประกอบไปดวย
สว นสําคัญ 3 ประการ คอื การสะสม การจดั ระบบขอมลู และการสะทอ นกลบั ของ
กจิ กรรมทา ทาย ผลงาน หรือผลการเรยี นรูของนกั เรียน

บูรณาการอาเซียน

ใหนกั เรียนจดั ทําแฟม สะสมผลงานทัศนศลิ ปทต่ี นเองชืน่ ชอบ ครพู านกั เรยี นไปชมงานแสดงผลงานศิลปะของประเทศสมาชกิ อาเซียน หรอื ครู
โดยตองมอี งคประกอบครบถว นตามหนงั สอื เรียน จากน้นั แลกเปลย่ี นกับ อาจนาํ ผลงานทัศนศลิ ปข องศลิ ปน ทมี่ ชี ื่อเสยี งในภมู ภิ าคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต
เพือ่ นในชนั้ เรียน เพ่อื วจิ ารณ ระบขุ อดี ขอ เสีย หรอื ขอที่ควรปรับปรงุ แกไ ข มาใหนกั เรียนดู แลว ใหน กั เรยี นฝก ประเมินและวจิ ารณผ ลงานตามหลักเกณฑ
เก่ยี วกับแฟมผลงานของเพอ่ื น การประเมนิ และวจิ ารณผ ลงานทศั นศลิ ป ซง่ึ นอกจากนกั เรยี นจะไดฝ ก การประเมิน
และวจิ ารณผ ลงานทศั นศิลปแ ลว นกั เรียนยังไดม โี อกาสศึกษาผลงานศิลปะ

99ของศิลปน ในกลมุ ประเทศสมาชกิ อาเซียนประกอบกนั ไปดวย คู่มอื ครู

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Explain Expand
Engage Explore Evaluate

ตรวจสอบผล Evaluate

ครูพิจารณาจากผลงานการจัดทาํ แฟม สะสม กิจกรรม ศลิ ปปฏิบัติ ๖.๒
ผลงานทัศนศลิ ปข องนักเรียน โดยครูกาํ หนดเกณฑ
การใหคะแนนไว ดงั ตอ ไปน้ี กจิ กรรมที่ ๑ ใหน กั เรยี นชว่ ยกนั หาเกณฑก ารประเมนิ และเกณฑก ารวจิ ารณผ ลงานทศั นศลิ ปจ ากแหลง่ เรยี นรู
ต่างๆ หลายๆ รูปแบบ แลว นาํ ขอ มลู มาอภปิ รายและประยกุ ตส รางเกณฑต นแบบสําหรับใชก ับ
1. รูปแบบและความสมบรู ณของแฟมสะสม ช้นั เรียนขน้ึ มา โดยครผู ูสอนช่วยชแ้ี นะ
ผลงานทศั นศลิ ป
กิจกรรมท่ี ๒ ใหน กั เรยี นเลอื กผลงานทศั นศลิ ปท ตี่ นเองสรา งสรรคข นึ้ มา ๑ ชนิ้ แลว ทาํ การประเมนิ และวจิ ารณ
2. ระดบั คณุ ภาพของผลงานและพัฒนาการ ผลงานทศั นศิลปดงั กล่าว โดยใชเกณฑท ีร่ ่วมกนั สรา งขึ้นตามขอ ๑
ของผลงาน
กิจกรรมท่ี ๓ ใหน กั เรียนแตล่ ะคนจัดทาํ แฟมสะสมผลงานทศั นศลิ ปมา ๑ เล่ม โดยรวบรวมผลงานตามภาระ
3. ขอเสนอแนะ แนวทางในการพัฒนาผลงาน งานท่ีครูผูสอนมอบหมาย และใหนําส่งครูผูสอนตอนปลายภาคเรียน แฟมสะสมผลงาน
ทัศนศลิ ปต อไปในอนาคตและการศกึ ษาตอ ทัศนศลิ ปข องนกั เรยี นในชั้น ใหร วบรวมนํามาจัดแสดงเปน นิทรรศการอีกครัง้ หนงึ่
หรอื การประกอบอาชีพ
กิจกรรมที่ ๔ ใหตอบคําถามตอ่ ไปนี้
หลักฐานแสดงผลการเรียนรู ๔.๑ เหตใุ ดจงึ ตองมีการกําหนดเกณฑสําหรบั ใชใ นการประเมนิ และวิจารณผลงานทศั นศิลป
๔.๒ การวจิ ารณม ผี ลต่อการพฒั นาผลงานทศั นศลิ ปอย่างไร
1. ผลงานการสรา งเกณฑก ารวจิ ารณผ ลงาน ๔.๓ แฟมสะสมผลงานคือสิ่งใด การจัดทําแฟมสะสมผลงานมีประโยชนต่อการศึกษาวิชา
ทศั นศลิ ป ทศั นศิลปอ ย่างไร

2. ผลการประเมินและวิจารณผลงานทศั นศลิ ป กลาวไดวา การประเมินผลงานและการวิจารณผลงานทัศนศิลป เปนวิธีการที่สําคัญอยางหน่ึง
เพ่อื ปรับปรงุ แกไข และพัฒนาผลงาน
ในการศึกษาสาระทัศนศิลป เพราะทําใหเกิดทักษะและองคความรู แตการจะประเมินและวิจารณไดดี
3. แฟม สะสมผลงานทศั นศลิ ป มปี ระสทิ ธภิ าพอยา งแทจ รงิ และเปน ประโยชนต อ การศกึ ษา สงิ่ แรกทตี่ อ งกระทาํ คอื การสรา งเกณฑป ระเมนิ
และวิจารณ เพ่ือทําใหการประเมินและวิจารณงานทัศนศิลปมีความถูกตองตามหลักการ ตามหลักวิชา
มิใชขน้ึ อยูก บั อารมณค วามรูส ึก และทําใหผ เู ก่ยี วขอ งทกุ ฝายยอมรับ

ขณะเดียวกัน หลังจากประเมินผลงานแลว จะตองมีการวิจารณผลงานทัศนศิลป เพ่ือท่ีจะไดให
ผูสรางสรรครับทราบความคิด ทัศนะ ความรูสึกของผูอ่ืนท่ีมีตอผลงานท่ีถูกประเมิน ในฐานะท่ีผูเรียน
เปน ผูส รา งสรรคค นหนึ่ง มีประสบการณน อ ย ตองพึงเปด ใจใหกวา ง ต้ังใจรบั ฟงการช้แี นะและนําขอมลู
ที่ไดจากการวิจารณไปพัฒนาผลงานของตนใหมีความกาวหนาในลําดับตอไป ก็จะชวยทําใหการศึกษา
เรยี นรูว ชิ าทัศนศลิ ปป ระสบผลสําเรจ็ ไดเ ปน อยา งดี

๑๐๐

แนวตอบ กจิ กรรมศลิ ปป ฏบิ ัติ 6.2 กิจกรรมที่ 4
1. เพือ่ ใชประกอบการวินจิ ฉัยในการประเมินและวจิ ารณงานทัศนศิลปใ หม คี วามกระจา งชดั และใหผ ลการประเมนิ และวิจารณเปนทย่ี อมรับ
2. การประเมนิ ควบคกู ับการวิจารณแ ละแสดงความคิดเห็นอยา งมเี หตผุ ล มีผลตอ การปรบั ปรุง แกไข และพัฒนาผลงานทศั นศิลปใ หเ จรญิ กา วหนาและมีความสมบรู ณ

ยงิ่ ขึ้น
3. แฟม สะสมผลงาน หมายถงึ แฟม ภาพผลงานทัศนศิลป มีจดุ มุงหมายเพ่ือการจัดเก็บ รวบรวมประวัตแิ ละผลงานทัศนศิลปท่ีเปนช้นิ งาน เชน ภาพพมิ พ

ภาพวาดลายเสน ภาพสีน้าํ หรือภาพถายตัวอยา งผลงานประตมิ ากรรม เปนตน เพ่อื เปนหลกั ฐานใหผูอ ่ืนไดชม หรอื เห็นลกั ษณะของผลงาน ทงั้ นี้ เพือ่ ประโยชน
ในแงก ารนาํ เสนอผลงาน การสมคั รเรียนตอ การสมคั รงาน หรือตดิ ตอในทางธุรกจิ

100 คมู่ อื ครู

กกรระตะตนุ้ Eุน้ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Explore Explain
Engage Expand Evaluate

เปาหมายการเรยี นรู

บรรยายถงึ การเปล่ียนแปลงของงาน
ทัศนศลิ ปของไทยในแตละยคุ สมัย โดยเนน ถงึ
แนวคิดและเน้อื หาของงาน

สมรรถนะของผูเรียน

1. ความสามารถในการคดิ
2. ความสามารถในการใชท กั ษะชีวติ

คุณลกั ษณะอันพึงประสงค

1. มีวินยั
2. ใฝเรยี นรู
3. มงุ ม่ันในการทํางาน
4. รักความเปน ไทย

÷หนว ยที่ กระตนุ้ ความสนใจ Engage

ทศั นศลิ ปข องไทยในแตล ะยุคสมัย ครูใหน กั เรยี นดูภาพผลงานจิตรกรรมฝาผนงั
ผลงานทศั นศลิ ปข องไทยแตล ะยคุ สมยั เปน งานศลิ ปะ เร่อื งรามเกียรต์ิ ในหนงั สอื เรียน หนา 101 จากนั้น
ตัวชี้วัด ครถู ามนักเรยี นวา
ศ ๑.๒ ม.๒/๒ ทถี่ กู สรา งสรรคข น้ึ ในชว งระยะเวลาทแี่ ตกตา งกนั ซงึ่ แสดง
ใหเ หน็ ถงึ ววิ ฒั นาการทางความคดิ ความเชอ่ื คตทิ างศาสนา • จากภาพเปนผลงานทศั นศิลปร ปู แบบใด
■ บรรยายถึงการเปล่ียนแปลงของงานทัศนศลิ ปของไทย (แนวตอบ ภาพวาดจติ รกรรมฝาผนงั )
ในแตล ะยคุ สมยั โดยเนนถงึ แนวคดิ และเนือ้ หาของงาน
• นกั เรียนทราบหรอื ไมว า ผลงานดงั กลาวเปน
สงั คม การเมอื ง การปกครอง และอนื่ ๆ ทง้ั น้ี ผลงานสว นใหญ เรือ่ งราวเกีย่ วกบั วรรณคดไี ทยเรอื่ งใด และ
ผลงานดังกลา วปรากฏอยูท ใ่ี ด
สาระการเรียนรแู กนกลาง จะมีความเจรญิ แถบบรเิ วณทางภาคเหนอื ภาคกลาง และภาค (แนวตอบ วรรณคดีไทยเรอ่ื งรามเกยี รติ์
ตะวันออกเฉียงเหนือ เปนผลงานศิลปะท่ีเกิดจากอิทธิพลของ ภาพวาดจติ รกรรมฝาผนังดงั กลา วปรากฏ
อยูทผ่ี นังระเบียงวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม
■ งานทัศนศลิ ปของไทยในแตละยคุ สมยั พระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ - ฮินดูเปนหลัก ผลงาน กรุงเทพมหานคร)

ทัศนศิลปที่สรางสรรคขึ้นจําแนกไดเปนจิตรกรรม ประติมากรรม • นักเรียนชน่ื ชอบผลงานดังกลาวหรอื ไม
เพราะเหตุใด
และสถาปตยกรรม โดยผลงานแตละสมัยอาจมีการเปลี่ยนแปลง (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเห็น
ไดอยางอิสระ)
รปู แบบใหแ ตกตา งไปจากเดมิ จนกลายเปน รปู แบบเฉพาะของสมยั นน้ั ๆ

ขึ้นมา

๑๐๑

เกรด็ แนะครู

การเรยี นการสอนในหนว ยการเรยี นรนู ี้ ครผู สู อนควรอธบิ ายใหน ักเรยี นเขาใจ
ถงึ พฒั นาการทางดานประวัติศาสตรศลิ ปะของไทยต้ังแตอดตี จนถึงปจ จุบนั เพื่อให
นกั เรยี นสามารถวิเคราะหแนวคดิ วัตถุประสงค รูปแบบของการสรา งสรรคผลงาน
ทัศนศลิ ปของไทยได โดยใชตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปในหนังสือเรียนประกอบ
การเรยี นการสอน หรือครอู าจพานกั เรยี นออกไปชมผลงานทศั นศิลปของไทย
ในยุคสมยั ตางๆ ท่ีมกี ารจดั แสดงไวตามพิพิธภัณฑ หรือหอศลิ ปข องทอ งถิ่น
เพือ่ ใหน ักเรยี นไดเ ห็นการเปลีย่ นแปลงรปู แบบของผลงานทัศนศิลปของไทย
ในยุคสมัยตา งๆ ไดอ ยางใกลช ิดมากยิ่งขึน้ ซงึ่ จะทาํ ใหนักเรยี นสามารถบรรยายถงึ
การเปลีย่ นแปลงของงานทศั นศลิ ปข องไทยในแตล ะยคุ สมยั โดยเนน ถงึ แนวคิด
และเน้ือหาของงานได

คู่มอื ครู 101

กกรระตะตนุ้ Eุ้นnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� า� รรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

ครใู หน กั เรียนดภู าพภาชนะเครอื่ งปน ดินเผา ñ. ¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÅÔ »ŠÊÁÑ¡͋ ¹»ÃÐÇѵÈÔ ÒʵÏ
ลายเขยี นสสี มัยกอนประวตั ิศาสตร ขดุ พบ
ที่บา นเชยี ง จงั หวดั อุดรธานี ในหนังสอื เรียน สมยั กอ นประวตั ศิ าสตรเ ปน ชว งเวลาทมี่ นษุ ยย งั ไมไ ดใ ชต วั อกั ษร การดาํ รงชวี ติ เปน แบบงา ยๆ อาศยั อยตู าม
หนา 102 แลวรวมกนั วิจารณลกั ษณะของลวดลาย ถาํ้ เพงิ ผา ลา สัตว และเกบ็ พชื ผัก ผลไมเปนอาหาร เครอื่ งมอื ทีม่ นษุ ยส มยั นี้สรางสรรคขน้ึ มา กค็ ือ เครอื่ งมอื ตางๆ
และความงดงาม จากน้ันครูถามนกั เรียนวา ท่ที าํ ดว ยหิน กระดกู สัตว ผลงานทัศนศิลปทีจ่ ัดทาํ ข้นึ มงุ ประโยชนใชสอยในชวี ติ เปน หลัก แตก็มบี างสวนที่ทําขน้ึ
เพ่ือใชป ระดับตกแตงรางกายใหส วยงามดว ย ผลงานทศั นศิลปสมัยกอ นประวัติศาสตรแ บงออกเปน
• ลวดลายทเ่ี ขียนบนเคร่อื งปน ดินเผาบา นเชียง ๑.๑ ยคุ หนิ
มลี กั ษณะอยา งไร อยูในชว งระหวา1ง ๒.๕ ลานป - ๔,๐๐๐ ปลวงมาแลว มนุษยในยุคหนิ จะอาศัยเครือ่ งมือหนิ ในการลาสัตว
(แนวตอบ มีลวดลายหลายลกั ษณะ เชน เพ่ือดาํ รงชพี เครอื่ งมอื หินในชวงเริม่ แรกจะเปน ขวานหินแบบกําปน ซ่ึงทําข้ึนอยา งงายๆ ตอ มากม็ กี ารขัดเกลาดา น
ลายโคง ลายอิสระตามจนิ ตนาการ เดยี วกอ น หลงั จากนนั้ กข็ ดั เกลาทงั้ ๒ ดา น จนกระทง่ั พฒั นานาํ ไมม าทาํ เปน ดา ม เพอ่ื ใหใ ชง านไดส ะดวกขน้ึ นอกจาก
ลายกน หอย ลายกา นขด ลายเรขาคณติ ขวานหินแลว ยงั มกี ารนาํ กระดูกสตั วม าทําเปนอุปกรณเครื่องใชอ ีกดวย
เปน ตน) ผลงานที่มีความสําคัญอีกอยางหนึ่งในยุคหิน ก็คือ ผลงาน

สา� รวจคน้ หา Explore ทางดานประตมิ ากรรม การทาํ เคร่อื งปนดินเผา ประเภทหมอ ไห จาน ชาม
ที่ใชในชีวิตประจําวัน เครื่องปนดินเผาเร่ิมแรกจะเปนแบบงายๆ ไมมี
ลวดลาย ตอมาก็ทําใหมีลวดลาย มีทั้งลายเชือกทาบ ลายขูดขีด
ใหน กั เรยี นศกึ ษา คน ควา เกย่ี วกบั ผลงานทศั นศลิ ป ลายเสนโคง บางแหงก็ทําเปนขาตอจากกนหมอลงมา นอกจากนี้
สมัยกอนประวัติศาสตร จากแหลงการเรียนรูตางๆ ก็มีการทําเคร่ืองประดับตกแตงจากหิน กระดูก และเปลือกหอย
เชน หนังสอื เรยี น หอ งสมดุ อนิ เทอรเน็ต เปนตน เปนกําไล ลูกปด จ้ี ฯลฯ ในชวงยุคหินตอนปลาย มนุษยรูจักต้ัง

อธบิ ายความรู้ บา นเรือนเปนหลักแหลง มกี ารเล้ยี งสัตว เพาะปลกู ผูคนในยุคน้นั ได
รูจักสรางสรรคผลงานทัศนศิลปขึ้นมาอีกหลายชนิด ไมวาจะเปนการ
Explain ทาํ เครอ่ื งจักสาน การทอผา การสรา งอปุ กรณเ ครื่องใชทีม่ คี วามประณีต

ใหน กั เรียนรว มกนั อภปิ รายเก่ยี วกับผลงาน และมปี ระสิทธภิ าพมากขึน้
ทัศนศลิ ปสมยั กอ นประวัติศาสตรต ามท่ีไดศ ึกษามา ๑.๒ ยคุ โลหะ
หนาชัน้ เรียน พรอมทงั้ สรุปสาระสําคัญลง ภาชนะเคร่ืองปนดินเผาลายเขียนสี สมัยกอนประวัติศาสตร ขุดพบ
สมุดบนั ทึก จากนัน้ ครูถามนักเรยี นวา เปน จํานวนมากทบ่ี า นเชยี ง จงั หวัดอุดรธานี ลวดลายมีความงดงาม อยใู นชว งระหวา ง ๔,๐๐๐ ป - ๑,๕๐๐ ปล ว งมาแลว
เปน เอกลกั ษณเ ฉพาะ ไดม ีการเปล่ยี นแปลงวสั ดุจากท่เี คยใชหนิ ก็พัฒนามาเปน
• ผลงานทศั นศิลปส มัยกอนประวัติศาสตร
มีลักษณะอยา งไร โลหะ ซ่งึ โลหะทน่ี าํ มาใช เรมิ่ แรกจะใชสาํ ริด (ทองแดงผสมดีบุก) กอ น หลังจากนน้ั กพ็ ัฒนามาใชเ หล็ก การทม่ี นษุ ย
(แนวตอบ ผลงานทัศนศิลปทีส่ รา งข้ึนในสมัย- รูจกั นําโลหะมาใช ไดทาํ ใหเกดิ การเปลย่ี นแปลงอยางรวดเร็วในการสรา งชมุ ชน การสรา งบานแปลงเมอื ง การพัฒนา
กอนประวตั ิศาสตรส วนใหญจะสรางข้ึนมาเพ่ือ เครอื่ งมือเครื่องใช รวมทั้งการสรา งสรรคผลงานทัศนศิลปอ กี ดวย
ประโยชนใ ชสอยในชีวิตประจําวนั เปนหลกั พฒั นาการทสี่ ําคญั ในยคุ โลหะอยางหนึง่ ก็คอื การรูจกั ทาํ แมพิมพ หรือเบา จากหนิ สําหรบั ใชล บั โลหะ คือ
แตก็มีบางสว นท่ีทําขน้ึ เพือ่ ใชประดบั ตกแตง สาํ รดิ เหลก็ ทหี่ ลอมละลาย เพอื่ ขนึ้ รปู เปน เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช เครอ่ื งประดบั ตกแตง ตา งๆ ซง่ึ หลกั การนกี้ ย็ งั คงสบื ทอด
รางกายใหสวยงาม เชน ยุคหิน มกี ารนําหนิ ใชม าอยจู นถงึ ปจ จบุ นั จากหลกั ฐานทพี่ บ มที ง้ั ขวาน มดี ใบหอก เครอ่ื งมอื สบั ตดั กลองมโหระทกึ สาํ รดิ กาํ ไล แหวน
กระดกู และเปลอื กหอยมาทาํ เปน เครอื่ งประดบั ตางหู และอน่ื ๆ นอกจากนี้ ยังมีลกู ปดทาํ จากแกว หนิ คารเ นเลียน (Carnelian) นาํ มารอ ยเปนสายสรอย นับเปน งาน
ประเภทจี้ กาํ ไล ยคุ โลหะ มกี ารทํา ประดิษฐทางทัศนศิลปอีกอยา งหน่งึ ทมี่ ีความงดงามมาก นอกจากนี้ ยังทาํ เครอื่ งประดับดวยโลหะ เชน กําไลสํารดิ ท่ี
เคร่ืองประดับดว ยโลหะ เชน กําไลสาํ ริด มีลวดลายสวยงาม ขุดพบจากแหลงโบราณคดีบา นยางทองใต จังหวดั เชยี งใหม เปน ตน
ท่ีมีลวดลายสวยงาม เปน ตน )
๑๐๒

เกรด็ แนะครู บรู ณาการเช่อื มสาระ
การศึกษาเกีย่ วกบั ทศั นศลิ ปของไทยในแตล ะยุคสมัย สามารถบูรณาการ
ครอู ธิบายเสริมวา สีแดงทีน่ าํ มาใชเขียนลวดลายบนภาชนะเครอื่ งปน ดนิ เผา เช่ือมโยงกับการเรยี นการสอนของกลุม สาระการเรยี นรสู ังคมศึกษา ศาสนา
บา นเชียงเปนสีดินเทศ ซงึ่ เปน ดนิ ท่มี ีสแี ดง หรอื สีน้าํ ตาลเขม ขน เกดิ จากการที่มี และวฒั นธรรม วิชาประวตั ิศาสตรไทย เรือ่ งยคุ สมัยของไทย เพราะงาน-
ออกไซดข องแรเหล็กปะปนอยู ซึง่ ชาวบานเชียงจะนํามาละลายนา้ํ โดยเปนสีที่มี ทศั นศลิ ปในแตละยุคสมัยของไทยมีความแตกตา งกนั ดังนน้ั นกั เรยี นจาํ เปน
คุณสมบัตพิ เิ ศษทีต่ ดิ แนน ทนนาน ตองอาศยั ความรูเกย่ี วกบั ภมู ิหลงั ทางประวตั ิศาสตร จึงจะชวยใหน กั เรียนเขา ใจ
รปู แบบการดาํ เนินชวี ิตและวฒั นธรรมในแตล ะยุคสมัยท่ีสะทอ นออกมา
ในรปู แบบของผลงานทศั นศลิ ปไ ดด ยี ิ่งขน้ึ

นกั เรยี นควรรู

1 เครอื่ งมือหิน เปน เครื่องมือเครอื่ งใช หรอื อาวุธท่มี ีใชก นั มาต้ังแตส มยั -
กอ นประวตั ศิ าสตร ทําจากหนิ แขง็ กะเทาะใหม คี วามคมเพยี งดานเดียว หรือ 2 ดาน
มีรูปรา งแตกตา งกันไปตามลักษณะของการใชงาน เชน ขวานหนิ เคร่ืองมือสบั ตดั
เครอื่ งมือขดุ แทนหนิ บด เปนตน

102 คูม่ อื ครู

กกรระตะตนุ้ E้นุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา อธิบายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Explain
Engage Explore Expand Evaluate

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

ทางดานประติมากรรมเคร่ืองปนดินเผา มีการใช ครใู หน กั เรยี นดภู าพใบเสมาหนิ เลา เรอื่ ง “พมิ พา
ความรูทางดานทัศนศิลปมาสรางสรรคเคร่ืองปนดินเผาให พิลาป” ผลงานทัศนศิลปสมัยประวัติศาสตรกอน-
มีความประณีตและมีความสวยงามมากข้ึนกวาเดิม โดย สโุ ขทยั ในหนงั สอื เรยี น หนา 103 แลว รว มกนั วจิ ารณ
นําเอาดินสีแดงมาเขียนลวดลายลงบนเครื่องปนดินเผา ลักษณะของลวดลายและความงดงามของผลงาน
ทม่ี รี ปู ทรงตา งๆ ลวดลายทอ่ี อกแบบกม็ อี ยา งหลากหลาย จากนั้นครูถามนกั เรยี นวา
ทง้ั ลายเชอื กทาบ ลายเรขาคณติ ลายสเี่ หลยี่ ม ลายวงกลม
ลายกานขด ลายกนหอย เครื่องปนดินเผายุคสําริดที่มีอายุ • นกั เรยี นคิดวา ผลงานทศั นศิลปใ นสมัย-
เกา แกแ ละมคี วามงดงาม ถกู ขดุ คน พบทบ่ี า นเชยี ง อาํ เภอหนองหาน ประวตั ศิ าสตรกอนสโุ ขทัยไดร ับอทิ ธพิ ลมา
จงั หวดั อดุ รธานี จากอารยธรรมใด
ผลงานทศั นศิลปในยุคโลหะอีกประเภทหนง่ึ ทส่ี ํารวจพบ (แนวตอบ ผลงานทศั นศิลปใ นสมยั -
ก็คือ ผลงานดานจิตรกรรม เปนภาพเขียนสีสมัยกอน ประวัติศาสตรก อ นสุโขทัยไดรบั อิทธพิ ล
ประวัติศาสตร โดยผูคนสมัยนั้นนําสีแดงมาเขียนเปน ลูกปดแกวโมเสกรูปใบหนาสุริยเทพ ถูกคนพบที่อําเภอคลองทอม มาจากอารยธรรมอนิ เดยี ผา นทางศาสนา
รปู ตา งๆ เชน คน ฝามือ สตั ว เครื่องใช รูปเรขาคณิต จังหวัดกระบี่ เปนผลงานในยคุ โลหะ พราหมณ - ฮินดูและพระพุทธศาสนา รวมทั้ง
ไดรบั เอารปู แบบศิลปะอินเดยี และศลิ ปะขอม
เปนตน โดยเขียนไวตามหนาผา ผนังถํ้า ภาพเขียนสีท่ีสําคัญถูกคนพบที่ผาแตม ผาหมอนนอย อําเภอโขงเจียม เขามาประยกุ ตใ ชในการสรางสรรคผ ลงาน
จงั หวัดอุบลราชธานี ถํ้าผหี วั โต อําเภออาวลึก จงั หวัดกระบ่ี อกี ดว ย เชน การสรางสถูป เจดีย การสราง
พระพทุ ธรูป เปน ตน )
ò. ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔŻʊ ÁÑ»ÃÐÇµÑ ÈÔ ÒʵÃʏ ÁÂÑ ¡‹Í¹ÊØ⢷ÑÂ

ดินแดนประเทศไทยเขาสูสมัยประวัติศาสตรเมื่อ พ.ศ. ๑๑๘๐ โดยใชหลักฐานจากอายุของตัวอักษร สา� รวจคน้ หา
บนจารึก ซึ่งพบที่ปราสาทเขานอย จังหวัดสระแกว เปนหลัก ผลงานทัศนศิลปสมัย
Explore

ประวตั ศิ าสตรในชว งสมยั กอ นสโุ ขทยั น้ี มกี ารเปลย่ี นแปลงของผลงานทง้ั ในดา นแนวคดิ ใหน ักเรียนแบงกลมุ ออกเปน 4 กลมุ ศกึ ษา
และเนอ้ื หาของงานไปจากทเี่ คยเปน มา อนั เนอ่ื งมาจากการไดร บั อทิ ธพิ ลจากอารยธรรม คน ควา เกยี่ วกบั ผลงานทศั นศลิ ปส มยั ประวตั ศิ าสตร-
ภายนอก คอื อารยธรรมอนิ เดยี ผานทางศาสนาพราหมณ - ฮินดู และพระพุทธศาสนา กอนสุโขทยั จากแหลงการเรยี นรตู างๆ เชน
ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานเพื่อแสดงออก1ถึงความศรัทธาในศาสนาขึ้นมาอยาง หนงั สอื เรียน หอ งสมุด อินเทอรเนต็ เปน ตน
มากมาย รวมท้ังไดรับเอารูปแบบศิลปะอินเดีย ศิลปะขอม เขามาประยุกตใชในการ ตามหัวขอ ทคี่ รกู ําหนดให ดงั ตอ ไปน้ี
สรา งสรรคผลงานอกี ดว ย
สมัยประวัติศาสตรสมัยกอนสุโขทัยจะแบงเร่ืองราวการสรางสรรคผลงาน กลุมที่ 1 ผลงานทศั นศิลปสมยั ทวารวดี
ทศั นศลิ ปไปตามแตล ะอาณาจักรได ดังน้ี กลุมที่ 2 ผลงานทศั นศิลปสมัยลพบุรี
๒.๑ สมยั ทวารวดี (พุทธศตวรรษที่ ๑๑ - ๑๖) กลุม ท่ี 3 ผลงานทัศนศลิ ปส มยั เชยี งแสน
สันนิษฐานวามีศูนยกลางของวัฒนธรรมอยูแถบเมืองนครชัยศรี จังหวัด
นครปฐม แตผลงานทัศนศิลปแบบทวารวดีจะปรากฏหลักฐานกระจายอยูท่ัวประเทศ และสมัยลา นนา
ซ่ึงจากการสํารวจทางดานโบราณคดี ไดพบซากเมืองที่เปนศูนยกลางศาสนาของ กลุมท่ี 4 ผลงานทศั นศิลปส มยั ศรวี ิชัย

ชุมชนในสมัยทวารวดีกระจายอยูหลายแหงในพื้นที่ตอนกลางของประเทศ เชน ที่ ใบเสมาหินสลักเลา เร่ือง “พมิ พา-
ตาํ บลคบู วั จงั หวดั ราชบรุ ี ตาํ บลพงตกึ จงั หวดั กาญจนบรุ ี เมอื งพระรถ จงั หวดั ชลบรุ ี พิลาป” สมัยทวารวดี ปจจุบันจัด
แสดงอยูภายในพิพิธภัณฑสถาน-
เมืองอูตะเภา จงั หวัดชัยนาท เปนตน แหง ชาติ จงั หวดั ขอนแกน

๑๐๓

แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETิด นักเรียนควรรู

รูปแบบศิลปะพืน้ เมืองในดินแดนไทยกอนสมยั สโุ ขทัยมกี ารเปล่ียนแปลง 1 รปู แบบศลิ ปะอินเดีย เปน แมบทของศลิ ปะตะวันออกท้งั หมด การศกึ ษา
ครั้งใหญเนือ่ งจากปจ จัยในขอ ใด ประวัติศาสตรศิลปะตะวนั ออกตอ งเร่ิมจากความเขา ใจในลกั ษณะวฒั นธรรม
ความคดิ ตามแบบของอนิ เดียกอน โดยเฉพาะประเดน็ ที่สําคัญทสี่ ุด คอื ศลิ ปะ
1. ชาวอาหรบั เดินทางเขา มา อนิ เดยี มีรากฐานทม่ี ิใชมาจากศาสนาเดยี ว แตอินเดยี เปน แหลงรวมของหลากหลาย
2. การคน พบวิธีหลอมโลหะ ศาสนา เชน ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู พระพทุ ธศาสนา ศาสนาเชน เปน ตน
3. ไดรับอิทธิพลอารยธรรมอินเดยี ซง่ึ ผลงานศิลปะกจ็ ะมคี วามเช่อื ทางศาสนาผสมผสานอยู
4. ชุมชนขยายตวั กอตั้งเปน รฐั
มุม IT
วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 3. เพราะรูปแบบศิลปะพ้นื เมืองในดินแดนไทย
นกั เรยี นสามารถศึกษาเพมิ่ เตมิ เกีย่ วกบั พัฒนาการในยคุ โลหะ ไดจาก
เกดิ การเปล่ยี นแปลง เน่ืองจากไดร ับอิทธพิ ลจากอารยธรรมอนิ เดยี ซึ่งมี http://www.thaiheritage.org
พัฒนาการสงู กวา วฒั นธรรมชนพ้ืนเมือง เทคนคิ วธิ กี าร และรปู แบบผลงาน
ศิลปะจึงนิยมทาํ ตามอยางอนิ เดยี โดยเฉพาะผลงานศิลปกรรมที่แสดงออก
ถึงความเชอ่ื และความศรทั ธาทางศาสนา

ค่มู อื ครู 103

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ใหน กั เรยี นกลุมท่ี 1 และกลมุ ที่ 2 สง ตวั แทน รูปแบบของผลงานทัศนศิลปสมัยทวารวดีในดานแนวคิดและ
ออกมาอธบิ ายความรูเ กี่ยวกบั ผลงานทศั นศิลป เนื้อหา สวนใหญจะเกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท รูปแบบ
สมัยทวารวดแี ละสมยั ลพบุรีตามทไี่ ดศกึ ษามา ลักษณะสะทอนถึงการไดรับอิทธิพลมาจากศิลปะอินเดีย แตก็เปลี่ยนแปลง
หนา ช้ันเรยี น พรอ มทงั้ ใหน กั เรยี นสรปุ สาระสาํ คญั รูปแบบไปบางจนมีเอกลักษณเปนของตนเอง ผลงานท่ีพบสวนใหญจะเปน
ลงสมดุ บนั ทกึ จากนนั้ ครูถามนกั เรียนวา ดานประติมากรรม เชน ธรรมจักรศิลากับกวางหมอบ เสาหินแปดเหลี่ยม
ใบเสมา พระพุทธรูปท่ีทําจากสําริด ศิลา ลักษณะเดนของพระพุทธรูปสมัย
• ผลงานทัศนศิลปส มยั ทวารวดีสว นใหญเปน ทวารวดีจะมีพระเกตุมาลาเปนตอมสัน้ ไมม ไี รพระศก พระโอษฐแ บะ จีวรบาง
ผลงานทศั นศลิ ปใ นรูปแบบใด แนบตดิ กบั พระองค ในสว นของสถาปต ยกรรมสมยั ทวารวดี มกั ใชก ารกอ อฐิ ถอื ปนู
(แนวตอบ รปู แบบผลงานทัศนศิลปส มยั ไมนิยมกอดวยศิลาแลง รูปสัณฐานของเจดียจะทําเปนรูปเหล่ียม องคสถูป
ทวารวดีสว นใหญจะเปน ผลงานทเ่ี กี่ยวเนอ่ื ง ทําเปนรปู ระฆังควํา่ มียอดเต้ยี เชน พระปฐมเจดยี  (องคเดมิ ) เจดยี จ ลุ ประโทน
กบั พระพุทธศาสนา นิกายเถรวาท สะทอน จงั หวัดนครปฐม เปน ตน
อทิ ธิพลของศิลปะอินเดียแตก ็พัฒนารปู แบบ พระพุทธรูปปางนาคปรกสมัยทวารวดี ถูกคนพบท่ี
จนเปน เอกลกั ษณข องตนเอง ผลงานสว นใหญ วดั ประดทู รงธรรม จังหวดั พระนครศรอี ยธุ ยา พุทธลกั ษณะ ๒.๒ สมัยลพบรุ ี (พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒ - ๑๘)
ท่ีพบจะเปนผลงานดา นประตมิ ากรรมและ ไดรบั แบบอยางมาจากศิลปะอนิ เดีย
สถาปต ยกรรม เชน พระปฐมเจดีย (องคเ ดิม) ลพบุรี หรือละโวเปนอาณาจักรท่ีมีความเจริญตอเน่ือง
เจดียจุลประโทน จังหวัดนครปฐม เปนตน ) มาอยางยาวนาน มีพื้นที่ครอบคลุมหลายจังหวัดในประเทศไทย ลพบุรีเปนอาณาจักรที่ไดรับวัฒนธรรมหลายชาติ
ผสมกนั ทง้ั จากอินเดีย ขอม และทวารวดี ชว งแรกลพบุรนี ับถือพระพุทธศาสนานกิ ายเถรวาทตามอยา งอาณาจกั ร
• ผลงานทัศนศลิ ปส มยั ลพบุรีเหมอื น หรอื ทวารวดี ผลงานทัศนศิลปท่ีสรางสรรคข้ึนท่ีสํารวจพบเปนพระพุทธรูปทําจากสําริด ศิลา รวมท้ังธรรมจักรศิลา
แตกตางกับผลงานทัศนศิลปสมยั ทวารวดี ซ่ึงมีอยูเปนจาํ นวนมาก
อยา งไร แตภ ายหลงั เมอื่ ลพบรุ ตี กอยภู ายใตอ ทิ ธพิ ลของขอม กส็ ง ผลใหพ ระพทุ ธศาสนานกิ าย
(แนวตอบ ผลงานทัศนศิลปสมัยลพบรุ ี มหายานและศาสนาพราหมณ - ฮินดูเขามามีบทบาทแทนที่ ผลงานทัศนศิลปที่สรางขึ้น
ในชว งแรกยงั มคี วามคลา ยคลงึ กบั สมยั ทวารวดี ในชวงหลงั ไมว า จะเปนดา นประติมากรรม หรอื สถาปต ยกรรมก็เปล่ียนแปลงไปจากเดิม
แตในชว งหลงั เมอ่ื ลพบุรีตกอยูภายใตอิทธพิ ล สะทอนใหเห็นการไดรับอิทธิพลของศิลปะขอมมาอยางเดนชัด ผลงานที่สําคัญ
ของขอม สงผลใหพ ระพุทธศาสนา เชน พระพุทธรปู ทรงเครื่องปางนาคปรก พระปรางคส ามยอด ปรางคแ ขก
นิกายมหายานและศาสนาพราหมณ - ฮินดู จังหวัดลพบุรี ปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมา
ไดเขา มามีบทบาทมากขึ้น ทําใหผ ลงาน ปราสาทหินพนมรุง จังหวัดบุรีรัมย ประติมากรรมรูป
ทศั นศิลปใ นชว งหลงั ไมว า จะเปนผลงานดาน พระโพธสิ ัตวอ วโลกิเตศวร ประติมากรรมรปู พระนารายณ
ประติมากรรม หรือสถาปตยกรรมลวน รูปแกะสลักพระพรหมบนแผ1นศลิ า เปน ตน
สะทอนใหเห็นศิลปะขอมอยา งชัดเจน เชน ๒.๓ สมยั เชียงแสนและสมยั ลานนา
พระพุทธรูปทรงเคร่ืองปางนาคปรก (พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒ - ๒๕)
พระปรางคส ามยอด ปรางคแ ขก แตเดิมมีศูนยกลางอยูในเขตอําเภอเชียงแสน
จงั หวัดลพบรุ ี เปน ตน ) จังหวัดเชียงราย มีเขตอิทธิพลอยูบริเวณทางภาคเหนือ
ตอนบน จนกระท่ังถึงชวงพุทธศตวรรษท่ี ๑๙ สมัย
พระยามังรายมหาราช จึงไดทรงยายราชธานีมาสรางข้ึน
ใหมท่ีเมืองนพบุรีศรีนครพิงคเชียงใหม และกอต้ังเปน ปราสาทหินพนมรุง อําเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดบุรีรัมย เปน
อาณาจกั รลานนา ปราสาทหนิ ทมี่ คี วามงดงามมากทสี่ ดุ แหง หนงึ่ ในดนิ แดนสยามประเทศ

๑๐๔

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครูอธบิ ายเพม่ิ เตมิ เก่ียวกบั ผลงานทศั นศิลปของขอมวาเปนการรบั เอาแบบอยาง
เทวาลัยของฮนิ ดูมาปรับเปลีย่ น เชน การมีพระปรางคห ลายองค พระปรางค การสรางสรรคผลงานทศั นศิลปข องไทยไดร บั อิทธิพลจากเร่อื งใดมากที่สดุ
แบบนครวัดมพี ระพักตรข ององคเทพ กลายเปนเอกลักษณใ นศิลปะขอม นางอัปสร 1. ความเชื่อ ความศรทั ธาทางพระพุทธศาสนา
ท่มี ใี บหนากวา ง มีขากรรไกรสะทอ นลกั ษณะคนพน้ื เมอื ง เปน ตน 2. แนวความคดิ สรางสรรคของศิลปน
3. อทิ ธิพลจากอนิ เดยี จีน และศรลี ังกา
นกั สนุ ทรยี ศาสตรไ ดใ หความเหน็ วา “ปราสาทหินในอารยธรรมขอมมีความงาม 4. รปู แบบ เทคนิค วสั ดุ อปุ กรณจ ากตะวนั ตก
บนความแข็งกระดา งอยา งทไ่ี มเ คยปรากฏทีใ่ ดมากอ น”
วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะอิทธพิ ลท่มี ีผลตอการสรา งสรรค
นักเรยี นควรรู
ผลงานทัศนศิลปของไทยมีอยูหลายปจ จยั ดวยกัน แตปจ จยั ทีเ่ ดน ชดั ที่สุด
1 สมัยเชยี งแสน เปน ชือ่ เดิมทใี่ ชเรียกศิลปกรรมในภาคเหนอื สมเดจ็ ฯ กรม- คอื ปจจยั ดานความเชอ่ื ความศรัทธาทางพระพุทธศาสนา เพราะผลงาน
พระยาดาํ รงราชานุภาพทรงกําหนดขึ้น โดยอางอิงจากเอกสารประเภทตาํ นานวา ทศั นศิลปของไทยในแตละยคุ สมัยลว นสรางขึน้ เพ่ือแสดงออกซ่ึงความ
มีเมอื งเชยี งแสนเปนราชธานีและทรงกําหนดอายุศลิ ปะเชียงแสนวา มมี าตง้ั แต ศรทั ธาตอ พระพุทธศาสนา เชน วดั สถปู เจดยี  พระพุทธรปู ภาพจิตรกรรม
ราวพทุ ธศตวรรษที่ 16 ปจ จบุ นั เปลย่ี นมาเรยี กวา “ศลิ ปะลา นนา” ตามชอื่ อาณาจกั ร เปน ตน

104 ค่มู ือครู

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

ลักษณะศิลปะสมัยเชียงแสน เปนผลงานที่แสดงถึงศิลปะไทยคอนขาง ใหน กั เรยี นกลมุ ที่ 3 และกลมุ ที่ 4 สงตวั แทน
ชดั เจน มกี ารออกแบบสรา งสรรคผ ลงานดว ยความงดงามทเ่ี ปน เอกลกั ษณเ ฉพาะตวั ออกมาอธบิ ายความรูเก่ียวกับผลงานทัศนศลิ ป
ซงึ่ อิทธิพลของศิลปะสมยั เชียงแสนไดส ืบทอดสง ตอ มายังสมัยลานนาดวย สมัยเชียงแสนและสมัยลา นนา และสมัยศรวี ิชยั
ผลงานทางดานทัศนศิลปสมัยเชียงแสนสะทอนถึงการไดรับอิทธิพล ตามทไ่ี ดศึกษามาหนาช้ันเรียน พรอมท้งั ให
การนบั ถอื พระพทุ ธศาสนานกิ ายเถรวาท ลกั ษณะผลงานทางดา นประตมิ ากรรม นกั เรียนสรปุ สาระสาํ คญั ลงสมดุ บันทกึ จากนั้น
สมัยเชียงแสนรุน ๑ พระพุทธรูปจะมีพระวรกายอวบอวน พระพักตรกลม ครูถามนกั เรียนวา
คลายผลมะตูม พระขนงโกง พระนาสิกโคงงุม พระโอษฐแ คบเล็กเสมอื น
ย้ิมเล็กนอย พระหนุเปนปม พระรัศมีเหนือเกตุมาลาเปนดอกบัวตูม • ผลงานศลิ ปะยคุ แรกทแี่ สดงถงึ ลกั ษณะเฉพาะ
เสนพระศกขมวดพระเกศาใหญ พระอุระนูน ชายสังฆาฏิส้ัน แบบไทยอยางชดั เจน เริม่ ตนในสมยั ใด
ทาํ เป1น ชายธง หรอื เปน เขย้ี วตะขาบ สว นใหญส รา งเปน ปางมาร- (แนวตอบ ศลิ ปกรรมสมยั เชยี งแสนเปน
วิชัยขัดสมาธิเพชร ฐานท่ีรององคพระมีท้ังทําเปนกลีบบัว จุดเร่ิมตน ของศิลปกรรมสมัยประวตั ิศาสตร
ประดับและมีลักษณะแบบฐานเปนเขียงที่ไมมี ของไทยทม่ี ีลักษณะรปู แบบทัศนศลิ ปบง บอก
ดอกบัวรองรบั ลกั ษณะเชือ้ ชาตแิ ละวิถชี ีวิตของไทย
สวนพระพุทธรูปสมัยเชียงแสนรุน ๒ อยา งชัดเจน เปนผลงานทศั นศลิ ปท ี่สะทอน
หรอื สมยั ลา นนา หรอื สมยั เชยี งใหม ซงึ่ ไดร บั อทิ ธพิ ล อทิ ธิพลของพระพุทธศาสนา นิกายหินยาน
ของศิลปะสุโขทัยเขามาผสมผสาน พระพักตร พระบรมธาตุดอยสุเทพ เปนสถูปเจดียแบบเชียงแสนผสมแบบลังกา และพระพุทธศาสนา นกิ ายมหายาน
เปนรูปไข พระวรกายอวบอวน พระอุระนูน พระรัศมี ตัง้ อยบู นดอยสเุ ทพ จงั หวัดเชยี งใหม นิยมสรา งพระพทุ ธรูปดว ยสําริด รวมท้ัง
นิยมสรา งดว ยแกวและหินสี พระพทุ ธรูป
ทําเปนเปลวเพลิง ขมวดพระเกศาเล็ก ชายสังฆาฏิยาวจรดพระนาภี มักทําเปนแบบ สมยั เชียงแสนรนุ แรกจะมีลักษณะคลายคลงึ
ขัดสมาธิราบ กบั พระพทุ ธรปู แบบปาละของอินเดยี สวน
ทางดานสถาปตยกรรม เปนศิลปะเชียงแสนที่สรางขึ้นในชวงหลังสมัย ทศั นศิลปเ ชยี งแสนรนุ หลังเร่มิ ปรากฏ
อาณาจักรลา นนา ผลงานเดน ๆ เชน เจดียว ดั ปาสกั จงั หวดั เชยี งราย เจดียว ัดเจด็ ยอด พระพุทธรูปทรงเครือ่ ง)
(วดั โพธาราม) จงั หวดั เชยี งใหม พระธาตลุ าํ ปางหลวง จังหวัดเชียงราย พระบรมธาตุ-
ดอยสเุ ทพ จงั หวัดเชยี งใหม เปนตน
๒.๔ สมยั ศรวี ิชัย (พทุ ธศตวรรษที่ ๑๓ - ๑๙)
สันนิษฐานวามีศูนยกลางอยูตั้งแตปลายคาบสมุทรมลายูจนถึง
เกาะชวาและสมุ าตรา รวมไปถงึ บรเิ วณภาคใตข องประเทศไทย โดยเฉพาะ
ที่เมืองไชยา จังหวัดสุราษฎรธานี เนื่องจากมีการคนพบสถาปตยกรรม
ท่สี รางดวยอิฐเกา แกและคนพบประตมิ ากรรมที่ไดร ับอทิ ธพิ ลมาจากอินเดีย
ผลงานทางดานทัศนศิลปของอาณาจักรศรีวิชัยเทาที่มีอยู จะเปนผลงาน
ทางดา นพระพทุ ธศาสนา ทง้ั นกิ ายมหายานและนกิ ายเถรวาท ผลงานทเ่ี ดน ๆ เชน
พระบรมธาตุไชยา พระพทุ ธรูปปางนาคปรกสาํ รดิ ปางมารวชิ ัย ประตมิ ากรรมรปู
พระโพธสิ ตั วอ วโลกเิ ตศวร เทวรปู พระนารายณ พระพมิ พ-
พระโพธสิ ตั วอวโลกิเตศวร ศิลปะสมยั ศรวี ิชัย ถกู คน พบท่อี าํ เภอไชยา ดินดิบ เปน ตน
จงั หวัดสรุ าษฎรธานี

๑๐๕

แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETดิ เกรด็ แนะครู

ผลงานทัศนศิลปสมัยเชยี งแสนที่มีความโดดเดนและเปน แบบอยา งในการ ครแู นะนาํ ใหน ักเรยี นศกึ ษาเพ่ิมเติมเกย่ี วกบั ผลงานทางดานทศั นศิลป
สรา งสรรคผ ลงานศลิ ปะในยุคตอๆ มา คอื สิ่งใด สมัยเชยี งแสน โดยนกั เรยี นอาจศกึ ษาจากหนงั สือ “ศิลปะสมัยเชียงแสน ซึง่ จัดพมิ พ
โดยกรมศลิ ปากร และนาํ ชมพพิ ิธภัณฑสถานประจําชาติเชยี งใหม” หรืออาจหา
1. สถูป เจดีย ขอมูลเพ่ิมเตมิ จากสื่ออินเทอรเ นต็ เพอ่ื เปน การเสริมเพมิ่ พูนความรขู องนกั เรียน
2. พระพทุ ธรปู
3. จติ รกรรมฝาผนงั นักเรยี นควรรู
4. งานไมแ กะสลกั
1 ปางมารวชิ ัย ในพระอริ ยิ าบถประทบั นั่งขัดสมาธิราบ พระหตั ถซายวางหงาย
วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะผลงานทศั นศิลปสมยั เชยี งแสนทไี่ ด บนพระเพลา พระหัตถข วาวางคว่ําทพ่ี ระชานุ นิ้วพระหัตถช้พี ระธรณี ในบางคร้ัง
สวนฐานพระพทุ ธรูปอาจตกแตงดวยประตมิ ากรรมนนู ตํ่า หรือนนู สูง รปู พระยามาร
รับการยกยองและชืน่ ชมมาก ก็คอื พระพทุ ธรปู ซึ่งเปนแบบอยางใหชางไทย พรอ มพลพรรคและพระแมธรณบี ีบมวยผม
ยุคตอ ๆ มา นําไปใชเปน แนวทางในการสรางสรรคผ ลงาน โดยพระพทุ ธรปู
จะมพี ระวรกายอวบอว น พระอรุ ะนนู พระพักตรกลม พระขนงโกง
พระนาสิกงมุ พระโอษฐย้มิ เล็กนอ ย พระหนเุ ปน ปม พระรศั มเี หนือพระเกตุ-
มาลาเปน ดอกบวั ตูม หรอื เปลวรศั มี

คู่มือครู 105

กกรระตะตนุ้ Eุ้นnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

ครูตงั้ ประเดน็ ถามนักเรยี นวา ó. ¼Å§Ò¹·ÑȹÈÔŻʊ ÁÂÑ ÊØ⢷ÑÂ
• “รงุ อรณุ แหง ความสขุ ” หมายถงึ ยคุ สมยั ใด
ศิลปกรรมสมัยสุโขทัยเร่ิมตนต้ังแตเม่ือพอขุนศรีอินทราทิตยสถาปนากรุงสุโขทัยเปนอิสระไมขึ้นแกขอม
ของไทย เมื่อราว พ.ศ. ๑๘๐๐ หลังจากน้ันก็มีการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปขึ้นมาอยางมากมาย แตเดิมนั้นสุโขทัยไดรับ
(แนวตอบ สมัยสโุ ขทัย มาจากคําวา สขุ + อุทยั อทิ ธพิ ลการนบั ถอื ศาสนาและแบบอยา งศลิ ปกรรมจากพวกขอม ตอ มาจงึ ไดส รา งผลงานทศั นศลิ ปในพระพทุ ธศาสนา
ซึง่ สอดคลองกบั การเปนราชธานแี หงแรก นิกายเถรวาทลทั ธิลังกาวงศ มกี ารออกแบบสรา งงานทัศนศลิ ปท ี่มเี อกลักษณเ ฉพาะเปน ของตนเอง ท่ีถอื วา มีความ
ของไทย เสมอื นเปน “รุงอรณุ ” หรอื จุดเร่มิ ตน งดงามมากที่สดุ สมัยหน่งึ ของไทย โดยเฉพาะพระพทุ ธรูปและสถูปเจดยี ต า งๆ
ของความเจรญิ สันตสิ ขุ ของไทยตราบจนถงึ มรดกศิลปกรรมสมัยสุโขทัย เปนผลงานทัศนศิลปท่ีมีคุณคาและมีลักษณะท่ีเปนเอกลักษณเฉพาะตัว
ทกุ วันน)้ี ท้งั ในดา นแนวคดิ รูปแบบ และเน้อื หา ซ่งึ สามารถจาํ แนกผลงานในแตล ะดา นได ดงั น้ี

สา� รวจคน้ หา Explore ๓.๑ ดา นจิตรกรรม
ในสมยั สุโขทัย ภาพจติ รกรรมมีทัง้ ภาพลายเสนและภาพเขยี นสี โดยเฉพาะการเขยี นภาพลายเสน สลักบน
แผน หนิ ชนวน ประดบั มณฑปวัดศรชี ุม จังหวดั สุโขทัย เปน ภาพชาดกที่ไดร บั อทิ ธิพลจากศิลปะลงั กา โดยเฉพาะรปู
ใหน กั เรยี นศึกษา คน ควา เกยี่ วกบั ผลงาน เทวดาจะมีลกั ษณะใกลเ คยี งกบั ศิลปะของลงั กาเปน อยางมาก
ทัศนศลิ ปส มยั สโุ ขทยั ในดา นจติ รกรรม สาํ หรบั จติ รกรรมฝาผนงั นน้ั จะแตกตา งไปจากภาพลายเสน สที ่ีใชเ ปน สแี บบดาํ แดง ทเี่ รยี กวา “สเี อกรงค”
ประติมากรรม และสถาปตยกรรม จากแหลง (Monochrome) ภาพเขียนที่สําคัญ คือ ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระพุทธรูปปางมารวิชัย ในเจดียวัดเจดียเจ็ดแถว
การเรียนรูตา งๆ เชน หนงั สือเรยี น หอ งสมุด อําเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย ซ่ึงเปนภาพท่ีไดรับอิทธิพลมาจากศิลปะอินเดีย ลังกา และเขมรผสมผสานกัน
อนิ เทอรเนต็ เปน ตน แตก ม็ ลี ลี าลายเสน ทม่ี คี วามออ นชอ ยตามแบบฉบบั ของศลิ ปะสโุ ขทยั แฝงอยดู ว ย โดยเปน ภาพอดตี พระพทุ ธเจา ประทบั
นง่ั เรยี งเปน แถว ๒๘ พระองค มภี าพเทวดาและกษตั รยิ นง่ั หอ มลอมสลบั กันไป สที ่ีใชม สี ดี ําและสแี ดงเปน สวนใหญ
อธบิ ายความรู้ ๓.๒ ดา นประตมิ ากรรม
Explain 1

ครนู ําภาพผลงานจิตรกรรม ประติมากรรม ผลงานทางดานประติมากรรมที่สําคัญในสมัยสุโขทัย ไดแก การทําเคร่ืองสังคโลกและการสราง
และสถาปต ยกรรมท่เี กิดข้นึ ในสมัยสโุ ขทยั มาให พระพุทธรูป ทางดานการทําเคร่ืองสังคโลกถือเปนผลงานการสรางสรรคที่พัฒนาขึ้นมาใหม นอกเหนือจากการทํา
นกั เรยี นดู จากนนั้ ครถู ามนกั เรียนวา เครื่องปน ดนิ เผาที่มอี ยูเ ดิม โดยไดร บั การถา ยทอดวทิ ยาการมาจากประเทศจีน เครอ่ื งสังคโลกจดั ทําขน้ึ
เพ่ือเปนเครื่องใชสอยในชีวิตประจําวัน ประดับตกแตงศาสนสถานและสงออกไปจําหนายยัง
• ลักษณะท่โี ดดเดน ของงานจิตรกรรม ตา งประเทศ โดยมากทาํ เปน จาน ชาม ไห แจกนั ตกุ ตา เครอื่ งตกแตง ทมี่ เี นอื้ ละเอยี ด เชน
ประติมากรรม และสถาปตยกรรมที่เกิดขึน้ รูปชา งศึก ตกุ ตา เจดยี  เปน ตน โดยสว นใหญจ ะมีสีนํ้าตาล สนี าํ้ ตาลปนสีเหลอื ง
ในสมัยสุโขทยั คอื ส่ิงใด สเี ขียว สีเขียวไขกา และสขี าวทบึ
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเห็น สาํ หรบั ผลงานการสรา งพระพทุ ธรปู สว นใหญใ นสมยั สโุ ขทยั
ไดอ ยา งอสิ ระ) นิยมสรางพระพทุ ธรปู ๔ อริ ิยาบถ คอื น่งั นอน ยนื และเดิน
มีพระพักตรรูปไข น่ิงสงบ แยมพระโอษฐเล็กนอย สะทอนถึง
• ผลงานที่เกิดข้ึนในสมัยสโุ ขทัยจะสะทอน สภาวะแหงปติสุขอันมีอยูภายในอยางสมบูรณ หลังจากทรง
แนวคิดในเร่ืองใดเปน หลกั บรรลสุ มั มาสมั โพธญิ าณ พระพทุ ธรปู ทเ่ี ปน เอกลกั ษณเ ดน ของ
(แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็ ศิลปะสุโขทัย คือ พระพทุ ธรูปปางลลี า
ไดอ ยา งอิสระ)
เคร่ืองสังคโลกของสุโขทัย มีท้ังทําเปนเคร่ืองใชสอยและใชประดับ
ตกแตง

๑๐๖

นกั เรยี นควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
1 เครื่องสงั คโลก สนั นษิ ฐานวา มาจากคาํ วา “ซอ งโกลก” ซงึ่ หมายถึง เตาเผา
แผนดินซอ ง เนอ่ื งจากสโุ ขทยั ไดร ับเทคนคิ การทําเคร่ืองสงั คโลกมาจากประเทศจีน ขอ ใดกลาวถึงลักษณะของพระพุทธรปู สมัยสโุ ขทัยไดอ ยา งถูกตอ ง
1. พระรศั มที าํ เปนเปลว ขมวดพระเกศาเลก็ พระพักตรร ูปไข พระขนงโกง
ปจ จบุ นั เคร่ืองสงั คโลกเปนสินคา สงออกท่สี าํ คญั ของไทยและเปน หัตถกรรม
ของจังหวดั สุโขทยั เครือ่ งสังคโลกของจังหวดั สโุ ขทยั จะใชดนิ เน้อื แกรง พระนาสิกงมุ พระโอษฐยิ้มเล็กนอย
(Stoneware) และใชอณุ หภมู ใิ นการเผาสงู ประมาณ 1,150 - 1,280 องศาเซลเซยี ส 2. พระเกศมาลาเปน ตอ มสน้ั พระพักตรร ูปไข พระขนงโกง พระนาสกิ งุม
นิยมปน ข้นึ เปน ภาชนะ เครอื่ งใช และเคร่อื งประดบั อาคารตา งๆ
พระโอษฐย ิม้ เลก็ นอย
มมุ IT 3. พระเกศมาลาเปน ตอ มสัน้ ไมม ีไรพระศก พระโอษฐแบะ จวี รแนบ

นกั เรียนสามารถศึกษาเพิม่ เตมิ เกยี่ วกบั ศิลปกรรมสมัยสโุ ขทยั ไดจ าก พระวรกาย
http://www.youtube.com โดยคน หาจากคําวา ประวัติศาสตรศลิ ปะสโุ ขทยั หรือ 4. พระพกั ตรร ปู ไข พระวรกายอวบอวน พระอรุ ะนูน พระรัศมที ําเปน
สโุ ขทยั
เปลวเพลงิ และขมวดพระเกศาเลก็
106 คมู่ อื ครู
วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะพระพุทธรูปสมยั สุโขทัยมีพุทธลกั ษณะ

เฉพาะที่โดดเดนและงดงาม โดยพุทธลักษณะท่ีเห็นไดเดนชัด คอื มีรัศมที ํา
เปนเปลว ขมวดพระเกศาเลก็ พระพกั ตรรูปไข พระขนงโกง พระนาสกิ งุม
พระโอษฐอ มย้ิมเล็กนอย พระอังสาใหญ บน้ั พระองคเ ล็ก ครองจีวรหมเฉยี ง
ชายจีวรยาวลงมาถึงพระนาภี ปลายเปน ลายเข้ยี วตะขาบ

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

นอกจากพระพุทธรูปสําริดแลว ในสมัยสุโขทัยยังนิยมทําพระพุทธรูปปูนปนดวย มีท้ังพระพุทธรูปนูนสูง ใหน กั เรียนรวมกันอภิปรายเก่ยี วกับผลงาน
ทัศนศลิ ปสมยั สุโขทยั ในดา นจิตรกรรม
ประดบั อาคารพทุ ธสถาน เชน พระพุทธรูปนูนสูงปางลีลาทีว่ ัดตระพังทองหลาง จงั หวดั สโุ ขทัย พระพทุ ธรูปปนู ปน 1 ประติมากรรม และสถาปตยกรรมตามท่ไี ดศึกษา
มาหนาชนั้ เรยี น พรอมทัง้ ใหนักเรยี นสรปุ สาระ
แบบลอยตวั เชน พระอจนะ วดั ศรีชมุ พระอัฏฐารส วัดสะพานหิน พระพทุ ธรปู ปูนปน รอบพระเจดยี ใหญ วัดชางลอม สาํ คัญลงสมดุ บันทกึ จากน้นั ครูถามนกั เรยี นวา
จงั หวดั สโุ ขทยั เปน ตน
• ผลงานประตมิ ากรรมทสี่ าํ คัญในสมยั สุโขทัย
ขณะเดยี วกนั ในสมยั สโุ ขทยั ยงั มกี ารหลอ เทวรปู สาํ รดิ ขนึ้ หลายองค เชน พระอศิ วร พระอมุ า พระวษิ ณุ หรอื ไดแกผลงานใด
พระนารายณ พระพรหม พระหรหิ ระ (พระอิศวรและพระนารายณร วมกันเปนองคเดยี ว) เปน ตน เพอ่ื ใชบ ูชาและ (แนวตอบ ผลงานประติมากรรมทส่ี ําคญั ใน
ประกอบพระราชพธิ ตี า งๆ ของราชสาํ นกั ซงึ่ ยงั คงยดึ ถอื ขนบธรรมเนยี มตามแบบอยา งของศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดอู ยู สมัยสโุ ขทัย ไดแก พระพทุ ธรปู โดยเฉพาะ
พระพุทธรปู ปางลีลาท่ีไดร บั การยกยอ งวา
นอกจากน้ี ในสมยั สโุ ขทยั ยงั นยิ มสรา งพระพทุ ธบาทจาํ ลองตามอทิ ธพิ ลของศลิ ปะลงั กาดว ย มที ง้ั ศลิ าและ เปน ความงดงามสูงสุดของพุทธปฏิมากรรม-
สาํ ริด เชน รอยพระพุทธบาทจาํ ลอง วัดเสดจ็ จังหวดั กาํ แพงเพชร เปน ตน ไทย)

๓.๓ ดานสถาปตยกรรม

สถาปตยกรรมทส่ี ําคญั ของสโุ ขทัย จะประกอบไปดว ยเจดีย อาคาร วหิ าร และอุโบสถ

๑) เจดยี  เจดยี แบบสโุ ขทัยแท ฐานจะเปน ส่ีเหล่ยี ม ๓ ชน้ั ตงั้ ซอ นกัน องคเจดียม ีลกั ษณะเปน ทรงกลม

หรอื ยอ มมุ แบบเหลย่ี ม มซี มุ จระนาํ ปลายเจดยี จ ะทาํ เปน รปู ทรงพมุ ขา วบณิ ฑ หรอื ดอกบวั ตมู เชน พระเจดยี อ งคใหญ
ทวี่ ดั มหาธาตุ พระเจดยี องคกลางทีว่ ดั เจดยี เจ็ดแถว จังหวดั สุโขทัย เปนตน

เกร็ดศลิ ป หมวดพระพุทธรปู สมัยสุโขท2ัย

พระพุทธรปู สมยั สุโขทยั สามารถจดั แบงออกเปน ๔ หมวด ไดแก
๑. หมวดใหญ เปนลักษณะของศิลปะสุโขทัยโดยเฉพาะ
พุทธลักษณะจะมีพระรัศมีทําเปนเปลว ขมวดพระเกศาเล็ก
พระพักตรรูปไข พระขนงโกง พระนาสิกงุม (ตามแบบมหาบุรุษ
ลักษณะของอินเดีย) พระโอษฐอมยิ้มเล็กนอย พระอังสาใหญ
บ้ันพระองคเ ล็ก ครองจีวรหมเฉยี ง ชายจีวรยาวลงมาถงึ พระนาภี

ปลายเปนลายเขี้ยวตะขาบ นิยมทําปางมารวิชัย
ประทับขดั สมาธริ าบ ฐานเปน หนา กระดานเกลีย้ ง

๒. หมวดกําแพงเพชร มีลักษณะพระพักตรตอนบนกวาง
พระหนุเสยี้ ม

๓. หมวดพระพทุ ธชนิ ราช พระพกั ตรค อ น
ขางกลม พระองคคอนขางอวบอวน นิ้ว-
พระหตั ถท ั้ง ๔ มปี ลายเสมอกนั หมวดนี้
เช่ือกนั วาเรมิ่ สรางในสมยั พระยาลิไทย

๔. หมวดเบ็ดเตล็ด (หมวดวัด
ตะกวน) เปนหมวดพระพุทธรูปแบบสุโขทัยที่มี
ศิลปะแบบเชียงแสนและศิลปะแบบลังกาเขามาปน
อยมู าก บางองคมลี ักษณะชายสังฆาฏิ หรือจวี รส้นั
พระนลาฏแคบแตพระวรกายและฐานมักทําเปน
แบบสโุ ขทัย

๑๐๗

แนวขอสNอบTเนน Oก-าNรคETดิ นักเรยี นควรรู

ลักษณะพระเจดียทเี่ ปน เอกลกั ษณเฉพาะแบบสโุ ขทยั แทมลี ักษณะเปน แบบใด 1 วดั ชา งลอ ม ท่ีอยใู นจงั หวัดสุโขทยั มที ง้ั หมด 2 แหง โดยแหง แรกอยูในเขต
1. องคพระเจดียท ําเปน ทรงระฆังควาํ่ อทุ ยานประวัตศิ าสตรส โุ ขทยั สวนแหงท่ี 2 ตัง้ อยูในเขตอทุ ยานประวตั ิศาสตร
2. เจดยี ม ีขนาดใหญค ลา ยเทวาลยั ศรสี ชั นาลัย เจดยี ท้ัง 2 องคม ีลักษณะคลา ยกนั คือ มชี า งลอ มรอบฐาน
3. ฐานทาํ เปน ทรงกลมซอ นทับกัน แตคนสวนใหญม ักจะจาํ สลบั กบั วดั สรศักดใิ์ นเขตอุทยานประวตั ิศาสตรสโุ ขทยั
4. ตอนปลายทําเปนทรงพุม ขา วบิณฑ ท่ีมชี า งอยรู อบฐานเจดยี เ ชนเดียวกัน
2 พระพุทธรูปสมัยสโุ ขทยั มพี ุทธลักษณะออ นชอยงดงาม ซ่งึ เปนแบบอยา ง
วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะเจดียทีเ่ ปนเอกลกั ษณแบบสโุ ขทัยแท และมีอิทธพิ ลอยา งมากตอการสรา งพระพุทธรปู ในสมัยหลังๆ จนถึงปจ จบุ ันน้ี

ตอนปลายขององคพระเจดยี จ ะทาํ เปนทรงสูง บรเิ วณปลายยอดทําเปน
รูปดอกบัวตมู หรือทรงพมุ ขาวบิณฑ เชน พระเจดยี ประธานทว่ี ดั มหาธาตุ
จงั หวดั สโุ ขทยั เปน ตน ซ่งึ ลกั ษณะเจดียแบบนีจ้ ะนิยมสรา งกันในสมยั สุโขทยั
เทานั้น

ค่มู ือครู 107

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ครใู หนกั เรียนสรุปสาระสาํ คญั เกี่ยวกับผลงาน ในสมัยสุโขทัยยังมีการสรางเจดียทรงกลมแบบลังกา
ทัศนศิลปส มัยสโุ ขทยั ในดานจิตรกรรม (ทรงระฆังควํ่า) มีฐานเปนรูปสี่เหลี่ยม บางแหงทําเปนรูปปูนปนชาง
ประตมิ ากรรม และสถาปตยกรรม เปนแผนผัง เจดยี ท รงพุม ขา วบณิ ฑ
ความคิด (Mind Mapping) ลงกระดาษรายงาน
สง ครูผูส อน จากนัน้ ครถู ามนักเรียนวา ครึ่งตัวยื่นศีรษะออกมารายรอบที่ฐานพระเจดีย ฐานชั้นที่ ๒ มีซุม
ประดิษฐานพระพุทธรูปอยูโดยรอบ ตอจากนั้นจึงเปนฐาน
• โบสถและวหิ ารแตกตา งกนั อยา งไร กลมซอนขึ้นไปจนถึงองคระฆัง สวนบนขององคระฆังเปน
(แนวตอบ โบสถและวิหารเปนส่งิ กอ สรา ง บัลลังกรูปสี่เหลี่ยมตอดวยปลองไฉน รูปวงแหวนเปน
ในพระพุทธศาสนา โดยโบสถเปน สถานที่ ชนั้ ๆ จนถงึ ยอดรปู ดอกบวั ตมู เชน พระเจดยี ว ดั ชา งลอ ม
ประกอบพิธีกรรมตางๆ เชน การอปุ สมบท จงั หวัดสโุ ขทยั เปน ตน นอกจากน้ี ยังมีการสรางเจดยี 
การถวายกฐิน การฟงพระธรรมเทศนา แบบลังกาผสมศรวี ิชยั ดวย
สวนวิหารใชเ ฉพาะการจาํ ศีลภาวนา ๒) อาคาร อาคารทย่ี งั หลงเหลืออยู
ลกั ษณะภายนอกท่เี หน็ ไดชดั เจน คอื วิหาร มีลักษณะเปนอาคารโถง หรืออาคารท่ีมี
จะมลี กั ษณะใหญก วาโบสถ โบสถจ ะมีเสมา ฝาผนงั มหี ลงั คาซอ นกนั ขนึ้ ไปเปน ชนั้ ๆ ผงั
ลอมรอบ เพราะเสมาเปนหลักแสดงเขตของ อาคารเปน รปู สเี่ หลย่ี มผนื ผา ทางดา นหนา
โบสถ ซึง่ กําหนดไวใหเ ปน ทีส่ ําหรับพระสงฆ เจดียท รงพุม ขา วบิณฑ วัดมหาธาตุ จงั หวัดสโุ ขทยั เปน ศลิ ปะแบบสุโขทยั แท
มาประชุมทาํ พธิ ีตางๆ ในทางศาสนา
สวนวหิ ารจะไมม ีเสมา ท้ังนี้ โบสถและวิหาร กอเปนมุขย่ืนออกมา มบี นั ไดขึ้น ๒ ขาง
จะมพี ระพทุ ธรปู เปน พระประธานองคใ หญ
อยูภายในเสมอ) เชน วิหารท่วี ดั สวนแกวอุทยานนอย จงั หวัดสโุ ขทัย เปนตน สําหรับอาคารท่ีกอ ดว ยศลิ าแลง หลงั คาจะใชศ ิลาแลง

เรียงซอนเหล่ือมกันขึ้นไปจนถึงข้ันสูงสุดท่ีไปบรรจบกัน สวนสถาปตยกรรมรูปทรงอาคารที่มีลักษณะเปนสี่เหลี่ยม

จะมหี ลงั คาเปน ช้ันแหลมลดหลั่นกนั ไปถึงยอด ทาํ เปน ชน้ั ประมาณ ๓ ช้นั เรียกวา “มณฑป” มีทั้งแบบท่มี ีผนงั และ

แบบมีโถง เชน มณฑปวัดศรชี ุม จังหวดั สุโขทัย เปน ตน
๓) วหิ าร มีลกั ษณะใหญก วา โบสถ ทําเปน กําแพงทึบแลว เจาะหนาตางเปน ชองเลก็ ๆ มลี กู กรงทาํ ดวยอิฐ
หรือดนิ เผาปน เปนลกู แกวกน้ั เพื่อใหแ สงลอดเขาไปขางในได แบง ออกเปน ๒ แบบใหญๆ ดังน้ี
๓.๑) วหิ ารแบบแรก มโี ครงสรา งอาคารแบบผนงั เปด โลง หรอื
วหิ ารโถง สรา งอยบู นผงั สเี่ หลยี่ มผนื ผา ยกระดบั ขนึ้ ไปจากพน้ื เลก็ นอ ย
ชอ งผนงั ของวิหารมกี ารกอฐานสงู ขนึ้ เพอื่ ทําเปน ที่ประดษิ ฐาน
พระพทุ ธรปู วหิ ารดา นขา งมแี นวเสารว ม ทาํ หนา ทรี่ องรบั
ตวั ไมส ว นทเ่ี ปน โครงสรา งของหลงั คาประธานและ
เสาชน้ั นอกซง่ึ เรยี งรายเปนแถว ถัดออกมาจะ
รองรับหลังคาปกนก วิหารที่ปลูกสรางใน
ลกั ษณะนี้ เชน วิหารวัดมหาธาตุ วิหาร-
ชา งลอ ม วหิ ารพระอฏั ฐารส วหิ ารวดั ศรชี มุ
วิหารวดั เจดียเจ็ดแถว จังหวัดสุโขทัย
เปนตน

วหิ ารวัดศรสี วาย จงั หวดั สโุ ขทัย มีโครงสรางแบบมีผนงั กอลอ ม
ทัง้ ๔ ดาน ดา นหนา ทําเปนมุขย่ืนออกมา

๑๐๘

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครูอธบิ ายเสริมเพิ่มเตมิ วา การเรยี นรทู ัศนศลิ ปใ นสมยั สโุ ขทยั นักเรยี นควร
เรยี นรคู ุณลกั ษณะสาํ คญั ของงานทศั นศิลปสมยั สโุ ขทยั โดยเฉพาะงานประติมากรรม คาํ วา “สเี อกรงค” (Monochrome) ในงานจิตรกรรมฝาผนังสมยั สโุ ขทัย
ซ่ึงมีลักษณะโดดเดนอนั เปน เอกลกั ษณข องงานทศั นศิลปไ ทย กลาวคือ ไมแ สดง มีลกั ษณะอยางไร

ความแตกตา งของพืน้ ผวิ ไมน ิยมปน หรือแกะสลัก 1. สเี พยี งสีเดยี ว คอื สีแดง
รูปคนเหมอื น ไมแ สดงกลา มเนื้อในภาพคนและสตั ว 2. สเี พียงสเี ดยี ว คอื สสี ม
และแฝงอยใู นลักษณะของเครื่องประดับตกแตง ตัวอยา ง 3. สี 2 สี คือ สีแดงและสดี าํ
งานประตมิ ากรรมทีส่ าํ คัญ ไดแก องคพระพุทธชินราช 4. สี 2 สี คอื สแี ดงและสที อง
จังหวัดพิษณุโลก ซง่ึ เปนพระพุทธรปู สุโขทยั ท่ีมี
ความงดงามยงิ่ และแสดงใหเ ห็นถึงพระวรกายที่ วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 3. เพราะงานจิตรกรรมฝาผนงั สมัยสุโขทัย
ปราศจากกลา มเนอื้ แตเ กล้ียงเกลากลมกลืน แลดูสงบนง่ิ
เปน ท่ีนาศรทั ธา เลื่อมใส สงั เกตท่นี ้วิ พระหัตถส่นี วิ้ มี สที ่ีใชจะเปนแบบดาํ แดง เรยี กวา “สีเอกรงค” (Monochrome) ภาพเขียน
ความยาวเทา กนั และเรยี งชดิ ตดิ กนั เพอ่ื ใหม พี ทุ ธลกั ษณะ ทีส่ ําคัญ คอื ภาพจติ รกรรมฝาผนงั พระพุทธรูปปางมารวิชยั ในเจดียวัดเจดยี -
ตา งจากมนษุ ย เจ็ดแถว อําเภอศรสี ัชนาลัย จังหวัดสโุ ขทยั ซึง่ เปน ภาพทไี่ ดรบั อทิ ธพิ ล
มาจากศิลปะอนิ เดีย ลงั กา และเขมรผสมผสานกนั
108 คมู่ อื ครู

กกรระตะตนุ้ Eุ้นnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

๓.๒) วหิ ารแบบท่ี ๒ มโี ครงสรางแบบมีผนังกอลอมทง้ั ๔ ดาน ภายในวิหารดานหลังกอ เปน ฐาน ครูใหนกั เรยี นดูภาพจติ รกรรมตัวอยาง
ในสมุดขอย จากหนังสอื เรยี น หนา 110
ยกพน้ื สงู ไวป ระดษิ ฐานพระประธาน ดา นหนา วหิ 1ารจะมมี ขุ ยน่ื ออกมาแบบ “มขุ โถง” สว นผนงั ดา นขา งทงั้ ๒ ของวหิ าร แลวรวมกนั แสดงความคดิ เห็นเก่ยี วกบั รปู แบบของ
การใชสีและลกั ษณะเรอื่ งราวของภาพวา มีรูปแบบ
ในแตล ะชองเสาจะทําเปน ชองแบบ “ลกู มะหวด” เพ่อื ใหแ สงเขา เชน วิหารวัดศรีสวาย วัดนางพญา จงั หวดั สโุ ขทยั เปนอยางไร

ซึ่งผนงั ดา นนอกมกี ารตกแตงดว ยผลงานปนู ปน อยา งสวยงาม เปน ตน 2 จากนนั้ ครใู หข อ เสนอแนะเพมิ่ เติมวา ภาพ
๔) โบสถ หรือพระอโุ บสถ สมัยสโุ ขทยั จะกอดวยโครงศลิ าแลงฉาบปูน โครงสรางหลงั คานิยมเรียงดวย จิตรกรรมในสมุดขอย นบั เปนภาพจิตรกรรมที่
แสดงเอกลักษณข องไทยไดชดั เจน กลา วคือ ใชส ี
กอ นศลิ าเหล่ยี มซอ นกนั เปนรูปกลีบบวั หรอื เรียงตั้งแตใหญไปหาเลก็ เปนทรงยอดมณฑป นอกจากนกี้ ม็ ีโบสถท ีม่ ี แบนๆ แบบ 2 มติ ิ ตดั เสนทรี่ ปู และลวดลายไทยได
โครงสรา งเปน ไมแ บบศาลาโถง มีหลงั คาปกนกคลมุ ตา่ํ ไมม ีบานหนา ตา ง แตเจาะผนังเปนลกู กรงประดบั ดวยปนู ปน อยา งออ นชอยงดงาม เปน งานจิตรกรรมแบบไทย
เชน ผนังวิหารวดั นางพญา จงั หวัดสโุ ขทยั เปน ตน ประเพณีทีค่ วรอนรุ ักษไ ว

เคร่ืองบนหลงั คาของโบสถ หรอื อุโบสถสมยั สุโขทัย จะมีการประดับดวยเครอ่ื งสังคโลก เชน ชอ ฟา บราลี สา� รวจคน้ หา Explore
เปน ตน โบสถส โุ ขทยั แทบทกุ หลงั จะหนั หนา ไปทางทศิ ตะวนั ออก มแี ผนผงั เปน รปู สเ่ี หลย่ี มผนื ผา เชน โบสถว ดั มหาธาตุ
โบสถว ดั นางพญา จงั หวัดสุโขทยั เปนตน ใหนกั เรียนศึกษา คนควา เกยี่ วกบั ผลงาน
ทศั นศิลปส มยั อยุธยา ในดานจติ รกรรม
นอกจากนี้ ยังมีสถาปตยกรรมอกี ประเภทหนึง่ ซง่ึ ยงั คงเหลือรองรอยมาจนถงึ ปจ จุบัน คอื กาํ แพงเมือง ประตมิ ากรรม และสถาปต ยกรรม พรอ มทัง้ หา
ซมุ ประตู ปอ มปราการ โดยกาํ แพงเมอื งจะมกี ารขุดคูลอมรอบ ตวั อยา งทีเ่ ห็นไดเ ดน ชดั เชน กาํ แพงเมอื งเกา สุโขทยั ตวั อยา งภาพผลงานทัศนศิลปส มยั อยุธยามา
จงั หวดั สุโขทัย กําแพงและปอมทุง เศรษฐี จังหวดั กําแพงเพชร เปน ตน ประเภทละ 1 ผลงาน จากแหลงการเรียนรตู างๆ
เชน หนงั สอื เรยี น หอ งสมดุ อนิ เทอรเน็ต เปนตน
ô. ¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»ŠÊÁÑÂÍÂ¸Ø ÂÒ
อธบิ ายความรู้ Explain
แบบอยางงานทัศนศิลปสมัยอยุธยาเจริญข้ึนทางภาคกลางของประเทศไทย มีชวงเวลาวิวัฒนาการ
นานถึง ๔๑๗ ป แนวคดิ และเนอ้ื หาของผลงานทศั นศลิ ปส วนใหญจะยงั คงสะทอนถึงความศรัทธาในพระพุทธศาสนา ครูตงั้ ประเด็นถามนกั เรยี นวา
นกิ ายเถรวาท มกี ารสรา งผลงานทศั นศลิ ปเ ปน จาํ นวนมากเพอื่ ถวายแดพ ระศาสนา แตข ณะเดยี วกนั กม็ กี ารสรา งสรรค • ความสวยงามของงานศลิ ปะสมัยอยุธยาอยทู ี่
ผลงานสําหรับพระมหากษัตริยดวย โดยเฉพาะการกอสรางปราสาทราชวัง เพื่อใชเปนที่ประทับในกรุงศรีอยุธยา
ซ่งึ มคี วามวจิ ิตรงดงาม โดยนําเอาชางแขนงตา งๆ มารว มกนั สรา งสรรคขึน้ ส่ิงใด
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็
กิจกรรม ศลิ ปป ฏบิ ตั ิ ๗.๑ ไดอยา งอิสระ)
• ถา นักเรยี นตอ งการศึกษาเกีย่ วกบั งานศลิ ปะ
กิจกรรมท่ี ๑ ใหน กั เรียนแตละคนจัดทาํ เสน เวลา (Time Line) แสดงถงึ พัฒนาการทางดา นประวตั ิศาสตรศิลปะ สมยั อยธุ ยาควรเลือกไปศึกษาสถานทีใ่ ด
ของไทยนับต้ังแตอดีตมาจนถึงปจจุบัน แลวนําสงครูผูสอน จากน้ันใหคัดเลือกผลงานที่นําเสนอ เพราะเหตุใดจงึ เปน เชน นั้น
ไดอยา งนา สนใจและมีขอมลู ถกู ตอ ง จํานวน ๑๐ ผลงาน นาํ ไปแสดงที่ปายนิเทศ (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเหน็
ไดอยา งอสิ ระ)
กิจกรรมท่ี ๒ ใหน กั เรยี นแบงกลุม กลุมละ ๕ คน ใหศ กึ ษาคน ควาขอมูลเกย่ี วกับผลงานทัศนศลิ ปข องอาณาจกั ร
โบราณในดนิ แดนไทยจนถงึ สมยั อาณาจกั รสโุ ขทยั มา ๑ อาณาจกั ร โดยเนน ใหม ภี าพประกอบใหม าก
ผลงานทที่ าํ เสร็จเรียบรอ ยแลว นาํ สง ครผู ูสอนและใหส งตัวแทนมานาํ เสนอผลงานทีห่ นา ช้ันเรียน

กจิ กรรมที่ ๓ ใหนักเรียนหาภาพประกอบเกี่ยวกับผลงานทัศนศิลปในดินแดนไทย นับตั้งแตสมัยยุคกอน
ประวัติศาสตรจนถึงสมัยสุโขทัย แลวนําไปจัดนิทรรศการในหัวขอ “ผลงานทัศนศิลปไทยในอดีต”
เปนเวลา ๒ สปั ดาห

๑๐๙

แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETิด นกั เรียนควรรู

เพราะเหตใุ ดจึงกลา ววา พระพทุ ธศาสนามีอทิ ธิพลตอการสรางสรรค 1 ลูกมะหวด ลูกกรงของวิหาร นยิ มทาํ ดวย
ผลงานทัศนศิลปส มยั อยธุ ยามากท่ีสุด หิน หรอื ไม ทําเปนทอนกลมกลึงเปน ขอ ๆ
แนวตอบ เพราะมผี ลงานจาํ นวนมากมาย ไมว า จะเปน งาน จติ รกรรม ตอเนอ่ื งกันคลา ยผลมะหวดเรียงตอกัน มที ี่มา
ประตมิ ากรรม สถาปตยกรรม รวมถงึ ผลงานประณีตศิลปท่ีมีความงดงาม จากตน มะหวดท่ีออกผลเปนชอ
ซ่งึ ลวนสรา งขน้ึ เพือ่ แสดงออกถงึ ความศรัทธา เล่อื มใส ตลอดจนเพอ่ื ชว ย 2 ศิลาแลง เปนวัสดุในธรรมชาตอิ ยา งหนง่ึ
สบื ทอดอายแุ ละสรา งความเจรญิ รงุ เรอื งใหแ กพ ระพทุ ธศาสนาทง้ั ส้ิน จงึ สามารถ มลี กั ษณะคลา ยกบั หิน มสี ีแดง สสี ม หรือสีนํา้ ตาลเขม มีรูพรนุ ทวั่ ไป นยิ มนํามาใช
กลาวไดวา พระพทุ ธศาสนาเปน แรงผลกั ดนั สําคญั ทท่ี าํ ใหเกิดการสรางสรรค
ผลงานดังกลาวในสมัยอยธุ ยาไดม ากท่ีสุด เปน วัตถุดิบในการกอสรา ง โดยใชข วานเหลก็
สกดั เซาะเปน รปู กอ นกอ น แลว จึงใชช ะแลงงดั
ออกจากพื้น หลังจากนั้นจึงนํากอ นศลิ าแลง
แตละกอนมาแตง เพ่อื ใหไดรูปรา งและขนาด
ตามตอ งการ นยิ มนํามาใชส รางวัด วหิ าร สถปู
เจดยี  และอาคารตางๆ

คมู่ ือครู 109

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจค้นหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ใหน ักเรียนรว มกนั อภปิ รายเกีย่ วกบั ผลงาน ผลงานทศั นศิลปส มัยอยุธยา สามารถสรุปเปน ภาพรวมในแตละดา นได ดังนี้
ทศั นศิลปส มยั อยุธยา ในดานจติ รกรรม ๔.๑ ดา นจิตรกรรม
ประติกรรม และสถาปต ยกรรม พรอ มทัง้ นํา จิตรกรรมในสมัยอยุธยาสวนใหญจะเก่ียว
ตวั อยา งภาพผลงานทัศนศิลปส มยั อยธุ ยา เนอื่ งกบั พระพทุ ธศาสนา โดยชว งแรกจะไดร บั อทิ ธพิ ลของ
มาตดิ ลงบนกระดานดํา แลวรว มกนั วเิ คราะห ศลิ ปะแบบลพบรุ ี สโุ ขทยั และลงั กาผสมผสานกนั บางภาพ
วิจารณถ งึ รปู แบบของผลงานแตละประเภทวา จะมีลักษณะแข็งและหนัก ใชสีดํา สีขาว และสีแดง
มีความคลา ยคลงึ หรือแตกตา งกนั อยา งไร มีการปดทองบนภาพบางเล็กนอย เชน ภาพเขียนบน

ฝาผนังในกรพุ ระปรางค วดั ราชบรู ณะ จังหวัดพระนคร-
ศรอี ยธุ ยา ซง่ึ สรา งขน้ึ สมยั สมเดจ็ พระบรมราชาธริ าชท่ี ๒
(เจาสามพระยา) ภาพเขียนบนฝาผนงั ในตาํ หนักสมเด็จ-
พระพทุ ธโฆษาจารย วดั พทุ ไธศวรรย เปน ตน แตช ว งหลงั
ภาพจิตรกรรมในสมุดขอย สมัยอยุธยา เกี่ยวกับพุทธประวัติและ จิตรกรรมสมัยอยุธยามักวาดภาพท่ีเกี่ยวกับไตรภูมิ และ
ไตรภูมิ สีสว นใหญที่ใชจ ะเปน สแี ดง สดี ํา และสขี าว มีภาพพุทธประวัติประกอบอยูดวย ซ่ึงวิธีการเขียนภาพ

จะเปน เชน เดยี วกบั จติ รกรรมฝาผนงั สมยั สโุ ขทยั ทนี่ ยิ มใชส แี ดงเขม เปน พนื้ แตส มยั อยธุ ยาจะมกี ารใชส ที เี่ พมิ่ มากขนึ้ เชน
ภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดใหญสุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรวิหาร จังหวัด
ราชบุรี วดั ใหมประชมุ พล จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา เปนตน
นับต้ังแตสมัยสมเด็จพระเจาปราสาททอง (สมเด็จพระสรรเพชญที่ ๕ พ.ศ. ๒๑๗๒ - ๒๑๙๙) จนส้ินสุด
สมัยอยุธยา จิตรกรรมของอยุธยาแสดงใหเห็นถึงลักษณะของจิตรกรรมไทยแทอ1ยางสมบูรณ มีการปดทองบนรูป
และลวดลาย เนอื้ เรอ่ื งทีเ่ ขยี นจะเปนเรอื่ งเก่ียวกับเทพชุมนุม พทุ ธประวตั ิ ไตรภูมิ วธิ กี ารเขยี นยังคงใชส นี อ ย ภาพมี
ลกั ษณะแบนและตดั เสน ดว ยสีขาวและสีดาํ
๔.๒ ดานประติมากรรม
ผลงานท่ีมีลักษณะเดนทางดานทัศนศิลป
ประเภทประติมากรรมในสมัยอยุธยาท่ีสําคัญ ไดแก
การสรา งพระพทุ ธรปู ซึง่ จาํ แนกเปนกลุมได ดังน้ี
๑) พระพุทธรูปแบบศิลปะทวารวดี
ผสมเขมร สรา งขึ้นระหวา งพุทธศตวรรษท่ี ๑๗ - ๑๘ มี
พุทธลักษณะที่สําคัญ คือ รัศมีเปนรูปดอกบัวตูม จีวร
คลายแบบทวารวดี มีพระพักตรเปนลักษณะสี่เหล่ียม
ตามแบบเขมร องคพ ระพุทธรปู ทาํ ดว ยศิลา หรือโลหะ
๒) พระพุทธรูปแบบศิลปะอูทอง
ศิลปะอูทองเปนศิลปะที่แพรหลายอยูแถบลุมแมนํ้า
เจาพระยาตอนลางกอนการสถาปนาอาณาจักรอยุธยา
หลวงพอ โต (พระพทุ ธไตรรตั นนายก) วดั พนญั เชงิ จงั หวดั พระนครศร-ี ซึ่งจะมีลักษณะบางอยางผสมผสานกันระหวางศิลปะ
อยุธยา เปนพระพุทธรูปขนาดใหญศ ลิ ปะสมัยอูทอง มีอายุเกา แกกวา ทวารวดกี ับศิลปะลพบุรี
กรุงศรีอยุธยาถึง ๒๖ ป

๑๑๐

นักเรียนควรรู กจิ กรรมสรา งเสรมิ

1 ไตรภูมิ ไดร ับอิทธิพลมาจากวรรณคดเี รื่องไตรภมู พิ ระรว งของพญาลไิ ทย ใหน ักเรียนสรุปภาพรวมของผลงานทศั นศลิ ปส มัยอยุธยา พรอ มหา
ทีร่ วบรวมเนื้อหามาจากคมั ภรี ใ นพระพุทธศาสนา มเี รือ่ งราวเก่ียวกับโลก ภาพประกอบ จัดทําเปนสมุดภาพ ตกแตง ใหส วยงาม สง ครผู ูสอน
สณั ฐานที่แบง โลกออกเปน 3 ภมู ิ คอื
กิจกรรมทาทาย
1. กามภูมิ คือ โลกของผทู ่ยี ังติดอยใู นกามกเิ ลส แบง ออกเปนดนิ แดน 2 ฝาย
และแบง เปน โลกยอ ยๆ ได 11 แหง ใหนกั เรียนหาภาพผลงานทัศนศิลปส มยั อยธุ ยา มา 1 - 2 ผลงาน
ตดิ ลงบนกระดาษรายงาน แลวเขียนอธิบายในประเดน็ ประวตั คิ วามเปน มา
2. รูปภูมิ เปนดนิ แดนของพรหมท่ีมีรปู มที ้งั สน้ิ 16 ชั้น ผูมาเกิดตองบําเพ็ญ และวิธกี ารสรางสรรคผ ลงาน จากนน้ั นาํ ผลงานสงครผู สู อน
สมาธิจนไดฌานสมาบัติ

3. อรปู ภูมิ เปน ดนิ แดนของพรหมท่ีไมมีรปู มแี ตจ ิต หรอื วิญญาณ มี 4 ชน้ั
เชือ่ กันวาผูทีม่ าเกิดในดนิ แดนท้งั 3 โลกน้ี มาเกดิ ตามผลของการทาํ กรรม
หรือทาํ บุญในชาติกอ นๆ อันเปนเหตุใหต อ งเวียนวา ยตายเกดิ อยูในสงั สารวัฏ
อยา งไมมวี ันสิน้ สุด

110 คู่มอื ครู

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

ซ่ึงตอมาศิลปะอูทองก็คอยผสมกลมกลืนเปล่ียนไปเปนศิลปะแบบอยุธยา ครตู ง้ั ประเดน็ ถามนกั เรยี นวา
ตัวอยางพระพุทธรูปศิลปะอูทอง เชน หลวงพอโต หรือพระพุทธไตรรัตนนายก • พระพทุ ธศาสนามอี ิทธพิ ลตอ การสรางสรรค
วัดพนัญเชิง เศียรพระพุทธรูปสําริด วัดธรรมิกราช จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
พระพุทธรูปหลายองคท่ีพบในเขตอําเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท และจังหวัด ผลงานทศั นศลิ ปสมยั อยธุ ยาอยา งไร
สพุ รรณบรุ ี เปน ตน ลกั ษณะเดน ของพระพทุ ธรปู แบบอทู อง จะมไี รพระศก ชายจวี ร (แนวตอบ ผลงานทศั นศิลปสมยั อยธุ ยา
หรือสงั ฆาฏิยาว ปลายตัดเปนเสน ตรง ปางมารวชิ ัย ประทบั นัง่ ขดั สมาธริ าบ สวนใหญจ ะมแี นวคิดและเนือ้ หาของผลงาน
๓) พระพุทธรูปแบบอยุธยา มีการปรากฏแพรหลายข้ึนต้ังแต ทสี่ ะทอนใหเ ห็นถงึ ความศรทั ธาในพระพทุ ธ-
รชั สมัยสมเด็จพระรามาธิบดที ่ี ๒ ลงมาจนสิน้ สุดสมัยอยุธยา พ.ศ. ๒๓๑๐ โดยมี ศาสนา นิกายเถรวาท และในขณะเดยี วกัน
พุทธลักษณะที่ไดรับอทิ ธพิ ลจากศลิ ปะสุโขทัย ลกั ษณะวงพระพักตรแ ละพระรัศมี ก็ไดมกี ารสรางสรรคผ ลงานทัศนศิลปเ ปน
ของพระพุทธรูปเปนแบบสุโขทัย ตางกันคือมีเพีย1งไรพระศกและชายสังฆาฏิ จาํ นวนมากเพอ่ื ถวายแดพ ระพทุ ธศาสนา)
ท่ีใหญ หากเปนพระพุทธรูปทรงเคร่ือง พระรัศมีก็ทําเปนอยางกนหอยบาง • ผลงานทัศนศลิ ปสมัยอยุธยา หากจะสรุป
เปน อยา งมงกฎุ เทวรปู แบบลพบรุ บี า ง โดยทาํ เปน ปางตา งๆ ไดแ ก ปางไสยาสน เศียรพระประธานสําริดจากวัดธรรมิกราช เปน ภาพรวมจะสรปุ ไดว าอยา งไร
ศลิ ปะอทู อง ภายในพพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง ชาติ (แนวตอบ ผลงานทศั นศลิ ปส มยั อยุธยา
ปางมารวิชัย ปางสมาธิ ปางลลี า ปางประทานอภัย และปางปาเลไลยก เจาสามพระยา จังหวัดพระนครศรีอยธุ ยา ทกุ สาขาไดพ ฒั นาไปอยางกวา งขวาง
จนกลายเปนแบบแผนศลิ ปกรรมเกอื บทกุ สาขา
2 สืบตอ กันมาถงึ สมัยรัตนโกสินทร เชน ผลงาน
จติ รกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม
เกร็ดศลิ ป เครอ่ื งเบญจรงค ประณีตศิลป เปนตน
ผลงานจิตรกรรม ไดวิวฒั นาการไปสคู วามงาม
เครื่องเบญจรงค เริ่มมีใชกันอยางแพรหลายใน สูงสุด ซง่ึ จะปรากฏตามผนังโบสถ ผนงั ดานใน
อยุธยาชวงประมาณรัชสมัยสมเด็จพระเจาปราสาททอง องคพ ระปรางค สมุดภาพเรอ่ื งไตรภมู ิ
(สมเด็จพระสรรเพชญท่ี ๕ พ.ศ. ๒๑๗๒ - ๒๑๙๙) เปน และตเู ก็บพระไตรปฎ ก ซง่ึ เปน การสราง
เคร่ืองถวยประเภทเซรามิก (Ceramic) ท่ีส่ังนําเขามา จิตรกรรมลายรดน้าํ ทจ่ี ัดวาวิจิตรทีส่ ดุ
จากประเทศจีน โดยเปนเครื่องปนดินเผาท่ีมีการลงสี ของประเทศไทย
ท่ีพ้ืนและลวดลายดวยวิธีลงยา หรือใชสีผสมเคลือบ สว น ผลงานประติมากรรมและสถาปต ยกรรม
เหตทุ เ่ี รยี กวา เครอื่ งเบญจรงค เพราะทที่ างอยธุ ยาสงั่ ผลติ จะผสมผสานอยดู วยกัน ซ่ึงสถาปต ยกรรมนยิ ม
จากจนี มกั จะนิยมใชส ี ๕ สี ไดแ ก สีขาว สีเหลือง สดี าํ กอ สรางดวยอฐิ และไม การสลกั ไมเ ปนลักษณะ
สแี ดง สเี ขยี ว หรือสคี ราม (แตในบางคร้งั อาจมีการใชสี รูปแบบทศั นศิลปท่ีโดดเดนของทัศนศลิ ปส มัยนี้
มากกวา ๕ สี ดว ย เชน สีชมพู สมี ว ง สนี ํ้าตาล เปนตน) และจากการใชไ มเ ปน วสั ดหุ ลกั ดงั กลา วสง ผลตอ
เครื่องเบญจรงคถือกําเนิดเปนครั้งแรกในราชวงศหมิง รปู ลักษณข องผลงาน ไมว า จะเปนความลึกและ
ในแควนกงั ไซ (กงั ไส) มณฑลเจยี งซี ประเทศจนี ความซับซอน ผลงานประติมากรรมจึงเปน ไป
ในลักษณะตกแตงแพรวพราวตามากขนึ้ และ
เครอ่ื งเบญจรงคแ รกเขา มาจะมลี กั ษณะเปน แบบจนี ความแพรวพราวยง่ิ ทวเี พม่ิ มากขนึ้ เม่ือมกี าร
ทั้งสีและลวดลาย ตอมาอยุธยาจึงส่ังทําใหมีเอกลักษณ ปด ทองและประดบั กระจกส)ี
เฉพาะเปนของอยุธยา โดยไปผลิตที่ประเทศจีนและ
นําเขามา การส่ังทําชางอยุธยาจะเปนผูคิดแบบและ
ลวดลาย รวมทั้งเดินทางไปควบคุมการผลิตเพื่อใหได
รูปลักษณท่ีเปนแบบไทยๆ ลายท่ีทํา เชน ลายกนก
ลายพุมขาวบณิ ฑ ลายเทพนม ลายนรสิงห เปนตน และ
ยังมีเปนลวดลายของจีนดวย เคร่ืองเบญจรงคสวนใหญ
จะนํามาใชในราชสํานัก บานของขุนนางช้ันสูง เพราะ
มีราคาแพง และถือเปนของหายากชนิดหนึ่งที่ควรแก
การนาํ มาใชประดบั ตกแตง บานเรอื น

๑๑๑

แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tิด นักเรียนควรรู

ขอใดไมใ ช ผลงานโดดเดนของงานทศั นศลิ ปสมยั อยธุ ยา 1 พระรัศมี หมายถึง สว นเสรมิ ใหพ ทุ ธลักษณะของพทุ ธปฏมิ ามคี วามโดดเดน
1. เครอื่ งเบญจรงค เดมิ เปน รปู ประภามณฑล มีลักษณะกลมลอ มพระเศียร โดยมีจุดศูนยก ลางอยทู ี่
2. พระพทุ ธรูปทรงเครอ่ื ง กึง่ กลางระหวางคว้ิ ภายหลงั คอยๆ เปลีย่ นไปเปนดวงกลมเล็กๆ เหนอื พระนลาฏ
3. เจดียย อ มมุ ไมส ิบสอง ตอ มาจงึ เลอื่ นขน้ึ ไปอยบู นพระเกตมุ าลา มลี กั ษณะเปน รปู ตอ มกลม หรอื ปลายแหลม
4. กลองมโหระทกึ สํารดิ ดจุ ดอกมะลติ มู ซงึ่ หมายถงึ กอ นแกว คอื ดวงปญ ญานน่ั เอง ตอ มามกี ารประดษิ ฐาน
พระรัศมีเปนรปู เปลวขึน้
วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 4. เพราะกลองมโหระทึกสําริด เปนผลงาน 2 เครอ่ื งเบญจรงค ท่ีนาํ มาใชในราชสาํ นักอยุธยาจะรางแบบแลวสง ไปทํา
ทป่ี ระเทศจนี เพราะเขียนลวดลายไดละเอียด ประณตี งดงาม เนอ้ื ดิน
ประติมากรรมท่ีนิยมสรางข้นึ นบั ตง้ั แตสมยั กอ นประวัตศิ าสตร โดยนําสาํ รดิ มคี วามละเอียด แกรง เมอ่ื เคาะจะมเี สยี งดงั กงั วาน
มาหลอมหลอเปนกลอง สําหรับใชต ใี นพธิ กี รรมตางๆ แตภ ายหลังเมื่อมี
การคนพบวัสดอุ ืน่ ๆ ท่นี าํ มาใชส รางกลองไดอยางมปี ระสิทธภิ าพมากกวา
และตีไดด ังกวา การสรา งกลองมโหระทกึ สาํ ริดจึงหมดความนยิ มลง

มุม IT 111

นักเรยี นสามารถศกึ ษาเพมิ่ เตมิ เก่ียวกับเคร่อื งเบญจรงค ไดจาก
http://www.student.swu.ac.th/fa71010251/benja4.html คมู่ อื ครู

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ครูใหนกั เรียนรว มกนั ศึกษาเก่ียวกับผลงาน 1
ทัศนศลิ ปสมัยอยุธยา จากหนังสือเรยี น
หนา 109 - 113 แลว นาํ ขอ มูลพรอ มทัง้ ภาพประกอบ ๔) พระพทุ ธรปู ทรงเครอื่ ง เปน ศลิ ปะทนี่ ยิ มสรา งในชว งปลายสมยั อยธุ ยา
ท่ไี ดจ ากการศึกษามารวมกันวิเคราะหว จิ ารณ นับตั้งแตสมัยสมเด็จพระเจาปราสาททอง (สมเด็จพระสรรเพชญที่ ๕ พ.ศ.
จากนนั้ สรุปความคดิ รวบยอดในประเด็น ดงั ตอไปน้ี ๒๑๗๒ - ๒๑๙๙) เปนตนมา พระพุทธรูปมักจะมีการแตงองคทรงเคร่ืองอยาง
สวยงามเหมือนอยางกษัตริย มีทั้งแบบทรงเคร่ืองใหญและแบบทรงเครื่องนอย
1. ผลงานทศั นศลิ ปดานจติ รกรรม แบบทรงเครื่องนอยนั้นมักมีกรรเจียกผืนเปนครีบออกมาเหนือใบพระกรรณ
2. ผลงานทศั นศลิ ปดานประติมากรรม ซงึ่ ถอื เปน เอกลกั ษณเ ฉพาะของพระพทุ ธรปู สมยั อยธุ ยา เชน พระประธาน
3. ผลงานทัศนศลิ ปด า นสถาปต ยกรรม วัดหนาพระเมรุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พระพุทธรูปประทับยืนปาง
โดยทาํ ลงกระดาษรายงาน สงครูผูสอน หามสมุทร วัดใหญสุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี เปนตน นอกจากนี้
ยงั มผี ลงานประตมิ ากรรมทมี่ คี วามโดดเดน อกี หลายอยา ง เชน บานประตู
ไมแ กะสลกั ตใู สค มั ภรี พ ระไตรปฎ ก เครอื่ งราชปู โภคสาํ หรบั
กษัตริย เปน ตน
๔.๓ ดา นสถาปต ยกรรม
สถาปตยกรรมสมัยอยุธยานอกจากจะสรางข้ึน
เพื่อศาสนาแลว ยังมีการสรางเปนตําหนักสําหรับพํานัก
อาศัยของเช้ือพระวงศและเปนอาคารเพ่ือวาราชการ
พระประธานวดั หนา พระเมรุ จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา เปน พระพทุ ธ- อีกดวย ซึ่งสามารถจําแนกลักษณะสถาปตยกรรมเดนๆ
รปู ทรงเครอื่ งสมัยอยธุ ยาตอนปลายทีม่ ลี ักษณะงดงามมากองคหนึ่ง สมัยอยธุ ยาไดดงั นี้
๑) เจดีย หมายรวมถึงสถูปดวย เจดียในสมัยอยุธยาสามารถจําแนกไดหลายรูปแบบไปตามแนว
ความคดิ คตคิ วามเชอื่ ทางศาสนาในแตล ะชว งเวลา โดยในชว งระยะแรก อยธุ ยานยิ มสรา งเจดยี แ บบทรงปรางคต าม
ธรรมเนียมนยิ มที่เคยมมี ากอน แตมกี ารปรับเปล่ยี นรูปทรงองคปรางคใหม คี วามเพรียวไดส ดั สวนมากกวา ศลิ ปะ
แบบขอม เชน ปรางคว ดั พระราม ปรางคว ัดพุทไธศวรรย จังหวดั พระนครศรีอยุธยา เปนตน ปรางคท ีส่ รา งขึน้
จะมีฐานะเปนศูนยกลางของวัด จึงสรางใหมีขนาดใหญ มองเห็นเดนชัดแตไกล และมีการสรางระเบียงคด
เปนสีเ่ หล่ยี มจตั รุ สั ลอมรอบดวย
ระยะตอมาจะมกี ารสรา งเจดียท รงกลมแบบสโุ ขทัย เชน พระเจดียใหญ ๓ องค ในวัดพระศร-ี
สรรเพชญ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซ่ึงเช่ือวานาจะไดแบบอยางมาจากเจดียประธานวัดนางพญา
จังหวดั สุโขทัย จนถึงชวงหลงั จึงมีการสรา งเจดียแ บบศิลปะอยุธยาแท คือ เจดียแ บบยอมมุ ใหญ หรือ
เจดียย อมุมไมส บิ สอง เชน พระเจดียใหญท ี่วัดภเู ขาทอง พระเจดียศรสี รุ โิ ยทัย วัดสวนหลวงสบสวรรค
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา แตที่งดงามที่สุดจะอยูท่ีวัดชุมพลนิกายาราม อําเภอบางปะอิน จังหวัด
พระนครศรอี ยุธยา เปน ตน
๒) อาคาร นอกจากอาคารทเี่ ปนแบบไทย ซึ่งเคยสรางกนั ขึ้นมาแลว ยงั เปน สมัยแรก
ทมี่ กี ารนาํ เอาแบบอยา งการกอ สรา งสถาปต ยกรรมตะวนั ตกเขา มาผสมผสานกบั สถาปต ยกรรมไทย
ดวย โดยสรางอาคารแบบกออิฐถือปูน มีการวางผังการกอสรางอยางเปนระเบียบ
จัดบริเวณใหรมรื่น มีลานกวาง มีการสรางอางเก็บนํ้า หรือประปาไวใช ที่เห็นได
เดนชัด คือ สถาปตยกรรมภายในเขตพระนารายณราชนิเวศน
จังหวัดลพบรุ ี พระเจดียศรีสุริโยทัย เปนเจดียแบบยอมุมไมสิบสอง
ตงั้ อยทู วี่ ดั สวนหลวงสบสวรรค จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา

๑๑๒

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครใู หน ักเรยี นวาดภาพระบายสีนํ้าเกย่ี วกบั สถาปต ยกรรมไทยสมัยอยธุ ยา
ท่นี กั เรยี นชืน่ ชอบ หรือมคี วามโดดเดน เปน เอกลักษณมาคนละ 1 ภาพ โดยใหร ะบุ พระเจดยี ท รงปรางคในสมยั อยุธยาไดรบั อิทธพิ ลการกอ สรา งมาจากรปู แบบ
ช่อื ของสถาปตยกรรมและสรปุ ความสําคัญของสถาปต ยกรรมดงั กลาวทม่ี ตี อคนใน ศลิ ปะในขอ ใด
ทองถิ่นและคนในชาตมิ าพอสงั เขป ซง่ึ จะทาํ ใหน ักเรยี นซาบซ้งึ กับความงดงามและ
จําแนกลักษณะเดน ของผลงานทัศนศิลปใ นสมัยอยธุ ยาไดด ยี ่งิ ขึน้ 1. ศลิ ปะขอม
2. ศลิ ปะพกุ าม
นกั เรียนควรรู 3. ศิลปะจามปา
4. ศลิ ปะอินเดีย
1 พระพุทธรปู ทรงเคร่อื ง พระพุทธรูปท่มี ีเคร่ืองประดับ เชน มงกฎุ กระบังหนา
กรองศอ สงั วาล ทบั ทรวง พาหุรดั ธาํ มรงค เปนตน เม่ือพจิ ารณาจากการประดบั วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะการสรา งเจดยี ทรงปรางค อยุธยา
เครอื่ งทรงของพระพทุ ธรปู สามารถแบง เปน กลมุ ใหญๆ ได 2 กลมุ คอื พระพทุ ธรปู -
ทรงเครอ่ื งใหญแ ละพระพทุ ธรูปทรงเครื่องนอ ย ไดรบั แบบอยางโดยตรงมาจากศิลปะขอม หรือกมั พูชา (โดยขอมไดรับ
อทิ ธพิ ลมาจากการสรางเทวาลัยในศาสนาพราหมณ - ฮนิ ด)ู แตน าํ มา
ประยกุ ตดัดแปลงใหม ขี นาดเลก็ ใหม รี ปู รางเพรยี วสงู มคี วามออ นชอ ย
มากข้นึ ตามแบบศลิ ปะไทย

112 ค่มู ือครู

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

๓) โบสถ วหิ าร มณฑป นยิ มสรา งใหม ขี นาดใหญโ ต ยกฐานสงู ผนงั ดา นขา งทาํ เปน ชอ งแบบลกู มะหวด ครูใหน ักเรียนแบงกลุมออกเปน 3 กลมุ ตาม
ประเภทของผลงานทัศนศลิ ปใ นสมัยอยุธยา
และแบบหนาตาง เสาจะมีการกอ ดวยอฐิ เปน สว นใหญ ทาํ เปนเสากลม ปลายเสาตกแตง ดวยบวั หัวเสา หรอื บวั กลมุ ดงั ตอไปนี้
ในชวงสมัยอยุธยาตอนปลาย จะทําฐานใหเห็นเปนแนวแอนโคงรับกับสวนหลังคาท่ีทําซอนกันขึ้นไปเปนชั้นและโคง
มักใชเสากลมกออิฐถือปูน ตรงหัวเสาจะทําเปนบัวตูม มีการตกแตงดวยลายปูนปน ในสวนของซุมประตู หนาบัน กลุมท่ี 1 ผลงานทัศนศิลปด านจติ รกรรม
หนา ตา ง นยิ มแกะสลักไมป ด ทองประดับกระจก กลุมท่ี 2 ผลงานทัศนศิลปดานประติมากรรม
กลุมที่ 3 ผลงานทัศนศลิ ปด านสถาปต ยกรรม
สาํ หรบั งานทศั นศลิ ปสมยั ธนบุรีนนั้ เน่อื งจากมรี ะยะเวลาสน้ั เพยี ง ๑๕ ป การสรา งงานทัศนศลิ ปมีจาํ นวน โดยใหแตละกลมุ คดั เลือกภาพผลงานที่เดน ๆ
ไมมากชิ้น และรูปแบบสวนใหญก็ยงั คงเหมอื นเมื่อคร้งั สมัยอยุธยา จงึ ขอจดั รวมไปไวใ นงานทัศนศลิ ปส มยั อยุธยา มาตดิ ลงบนฟว เจอรบ อรด แลว ใหน กั เรยี นแตล ะกลมุ
เขียนบรรยายเกย่ี วกับผลงานดังกลา วในประเด็น
ดงั ตอ ไปนี้
1. ประวตั ิความเปน มา
2. แนวคดิ และเน้อื หาสาระของผลงาน
3. วธิ กี ารสรางสรรคผลงาน
เมอ่ื จดั ทาํ เสร็จเรยี บรอยแลว ใหส ง ตวั แทน
ออกมานําเสนอผลงานหนา ช้นั เรียน โดยครู
ชวยเสริมเพิ่มเตมิ ขอมูล

1

ประตมิ ากรรมเกยี่ วกบั ไมส มยั อยุธยาท่ีมกี ารจดั ทาํ ขนึ้ อยางประณตี (ซาย) บานประตูจําหลักไม ทว่ี ดั หนา พระเมรุ (ขวา) ทวารบาลแกะสลกั ดวย
ไมบนบานประตูไมจ าํ หลัก เปน ประตูซุมคหู าพระสถปู วัดพระศรสี รรเพชญ ปจ จุบนั จดั แสดงอยภู ายในพพิ ธิ ภัณฑสถานแหง ชาติ เจาสามพระยา
จังหวดั พระนครศรีอยธุ ยา

กจิ กรรม ศลิ ปป ฏบิ ัติ ๗.๒

กิจกรรมท่ี ๑ ใหนักเรยี นชวยกันสืบคน หาวดิ โี อ ภาพ แนะนาํ มรดกทางวัฒนธรรม โบราณสถาน โบราณวตั ถุ
กจิ กรรมท่ี สมยั อยุธยาจากเวบ็ ไซตตา งๆ แลวรวบรวมรายชือ่ นํามาแนะนาํ ในชัน้ เรยี น
กจิ กรรมที่
๒ เชญิ วทิ ยากรมาบรรยายใหค วามรเู กย่ี วกบั ลกั ษณะของผลงานทศั นศลิ ปส มยั อยธุ ยาในแตล ะดา น
โดยใหน ักเรียนจดบันทึกสาระสาํ คญั จากการบรรยายของวิทยากรไว

๓ ใหนักเรียนแตละคนเลือกภาพผลงานทัศนศิลปสมัยอยุธยา ๑ ภาพ ติดลงบนกระดาษ A4
แลว ใหเ ขยี นบรรยายวา เปน ผลงานใด มีประวตั คิ วามเปน มาอยางไร มีเนือ้ หา หรอื แนวคดิ ใด
ซอนอยูในผลงานนน้ั บาง เมอื่ จัดทําเสรจ็ เรียบรอยแลว ใหนาํ สง ครูผสู อน

๑๑๓

ขอสอบ O-NET เกร็ดแนะครู

ขอสอบป ’53 ออกเก่ยี วกับศลิ ปะไทย ครูนําภาพตวั อยางมรดกทางวัฒนธรรม ประเภทผลงานทศั นศิลปสมยั ตางๆ
ศิลปะไทยไดรับอิทธิพลมาจากส่งิ ใดมากทีส่ ุด มาใหน กั เรียนดปู ระกอบการเรียนการสอน หรือครอู าจเชิญวทิ ยากรทีม่ ีความรมู า
1. ธรรมชาติ บรรยายลกั ษณะของผลงานทัศนศิลปใ นสมยั ตางๆ ใหน ักเรยี นฟง แลว ใหน กั เรยี น
2. วัฒนธรรม ซักถามขอ สงสยั พรอมทง้ั จดบันทกึ สาระสาํ คญั ลงสมดุ เพื่อใหนกั เรยี นเกดิ ความรู
3. ศาสนา ความเขา ใจเก่ยี วกบั ผลงานทัศนศิลปข องไทยในแตละสมัยมากยิง่ ขึน้
4. ประเพณี
นกั เรยี นควรรู
วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 3. เพราะหากพจิ ารณาผลงานทศั นศลิ ป
1 ทวารบาล มาจากคําวา “ทวาร” ซง่ึ แปลวา ประตู หรอื ชอง และ “บาล”
ของไทยในแตละยุคสมัย จะพบวาเปน ผลงานที่สรางสรรคขึน้ เพ่ือสงเสริม ซึง่ แปลวา “เลย้ี ง รกั ษา ปกครอง” ดังนัน้ เม่อื แปลรวมกันจึงมีความหมายวา
พระพุทธศาสนา หรอื เก่ียวเนื่องกบั ความศรทั ธาทางพระพุทธศาสนาเกอื บ “ผรู กั ษาประตู หรือชอง” ซึ่งการเขยี นภาพทวารบาลนั้นเปนคติโบราณที่นิยมทํา
ทงั้ ส้นิ เชน วัด สถูป เจดยี  พระพุทธรปู ภาพจติ รกรรมฝาผนัง เปนตน บนบานประตศู าสนสถาน ซึง่ เชื่อวาทวารบาลมหี นา ทคี่ อยปกปอ งคุมครอง
และพทิ ักษมใิ หส ิง่ ช่วั รายตางๆ ผา นเขา ไปสศู าสนสถานได

คู่มือครู 113

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ครเู ชญิ วทิ ยากรในทอ งถน่ิ ทมี่ คี วามรู ความเขา ใจ เสรมิ สาระ
เกย่ี วกับผลงานทศั นศลิ ปในยุคสมยั ตางๆ มา
บรรยายความรใู นหวั ขอ “ววิ ัฒนาการผลงาน 1
ทัศนศลิ ปข องชาติไทย” ใหน ักเรียนฟง จากนน้ั
เปด โอกาสใหน ักเรยี นซักถามขอสงสยั พรอมทั้งให ศาสนากับการสรา งสรรคงานทัศนศลิ ป
นักเรียนสรปุ สาระสําคญั ลงสมดุ บันทกึ สง ครูผูสอน ปจจัยท่ีเปนแรงกระตุนทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปมีอยูหลายปจจัย ไดแก ธรรมชาติ
ผมู อี าํ นาจ ความรสู กึ ของศลิ ปน แตท ม่ี อี ทิ ธพิ ลอยา งเดน ชดั มาตลอด กค็ อื ความเชอ่ื หรอื ความศรทั ธา ซง่ึ มที ง้ั ความเชอ่ื
ในปรากฏการณท างธรรมชาติ สงิ่ เรน ลบั และความเชอ่ื ทางศาสนา โดยเฉพาะความเชอื่ ทางศาสนาเปน แรงกระตนุ
ทําใหศิลปนสามารถสรางผลงานขึ้นมาไดอยางมากมาย ในสังคมตะวันตก อิทธิพลของศาสนาคริสตไดทําให
เกิดการสรา งสรรคผลงานท่ยี ิ่งใหญข น้ึ มาหลายประเภท ทง้ั งานจิตรกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปตยกรรม

สาํ หรับในสงั คมไทย ถาเราพจิ ารณาผลงานทศั นศิลปท ม่ี ีอยรู ายรอบ ไมวาจะเปนผลงานที่
สรา งสรรคข น้ึ ใหม หรอื เปน มรดกตกทอดมาจากอดตี ลว นแตส รา งขน้ึ เพอ่ื สง เสรมิ พ2ระพทุ ธศาสนา
หรอื เกยี่ วเนอ่ื งกบั ความศรทั ธาทางพระพทุ ธศาสนาเกอื บทง้ั สนิ้ เชน วดั สถปู เจดยี  พระพทุ ธรปู
จิตรกรรมฝาผนัง เปนตน จนกลาวไดวา อิทธิพลความเช่ือทางพระพุทธศาสนาเปน
แรงผลักดันสําคัญที่ทําใหมีการสรางสรรคงานทัศนศิลปข้ึนในสังคมไทย และผลงาน
ทศั นศลิ ปก ช็ ว ยสง เสรมิ พระพทุ ธศาสนาใหม ลี กั ษณะเปน สภาพแวดลอ มทกี่ วา งขวาง
ครอบคลมุ สังคมไทยดวย
อิทธิพลของความเชื่อเปนแรงกระตุนที่จะทําใหผูสราง
ประดิษฐคิดคนผลงานท่ีงดงาม
หรอื มคี วามยงิ่ ใหญข นึ้ มาไดเ หนอื พระพุทธชนิ ราช วดั พระศรรี ตั นมหาธาตุ จงั หวัด
กวาแรงกระตุนอื่นๆ โดยเฉพาะ พิษณุโลก ซง่ึ มีพทุ ธลกั ษณะงดงามอยางย่ิง

ผลงานทศั นศลิ ปข นาดใหญท ่ตี อ งใชท รพั ยส ินเงินทอง กําลังคน
และระยะเวลาในการสรางอันยาวนาน อทิ ธพิ ลความเชือ่
ทางศาสนาจะเปนจุดศูนยรวมสําคัญ
พระปฐมเจดยี  จงั หวดั นครปฐม องคท เี่ หน็ อยใู นปจ จบุ นั ของสังคม ในการระดมปจจัยดาน
สรา งขนึ้ ใหมครอบเจดียองคเดมิ ในสมยั ทวารวดี ตา งๆ สรา งสรรคผ ลงานนนั้ ๆ ใหเ ปน

ผลสําเร็จ ตวั อยา งทีเ่ หน็ ไดชดั เชน ปราสาทนครวัด นครธม ในประเทศกมั พชู า
พระเจดียบ ุโรพทุ โธ บนเกาะชวา ประเทศอนิ โดนีเซยี เปนตน
ในประเทศไทยก็มีผลงานทัศนศิลปท่ีมีความ
งดงามอลงั การ อนั เปน ผลมาจากความเชอ่ื ทางพระพทุ ธศาสนา
มากมาย เชน พระปฐมเจดีย จงั หวดั นครปฐม พระธาตพุ นม
จังหวดั นครพนม พระบรมธาตุเจดีย จงั หวัดนครศรธี รรมราช
วัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระปรางควัดอรุณราชวราราม
ราชวรมหาวหิ าร กรุงเทพมหานคร พระพุทธชนิ ราช จงั หวัด
พิษณโุ ลก เปน ตน
วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ภายในพระบรมมหาราชวงั จะมผี ลงาน
ศิลปกรรมไทยอนั ทรงคณุ คาของชาติอยเู ปนจาํ นวนมาก

๑๑๔

นักเรยี นควรรู ขอ สอบ O-NET

1 ศาสนากับการสรางสรรคงานทศั นศิลป ผลงานทศั นศลิ ปท างศาสนาสามารถ ขอ สอบป ’53 ออกเกยี่ วกับศลิ ปะพน้ื บา น
สะทอนสภาพบานเมอื งในชวงทม่ี ีการสรา งได โดยพจิ ารณาจากตัวผลงาน หาก ขอใดไมใช ศิลปะพื้นบาน
ผลงานมีความยิง่ ใหญ อลังการ มีความงดงาม มีปริมาณการสรางเปน จํานวนมาก 1. เครอื่ งปนดนิ เผาดา นเกวียน
ก็จะสามารถสะทอ นใหเห็นวา บา นเมืองในชวงเวลาน้นั มคี วามเจริญรุงเรือง ราษฎร 2. การทอผา พื้นเมอื ง
อยดู กี ินดี จึงมีเวลาและทุนทรพั ยท ี่จะนํามาใชสรา งสรรคผ ลงานทัศนศิลปใ น 3. การทําโองมงั กร
รูปแบบตา งๆ 4. การเขยี นภาพสนี า้ํ มัน
2 เจดีย ตามหลกั พระพทุ ธศาสนา แบง ออกไดเ ปน 4 ประเภท ไดแ ก ธาตเุ จดยี 
หมายถึง พระบรมธาตุและเจดยี ท บี่ รรจุพระบรมสารรี ิกธาตขุ องพระพุทธเจา วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. เพราะขอ 1. - 3. เปน ผลงานศลิ ปะพน้ื บา น
ธรรมเจดยี  หมายถงึ พระธรรม พระวนิ ยั คาํ ส่งั สอนทุกอยา งของพระพุทธเจา
บรโิ ภคเจดยี  หมายถงึ สิง่ ของเครอื่ งใชของพระพทุ ธเจา หรอื ของพระภิกษสุ งฆ ของแตล ะจงั หวัด แตการเขียนภาพสนี ํา้ มันเปน หนงึ่ ในงานจิตรกรรม
ไดแก เคร่อื งอฐั บริขารทัง้ หลาย และ อเุ ทสกิ เจดยี  หมายถงึ สิ่งทีส่ รา งขน้ึ ประเภทวจิ ติ รศลิ ป ซึง่ ไดร บั อทิ ธิพลจากตะวนั ตก
เพือ่ เปน ท่ีระลึกถงึ องคพ ระพุทธเจา เชน สถูป เจดีย ณ สถานทท่ี รงประสูติ ตรัสรู
แสดงปฐมเทศนา ปรนิ ิพพาน เปน ตน

114 คู่มอื ครู

กกรระตะตนุ้ Eุ้นnคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� า� รรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Explain
Engage Explore Expand Evaluate

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

õ. ¼Å§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»ŠÊÁÑÂÃµÑ ¹â¡ÊÔ¹·Ã ครใู หน ักเรียนดภู าพ “บุษบาชมสวน” ผลงาน
ของจกั รพนั ธุ โปษยกฤต ในหนังสอื เรยี น
ผลงานทศั นศลิ ปในสมยั รตั นโกสนิ ทรช ว งตอนตน มคี วามพยายามจะฟน ฟแู บบอยา งงานศลิ ปะสมยั อยธุ ยา หนา 115 จากน้นั ครถู ามนกั เรียนวา
ที่เสียหายจากสงครามใหเจริญรุงเรืองกลับคืนมาอีกคร้ังหนึ่ง เม่ือบานเมืองเริ่มมีความเจริญมั่นคง การสรางสรรค
งานทัศนศิลปก็ขยายไปทุกดาน และนับจากสมัยรัชกาลท่ี ๓ เปนตนมา เม่ือวัฒนธรรมตะวันตกไดแพรขยายเขา • ภาพผลงานดงั กลา วเปนผลงานตามแนว
สูสังคมไทย วัฒนธรรมตะวันตกก็ไดเขามามีอิทธิพลตอลักษณะของการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปของไทยดวย ศลิ ปะไทยผสมผสานกบั เทคนิคสมยั ใหม
ขณะที่พระพทุ ธศาสนากย็ งั คงมอี ทิ ธพิ ลและบทบาทอยางมาก ซง่ึ พอจะสรปุ ภาพรวมได ดังนี้ อยา งไร
๕.๑ ดา นจิตรกรรม (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็
สมยั รตั นโกสนิ ทรเ ปน จติ รกรรมทเี่ ขยี นขนึ้ ตง้ั แต พ.ศ. ๒๓๒๕ ลงมาจนถงึ ปจ จบุ นั มรี ปู แบบการเขยี นตาม ไดอ ยา งอิสระ)
แบบไทยแนวประเพณแี ละแบบรว มสมยั โดยเฉพาะจติ รกรรมฝาผนงั ทเี่ ขยี นขน้ึ ตง้ั แตร ชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธ-
ยอดฟาจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ ๑) จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๓) จัดเปน ครอู ธบิ ายเพมิ่ เตมิ วา การเขียนภาพจิตรกรรม
จติ รกรรมไทยทม่ี คี ณุ คาทางความงามมาก มกั ใชส ีตัดเสนและปดทองลงบนภาพ ฝาผนังของไทยทผี่ สมผสานกบั เทคนคิ สมยั ใหม
ภาพเขียนสําคัญในสมัยพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ ๑) มีอยูที่พระท่ีนั่งพุทไธสวรรย มีมาต้งั แตสมยั รัชกาลท่ี 4 โดยขรวั อนิ โขง ผลงาน
ภายในพิพิธภณั ฑสถานแหง ชาติ พระนคร วดั ระฆังโฆสิตารามวรมหาวหิ าร วดั ดุสดิ าราม กรงุ เทพมหานคร สมยั ในลกั ษณะนี้เปน การนาํ เทคนิคการวาดภาพ
พระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลา นภาลยั (รชั กาลที่ ๒) ทรงอุปถัมภช า งศิลป สง ผลใหม ีการสรา งสรรคงานจติ รกรรม แบบตะวันตกมาผสมผสานกบั งานจิตรกรรมไทย
ขน้ึ อยางแพรหลาย ผลงานอันโดดเดน ไดแ ก จติ รกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถวัดสวุ รรณาราม (วดั ทอง) รมิ คลอง ใหเ กดิ มติ ิใกล - ไกลและมติ แิ สง - เงา
บางกอกนอย ซึ่งไดเ ปน แมแ บบใหศ ิลปน รุนหลงั ใชเ ปนแนวทางในการศกึ ษาและสรา งสรรคผลงานมาจนถึงทกุ วันนี้
จิตรกรรมฝาผนงั ทีส่ วยงามในสมยั พระบาทสมเด็จพระนงั่ เกลาเจาอยหู วั (รัชกาลท่ี ๓) ไดแก จิตรกรรม สา� รวจคน้ หา
ฝาผนงั ภายในพระอโุ บสถวดั สทุ ศั นเทพวรารามวรมหาวหิ าร Explore

และท่ีวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม กรุงเทพมหานคร ใหน ักเรียนแบง กลุม ออกเปน 3 กลมุ
เปนตน ศึกษา คนควา เก่ียวกบั ผลงานทศั นศิลป
แตห ลงั จากสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา - สมยั รตั นโกสนิ ทร จากแหลงการเรยี นรูต า งๆ
เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๔) เปน ตน มา อทิ ธพิ ลของตะวนั ตกได เชน หนังสอื เรียน หอ งสมุด อนิ เทอรเน็ต เปน ตน
ทาํ ใหร ปู แบบจติ รกรรมไทยมคี วามรว มสมยั กบั นานาชาติ ตามหวั ขอ ท่คี รกู ําหนดให ดังตอ ไปนี้
อยา งชดั เจน กลา วคอื มกี ารนาํ เทคนคิ การเขยี นภาพใหม ี
มติ ติ ามแบบอยา งตะวนั ตก เชน จติ รกรรมของขรวั อนิ โขง กลมุ ที่ 1 ผลงานทัศนศิลปดา นจิตรกรรม
จิตรกรเอกสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว กลมุ ที่ 2 ผลงานทัศนศลิ ปด า นประตมิ ากรรม
(รัชกาลที่ ๔) ภายในพระอุโบสถวดั บวรน1เิ วศวหิ ารราช- กลมุ ท่ี 3 ผลงานทศั นศลิ ปด าน
วรมหาวหิ าร กรงุ เทพมหานคร ขรวั อนิ โขง เปน ศลิ ปน ไทย
คนแรกที่ไดน าํ แนวทางการวาดภาพแบบตะวนั ตกทแี่ สดง สถาปตยกรรม

ทัศนียภาพในระยะใกล - ไกล และแสดงใหเห็นแสง - เงา
มาประยุกตใชกับผลงานของตน ในปจจุบันจิตรกรรม
ฝาผนังแมจะเปนภาพวาดที่มีลักษณะของความเปนไทย
แตก็มีการผสมผสานคตินิยม เทคนิค รูปแบบสมัยใหม
จากตะวนั ตก เชน ผลงานของปรีชา เถาทอง เฉลิมชัย “บุษบาชมสวน” ผลงานของจักรพันธุ โปษยกฤต ทีน่ ําเสนอผลงาน
โฆษิตพิพัฒน จักรพนั ธุ โปษยกฤต เปนตน ตามแนวศิลปะไทยแบบเดิมผสมผสานกบั เทคนคิ สมัยใหม

๑๑๕

แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tิด นกั เรยี นควรรู

การเขยี นภาพแบบใดเปน แนวทางการเขียนภาพของขรวั อนิ โขง 1 ขรวั อนิ โขง มนี ามเดมิ วา “อนิ ” เปน ชาวเมอื งเพชรบรุ ี บวชเปน สามเณรตง้ั แต
1. แสดงทัศนยี ภาพใกล - ไกลและแสดงใหเ หน็ แสง - เงาแบบตะวันตก อายุยังนอ ย แมอายุจะมากข้ึนก็ยงั ไมยอมอปุ สมบทเปนพระ จึงถกู ลอวา “เณรโขง ”
2. นิยมใชสตี ัดเสนและปดทองลงบนภาพ หรือ “สามเณรอนิ โขง ” ภายหลงั เมอื่ บวชเปนพระ มีพรรษาและมีความรมู ากกไ็ ดรับ
3. เขยี นรปู เกย่ี วกบั พทุ ธประวัตทิ ่ใี ชสนี อ ยและตดั เสนดว ยสขี าว การเคารพนับถอื เปน พระอาจารยจากราชสกลุ ซึ่งเรียกพระอาจารยวา “ขรัว”
4. เขยี นลายเสนสลักบนแผนหินชนวน สที ่ีใช คือ สดี าํ และสีแดง คนทั่วไปจงึ เรยี กภิกษอุ ินโขง วา “ขรวั อินโขง ” ตามอยา งนนั้ เปน ตน มา

วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะขรวั อนิ โขง จติ รกรเอกสมยั รชั กาลท่ี 4 มมุ IT

ใชเ ทคนิคการเขยี นภาพจิตรกรรมไทยใหม มี ิติตามแบบอยา งตะวนั ตก นกั เรียนสามารถศึกษาเพ่มิ เติมเกยี่ วกับผลงานทศั นศิลปสมยั รตั นโกสินทร
โดยภาพจติ รกรรมของขรวั อินโขง จะแสดงทศั นยี ภาพใกล - ไกลและแสดง ไดจาก http://www.culture.go.th
ใหเห็นแสง - เงา

คู่มือครู 115

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ใหน กั เรียนกลมุ ที่ 1 สง ตัวแทนออกมาอธบิ าย ปจ จบุ นั ภาพจติ รกรรมมไิ ดจ าํ กดั อยแู คในเฉพาะวดั กบั วงั เหมอื นเมอื่ ครงั้ อดตี แตม กี ารนาํ ไปประดบั ตกแตง
ความรูเก่ียวกบั ผลงานจิตรกรรมสมัยรตั นโกสินทร อาคารสถานท่ี ใชใ นการสือ่ สารโฆษณาประชาสมั พันธกันอยางแพรหลายผานทางสื่อตา งๆ และภาพทวี่ าดมเี นือ้ หา
ตามท่ีไดศ ึกษามาหนา ชัน้ เรียน พรอ มทั้งใหนกั เรียน และแนวคดิ กวา งขน้ึ นอกจากภาพเกยี่ วกบั ศาสนาและเอกลกั ษณไทยแลว กย็ งั มกี ารเสนอภาพทม่ี แี นวคดิ สะทอ นสงั คม
สรุปสาระสําคัญลงสมุดบันทึก จากน้ันครูถาม หรือมีเร่ือง1ราวที่ศลิ ปนมีความประทบั ใจ เชน ธรรมชาติ สิง่ แวดลอม บคุ คล สถานที่ จินตนาการ ภาพนามธรรม
นักเรียนวา (Abstract) เปนตน ตลอดจนเทคนิคในการสรางสรรคผลงานจิตรกรรมก็มีความหลากหลายกวาเดิม และนําเอา
เทคโนโลยสี มัยใหมม าใชใ นการนําเสนอผลงานอกี ดวย
• เพราะเหตุใดจึงกลา ววา สมยั รัชกาลท่ี 3 ๕.๒ ดา นประตมิ ากรรม
เปนยคุ ทองของจิตรกรรมไทยประเพณี สมัยรัตนโกสินทรดานประติมากรรมในชวงระยะแรกมีหลักฐานการสรางนอย สวนใหญมักอัญเชิญ
(แนวตอบ สมัยรชั กาลท่ี 3 เปนสมัยที่ พระพทุ ธรปู โบราณซงึ่ ทงิ้ ทรดุ โทรมอยทู เ่ี มอื งเหนอื มาบรู ณปฏสิ งั ขรณใหมถ งึ ๑,๒๐๐ องคเ ศษ และบางองคก อ็ ญั เชญิ
ความนิยมในงานทัศนศิลปของจนี เขา มามี มาเปน พระประธ2านอยูในวัดสาํ คัญๆ ในกรุงเทพมหานคร เชน พระประธานในพระวิหารหลวง วดั สทุ ศั นเทพวราราม-
บทบาท ทงั้ ในดา นจติ รกรรมและประตมิ ากรรม ราชวรมหาวหิ าร เปนตน สาํ หรบั ประตมิ ากรรมแบบรัตนโกสินทรพอประมวลได ดงั นี้
ในทางจิตรกรรมฝาผนงั นิยมเขียนภาพโดยใช ๑) พระพทุ ธรปู ทาํ ตามแบบอยา งของเดมิ เปน รปู แบบทสี่ รา งขนึ้ คลา ยกบั พระพทุ ธรปู สมยั อยธุ ยาปน
แบบอยางทัศนศิลปของจีน ซ่ึงภาพจติ รกรรม อูทอง แตล ักษณะความมีชวี ติ จิตใจมีนอ ยลง ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนง่ั เกลาเจาอยหู ัว (รัชกาลท่ี ๓) โปรดเกลา ฯ
ท่เี ขยี นตามคตจิ ีนถูกเรยี กวา “จติ รกรรมแบบ ใหม กี ารสรา งพระพทุ ธรปู เพมิ่ เตมิ ขน้ึ นบั รวมกบั แบบเดมิ เปน ๔๐ ปาง แลว อญั เชญิ ไปประดษิ ฐานภายในหอพระราช-
พระราชนยิ ม ร.3” แตในขณะท่ีจติ รกรรม กรมานสุ รและหอพระราชพงศานสุ ร หลงั พระอโุ บสถดา นทศิ ตะวนั ตกภายในวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม กรงุ เทพมหานคร
แบบพระราชนิยม ร.3 กาํ ลงั ไดร บั ความนยิ ม เพือ่ อุทิศถวายแดสมเด็จพระบรู พมหากษตั ราธริ าชเจา ซ่งึ นบั เปนตนแบบของพระพทุ ธรูปสมยั รตั นโกสินทร
จิตรกรรมแบบรักษาคตนิ ิยมเดมิ หรอื ๒) พระพทุ ธรปู ผสมผสานกบั ตะวนั ตกในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา
จิตรกรรมไทยประเพณี ตงั้ แตสมยั เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๔) มกี ารแกไ ขพทุ ธลกั ษณะใหค ลา ยกบั มนษุ ยม ากยงิ่ ขน้ึ คอื ไมม พี ระเกตมุ าลา
รัชกาลที่ 1 - 2 ก็มิไดสญู หายไปและดเู หมือน หรอื ขมวดพระเมาลี มีจีวรเปน รวิ้ เชน พระนริ ันตราย ในหอพระสุราลยั พิมาน ภายในพระบรม-
วา พระบาทสมเด็จพระนง่ั เกลา เจาอยูห ัว มหาราชวงั พอถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจา อยหู วั (รัชกาลท่ี ๕) และพระบาท-
(รชั กาลท่ี 3) จะทรงสนับสนุนควบคูกนั ไป สมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยหู วั (รชั กาลท่ี ๖) มกี ารสรา งพระพทุ ธรปู ใหม ลี กั ษณะเหมอื นมนษุ ย
หลักฐานทป่ี รากฏชัดเจน คอื จติ รกรรม ตามแบบพระพุทธรปู คันธารราฐของอนิ เดยี เชน พระพทุ ธรปู ปางขอฝน ในพิพิธภณั ฑสถาน-
ฝาผนังภายในพระอโุ บสถ วัดสุทศั นเทพ- แหง ชาตพิ ระนคร พระพทุ ธไสยาสน วดั ราชาธิวาสราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร เปนตน
วรารามราชวรมหาวหิ าร ทยี่ ังคงเขียนเปน ๓) ประติมากรรมสมัยใหม หลัง พ.ศ. ๒๔๗๕ เปนชวงแหงการเปล่ียนแปลง
จิตรกรรมแบบรกั ษาคติศลิ ปะไทยเดมิ ไว) ประวตั ศิ าสตรศ ลิ ปะของเมอื งไทย โดยมกี ารจดั ตงั้ โรงเรยี นประณตี ศลิ ปกรรมขนึ้ (ตอ มาไดย กฐานะ
เปน มหาวิทยาลยั ศิลปากร) ภายใตการอํานวยการโดยศาสตราจารยค อรราโด เฟโรจี (Corrado
Feroci หรือ ศิลป พีระศรี) เปดการเรียนการสอนเกี่ยวกับวิชาจิตรกรรมและประติมากรรมให
กับนักศึกษาไทย ซ่ึงทานไดสรางสรรคผลงานสําคัญๆ ท่ีมีคุณคาทางดานประติมากรรมไว
มากมาย เชน พระพทุ ธรูปปางลลี า ซ่ึงประดิษฐานเปน พระประธานทพี่ ทุ ธมณฑล จงั หวัด
นครปฐม พระบรมราชานสุ าวรยี สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช จังหวดั สพุ รรณบรุ ี พระบรม-
ราชานสุ าวรยี ส มเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช วงเวยี นใหญ พระบรมราชานสุ าวรยี พ ระบาท-
สมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช(รชั กาลท่ี ๑) ทเ่ี ชงิ สะพานปฐมบรมราชานสุ รณ
(สะพานพุทธยอดฟา หรือสะพานพุทธ) รูปปนหลอประกอบอนุสาวรียชัยสมรภูมิ
รูปปน ประดับอนสุ าวรยี ป ระชาธปิ ไตย กรงุ เทพมหานคร อนุสาวรยี 
พระศรศี ากยะทศพลญาณ ประธานพทุ ธมณฑลสทุ รรศน ทาวสรุ นารี จงั หวดั นครราชสมี า เปนตน
อําเภอศาลายา จงั หวัดนครปฐม

๑๑๖

นกั เรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
1 ภาพนามธรรม (Abstract) รูปแบบงานทศั นศิลปป ระเภทหนงึ่ ที่มงุ เนน
การแสดงความรสู ึกของมนษุ ยที่มตี อ ส่งิ แวดลอ ม โดยศลิ ปน อาจละทิ้งรปู ทรงตา งๆ ในสมยั รัตนโกสินทรต อนตนมีการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปตามแบบ
ดว ยการตัดทอน หรอื ตดั รูปทรงจนหมดสิน้ หรืออาจสรางรูปทรงขึ้นมาใหมต ามความ สมัยใหม คาํ วา “สมัยใหม” ในท่นี ห้ี มายถงึ ผลงานทมี่ ลี กั ษณะใด
รูส ึกของตวั เอง ภาพนามธรรมจะแสดงคณุ คา ของศิลปะดวยสี แสง คาตา งแสง - เงา
รอ งรอยของพูกัน หรอื สว นมลู ฐานตางๆ ที่สรางความงามของจิตรกรรม 1. ตะวนั ตก
2 พระประธานในพระวหิ ารหลวง วดั สุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวหิ าร คอื 2. ตะวันออก
พระศรศี ากยมนุ ี เปนพระพุทธรูปหลอสํารดิ ปางมารวิชัย มีขนาดใหญ หนาตกั กวา ง 3. ไทยประเพณี
6 เมตรเศษ สรา งราวพุทธศกั ราช 1905 สมัยพระมหาธรรมราชาลไิ ทยแหง กรงุ สุโขทัย 4. รตั นโกสินทร
มพี ทุ ธลกั ษณะงดงามมากเชนเดียวกบั พระพทุ ธชนิ ราช พระพุทธชินสีห
และพระศรศี าสดา วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะในสมัยรัตนโกสินทร อิทธิพลของ

วฒั นธรรมตะวันตกไดแพรหลายเขา มาสสู ังคมไทยมากขึ้น รวมถงึ รูปแบบ
ของผลงานศิลปะตะวนั ตก ซ่ึงชางไทยไดยอมรับเอารูปแบบและเทคนคิ ใน
การสรางสรรคผลงานของตะวนั ตกมาปรับใชก ับการสรา งสรรคผลงานของ
ตน ท่เี ห็นไดเ ดน ชดั เชน การกอ สรา งอาคารตางๆ การวาดภาพจติ รกรรม
เปนตน

116 คู่มอื ครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

ในสมยั ปจ จบุ นั ผลงานประตมิ ากรรมขยายตวั อยา งกวา งขวาง มกี ารสรา งสรรคผ ลงาน ใหนกั เรยี นกลมุ ที่ 2 สงตัวแทนออกมา
ทางดา นประตมิ ากรรมหลายรูปแบบ ท้ังเพือ่ เคารพบชู า เปน อนสุ รณ ประดบั ตกแตง อาคาร อธิบายความรูเก่ยี วกบั ผลงานประตมิ ากรรม
สถานทเ่ี พอื่ ความสวยงาม แสดงถงึ เอกลกั ษณ หรอื สอ่ื ความหมายทเี่ นน การแสดงออกทางดา น สมัยรตั นโกสนิ ทรตามท่ีไดศกึ ษามาหนาชัน้ เรยี น
ศลิ ปะ มีศลิ ปนดานประติมากรรมอยทู ่วั ไป ผลงานทส่ี รา งสรรคออกมาก็มแี นวคิด เน้ือหาท่ี พรอ มทง้ั ใหน ักเรียนสรปุ สาระสาํ คัญลงสมุดบนั ทึก
ตอ งการส่อื อยางหลากหลาย ไมจาํ กดั เฉพาะทางดานศาสนา และสว นใหญก ็จะมีลักษณะ จากนัน้ ครูถามนกั เรียนวา
รวมสมยั เพ่อื ตอบสนองกบั ความตอ งการของสงั คม
๕.๓ ดา นสถาปตยกรรม • การสรา งประตมิ ากรรมสมัยรัตนโกสนิ ทร
ในสมัยรตั นโกสนิ ทรต อนตน จะเปนการสืบทอดรูปแบบศลิ ปะสมยั อยุธยา ในปจ จบุ ันเปน อยา งไร
ตอมาเม่ือไดรับอิทธิพลจากศิลปะตะวันตก ลักษณะของสถาปตยกรรมก็มีการ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็
เปล่ียนแปลงไปอยางรวดเร็ว ซ่ึงพอจะสรุปพัฒนาการของผลงานทัศนศิลปดาน ไดอ ยางอสิ ระ ครูอธบิ ายเพ่ิมเติมวา
สถาปต ยกรรมสมัยรตั นโกสนิ ทรได ดังนี้ ในปจ จบุ นั มกี ารสรา งสรรคผ ลงานทางดาน
๑) สถาปต ยกรรมแบบอยุธยา ในชวงรตั นโกสนิ ทรตอนตน ประตมิ ากรรมหลากหลายรูปแบบ ทัง้ เพ่อื
การกอสรางอาคารมักจะเลียนแบบสถาปตยกรรมอยุธยาเปนหลัก เคารพบูชา เปน อนสุ รณ ประดบั ตกแตง
โดยเฉพาะอาคารประเภทเครื่องกอ เชน โบสถ วหิ าร ปราสาทราช- อาคารสถานท่ีเพอื่ ความสวยงาม ผลงานท่ี
มณเฑียร เปนตน จะสรางใหฐานแอนโคง พระบรมราชานุสาวรียพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา- สรางสรรคขนึ้ มาจะมแี นวคดิ และเนอ้ื หาท่ี
รับกับหลังคาท่ีเรียกวา “ฐานแอนโคงแบบ จุฬาโลกมหาราช (รัชกาลท่ี ๑) กรงุ เทพมหานคร ผลงาน ตองการส่ืออยา งหลากหลาย ไมจ ํากดั เฉพาะ
การออกแบบของศาสตราจารยศลิ ป พีระศรี ดานศาสนา และสวนใหญจ ะมีลกั ษณะเพ่ือ
ตอบสนองความตอ งการของบุคคล
ตกทอ งชาง” หรือ “โคง สําเภา” เชน สถาปต ยกรรมหมพู ระมหามณเฑียรสถาน ๓ หลงั และสังคม)
คือ พระท่ีน่ังจักรพรรดพิ ิมาน พระท่ีนัง่ ไพศาลทกั ษิณ และพระทีน่ งั่ อมรนิ ทรวินจิ ฉยั มไห-
สูรยพิมาน กรุงเทพมหานคร เปนตน และยังนิยมสรางเจดียทรงกลมแบบลังกา และ
แบบทรงกรวยเหลยี่ มยอ มุม เชน เจดยี ทอง
๒ องค บริเวณมมุ ปราสาทพระเทพบดิ ร
ภายในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
กรุงเทพมหานคร สวนการสรางเจดีย
ทรงปรางคมีการปรับเปล่ียน
จากรูปแบบของขอมใหมี
ลักษณะเฉพาะเปนแบบ
ไทยท่ีมีรูปทรงเพรียวและ
ออ นชอ ยมากกวาของขอม
เชน พระปรางควัดอรุณ-
ราชวรารามราชวรมหาวหิ าร
กรุงเทพมหานคร เปน ตน

พระทน่ี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท กรงุ เทพมหานคร เปน พระทน่ี ง่ั องคป ระธานของหมพู ระนง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงั เปน สถาปต ยกรรมไทย
สมยั รัตนโกสินทรท ี่มีความสวยงามอลังการอยางยงิ่

๑๑๗

แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETดิ เกรด็ แนะครู

ทกุ ขอเปน ลักษณะเดนของการสรางสรรคผ ลงานสถาปต ยกรรมไทย ครูอธบิ ายเสรมิ ความรูเก่ยี วกับประตมิ ากรรมสมัยใหมแ ละผลงานสื่อผสมวา
ยกเวนขอ ใด ปจ จบุ นั นยิ มนําผลงาน 2 ประเภทนไ้ี ปจดั ประดับตกแตง ตามอาคารสถานท่ี
เพอื่ ความสวยงาม หรอื นาํ ไปจดั วางไวในพ้นื ท่ีสวนสาธารณะตามแบบอยางตะวนั ตก
1. นิยมสรางอาคารขนาดใหญ ซ่ึงชว ยทาํ ใหทศั นียภาพเกิดความนามองมากย่งิ ขึน้
2. ประดบั ลวดลายอยางประณีต
3. เนน ความออนชอยสวยงาม ครูอธบิ ายเพม่ิ เติมวา ในการศึกษาลักษณะของสถาปตยกรรม สถาปต ยกรรมท่ี
4. สว นใหญส รา งเปนศาสนสถาน มักนิยมนาํ มาเปน ขอ ศึกษาสว นใหญจะเปน สถูป เจดีย โบสถ วิหาร หรอื พระราชวัง
เนอ่ื งจากเปนสิ่งกอ สรางทคี่ งทน มกี ารพฒั นารูปแบบมาอยา งตอเนื่องยาวนาน
วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะผลงานสถาปตยกรรมไทยจะมี และไดรบั การสรา งสรรคจากชางฝมือทเี่ ช่ยี วชาญ พรอ มทงั้ มคี วามเปนมาที่สาํ คัญ
ควรคาแกการศกึ ษา
ความวิจติ รตระการตา มกี ารประดบั ตกแตงลวดลายตางๆ อยา งประณีต
รปู ทรงมคี วามออ นชอย สวยงาม จึงไมน ิยมความเทอะทะ หรือสรางใหมี มุม IT
ลกั ษณะเดนทางดานขนาด

นกั เรยี นสามารถศึกษาเพม่ิ เติมเกี่ยวกบั ลักษณะงานสถาปตยกรรมไทย ประเภท
เจดยี  ไดจาก http://www.jedeethai.com/index.php?lay=show&ac=article&Id
=538996156&Ntype=11
ค่มู อื ครู 117

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ใหนักเรยี นกลุมที่ 3 สงตัวแทนออกมา ๒) สถาปตยกรรมแบบสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๓) ซึ่งจะเปน
อธบิ ายความรูเกี่ยวกับผลงานสถาปต ยกรรม
สมยั รตั นโกสนิ ทรต ามที่ไดศกึ ษามาหนา ชนั้ เรียน สถาปตยกรรมท่ีเลียนแบบศิลปะจีน เสาอาคารไมมีบัวหัวเสา ไมติดคันทวย กอเปนส่ีเหล่ียมทึบ โบสถ วิหาร
พรอมทั้งใหน ักเรยี นสรปุ สาระสําคัญลงสมุดบนั ทกึ ก็เอาชอฟา ใบระกา หางหงสออก มีการนําเอาลวดลายบนเครื่องปนดินเผามาประดับ วัดที่มีตัวอยางศิลปะจีน
ผสมผสานอยูมาก เชน วัดราชโอรสารามราชวรวิหาร วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร วัดสุทัศน-
เทพวรารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร เปนตน

1

พระเจดียรายภายในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร เปนผลงานสถาปตยกรรมที่มีความวิจิตรงดงามมาก
สรา งในสมยั รตั นโกสินทรต อนตน

๑๑๘

เกร็ดแนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครูอธิบายเสรมิ ความรเู ก่ียวกบั สถาปตยกรรมสมัยรัชกาลท่ี 4 ในประเด็น
ดงั ตอไปน้ี เหตผุ ลขอใดทีส่ นบั สนุนคาํ กลา วที่วา “ผลงานทศั นศิลปสามารถสะทอ น
วฒั นธรรม” ไดถูกตอ งทส่ี ุด
1. สถาปตยกรรมมีลักษณะเปน แบบอาคารสมยั กอทกิ หรอื เรอเนสซองซ
2. การจัดรปู แบบผังพื้นอาคารคลา ยสถาปต ยกรรมของศลิ ปะตะวันตก 1. ผลงานทัศนศลิ ปส รางขน้ึ มาจากความคิดของมนุษย
3. ใชซ มุ โคง ครึ่งวงกลมและใชเสาแบบคลาสสกิ 2. มนุษยส รางผลงานทศั นศิลปเ ลียนแบบผลงานทศั นศลิ ปท ม่ี ีอยู
4. อาคารท่เี ปนวัดไทยนิยมใชศิลปะตะวนั ตกในสวนทเ่ี ปน กรอบซมุ ประตู 3. ศิลปนพฒั นาเทคนคิ วธิ ีการในการสรา งสรรคผลงานทศั นศิลปใ ห

หนา ตา ง ลายหนา บนั และเสา สวนผงั พื้น วิธกี ารใชอ าคาร และทรงหลังคา สอดคลอ งกบั วฒั นธรรม
ยังคงเปนไปตามแบบไทยเชน เดิม 4. วัฒนธรรมเปนแรงผลักดันทาํ ใหเกดิ การสรางสรรคผ ลงานทศั นศิลป

นักเรยี นควรรู ขณะเดยี วกันผลงานทศั นศิลปก ถ็ า ยทอดเรอ่ื งราวของวัฒนธรรม

1 วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร เปน พระอารามหลวง วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 4. เพราะวฒั นธรรมเปนแรงผลกั ดนั ทาํ ใหเกดิ
ชน้ั เอกพเิ ศษ ชนดิ ราชวราราม ตง้ั อยูท่ีแขวงพระบรมมหาราชวงั เขตพระนคร
กรงุ เทพมหานคร เดิมมีชอ่ื วา “วดั โพธ”ิ์ ถือเปนวดั ประจํารัชกาลที่ 1 การสรา งสรรคผลงานทัศนศิลป ในขณะเดียวกนั ผลงานทัศนศิลปก ็ถายทอด
ลกั ษณะเรอ่ื งราวของวฒั นธรรมลงไปดว ย ในลักษณะท่มี คี วามเกอ้ื หนนุ กัน
118 คูม่ ือครู จงึ เปนเหตุผลท่ีสะทอนคาํ กลาวที่วาผลงานทัศนศลิ ปส ามารถสะทอน
วฒั นธรรมไดดที ี่สุด

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

นอกจากน้ีในสมัยพระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี ๓) ยังมีการประดิษฐยอดซุม 1. ใหนกั เรยี นรวมกนั อภปิ รายเกีย่ วกบั ผลงาน
ทัศนศิลปสมัยรัตนโกสนิ ทร แลวใหน ักเรยี น
และยอดปราสาทเปนรูปมงกุฎ ดังจะเห็น1ตัวอยางไดจากสถาปตยกรรมภายในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม- สรปุ สาระสําคญั เก่ยี วกบั ผลงานทศั นศิลป
สมยั รัตนโกสนิ ทรเปน แผนภมู กิ างปลา โดยทาํ
ราชวรมหาวหิ าร วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม วัดอรณุ ราชวรารามราชวรมหาวิหาร โลหะปราสาท วัดราชนัดดาราม- ลงกระดาษรายงาน สง ครผู ูสอน
วรวิหาร กรงุ เทพมหานคร เปนตน
2. ใหนกั เรยี นแบงกลมุ กลุมละ 5 - 6 คน
๓) สถาปต ยกรรมยคุ ปรบั ตามกระแสตะวนั ตก มรี ปู ลกั ษณะผสมผสานและรบั แบบอยา งสถาปต ยกรรม รวบรวมขอมูลเกย่ี วกับผลงานทัศนศิลป
สมยั รัตนโกสินทร ในดานจติ รกรรม
ตะวนั ตกเขา มาใชใ นสถาปต ยกรรมไทย ดงั จะสงั เกตไดอ ยา งชดั เจนในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั ประติมากรรม และสถาปตยกรรม นาํ มาจดั
(รัชกาลท่ี ๕) เชน การกอสรางพระที่น่ังจักรีมหาปราสาท กรุงเทพมหานคร ซึ่งเปนอาคารแบบยุโรปแตเปล่ียน ปายนเิ ทศ พรอมหาภาพประกอบ ตกแตง ให
เครอื่ งบนเปน ยอดปราสาทแบบไทย ๓ ยอดเรยี งกนั การสรา งพระราชวงั บางปะอนิ จงั หวดั สวยงาม
พระนครศรอี ยุธยา ทส่ี รา งเลียนแบบพระราชวังแวรซ ายส (Versailles) ของฝรง่ั เศส
แตพ ระทนี่ ง่ั กลางสระ คอื พระทน่ี งั่ ไอศวรรยท พิ ยอาสน กรงุ เทพมหานคร นนั้ สรา งเปน
แบบไทยอยางวิจิตรงดงาม พระท่ีน่ังอนันตสมาคม กรุงเทพมหานคร ที่ออกแบบ
โดยนายชางชาวอิตาลี บนพระที่น่ังมีโดมใหญแบบยุโรปอยูตรงกลาง นอกจากน้ี
ก็มผี ลงานสถาปต ยกรรมอีกจํานวนมากที่สรางตามแบบตะวนั ตก เชน พระทน่ี ั่ง-
บรมพิมานในพระบรมมหาราชวัง กระทรวงกลาโหม ศาลาวาการกระทรวง
มหาดไทย หอประชุมใหญมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร อาคารบริเวณถนน
ราชดาํ เนนิ กลาง สถานรี ถไฟหัวลาํ โพง กรงุ เทพมหานคร เปน ตน

๔) สถาปต ยกรรมสมยั ใหม หลงั จาก พ.ศ. ๒๔๗๕ เปนตน มา

ผลงานทางดานสถาปตยกรรมมีการขยายตัวอยางรวดเร็วตามความเจริญ
เตบิ โตของบา นเมอื งและสงั คม มกี ารสรา งผลงานทศั นศลิ ปด า นสถาปต ยกรรม
ข้ึนเปนจํานวนมาก โดยอิทธิพลศิลปะของตะวันตกไดเขามามีบทบาทสําคัญ
ทั้งในดานรูปแบบ เทคโนโลยี และวัสดุ อุปกรณที่นํามาใชในการสราง
แนวคิดในการสราง นอกจากเพ่ือประโยชนทางศาสนาและใชใน
ราชการแลว ก็ยงั ใชเพ่ือสาธารณะ ซ่งึ รูปแบบท่ีสรา งสรรคออกมา
จะมคี วามหลากหลายมาก มีท้ังทีเ่ ปนแบบสมัยใหม แบบไทย
ประยกุ ต และแบบไทยสมัยกอน

ขณะเดียวกัน สถาปตยกรรมสมัยใหม
นอกจากจะเนน เรอ่ื งความสวยงามและความคงทน
แลว ยังไดรับการออกแบบใหสอดคลอง
กลมกลนื กบั สภาพภมู ทิ ศั น และคาํ นงึ ถงึ
สิ่งแวดลอ มดว ย

ซมุ เฉลมิ พระเกยี รตเิ นอื่ งในโอกาสมหามงคล
เฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา พระบาท-
สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
เปนการออกแบบสถาปตยกรรมสมัยใหม
ในรปู แบบไทยประยุกต

๑๑๙

กจิ กรรมสรา งเสรมิ นักเรยี นควรรู

ใหนักเรียนหาตัวอยา งผลงานทัศนศลิ ปของไทยในยคุ สมยั ตา งๆ 1 วัดพระศรรี ตั นศาสดาราม พระมณฑปเดิมทส่ี รา งขนึ้ ในรัชสมัยพระบาท-
มาคนละ 1 ผลงาน โดยอาจเปน ภาพถา ย หรือภาพวาดผลงานน้นั ๆ ตดิ ลง สมเด็จพระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) เม่ือมาถงึ รชั สมยั พระบาท-
บนกระดาษรายงาน แลวเขียนวเิ คราะหร ูปแบบผลงานวาผลงานดังกลาว สมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยูหัว (รชั กาลที่ 4) โปรดใหถมที่ตอชัน้ ประทกั ษณิ ฐาน
จัดอยใู นยคุ สมยั ใดของไทยและมจี ดุ สงั เกตจากสง่ิ ใดมาพอสงั เขป พระมณฑปออกไปทัง้ ดา นตะวันออกและตะวันตก มพี นักศลิ าลอ ม สรา งซุม ประตู
ประดับกระเบอ้ื ง ทําบนั ไดเพม่ิ อกี 6 แหง ทางดา นตะวนั ออก สรางปราสาท
กจิ กรรมทาทาย ยอดปรางคขึ้นองคหนึ่ง ประดับกระเบอ้ื งทงั้ ผนงั และองคป รางค พระราชทานนามวา
“พระพุทธปรางคป ราสาท” สว นปราสาทองคเ ดิมไดมพี ระราชดาํ รใิ หเปน
ใหน กั เรียนสรุปความแตกตางของผลงานทัศนศิลปข องไทยในแตล ะ ทป่ี ระดิษฐาน “พระแกวมรกต” แตเน่อื งจากความไมสะดวกในการประกอบ
ยคุ สมัยเปน แผนผังความคดิ (Mind Mapping) โดยทาํ ลงกระดาษรายงาน พระราชพธิ ีตางๆ จึงโปรดใหเปนที่ประดษิ ฐานพระบรมรปู อดตี พระมหากษตั รยิ 
สง ครูผสู อน แหง พระราชวงศจ กั รี ทางดา นตะวนั ตกของมณฑป (ปจ จบุ นั คอื ปราสาทพระเทพบดิ ร)
และโปรดใหสรา งพระศรีรัตนเจดยี ต ามแบบพระมหาสถปู ในวดั พระศรีสรรเพชญ
ทีจ่ ังหวดั พระนครศรอี ยุธยา สวนดา นทศิ เหนือเบ้ืองหลงั ปราสาทพระเทพบดิ ร
โปรดเกลา ฯ ใหส รา งนครวัดจาํ ลองขึ้น

ค่มู ือครู 119

กระตุน้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ครูใหนักเรียนศึกษาเกยี่ วกับพระที่น่ัง เสริมสาระ
ภายในพระบรมมหาราชวังสมยั รัตนโกสนิ ทร
ในหนังสอื เรยี น หนา 120 - 121 จากนั้นครูถาม พระทีน่ ั่งภายในพระบรมมหาราชวงั สมัยกรุงรัตนโกสินทร
นักเรยี นวา เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราช (รัชกาลท่ี ๑) เสด็จขึ้นครองราชยเ ปน ปฐมกษัตรยิ 
แหง ราชวงศจ กั รี เมอื่ พ.ศ. ๒๓๒๕ ไดท รงโปรดเกลา ฯ ใหส รา งพระบรมมหาราชวงั เพอื่ เปน ศนู ยก ลางราชธานแี หง ใหม
• พระท่นี ั่งภายในพระบรมมหาราชวงั โดยผังพระราชวังแหงนี้เปนไปตามแบบของกรุงศรีอยุธยา สําหรับภายในพระบรมมหาราชวัง จะประกอบไปดวย
จดั เปนผลงานสถาปตยกรรมแบบใด พระทน่ี ง่ั ตา งๆ ทีส่ ําคญั ไดแ ก
(แนวตอบ พระท่ีน่ังภายในพระบรมมหาราชวงั ๑. หมูพระมหามณเฑียร ตั้งอยูในเขตพระราชฐานชั้นในและช้ันกลางทางทิศตะวันออกของ
จัดเปนสถาปต ยกรรมไทยแบบผสมผสาน คือ พระบรมมหาราชวัง จะประกอบไปดวยพระที่นั่งช้ันเดียวขนาดใหญ ๓ องค ตอเนื่องกัน ไดแก พระที่นั่งอมรินทร-
เปน การผสมผสานกนั ระหวางสถาปต ยกรรม- วินิจฉัยมไหสูรยพิมาน พระท่ีนั่งไพศาลทักษิณ และพระที่น่ังจักรพรรดิพิมาน องคพระท่ีนั่งกออิฐถือปูน สรางตาม
ไทยกับสถาปต ยกรรมตะวนั ตกอยา งลงตวั แบบสถาปต ยกรรมไทย
และมคี วามสวยงามเปนอยางยง่ิ )

• นักเรยี นคิดวา พระท่ีน่ังใดมีลักษณะ
โดดเดน และสวยงามมากทส่ี ุด
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็
ไดอยา งอสิ ระ)

หมพู ระที่น่ังองคตา งๆ ภายในพระบรมมหาราชวังสมัยรัตนโกสินทร แสดงใหเหน็ ถงึ การสรา งสรรคผลงานทศั นศลิ ปด านสถาปตยกรรมทมี่ คี วาม
วิจติ รงดงามและอลังการเปน อยา งยิง่

๑๒๐

บเศูรณรากษารฐกิจพอเพียง ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
งานทัศนศิลปของไทยในแตละยุคสมัย เปนงานศิลปะที่ถูกสรางสรรคขึ้นใน
ระยะเวลาท่ีแตกตางกัน และในแตละยุคสมัยตางก็มีเอกลักษณท่ีไดรับการพัฒนา อิทธพิ ลขอใดเปน ปจ จัยสําคัญในการสรา งสรรคผ ลงานสถาปตยกรรมไทย
มาอยางตอเน่ือง ทําใหเห็นถึงวิวัฒนาการทางความคิด ความเชื่อ การเมือง 1. ศาสนาและความเชื่อ
และการปกครอง เพ่ือเปน การปลกู ฝง ความรู ความเขา ใจของนกั เรยี น ครใู หน กั เรยี น 2. สภาพภมู ิอากาศ
แบงกลุม กลุมละ 5 - 6 คน ใหนักเรียนรวมกันจัดทําสื่อฟวเจอรบอรดภายใตหัวขอ 3. วถิ ีชีวติ ความเปนอยู
“ยุคสมัยศิลปะในประเทศไทย” โดยครูเปนผูกําหนดยุคสมัยใหนักเรียนแตละกลุม 4. เครอ่ื งมือและวัสดกุ อสรา ง
จากนัน้ ใหน ักเรียนแตละกลุมผลดั กนั ออกมานาํ เสนอผลงานใหเพือ่ นชมหนาชั้นเรยี น
เสมือนการแบง ปนความรตู ามหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. เพราะศาสนาและความเชือ่ เปน ปจจัย

สาํ คญั ทมี่ อี ทิ ธพิ ลตอ สถาปต ยกรรมของไทย ซงึ่ จะสงั เกตไดว า สถาปต ยกรรม-
ไทยทเ่ี กยี่ วเนอ่ื งกับศาสนาและความเชื่อจะมีอยมู ากมายในทุกพ้ืนทข่ี อง
ประเทศไทย เชน วัด โบสถ วหิ าร เปนตน และมลี ักษณะทไี่ มแตกตา งกัน
มากนัก โดยจะมีการพัฒนารปู แบบมาอยางตอเน่อื งยาวนาน รวมทง้ั ไดร ับ
การสรางสรรคจากชา งฝม อื ทีม่ ีความเชี่ยวชาญ เพราะเชอ่ื วา จะไดอ านิสงส
ผลบุญเปนอยางมาก

120 คู่มือครู

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขขยยาายยEคคxวpวaาาnมมdเขเข้าใา้ จใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore Explain
Expand Evaluate

ขยายความเขา้ ใจ E×pand

๒. พระมหาปราสาท มพี ระทนี่ ั่ง ๒ องค ไดแ ก 1. ใหนักเรยี นนาํ ขอมลู เกย่ี วกบั ผลงาน
พระท่นี ่ังดุสติ มหาปราสาท เปนปราสาททรงจตุรมขุ องคพระ- ทัศนศิลปต ัง้ แตส มัยกอนประวัตศิ าสตรจนถงึ
ทนี่ งั่ กอ อฐิ ถอื ปนู และพระทนี่ ง่ั พมิ านรตั ยา เปน พระทน่ี งั่ ยกพน้ื สงู สมยั รตั นโกสนิ ทร พรอ มหาภาพประกอบ
มรี ะเบยี ง ๓ ดา น คอื ดา นทศิ ตะวนั ออก ทศิ ตะวนั ตก และทศิ ใต มารวมกนั จัดนิทรรศการในหัวขอ “ผลงาน
หลงั คาเปน ขั้นลด ๓ ข้นั ทัศนศิลปไ ทยในอดีตจวบจนปจจบุ นั ”
๓. พระท่ีน่ังจักรีมหาปราสาท สรางในสมัย โดยจดั แสดงบรเิ วณทจี่ ดั แสดงผลงาน
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ ๕) จัด
เปนผลงานทางสถาปตยกรรมผสมผสานระหวางศิลปะไทย 2. ใหน กั เรยี นแตละคนเขยี นบรรยายความรูส ึก
และศิลปะยุโรป โดยองคพระที่นั่งเปนตึก ๓ ชั้น ตามแบบ ที่มตี อ ผลงานทัศนศิลปไ ทยในยคุ สมัยตางๆ
สถาปตยกรรมยุโรปในสมัยของสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย ลงกระดาษรายงาน สงครูผสู อน
แตหลังคาของพระท่ีนั่งสรางตามแบบสถาปตยกรรมไทย โดย 1พระบรมรปู พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาล-
ทาํ เปน ยอดปราสาท ๓ ยอดเรียงกัน
ท่ี ๕) ทําดวยโมเสก ตง้ั อยใู ตพระเฉลยี งกลางมุขเดจ็ พระที่น่ัง-
จักรีมหาปราสาท กรุงเทพมหานคร

การสรา งพระทนี่ ง่ั ในพระบรมมหาราชวงั ดงั ทก่ี ลา วมา จดั เปน ภมู ปิ ญ ญาไทยทางดา นศลิ ปกรรมประเภทหนง่ึ
โดยอาศัยรูปแบบสถาปตยกรรมไทยและการผสมผสานระหวางสถาปตยกรรมไทยแบบยุโรปเขาดวยกันอยางลงตัว
และมีความสวยงามเปน อยางยง่ิ

พระทีน่ งั่ จักรมี หาปราสาท กรุงเทพมหานคร สรา งขนึ้ ในรัชสมยั พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจาอยหู ัว (รชั กาลที่ ๕) เปน งานสถาปต ยกรรม
ทผ่ี สมผสานระหวา งศิลปะไทยกบั ศลิ ปะตะวนั ตกไดอยา งลงตวั และมีความสวยงามเปน อยางยง่ิ

๑๒๑

บูรณาการเชือ่ มสาระ นักเรยี นควรรู

การเรียนการสอนเกย่ี วกบั ผลงานทศั นศลิ ปของไทยในแตล ะยุคสมยั 1 โมเสค เปน แกว หรือกระเบอื้ งเคลอื บ หรอื หนิ ชนิ้ เลก็ ๆ ทมี่ รี ปู รา ง สี
สามารถบูรณาการกบั การเรียนการสอนของกลุมสาระการเรยี นรสู งั คมศกึ ษา และลวดลายทสี่ วยงาม สามารถนาํ มาออกแบบจดั วาง ตกแตง ใหเ ปน รปู รา งตา งๆ ได
ศาสนา และวัฒนธรรม วิชาประวตั ิศาสตรไ ทย เพราะผลงานทัศนศิลป แตตอ งใชฝม อื และการทํางานทป่ี ระณตี ผลงานจงึ จะออกมาสวยงาม
ทัง้ ผลงานจติ รกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปต ยกรรม ลว นเปนหลกั ฐาน
ทางประวัติศาสตรไดเ ปน อยา งดี โดยเฉพาะสถาปตยกรรมที่จะสะทอน บรู ณาการอาเซียน
ใหเ หน็ ถงึ สภาพความเปนอยู สภาพภมู ิอากาศ สภาพภมู ิประเทศ
และความหลากหลายดานวัฒนธรรมและการดํารงชวี ติ ของกลุมชนท่อี ยอู าศยั ใหนักเรียนชวยกนั คน หาภาพตวั อยา งผลงานทางดานสถาปตยกรรมทเ่ี ดน ๆ
บรเิ วณนน้ั ไดเปน อยางดี เชน สถาปต ยกรรมแบบจีนผสมยุโรป หรอื ท่ีเรียก และเปนมรดกจากบรรพบรุ ษุ ในอดีตของประเทศสมาชกิ อาเซียน ประเทศละ
ในศพั ททางสถาปต ยกรรมวา “ชโิ นโปรตุกสี ” โดยชโิ น หมายถึง จีน 1 - 2 ผลงาน โดยพิมพช ่อื สถานท่ี อายุ ความสําคัญ ลกั ษณะ หรอื รูปแบบของ
โปรตุกสี หมายถึง ยโุ รป หรอื ตะวนั ตก รวมความแลว หมายถึงการสรา งบา น ศิลปกรรมอยางสงั เขปตดิ ดา นลางของผลงาน จากน้ันรวบรวมผลงานแลวนาํ ไป
จีนในสไตลยโุ รป ซ่ึงพบเห็นไดจากอาคารบา นเรือนของคนพ้นื ถนิ่ จงั หวัดภเู ก็ต จดั นิทรรศการในหวั ขอ “ผลงานสถาปตยกรรมทโี่ ดดเดนของอาเซียน”
ในประเทศไทย

คมู่ อื ครู 121

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Explain Expand
Engage Explore Evaluate

ตรวจสอบผล Evaluate

1. ครูพจิ ารณาผลงานการจัดนิทรรศการของ กิจกรรม ศิลปป ฏบิ ัติ ๗.๓
นักเรียน โดยพิจารณาถึงความถูกตอง
ครอบคลุมสาระสําคัญ ความชดั เจนทั้ง กจิ กรรมท่ี ๑ ใหน กั เรยี นแบง กลมุ ออกเปน ๕ กลมุ ใหแ ตล ะกลมุ จดั ปา ยนเิ ทศ เพอ่ื รว มกนั จดั แสดงนทิ รรศการ
ภาพประกอบและเนือ้ หา ผลงานทัศนศลิ ปสมัยรัตนโกสนิ ทร โดยนําไปแสดงในบรเิ วณท่ีจดั ไวเปนเวลา ๒ สัปดาห และ
ใหน ักเรียนแตล ะคนสรปุ สาระความรจู ากการไปชมนทิ รรศการแลวนําสง ครูผูส อน
2. ครพู ิจารณาจากการบรรยายความรูสกึ ท่มี ตี อ
ผลงานทศั นศลิ ปไทยในยคุ สมัยตา งๆ กจิ กรรมที่ ๒ ใหน ักเรียนแตล ะคนไปสํารวจผลงานทศั นศลิ ปทสี่ าํ คัญในทองถน่ิ จะเปน ดา นใดก็ได ๑ ผลงาน
ของนักเรียน พรอ มทั้งบอกประวตั คิ วามเปนมาอยา งสังเขป ความงดงาม แนวคดิ เน้ือหาของงาน พรอมท้ัง
ตดิ ภาพประกอบ แลวนําสงครูผสู อน
หลกั ฐานแสดงผลการเรยี นรู
กจิ กรรมท่ี ๓ จงตอบคําถามตอ ไปน้ี
1. ผลงานการจัดนทิ รรศการในหวั ขอ “ผลงาน ๓.๑ ผลงานทศั นศิลปของไทยในอดตี สวนใหญส รางสรรคขน้ึ เพอื่ วตั ถุประสงคใดเปนหลกั
ทัศนศลิ ปไ ทยในอดตี จวบจนปจจุบัน” ๓.๒ จงยกตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปส มยั ใดกไ็ ดท น่ี กั เรยี นประทบั ใจ มา ๑ ตวั อยา ง แลว อธบิ ายวา
ผลงานดงั กลา วมีแนวคิดและเนอ้ื หาอยา งไร
2. ชิ้นงานการบรรยายความรสู กึ ชนื่ ชมทมี่ ตี อ
ผลงานทศั นศลิ ปไทยในยุคสมัยตา งๆ กลา วไดว า ผลงานทศั นศลิ ปข องไทยแตละดา นทผี่ ูค น หรอื แตล ะอาณาจกั รไดส รา งสรรคข ้นึ มานน้ั

จะมีรูปแบบเฉพาะของตน ซึ่งเราไดนํามาใชเปนแนวทางในการจัดแบงยุคสมัย เพื่อสะดวกแกการทํา
ความเขา ใจ ซง่ึ ผลงานดงั กลา ว นอกเหนอื จากความสวยงาม และประโยชนใ ชส อยแลว ยงั สะทอ นถงึ แนวคดิ
และเนอื้ หาทางดา นวฒั นธรรม ขนบธรรมเนยี ม ประเพณผี สมผสานไวด ว ย ทงั้ นี้ อทิ ธพิ ลทมี่ บี ทบาทอยา ง
สาํ คญั ตอ การสรา งสรรคผ ลงานกค็ อื ความเชอ่ื และความศรทั ธาทม่ี ตี อ พระพทุ ธศาสนา และความจงรกั ภกั ดี
ตอองคพระมหากษัตริย ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานที่เปนมรดกทางวัฒนธรรมขึ้นเปนจํานวนมาก
ท่ัวผนื แผน ดนิ ไทย ทัง้ น้ี ผลงานทีส่ รางสรรคข้ึนแตเดิมนนั้ สว นใหญไ ดรับอทิ ธิพลจากอินเดยี จนี และ
ประเทศเพือ่ นบานใกลเ คยี ง โดยศิลปน ไทยไดนาํ มาประยกุ ตแ ละพฒั นาจนมลี ักษณะเฉพาะทเ่ี ปน แบบไทย

คร้ันถึงสมัยรัตนโกสินทรตอนตน อิทธิพลของศิลปะตะวันตกก็ไดเขามามีบทบาทตอศิลปะไทย
มากข้ึน ทําใหเกิดการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปอยางยุโรปเปนจํานวนมาก และนับจาก พ.ศ. ๒๔๗๕
เปนตนมา ผลงานท้ังดานจิตรกรรม ประติมากรรม และสถาปตยกรรม ก็ลวนมีการสรางสรรคข้ึนตาม
แนวสมยั ใหมท่มี คี วามหลากหลายอยางมาก ไมวา จะเปนแนวคดิ เนอื้ หา รูปแบบ เทคนคิ วสั ดุ อปุ กรณ
เพอ่ื ตอบสนองกบั สภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป

๑๒๒

แนวตอบ กิจกรรมศิลปปฏิบตั ิ 7.3 กิจกรรมท่ี 3
1. ผลงานทัศนศิลปของไทยในอดตี สว นใหญส รา งสรรคข นึ้ ตามความเชือ่ และความศรัทธาทมี่ ตี อพระพทุ ธศาสนาและความจงรักภกั ดีตอองคพระมหากษัตรยิ 

ไมวาจะเปน วดั วาอาราม โบสถ วิหาร สถปู เจดยี  พระราชวงั ฯลฯ
2. นกั เรยี นสามารถยกตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปไดอ ยางอิสระ ครูพิจารณาจากการเลอื กผลงานของนักเรียนและการระบุแนวคดิ และเน้ือหาวามีความถูกตอง

เหมาะสมเพยี งใด

122 ค่มู อื ครู

กกรระตะตนุ้ Eนุ้ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Explore Explain
Engage Expand Evaluate

เปา หมายการเรียนรู

1. ระบแุ ละบรรยายเก่ยี วกบั วฒั นธรรมตา งๆ
ทีส่ ะทอ นถงึ งานทัศนศลิ ปใ นปจ จบุ นั

2. เปรียบเทยี บแนวคดิ ในการออกแบบ
งานทัศนศิลปทม่ี าจากวัฒนธรรมไทย
และวัฒนธรรมสากล

สมรรถนะของผเู รยี น

1. ความสามารถในการคดิ
2. ความสามารถในการใชทกั ษะชวี ติ

คุณลักษณะอันพึงประสงค

1. มีวินยั
2. ใฝเ รยี นรู
3. มงุ มนั่ ในการทํางาน
4. รกั ความเปน ไทย

øหนว ยที่ กระตนุ้ ความสนใจ Engage
วัฒนธรรมในงานทัศนศิลปป จจบุ ัน
ผลงานทัศนศิลปท่ีศิลปนสรางสรรคข้ึนมาน้ัน ไดรับ ครูเปด ซดี ี ดวี ดี ี หรอื สอื่ อนิ เทอรเ น็ตเกี่ยวกับ
ตวั ช้ีวัด การสาธิตการวาดภาพจติ รกรรมไทยและการ
ศ ๑.๒ ม.๒/๑ อทิ ธพิ ลและแรงบนั ดาลใจมาจากปจ จยั หลายอยา ง หนง่ึ ใน วาดภาพสนี า้ํ มันโดยใชเ ทคนคิ แบบตะวนั ตก
น้ันก็คือ “วัฒนธรรม” ซึ่งมีผลทําใหลักษณะผลงาน ใหน ักเรยี นดู จากน้นั ครถู ามนกั เรยี นวา
■ ระบุและบรรยายเกย่ี วกับวัฒนธรรมตางๆ ที่สะทอ นถงึ งาน ทัศนศิลปของแตละสังคมมีความแตกตางกันออกไป ท้ังน้ี
ทศั นศิลปในปจจุบัน วฒั นธรรมหลกั ทมี่ ผี ลตอ การออกแบบงานทศั นศลิ ปไ ทยทค่ี วร • การวาดภาพจติ รกรรมไทยและการวาดภาพ
เรียนรู ไดแ ก วัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล ซึง่ มผี ลทาํ ให สนี ํา้ มนั โดยใชเ ทคนคิ แบบตะวนั ตก
ศ ๑.๒ ม.๒/๓ มีลกั ษณะและความงดงามเหมือนกัน
หรอื ไม อยางไร
■ เปรยี บเทียบแนวคิดในการออกแบบงานทัศนศลิ ป (แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคดิ เหน็
ทมี่ าจากวฒั นธรรมไทยและสากล ไดอยางอสิ ระ)

สาระการเรียนรูแกนกลาง

■ วฒั นธรรมท่สี ะทอ นในงานทัศนศิลปป จจุบนั งานทศั นศลิ ปม ลี กั ษณะและแนวคดิ ทแี่ ตกตา งกนั การศกึ ษาเรยี นรู
■ การออกแบบงานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทยและสากล เกยี่ วกบั วฒั นธรรมในงานทศั นศลิ ป จะชว ยทาํ ใหเ ราเกดิ ความเขา ใจ

ในวัฒนธรรมตางๆ ท่ีสะทอนอยูในงานทัศนศิลปปจจุบัน รวมทั้ง

สามารถเปรยี บเทยี บแนวคดิ ในการออกแบบงานทัศนศลิ ปได

๑๒๓

เกร็ดแนะครู

การเรียนการสอนในหนวยการเรยี นรนู ้ี ครูควรใหนักเรยี นศกึ ษาลักษณะของ
วฒั นธรรมในงานทัศนศลิ ป โดยการนําตวั อยางผลงานทศั นศลิ ปท้ังไทยและสากล
มาใหนักเรียนดูประกอบการเรยี นการสอน หรอื ครูอาจเชญิ วิทยากรที่มีความรู
ความสามารถดา นทัศนศลิ ปมาบรรยายความรูเกย่ี วกับวฒั นธรรมในงานทัศนศลิ ป
ใหน ักเรยี นฟง เพอ่ื ที่นักเรยี นจะไดส ามารถระบุแนวคิดในการออกแบบผลงาน
ทศั นศลิ ปทแี่ ตกตา งกนั ได สามารถวิเคราะหเ ปรียบเทียบความหมายและความงาม
ของงานทศั นศิลปใ นวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลได รวมทง้ั สามารถอธิบาย
คณุ คาของงานทศั นศิลปใ นวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากลได

คมู่ อื ครู 123

กกรระตะตนุ้ E้นุ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� า� รรEวxวpจจloคคrน้eน้ หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

ครใู หนกั เรียนดูภาพสีนํ้ามัน “ประเพณีผีตาโขน” ñ. ÇѲ¹¸ÃÃÁä·ÂáÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁÊÒ¡Å㹧ҹ·ÑȹÈÔÅ»Š
ผลงานของวรนชุ ตูคํา ในหนงั สอื เรียน หนา 124
แลว ใหนักเรยี นรว มกันวเิ คราะห วิจารณความงาม ๑.๑ วัฒนธรรมไทย
และความแปลกใหมข องผลงานอยา งอสิ ระ จากน้ัน
ครถู ามนักเรยี นวา พจนานกุ รมฉบบั ราชบัณฑติ ยสถาน พุทธศกั ราช ๒๕๔๒ ไดใหค วามหมายของคาํ วา “วัฒนธรรม” ไววา
หมายถงึ สง่ิ ทที่ าํ ความเจรญิ ใหแ กห มคู ณะ เชน วฒั นธรรมไทย วฒั นธรรมการแตง กาย
• นักเรยี นชน่ื ชอบผลงานช้นิ นห้ี รอื ไม วิถีชีวติ ของหมคู ณะ เชนวฒั นธรรมพ้ืนบาน วฒั นธรรมชาวเขา เปนตน
เพราะเหตใุ ด พระยาอนมุ านราชธน (ยง เสฐยี รโกเศศ) ปราชญท า นหนงึ� ของเมอื งไทย กลา ววา
(แนวตอบ นักเรยี นสามารถแสดงความคดิ เหน็ “วัฒนธรรม” หมายถึง สิ�งท่ีมนุษยเปล่ียนแปลง ปรับปรุง ผลิต หรือสรางข้ึน
ไดอยางอสิ ระ) เพื่อความเจริญงอกงามในวิถีแหงชีวิตของสวนรวม ถายทอดกันไดและ
เอาอยา งกนั ได จนเปน มรดกแหง สงั คม ซงึ� สงั คมยอมรบั และดแู ลรกั ษา
• นักเรียนทราบหรือไมวาผลงานชน้ิ นส้ี ะทอ น ไวใหเจริญงอกงาม เปนผลิตผลของสวนรวมท่ีมนุษยไดเรียนรูมา
วฒั นธรรมประเพณีของจงั หวัดใด จากคนแตก อ นสบื ตอเปนประเพณก� ันมา
(แนวตอบ ประเพณแี หผ ีตาโขน เปน สว นหนึง่ วัฒนธรรมกับการสรางสรรคผลงานทัศนศิลป จัด
ในงานบญุ ประเพณีใหญที่เรยี กวา “งานบุญ เปนการเชื่อมโยงระหวางวิถีการดําเนินชีวิตกับการสรางสรรค
หลวง” หรอื “งานบุญผะเหวด” ซ่งึ จดั ขนึ้ เปน ผลงานทม่ี องเหน็ ได ซง�ึ การทจ่ี ะทาํ ความเขา ใจเรอ่ื งดงั กลา ว
ประจาํ ทุกปทอี่ ําเภอดา นซา ย จงั หวดั เลย ไดมากนอยเพียงใดน้ัน ผูชมจะตองอานภาษาภาพให
ซึง่ ประเพณีผีตาโขนจะนยิ มจดั ขึ้นในชว ง ออกและแปลความหมายเร่ืองราวท่ีสะทอนผานภาพใน
เดอื น 7 และโดยมากจะจัดขน้ึ มากกวา 3 วัน
ชนดิ ของผตี าโขนจะแบงออกเปน 2 ชนดิ คอื พระเมรุสมเด็จพระเจาพ่ีนางเธอ เจาฟากัลยาณิวัฒนา กรมหลวง-
ผตี าโขนใหญและผตี าโขนเลก็ ) นราธวิ าสราชนครนิ ทร ผลงานวิจติ รศิลปท สี่ ะทอนถึงวฒั นธรรมไทย

สา� รวจคน้ หา Explore งานทัศนศลิ ปวามีรปู แบบใด เน�อ้ เรือ่ ง หรือรายละเอียด
ตา งๆ อยา งไรบาง
ใหน กั เรยี นศกึ ษา คน ควา พรอ มหาภาพประกอบ
เกี่ยวกับวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลใน วัฒนธรรมไทยในงานทัศนศิลปปจจุบัน มี
งานทัศนศลิ ป จากแหลงการเรียนรูต า งๆ เชน ความเก่ียวพันในลักษณะพ่ึงพาอาศัยกัน โดยงานทัศน-
หนังสอื เรียน หอ งสมุด อินเทอรเ นต็ เปน ตน ศลิ ปจ ะชว ยสง เสรมิ ใหว ฒั นธรรมยงั คงดาํ รงอยแู ละพฒั นา
ตอ ไปได ทาํ ใหผ ชู มเหน็ ความงามและเกดิ ความประทบั ใจ
อธบิ ายความรู้ Explain เชน วัฒนธรรมในประเพณีทําบุญเน่ืองในวันสําคัญทาง
พระพุทธศาสนา ประเพณีสงกรานต ประเพณลี อยกระทง
ใหน กั เรยี นรว มกนั อภปิ รายเกยี่ วกบั วฒั นธรรมไทย รวมทงั้ ประเพณีในทอ งถนิ่ เปน ตน ลว นมผี ลงานทางดา น “ประเพณีผีตาโขน” ผลงานของวรนุช ตูคํา เทคนิคสีน้ํามันที่ไดรับ
และวฒั นธรรมสากลในงานทศั นศลิ ป พรอ มนาํ ภาพ ทศั นศิลปเขา ไปเกยี่ วของดว ยทง้ั สิน้ อิทธพิ ลแนวคิดมาจากประเพณีไทย
ทห่ี าไดม าใชป ระกอบการอภปิ ราย ครใู หน กั เรยี นสรปุ
สาระสาํ คัญลงสมดุ บนั ทกึ ขณะเดยี วกัน ศิลปนก็ไดรับแรงบันดาลใจจาก
วัฒนธรรมไทยประเภทตางๆ นํามาใชเปนขอมูลในการ
สรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปข องตนออกมาใหส งั คมไดร บั รู

๑๒๔

เกร็ดแนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครูเสรมิ ความรใู หกบั นกั เรียน โดยการนําตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปท เี่ กิดจากการ
ผสมผสานวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลทีอ่ ยใู นผลงานทัศนศิลปช้ินเดยี วกัน เพราะเหตุใดภาพจิตรกรรมฝาผนังจงึ สามารถใชเ ปนหลักฐาน
ไดอ ยางงดงามมาใหนักเรียนดู เชน ในการศกึ ษาวฒั นธรรมของสงั คมไทยในแตล ะยุคสมยั ได

แนวตอบ เพราะในการวาดภาพจติ รกรรม ศิลปนมกั จะถา ยทอดเร่ืองราว
วัฒนธรรม สภาพชีวิตความเปน อยู สภาพแวดลอมของสังคมทตี่ นสัมผสั อยู
ลงไปดวย ไมว าจะดว ยความตั้งใจหรอื ไมกต็ าม ดังนัน้ ภาพจติ รกรรมจงึ
เปรยี บเสมือนหลกั ฐานทีบ่ อกเลาเรื่องราวของสงั คมไดดอี ยางหน่ึง ดงั จะเหน็
ไดว า ภาพจติ รกรรมทต่ี างยคุ สมัยกัน เร่อื งราวในภาพก็จะมีรายละเอยี ดท่ี
แตกตา งกันออกไปดว ย เชน การแตง กายของผูคน อาคารบานเรอื น เปนตน

ภาพ “ชาติ ศาสนา และมหากษตั รยิ ” ผลงานของโอภาส นาคบลั ลงั ก
เทคนิคการเขยี นสนี ้าํ เปนการสรางสรรคง านศลิ ปะสากล

โดยสะทอนคุณคา ดานความงามของงานศลิ ปะไทยผสมผสานเขาไวด วยกัน

124 คมู่ ือครู

กกรระตะตนุ้ Eนุ้ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคr้นeน้ หหาา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล

Engage Explore Explain Expand Evaluate

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

๑.๒ วัฒนธรรมสากล ครูนาํ ภาพตวั อยา งผลงานทศั นศิลปข อง
วัฒนธรรมสากลมีพ้ืนฐานมาจากวัฒนธรรมตะวันตกของประเทศในแถบยุโรป ศาสตราจารยศลิ ป พรี ะศรี หรือผลงานของศิลปน
และอเมริกาเปนหลัก ซึ่งสะทอนเรื่องราวผานผลงานทัศนศิลป ดนตรี การแสดง ทา นอน่ื ท่มี ีความสามารถในการสรา งสรรคผ ลงาน
ประเพณี ศาสนา และการดาํ เนนิ ชวี ติ ในลกั ษณะตา งๆ โดยมวี วิ ฒั นาการมาหลายยคุ ทศั นศลิ ปม าใหนักเรยี นดู ประมาณ 2 - 3 ผลงาน
หลายสมัย เห็นไดจากหลักฐานทางประวัติศาสตรและโบราณคดีตั้งแตยุคกอน จากนั้นใหน ักเรียนรว มกันแสดงความคดิ เหน็ วา
ประวัติศาสตรจ นถงึ ปจจบุ ัน และแพรห ลายไปยังชาติตางๆ ทว่ั โลกอยางกวางขวาง
คําวา “สากล” หมายถึง ทั้งหมด ท้ังส้ิน ทั่วไป และระหวางประเทศ • ภาพผลงานดังกลา วมจี ดุ ใดบางทส่ี ะทอน
วัฒนธรรมสากลจึงเปนวัฒนธรรมที่มีการผสมผสานแนวคิดตลอดจนรูปแบบตางๆ ใหเ ห็นวัฒนธรรมไทยทีผ่ สมผสานอยู
ไวอยา งกวางขวาง มีการใชวัสดุ อปุ กรณ และวิธกี ารสรา งสรรคผ ลงานอยา งอิสระ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเหน็
ไมจํากัดขอบเขตตายตัว ผลงานที่สําเร็จออกมาไมนับวาเปนรูปแบบของชาติใด ไดอยา งอิสระ)
ชขไดาึ้นตตมรหิ างนใกนงึ่ นั โสดมยเพัยเฉหรพาละาังมะๆคีซวงึ่ สาทวมกุ นเคปในหนญทนกุาจชนะาใาชตชแิาทตบกุ ิบภซแาง่ึษผผนาลเตมงาาอื่ มนเหอทน็ยัศแานลงศวว ลิสัฒปานมทธาี่สรรรถรา มเงขา ใจปสผลรละักตงดมิาวายนกหนรินรนั้ มอๆเอทนพวี ปนี จสั จ(ุบVันenอuยsูท)1ี่พเทิพพิธแภหัณง คฑวลามูฟรรกั
สากล Museum) ประเทศฝรงั่ เศส ถกู แกะ- • หากไมม ีความงดงามของวัฒนธรรมไทย
(Louvre มาผสมผสานในผลงานจะกอ ใหเ กดิ ส่งิ ใด
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเหน็
ไดอยางอิสระ)

ò. ÇѲ¹¸ÃÃÁ·èÕÊз͌ ¹ã¹§Ò¹·ÑȹÈÅÔ »Š»˜¨¨ºØ ѹ สา� รวจคน้ หา Explore

วฒั นธรรมตา งๆ ทเี่ ราเหน็ อยรู อบตวั ถา จดั จาํ แนกอยา งกวา งๆ จะแบง ออกเปน ๒ ลกั ษณะ คือ รปู ทรง ใหนักเรียนศึกษา คนควาเก่ียวกับวัฒนธรรม
ท่ีเปนรูปธรรม สามารถมองเห็นและสัมผัสได เรียกวา ที่สะทอนในงานทัศนศิลปปจจุบัน ในประเด็น
“วัฒนธรรมทางวัตถุ” หรือ “วัฒนธรรมที่เปนรูปธรรม” การถายทอดผานรูปแบบและการถายทอดผาน
(Material Culture) เชน ส่ิงกอสราง อาคาร ถวย ชาม เนอ้ื หา จากแหลง การเรยี นรตู า งๆ เชน หนงั สอื เรยี น
รถยนต เครื่องจักรกล เครื่องดนตรี ภาพวาด เปนตน หองสมุด อนิ เทอรเน็ต เปน ตน
และรปู ทรงทเี่ ปน นามธรรมผา นรปู สญั ลกั ษณ เครอ่ื งหมาย
ตา งๆ เรยี กวา “วฒั นธรรมทางจติ ใจ” หรอื “วฒั นธรรมทเ่ี ปน
นามธรรม” (Nonmaterial Culture) เชน แบบอยางของ อธบิ ายความรู้
การปฏิบัติ หรอื ความคิด ความเชือ่ อุดมการณ คานยิ ม Explain

ศีลธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณี ปรัชญา พิธีกรรม ครตู งั้ ประเด็นถามนักเรยี นวา
เปนตน ซึ่งการจะเขาใจวัฒนธรรมในสวนหลังไดอยาง • เพราะเหตใุ ดนักเรียนจงึ ตองศึกษาเกี่ยวกับ
เขา ใจลกึ ซงึ้ จาํ เปน ตอ งอาศยั การศกึ ษาเรยี นรลู กั ษณะของ
วฒั นธรรมนน้ั ๆ ใหเขา ใจอยางถองแทเสียกอ น วัฒนธรรมตางๆ ท่ีอยรู อบๆ ตัว
ทง้ั นี้ วฒั นธรรมในแตละอยา งจะสะทอ น หรอื (แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเหน็
ผสมผสานอยใู นผลงานทศั นศลิ ปด ว ย โดยผลงานทศั นศลิ ป ไดอยางอิสระ)
ไดนําเอาวัฒนธรรมมาสอดแทรกและผสมผสานโดยใช • วฒั นธรรมไดเขามามสี วนเกีย่ วขอ งกับ
วิธกี าร ดังนี้ “ถวายแดพอของแผนดิน” ผลงานของประหยัด ดวงเรือง งานทัศนศิลปอยางไร
ประติมากรรมปูนปน ที่สะทอนความจงรักภักดีที่คนไทยมีตอ (แนวตอบ นกั เรยี นสามารถแสดงความคิดเห็น
ในหลวง ไดอ ยา งอิสระ)

๑๒๕

กจิ กรรมสรา งเสรมิ เกรด็ แนะครู

ใหนกั เรยี นสรุปความหมายและลกั ษณะของวฒั นธรรมไทยและ ครูแนะนาํ ใหน ักเรยี นศกึ ษา คน ควาเพิ่มเติมเกี่ยวกบั ผลงานทศั นศิลปใ น
วฒั นธรรมสากลเปนแผนผังความคดิ (Mind Mapping) ลงกระดาษ วฒั นธรรมสากล จากหนังสอื “ประวัติศาสตรแ ละแบบอยา งศลิ ปะโดยสังเขป”
รายงาน สงครผู ูสอน ผลงานของ ศาสตราจารยศิลป พรี ะศรี แปลและเรียบเรยี งโดยเขียน ยิ้มศริ ิ

กิจกรรมทา ทาย นกั เรยี นควรรู

ใหน กั เรยี นหาตวั อยา งภาพจติ รกรรมทสี่ ะทอ นสงั คมไทย หรอื วฒั นธรรม 1 ประติมากรรมเทพวี นี สั (Venus) หรอื อะโฟรไดทเ ทพวี นี สั เปน เทพแี หง
ไทย มา 1 ผลงาน แลวติดลงบนกระดาษรายงาน พรอมเขียนอธิบายวา เทพปกรณมั โรมนั ทม่ี คี วามสวยงามและมคี วามเกยี่ วขอ งโดยตรงกบั เรอื่ งของความรกั
ภาพดงั กลาวสะทอนใหเหน็ สงั คมไทย หรือวัฒนธรรมไทยอยา งไร โดยเขยี น และความสวยงาม ประตมิ ากรรมชน้ิ นเี้ ปน รปู แกะสลกั ทส่ี รา งขน้ึ จากหนิ ออ น มคี วาม
บรรยายไวใตภ าพผลงาน เสรจ็ แลวนาํ ผลงานสง ครผู ูสอน ออ นโยน นมุ นวล และมคี วามเหมอื นจรงิ ทําใหผทู ไ่ี ดพ บเหน็ หรือผูท ีไ่ ดรบั ชมผลงาน
รสู กึ ประทบั ใจกับงานที่ไดรบั ชม ปจจุบันประตมิ ากรรมเทพีวนี สั จดั แสดงอยูท ่ี
พิพธิ ภัณฑล ูฟร ประเทศฝรงั่ เศส

คมู่ ือครู 125

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ใหนกั เรยี นรว มกนั อภิปรายเก่ยี วกับวัฒนธรรม ๒.๑ ถา ยทอดผานรูปแบบ (Form)
ที่สะทอนในงานทัศนศลิ ปป จ จบุ ัน ในประเด็นการ เปนการนําเสนอวัฒนธรรมผานทัศนธาตุ
ถายทอดผานรปู แบบและการถา ยทอดผา นเนอื้ หา (Visual Element) ตา งๆ ไดแ ก จุด เสน รูปรา ง รูปทรง
ตามท่ีไดศ ึกษามาหนาช้นั เรียน พรอ มท้ังใหนักเรยี น น้ําหนักออน - แก พ้ืนที่วาง พื้นผิว และสี มีลักษณะท่ี
สรุปสาระสาํ คัญลงสมดุ บันทึก จากนน้ั ครูถาม เปนรูปธรรม ซ่ึงสามารถมองเห็นรูปลักษณ ทรวดทรง
นกั เรยี นวา ความออ น - แก ลีลา และความหนกั - เบาของสีไดอ ยา ง
กระจา งชดั เชน สีขาว สามารถส่ือไดถงึ ศาสนา สีเหลอื ง
• ขนบธรรมเนียม ประเพณีมีอทิ ธพิ ล ท่ีปรากฏอยูใน บางสถานท่ี สามารถส่ือความหมายถึง
ตอ การสรา งสรรคผ ลงานทัศนศลิ ปอ ยา งไร วฒั นธรรมทางพระพทุ ธศาสนาก็ไดเชน กัน เปน ตน
(แนวตอบ ขนบธรรมเนยี ม ประเพณถี อื เปน ๒.๒ ถายทอดผานเนอ้ื หา (Content)
วฒั นธรรมท่เี ปน นามธรรม (Nonmaterial เปน การนาํ เสนอเรอ่ื งราวตา งๆ ผา นทางศาสนา
Culture) ซึ่งผูสรางสรรคผลงานทัศนศลิ ป ประเพณี พิธกี รรม และความเชอ่ื ซึ่งจะมคี วามเกีย่ วของ
จะนาํ เอาขนบธรรมเนียม ประเพณีมา เชื่อมโยงกับปรัชญา แนวคิด และสัญลักษณที่แฝงอยู
สอดแทรกและนํามาผสมผสานในผลงาน เบ้ืองหลัง ในประเด็นน้ี การชมผลงานทัศนศิลปแลว
ทัศนศิลป โดยใชว ธิ กี ารถา ยทอดผา นรปู แบบ ไมเขา ใจ ผชู มจงึ ควรทาํ ความเขาใจภูมหิ ลงั ความเปน มา “หอคําหลวง” ตัวอยางผลงานทัศนศิลปที่สะทอนวัฒนธรรม
และเน้ือหาของผลงาน) กอนจงึ จะสามารถตีความเขาใจถงึ เนื้อหาท่ีซอ นอยไู ด โดยการออกแบบไดรบั แนวคดิ มาจากศลิ ปะลา นนา

• การถา ยทอดวัฒนธรรมผา นรปู แบบหมายถงึ นบั ต้งั แตส มัยโบราณ บรรดาศลิ ปนไดร 1ูจกั นาํ เรอ่ื งราวทางวัฒนธรรมในแงมมุ ตา งๆ เขามาเปน สวนหนึ่ง
สง่ิ ใด ของผลงานทศั นศิลป ไมว า จะในดนิ แดนสุวรรณภูมิ ภูมิภาคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต หรืออยี ปิ ต จนี อินเดียโบราณ
(แนวตอบ การนาํ เสนอวฒั นธรรมผา นทาง ก็ลวนแตมีการนําเรื่องราววิถีชีวิตของผูคน สภาพแวดลอม โดยเฉพาะความเช่ือมาถายทอดไวใน2ผลงานทัศนศิลป
ทศั นธาตุตางๆ ไดแ ก จุด เสน รูปรา ง รปู ทรง เปนจํานวนมาก ซึ่งอาจส่ือออกมาในรปู ของศาสนสถาน รูปเคารพ สิง่ ของเครอื่ งใช
นา้ํ หนกั ออน - แก พื้นทวี่ าง พื้นผิว และสี หรือสง่ิ ท่ีใชประดับตกแตงวิหาร ปราสาทราชวงั ฯลฯ
ในลกั ษณะท่เี ปน รปู ธรรม สามารถมองเหน็ ในปจจุบัน แมภาพสะทอนทางวัฒนธรรม
รูปลกั ษณ ทรวดทรง ลีลา ความออน - แก ในผลงานทัศนศิลปจะไมไดมีความเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
และความหนกั - เบาของสีไดอ ยา งชัดเจน มากนัก แตก็มีการใชสัญลักษณทางวัฒนธรรมใหมๆ
เชน สขี าวและสีเหลืองเปนสีทใี่ ชส่อื ถึงศาสนา เขามาแทนที่เรื่องราว หรือเนื้อหาที่เคยสื่อถึงความเชื่อ
เปน ตน) เรอื่ งศาสนาเปนหลัก ก็เพมิ่ เตมิ มาเปน การบอกเลาถงึ วถิ ีชวี ติ
การทาํ มาหากนิ ของผคู นในสงั คมสมยั ใหม คตนิ ยิ ม ขนบธรรมเนยี ม
• การถายทอดวัฒนธรรมผา นเนือ้ หาหมายถงึ ประเพณี และอน่ื ๆ ดว ย
ส่งิ ใด ตวั อยางที่เหน็ ไดง ายๆ กค็ ือ ผลงานทศั นศลิ ป
(แนวตอบ การนาํ เสนอเร่ืองราวทางวัฒนธรรม ในสังคมไทย ซ่ึงผูชมอาจมองเห็นรูปแบบทางทัศนศิลปใน
ในแงม ุมตางๆ เขา มาเปนสว นหน่งึ ของผลงาน ทวงทํานองใหมท่ีส่ือใหเห็นถึงวัฒนธรรมสมัยใหมไดหลาย
ทศั นศลิ ป โดยสอ่ื ออกมาในรปู ของสัญลกั ษณ แนวทาง ไมวาจะเปนโรงแรม ธนาคาร ศูนยการคา
ศาสนสถาน รูปเคารพ สิ่งของเคร่ืองใช ฯลฯ) ศูนยป ระชุม ฯลฯ
“ความเจริญเติบโตแหงสังคมคุณธรรม” ผลงานของนนทิวรรธน
จนั ทนะผะลิน ทสี่ ะทอนแนวคิดผา นทางประติมากรรมสมยั ใหม

๑๒๖

เกรด็ แนะครู ขอ สอบ O-NET

ครอู ธบิ ายเพิม่ เติมเกย่ี วกับทัศนศลิ ปส มยั ใหม (Modern Visual Art) วา ขอ สอบป ’52 ออกเก่ียวกับศลิ ปะกบั เทคโนโลยีสมยั ใหม
ทศั นศลิ ปสมยั ใหม คอื ทศั นศิลปท มี่ รี ูปแบบ เนอื้ หา และกลวิธแี ตกตา งไปจาก ขอใดเปน ตวั อยางการประยกุ ตศลิ ปะกับเทคโนโลยสี มัยใหม
ทัศนศิลปแ บบดงั้ เดมิ ที่ผูกพนั ตนเองไวก ับรูปแบบใดรูปแบบหน่งึ เปน ทศั นศลิ ปท ม่ี ี 1. ภาพยนตรเ ร่ืองกา นกลวย
ความเชอ่ื ในการแสดงออกเชงิ ปจ เจกบคุ คล หรอื เสรภี าพสว นบคุ คลของศลิ ปน เปน สาํ คญั 2. หนังใหญ
3. ละครหุนเชิด
นักเรยี นควรรู 4. หนังตะลงุ

1 ดนิ แดนสวุ รรณภมู ิ แปลวา ดินแดนแหงทองคํา เหตุทเ่ี รยี กเชน น้มี ิไดจ ะสื่อนยั วา วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 1. เพราะเปนภาพยนตรก ารต นู ที่ผสู รา ง
เปนดนิ แดนทมี่ ที องคําอยมู าก หากแตจะบอกวา เปน ดินแดนทม่ี ีความอดุ มสมบรู ณ
ไปดว ยทรัพยากรมคี า ตางๆ ประดุจดง่ั มีทองคาํ อยูท่วั บริเวณ ภาพยนตรใ ชก ารวาดตัวการต นู แลวนํามาประยุกตใชกับเทคนิคการทาํ
2 รูปเคารพ คอื รปู รปู เหมอื น หรอื สัญลกั ษณทสี่ รางข้นึ เพอื่ ใชแ ทนสิ่งใดสิ่งหนึง่ ภาพการต นู แบบแอนเิ มชัน (Animation) ทาํ ใหตวั การตนู เคลื่อนไหวได
ที่สรา งข้นึ ตามความเช่ือทางศาสนา หรือวัฒนธรรมนน้ั ๆ เสมือนจริง

126 คู่มอื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

นอกจากนี้ บริเวณพ้ืนท่ีภายใน หรือภายนอกอาคาร เราจะพบวามีการนําผลงานทัศนศิลปที่มีเนื้อหา ใหน ักเรียนยกตวั อยา งผลงานทัศนศลิ ป
เรื่องราวเก่ียวกับวัฒนธรรมไทยเขาไปใชในลักษณะท่ีมีความแตกตางกันออกไป ไมวาจะเปนการออกแบบอาคาร ทสี่ ะทอ นถึงความเชื่อ ความศรทั ธาใน
ตามแบบสถาปต ยกรรมไทย การนาํ ภาพจติ รกรรมไทย ภาพประตมิ ากรรมไทยไปประดบั ตกแตง ใหเ กดิ ความสวยงาม พระพุทธศาสนามาคนละ 1 ผลงาน พรอ มทั้งให
ซ่ึงผูชมสามารถจะรับรูไดทันทีวา ผลงานทัศนศิลปน้ันสะทอนถึงวัฒนธรรมไทย เชน การประดับตกแตงในพื้นที่ เขียนอธบิ ายวาผลงานทัศนศลิ ปด งั กลาวสะทอน
บางสว นของสนามบินสวุ รรณภูมิ ศูนยการประชุมแหงชาตสิ ิริกติ ์ิ เปนตน ถงึ ความเชอื่ ความศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา
โดยถายทอดผานรูปแบบ หรอื ถา ยทอดผา นเนือ้ หา
ปจจุบันการสรางสรรคผลงานทัศนศิลปท่ีปรากฏและแสดงออกมาในสังคม จะมีลักษณะของการนําเอา อยางไร มาพอสงั เขป โดยทําลงกระดาษรายงาน
ผลงานหลายๆ ดา น มาประยกุ ตผสมผสานกัน โดยมีคาํ เรียกศลิ ปะลักษณะรว มน้วี า “สือ่ ผสม” สงครูผสู อน

เกร็ดศลิ ป “โลกตุ ตระ” ประติมากรรมท่สี ะทอนถงึ ความศรทั ธาในพระพุทธศาสนา

ประตมิ ากรรมโลกุตตระ ดาํ เนินการออกแบบโด1ยประตมิ ากรทมี่ ชี ่ือเสยี งทาน

หนง่ึ ของประเทศไทย คอื ศาสตราจารยช ลดู นม่ิ เสมอ ทาํ ดว ยไฟเบอรก ลาสสส ที อง
ซง่ึ ศลิ ปน ไดร บั แรงบนั ดาลใจจากเปลวรศั มขี องพระพทุ ธรปู ซง่ึ เปน สญั ลกั ษณแ หง
ความรงุ โรจนของโลกตุ ตรปญญา หรือปญ ญาทอ่ี ยเู หนอื โลกีย แลว นําสญั ลกั ษณ
ดังกลาวมาสรางเปนรูปทรงตามสไตลสวนตัว จนมีลักษณะที่ส่ือความหมายได
หลายแงมมุ เชน มลี ักษณะเปน เหมอื นเปลวรศั มีของพระพุทธรูป รูปมอื ประนม
ที่บงบอกความหมายถึงการเชื้อเชญิ ท่ีแสดงถงึ อาการนอบนอมคารวะ รปู ดอกบวั
ทห่ี มายถงึ การบชู าพระพทุ ธเจา หรอื ความดงี าม เปน ตน

ทา นไดกลา วถงึ ผลงานช้ินนีว้ า เปน ลักษณะ “ธรรมศิลป” ท่มี ีความหมายวา
เปนศลิ ปะเกี่ยวกับธรรมะลว นๆ ซงึ่ แตกตา งจาก “พทุ ธศิลป” ซึ่งหมายถงึ ศิลปะ
ที่ทําขึ้นในพระพุทธศาสนา เชน วัดวาอาราม สถูป เจดีย เปนตน ปจจุบัน
ประติมากรรมช้ินนี้ต้ังอยูบริเวณดานหนาทางเขาศูนยการประชุมแหงชาติสิริกิติ์
กรุงเทพมหานคร

๑๒๗

แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETดิ นักเรยี นควรรู

เพราะเหตุใดความสวยงามของน้ําตกจึงไมใช งานศลิ ปะ 1 ชลดู นม่ิ เสมอ ไดร ับการยกยอ งเชดิ ชเู กียรติเปนศิลปน แหง ชาติ
แนวตอบ เพราะศิลปะเปนส่ิงที่มนษุ ยส รางขนึ้ จากความคดิ สรา งสรรค สาขาทัศนศิลป (ประติมากรรม) ประจําปพทุ ธศักราช 2541 ทานไดสรา งสรรค
เพอ่ื ใหเ กดิ ความงามและความพงึ พอใจ โดยมนุษยไดส รางสรรคส ืบเนอื่ งกัน ผลงานดานประตมิ ากรรมไวเปนจํานวนมาก โดยผลงานประติมากรรมท่มี ี
มาตง้ั แตอดีตจนถงึ ปจ จบุ ันและจะสรา งสรรคสบื ตอ ไปในอนาคต ดงั นนั้ ช่อื เสยี งเปนทีป่ ระจกั ษ คอื งานประติมากรรมท่ตี ดิ ตั้งภายนอกอาคาร นอกจาก
ส่ิงทเ่ี กดิ ขึน้ เองตามธรรมชาติ เชน ความสวยงามของนา้ํ ตกจงึ ไมใ ช จะมีคุณคาสงู ในทางประตมิ ากรรมทม่ี คี วามสมั พนั ธก ับอาคารสถานท่แี ลว
งานศิลปะ แตเ ปนความงามตามธรรมชาติ ยงั ทาํ ใหเกดิ บรรยากาศของส่งิ แวดลอมท่งี ดงามรว มไปดว ย

ประตมิ ากรรมฝม อื ของทานทตี่ ้งั ไวใ หส าธารณชนไดช ื่นชมในทส่ี าธารณะ
เชน ผลงาน “เงินพดดวง” หนา อาคารสํานกั งานใหญธนาคารกสกิ รไทย ผลงาน
“โลกตุ ตระ” หนา อาคารศนู ยประชุมแหงชาตสิ ิริกติ ์ิ ผลงาน “พระบรมโพธสิ มภาร”
หนาอาคารมหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลมิ พระเกียรติ เปนตน

คูม่ อื ครู 127

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขขยยาายยEคคxpววaาาnมมdเเขขา้ า้ใจใจ ตรวจสอบผล
Explain Evaluate
Engage Explore Expand

ขยายความเขา้ ใจ E×pand

ใหนักเรียนศึกษาตัวอยางผลงานทัศนศิลป ตัวอยา ง ผลงานทัศนศิลปในปจ จบุ ันท่ีสะทอนวัฒนธรรม
ในปจจุบันที่สะทอนวัฒนธรรม จากหนังสือเรียน
หนา 128 - 129 จากนนั้ ครใู หน กั เรยี นคดั เลอื กผลงาน ชอื่ ภาพ
ทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทยและผลงานทัศนศิลป วดั รองขุน
ในวฒั นธรรมสากล มาอยางละ 1 ผลงาน แลว นํามา ตําบลปา ออ ดอนชัย
วเิ คราะหว า ผลงานแตล ะประเภทมคี วามเหมอื นหรอื อาํ เภอเมือง จังหวดั เชยี งราย
ความแตกตางกันอยางไร โดยเขียนสรุปเปนแผนผัง
เวนน ไดอะแกรม (Vann Diagram) ลงกระดาษ ศลิ ปน
รายงาน สงครูผูส อน อาจารยเ ฉลิมชยั โฆษติ พิพัฒน

วดั รอ งขุน เปนผลงานทัศนศิลปประเภทสถาปต ยกรรมรวมสมยั ที่แสดงใหเหน็ ถึงการนาํ วัฒนธรรมและ

งานทศั นศลิ ปมาสรา งสรรคผลง1านในรปู แบบบูรณาการไดอ ยางลงตวั มคี วามโดดเดน และแสดงถงึ อตั ลกั ษณของ
อาจารยเฉลมิ ชยั โฆษิตพพิ ัฒน ผทู ่ที าํ การบูรณปฏิสังขรณอ ยางมีความหมาย เรมิ่ ตง้ั แตส วนของโครงสรา งของ

อาคาร ไดแ ก พระพทุ ธรปู โบสถวหิ าร กฏุ ิ อโุ บสถ หอพระธาตุ หอบรรยายธรรม หอวปิ ส สนา และหอศลิ ป ตลอดจน

สงิ่ แวดลอ มโดยรอบวัด ไดแ ก ช้นิ สวนตกแตง บรเิ วณหนาบนั โบสถ ซมุ ประตู หนาตาง จิตรกรรมฝาผนัง หรอื

สว นตกแตง บรเิ วณสะพาน ทางเดนิ รวั้ รายรอบอโุ บสถ ลว นแตไดร บั การสรา งสรรคเ ปน

ผลงานปนู ปน ประดับกระจกสีขาวผา นรปู ทรงและเรือ่ งราวทางวัฒนธรรมได

อยา งนา สนใจ ซง่ึ ทา นมคี วามปรารถนาทจ่ี ะสรา งวดั แหง น้ีใหเ ปรยี บเสมอื น

เมืองสวรรคทม่ี นษุ ยสามารถรบั รูและสมั ผัสได

วดั รอ งขุน เปนการสรางสรรคผ ลงานทศั นศิลป

โดยอาศยั แนวคดิ รปู แบบ และเนอื้ เรอ่ื งจากจติ รกรรม-

ไทยรวมสมัยแบบ ๒ มิติ ท่ีทานเคยสรางสรรคไวนํา

มาดัดแปลงใหเปนผลงานสถาปตยกรรมตามแบบ

วัฒนธรรมไทยที่ยังไมเคยมีผูใดทํามากอน โดยอิง

อุดมคติเกี่ยวกับความเชื่อและความศรัทธาที่มีตอ

พระพุทธศาสนาและนํามาประยุกตใหเขากับลักษณะ

ของสง่ิ กอสรา งแบบ ๓ มติ ิ โดยมีความกวา ง ความยาว

อาจารยเฉลมิ ชัย โฆษติ พิพัฒน ศลิ ปนผูมคี วามเชย่ี วชาญในการ และความลึก ซึ่งผูชมสามารถเขาไปมีสวนรวมในการ
สรา งสรรคผ ลงานในรูปแบบไทยประยุกต รบั รถู ึงความงามของผลงานทศั นศิลปไดอ ยา งใกลช ดิ

๑๒๘

นกั เรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
1 เฉลิมชยั โฆษติ พิพัฒน เปนจิตรกรผูมีชอื่ เสยี งของเมืองไทย ผลงานที่
โดดเดนจะเปน ภาพวาดจติ รกรรมไทยท่มี เี นือ้ หา หรือเรือ่ งราวทางพระพุทธศาสนา ผลงานจติ รกรรมของอาจารยเฉลิมชยั โฆษติ พพิ ัฒน สวนใหญจ ะ
ภาพท่ีสอ่ื ออกมาจะมีสีสันสวยงาม สดใส เชน ภาพจิตรกรรมไทยในพระอโุ บสถ นาํ เสนอเรอื่ งราวเกี่ยวกับสิ่งใด
วดั พุทธประทีบ กรุงลอนดอน ประเทศองั กฤษ ภาพเขียนประกอบบทพระราช-
นิพนธ เรื่องพระมหาชนก ผลงานศิลปะทว่ี ดั รองขุน จงั หวดั เชียงราย เปนตน 1. การอนรุ ักษส ่งิ แวดลอ ม
ผลงานทง้ั หลายน้ที าํ ใหท านไดรบั การยกยองเชดิ ชเู กยี รตใิ หเปน ศลิ ปนแหงชาติ 2. เร่อื งราวทางพระพุทธศาสนา
สาขาทศั นศลิ ป (จิตรกรรม) ประจําปพทุ ธศักราช 2554 3. วัฒนธรรมจงั หวัดเชยี งราย
4. ปรากฏการณท างธรรมชาติ
มมุ IT
วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 2. เพราะผลงานของอาจารยเฉลมิ ชัย
นกั เรียนสามารถศกึ ษาเพม่ิ เตมิ เก่ยี วกบั วัดรอ งขนุ จงั หวดั เชยี งราย ไดจ าก
http://www.dhammathai.org/watthai/north/watrongkhun.php โฆษิตพพิ ัฒน สว นใหญจ ะบอกเลา เร่อื งราวท่เี กี่ยวขอ งกับพระพทุ ธศาสนา
โดยเปนภาพจิตรกรรมแบบแนวประเพณีไทยและแบบไทยลานนา ซ่งึ มี
แนวคิดและเทคนคิ วิธใี นการสรางสรรคงานทเ่ี ปนเอกลักษณเ ฉพาะตัว เชน
ภาพเนน การแสดงอารมณ ความรสู กึ ใชมุมมองทางสถาปต ยกรรมท่สี รา ง
ผลงานใหมมี ิติ เปนตน

128 คมู่ ือครู

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธิบายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Engage Explore Explain
Expand Evaluate

ตรวจสอบผล Evaluate

ครูพิจารณาจากแผนผงั เวนน ไดอะแกรม
(Vann Diagram) ของนกั เรียน โดยครอู าจ
กําหนดเกณฑการใหคะแนนขึน้ มา ดังตอ ไปน้ี

1. งานทัศนศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทย นกั เรยี น
สามารถเปรยี บเทียบความแตกตา ง
การนําเสนอช่อื ผลงาน ความหมาย
ความนา สนใจ และความงามไดครบถวน
ชัดเจน ถกู ตอง และเหมาะสมมากนอย
เพียงใด

2. งานทัศนศิลปใ นวัฒนธรรมสากล นักเรียน
สามารถเปรียบเทียบความแตกตา ง
การนําเสนอชอ่ื ผลงาน ความหมาย
ความนาสนใจ และความงามไดค รบถวน
ชัดเจน ถกู ตอ ง และเหมาะสมมากนอย
เพียงใด

องคป ระกอบสาํ คญั ของวดั รอ งขนุ ที่โดดเดน มากทสี่ ดุ กค็ อื สว นประกอบที่
ตกแตง สถาปต ยกรรมทัง้ ภายนอก ภายใน และจิตรกรรมฝาผนังภายใน
พระอุโบสถ มกี ารผสมผสานผลงานทศั นศิลป โดยนาํ เรื่องราว
ทางวัฒนธรรมในอดีตและปจจุบัน มาปนและเขียนประดับ
ตกแตง ไวต ามสว นตา งๆ ของอาคาร ซงึ่ เนน เรอื่ งราวเกยี่ วกบั
พุทธภูมิ มีลกั ษณะของศิลปะตามแบบวฒั นธรรมลา นนา
ในขณะเดียวกันก็สอดแทรกเรื่องราวที่เก่ียวของกับวิถี
การดาํ เนนิ ชวี ติ ของผคู นในปจ จบุ นั ผคู นตา งชาติ สงั คม
การเมือง ตลอดจนเทคโนโลยีสมัยใหม เขาไปไวใน
ผลงานดวย ทําใหพื้นท่ีวางในแตละสวนของบริเวณวัด
ถูกบรรจุไปดวยผลงานทัศนศิลปที่สวยงาม และชวย
สะทอนถึงแงมุมความคิด ความเชื่อ และความศรัทธา
ไวไดอยา งนาประทบั ใจยงิ่

๑๒๙

บรู ณาการเชอ่ื มสาระ เกร็ดแนะครู

การศึกษางานทัศนศลิ ปท ่ีสอื่ ถึงเรอื่ งราวความเชือ่ ความศรัทธา ครูอธบิ ายเสรมิ ความรูเกยี่ วกบั พระอโุ บสถวดั รอ งขนุ จังหวดั เชียงราย วาภายใน
ในทางพระพทุ ธศาสนา สามารถบรู ณาการเชื่อมโยงกับการเรยี นการสอนของ พระอุโบสถวัดรอ งขุนจะมีผลงานประติมากรรมและสถาปตยกรรมที่มคี วามหมาย
กลุมสาระการเรียนรสู ังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม วิชาพระพทุ ธศาสนา ลึกซ้ึงแฝงอยูเปน จาํ นวนมาก เชน สะพาน หมายถึง การเดนิ ขา มจากวฏั สงสารสู
เรอ่ื งพุทธประวตั ิ โดยครใู ชผ ลงานศิลปะเปน ส่อื ประกอบการเรยี นการสอน พุทธภูมิ ดอกบวั ทพิ ย 4 ดอก หมายถงึ พระอรยิ เจา 4 พระองค ไดแ ก พระโสดาบนั
ประวัตขิ องพระพุทธเจาในแงมมุ ตางๆ โดยเฉพาะกอนที่พระองคจะตรสั รูเปน พระสกทาคามี พระอนาคามี และพระอรหนั ต เปน ตน
พระพทุ ธเจา พระองคไ ดท รงผานการบําเพ็ญบารมมี าตัง้ แตเปน ปถุ ชุ นธรรมดา
จนกระท่งั ไดสาํ เรจ็ เปนพระพทุ ธเจา ในทสี่ ดุ ซงึ่ จะทาํ ใหน ักเรยี นเกดิ ความรู มุม IT
ความเขาใจเก่ียวกับพทุ ธประวัตมิ ากย่งิ ขึ้น
นกั เรียนสามารถชมภาพผลงานศลิ ปะไทยรวมสมยั หรือชมภาพผลงานศลิ ปะท่ี
สะทอ นเรอ่ื งราวทางพระพทุ ธศาสนา ไดจ าก http://www.mocabangkok.com/
museum/web/th/museum_tour.htm

คู่มอื ครู 129

กกรระตะตนุ้ Eนุ้ nคคgววaาgามeมสสนนใจใจ สสา� �ารรEวxวpจจloคคrน้eน้ หหาา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

กระตนุ้ ความสนใจ Engage

ครใู หน กั เรียนดูภาพวดั ไชยวฒั นาราม ó. á¹Ç¤´Ô 㹡ÒÃÍ͡Ẻ§Ò¹·ÈÑ ¹ÈÔÅ»Š
จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา จากหนังสือเรยี น
หนา 130 จากนน้ั ครูถามนักเรียนวา การออกแบบงานทัศนศิลปโดยท่ัวๆ ไปจะมี
การดาํ เนินการออกแบบงานไปตามลาํ ดับขัน้ ตอน ไดแ ก
• วดั ไชยวัฒนารามเปน สถาปตยกรรมไทย การกําหนดขอบเขตและวัตถุประสงค การคนควาหา
ทไี่ ดร ับอิทธิพลมาจากศลิ ปะใด ขอ มลู การสรา งแนวคดิ ในการออกแบบ และการออกแบบ
(แนวตอบ วดั ไชยวัฒนาราม เปนงานทศั นศิลป ซง่ึ แตล ะวฒั นธรรมอาจมเี ทคนคิ และวธิ กี ารในการออกแบบ
ไทยในสมยั อยุธยาทไี่ ดร บั อิทธิพลจากศลิ ปะ- งานทัศนศลิ ปท แ่ี ตกตางกัน ดังนี้
ขอม เนื่องจากลักษณะของพระปรางค ๓.๑ การออกแบบงานทัศนศิลปใ น
มีรปู แบบเปนทรงมะเฟอ งแบบศิลปะขอม วฒั นธรรมไทย
อยา งชัดเจน) พระอุโบสถวดั ภูมนิ ทร จงั หวดั นาน ศิลปะสมัยลา นนา การออกแบบ
มคี วามโดดเดน มาก โดยทาํ เปน แบบจตรุ มขุ อยางสวยงาม งานทศั นศลิ ปในวัฒนธรรมไทย เมือ่ พจิ ารณา
• นักเรยี นเคยพบเหน็ งานสถาปต ยกรรมไทย
ท่มี ลี กั ษณะเหมือนวดั ไชยวัฒนาราม จังหวัด จากหลกั ฐานในอดตี จนถงึ ปจ จบุ นั จะมที ง้ั ผลงานประเภท
พระนครศรอี ยุธยาหรือไม ถาเคย นกั เรียน จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม และงานประณีตศิลป ทั้งในรูปแบบที่ถายทอดออกมาเปนเนื้อเรื่องและ
พบเหน็ สถานที่ใด เทคนคิ วิธกี ารตา งๆ อีกท้ังผลงานทศั นศลิ ปเ หลา น้นั ยังสะทอนใหเห็นถงึ วิถีชวี ติ ประเพณี คา นยิ ม ความเช่อื และ
(แนวตอบ นกั เรียนสามารถแสดงความคิดเห็น ภูมิปญญาไทยทส่ี อดแทรกอยูก บั วัฒนธรรมไทยไดอ ยา งกลมกลนื ยงิ่
ไดอยางอิสระ) อยา งไรกต็ าม การออกแบบงานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมไทย กม็ ไิ ดม คี วามแตกตา งไปจากงานทศั นศลิ ปข อง
วัฒนธรรมอื่น กลาวคือ เปนงานทัศนศิลปที่มีพัฒนาการมาอยางตอเนื่อง โดยมีการผสมผสานรูปแบบของงาน
ทศั นศลิ ปท ส่ี รา งสรรคข นึ้ ใหมก บั งานทศั นศลิ ปท มี่ อี ยแู ตเ ดมิ และสว นใหญม ลี กั ษณะทางอดุ มคติ โดยสามารถจาํ แนก
งานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมไทยออกเปน แตละยคุ สมยั ไดแ ก สมัยกอ นประวตั ศิ าสตร สมยั ประวตั ศิ าสตรก อ นสุโขทยั
สา� รวจคน้ หา Explore สมยั สุโขทัย สมัยอยธุ ยา และสมัยรัตนโกสินทร

ใหน ักเรียนศึกษา คนควา เกี่ยวกับแนวคดิ
ในการออกแบบงานทัศนศลิ ป จากแหลงการเรยี นรู
ตา งๆ เชน หนังสือเรยี น หอ งสมดุ อินเทอรเ นต็
เปน ตน โดยครูกาํ หนดหัวขอ ให ดังตอ ไปน้ี

1. การออกแบบงานทัศนศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทย
2. การออกแบบงานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมสากล

อธบิ ายความรู้ Explain

ครตู งั้ ประเดน็ ถามนกั เรยี นวา วัดไชยวฒั นาราม จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา เปนผลงานสถาปต ยกรรมไทย ทกี่ ารออกแบบไดรบั อิทธิพลมาจากศลิ ปะขอมแลวนาํ มาผสมผสาน
• นักเรียนคดิ วา การออกแบบมคี วามสําคญั ตอ กับศลิ ปะอยุธยา

การสรา งสรรคผลงานทัศนศลิ ปอยา งไร ๑๓๐
(แนวตอบ นักเรียนสามารถแสดงความคิดเหน็ ได
อยางอิสระ)

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
ครอู ธิบายเพ่ิมเตมิ เกี่ยวกบั ลักษณะรูปแบบงานทศั นศิลป (Visual Art Style) วา
สามารถแบง ออกไดเ ปน 3 รปู แบบ ดงั ตอ ไปน้ี เพราะเหตุใดจงึ มกี ารจัดศลิ ปะไทยไวในลักษณะของศลิ ปะแบบอดุ มคติ

1. รปู แบบทแ่ี สดงความเปน จรงิ (Realistic Form) คือ รปู แบบที่ศิลปน ถา ยทอด แนวตอบ เพราะศลิ ปะไทยสวนใหญจ ะเกี่ยวเนอ่ื งกับลัทธิความเชอ่ื ทาง
เร่ืองราวตา งๆ ตามสภาวะจรงิ ความเปน จรงิ ของสิ่งนน้ั ศาสนาเปน หลกั โดยศาสนาท่มี ีอิทธิพลตอการสรางสรรคผ ลงานทศั นศิลป
ในวฒั นธรรมไทยอยา งมาก คือ พระพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ - ฮินดู
2. รูปแบบท่แี สดงเหนือความเปน จริง (Surrealistic Form) คือ รูปแบบทศ่ี ลิ ปน ผลงานศิลปะจงึ เปน ลักษณะของจนิ ตนาการ ซ่ึงจดั เปน แบบอดุ มคติ
ไดถายทอดเร่ืองราว หรือปรากฏการณตา งๆ โดยไมย ึดถอื กฎเกณฑ
หรอื ความถูกตอ งตามความเปน จรงิ จากสภาวะของส่ิงน้นั ๆ แนวคดิ มีความสาํ คญั กับการออกแบบงานทัศนศิลปอยางไร

3. รปู แบบทป่ี ราศจากเนอ้ื หา (Non Figurative) คอื ลกั ษณะรูปแบบของ แนวตอบ แนวความคิดในการออกแบบ เปน หนทางที่จะทําใหงานออกแบบ
งานทศั นศิลป ซ่ึงจะประกอบไปดวย 3 สวนสําคัญ คือ รปู แบบ เน้อื หา ทไี่ ดม าตอบสนองตอความรูส ึกพึงพอใจ ชื่นชม และประโยชนใชส อย
และกลวธิ ี ทศั นศิลปร ปู แบบนีม้ วี ิวัฒนาการต้ังแต ค.ศ. 1910 โดยวาสสลิ ี ซ่งึ ศลิ ปน บางคนใหความสาํ คญั กับเร่อื งของแนวคิดคอ นขา งนอย แตใน
แคนดินสกี (Wassily Kandinsky) ศิลปน ชาวรัสเซยี ผูมาสรา งสรรคผลงาน ความเปนจรงิ ผลงานทศั นศลิ ปจะมีคุณคา (Value) มากข้นึ ถา ไดอ อกแบบ
ในเยอรมนี ไดส รางสรรคผ ลงานจิตรกรรมของตนขึ้น โดยสลัดเนื้อหาของ งานจากแนวความคิดท่ดี ที ีม่ วี ัตถุประสงคช ัดเจน
ผลงานท้งิ ไปจนหมดสน้ิ กลาวคอื ไมปรากฏเนือ้ หาใดๆ ในผลงานเลย
และเรยี กผลงานของตนวา “Abstract Art”

130 คูม่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

พัฒนาการของงานทัศนศิลปไทยในแตละ ครูขออาสาสมคั รนักเรยี นใหออกมาอธบิ าย
ยคุ สมยั กจ็ ะพฒั นาไปตามสภาพลกั ษณะแวดลอ มในขณะ ความรเู กีย่ วกับการออกแบบงานทัศนศิลป
น้นั จนมลี ักษณะเฉพาะของแตละยคุ สมัย รวมท้งั มกี าร ในวัฒนธรรมไทยตามที่ไดศึกษามาหนาชนั้ เรียน
สืบสานสงตอจากรุนหน่ึงสูอีกรุนหน่ึงจนมาถึงปจจุบัน พรอ มทงั้ ใหน ักเรียนสรปุ สาระสาํ คัญลงสมดุ บนั ทึก
ซงึ่ ผลงานทศั นศลิ ปแ ตล ะดา น แตล ะยคุ สมยั กจ็ ะมลี กั ษณะ ครูถามนกั เรียนวา
ของรูปแบบ เน้ือเรื่อง และเทคนิควิธีการท่ีแสดงออก
ผานผลงานอยางหลากหลาย ซ่ึงการทําความเขาใจใน • การออกแบบงานทศั นศลิ ปตองคาํ นงึ ถงึ
รายละเอียดของผลงานท้ังหมด จําเปนตองใชเวลามาก องคประกอบใดบา ง
ในระดับชั้นน้ีจึงจะขอกลาวถึงภาพรวมการออกแบบงาน (แนวตอบ การออกแบบงานทัศนศลิ ป
ทัศนศิลปในวฒั นธรรมไทย ดงั น้ี โดยทัว่ ไปจะดําเนนิ การออกแบบไปตาม
การออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทย ลําดบั ข้ันตอน เชน กาํ หนดขอบเขตและ
พจิ ารณาไดจ ากหลกั ฐานทางโบราณคดตี า งๆ ไมว า จะเปน ศลิ ปนผสู รางสรรคผลงานทัศนศิลป จะคาํ นงึ ถึงปจ จัยหลายดา น เพอ่ื วัตถปุ ระสงค คนควา ขอมลู เพ่ือหาแนวคดิ
โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และงานประณีตศิลปตางๆ ท่ี ใหผลงานมีความสวยงามและผสมกลมกลืนกับสภาพแวดลอม (จาก ในการออกแบบ คิดคน วิธกี ารสรา งสรรค
หลงเหลือไว มที ั้งผลงานท่อี ยูในสภาพสมบูรณ มองเห็น ภาพ การสรา งสรรคจ ติ รกรรมฝาผนงั วดั ใหญน ครชมุ น จงั หวดั ราชบรุ )ี ผลงาน ลงมือออกแบบ เปนตน )

ความสวยงาม และความประณตี จากฝม อื การสรา งสรรคข องศลิ ปน ในสมยั นนั้ และผลงานทมี่ สี ภาพชาํ รดุ เหลอื เพยี ง • การแสดงออกมคี วามสําคัญตองาน
ช้ินสว นท่ีไมสมบรู ณ ดงั ซากโบราณสถานทปี่ รากฏรอ งรอยใหพ อมองเหน็ ได เชน แหลงโบราณสถานภายในอทุ ยาน ทศั นศิลปอยา งไร
ประวัตศิ าสตรสโุ ขทัย ศรีสัชนาลยั และกาํ แพงเพชร อุทยานประวัติศาสตรพระนครศรอี ยุธยา เปน ตน (แนวตอบ การแสดงออกในทนี่ ี้หมายถงึ
ทั้งน้ี แนวคิดในการออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทย สวนมากจะพิจารณาถึงความเก่ียวของกับ การแสดงออกทางศลิ ปะ ซ่ึงเปน ส่ิงสําคญั
ปจจยั ๕ ประการ ไดแ ก ลกั ษณะทางภมู ศิ าสตร ลกั ษณะของศาสนาและความเช่ือ ลักษณะทางสังคมและวฒั นธรรม ท่สี ุด ผูชมผลงานทัศนศิลปจะมองเหน็
ลักษณะวสั ดุกอ สรา ง และประวัติความเปน มาของผลงานนนั้ ๆ เชน การออกแบบพระอุโบสถ วิหาร จะตองคํานึง คุณคา ของผลงานทศั นศิลปท ีแ่ สดงออกมา
ถึงรูปแบบและรูปทรงที่มีความสอดคลองกับคติความเชื่อ รวมทั้งวัสดุที่ใชในการกอสราง หรือการวางผังอาคาร ศลิ ปกรรมจะยิง่ ใหญแ ละมคี ณุ คา ก็ตอเม่ือ
ก็ตองใหเหมาะกับลักษณะภูมิประเทศ เสนทางโคจร ผลงานศลิ ปกรรมชิ้นนั้นมพี ลังอาํ นาจ
ขึ้น - ลงของดวงอาทิตย (ทิศตะวันออก / ทิศตะวันตก) ในการแสดงออกเพ่อื สามารถทาํ ใหผูชม
เปนตน หรือการออกแบบพระพุทธรูปก็จะตองคํานึงถึง ถงึ กบั ตอ งเพง พนิ จิ เพอื่ จะแสวงหาความหมาย
รูปแบบและรูปทรงที่มีความสอดคลองกับคติความเชื่อ อันลึกซง้ึ ทีป่ รากฏอยูใ นผลงานทัศนศิลป
ขนาด และวสั ดสุ าํ หรบั นาํ มาใชว า จะใชเ ทคนคิ หรอื วธิ กี ารใด ช้ินน้ัน)
จึงจะเหมาะสม เชน การปน การแกะสลัก การหลอ
การดุน เปน ตน เชนเดียวก1บั การออกแบบงานจติ รกรรม
ประเภทการวาดภาพระบายสี ท่ีมีการใชสีเพียงสีเดียว
(เอกรงค) หรือหลายสี (พหุรงค) ในการออกแบบงาน
ทัศนศิลป ผูสรางสรรคผลงานจะตองคํานึงถึงพื้นที่ท่ีจะ
วาดวา มขี นาดเลก็ หรอื ใหญเ พยี งใด เชน เขยี นลงในสมดุ
ใบลาน เขยี นลงบนฝาผนงั โบสถ วหิ าร เปนตน ซ่ึงการ
ออกแบบภาพวาดก็จะมีการปรับรูปแบบและการจัดวาง
ภาพใหม คี วามเหมาะสม สอดคลอ ง และกลมกลนื ไปตาม เมืองสุโขทัยที่มีการออกแบบจัดวางอยางเปนระเบียบ สอดคลองกับ
สภาพแวดลอ ม สภาพแวดลอมและสะทอนวัฒนธรรมไทยที่ไดรับอิทธิพลมาจาก
พระพทุ ธศาสนา

๑๓๑

บรู ณาการเชอื่ มสาระ นักเรยี นควรรู

การศกึ ษาเกีย่ วกบั การออกแบบงานทัศนศลิ ปในวัฒนธรรมไทย สามารถ 1 การออกแบบงานจติ รกรรมประเภทการวาดภาพระบายสี การใชส ีในจติ รกรรม
บรู ณาการเช่ือมโยงกบั การเรียนการสอนของกลุม สาระการเรียนรูสงั คมศกึ ษา ไทยเปนเอกลกั ษณเ ฉพาะ สะทอ นใหเห็นถงึ วัฒนธรรมอันดงี ามของชาติ มคี ุณคาทาง
ศาสนา และวัฒนธรรม วิชาประวัติศาสตรไทย เนือ่ งจากการสรางสรรค ศลิ ปะและเปนประโยชนตอ การศึกษา คนควาเรอื่ งราวทางประวตั ศิ าสตร ศาสนา
ผลงานทศั นศิลปแ ตละยุคสมัยของไทยจะมรี ูปแบบทีแ่ ตกตา งกนั เชน และโบราณคดี จติ รกรรมไทยสามารถแบง ออกเปน 2 ประเภท คือ
เจดียข องสโุ ขทยั กจ็ ะไมเ หมือนเจดยี ข องลา นนา พระพทุ ธรูปสมยั เชียงแสน
ก็จะมพี ุทธลักษณะท่แี ตกตา งไปจากพระพุทธรปู สมยั ทวารวดี เปน ตน 1. จติ รกรรมไทยแบบประเพณี (Thai Traditional Painting) เปนงานจติ รกรรม
ดังนน้ั ผทู ีศ่ กึ ษาเกี่ยวกบั งานทศั นศลิ ปใ นวัฒนธรรมไทยจงึ จาํ เปน ตองมีความรู ท่ีแสดงความรูสึก ชีวติ จิตใจ และความเปน ไทยทมี่ ีความละเอียด ออนชอย
ความเขาใจเกีย่ วกบั ประวัติศาสตรไ ทยประกอบกนั ไปดวย งดงาม สรางสรรคสืบตอ กนั มาต้ังแตอ ดีตและสงั เคราะหจนไดลักษณะ
ประจาํ ชาติท่ีมีรูปแบบเปน พิเศษเฉพาะตวั เปนงานศิลปะในแบบอดุ มคติ

2. จิตรกรรมไทยรว มสมยั (Thai Contemporary Painting) เปน งานจติ รกรรม
ทแ่ี สดงออกถึงวฒั นธรรมใหมและแนวความคิดใหมท่ีปรากฏอยใู นปจจบุ ัน
เปน รูปแบบทไี่ ดรบั อทิ ธพิ ลจากงานศลิ ปะตะวันตกที่นํามาผสมผสาน
กับรปู ลักษณแบบไทยๆ แลวสรางสรรคเ ปนรูปแบบใหมขนึ้

คมู่ อื ครู 131

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ครสู ุมตัวอยางนักเรียน 2 - 3 คน ใหออกมา ๓.๒ การออกแบบงานทศั นศิลปในวฒั นธรรมสากล 1
อธิบายความรเู กย่ี วกับการออกแบบงานทัศนศลิ ป
ในวฒั นธรรมสากลตามทีไ่ ดศกึ ษามาหนา ชัน้ เรียน งานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล มพี น้ื ฐานมาจากศลิ ปะตะวนั ตก
พรอ มทงั้ ใหนกั เรยี นสรุปสาระสาํ คญั ลงสมุดบันทกึ และมวี วิ ฒั นาการในรปู แบบทม่ี คี วามตอ เนอ่ื ง ผสมผสานแนวคดิ รปู แบบตา ง ๆ
จากนั้นครูถามนักเรยี นวา อยางเปนกลางและแพรหลายไปยังสถานท่ีตางๆ ท่ัวโลก มีผลทําใหบาง
รูปแบบกลายเปนวัฒนธรรมสากลไปโดยปริยาย ลักษณะผลงาน
• งานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากลมลี กั ษณะ ทศั นศิลปในวัฒนธรรมสากล จะไมจํากัดรปู แบบตายตวั ไมได
อยา งไร เปนของชาติใดวัฒนธรรมใดโดยเฉพาะ แตมีลักษณะรวมกัน
(แนวตอบ งานทศั นศิลปใ นวัฒนธรรมสากล มีความเปนนานาชาติ ท่ีผูชมดูแลวสามารถรับรูและเขาใจ
มีพ้ืนฐานมาจากศิลปะอยี ิปตแ ละกรกี ซ่งึ เปน สอดคลอ งกันได
อารยธรรมโลกยคุ โบราณและมวี วิ ฒั นาการ ผลงานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมสากลชว งระยะแรก
ในรปู แบบทมี่ ีความตอ เน่ือง ผสมผสาน การสรางผลงานจะไดรับอิทธิพลเก่ียวกับลัทธิความเช่ือ
แนวคิดและรปู แบบตา งๆ อยางเปนกลาง รปู สลกั ปเ อตา (Pieta) ผลงานของมเี กลนั เจโล ดี โลโดวโี ก บโู อนารโ รตี และจิตวิญญาณ ปรากฏการณธรรมชาติ โลกภายหนา
ไมจ าํ กดั รูปแบบตายตัว ไมไ ดเ ปน ของชาติใด ซโี มนี (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni) ตวั อยา งผลงาน และเทพเจา ตอมาไดม ีการพัฒนา
โดยเฉพาะ แตมลี ักษณะรวมกนั มีความเปน ทัศนศิลปใ นวัฒนธรรมสากลท่ีไดร ับอทิ ธิพลมาจากศาสนาคริสต
นานาชาติ ทีผ่ ูช มดูแลวสามารถรับรู และ
เขาใจสอดคลอ งกนั ได) ไปเนนเรื่องราวเกี่ยวกับศาสนาคริสต ชีวิตมนุษยในสังคม
และลกั ษณะสภาพแวดลอ มรอบตวั จนทา ยทีส่ ุด ผลงานทศั นศลิ ป
ก็พัฒนาไปสูการเสนอแนวคิดที่สะทอนสังคม สิ่งแวดลอม หรือ
เรื่องราวตางๆ ที่เกี่ยวของกับการดํารงชีวิตของมนุษยชาติ
มากขนึ้ ไมว า จะเปน การตอ ตา นสงคราม ความทารณุ โหดรา ย
การปกปองรักษาโลก สิ่งแวดลอม ความดีงาม สันติภาพ
และอ่ืนๆ ในลักษณะท่ีมีความเปนสากล โดยมีรูปแบบ
เทคนคิ วธิ ีการ และประเภทผลงานทแ่ี ตกตา งกัน
“La Grande Vitesse” ผลงานของอเลก็ ซานเดอร คาลเดอร เปน
ผลงานที่สื่อใหเห็นถึงความกลาหาญ ความเสียสละของวีรชนใน
สงครามกลางเมืองฝร่ังเศส

“Soft Construction with Boiled Beans” ผลงานของซัลวาดอร “การเก็บเกี่ยว” (The Harvest) ผลงานของฟนเซนต วิลเลียม ฟาน
ดาลี (Salvador Dali) ท่ีไดรับแรงบันดาลใจมาจากความทารุณ ก็อกฮ (Vincent Willem Van Gogh) ที่ไดรับแรงบันดาลใจจาก
โหดรา ยของสงครามกลางเมืองในประเทศสเปน บรรยากาศชนบทของประเทศองั กฤษ

๑๓๒

นกั เรียนควรรู ขแอนสวอบNเนTน การคดิ T
O-NE
1 ศลิ ปะตะวนั ตก เปน ศิลปะทม่ี ีแหลง กําเนดิ มาจากกลมุ ประเทศยุโรป คือ
ซกี โลกตะวนั ตก สามารถแบง ออกเปน 3 ยคุ ไดแก ทศั นศิลปยคุ กอนประวตั ศิ าสตร ลักษณะของผลงานทัศนศิลปแบบสากลมลี ักษณะทสี่ อดคลองกบั ขอ ใด
ทัศนศลิ ปย ุคประวตั ิศาสตร และทัศนศิลปสมยั ใหม 1. ใชเทคนคิ วิธกี ารแบบตะวันตก
2. เนนเร่ืองราวของกรกี และโรมนั
มมุ IT 3. มีรูปแบบเหมือนศิลปะยโุ รป
4. ไมมีรูปแบบของชาตใิ ดชาตหิ นึ่ง
นักเรยี นสามารถศกึ ษาเพม่ิ เติมเกีย่ วกบั ศลิ ปะตะวันตก ไดจาก
http://www.thaigoodview.com/library/contest2551/art04/14/htmls/ วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 4. เพราะในผลงานทศั นศลิ ปทีเ่ ปนสากล
tawantok.htm
แมจะมตี นแบบมาจากศิลปะตะวนั ตก แตกไ็ ดมีการพฒั นาจนกลายเปน
ศิลปะรว มของคนทัง้ โลก ไมไดเ ปนของชาตใิ ดชาตหิ นง่ึ ไมม ีรปู แบบท่ตี ายตวั
มีลักษณะรว มกนั ท่ผี ูค นทว่ั โลกดแู ลว สามารถทาํ ความเขาใจไดส อดคลอ ง
ตรงกัน

132 คู่มือครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

การออกแบบผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรม ใหนกั เรยี นยกตัวอยา งผลงานทัศนศิลป
สากล เม่ือพิจารณาโดยภาพรวมแลว จะมีแนวคิดที่ ในวฒั นธรรมไทยและในวฒั นธรรมสากลมาคนละ
แตกตางไปจากวฒั นธรรมไทย อนั สืบเนอ่ื งมาจากทศั นะ 1 ผลงาน พรอ มทง้ั ใหเ ขยี นอธบิ ายวาผลงาน
เกย่ี วกบั การมองโลกผา นการออกแบบมคี วามตา งกนั ตาม ทัศนศิลปดังกลาวมีการออกแบบทีเ่ หมอื น หรอื
สภาพแวดลอมและภูมิหลังทางวฒั นธรรม แตกตา งกนั อยางไร มาพอสงั เขป โดยทําลง
กระดาษรายงาน สงครูผสู อน (ท้ังน้ี ผลงาน
ทั้งนี้ การออกแบบผลงานทางดานทัศนศิลป ทัศนศิลปท ย่ี กมาควรเปนผลงานทัศนศลิ ปป ระเภท
ในวัฒนธรรมสากลนับต้ังแตสมัยประวัติศาสตรจนถึง เดียวกัน ไมวา จะเปนผลงานจติ รกรรม ผลงาน
สมัยปจ จุบัน จะพบวามีการนาํ เสนอผลงานทหี่ ลากหลาย ประตมิ ากรรม ผลงานสถาปตยกรรม หรอื ผลงาน
รูปแบบ รวมท้ังจะมีลักษณะเฉพาะท่ีโดดเดนในแตละ ภาพพมิ พ)
ยุคสมัย หรือแตละชวงเวลา โดยมีการกําหนดรูปแบบ
ภาพนํา้ พุบาหชซิ าไรสกี ผลงานของศลิ ปน รสั เซยี คารล ไบอลุ ลอฟ
ในการสรางสรรคผลงานออกมาเปนแนวท1างตางๆ เชน จติ รกรรมแนวลทั ธิโรแมนตกิ หรอื จินตนยิ ม

จิตรกรรมแนวโรแมนติก (Romanticism) ผลงานจะมี

ลกั ษณะทแ่ี สดงความรสู กึ ออกมาเกนิ ความ2เปน จรงิ ผลงาน

แนวอิมเพรสชันนิสม (Impressionism) ก็จะส่ือความ
ประทับใจของศิลปนออกมา โดยเนนลักษณะของแสงสี
ตามบรรยากาศที่เปนจริง หรือเนนความเปนจริงตาม
ธรรมชาติ เปนตน

“ภาพบานสเี หลือง” (The Yellow House) ผลงานของฟนเซนต วิลเลยี ม ฟาน ก็อกฮ (Vincent Willem Van Gogh) จิตรกรรมสนี ํ้ามัน
แนวประทับใจนยิ ม

๑๓๓

แนวขอสNอบTเนนOก-าNรคE Tดิ นักเรยี นควรรู

“เปน จุดเร่มิ ตน ของทศั นศิลปส มัยใหม” จากขอ ความนี้หมายถงึ ผลงาน 1 จิตรกรรมแนวโรแมนตกิ (Romanticism) ลทั ธทิ างศิลปะที่สรางสรรคผลงาน
ทศั นศิลปแนวใด โดยยึดม่นั ในอารมณและจติ ใจมากกวา เหตผุ ล มีลักษณะท่ตี ัดกันของแสง - เงา
มีการถายทอดผลงานโดยเนนเร่อื งราวและรูปแบบท่ีเกินจรงิ
1. แนวโรแมนติก 2 แนวอมิ เพรสชนั นสิ ม (Impressionism) กอ นหนานี้เทคนิคในการสรา งภาพ
2. แนวอมิ เพรสชันนิสม จิตรกรรมใหเกิดลักษณะ 3 มิตินัน้ จะอาศยั หลกั ทัศนียวิทยาเชงิ เสน
3. แนวนโี อคลาสสกิ (Liner Perspective) แตกลุมอมิ เพรสชันนสิ มไ ดเ ขาถงึ เรอ่ื งของ “แสง” โดยการนํา
4. แนวคิวบสิ ม หลกั ทฤษฎสี แี สงอาทติ ยม าชว ยใหเ กดิ ความกระจา งสดใสยง่ิ ขน้ึ เนน รปู ทรงทเ่ี กดิ ขน้ึ
ดว ยแสง - เงา รวมท้งั แสงทีส่ ะทอนและเงาท่ตี กทอด
วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. เพราะนักวชิ าการทัศนศลิ ปชาวตะวันตก
ค่มู ือครู 133
เห็นพองกนั วา ผลงานทศั นศิลป “แนวอมิ เพรสชันนสิ ม” คือ จดุ เริ่มตน ของ
ทศั นศิลปสมัยใหม เนอื่ งจากภาพผลงานจติ รกรรมทีส่ รางขึน้ จะหลดุ ออก
ไปจากกลวธิ ีและหลกั ทางความงามแบบดั้งเดมิ ทถี่ ือวาความงาม คอื ความ
เรยี บรอ ย ไปสผู ลงานทีม่ ีเทคนคิ การปายสีอยา งหยาบๆ โดยไมเกล่ยี ให
กลมกลนื และเนอื้ หาก็ไมไ ดพ นั ธนาการไวกับเรื่องราวของศาสนาคริสต
เทพเจา หรือบุคคลชั้นสูงอกี ตอไป

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

จากการศึกษาเกี่ยวกบั การออกแบบผลงาน การออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล มีบทบาทสําคัญตอการ
ทัศนศลิ ป ทั้งในวัฒนธรรมไทยและวฒั นธรรมสากล สรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปในปจ จบุ นั เปน อยา งมาก ซงึ่ แนวคดิ ในการออกแบบ
ครใู หน ักเรียนคดั เลือกผลงานทัศนศลิ ป ตามความ งานทัศนศิลปในวฒั นธรรมสากลน้ี จะมีการสอดแทรก ผสมผสาน หรอื แสดง
สนใจ มาคนละ 1 ผลงาน แลว เขยี นบรรยายวธิ ีการ แบบอยางท่ีเปนเอกลักษณเฉพาะตัว หรือสะทอนแนวคิดของศิลปนผาน
ออกแบบผลงานทศั นศลิ ปด ังกลาวลงกระดาษ งานจิตรกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปตยกรรมอยางเหน็ ไดเดน ชดั
รายงาน สงครูผูสอน จากนนั้ ครูถามนกั เรียนวา ผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล นอกจากเรา
จะเห็นตัวอยางผลงานของประเทศตางๆ โดยเฉพาะในยุโรปและ
• การศกึ ษาเกยี่ วกับประวัติศาสตรศ ลิ ปะ สหรฐั อเมรกิ าแลว ยงั มกี ารเผยแพรเ ขา มาสสู งั คมไทยดว ย เชน ผลงาน
มีความสําคัญอยา งไร จิตรกรรมไทยในสมัยรัตนโกสินทร วัฒนธรรมสากลไดเขามามี
(แนวตอบ การศกึ ษาเก่ยี วกบั ประวัตศิ าสตร อิทธิพลในงานทัศนศิลปอยางมากต้ังแตรัชสมัยพระบาทสมเด็จ-
ศิลปะจะบอกใหเราทราบถงึ การสรา งสรรค พระจอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลที่ ๔) และรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ -
และวิวัฒนาการศลิ ปะของมนุษยชาติ ตัง้ แต พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลที่ ๕) ลงมาตามลาํ ดบั เปน การ
ยคุ กอ นประวตั ิศาสตรจ นถึงยุคปจจุบัน รบั แบบอยา งผา นทางภาพถา ย ภาพวาด สง่ิ พมิ พ ของทร่ี ะลกึ
เราจะไดศกึ ษาแบบอยา งงานศลิ ปะ ความ ตา งๆ ทถี่ กู นําเอาเขา มาสสู ยามในเวลานนั้ โดยมเี ร่อื งราว
เคล่ือนไหว ความเพยี รพยายามในการ พระอโุ บสถวดั นเิ วศนธ รรมประวตั ิ จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา สรา งขน้ึ เกี่ยวกับวิถีชีวิต สภาพบานเรือน และการแตงกายตาม
สรางสรรค ความเปลยี่ นแปลงทางศลิ ปะ ตามแบบศิลปะกอทิก (Gothic Art) ของตะวันตก บานประตูและ แบบอยางวัฒนธรรมตะวันตก ซ่ึงวัฒนธรรมดังกลาว
ของแตล ะยคุ สมยั เพือ่ เปน แบบอยางนาํ ไป หนาตางประดับดวยกระจกสีอยางสวยงาม (ภาพเล็ก) พระบรม- ก็ไดถูกศิลปนนํามาใชในการออกแบบสรางสรรคผลงาน
สูการพฒั นาและยกระดบั คุณภาพของงาน สาทสิ ลักษณของรชั กาลท่ี ๕ ทาํ ดว ยกระจกสี (Stained Glass) จาก
ศลิ ปะในยคุ ปจจุบนั นอกจากน้ี การศกึ ษา ประเทศฝร่งั เศส
ประวัตศิ าสตรศิลปะยังจะชว ยใหเกดิ ความ ดว ย เปนตน
ซาบซ้ึงในคณุ คาของผลงานศิลปะ มคี วาม ทีเ่ ห็นไดเ ดน ชัด กค็ อื วิธกี ารเขยี นภาพจิตรกรรมในสมยั รัตนโกสินทร จากเดิมทีเ่ ขียนภาพสีใหม ีลักษณะ
ภาคภมู ใิ จในมรดกทางวัฒนธรรมท้งั ของไทย แบบแบนๆ มีการตัดเสน เน้ือหาสาระใ1นภาพเปนเรื่องราวเก่ียวกับศาสนา มีลักษณะเปนแบบอุดมคติ หรือการใช
และสากล) เทคนิคเขยี นภาพแบบเฟรสโก (Fresco) คือ ใชสีวาดภาพลงบนปนู เปย ก การเขียนดวยสฝี นุ กบั กาว การวาดภาพที่
ถา ยทอดในลกั ษณะมมุ มองจากเบอ้ื งบน หรอื จากทอ งฟา
ในระดับกวางไกล มองเห็นภาพไดโดยรวม หรือแบบ
วิวตานกมอง ก็ไดม ีการปรบั เปลีย่ นวธิ กี ารเขียนใหมดว ย
การเขียนภาพใหมีความเหมือนจริง มีระยะใกล - ไกล
มบี รรยากาศแบบภาพเขยี นตะวนั ตก และจากจดุ เปลยี่ นนี้
ตอมาก็ไดนําเอาความรู เทคนิคตางๆ จากวัฒนธรรม
ตะวนั ตก มาเปน พน้ื ฐานในการสรา งสรรคง านในศลิ ปกรรม-
ไทย เชน หลักทฤษฎีสี ทฤษฎีกายวิภาค ทฤษฎีศิลป
เปนตน ซึ่งสงผลใหผลงานทัศนศิลปของไทยในระยะ
หลังมีลักษณะเปนแบบรวมสมัย ทั้งผลงานจิตรกรรม
ประตมิ ากรรม สถาปตยกรรม และภาพพมิ พ โดยมีการ
ภาพเขยี นแบบเฟรสโก (Fresco) บนเพดานโดมของพระทน่ี ง่ั อนนั ต- ผสมผสานความเปน ไทยและความเปน สากลไดอ ยา งลงตวั

สมาคม กรุงเทพมหานคร วาดโดยศิลปนชาวอติ าลี

๑๓๔

เกรด็ แนะครู ขแอนสวอบNเนTน การคิด T
O-NE
ครูอธบิ ายเพ่มิ เติมเกี่ยวกบั จติ รกรรมตะวันตกวา มีลกั ษณะเดน ที่แสดงถึง
ความเปน จริงตามธรรมชาติ เชน สิง่ ของ คน สตั ว ทิวทศั น เปนตน ผลงานศลิ ปะ การเขียนภาพแบบเฟรสโก (Fresco) จะตอ งปฏบิ ตั อิ ยางไร
ในยุคแรกๆ จะมเี รื่องราวเกีย่ วกับศาสนา พระเยซู และนักบญุ ตางๆ สที ใ่ี ชเ ปนสฝี นุ 1. เขียนภาพบนผวิ ปนู ทเ่ี ปย ก
ผสมกับสนี ํ้ามนั ผสมไขแ ดง หรือผสมกาว โดยศิลปน จะเปนผูผลติ สีขึน้ ใชเ อง 2. ระบายนา้ํ บนกระดาษกอนลงสี
สว นแผน ระนาบรองรับภาพก็มกั จะเปน แผนไม หรอื ผนงั ของอาคาร 3. ใชเฉพาะสีดําในการเขยี นภาพ
4. เขยี นภาพลงบนผนงั หนิ
นักเรียนควรรู
วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 1. เพราะการเขียนภาพแบบเฟรสโก จะใชส ี
1 เทคนิคเขียนภาพแบบเฟรสโก (Fresco) เทคนิคนเ้ี กิดขน้ึ ครั้งแรกทีป่ ระเทศ
อติ าลี โดยศิลปนใชส ที ่ตี ิดทนนานผสมกับนํ้าระบายลงบนฝาผนงั ทเี่ พ่ิงฉาบปูนเปย ก เขยี นภาพลงบนพ้นื ผนังปนู ปลาสเตอรที่กําลังเปยก หรือหมาด ซ่งึ สจี ะซมึ
หรอื กาํ ลงั หมาดอยู ทาํ ใหส ซี มึ ลงไปในเนอื้ ปนู เปน เนอ้ื เดยี วกนั ทง้ั น้ี ศลิ ปน ทจี่ ะใช ตดิ ไปกบั พ้นื ปูนอยา งติดแนนทนทาน แตเ ทคนิคนมี้ จี ุดออนที่เมือ่ เวลาผานไป
เทคนคิ นใ้ี นการสรางสรรคผลงานไดน น้ั จะตอ งมีฝม อื ชน้ั เย่ยี ม เพราะตอ งวาด พื้นผวิ ปนู จะทาํ ปฏกิ ริ ยิ ากับอากาศ ทาํ ใหเ น้อื สีทรี่ ะบายดูซดี จาง
แขงกับเวลาโดยไมใ หเ กดิ ขอผดิ พลาด หรือใหเกดิ ขอผิดพลาดนอ ยทส่ี ดุ หรอื หมองคล้ํา ไมส ดใส

134 คู่มือครู

กระตุน้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

เสรมิ สาระ ใหนกั เรยี นศกึ ษาประวัติของขรัวอินโขง
จิตรกรเอกสมัยรัชกาลท่ี 4 จากหนังสอื เรยี น
ขรัวอินโขง หนา 135 - 136 จากนน้ั ครถู ามนกั เรยี นวา
ขรัวอินโขง เปนจิตรกรไทยคนแรกที่เขียนภาพจิตรกรรมตามแบบตะวันตก ที่แสดงถึงปริมาตร
และระยะใกล - ไกลที่ชัดเจนมากกวาแบบของไทยเดิม นับเปนศิลปนประเภทหัวกาวหนาที่รูจักผสมผสานเรื่องราว • เพราะเหตใุ ดขรวั อินโขง จงึ ไดร ับการยกยอง
ของไทยกับวิธีการของชาวตะวันตกเขาดวยกันไดเปนอยางดี มีทั้งสาระและฝมือชางอันวิจิตรจนเปนที่กลาวขวัญ ใหเ ปนจิตรกรคนแรกของไทยท่เี ขียนภาพ
กนั ทวั่ ไปในสมยั นน้ั จนเปน ทโี่ ปรดปรานของพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั (รชั กาลที่ ๔) จนไดร บั ยกยอ งวา เปน แบบตะวนั ตก
จติ รกรคูพ ระทยั ของพระองค (แนวตอบ เพราะเชือ่ กนั วา ขรัวอนิ โขง
ขรัวอินโขง มีชีวิตอยูในชวงสมัยรัชกาลท่ี ๓ - ๔ ซ่ึงเปน เปน จติ รกรทา นแรกท่ีเขยี นภาพคนเหมอื น
ชวงเวลาที่สยามกําลังศึกษาแนวทางการพัฒนาประเทศตามแบบ ไดแก ภาพพระบรมสาทสิ ลกั ษณข อง
ประเทศตะวันตก เพือ่ ปรับปรุงบานเมอื งใหท ันสมัย ไมใ หช าวตา งชาติ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยูหวั
ใชเปนขออางมายึดเปนอาณานิคม จึงเปดรับวิทยาการและวัฒนธรรม (รัชกาลที่ 4) ซ่ึงประดษิ ฐานอยทู ี่หองจัด
ตางๆ จากประเทศในยุโรปและสหรัฐอเมริกาอยางเต็มที่ ฉะนั้น แสดงงานศลิ ปะแบบตะวนั ตกในประเทศไทย
ศิลปกรรมในสมัยนั้นจึงมีท้ังวัฒนธรรมตะวันตกเขามาผสมผสาน ภายในพพิ ิธภัณฑสถานแหงชาติ หอศิลป
มากขึ้น ซึ่งขรัวอินโขงสามารถเขียนภาพไดทั้งแบบไทยและแบบ ตามหลักฐานท่ปี รากฏอยูท าํ ใหเ ชื่อวา
สากล บางภาพก็มีการผสมท้ัง ๒ แบบเขาดวยกัน เนื่องจากแต พระอโุ บสถวดั บวรนเิ วศวหิ าร ภายในมภี าพจติ รกรรม พระบรมรูปชิน้ นเี้ ปนงานพอรต เทรต
เดิมไดเคยศึกษางานเขียนจิตรกรรมไทยมากขึ้น แตผลงานที่ ฝาผนงั ผลงานของขรัวอนิ โขง (Portrait) ชิ้นแรกของเมอื งไทย)
มีช่ือเสียงกลับเปนแบบตะวันตก ซึ่งมีแนวเร่ืองเปนปริศนาธรรมแบบไทย แตตัวบุคคล อาคาร สถานท่ี และ
• ผลงานของขรัวอนิ โขง มลี กั ษณะเดน อยางไร
ทิวทัศนสวนมากเปนอยางตะวันตก โดยทานไดใชฉาก (แนวตอบ ขรวั อินโขง มคี วามสามารถ
ทิวทัศน ผูคน วัตถุ และอาคารที่ศึกษาจากภาพพิมพ ในการเขยี นภาพที่ผสมผสานแบบไทย
ของยโุ รปและสหรฐั อเมรกิ าเปน แบบอยา งและเปน ผเู รม่ิ และแบบสากลเขาไวด วยกนั ผลงานท่ี
โดดเดน คือ ภาพจติ รกรรมแบบตะวนั ตก
ในการใชส หี มน ๆ และเขม เชน ใชสนี าํ้ เงนิ ปนเขียวใน ซ่ึงมแี นวเรอ่ื งเปนปรศิ นาธรรมแบบไทย
การวาดภาพ เปน ตน แตบุคคล อาคาร สถานท่ี และทวิ ทศั น
สว นมากเปน แบบตะวันตก และส่งิ ที่โดดเดน
อีกอยางในผลงานของทาน คอื ทานเปน
ผูเ ริ่มใชส ีหมน ๆ และเขม เชน สีนาํ้ เงนิ
ปนสเี ขียวในการวาดภาพ เปน ตน)

๑๓๕

แนวขอ สNอบTเนนOก-าNรคETิด เกร็ดแนะครู

ขอใดไม จดั เปนคณุ คาของงานจิตรกรรมไทย ครูอาจอธิบายเกร่นิ นําเก่ยี วกบั จติ รกรไทยทเ่ี ดน ๆ วา มอี ยูดว ยกนั หลายทา น
1. รสนยิ ม เชน ขรวั อนิ โขง อังคาร กัลยาณพงศ เฉลมิ ชยั โฆษิตพพิ ฒั น เปน ตน จากนั้น
2. มนุษยธรรม จงึ นํานักเรียนเขา สูประวตั ิของขรัวอนิ โขง ซ่ึงเปน ศลิ ปน ผไู ดรับการยกยอ งใหเปน
3. การสื่อสาร จติ รกรเอกประจํารัชกาลที่ 4 โดยทานเปน ศลิ ปนไทยคนแรกทใ่ี ชเ ทคนคิ
4. การประดับตกแตง การเขียนภาพแบบตะวันตกที่แสดงระยะใกล - ไกล และนบั เปน ศลิ ปนกาวหนา
แหง ยุคทผ่ี สมผสานวถิ ีชีวิตแบบไทยกบั ตะวนั ตกเขาดว ยกนั ซึ่งสมเดจ็ พระเจา บรม-
วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 2. เพราะมนุษยธรรม มคี วามหมายวา วงศเธอ พระองคเจาดศิ วรกุมาร กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงยกยอ งวา
“ขรัวอินโขง เปนชา งเขยี นทีไ่ มมีใครเทียบไดใ นสมัยนั้น” เพอื่ ใหนักเรยี น
“ธรรมทท่ี าํ ใหค นเปน มนษุ ยท ่ีสมบรู ณ” คอื เปน มนุษยท้ังทางดา นรางกาย เกิดความสนใจทีจ่ ะศึกษาประวัตขิ องทา นและจิตรกรไทยทา นอื่นๆ ตอไป
และจิตใจ โดยการรักษาศีล 5 เปน เร่อื งทีเ่ กีย่ วของกบั พระพทุ ธศาสนา
แตม ไิ ดสะทอ น หรอื บง บอกคณุ คาของจติ รกรรมไทยแตอ ยา งใด

คู่มือครู 135

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา ออธธบิ ิบEาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Expand Evaluate
Engage Explore Explain

อธบิ ายความรู้ Explain

ใหน กั เรียนสบื คน ผลงานของขรวั อินโขง ขรัวอินโขงไดสรางสรรคผลงานจิตรกรรมไวอยางมากมาย ท่ีมีบันทึกและคงอยูเปน1หลักฐาน เชน
ท่ีมบี นั ทึกและคงอยเู ปนหลกั ฐาน แลวรวบรวม
ภาพผลงานดงั กลาวมาจัดทําเปน สมุดภาพผลงาน ภาพวาดในพระอุโบสถวัดบวรนิเวศราชวรวหิ าร ภาพวาดในพระอุโบสถวัดบรมนิวาส และภาพวาดสฝี ุน ๕ ภาพ ภายใน
“จิตรกรเอกสมัยรชั กาลที่ 4” โดยตกแตงสมุดภาพ พิพธิ ภณั ฑสถานแหงชาตหิ อศิลป กรุงเทพมหานคร เปนตน
ใหส วยงาม เสรจ็ แลว นําผลงานสงครูผสู อน
ครคู ัดเลอื กผลงานท่ดี เี ดน 3 - 5 ผลงาน มาจัดแสดง
ท่ีปา ยนิเทศ

๑๓๖

นักเรยี นควรรู กจิ กรรมสรา งเสรมิ

1 สฝี นุ เปน สีท่มี ลี กั ษณะทบึ แสง มีเน้ือสคี อ นขางหนา สามารถใชสีเขียนทับ ใหนกั เรยี นเลอื กจิตรกรไทยท่ีนกั เรียนชืน่ ชอบมา 1 ทาน จากนั้นศึกษา
กันได สฝี ุนนยิ มนาํ มาใชในงานเขยี นทว่ั ไป โดยเฉพาะภาพจติ รกรรมฝาผนัง คน ควา เกี่ยวกบั ประวัตชิ ีวติ ประวตั กิ ารทํางาน เทคนิควิธีการทํางาน
และผลงานท่มี ชี ื่อเสียง มาจดั ทาํ เปน รายงาน โดยตกแตง รูปเลม ใหส วยงาม
บรู ณาการอาเซียน สงครูผูสอน

ครูแนะนาํ ใหน ักเรยี นศกึ ษา คน ควาเพมิ่ เติมเก่ยี วกับประวัตขิ องศลิ ปนในประเทศ กจิ กรรมทา ทาย
สมาชกิ อาเซยี นที่มชี อ่ื เสยี ง หรือมีผลงานเปนทยี่ อมรับมาพอสงั เขป เชน ศลิ ปน
พมา อนิ โดนเี ซยี ฟล ปิ ปน ส เปน ตน เพราะนอกจากนกั เรยี นจะไดศ กึ ษาประวตั ชิ วี ติ ใหน ักเรยี นศกึ ษา คน ควาเก่ียวกับประวตั ขิ องจติ รกรไทย 1 ทาน และ
ประวัตกิ ารทาํ งาน เทคนคิ และวธิ กี ารสรางสรรคผลงานของศลิ ปน เหลานีแ้ ลว จติ รกรระดับโลก 1 ทา น (ท้งั นี้ ควรเปน จิตรกรท่ีมผี ลงานในชวงเวลาใกล
นกั เรียนยงั จะไดร บั ความรเู กี่ยวกบั วัฒนธรรมและวิถีชีวิตของประชาชนในภมู ภิ าค เคียงกัน) จากน้นั ใหเ ขยี นวิเคราะหเปรียบเทยี บลักษณะผลงานของจิตรกร
เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตผา นทางผลงานศิลปะอีกดวย ท้ัง 2 ทานวา มีความเหมอื น หรอื แตกตางกนั อยางไร โดยทาํ ลงกระดาษ
รายงาน สงครูผูสอน
136 คมู่ อื ครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา ออธธบิ บิ Eาาxยยplคคaวiวnาามมรรู้ ู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล
Engage Explore
Explain Expand Evaluate

อธบิ ายความรู้ Explain

ทง้ั นี้ การออกแบบงานทศั นศลิ ปป ระเภทจติ รกรรมในวฒั นธรรมสากล สงิ่ ทศ่ี ลิ ปน ใหค วามสาํ คญั อยา งมาก ใหนกั เรยี นศึกษาการเปรยี บเทียบแนวคิดใน
ก็คือ หลักการจัดองคป ระกอบศลิ ป (Composition) ซง่ึ ถอื เปนพ้ืนฐานของการสรา งสรรคผลงานทศั นศลิ ปท ุกแขนง การออกแบบงานทศั นศลิ ปท ่ีมาจากวฒั นธรรมไทย
วาจะจัดภาพอยางไรใหมีความเหมาะสม หรือใหดูมีความโดดเดน นาสนใจ หรือจะส่ืออยางไรเพ่ือทําใหผลงานดูมี และวัฒนธรรมสากล ในหนงั สือเรยี น หนา
ชวี ติ ชวี า เกดิ สาระทจ่ี ะสะทอ นออกมาจากตวั ผลงานใหด สู มจรงิ รวมทง้ั จะใหอ ารมณแ ละความรสู กึ แกผ ชู มไดอ ยา งไร 137 - 138 จากนน้ั ครถู ามนกั เรียนวา
โดยมเี นอ้ื หา เรื่องราว การดําเนนิ เรอ่ื งทีเ่ กีย่ วของกบั การดาํ รงชีวิตในสภาพสงั คมปจ จบุ นั เปนหลัก
• งานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรม-
๓.๓ เปรยี บเทยี บแนวคดิ ในการออกแบบงานทศั นศลิ ปท มี่ าจากวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากล สากลมคี วามแตกตางกันอยางไร
(แนวตอบ จากการศกึ ษาเก่ยี วกับการออกแบบ
ถาเราเปรยี บเทยี บแนวคิดในการออกแบบงานทศั นศิลปต ามปจ จยั ขา งตน ในดานความเหมอื นและความ งานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรม
แตกตา งระหวา งวฒั นธรรมไทยกบั วฒั นธรรมสากล สามารถจะเปรยี บเทียบสรุปได ดังนี้ สากล สามารถวิเคราะหเ ปรียบเทยี บความ
แตกตา งได ดงั ตอไปนี้
ตารางเปรียบเทยี บแนวคิดงานทศั นศิลปในวฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากล

งานทศั นศลิ ปจากวฒั นธรรมไทย งานทัศนศลิ ปจากวัฒนธรรมสากล งานทัศนศลิ ปในวฒั นธรรมไทย
1. รปู แบบการนาํ เสนอเปนแบบอุดมคติ
๑. รปู แบบการนําเสนอเปน แบบอดุ มคติ ๑. รปู แบบการนําเสนอมีความหลากหลาย 2. เทคนคิ และวิธีการในการสรา งสรรคผ ลงาน

๒. เนอ้ื เรอื่ งสะทอ นถงึ ความเชอ่ื ศาสนา และวถิ ชี วี ติ ประจาํ วนั ๒. เน้อื เร่อื งสะทอ นถงึ ความเชือ่ ศาสนา และวถิ ชี ีวิตประจาํ วัน จะใชว ัสดุ อุปกรณจ ากธรรมชาติ
3. การสรางสรรคผ ลงานเปน ไปตามแบบ
๓. มีเทคนิคและวิธีในการสรางงาน โดยใชวัสดุ อุปกรณจาก ๓. มเี ทคนิคและวิธกี ารสรา งงาน โดยใชวัสดุ อปุ กรณท ่มี คี วาม
ธรรมชาติ หลากหลาย ประเพณนี ยิ ม ตามขนั้ ตอนแบบอยา ง
ที่กําหนดไว
๔. การสรา งสรรคผ ลงานจะเปน ไปตามแบบประเพณนี ยิ ม ทมี่ ี ๔. การสรางสรรคงานมีลักษณะที่เปนไปตามลักษณะและ 4. เนอื้ หาของผลงานมคี วามนาเล่ือมใสศรัทธา
ขัน้ ตอนตามแบบอยา งทีก่ าํ หนดไว จดุ ประสงคของผสู ราง มีขน้ั ตอนสลับไปมาได ชว ยยกระดบั จติ ใจ
5. รปู แบบ เนอื้ หาสว นใหญม คี วามเกยี่ วขอ งกบั
๕. ศลิ ปนตองการสรางสรรคใหผลงานมคี วามนา ศรทั ธา ๕. ศลิ ปน ตอ งการสรา งสรรคใหผ ลงานมเี รอ่ื งราวทช่ี ว ยสะทอ น พระพทุ ธศาสนา วฒั นธรรม และประเพณี
เลือ่ มใส และชว ยยกระดบั จติ ใจใหสูงขึ้น แงคดิ และมุมมองในการสรางสรรคผ ลงานที่อยูเบอื้ งหลงั
งานทัศนศิลปใ นวฒั นธรรมสากล
๖. การสรางสรรคผลงานมีเจตนาชวยสงเสริมหลักคุณธรรม ๖. การสรางสรรคผลงานมกี ารแสดงออกทางความคดิ 1. รปู แบบการนาํ เสนอเปนแบบเหมือนจรงิ
จรยิ ธรรมใหแกผชู ม สรางสรรค มุง นาํ เสนอแนวคิดท่ีแปลกใหม 2. เทคนคิ และวธิ กี ารในการสรา งงาน จะใช

๗. รูปแบบ เนื้อเรื่องสวนใหญเกี่ยวของกับพระพุทธศาสนา ๗. รปู แบบ เนอ้ื เรอ่ื งในบางชว งเวลามคี วามเกย่ี วขอ งกบั ศาสนา วัสดุ อปุ กรณท ีห่ ลากหลาย
และประเพณี มพี ฒั นาการทต่ี อเนือ่ งสืบมาจนถึงปจจบุ นั คริสตและประเพณี ไมมีพัฒนาการที่ตอเนื่อง มีรูปแบบท่ี 3. การสรา งสรรคผ ลงานเปน ไปตามความ
แตกตา งกันไปในแตละยคุ สมยั
ประสงคข องผสู รา งงาน
ตัวอยางผลงานทัศนศิลปใ นวฒั นธรรมไทย ภาพจิตรกรรม “ประตสู ู ตัวอยางผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล ผลงานสถาปตยกรรม 4. เนอื้ หาของผลงานเปน เรอ่ื งราวทชี่ ว ยสะทอ น
นิพพาน” ผลงานของเฉลิมชยั โฆษิตพิพัฒน “อะโตเมยี ม” (Atomium) กรุงบรสั เซลส ประเทศเบลเยยี ม
แงคดิ และมมุ มองในการสรา งสรรคผ ลงาน
๑๓๗ 5. รปู แบบ เนอื้ หาสว นใหญม คี วามเกย่ี วขอ งกบั

คริสตศาสนาและประเพณี ไมมีพัฒนาการ
ที่ตอเนื่อง มีรูปแบบที่แตกตางกันในแตละ
ยคุ สมัย

แนวขอ สNอบTเนน Oก-าNรคETดิ เกร็ดแนะครู

ขอ ใดกลาวถึง “Realism” ไดถ กู ตอ งท่สี ุด ครอู ธิบายเพิม่ เติมเกีย่ วกับศลิ ปะแบบเหมอื นจริงวา ศิลปะแบบเหมอื นจริง
1. การเขยี นภาพในลักษณะบิดเบือนไปจากของจริง (Realistic Art) จะยดึ เอาความเปนจริงของธรรมชาตเิ ปนหลกั เชน การศึกษา
2. การเขียนภาพในลักษณะเหมอื นจรงิ ดงั ทีป่ รากฏอยูในธรรมชาติ ลกั ษณะทางกายวภิ าค กระดูก และกลามเนื้อของคนและสตั ว ดงั น้นั ผลงานศิลปะ
3. การเขียนภาพทไี่ มมรี ปู แบบและเรื่องราวเหมอื นจริง ตะวันตกจึงถายทอดออกมาเปนรปู ลักษณะของมนุษยท ่มี สี ัดสว นและความงามที่
4. การเขยี นภาพทีม่ งุ แสดงอารมณ ความรสู ึกของศิลปนทถี่ า ยทอด สมบรู ณ หรือจะเรียกวาเปน งานที่อิงวทิ ยาศาสตร สงั เกตไดจากผลงานทม่ี ลี ักษณะ
การเขยี นท่เี หมือนกบั การมองเหน็ ตามธรรมชาตขิ องมนษุ ย
ลงในผลงาน
ในทางสุนทรียศาสตร ศลิ ปะแบบเหมือนจริง หมายถึง คตินยิ มทางศิลปะ
วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. เพราะการเขยี นภาพแบบเหมือนจรงิ หรือ ทยี่ ึดถือหลักการสรางงานใหเ หมอื นจริงและเปนจริงดงั ทีส่ ายตาเหน็ อยู บางครงั้ มี
ความหมายใกลเ คยี งกับคําวา “ธรรมชาตนิ ยิ ม” แตจะแตกตางกนั ตรงที่ธรรมชาติ
“Realism” คอื การเขียนภาพในลกั ษณะเหมอื นจรงิ ดังท่ีปรากฏอยูใ น นยิ มจะเนน ไปท่ีธรรมชาตทิ ั่วๆ ไป
ธรรมชาติ เชน คน วัตถุ ทิวทศั น เปนตน โดยยดึ หลักการสรา งสรรค
ผลงานใหเ หมือนจริงและเปน จรงิ ดังทส่ี ายตามองเหน็ ไมว าจะเปน
บรรยากาศ ระยะใกล - ไกล และมิตขิ องรูปราง

คมู่ ือครู 137

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธิบายความรู้ ขขยยาายยEคคxpววaาาnมมdเเขขา้ า้ใจใจ ตรวจสอบผล
Explain Evaluate
Engage Explore Expand

ขยายความเขา้ ใจ E×pand

ใหน ักเรยี นแบง กลมุ กลมุ ละ 5 - 6 คน โดยให เกรด็ ศลิ ป การสรา งสรรคผ ลงานทศั นศลิ ปใ นวัฒนธรรมไทยของจกั รพันธุ โปษยกฤต
แตล ะกลมุ หาตวั อยา งผลงานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรม- จกั รพนั ธุ โปษยกฤต เปน ศลิ ปน ทมี่ คี วามสามารถ
ไทยและวัฒนธรรมสากลมาอยา งละ 1 ผลงาน แลว
นาํ มาวเิ คราะหเ ปรียบเทยี บแนวคิดในการออกแบบ ทางศลิ ปะโดดเดน หลายดา น ทงั้ จติ รกรรมไทยประเพณี
ผลงานทัศนศิลป โดยจดั ทําเปน รายงาน พรอ มหา และงานประณีตศิลปตางๆ หลายสาขาโดยเฉพาะ
ภาพประกอบและตกแตงรปู เลม ใหส วยงาม การเขยี นภาพเหมอื นบคุ คล และพระบรมสาทสิ ลกั ษณ
สง ครผู สู อน ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช
สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ และเจา นาย
ในพระบรมราชวงศจ กั รอี กี หลายพระองค นอกจากนน้ั
ทานยังไดเขียนภาพเก่ียวกับพุทธประวัติและภาพเร่ืองราวในวรรณคดีอันวิจิตร
งดงาม ซ่ึงเปนงานอันทรงคุณคาท่ีแสดงใหเห็นถึงพ้ืนฐานความรูทางดานศิลปะ
วรรณกรรม วรรณคดี พุทธศาสนา ประเพณี และประวัติศาสตรอยางแตกฉาน
อกี ดว ย งานของทา นมลี กั ษณะผสานแนวเหมอื นจรงิ กบั บรรยากาศของจนิ ตนาการ
ความคดิ ฝนสว นตวั ดว ยความคิดทางดานจิตรกรรม ทําใหท า นไดร บั การประกาศ
เกียรติคุณจากสํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาติใหเปนศิลปนแหงชาติ
สาขาทัศนศิลป (จติ รกรรม) ประจาํ ป พ.ศ. ๒๕๔๓

กิจกรรม ศลิ ปป ฏบิ ตั ิ ๘.๑

กิจกรรมท่ี ๑ ใหนักเรียนคัดเลือกผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทยและงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมสากล
มาอยางละ ๑ ภาพ แลวนํามาแสดงความคิดเห็นและรายงานใหเพ่ือนในช้ันไดรวมรับรูถึง
ความหมาย ความนา สนใจ ความงาม พรอ มทงั้ วเิ คราะหว า ผลงานแตล ะประเภทมคี วามเหมอื น
หรือความแตกตา งกนั อยางไร

กจิ กรรมท่ี ๒ ใหนักเรียนหาตัวอยางที่สะทอนใหเห็นถึงความแตกตางเก่ียวกับแนวคิดในการออกแบบ
ผลงานทศั นศิลปท มี่ าจากวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล แลว นํามาเปรยี บเทยี บ โดยทาํ
เปนรายงานสง ครผู ูสอน

กิจกรรมที่ ๓ ใหต อบคาํ ถามตอ ไปนี้
๓.๑ ลกั ษณะของวัฒนธรรมในงานทศั นศิลปห มายถงึ สง่ิ ใด จงอธิบาย
๓.๒ แนวคิดในการออกแบบงานทัศนศิลปในวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากลมีความ
แตกตางกันอยางไร จงสรปุ มาเปน ขอๆ

๑๓๘

แนวตอบ กิจกรรมศิลปป ฏบิ ัติ 8.1 กจิ กรรมท่ี 3
1. วฒั นธรรมท่อี ยูรายรอบตวั เรา สามารถจาํ แนกได 2 ลักษณะ คือ วัฒนธรรมทีเ่ ปน รูปธรรม เชน ส่งิ กอ สราง อาคาร เครอื่ งดนตรี เปนตน และวัฒนธรรมท่ีเปน นามธรรม

เชน แบบอยา งความคดิ คตคิ วามเชอื่ คา นยิ ม เปน ตน ซง่ึ วฒั นธรรมจะสะทอ นอยใู นผลงานทศั นศลิ ป โดยการถา ยทอดผา นรปู แบบและการถา ยทอดผา นเนอื้ หาของผลงาน
2. ความแตกตางของแนวคิดในการออกแบบงานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล สามารถสรุปไดเ ปน ขอๆ ดังตอไปน้ี

งานทศั นศลิ ปใ นวฒั นธรรมไทย งานทศั นศลิ ปในวฒั นธรรมสากล
1. รปู แบบการนาํ เสนอเปนแบบอุดมคติ 1. รูปแบบการนาํ เสนอเปน แบบเหมอื นจริง
2. เทคนิคและวธิ กี ารในการสรางงาน จะใชว ัสดุ อปุ กรณจ ากธรรมชาติ 2. เทคนิคและวธิ ีการในการสรา งงาน จะใชวัสดุ อปุ กรณทหี่ ลากหลาย
3. การสรางสรรคผลงานเปน ไปตามแบบประเพณนี ยิ ม ตามข้ันตอนแบบ 3. การสรางสรรคผ ลงานจะเปน ไปตามความประสงคของผูสรา งงาน

อยางทีก่ ําหนดไว 4. เนอ้ื หาของผลงานเปนเร่ืองราวท่ชี ว ยสะทอนแงค ิดและมุมมอง
4. เนอ้ื หาของผลงานมีความนา เลอื่ มใสศรทั ธา ชว ยยกระดบั จติ ใจ ในการสรางสรรคผ ลงาน

5. รูปแบบเน้อื หาสวนใหญเ กย่ี วของกับพระพุทธศาสนาและวฒั นธรรม 5. รปู แบบ เนอ้ื หาสว นใหญเ กี่ยวของกบั ครสิ ตศาสนาและประเพณี
ประเพณี ไมมพี ฒั นาการทต่ี อเนอื่ ง มแี ตร ูปแบบที่แตกตา งกันในแตล ะยคุ สมยั

138 คูม่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา อธิบายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตตรรวEวvจจaสสluออaบtบeผผลล
Engage Explore Explain
Expand Evaluate

ตรวจสอบผล Evaluate

กลา วไดว า วฒั นธรรมมอี ทิ ธพิ ลอยา งสาํ คญั ตอ การทาํ ใหเ กดิ แนวคดิ แรงบนั ดาลใจในการสรา งสรรค ครพู ิจารณาจากรายงานการวิเคราะห
เปรยี บเทียบแนวคดิ ในการออกแบบผลงาน
ผลงานทศั นศลิ ป ซง่ึ วฒั นธรรมทม่ี บี ทบาทมากตอ แนวคดิ ของศลิ ปน ในสงั คมไทย กค็ อื วฒั นธรรมไทยและ ทัศนศิลปใ นวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมสากล
วัฒนธรรมสากล ขณะเดียวกัน ผลงานทัศนศิลปก็เปนสื่อที่จะชวยสะทอนลักษณะของวัฒนธรรมใน ของนกั เรียน โดยกําหนดแนวทางการใหค ะแนน
แตล ะยคุ สมัยดว ย โดยผลงานทัศนศิลปไ ดนําเอาวัฒนธรรมมาผสมผสานในงาน ซึง่ อาจถายทอดผา นทาง ไว ดังตอไปนี้
รูปแบบ หรือถา ยทอดผานทางเน้ือหากไ็ ด
1. พจิ ารณาจากตวั อยางผลงานที่สะทอ นให
ทงั้ น้ี การทวี่ ฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากลมคี วามแตกตา งกนั กม็ สี ว นทาํ ใหผ ลงานทศั นศลิ ปท ่ี เหน็ ถึงความแตกตางเก่ยี วกบั แนวคิดใน
เปนแบบวัฒนธรรมไทย มีลักษณะแตกตางไปจากวัฒนธรรมสากลในหลายดาน ไมวาจะเปนแนวคิด การออกแบบผลงานทัศนศิลปท มี่ าจาก
รูปแบบในการนําเสนอ สาระเรอ่ื งราวในผลงาน ตลอดจนเทคนคิ และวธิ กี ารสรางสรรค ซึง่ การเรยี นรูทํา วฒั นธรรมไทยและวฒั นธรรมสากลวา
ความเขาใจวัฒนธรรมที่สะทอนอยูในงานทัศนศิลป นอกจากจะทําใหเราชมผลงานทัศนศิลปดวยความ ผลงานสอดคลองและตรงประเด็นหรอื ไม
เขา ใจแลว ยังอาจไดแนวคิดนาํ ไปใชส รางสรรคผ ลงานของเราดวย มีคณุ คานา สนใจมากนอยเพียงใด

2. พจิ ารณาจากการวเิ คราะหเปรียบเทียบและ
จดั ทํารายงานวาเปรียบเทยี บไดชดั เจน
ถกู ตอ ง เหมาะสม และครอบคลุม
สาระสําคัญหรือไม อยางไร

หลกั ฐานแสดงผลการเรียนรู

1. แผนผงั เวนน ไดอะแกรม (Vann Diagram)
สรปุ ความเหมอื น หรือความแตกตา งกนั
ของงานทัศนศิลปในวฒั นธรรมไทยและ
วฒั นธรรมสากล

2. รายงานการวเิ คราะหเปรียบเทียบแนวคิด
ในการออกแบบผลงานทัศนศิลปในวัฒนธรรม-
ไทยและวฒั นธรรมสากล

๑๓๙

บรู ณาการเชื่อมสาระ เกรด็ แนะครู

การศกึ ษาเกี่ยวกับวฒั นธรรมในงานทัศนศิลป สามารถบูรณาการ ครอู ธิบายเกี่ยวกับวัฒนธรรมในงานทศั นศลิ ปป จจบุ นั วา ผลงานศลิ ปะนอกจาก
เชือ่ มโยงกับการเรยี นการสอนของกลมุ สาระการเรียนรสู งั คมศกึ ษา ศาสนา ศลิ ปนจะแสดงถงึ ความงามของธรรมชาติแลว ยงั สอ่ื ถึงความเชื่อและความศรทั ธา
และวฒั นธรรม วชิ าประวัติศาสตร เนอื่ งจากผลงานทศั นศลิ ป ตอ สงิ่ ตางๆ ของมนุษยในสังคมน้ันๆ ซ่ึงจะแตกตา งกันไปตามสภาพสงั คมและ
ทัง้ งานจิตรกรรม ประติมากรรม สถาปต ยกรรม และภาพพิมพ ถือเปน วฒั นธรรม โดยความแตกตางดงั กลาวไดสง ผลใหรูปแบบของงานศลิ ปะมคี วาม
หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรประเภทหนงึ่ ที่สะทอ นวฒั นธรรมและวถิ ชี วี ติ แตกตา งกนั ดว ย
ความเปน อยูของคนในยุคสมยั ตางๆ ไดเ ปน อยา งดี ดงั นน้ั ผลงานทศั นศิลป
จงึ มีคณุ คา และมปี ระโยชนต อ การศึกษา คน ควา เรอ่ื งราวทางประวัติศาสตร รูปแบบของงานศิลปะในปจ จบุ ัน สามารถแบงออกเปน 2 รปู แบบ คือ ศลิ ปะ
ศาสนา และโบราณคดีเปน อยา งมาก ตะวันตกและศลิ ปะตะวนั ออก ท้งั น้ี การศึกษาเก่ยี วกบั ประวัตศิ าสตรศิลปะจึงเปน
การศึกษาเร่ืองราวความเปน มาของการสรางสรรคง านศิลปะต้ังแตอ ดตี จนถึงปจจบุ ัน
ทีม่ ีวิวฒั นาการมาอยางตอเนื่องเปน ยคุ สมยั กลมุ สกลุ ชาง หรือลทั ธิ ซ่งึ การศึกษา
เกย่ี วกบั ความเปน มาของศิลปะจะชว ยใหนกั เรียนรูแ ละเขา ใจในงานศิลปะมากขนึ้
ตลอดจนสามารถเปรยี บเทยี บความแตกตา งระหวา งงานทศั นศลิ ปข องไทยกบั สากลได

คมู่ อื ครู 139