หน่วยที่ 3

ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี 2 ปีการศกึ ษา 2565

แผนการจัดการเรยี นรู้

รายวชิ าวทิ ยาศาสตร์พืน้ ฐาน ว22101

หน่วยการ
เรียนร้ทู ี่ 3

นางสาวอนัญญา ศรขี นั ซา้ ย

ตาแหน่ง นักศกึ ษาฝึกประสบการณว์ ิชาชพี ครู

โรงเรยี นบ้านหมากแขง้

สงั กัด สานกั งานเขตพน้ื ท่กี ารศึกษา ประถมศึกษา
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน
กระทรวงศึกษาธกิ าร

แผนการจดั การเรยี นรู้
รหัสวชิ า ว22101 รายวชิ า วิทยาศาสตรพ์ น้ื ฐาน

ระดับชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี 2
หน่วยการเรยี นรูท้ ่ี 3 เรื่องสารละลาย

ภาคเรยี นที่ 1 ปกี ารศึกษา 2565

นางสาวอนัญญา ศรีขนั ซ้าย
ตำแหน่ง นักศึกษาฝกึ ประสบการณว์ ชิ าชีพครู

โรงเรียนบา้ นหมากแข้ง อำเภอเมอื ง จงั หวัดอุดรธานี
สำนักงานเขตพน้ื ท่กี ารศึกษาประถมศกึ ษาอุดรธานี เขต 1

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คำนำ

แผนการจัดการเรียนรู้เล่มนี้ จัดทำขึ้นเพื่อเป็นเอกสารคู่มือประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้
รหัสวิชา 22101 รายวิชาวิทยาศาสตร์พื้นฐาน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 เรื่องสารละลาย
ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2565 หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 (ฉบับปรับปรุง
พ.ศ. 2560) กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โดยการจัดกิจกรรมที่เน้นผูเ้ รียนเป็นสำคญั จำนวน 6 แผน ใน
แต่ละแผนประกอบไปดว้ ย สาระสำคัญ มาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชี้วัด จุดประสงค์การเรียนรู้ สาระการเรยี นรู้
กจิ กรรมการเรียนรู้ สื่อและแหลง่ เรียนรู้ การวดั และประเมนิ ผล และบันทึกหลังการจดั การเรยี นรู้

แผนการจัดการเรียนรู้เล่มนี้สามารถนำไปใช้เป็นแนวทางสำหรับครูผู้สอนในกลุ่มสาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี สำหรับวางแผนการจัดการเรยี นรู้ การเตรียมการสอน และการจัดกิจกรรมเรียนรู้
ให้เปน็ ไปอย่างมปี ระสิทธภิ าพ

ขอขอบคุณผู้อำนวยการโรงเรียน รองผู้อำนวยการโรงเรียน และคณะครูทุกท่านที่ให้ความสะดวก
สนับสนนุ การจดั ทำแผนการเรยี นรู้ตลอดมา

อนญั ญา ศรีขันซ้าย
20 ตุลาคม 2565

สารบญั ข

เรอ่ื ง หน้า

คำนำ ก
สารบญั ข
หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 เรอ่ื ง การแยกสารผสม
283
แผนการจัดการเรียนรทู้ ่ี 19 เรอ่ื ง สารละลาย 298
แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 20 เรื่อง สภาพละลายได้ของสาร 1 310
แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี 21 เรื่อง สภาพละลายได้ของสาร 2 321
แผนการจัดการเรยี นรทู้ ่ี 22 เร่อื ง สภาพละลายได้ของสาร 3 337
แผนการจัดการเรียนร้ทู ่ี 23 เรอ่ื ง ความเข้มขน้ ของสารละลาย 352
แผนการจดั การเรียนรู้ที่ 24 เรอ่ื ง ความเข้มขน้ ของสารละลาย(ร้อยละโดย
ปรมิ าตร) 366
แผนการจดั การเรยี นรู้ที่ 25 เรอื่ ง ความเขม้ ขน้ ของสารละลาย(รอ้ ยละโดยมวล
ต่อปริมาตร)

283

แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ 19

กลมุ่ สาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ระดบั ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ี่ 2

หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ 3 สารละลาย ภาคเรยี นท่ี 1 ปีการศึกษา 2565

เรือ่ ง สารละลาย เวลา 2 ช่วั โมง

ผู้สอน นางสาวอนญั ญา ศรีขนั ซา้ ย วันที่ ....... เดือน กันยายน พ.ศ. 2565

1. สาระสำคัญ
สารละลาย หมายถึง สารเนื้อเดียวที่ประกอบด้วยธาตุหรือสารประกอบตัง้ แต่ 2 ชนิดขึ้นไป

รวมตัวกัน โดยธาตุหรือสารประกอบชนิดหนึ่งเป็นตัวทำละลาย ส่วนธาตุหรือสารประกอบอีกชนิด
หรอื มากกว่าเป็นตวั ละลาย ซึ่งมีหลักการพิจารณาตวั ละลายและตวั ทำละลายในสารละลาย ดังนี้

- หากสารอยใู่ นสถานะเดียวกัน สารที่มีปรมิ าณมากกวา่ เปน็ ตัวทำละลายและสารท่ีมีปริมาณ
น้อยกว่าเปน็ ตวั ละลาย

- หากสารอยู่ในสถานะต่างกนั เมื่อผสมกันแล้วมีสถานะเหมอื นกับสารชนิดใด ถือว่าสารน้นั
เป็นตวั ทำละลาย สว่ นสารอีกชนิดหนึ่งเปน็ ตัวละลาย

2. มาตรฐานการเรียนรู้
ว 2.1 เข้าใจสมบัติของสสาร องค์ประกอบของสสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสสาร

กับโครงสร้างและแรงยึดเหนี่ยวระหว่างอนุภาค หลักและธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลงสถานะ
ของสสาร การเกิดสารละลาย และการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี

3. ตัวชีว้ ัด
ม.2/4 ออกแบบการทดลองและทดลองในการอธิบายผลของชนิดตัวละลาย ชนิดตัวทำ

ละลาย อุณหภมู ทิ ่ีมตี ่อสภาพละลายได้ของสาร รวมท้ังอธิบายผลของความดันทมี่ ีต่อสภาพละลายได้
ของสารโดยใช้สารสนเทศ

4. จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้
4.1 ด้านความรู้ (K)
1. นกั เรียนสามารถอธิบายองคป์ ระกอบของสารละลายได้
2. นกั เรียนสามารถระบตุ ัวทำละลายและตัวละลายในสารละลายได้

284

4.2 ดา้ นทักษะกระบวนการ (P)
3. นกั เรยี นสามารถแยกองค์ประกอบของสารละลายได้
4. นักเรยี นสามารถใช้เครือ่ งมอื และอุปกรณ์ทางวทิ ยาศาสตร์ได้อยา่ งถกู ต้อง

4.3 ด้านคุณลกั ษณะอันพึงประสงค์ (A)
5. นกั เรยี นสนใจใฝ่รใู้ นการศกึ ษา

5. สาระการเรยี นรู้
สารละลายอาจมีสถานะเป็นของแข็ง ของเหลว และแก๊ส สารละลายประกอบด้วยตัวทำ

ละลายและตัวละลาย กรณีสารละลายเกิดจากสารที่มีสถานะเดียวกัน สารที่มีปริมาณมากที่สุด
จัดเป็นตัวทำละลาย กรณีสารละลายเกิดจากสารที่มีสถานะต่างกัน สารที่มีสถานะเดียวกัน
กับสารละลายจดั เปน็ ตวั ทำละลาย

6. สมรรถนะสำคัญของผ้เู รยี น
1. ความสามารถในการสอ่ื สาร
2. ความสามารถในการคิด
1) ทักษะการสังเกต
2) ทกั ษะสำรวจค้นหา
3) ทักษะการทดลอง
4) ทักษะการลงความเหน็ จากข้อมลู
3. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

7. คุณลักษณะอนั พงึ ประสงค์
1. มีวนิ ัย
2. ใฝ่เรียนรู้
3. มุ่งม่นั ในการทำงาน

285

8. กิจกรรมการเรียนรู้
วิธีการสืบเสาะหาความรู้ (Inquiry Method : 5E)

ข้ันที่ 1 สรา้ งความสนใจ (Engagement)
1. นักเรยี นจำแนกสารตวั อย่างทีเ่ ตรียมมาว่าเป็นธาตุ สารประกอบหรือสารลาย

ขน้ั ท่ี 2 สำรวจและค้นหา (Exploration)
1.ครอู ธิบายความหมายของธาตุ สารประกอบและสารละลาย จากสอ่ื Powerpint
ธาตุ คือ สารบริสุทธิ์ที่ประกอบด้วยอะตอมเพียงชนิดเดียว ไม่สามารถแยกหรือสลายได้

เชน่ ไฮโดรเจน ออกซิเจน คาร์บอน
สารประกอบ คือ สารบริสุทธิ์ที่เกิดจากธาตุตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไปมารวมกัน เช่น น้ำ (H2O)

แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์ (CO2)
สารละลาย หมายถึงสารเนื้อเดียวที่มีขนาดอนุภาคเล็กกว่า 10-7 ประกอบด้วยธาตุ

หรอื สารประกอบตง้ั แต่ 2 ชนิดขึ้นไปมารวมกนั
2. ครูนำสารละลายน้ำเชื่อมที่เตรียมไว้มาให้นักเรียนดู พร้อมนำสารละลายชนิดอื่น ๆ

เช่น สารละลายเกลือแกง (โซเดียมคลอไรด์) สารละลายโซดาไฟ (โซเดียมไฮดรอกไซด์) สารละลาย
เอทิลแอลกอฮอล์ (แอลกอฮอล์ล้างแผล) แล้วถามคำถามนักเรียนว่า สารละลายที่เตรียมมา
ประกอบด้วยสารกีช่ นิด อะไรบ้าง สารแต่ละชนดิ ทำหนา้ ทใ่ี ด

(แนวคำตอบ: สารละลายน้ำเชื่อมประกอบด้วยน้ำเป็นตัวทำละลายและน้ำตาลทราย
เป็นตัวละลาย สารละลายเกลือแกงประกอบด้วยน้ำเป็นตัวทำละลายและโซเดียมคลอไรด์
เป็นตัวละลาย สารละลายโซดาไฟประกอบด้วยน้ำเป็นตัวทำละลายและโซเดียมไฮดรอกไซด์
เป็นตัวละลาย สารละลายเอทิลแอลกอฮอล์ประกอบด้วยเอทิลแอลกอฮอล์เป็นตัวทำละลายและน้ำ
เป็นตัวละลาย)

3. นักเรียนร่วมกันสืบค้นข้อมูล เรื่อง สารละลายในชีวิตประจำวันที่มีสถานะเป็นของแข็ง
ของเหลว และแกส๊ ระบุชนดิ ของตวั ละลายและตวั ทำละลายในสารละลายลงในกระดาษ A4

4. นักเรียนทำกิจกรรม องค์ประกอบของสารละลาย เพื่อตรวจสอบองค์ประกอบ
ของสารละลายที่ประกอบด้วยตัวทำละลายเป็นของเหลว และตัวละลายเป็นของแข็ง จากหนังสือ
เรียนวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1
ขัน้ ที่ 3 อธิบายและลงขอ้ สรปุ (Explanation)

1. ครูสุ่มเลือกนักเรียนอย่างน้อย 3 คน นำเสนอสารละลายในชีวิตประจำวันที่มีสถานะ
เปน็ ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส

2. ครถู ามคำถามนกั เรยี น โดยใช้คำถามตอ่ ไปน้ี
- สารละลายคอื อะไร ประกอบด้วยองค์ประกอบใดบ้าง

286

(แนวคำตอบ: สารเนื้อเดียวที่ประกอบด้วยธาตุ หรือสารประกอบ ตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไป
มารวมกัน โดยมีธาตุหรือสารประกอบชนิดหนึ่งเป็นตัวทำละลาย ส่วนอีกชนิดหนึ่งหรือมากกว่า
เปน็ ตวั ละลาย)

- การพจิ ารณาสารทีเ่ ป็นตวั ทำละลายและตัวละลายในสารละลายมเี กณฑ์อย่างไร
(แนวคำตอบ: ถ้าตัวทำละลายและตัวละลายอยู่ในสถานะเดียวกัน สารที่มีปริมาณมากกว่า
จะเป็นตวั ทำละลาย ส่วนสารที่มีปรมิ าณน้อยกว่าจะเปน็ ตัวละลาย แต่ถ้าตัวทำละลายและตวั ละลาย
อยู่ในสถานะต่างกัน เมื่อผสมกันแล้วสารละลายมีสถานะเหมือนกับสารชนิดใด จะจัดว่าสารน้ัน
เปน็ ตัวทำละลาย ส่วนสารอกี ชนดิ เป็นตวั ละลาย)
- กรดแอซีติกเข้มข้นร้อยละ 10 โดยมวลต่อปริมาตร มีสารชนิดใดเป็นตัวทำละลาย
และสารชนดิ ใดเปน็ ตัวละลาย
(แนวคำตอบ: กรดแอซีติกเข้มข้นร้อยละ 10 โดยมวลต่อปริมาตร มีน้ำเป็นตัวทำละลาย
และกรดแอซตี กิ เปน็ ตัวละลาย)
- น้ำในแอลกอฮอลล์ ้างแผลกบั นำ้ ในนำ้ ส้มสายชูทำหน้าที่เหมอื นกนั หรือไม่ อย่างไร
(แนวคำตอบ: น้ำในแอลกอฮอล์ล้างแผลทำหน้าที่เป็นตัวละลาย ส่วนน้ำในน้ำส้มสายชู
ทำหนา้ ท่ีเป็นตวั ทำละลาย)
- นักเรียนสามารถทดสอบสารละลายที่มีตัวละลายเป็นของแข็งในตัวทำละลาย
ท่ีเป็นของเหลวได้อยา่ งไร
(แนวคำตอบ: ใช้การระเหยแห้ง ซึ่งสารที่มีจุดเดือดต่ำกว่าจะระเหยกลายเป็นไอออกไป
จึงเหลอื เฉพาะสารทีเ่ ป็นของแขง็ )
3. ครูถามคำถามทา้ ยกจิ กรรมกับนกั เรยี น โดยใชค้ ำถามตอ่ ไปน้ี
- สงิ่ ทีเ่ หลืออยู่ในจานหลมุ โลหะแต่ละหลมุ เหมือนหรอื แตกตา่ งกันอย่างไร
(แนวคำตอบ: เมื่อของเหลวระเหยไปจนหมด จะเหลือตะกอนในหลุมเพียง 2 หลุ ม
ได้แก่ หลุมที่บรรจุสารละลายโซเดียมคลอไรด์ และหลุมที่บรรจุสารละลายน้ำตาลกลูโคส
เนื่องจากสารละลายทั้ง 2 ชนิด มีของเหลวเป็นตัวทำละลาย และมีของแข็งเป็นตัวละลาย
ซึ่งเมื่อของเหลวระเหยไปจนหมดจะเหลือเฉพาะของแข็งในจานหลุม ส่วนหลุมที่บรรจุสารละลาย
กรดแอซีติกจะไม่เหลือตะกอน เนื่องจากมีตัวทำละลายและตัวละลายเป็นของเหลว
จึงระเหยกลายเปน็ ไอจนหมด)
- สิง่ ทเ่ี หลอื อยใู่ นจานหลุมโลหะคอื ตวั ทำละลายหรือตวั ละลาย เพราะเหตุใด
(แนวคำตอบ: สิง่ ที่เหลอื อยใู่ นจานหลมุ โลหะ คือ ตัวละลาย เนอื่ งจากสารละลายเกิดจากสาร
ที่มีสถานะเป็นของเหลวและของแข็งผสมกัน แต่สารละลายทีไ่ ด้เป็นของเหลว ดังนั้น สารที่มีสถานะ
ของเหลวจงึ เปน็ ตัวทำละลาย ส่วนสารท่ีมสี ถานะของแขง็ เปน็ ตวั ละลาย)

287

4. นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายกิจกรรม องค์ประกอบของสารละลาย เพื่อให้ได้ข้อสรุป
ดังนี้ เมื่อของเหลวในหลุมระเหยไปจนหมด จะเหลือตะกอนในหลุมเพียง 2 หลุม ได้แก่ หลุมที่บรรจุ
สารละลายโซเดียมคลอไรด์ และสารละลายน้ำตาลกลูโคส แสดงว่า สารละลายทั้ง 2 ชนิด
มีของเหลวเป็นตัวทำละลาย และมีของแข็งเป็นตัวละลาย ส่วนหลุมที่บรรจุสารละลายกรดแอซีติก
จะไมเ่ หลือตะกอน แสดงว่า สารละลายกรดแอซีติกมีตัวทำละลายและตัวละลายเป็นของเหลว

5. นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับสารละลายเพื่อให้ได้ข้อสรุป ดังนี้ สารละลาย
เปน็ สารเนือ้ เดียวท่ีประกอบดว้ ยสารตั้งแต่ 2 ชนดิ ข้ึนไปมาผสมกัน โดยสารชนิดหนึ่งเปน็ ตัวทำละลาย
ส่วนอีกชนิดหนึ่งหรือมากกว่าเป็นตัวละลาย การพิจารณาตัวทำละลายและตัวละลายในสารละลาย
พิจารณาจากปริมาณ ถา้ ตวั ทำละลายและตัวละลายอยู่ในสถานะเดยี วกนั สารทม่ี ปี ริมาณมากกว่า
จะเป็นตวั ทำละลาย ส่วนสารทีม่ ปี ริมาณน้อยกว่าจะเป็นตัวละลาย และพิจารณาจากสถานะของสาร
ที่เป็นองค์ประกอบ ถ้าตัวทำละลายและตัวละลายอยู่ในสถานะต่างกัน เมื่อผสมแล้วสารละลาย
มีสถานะเหมือนกับสารชนิดใด จะจัดว่าสารนั้นเป็นตัวทำละลาย ส่วนสารอีกชนิดเป็นตัวละลาย
ซึ่งสารละลายสามารถพบไดท้ ั้งในสถานะของแขง็ ของเหลว และแกส๊
ขน้ั ที่ 4 ขยายความรู้ (Elaboration)

1. นักเรียนแต่ละคนสำรวจสารละลายท่ีพบในชวี ิตประจำวนั อยา่ งน้อย 10 ชนดิ พร้อมระบุ
ตัวทำละลายและตวั ละลายของสารละลายแต่ละชนดิ

2. นักเรียนทำ Topic Question ท้ายหัวขอ้ เรือ่ ง สารละลาย
3. นักเรยี นทำแบบฝกึ หัดในแบบฝึกหดั วทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1

288

ขน้ั ท่ี 5 ประเมินผล (Evaluation)
1. นักเรียนและครูร่วมกันสรุปเกี่ยวกับสารละลาย และการพิจารณาตัวทำละลาย

และตัวละลายในสารละลาย โดยเตรียมสารละลายหรือภาพสารละลายต่าง ๆ แล้วให้นักเรียนระบุ
ตวั ทำละลายและตวั ละลายในสารละลาย

2. ตรวจสอบผลจากแบบทดสอบก่อนเรียน หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 3 สารละลาย
3. ประเมินผลจากการสำรวจสารละลายทพี่ บในชีวิตประจำวัน
4. ตรวจสอบผลจากการระบุตัวทำละลายและตวั ละลายในสารละลาย
5. ประเมนิ ผลจากการทำกจิ กรรม องคป์ ระกอบของสารละลาย
6. ตรวจสอบผลจากการตอบคำถาม Topic Question ทา้ ยหวั ขอ้ เร่อื ง สารละลาย

9. สอ่ื /แหลง่ การเรียนรู้
1. หนงั สือเรยี นวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 สารละลาย
2. แบบฝึกหดั วิทยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1 หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 3 สารละลาย
3. แบบทดสอบกอ่ นเรียน หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 สารละลาย
3. PowerPoint เรอื่ ง สารละลาย
4. วสั ดอุ ปุ กรณ์ในการทำกจิ กรรม องคป์ ระกอบของสารละลาย

289

10. การวัดและประเมนิ ผล

จดุ ประสงค์ วิธกี ารวัด/เคร่ืองมือวดั เกณฑ์การประเมิน

ด้านความรู้ (K) - ได้คะแนนร้อยละ 80 ข้ึน
ไป
1 . น ั ก เ ร ี ย น ส า ม า ร ถ อ ธ ิ บาย - การนำเสนอผลงาน
องค์ประกอบของสารละลายได้ - การตอบคำถาม

2. นักเรียนสามารถระบุตัวทำ

ละลายและตัวละลายในสารละลาย

ได้

ดา้ นทกั ษะ / กระบวนการ (P) - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
ไป
3 . น ั ก เ ร ี ย น ส า ม า ร ถ แ ย ก - ตรวจแบบฝึกหัด
องค์ประกอบของสารละลายได้ - ประเมนิ การปฏบิ ัติการ

4. ใชเ้ ครอ่ื งมอื และอปุ กรณ์ทาง

วิทยาศาสตรไ์ ดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

ด้านคุณลักษณะ (A) - สังเกตพฤติกร ร มก าร - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
5. นกั เรยี นสนใจใฝ่รูใ้ นการศกึ ษา ท ำ ง า น ร า ย บ ุ ค ค ล / ก าร ไป
ทำงานกลมุ่

290

291

292

แบบสังเกตพฤติกรรมการตอบคำถาม

คำช้ีแจง ทำเครือ่ งหมาย ✓ ลงในชอ่ งระดับคะแนนพฤตกิ รรมทีน่ กั เรียนปฏบิ ัติดงั นี้
ระดับ 3 หมายถงึ แสดงพฤตกิ รรมใหเ้ ห็นมาก
ระดับ 2 หมายถึง แสดงพฤตกิ รรมให้เหน็ ปานกลาง
ระดับ 1 หมายถึง แสดงพฤติกรรมให้เห็นนอ้ ย

พฤติกรรม/ สนใจและ ตอบคำถาม ตอบคำถาม รวม การ หมาย
ระดับคะแนน ตง้ั ใจฟัง ไดถ้ กู ต้อง อยา่ ง ประเมนิ ผล เหตุ
คำถาม ตรงประเดน็
ลำดับ สมำ่ เสมอ คะแนน

ชอ่ื -สกุล 321321 3 2 1 ผ่าน ไม่
ผ่าน
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

293

เกณฑก์ ารประเมนิ จากคะแนนรวม
คะแนนตง้ั แต่ 6 คะแนนข้ึนไป ผ่าน
ช่วงคะแนน 8 – 9 คะแนน หมายถงึ ดีมาก
ช่วงคะแนน 6– 7 คะแนน หมายถึง ดี
ชว่ งคะแนน 4 – 5 คะแนน หมายถงึ พอใช้
ชว่ งคะแนน 1 – 3 คะแนน หมายถึง ปรับปรุง

294

แบบประเมนิ แบบฝกึ หัด

คำชีแ้ จง ทำเครอ่ื งหมาย ✓ ลงในช่องระดับคะแนนพฤติกรรมท่นี ักเรยี นปฏบิ ตั ดิ งั น้ี

ระดับ 4 หมายถึง แสดงพฤติกรรมในการทำงานไดด้ ีมาก
ระดบั 3 หมายถงึ แสดงพฤตกิ รรมในการทำงานได้มาก
ระดับ 2 หมายถึง แสดงพฤตกิ รรมในการทำงานไดป้ านกลาง
ระดับ 1 หมายถึง แสดงพฤติกรรมในการทำงานไดน้ อ้ ย

ลำดับ พฤตกิ รรม/ ความถกู ตอ้ ง ความเข้าใจ ความเรยี บรอ้ ย การคดิ รวม การ หมาย
ระดับคะแนน 4321 4321 4321 วิเคราะห์ คะแนน ประเมนิ ผล เหตุ

ชอื่ -สกุล 4321 ผา่ น ไม่
ผ่าน

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

295

เกณฑก์ ารประเมนิ จากคะแนนรวม
คะแนนตง้ั แต่ 9 คะแนนข้ึนไป ผ่าน
ช่วงคะแนน 13 – 16 คะแนน หมายถงึ ดมี าก
ช่วงคะแนน 9– 12 คะแนน หมายถงึ ดี
ชว่ งคะแนน 5 – 8 คะแนน หมายถงึ พอใช้
ช่วงคะแนน 1 – 4 คะแนน หมายถึง ปรบั ปรุง

296

แบบทดสอบก่อนเรียน บทท่ี 3 เรอ่ื ง สารละลาย

คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบท่ีถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียว

1. สารละลายจดั เปน็ สารประเภทใด 7. นำเอทิลแอลกอฮอล์ 20 ลูกบาศก์เซนติเมตร ละลาย
ในน้ำ 180 ลูกบาศก์เซนติเมตร จงหาความเข้มข้น
1. คอลลอยด์ ของสารละลายเอทิลแอลกอฮอล์

2. สารบรสิ ุทธ์ิ 1. รอ้ ยละ 8.0 โดยปรมิ าตร
2. ร้อยละ 9.0 โดยปริมาตร
3. สารเน้ือผสม 3. รอ้ ยละ 10.0 โดยปรมิ าตร
4. ร้อยละ 12.0 โดยปริมาตร
4. สารเน้อื เดียว 8. สารละลายน้ำตาลกลูโคส 500 ลูกบาศก์เซนติเมตร
มีน้ำตาลละลายอยู่ 40 กรัม สารละลายน้ำตาลกลูโคส
2. สารละลายชนดิ หนึง่ ประกอบด้วยสาร 3 ชนิด ไดแ้ ก่ มคี วามเขม้ ขน้ รอ้ ยละโดยมวลตอ่ ปรมิ าตรเท่าใด
1. รอ้ ยละ 6.0 โดยมวลตอ่ ปรมิ าตร
สาร A ร้อยละ 40 สาร B รอ้ ยละ 30 และ สาร C 2. รอ้ ยละ 8.0 โดยมวลตอ่ ปริมาตร
3. ร้อยละ 10.0 โดยมวลตอ่ ปริมาตร
ร้อยละ 30 ซงึ่ สารทัง้ 3 ชนิด มีสถานะเดยี วกนั 4. ร้อยละ 12.0 โดยมวลต่อปริมาตร
9. ขอ้ ความใดกล่าวถึง นำ้ เกลือความเขม้ ขน้ รอ้ ยละ 5
สารชนิดใดทำหน้าที่เปน็ ตัวละลาย โดยมวลต่อปรมิ าตรไดถ้ กู ตอ้ ง
1. มีเกลือมวล 5 กรัม ละลายอยใู่ นนำ้ ปรมิ าตร 95
1. สาร A 2. สาร B
ลกู บาศกเ์ ซนติเมตร
3. สาร C 4. สาร B และ สาร C 2. มเี กลอื มวล 5 กรัม ละลายอยใู่ นน้ำปรมิ าตร 100

3. น้ำอดั ลมมีสารใดเปน็ ตัวทำละลาย ลกู บาศกเ์ ซนตเิ มตร
3. มีเกลือมวล 5 กรัม ละลายยู่ในน้ำเกลือปริมาตร 95
1. สี ลูกบาศกเ์ ซนตเิ มตร
4. มเี กลอื มวล 5 กรมั ละลายยใู่ นน้ำเกลือปริมาตร 100
2. นำ้
ลกู บาศกเ์ ซนตเิ มตร
3. นำ้ ตาล 10. สารละลายในข้อใดมีนำ้ เปน็ ตัวละลาย

4. แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์ 1. น้ำเกลอื
2. นำ้ ส้มสายชู
4. ปัจจยั ในข้อใดไมม่ ีผลต่อสภาพการละลายไดข้ องสาร 3. แอลกอฮอล์ลา้ งแผล
4. สารเคมกี ำจดั ศัตรูพืช
ที่มสี ถานะเป็นของแข็ง

1. อุณหภูมิ 2. ความดนั

3. ขนาดของตัวละลาย 4. ชนิดของตวั ทำละลาย

5. หากละลายน้ำตาลกลูโคส 12.5 กรัมในน้ำ

จนได้สารละลาย 400 กรัม สารละลายน้ำตาลกลูโคส

จะมคี วามเขม้ ข้นรอ้ ยละโดยมวลเท่าใด

1. 2.775 2. 3.125

3. 3.250 4. 3.550

6. หากต้องการเตรียมสารละลายคอปเปอร์ (II) ซลั เฟต

ความเข้มข้นร้อยละ 7.5 โดยมวล จำนวน 200 กรมั

จะตอ้ งใชค้ อปเปอร์ (II) ซลั เฟตก่ีกรมั

1. 7.5 2. 10.0

3. 12.5 4. 15.0

297

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น บทท่ี 3 เรือ่ ง สารละลาย

คำชี้แจง : ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียว

1. สารละลายจัดเปน็ สารประเภทใด 7. นำเอทิลแอลกอฮอล์ 20 ลูกบาศก์เซนติเมตร
ละลายในน้ำ 180 ลูกบาศกเ์ ซนตเิ มตร จงหาความเข้มข้น
1. คอลลอยด์ ของสารละลายเอทลิ แอลกอฮอล์

2. สารบรสิ ทุ ธิ์ 1. ร้อยละ 8.0 โดยปรมิ าตร
2. ร้อยละ 9.0 โดยปรมิ าตร
3. สารเน้ือผสม 3. รอ้ ยละ 10.0 โดยปรมิ าตร
4. ร้อยละ 12.0 โดยปริมาตร
4. สารเน้อื เดยี ว 8. สารละลายน้ำตาลกลูโคส 500 ลูกบาศก์เซนติเมตร
มีน้ำตาลละลายอยู่ 40 กรัม สารละลายน้ำตาลกลูโคส
2. สารละลายชนดิ หน่งึ ประกอบด้วยสาร 3 ชนิด ไดแ้ ก่ มคี วามเข้มขน้ ร้อยละโดยมวลต่อปริมาตรเท่าใด
1. รอ้ ยละ 6.0 โดยมวลต่อปริมาตร
สาร A ร้อยละ 40 สาร B ร้อยละ 30 และ สาร C 2. ร้อยละ 8.0 โดยมวลต่อปริมาตร
3. ร้อยละ 10.0 โดยมวลตอ่ ปริมาตร
ร้อยละ 30 ซ่ึงสารทง้ั 3 ชนิด มสี ถานะเดียวกนั 4. ร้อยละ 12.0 โดยมวลต่อปริมาตร
9. ขอ้ ความใดกล่าวถงึ น้ำเกลอื ความเข้มขน้ รอ้ ยละ 5
สารชนดิ ใดทำหนา้ ท่ีเปน็ ตัวละลาย โดยมวลต่อปรมิ าตรไดถ้ กู ตอ้ ง
1. มเี กลอื มวล 5 กรมั ละลายอยูใ่ นน้ำปริมาตร 95
1. สาร A 2. สาร B
ลกู บาศก์เซนติเมตร
3. สาร C 4. สาร B และ สาร C 2. มเี กลอื มวล 5 กรัม ละลายอยู่ในน้ำปรมิ าตร 100

3. นำ้ อดั ลมมสี ารใดเปน็ ตวั ทำละลาย ลูกบาศกเ์ ซนตเิ มตร
3. มเี กลอื มวล 5 กรมั ละลายยูใ่ นน้ำเกลอื ปรมิ าตร 95
1. สี ลกู บาศก์เซนตเิ มตร
4. มีเกลือมวล 5 กรัม ละลายยู่ในน้ำเกลือปริมาตร
2. น้ำ 100

3. นำ้ ตาล ลกู บาศก์เซนตเิ มตร
10. สารละลายในขอ้ ใดมนี ้ำเปน็ ตัวละลาย
4. แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์
1. น้ำเกลอื
4. ปจั จยั ในข้อใดไมม่ ผี ลตอ่ สภาพการละลายไดข้ องสาร 2. นำ้ สม้ สายชู
3. แอลกอฮอลล์ ้างแผล
ทีม่ สี ถานะเป็นของแขง็ 4. สารเคมีกำจดั ศตั รูพชื

1. อุณหภมู ิ 2. ความดนั

3. ขนาดของตวั ละลาย 4. ช น ิ ด ข อ ง ต ั ว ท ำ

ละลาย

5. หากละลายน้ำตาลกลูโคส 12.5 กรัมในน้ำ

จนได้สารละลาย 400 กรัม สารละลายน้ำตาลกลูโคส

จะมีความเขม้ ข้นรอ้ ยละโดยมวลเท่าใด

1. 2.775 2. 3.125

3. 3.250 4. 3.550

6. หากตอ้ งการเตรียมสารละลายคอปเปอร์ (II) ซัลเฟต

ความเขม้ ขน้ รอ้ ยละ 7.5 โดยมวล จำนวน 200 กรมั

จะต้องใชค้ อปเปอร์ (II) ซลั เฟตกก่ี รมั

1. 7.5 2. 10.0

3. 12.5 4. 15.0

298

แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 20

กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ระดับชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี 2

หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 3 สารละลาย ภาคเรยี นท่ี 1 ปีการศกึ ษา 2565

เรื่อง สภาพละลายได้ของสาร 1 เวลา 3 ช่ัวโมง

ผสู้ อน นางสาวอนัญญา ศรีขนั ซา้ ย วันที่ ....... เดือน กันยายน พ.ศ. 2565

1. สาระสำคญั
สภาพละลายได้ หมายถงึ ความสามารถในการละลายได้ของตัวละลายในตวั ทำละลายจนเป็น

สารละลายอิม่ ตวั ณ อุณหภูมิหน่ึง ๆ การละลายของตัวละลายในตัวทำละลายขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ
ดังนี้

- อณุ หภมู ิ เม่ืออุณหภูมสิ ูงข้นึ ตวั ละลายทเ่ี ป็นของแข็งและของเหลวจะละลายได้มากขึ้น แต่
ตวั ละลายที่เป็นแกส๊ จะละลายไดน้ อ้ ยลง

- ชนิดของตัวทำละลาย ตัวทำละลายแต่ละชนิดสามารถละลายตัวละลายแต่ละชนิดได้
แตกตา่ งกัน

- ขนาดของตัวละลาย ตัวละลายที่มีขนาดเล็กจะละลายได้เร็วกว่าตัวละลายที่มีขนาดใหญ่
เพราะมพี นื้ ทผ่ี วิ สมั ผสั มากกวา่

- ความดนั มผี ลตอ่ ตวั ละลายทเี่ ป็นแก๊ส เม่ือความดนั สูงขน้ึ จะทำใหแ้ กส๊ ละลายไดด้ ขี น้ึ
- การคน การเขยา่ หรือการป่นั เหวีย่ ง ทำใหอ้ นภุ าคเคลอ่ื นท่ีเรว็ จึงเกดิ การละลายไดเ้ รว็

2. มาตรฐานการเรียนรู้
ว 2.1 เข้าใจสมบัติของสสาร องค์ประกอบของสสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสสาร

กับโครงสร้างและแรงยึดเหนีย่ วระหว่างอนุภาค หลักและธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลงสถานะของ
สสาร การเกดิ สารละลาย และการเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมี

3. ตัวชีว้ ัด
ม.2/4 ออกแบบการทดลองและทดลองในการอธิบายผลของชนิดตัวละลาย ชนิดตัวทำ

ละลาย อณุ หภูมทิ ี่มีต่อสภาพละลายได้ของสาร รวมทั้งอธบิ ายผลของความดนั ทีม่ ีต่อสภาพละลายได้
ของสาร โดยใช้สารสนเทศ

299

4. จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้
4.1 ดา้ นความรู้ (K)
1. นกั เรียนอธบิ ายความหมายของคำว่าสภาพละลายไดข้ องสารได้
2. นกั เรียนอธบิ ายปัจจัยท่มี ีผลต่อการละลายของสารได้
4.2 ดา้ นทักษะกระบวนการ (P)
3. นกั เรียนออกแบบการทดลองและทดลองปัจจยั ทีม่ ผี ลต่อการละลายของสารได้
4. นักเรยี นสามารถใช้เครอ่ื งมอื และอุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์ได้อยา่ งถกู ต้อง
4.3 ด้านคณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ (A)
5. นักเรยี นสนใจใฝ่รใู้ นการศึกษา

5. สาระการเรยี นรู้
- สารละลายที่ตัวละลายไม่สามารถละลายใน ตัวทำละลายได้อีกที่อุณหภูมิหนึ่ง ๆ เรียกวา่

สารละลายอ่มิ ตัว
- สภาพละลายได้ของสารในตัวทำละลายเป็นค่าที่บอกปริมาณของสารที่ละลายได้ในตัวทำ

ละลาย 100 กรมั จนไดส้ ารละลายอม่ิ ตวั ณ อุณหภูมิ และความดันหน่ึง ๆ สภาพละลายได้ของสารบ่ง
บอกความสามารถในการละลายไดข้ องตัวละลายใน ตัวทำละลาย ซึ่งความสามารถในการละลาย
ของสารขึ้นอยกู่ ับชนิดของตวั ทำละลายและตวั ละลาย อณุ หภูมิ และความดัน

- สารชนดิ หนงึ่ มีสภาพละลายได้แตกต่างกนั ใน ตัวทำละลายที่แตกต่างกัน และสารต่างชนิด
กันมีสภาพละลายไดใ้ นตัวทำละลายหนึง่ ๆ ไม่เท่ากนั

- เม่อื อณุ หภูมสิ งู ข้นึ สารส่วนมากสภาพละลายไดข้ องสารจะเพิม่ ข้ึน ยกเว้นแก๊ส เมอื่ อณุ หภูมิ
สูงขึ้นสภาพการละลายไดจ้ ะลดลง ส่วนความดนั มีผลตอ่ แก๊ส โดยเม่ือความดนั เพมิ่ ขน้ึ สภาพละลายได้
จะสงู ข้ึน

- ความรเู้ กยี่ วกับสภาพละลายได้ของสาร เมื่อเปล่ยี นแปลงชนิดตัวละลายตวั ทำละลาย และ
อุณหภูมิ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในชวี ิต-ประจำวัน เช่น การทำน้ำเชื่อมเขม้ ข้น การสกัดสารออก
จากสมุนไพรใหไ้ ดป้ ริมาณมากท่สี ดุ

300

6. สมรรถนะสำคัญของผ้เู รยี น
1. ความสามารถในการส่ือสาร
2. ความสามารถในการคดิ
1) ทกั ษะการสังเกต
2) ทกั ษะสำรวจค้นหา
3) ทกั ษะการทดลอง
4) ทกั ษะการลงความเห็นจากข้อมูล
3. ความสามารถในการใชเ้ ทคโนโลยี

7. คณุ ลกั ษณะอันพึงประสงค์
1. มีวินยั
2. ใฝ่เรยี นรู้
3. มุง่ ม่ันในการทำงาน

8. กจิ กรรมการเรยี นรู้
วิธกี ารสบื เสาะหาความรู้ (Inquiry Method : 5E)

ขน้ั ท่ี 1 สร้างความสนใจ (Engagement)
1. นักเรียนทำ Understanding Check จากหนังสือเรียนวิทยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1 เพื่อ

ตรวจสอบความเข้าใจของตนเองกอ่ นเรยี น
2. ครูนำโซเดียมคลอไรด์มาละลายในน้ำที่อุณหภูมิ 20 องศาเซลเซียส 25 องศาเซลเซียส

และ 60 องศาเซลเซยี ส แลว้ จดบันทกึ ปริมาณของโซเดียมคลอไรด์ที่สามารถละลายได้ในน้ำท่ีอุณหภูมิ
ต่าง ๆ และถามนักเรียนว่า น้ำที่อุณหภูมิต่าง ๆ สามารถละลายโซเดียมคลอไรด์ได้ปริมาณเท่ากัน
หรอื ไม่ อยา่ งไร

(แนวคำตอบ ทีอ่ ุณหภูมิต่าง ๆ สามารถละลายโซเดยี มคลอไรด์ได้ในปริมาณทีแ่ ตกต่างกัน ซึ่ง
น้ำที่อุณหภมู ิ 60 องศาเซลเซยี ส จะสามารถละลายโซเดยี มคลอไรด์ได้ในปริมาณมากท่ีสุด และน้ำที่
อุณหภมู ิ 20 องศา-เซลเซยี ส จะสามารถละลายโซเดียมคลอไรดไ์ ด้ในปริมาณนอ้ ยทีส่ ดุ ))

3. ครูถามคำถาม Prior Knowledge จากหนงั สือเรยี นวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1 เพ่ือทบทวน
ความร้เู ดมิ กับนกั เรียนวา่ ความรอ้ นมีผลต่อการละลายของสารอยา่ งไร

(แนวคำตอบ ความรอ้ นทำให้สารบางชนิดละลายในตัวทำละลายไดเ้ พ่ิมมากข้นึ )

301

ขน้ั ท่ี 2 สำรวจและคน้ หา (Exploration)
1. ครูเกริ่นใหน้ ักเรียนฟงั ว่า สารแต่ละชนดิ จะละลายในตัวทำละลายชนิดต่าง ๆ ได้แตกตา่ ง

กันซึ่งความสามารถในการละลายของตัวละลายในตัวทำละลายจนเป็นสารละลายอิ่มตัวที่อุณหภูมิ
หน่ึง ๆ เรยี กว่า สภาพละลายไดข้ องสาร

2. นักเรียนแบ่งกลุ่มศึกษาสภาพละลายได้ของสาร โดยนำสารต่าง ๆ ที่หาได้ใน
ห้องปฏิบัติการ เช่น น้ำตาลซูโครส (น้ำตาลทราย) โซเดียมคลอไรด์ โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต
ละลายในน้ำที่อุณหภูมิต่าง ๆ เช่น 20 องศาเซลเซียส 25 องศาเซลเซียส และ 60 องศาเซลเซียส
พรอ้ มจดบันทึกปรมิ าณสารที่ละลายในนำ้ ที่อณุ หภมู ิต่างๆ และศึกษาสภาพละลายไดข้ องสารในตาราง
ที่ 3.2 จากหนังสอื เรยี นวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1

3. ครูอธบิ ายใหน้ กั เรยี นฟงั วา่ ตวั ละลายจะสามารถละลายในตวั ทำละลายไดเ้ ร็วหรือช้าข้ึนอยู่
กบั ปัจจยั ตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่ อุณหภมู ิ ชนิดของตัวทำละลาย ขนาดของตัวละลาย ความดัน และการคน การ
เขย่า หรอื การปนั่ เหว่ยี ง

4. นักเรียนศึกษาผลของอุณหภูมิต่อการละลายของสาร จากหนังสือเรียนวิทยาศาสตร์ ม.2
เล่ม 1

5. นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ 5-7 คน ร่วมกันออกแบบการทดลองผลของอุณหภูมิต่อสภาพ
ละลายได้ของสาร เพื่อทดสอบผลการละลายของสารที่อุณหภูมิต่าง ๆ โดยใช้วัสดุอุปกรณ์
และสารเคมีทก่ี ำหนดให้ จากหนงั สือเรยี นวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1

6. นักเรียนแต่ละกลุ่มนำเสนอแผนการทดลอง ร่วมกันตรวจสอบความถูกตอ้ งและปรับปรงุ
แผนการทดลองก่อนทำการทดลองจริง

7. นักเรียนแต่ละกลมุ่ ทำการทดลองตามทอ่ี อกแบบไว้
ขั้นที่ 3 อธบิ ายและลงขอ้ สรุป (Explanation)

1. นักเรยี นแตล่ ะกลมุ่ นำเสนอผลการทำกจิ กรรม ผลของอณุ หภูมิต่อสภาพละลายไดข้ องสาร
2. ถามคำถามนักเรยี น โดยใชค้ ำถามต่อไปนี้
- นักเรียนเลอื กสารใดเปน็ ตวั ทำละลายและตวั ละลาย เพราะเหตุใด
(แนวคำตอบ คำตอบขึ้นอยู่กับผลการทำกิจกรรมของนักเรยี น)
- เมื่ออุณหภูมิเพิ่มข้ึนหรือลดลง การละลายของตัวละลายในตัวทำละลายเหมือนหรือ
แตกต่างกนั อยา่ งไร
(แนวคำตอบ คำตอบขึ้นอยู่กับผลการทำกิจกรรมของนักเรียน ซึ่งตัวละลายที่เป็นของแข็ง
และของเหลวจะละลายไดม้ ากข้นึ เม่อื อุณหภูมเิ พิ่มขึน้ )
- อุณหภูมิมีผลตอ่ สภาพละลายไดข้ องสารหรือไม่ อยา่ งไร

302

(แนวคำตอบ อุณหภูมิมผี ลต่อสภาพละลายไดข้ องสาร เมื่ออุณหภูมิเพิม่ ข้ึน ตัวละลายทีเ่ ปน็
ของแขง็ และของเหลวจะละลายไดม้ ากข้นึ แต่ตัวละลายที่เป็นแก๊สจะละลายไดน้ ้อยลง)

3. นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายผลกิจกรรม ผลของอุณหภูมิต่อสภาพละลายได้ของสาร
เพื่อให้ได้ข้อสรุปว่า เมื่ออุณหภูมิเพิ่มขึ้น ตัวละลายจะละลายในตัวทำละลายได้มากขึ้น แต่เม่ือ
อณุ หภูมิลดลง ตวั ละลายจะละลายในตวั ทำละลายไดน้ ้อยลง เน่ืองจากสารเคมที ง้ั หมดท่ีกำหนดให้อยู่
ในสถานะของแขง็ และของเหลว

4. ถามคำถามนกั เรียน โดยใช้คำถามตอ่ ไปน้ี
- สภาพละลายไดข้ องสารหมายถึงอะไร
(แนวคำตอบ สภาพละลายได้ของสาร หมายถึง ความสามารถในการละลายได้ของตัวละลาย
ในตวั ทำละลายจนเป็นสารละลายอ่ิมตวั ณ อุณหภูมิหนึ่ง)
- อุณหภูมิมีผลตอ่ การละลายของตวั ละลายท่เี ปน็ ของแขง็ ของเหลว และแกส๊ อยา่ งไร
(แนวคำตอบ ตวั ละลายทเ่ี ป็นของแขง็ และของเหลว เมือ่ อุณหภูมิเพม่ิ ข้ึนจะสามารถละลายได้
มากขน้ึ แตต่ วั ละลายท่เี ป็นแกส๊ เมอื่ อุณหภมู เิ พ่มิ ข้ึนจะสามารถละลายไดน้ อ้ ยลง)
5.นักเรียนและครรู ่วมกนั อภิปรายเก่ียวกับผลของอุณหภมู ิต่อการละลายของสาร เพื่อให้ได้
ข้อสรุป ดังนี้ ตัวละลายที่เป็นของแข็งและของเหลวจะละลายได้มากขึ้นเมื่ออุณหภูมิเพิ่มขึ้น แต่ตัว
ละลายท่เี ป็นแก๊สจะละลายไดน้ อ้ ยลงเม่อื อุณหภูมิเพิ่มขึน้
ขน้ั ท่ี 4 ขยายความรู้ (Elaboration)
1. นักเรียนบนั ทึกผลการทำกิจกรรมลงแบบบันทึกกิจกรรม ในแบบฝึกหัดวิทยาศาสตร์ ม.2
เล่ม 1
2. นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ 5-6 คน ศึกษาและยกตัวอย่างผลของอุณหภูมิต่อการละลาย
ของสารที่สามารถพบเหน็ ได้ในชวี ิตประจำวัน สรุปใสก่ ระดาษ A4 สง่ ครใู นคาบตอ่ ไป
ขัน้ ที่ 5 ประเมนิ ผล (Evaluation)
1. ครูตรวจสอบผลจากการบันทึกผลการทำกจิ กรรม และการตอบคำถามทา้ ยกิจกรรม
2. ครตู รวจสอบผลจากการยกตวั อย่างผลของอุณหภูมติ อ่ การละลายของสาร

9. ส่อื /แหล่งการเรียนรู้
1. หนงั สอื เรียนวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 สารละลาย
2. แบบฝึกหดั วิทยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1 หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 3 สารละลาย
3. PowerPoint เรอื่ ง สารละลาย
4. วสั ดุอุปกรณใ์ นการทำกิจกรรม ผลของอณุ หภมู ิต่อการละลายของสาร

303

10. การวัดและประเมินผล

จดุ ประสงค์ วธิ ีการวัด/เครื่องมอื วดั เกณฑ์การประเมิน
- ได้คะแนนร้อยละ 80 ข้ึน
ดา้ นความรู้ (K) ไป

1.นกั เรียนอธบิ ายความหมายของคำ - การตอบคำถาม - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
ไป
ว่าสภาพละลายไดข้ องสารได้ - ตรวจแบบฝกึ หดั

2.นักเรียนอธิบายปัจจัยที่มีผลต่อ

การละลายของสารได้

ดา้ นทกั ษะ / กระบวนการ (P)

3.นักเรียนออกแบบการทดลองและ - ตรวจแบบฝึกหดั
ทดลองปัจจัยที่มีผลต่อการละลาย - ประเมนิ การปฏบิ ตั กิ าร

ของสารได้

4.นักเรียนใช้เครื่องมือและอุปกรณ์

ทางวิทยาศาสตร์ไดอ้ ย่างถูกต้อง

ดา้ นคณุ ลักษณะ (A) - สังเกตพฤติกร ร มก าร - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
5. นกั เรยี นสนใจใฝ่รูใ้ นการศกึ ษา ท ำ ง า น ร า ย บ ุ ค ค ล / ก าร ไป
ทำงานกลุ่ม

304

305

306

แบบสงั เกตพฤตกิ รรมการตอบคำถาม

คำชีแ้ จง ทำเคร่ืองหมาย ✓ ลงในชอ่ งระดบั คะแนนพฤติกรรมทีน่ กั เรียนปฏบิ ตั ดิ งั น้ี
ระดับ 3 หมายถงึ แสดงพฤติกรรมใหเ้ หน็ มาก
ระดับ 2 หมายถงึ แสดงพฤติกรรมใหเ้ หน็ ปานกลาง
ระดับ 1 หมายถึง แสดงพฤตกิ รรมใหเ้ ห็นนอ้ ย

พฤตกิ รรม/ สนใจและ ตอบคำถาม ตอบคำถาม รวม การ หมาย
ระดับคะแนน ตั้งใจฟัง ได้ถกู ต้อง อยา่ ง ประเมินผล เหตุ
คำถาม ตรงประเดน็
ลำดับ สม่ำเสมอ คะแนน

ชอ่ื -สกุล 321321 3 2 1 ผา่ น ไม่
ผา่ น
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

307

เกณฑก์ ารประเมนิ จากคะแนนรวม
คะแนนตง้ั แต่ 6 คะแนนข้ึนไป ผ่าน
ช่วงคะแนน 8 – 9 คะแนน หมายถงึ ดีมาก
ช่วงคะแนน 6– 7 คะแนน หมายถึง ดี
ชว่ งคะแนน 4 – 5 คะแนน หมายถงึ พอใช้
ชว่ งคะแนน 1 – 3 คะแนน หมายถึง ปรับปรุง

308

แบบประเมินแบบฝึกหดั

คำชีแ้ จง ทำเคร่อื งหมาย ✓ ลงในชอ่ งระดบั คะแนนพฤติกรรมทน่ี ักเรยี นปฏบิ ตั ดิ งั น้ี

ระดับ 4 หมายถึง แสดงพฤติกรรมในการทำงานไดด้ ีมาก
ระดบั 3 หมายถงึ แสดงพฤติกรรมในการทำงานได้มาก
ระดับ 2 หมายถึง แสดงพฤติกรรมในการทำงานได้ปานกลาง
ระดับ 1 หมายถงึ แสดงพฤตกิ รรมในการทำงานไดน้ ้อย

ลำดับ พฤตกิ รรม/ ความถกู ตอ้ ง ความเข้าใจ ความเรยี บร้อย การคดิ รวม การ หมาย
ระดับคะแนน 4321 4321 4321 วิเคราะห์ คะแนน ประเมนิ ผล เหตุ

ชอื่ -สกุล 4321 ผา่ น ไม่
ผ่าน

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

309

เกณฑก์ ารประเมนิ จากคะแนนรวม
คะแนนตง้ั แต่ 9 คะแนนข้ึนไป ผ่าน
ช่วงคะแนน 13 – 16 คะแนน หมายถงึ ดมี าก
ช่วงคะแนน 9– 12 คะแนน หมายถงึ ดี
ชว่ งคะแนน 5 – 8 คะแนน หมายถงึ พอใช้
ช่วงคะแนน 1 – 4 คะแนน หมายถึง ปรบั ปรุง

310

แผนการจัดการเรยี นร้ทู ่ี 21

กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดบั ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี 2

หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ 3 สารละลาย ภาคเรยี นที่ 1 ปกี ารศึกษา 2565

เร่อื ง สภาพละลายได้ของสาร 2 เวลา 3 ชั่วโมง

ผสู้ อน นางสาวอนญั ญา ศรขี นั ซา้ ย วันท่ี ..... เดือน กนั ยายน พ.ศ. 2565

1. สาระสำคญั
สภาพละลายได้ หมายถงึ ความสามารถในการละลายได้ของตวั ละลายในตัวทำละลายจนเป็น

สารละลายอิ่มตวั ณ อุณหภูมิหน่ึง ๆ การละลายของตัวละลายในตัวทำละลายขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ
ดังน้ี

- อณุ หภมู ิ เมอื่ อณุ หภูมสิ ูงข้ึน ตวั ละลายทเี่ ปน็ ของแข็งและของเหลวจะละลายได้มากขึ้น แต่
ตวั ละลายทีเ่ ปน็ แก๊สจะละลายไดน้ ้อยลง

- ชนิดของตัวทำละลาย ตัวทำละลายแต่ละชนิดสามารถละลายตัวละลายแต่ละชนิดได้
แตกตา่ งกนั

- ขนาดของตัวละลาย ตัวละลายที่มีขนาดเล็กจะละลายได้เร็วกว่าตัวละลายที่มีขนาดใหญ่
เพราะมีพื้นท่ผี ิวสัมผัสมากกวา่

- ความดัน มผี ลตอ่ ตวั ละลายที่เป็นแกส๊ เม่ือความดนั สูงขนึ้ จะทำใหแ้ ก๊สละลายไดด้ ีข้ึน
- การคน การเขยา่ หรอื การปัน่ เหวี่ยง ทำให้อนุภาคเคลอ่ื นทเ่ี ร็ว จึงเกิดการละลายไดเ้ รว็

2. มาตรฐานการเรียนรู้
ว 2.1 เข้าใจสมบัติของสสาร องค์ประกอบของสสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัตขิ องสสาร

กับโครงสร้างและแรงยึดเหนีย่ วระหว่างอนุภาค หลักและธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลงสถานะของ
สสาร การเกดิ สารละลาย และการเกิดปฏิกริ ิยาเคมี

3. ตวั ชี้วดั
ม.2/4 ออกแบบการทดลองและทดลองในการอธิบายผลของชนิดตัวละลาย ชนิดตัวทำ

ละลาย อณุ หภมู ทิ ม่ี ีต่อสภาพละลายได้ของสาร รวมท้งั อธิบายผลของความดันท่ีมีต่อสภาพละลายได้
ของสาร โดยใช้สารสนเทศ

311

4. จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้
4.1 ดา้ นความรู้ (K)
1. นักเรยี นอธิบายความหมายของคำว่าสภาพละลายไดข้ องสารได้
2. นักเรยี นอธิบายปจั จัยท่มี ีผลตอ่ การละลายของสารได้
4.2 ดา้ นทักษะกระบวนการ (P)
3. นกั เรียนออกแบบการทดลองและทดลองปจั จัยทีม่ ผี ลต่อการละลายของสารได้
4. นักเรยี นสามารถใช้เครอ่ื งมอื และอุปกรณท์ างวิทยาศาสตร์ได้อยา่ งถกู ต้อง
4.3 ด้านคณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ (A)
5. นักเรยี นสนใจใฝ่รูใ้ นการศึกษา

5. สาระการเรยี นรู้
- สารละลายที่ตัวละลายไม่สามารถละลายใน ตัวทำละลายได้อีกที่อุณหภูมิหนึ่ง ๆ เรียกว่า

สารละลายอ่มิ ตัว
- สภาพละลายได้ของสารในตัวทำละลายเป็นค่าที่บอกปริมาณของสารที่ละลายได้ในตัวทำ

ละลาย 100 กรัม จนไดส้ ารละลายอม่ิ ตัว ณ อุณหภูมิ และความดันหนง่ึ ๆ สภาพละลายได้ของสารบ่ง
บอกความสามารถในการละลายไดข้ องตัวละลายใน ตัวทำละลาย ซึ่งความสามารถในการละลาย
ของสารขึ้นอยูก่ ับชนดิ ของตวั ทำละลายและตวั ละลาย อุณหภูมิ และความดัน

- สารชนดิ หนง่ึ มีสภาพละลายได้แตกต่างกนั ใน ตัวทำละลายท่แี ตกต่างกัน และสารต่างชนิด
กันมีสภาพละลายได้ในตัวทำละลายหนง่ึ ๆ ไมเ่ ท่ากัน

- เมอ่ื อณุ หภมู สิ งู ข้นึ สารสว่ นมากสภาพละลายไดข้ องสารจะเพิ่มข้ึน ยกเว้นแก๊ส เมอ่ื อุณหภูมิ
สูงขึ้นสภาพการละลายไดจ้ ะลดลง ส่วนความดนั มีผลตอ่ แกส๊ โดยเม่ือความดนั เพมิ่ ขน้ึ สภาพละลายได้
จะสงู ข้ึน

- ความรู้เก่ยี วกบั สภาพละลายได้ของสาร เมื่อเปล่ยี นแปลงชนิดตัวละลายตวั ทำละลาย และ
อุณหภูมิ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในชวี ติ -ประจำวัน เช่น การทำน้ำเชื่อมเขม้ ข้น การสกัดสารออก
จากสมุนไพรใหไ้ ดป้ ริมาณมากท่สี ดุ

312

6. สมรรถนะสำคัญของผ้เู รียน
1. ความสามารถในการสอื่ สาร
2. ความสามารถในการคิด
1) ทักษะการสังเกต
2) ทักษะสำรวจคน้ หา
3) ทักษะการทดลอง
4) ทกั ษะการลงความเห็นจากขอ้ มลู
3. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

7. คุณลักษณะอันพงึ ประสงค์
1. มีวนิ ัย
2. ใฝเ่ รยี นรู้
3. มุ่งมัน่ ในการทำงาน

8. กจิ กรรมการเรียนรู้
วธิ ีการสบื เสาะหาความรู้ (Inquiry Method : 5E)

ข้ันที่ 1 สรา้ งความสนใจ (Engagement)
1. ครูทบทวนข้อสรุปผลของอุณหภูมิต่อการละลายของสาร ดังนี้ ตัวละลายที่เป็นของแข็ง

และของเหลวจะละลายได้มากขึน้ เม่อื อุณหภูมิเพิ่มข้นึ แต่ตวั ละลายท่ีเป็นแก๊สจะละลายได้น้อยลงเม่ือ
อุณหภมู เิ พิม่ ขน้ึ
ข้ันที่ 2 สำรวจและค้นหา (Exploration)

1. นักเรียนศึกษาชนิดของตัวทำละลายและขนาดของตวั ละลายทม่ี ีผลต่อการละลายของสาร
จากหนงั สือเรยี นวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1

2. นกั เรียนแบ่งกลมุ่ กลุ่มละ 5-7 คน ร่วมกันออกแบบการทดลอง ผลของชนิดตัวละลายต่อ
สภาพละลายได้ของสาร และผลของชนิดตวั ทำละลายต่อสภาพละลายได้ของสาร เพ่อื ทดสอบผลการ
ละลายของตัวละลายชนิดต่าง ๆ ในตัวทำละลายชนิดเดียวกัน โดยใช้วัสดุอุปกรณ์ และสารเคมีที่
กำหนดให้ จากหนงั สอื เรยี นวิทยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1

3. นักเรียนแต่ละกลุ่มนำเสนอแผนการทดลอง ร่วมกันตรวจสอบความถูกตอ้ งและปรับปรงุ
แผนการทดลองกอ่ นทำการทดลองจริง

313

ขัน้ ท่ี 3 อธบิ ายและลงข้อสรุป (Explanation)
1. นักเรียนแต่ละกลุ่มนำเสนอผลการทำกิจกรรม ผลของชนิดตัวละลายต่อสภาพละลายได้

ของสาร และผลของชนิดตวั ทำละลายตอ่ สภาพละลายได้ของสาร
2. นกั เรียนและครรู ว่ มกนั อภิปรายผลกิจกรรม ผลของชนิดตัวละลายตอ่ สภาพละลายได้ของ

สาร เพื่อให้ได้ขอ้ สรปุ ดังนี้ ตัวละลายต่างชนิดกันจะละลายในตัวทำละลายชนิดเดียวกันไดแ้ ตกต่างกัน
ซึ่งตวั ทำละลายอาจละลายตวั ละลายชนิดหน่งึ ไดด้ ี แต่อาจไม่สามารถละลายตัวละลายอกี ชนิดหนง่ึ ได้

3. นักเรียนและครูร่วมกนั อภิปรายผลกจิ กรรม ผลของชนิดตัวทำละลายต่อสภาพละลายได้
ของสาร เพื่อให้ได้ข้อสรุป ดังนี้ ตัวละลายชนิดเดียวกันจะละลายในตัวทำละลายต่างชนิดกันได้
แตกตา่ งกัน ซึง่ ตวั ทำละลายอาจละลายตัวละลายชนดิ หนึ่งได้ดี แต่อาจไม่สามารถละลายตัวละลายอีก
ชนิดหน่งึ ได้
ข้นั ท่ี 4 ขยายความรู้ (Elaboration)

1. นักเรียนบนั ทกึ ผลการทำกจิ กรรมลงแบบบันทกึ กิจกรรม ในแบบฝึกหัดวิทยาศาสตร์ ม.2
เลม่ 1

2. นกั เรียนศกึ ษาชนิดของตัวทำละลายอนิ ทรยี ์ เชน่ เอทลิ แอลกอฮอล์ คลอโรฟอรม์ เฮกเซน
และตัวทำละลายอนินทรีย์ เช่น น้ำ กรดซัลฟิวริก กรดไนตริก พร้อมทั้งระบุว่าสารแต่ละอย่างใช้
ประโยชน์ได้อย่างไรเกยี่ วกับสารละลาย โดยสรุปเป็นผงั มโนทศั น์ในลงกระดาษ A4 ส่งครูผูส้ อน
ข้นั ท่ี 5 ประเมินผล (Evaluation)

1. ครูตรวจสอบผลจากการบันทึกผลการทำกิจกรรม และการตอบคำถามท้ายกจิ กรรม
2. ครูตรวจสอบแผนผงั มโนทศั น์

9. สอ่ื /แหล่งการเรยี นรู้
1. หนังสอื เรยี นวิทยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1 (อจท.)
2. แบบฝึกหัดวิทยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1 (อจท.)
3. PowerPoint เรอ่ื ง สารละลาย
4. วัสดุอุปกรณใ์ นการทำกิจกรรม ผลของชนิดตัวละลายต่อสภาพละลายได้ของสาร และผล

ของชนดิ ตวั ทำละลายต่อสภาพละลายไดข้ องสาร

314

10. การวัดและประเมินผล

จดุ ประสงค์ วธิ ีการวัด/เครื่องมอื วดั เกณฑ์การประเมิน

ดา้ นความรู้ (K) - ได้คะแนนร้อยละ 80 ข้ึน
ไป
1.นกั เรียนอธบิ ายความหมายของคำ - การตอบคำถาม

ว่าสภาพละลายไดข้ องสารได้ - ตรวจแบบฝกึ หดั

2.นักเรียนอธิบายปัจจัยที่มีผลต่อ

การละลายของสารได้

ดา้ นทกั ษะ / กระบวนการ (P) - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
ไป
3.นักเรียนออกแบบการทดลองและ - ตรวจแบบฝึกหดั
ทดลองปัจจัยที่มีผลต่อการละลาย - ประเมนิ การปฏบิ ตั กิ าร

ของสารได้

4.นักเรียนใช้เครื่องมือและอุปกรณ์

ทางวิทยาศาสตร์ไดอ้ ย่างถูกต้อง

ดา้ นคณุ ลักษณะ (A) - สังเกตพฤติกร ร มก าร - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
5. นกั เรยี นสนใจใฝ่รูใ้ นการศกึ ษา ท ำ ง า น ร า ย บ ุ ค ค ล / ก าร ไป
ทำงานกลุ่ม

315

316

317

แบบสงั เกตพฤตกิ รรมการตอบคำถาม

คำชีแ้ จง ทำเคร่ืองหมาย ✓ ลงในชอ่ งระดบั คะแนนพฤติกรรมทีน่ กั เรียนปฏบิ ตั ดิ งั น้ี
ระดับ 3 หมายถงึ แสดงพฤติกรรมใหเ้ หน็ มาก
ระดับ 2 หมายถงึ แสดงพฤติกรรมใหเ้ หน็ ปานกลาง
ระดับ 1 หมายถึง แสดงพฤตกิ รรมใหเ้ ห็นนอ้ ย

พฤตกิ รรม/ สนใจและ ตอบคำถาม ตอบคำถาม รวม การ หมาย
ระดับคะแนน ตั้งใจฟัง ได้ถกู ต้อง อยา่ ง ประเมินผล เหตุ
คำถาม ตรงประเดน็
ลำดับ สม่ำเสมอ คะแนน

ชอ่ื -สกุล 321321 3 2 1 ผา่ น ไม่
ผา่ น
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

318

เกณฑก์ ารประเมนิ จากคะแนนรวม
คะแนนตง้ั แต่ 6 คะแนนข้ึนไป ผ่าน
ช่วงคะแนน 8 – 9 คะแนน หมายถงึ ดีมาก
ช่วงคะแนน 6– 7 คะแนน หมายถึง ดี
ชว่ งคะแนน 4 – 5 คะแนน หมายถงึ พอใช้
ชว่ งคะแนน 1 – 3 คะแนน หมายถึง ปรับปรุง

319

แบบประเมินแบบฝึกหดั

คำชีแ้ จง ทำเคร่อื งหมาย ✓ ลงในชอ่ งระดบั คะแนนพฤติกรรมทน่ี ักเรยี นปฏบิ ตั ดิ งั น้ี

ระดับ 4 หมายถึง แสดงพฤติกรรมในการทำงานไดด้ ีมาก
ระดบั 3 หมายถงึ แสดงพฤติกรรมในการทำงานได้มาก
ระดับ 2 หมายถึง แสดงพฤติกรรมในการทำงานได้ปานกลาง
ระดับ 1 หมายถงึ แสดงพฤตกิ รรมในการทำงานไดน้ ้อย

ลำดับ พฤตกิ รรม/ ความถกู ตอ้ ง ความเข้าใจ ความเรยี บร้อย การคดิ รวม การ หมาย
ระดับคะแนน 4321 4321 4321 วิเคราะห์ คะแนน ประเมนิ ผล เหตุ

ชอื่ -สกุล 4321 ผา่ น ไม่
ผ่าน

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

320

เกณฑก์ ารประเมนิ จากคะแนนรวม
คะแนนตง้ั แต่ 9 คะแนนข้ึนไป ผ่าน
ช่วงคะแนน 13 – 16 คะแนน หมายถงึ ดมี าก
ช่วงคะแนน 9– 12 คะแนน หมายถงึ ดี
ชว่ งคะแนน 5 – 8 คะแนน หมายถงึ พอใช้
ช่วงคะแนน 1 – 4 คะแนน หมายถึง ปรบั ปรุง

321

แผนการจัดการเรยี นรู้ท่ี 22

กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ระดบั ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 2

หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 3 สารละลาย ภาคเรยี นท่ี 1 ปีการศกึ ษา 2565

เรื่อง สภาพละลายได้ของสาร 3 เวลา 2 ช่วั โมง

ผสู้ อน นางสาวอนัญญา ศรีขนั ซา้ ย วันที่ ....... เดอื น กันยายน พ.ศ. 2565

1. สาระสำคญั
สภาพละลายได้ หมายถึง ความสามารถในการละลายได้ของตัวละลายในตวั ทำละลายจนเป็น

สารละลายอิม่ ตวั ณ อุณหภูมิหน่ึง ๆ การละลายของตัวละลายในตัวทำละลายขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ
ดังนี้

- อณุ หภมู ิ เม่ืออุณหภูมิสูงข้นึ ตวั ละลายทเ่ี ป็นของแข็งและของเหลวจะละลายไดม้ ากขึ้น แต่
ตวั ละลายที่เป็นแกส๊ จะละลายไดน้ อ้ ยลง

- ชนิดของตัวทำละลาย ตัวทำละลายแต่ละชนิดสามารถละลายตัวละลายแต่ละชนิดได้
แตกตา่ งกัน

- ขนาดของตัวละลาย ตัวละลายที่มีขนาดเล็กจะละลายได้เร็วกว่าตัวละลายที่มีขนาดใหญ่
เพราะมพี นื้ ทผ่ี วิ สมั ผสั มากกวา่

- ความดนั มผี ลตอ่ ตวั ละลายทเี่ ป็นแก๊ส เม่ือความดนั สูงข้ึนจะทำให้แกส๊ ละลายไดด้ ขี ้ึน
- การคน การเขยา่ หรือการป่นั เหวีย่ ง ทำใหอ้ นภุ าคเคล่ือนทเี่ ร็ว จึงเกดิ การละลายไดเ้ ร็ว
2. มาตรฐานการเรียนรู้
ว 2.1 เข้าใจสมบัติของสสาร องค์ประกอบของสสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสสาร
กับโครงสร้างและแรงยึดเหนีย่ วระหว่างอนุภาค หลักและธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลงสถานะของ
สสาร การเกดิ สารละลาย และการเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมี

3. ตัวชีว้ ัด
ม.2/4 ออกแบบการทดลองและทดลองในการอธิบายผลของชนิดตัวละลาย ชนิดตัวทำ

ละลาย อณุ หภูมทิ ี่มีต่อสภาพละลายได้ของสาร รวมทั้งอธบิ ายผลของความดันที่มีต่อสภาพละลายได้
ของสาร โดยใช้สารสนเทศ

322

4. จุดประสงคก์ ารเรียนรู้
4.1 ดา้ นความรู้ (K)
1. นกั เรียนอธิบายความหมายของคำวา่ สภาพละลายไดข้ องสารได้
2. นกั เรียนอธบิ ายปจั จัยทม่ี ผี ลต่อการละลายของสารได้
4.2 ดา้ นทกั ษะกระบวนการ (P)
3. นกั เรียนออกแบบการทดลองและทดลองปจั จยั ทมี่ ีผลตอ่ การละลายของสารได้
4. นักเรียนสามารถใชเ้ ครือ่ งมอื และอปุ กรณ์ทางวทิ ยาศาสตรไ์ ด้อย่างถกู ต้อง
4.3 ดา้ นคณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ (A)
5. นักเรียนสนใจใฝ่รใู้ นการศกึ ษา

5. สาระการเรยี นรู้
- สารละลายที่ตัวละลายไม่สามารถละลายใน ตัวทำละลายได้อีกที่อุณหภูมิหนึ่ง ๆ เรียกว่า

สารละลายอิม่ ตวั
- สภาพละลายได้ของสารในตัวทำละลายเป็นค่าที่บอกปริมาณของสารที่ละลายได้ในตัวทำ

ละลาย 100 กรัม จนได้สารละลายอิ่มตัว ณ อณุ หภมู ิ และความดนั หนง่ึ ๆ สภาพละลายไดข้ องสารบ่ง
บอกความสามารถในการละลายได้ของตัวละลายใน ตวั ทำละลาย ซง่ึ ความสามารถในการละลายของ
สารขึ้นอยูก่ ับชนิดของตัวทำละลายและตวั ละลาย อุณหภูมิ และความดนั

- สารชนิดหน่งึ มสี ภาพละลายไดแ้ ตกต่างกันใน ตัวทำละลายทแ่ี ตกต่างกนั และสารต่างชนิด
กนั มีสภาพละลายได้ในตัวทำละลายหนึง่ ๆ ไม่เทา่ กนั

- เมอื่ อุณหภมู ิสงู ขึน้ สารส่วนมากสภาพละลายได้ของสารจะเพิ่มขน้ึ ยกเวน้ แกส๊ เมอ่ื อุณหภูมิ
สงู ข้ึนสภาพการละลายได้จะลดลง สว่ นความดันมีผลตอ่ แก๊ส โดยเมอื่ ความดนั เพมิ่ ขนึ้ สภาพละลายได้
จะสงู ขึน้

- ความรูเ้ กี่ยวกบั สภาพละลายไดข้ องสาร เมื่อเปลี่ยนแปลงชนิดตัวละลายตัวทำละลาย และ
อุณหภูมิ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในชีวิต-ประจำวนั เช่น การทำน้ำเชื่อมเข้มข้น การสกัดสารออก
จากสมนุ ไพรใหไ้ ด้ปริมาณมากทส่ี ดุ

6. สมรรถนะสำคัญของผเู้ รยี น
1. ความสามารถในการสื่อสาร
2. ความสามารถในการคิด

323

1) ทักษะการสังเกต
2) ทักษะสำรวจคน้ หา
3) ทักษะการทดลอง
4) ทกั ษะการลงความเห็นจากขอ้ มูล
3. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

7. คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์
1. มวี ินัย
2. ใฝเ่ รียนรู้
3. มุ่งม่ันในการทำงาน

8. กิจกรรมการเรียนรู้
วิธีการสืบเสาะหาความรู้ (Inquiry Method : 5E)

ขัน้ ที่ 1 สร้างความสนใจ (Engagement)
1. ครเู ตรยี มสารละลายโซเดียมคลอไรด์ 2 บีกเกอร์ โดยบีกเกอรท์ ่ี 1 คนสารละลายด้วยแท่ง

แกว้ และบีกเกอรท์ ่ี 2 ไมต่ อ้ งคนสารละลาย แล้วถามนกั เรียนวา่ สารละลายบีกเกอรใ์ ดจะละลายเป็น
เนือ้ เดียวกันไดเ้ รว็ กว่ากัน

(แนวคำตอบ บกี เกอร์ที่ 1)
ข้นั ที่ 2 สำรวจและค้นหา (Exploration)

1. นักเรียนศึกษาผลของความดันตอ่ การละลายของสาร และผลการคน การเขย่า หรือการ
ป่ันเหวีย่ งต่อการละลายของสาร จากหนังสือเรียนวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1

2. นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็น 5 กลุ่ม จับสลากเลือกปัจจัยที่มีผลต่อการละลายของสาร
แลว้ ร่วมกนั วิเคราะห์ผลของปัจจยั ต่าง ๆ ตอ่ การละลายของสาร พรอ้ มยกตวั อยา่ งประกอบ ดังนี้

- กลุ่มท่ี 1 อณุ หภมู ทิ ม่ี ีผลต่อการละลายของสาร
- กลมุ่ ท่ี 2 ชนิดของตัวทำละลายทีม่ ผี ลต่อการละลายของสาร
- กล่มุ ที่ 3 ขนาดของตัวละลายทม่ี ผี ลตอ่ การละลายของสาร
- กลุ่มท่ี 4 ความดนั ท่ีมีผลตอ่ การละลายของสาร
- กลุ่มที่ 5 การคน การเขย่า หรอื การป่นั เหว่ียงทีม่ ผี ลต่อการละลายของสาร
ขนั้ ที่ 3 อธบิ ายและลงขอ้ สรุป (Explanation)
1. นักเรียนแต่ละกล่มุ สง่ ตวั แทนกลมุ่ นำเสนอผลของปจั จัยตา่ ง ๆ ตอ่ การละลายของสาร

324

2. ครูถามคำถามกบั นกั เรียน โดยใช้คำถามดังนี้
- ขนาดของตวั ละลายมีผลตอ่ การละลายของสารอย่างไร
(แนวคำตอบ ตัวละลายขนาดใหญ่ละลายได้ช้ากว่าตัวละลายขนาดเล็ก เนื่องจากตัวละลาย
ขนาดเล็กมีพื้นทผี่ วิ สมั ผัสมากกว่า จงึ จบั กบั อนุภาคของตวั ทำละลายได้มากกว่า ทำให้ละลายได้ดีกว่า
ตวั ละลายขนาดใหญ)่
- ความดนั มีผลตอ่ ตวั ละลายท่ีอยใู่ นสถานะใด อยา่ งไร
(แนวคำตอบ ความดนั มีผลตอ่ ตวั ละลายท่อี ยูใ่ นสถานะแก๊ส ซ่งึ หากความดนั เพ่ิมสูงขึ้นจะทำ
ให้แก๊สละลายได้ดขี นึ้ เนอื่ งจากมีการชนกันของอนภุ าคตวั ละลายและตัวทำละลายไดม้ ากข้นึ )
- การคน การเขย่า หรอื การปนั่ เหวยี่ ง มผี ลต่อการละลายอย่างไร
(แนวคำตอบ การคน การเขย่า หรือการปั่นเหวี่ยง ทำให้อนุภาคของตัวละลายและตัวทำ
ละลายเคล่อื นที่เรว็ ข้ึน จึงเกดิ การชนกันได้มากขึน้ ทำใหเ้ กดิ การละลายไดด้ ขี ึน้ )
3. ครูถามคำถามท้าทายการคดิ ขน้ั สงู จากหนงั สือเรยี นวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1 กบั นักเรียน
ว่า เพราะเหตุใด เมอ่ื เปิดนำ้ อัดลมทงิ้ ไวน้ านๆ จึงมีรสชาตติ ่างจากน้ำอดั ลมที่เปิดขวดใหมๆ่
(แนวคำตอบ น้ำอัดลมเป็นสารละลายที่เกิดจากการอัดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ลงในนำ้ ที่มี
นำ้ ตาลละลายอยู่ ซงึ่ จัดวา่ มีนำ้ เป็นตวั ทำละลาย มนี ้ำตาลและแกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์เป็นตัวละลาย
ซึ่งเมือ่ เปิดขวดน้ำอัดลมทิ้งไว้เปน็ เวลานาน แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์จะแยกออกไป ทำให้น้ำอัดลมมี
ส่วนประกอบทีแ่ ตกต่างไป ซ่ึงประกอบดว้ ยนำ้ เป็นตัวทำละลาย และนำ้ ตาลเป็นตัวละลาย จึงมีรสชาติ
ท่ีเปลยี่ นแปลงไปจากเดิม)
4. นักเรียนและครูร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับปัจจัยท่ีมีผลต่อการละลายของสารเพื่อให้ได้
ขอ้ สรปุ ดงั นี้
- อุณหภูมิ มีผลต่อตัวละลายในสถานะต่าง ๆ แตกต่างกัน โดยตัวละลายที่เป็นของแข็งและ
ของเหลวจะละลายได้มากขึ้น เมื่ออุณหภูมิเพิ่มขึ้น แต่ตัวละลายที่เป็นแก๊สจะละลายได้น้อยลงเม่ือ
อณุ หภูมเิ พิ่มขึน้
- ชนิดของตัวทำละลาย มีผลต่อตัวละลายแต่ละชนดิ แตกต่างกัน ตัวทำละลายชนิดเดียวกัน
อาจละลายตัวละลายชนดิ หนง่ึ ได้ดี แต่อาจไม่ละลายตัวละลายอีกชนิดหนง่ึ ได้
- ขนาดของตัวละลาย ซึ่งตัวละลายที่มีขนาดเล็กจะละลายได้ดีกว่าตัวละลายที่มีขนาดใหญ่
เน่อื งจากมีพ้นื ทผี่ ิวสมั ผสั มากกว่า
- ความดัน มีผลต่อตัวละลายที่เป็นแก๊ส ซึ่งหากความดันสูงข้ึนจะทำให้ตัวละลายท่ีเปน็ แก๊ส
ละลายได้ ดีข้ึน
- การคน การเขยา่ หรอื การป่ันเหวี่ยง ทำให้อนภุ าคของตัวทำละลายและตัวละลายเคล่ือนท่ี
เรว็ ขน้ึ จึงเกิดการชนกนั ถข่ี ึ้น ทำให้การละลายเกิดได้ดีและเรว็ ขน้ึ

325

ขน้ั ที่ 4 ขยายความรู้ (Elaboration)
1. นักเรยี นทำ Topic Question ท้ายหวั ข้อ เรื่อง สภาพละลายได้ของสาร
2. นกั เรียนทำแบบฝึกหดั ในแบบฝกึ หดั วิทยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1

ข้นั ท่ี 5 ประเมนิ ผล (Evaluation)
1. นักเรยี นและครรู ่วมกันสรุปเกี่ยวกับปัจจัยท่ีมีผลต่อการละลายของสาร แล้วเขียนผังมโน-

ทัศน์ เร่ือง ปจั จยั ท่มี ีผลตอ่ การละลายของสาร ส่งครผู สู้ อน
2. ตรวจสอบผลจากผงั มโนทัศน์ เรือ่ ง ปัจจยั ท่มี ีผลต่อการละลายของสาร
3. ประเมนิ ผลจากการนำเสนอการวเิ คราะห์ เรอ่ื ง ปจั จยั ที่มผี ลตอ่ การละลายของสาร
4. ประเมินผลจากการทำกิจกรรม ผลของอุณหภูมติ อ่ สภาพละลายได้ของสาร
5. ประเมนิ ผลจากการทำกิจกรรม ผลของชนดิ ตวั ละลายต่อสภาพละลายได้ของสาร
6. ประเมนิ ผลจากการทำกิจกรรม ผลของชนดิ ตวั ทำละลายต่อสภาพละลายได้ของสาร
7. ตรวจสอบผลจากการทำ Topic Question ท้ายหวั ขอ้ เรอื่ ง สภาพละลายได้ของสาร
8. ตรวจสอบผลจากการทำแบบฝึกหดั ในแบบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ ม.2 เล่ม 1

9. ส่ือ/แหล่งการเรยี นรู้
1) หนงั สอื เรียนวทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1 หน่วยการเรียนรูท้ ี่ 3 สารละลาย
2) แบบฝกึ หดั วทิ ยาศาสตร์ ม.2 เลม่ 1 หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 3 สารละลาย
3) PowerPoint เรื่อง สารละลาย

326

10. การวัดและประเมินผล

จุดประสงค์ วิธีการวดั /เครอื่ งมอื วดั เกณฑ์การประเมิน

ด้านความรู้ (K) - ได้คะแนนร้อยละ 80 ข้ึน
ไป
1.นกั เรียนอธบิ ายความหมายของคำ - การตอบคำถาม

วา่ สภาพละลายได้ของสารได้ - ตรวจแบบฝกึ หดั

2.นักเรียนอธิบายปัจจัยที่มีผลต่อ - ตรวจ Topic Question

การละลายของสารได้ - ตรวจผังมโนทัศน์ เรือ่ ง

ปจั จัยท่ีมีผลต่อการละลาย

ของสาร

ด้านทกั ษะ / กระบวนการ (P) - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
ไป
3.นักเรยี นออกแบบการทดลองและ - ตรวจแบบฝกึ หัด
ทดลองปัจจัยที่มีผลต่อการละลาย - ประเมนิ การปฏิบตั กิ าร

ของสารได้

4.นักเรียนใช้เครื่องมือและอุปกรณ์

ทางวิทยาศาสตร์ได้อยา่ งถูกตอ้ ง

ด้านคณุ ลกั ษณะ (A) - สังเกตพฤติกร ร มก าร - ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้น
5. นักเรยี นสนใจใฝ่รูใ้ นการศกึ ษา ท ำ ง า น ร า ย บ ุ ค ค ล / ก าร ไป
ทำงานกลุ่ม

327

328