ΨΑΧΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΕΝΤΟΥΚΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

-Παππού, ζει ο βασιλιάς, ζει το παιδί; Και αυτή η σκύλα που με μάγεψε
μακάρι να μη ζει…

Δεύτερη μέρα τα ίδια. Τρίτη μέρα, τα ίδια. Έτσι ο παππούς πήγε στο
βασιλιά, του είπε τι του συνέβαινε κι έτσι πήγαν μαζί στο δέντρο. Ο βασιλιάς
κρύφτηκε και είδε το πουλάκι να εμφανίζεται και να ρωτάει τα ίδια. Το άκουσε ο
βασιλιάς, ανέβηκε στο δέντρο κι έπιασε το πουλάκι. Εκεί που το κοιτούσε,
παρατήρησε ότι στο κεφαλάκι του υπήρχε μια βελόνα. Την τράβηξε και αμέσως
το πουλάκι πήρε πάλι τη μορφή της Σταχτομάρως. Την πήρε, επιστρέψανε στο
παλάτι και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.

Ακόμα ένα παραμύθι, δημοφιλές και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας,
αναφέρεται στους δώδεκα μήνες του χρόνου.

Η γιαγιά και οι δώδεκα μήνες

Μια φορά κι έναν καιρό, ζούσαν δυο γριούλες .Η κυρά Καλή και η κυρά -
Κακή. Τα σπιτάκια τους ήταν το ένα δίπλα στο άλλο και οι δυο γριούλες ζούσαν
φτωχικά. Η κυρά Καλή ήταν μια καλοκάγαθη γιαγιούλα που είχε μια καλή
κουβέντα για όλους τους ανθρώπους. Από την άλλη μεριά, η κυρά Κακή ήταν
πάντα γκρινιάρα και όλοι την αντιπαθούσαν.

Μια όμορφη ημέρα η κυρά Καλή, αποφάσισε να ανέβει στο βουνό για να
μαζέψει χόρτα στο δάσος. Τότε, εμφανίστηκαν μπροστά της δώδεκα παλικάρια
(οι δώδεκα μήνες) και της είπαν:

-Καλημέρα γιαγιούλα, τι κάνεις;
-Καλημέρα παιδιά μου, ήρθα να μαζέψω λίγα χόρτα, αποκρίθηκε η κυρά
Καλή γεμάτη αγάπη και τρυφερότητα.
-Γιαγιά, θέλαμε να σε ρωτήσουμε κάτι…
-Ό,τι θέλετε παλικάρια μου…
-Θα μας πεις σε παρακαλούμε τη γνώμη σου για τους δώδεκα μήνες του
χρόνου;
-Φυσικά παιδιά μου. Είναι όλοι τους πολύ καλοί. Ο καθένας είναι ξεχωριστός
και μπορεί να μας προσφέρει τη δική του ομορφιά. Το χιόνι, τη βροχή, τα

101

λουλούδια και τις όμορφες ευωδίες τους, τον ήλιο να μας ζεσταίνει, τη δροσιά, το
κρύο … όλα τα χρειαζόμαστε. Εμένα μου αρέσουν πάρα πολύ!

Όταν άκουσαν αυτά τα λόγια οι δώδεκα μήνες, ευχαριστήθηκαν πάρα πολύ
από τη γεμάτη καλοσύνη απάντηση της γριούλας. Έτσι, για να την
ευχαριστήσουν της είπαν:

-Έλα γιαγιά, πάρε ένα σακουλάκι με χόρτα και γύρισε σπίτι σου να
ξεκουραστείς. Πάρε και αυτό το σακουλάκι από εμάς, αλλά θα το ανοίξεις μόνο
όταν φτάσεις στο σπίτι σου.

Έτσι κι έγινε. Όταν επέστρεψε η κυρά Καλή στο σπίτι της, άνοιξε το
δεύτερο σακουλάκι και γεμάτη έκπληξη διαπίστωσε ότι ήταν γεμάτο χρυσά
νομίσματα! Η χαρά της ήταν πολύ μεγάλη. Με αυτά τα χρήματα μπόρεσε να
αγοράσει ένα καινούριο σπίτι, ρούχα ζεστά και ήταν πολύ ευτυχισμένη.

Όλα αυτά, τα παρατηρούσε η κυρά Κακή, η γειτόνισσά της. Πήγε λοιπόν και
τη ρώτησε που βρήκε όλα αυτά τα χρήματα για να κάνει τόσες αλλαγές στη ζωή
της. Η κυρά Καλή, της διηγήθηκε τη συνάντηση που είχε στο δάσος με τα
παλικάρια και το δώρο που της είχαν κάνει. Έτσι, αποφάσισε κι εκείνη να κάνει
βόλτα στο δάσος μήπως και σταθεί το ίδιο τυχερή. Ανέβηκε λοιπόν στο βουνό για
να μαζέψει ξύλα. Την ώρα που μάζευε, εμφανίστηκαν μπροστά της οι δώδεκα
μήνες.

-Καλημέρα γιαγιούλα, τι κάνεις;
-Καλημέρα και σε σας, απάντησε η κυρά Κακή, με ύφος αγενέστατο. Τι
θέλετε;
-Θα θέλαμε να μας πεις τη γνώμη σου για τους δώδεκα μήνες του χρόνου.
Τι πιστεύεις;
-Είναι όλοι τους χάλια! απάντησε με απότομο τρόπο η γιαγιά. Όλο κρύο,
χιόνια, βροχές, πολύ ζέστη, αέρας που σε παρασέρνει… γι’ αυτό σας λέω… όλοι
τους είναι χάλια. Δεν μπορώ να βρω τίποτα καλό να σας πω γι αυτούς.
-Σ ευχαριστούμε γιαγιούλα, απάντησαν οι δώδεκα μήνες. Να, πάρε αυτό το
σακουλάκι, δώρο από εμάς. Αλλά... να το ανοίξεις μόνο όταν θα φτάσεις στο
σπίτι σου.

102

Η κυρά Κακή έφυγε γρήγορα-γρήγορα για το σπίτι της, ανυπομονώντας να
δει το περιεχόμενο της σακουλίτσας. Όμως φτάνοντας και ανοίγοντάς τη
διαπίστωσε ότι ήταν μόνο πέτρες.

Με αυτόν τον τρόπο οι δώδεκα μήνες τιμώρησαν την αγένεια και την κακία
της γριούλας.

Στο επόμενο παραμύθι, φαίνεται η μοναδική αγάπη της μάνας προς τα
παιδιά της, που την κάνει να μην βρίσκει κανένα ελάττωμα σε αυτά.

Η Κουκουβάγια

Μια φορά κι ένα καιρό, τα πουλιά θέλησαν να μάθουν τα παιδιά τους
γράμματα, όπως ακριβώς και τα παιδιά των ανθρώπων. Έκαναν λοιπόν μια
συγκέντρωση με σκοπό να αποφασίσουν πιο πουλί θα ήταν η νέα δασκάλα για τα
παιδιά τους.

-Πρέπει η δασκάλα να είναι ένα πουλί μορφωμένο, σοβαρό, έτσι ώστε να
μπορέσει να διδάξει τα παιδιά μας, είπε ο Κόρακας.

-Ναι, έχεις δίκιο, αλλά πιο πουλί έχει αυτές τις ικανότητες; αναρωτήθηκε η
Καρακάξα.

Μετά από αρκετή ώρα συζήτησης, αποφάσισαν ότι το πουλί που
συγκέντρωνε όλα τα κατάλληλα προσόντα, ήταν η σοφή Κουκουβάγια. Αφού
λοιπόν δέχτηκε την πρόταση, η κυρία κουκουβάγια φόρεσε τα στρογγυλά γυαλιά
της, πήρε έναν χάρακα στο χέρι και ετοίμασε την τάξη της για να υποδεχτεί την
επόμενη μέρα τα μικρά πουλάκια στο σχολείο.

Το άλλο πρωί λοιπόν, η τάξη γέμισε με τους μικρούς μαθητές. Κάποια
στιγμή κι ενώ η κυρία Κουκουβάγια δίδασκε τα μικρά πουλάκια, εκείνα άρχισαν να
διαμαρτύρονται ότι πεινάνε. Έτσι η δασκάλα κάλεσε τους γονείς στο σχολείο.

-Υπάρχει ένα πρόβλημα αγαπητοί γονείς, το οποίο πρέπει να
αντιμετωπίσουμε. Τι θα κάνουμε την ώρα του διαλείμματος; Τα παιδιά πεινάνε και
δεν υπάρχει τίποτα για φαγητό. Εσείς τι προτείνετε;

-Εγώ έχω μια ιδέα, είπε ο κύριος Κούκος. Μπορούμε να φέρνουμε εμείς
φαγητό στα μικρά μας την ώρα του διαλείμματος και να τρώνε.

-Πολύ καλή ιδέα, συμφώνησαν και οι υπόλοιποι .

103

-Έτσι κι έγινε. Κάθε μέρα την ώρα που είχαν αποφασίσει, πήγαιναν στο
σχολείο και τάιζαν τα παιδιά τους.

Κάποια μέρα, μετά το τέλος του μαθήματος, την ώρα που τα παιδιά
έφευγαν από το σχολείο, η κυρία Πέρδικα πλησίασε τη δασκάλα.

-Καλημέρα κυρία δασκάλα. Σε ήθελα για κάτι.
-Είναι κάτι σοβαρό; ανησύχησε η κυρία Κουκουβάγια.
-Όχι, όχι, αλλά να… αύριο το πρωί θα πρέπει να λείψω… μου έτυχε κάτι
έκτακτο και δεν θα μπορέσω να φέρω φαγητό στο μικρό μου. Σε παρακαλώ κυρά
δασκάλα, να σου αφήσω λίγο ψωμάκι από σήμερα και να του το δώσεις εσύ
αύριο, να μην το αφήσω νηστικό;
-Πολύ ευχαρίστως κυρία Πέρδικα, αλλά στην τάξη έχω πολλούς μαθητές.
Πως θα μπορέσω να ξεχωρίσω το δικό σου το παιδί;
-Μην ανησυχείς… Όταν θα μπουν τα παιδιά στην τάξη, κοίτα πιο είναι το πιο
όμορφο και αυτό θα είναι το δικό μου παιδί, απάντησε η Πέρδικα .
Την επόμενη μέρα, αφού τελείωσε το μάθημά της η Κουκουβάγια, έδωσε
την άδεια στα παιδιά να βγουν για διάλειμμα. Πρώτα όμως τα παρατήρησε όλα
πολύ καλά, ψάχνοντας να βρει το μικρό της κυρίας Πέρδικας. Αφού τα κοίταξε
όλα με μεγάλη προσοχή διαπίστωσε ότι το πιο όμορφο ήταν το δικό της παιδί.
Όταν επέστρεψε το μικρό περδικόπουλο στο σπίτι, έκανε παράπονα στη
μητέρα του ότι είχε μείνει νηστικό.
-Γιατί καλό μου; Εγώ η ίδια χθες το μεσημέρι, άφησα φαγητό στη δασκάλα
να σου το δώσει, γιατί δεν μπορούσα να έρθω η ίδια.
-Δεν ξέρω… απάντησε εκείνο γεμάτο παράπονο.
-Καλά, καλά, μην στεναχωριέσαι. Θα έρθω αύριο στο σχολείο και θα
μάθουμε τι συνέβη.
Έτσι λοιπόν την επόμενη μέρα πρωί-πρωί, η κυρία Πέρδικα ήταν στο
σχολείο, και ρωτούσε την κυρία Κουκουβάγια:
-Καλημέρα κυρά δασκάλα. Τι έγινε χθες; Η μικρή ήρθε παραπονεμένη, ότι
όλα τα παιδάκια είχαν φαγητό εκτός από αυτή. Τι έγινε το φαγητό που σου
έδωσα;

104

-Αχ κυρία Πέρδικα… έκανα όπως ακριβώς μου είπες. Κοίταξα, ξανακοίταξα
από τη έδρα όλα τα παιδάκια με μεγάλη προσοχή, αλλά το πιο όμορφο που είδα
ήταν το δικό μου!

(Τις πληροφορίες μου έδωσε ο κ. Μπόκας Λάμπρος από το Ριζόμυλο και η κ.
Σαλαγά Βασιλική από το Στεφανοβίκειο.)

Επιμέλεια: Μπόκα Αναστασία

105

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

Τα αινίγματα είναι έννοιες τις οποίες καλύπτουμε και καλούμε τους άλλους
να τις μαντέψουν. Μπορεί να έχουν την μορφή παροιμίας ή να είναι μεταφορές
με έμμετρο στίχο. Από την άλλη μεριά οι γλωσσοδέτες είναι φράσεις η σειρές
λέξεων κατά τέτοιο τρόπο σχεδιασμένες έτσι ώστε να δυσκολεύουν όποιον
προσπαθεί να τις προφέρει.

Και τα δύο είναι αγαπητά παιχνίδια των μικρών παιδιών γιατί διασκεδάζουν
λέγοντάς τα.

Μερικά από αυτά είναι:
Χίλιοι μύριοι καλογέροι, σ’ ένα ράσο τυλιγμένοι.
(το ρόδι)
Του τραγουδώ μου τραγουδά, του μιλώ μου μιλά.
(Ο καθρέφτης)
Έξω από το σπιτάκι μου, καρπέτες απλωμένες.
(τα σύννεφα)
Κλειδώνω μανταλώνω, τον κλέφτη βρίσκω μέσα.
(ο ήλιος)
Μικρή, μικρή νοικοκυρά, μεγάλη πίτα κάνει .
(η μέλισσα)
Ψηλός, ψηλός καλόγερος και κόκαλα δεν έχει.
(ο καπνός)
Η κεφαλή του στο βουνό κι η ουρά του στο γιαλό.
(το ποτάμι)
Από πάνω σαν τηγάνι, από κάτω σαν βαμβάκι, από πίσω σαν ψαλίδι.
(το χελιδόνι)
Όταν το δένεις περπατά, όταν το λύνεις σταματά.
(το παπούτσι)
Τριγύρω, γύρω θάλασσα, στη μέση μια φωτίτσα.
(το καντηλάκι)
Σ’ ένα κόκκινο παλάτι κόκκινη κυρά λαλεί, άσπρους σκλάβους έχει

γύρω, μα είναι όλοι τους βουβοί.

106

(το στόμα, η γλώσσα και τα δόντια)
Βασιλιάς δεν είναι, κορώνα φορεί, ρολόι δεν έχει, τις ώρες μετράει.

(ο κόκορας)
Ανοιγοκλείνουν κάμαρες και κρότος δε γρικιέται.

(τα μάτια)
Έχω ένα βαρελάκι που ‘χει δυο λογιών κρασάκι.

(το αβγό)
Τη σαλιώνω, την κορδώνω και τη βάζω μέσα.

(η κλωστή με το βελόνι)
Από μητέρα κόκκινη, μαύρο παιδί γεννιέται.

(η φωτιά και ο καπνός)
Πράσινος πύργος και μαύροι αραπάδες χορεύουν μέσα.

(το καρπούζι)
Απάνω κόφτει, κάτω κόφτει, στη μέση κόρη λέει και λέει.

(τα δόντια και η γλώσσα)
Βασιλιάς δεν είναι, κορώνα φορεί, ρολόι δεν φορά, τις ώρες μετρά.

(ο κόκορας)
Γαϊδουρίτσα φορτωμένη στη σπηλίτσα μέσα μπαίνει.

(το κουταλάκι)
(Τις πληροφορίες μου έδωσε η κ. Αγγελική Παπαϊωάννου-Τόλιου, η κ.
Χρυσούλα Παπαχρήστου, ο κ. Τσόγκαρης Θεόδωρος από το Ριζόμυλο. Η κ. Βεργή
Γεωργία, η κ. Κατσή Κατερίνα, η κ. Σατάση Ευδοξία η κ. Κουκουτσέλου Μαρία και
ο κ. Βασίλης από το Στεφανοβίκειο.)

Επιμέλεια: Γκοντισοπούλου Ειρήνη
Κατσή Ειρήνη

Κουκουτσέλου Μαρία
Ντελόπουλος Σπύρος
Παναγιωτόπουλος Θοδωρής

Σατάση Εύη
Τόλιου Τζένη
Χότζα Λεονίς

107

ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ

Τους γλωσσοδέτες τους έλεγαν τα παιδιά για να διασκεδάσουν την ώρα του
παιχνιδιού. Έπρεπε να τους λένε πολύ γρήγορα και γι αυτό μπερδευόταν η
γλώσσα τους την ώρα που του έλεγαν. Αυτό τα μικρά παιδιά το έβρισκαν πολύ
διασκεδαστικό, ενώ πολλές φορές το ίδιο συνέβαινε και με τους μεγάλους.
Ορισμένοι από τους γλωσσοδέτες που έλεγαν στην περιοχή μας και καταφέραμε
να συλλέξουμε, είναι οι εξής :

Τα κρεμμύδια στην κοπριά, κρεμμυδοπροκόψαν.

Μια μυρμηγκοφωλιά, μια μυρμηγκότρυπα.

Η μυγδαλιά μου, η τσιγδαλιά μου,
η μυγδοτσιγαλιά μου
κάνει μυγδαλαλίδια, τσιγδαλίδια,
μυγδοτσιγδαλίδια.

Άσπρη πέτρα ξέξασπρη
κι απ’ τον ήλιο ξεξασπρότερη.

Ο Ρουμπής, ο Κουμπής,
ο Ρουμποκομπολογής,
επήγε να ρουμπέψει, να κουμπέψει,
να ρουμποκομπολογέψει.
Και τον πιασαν οι Ρουμπήδες, οι Κουμπήδες,
οι Ρουμποκομπολογήδες,
και του πήραν τα ρουμπιά, τα κουμπιά,
τα ρουμποκομπολογιά.

Ο παπάς ο παχύς,
έφαγε παχιά φακή.
Γιατί παπά παχύ
έφαγες παχιά φακή;

108

Ανέβηκα στη τζιτζιριά, στη μιτζιριά,
στη τζιτζιμιτζιχοτζιριά,
να κόψω τζίτζιρα, μίτζιρα,
τζιτζιμιτζιχότζιρα.
Κι έσπασε η τζιτζιριά, η μιτζιριά,
η τζιτζιμιτζιχοτζιριά
και μου ‘πεσαν τα τζίτζιρα, τα μίτζιρα,
τα τζιτζιμιτζιχότζιρα.
Της καρέκλας το ποδάρι,
ξεκαρεκλοποδαρώθηκε
Μια τίγρης με τρία τιγράκια.
(Τις πληροφορίες μου έδωσε η κ. Ελένη και ο κ. Χρήστος Λαινάς από το
Στεφανοβίκειο. Η κ. Κακαζιάνη Φρειδερίκη και η κ. Αγγελική Παπαϊωάννου-Τόλιου
από το Ριζόμυλο.)

Επιμέλεια: Λαϊνά Ελένη
Σούκια Δήμητρα
Τόλιου Τζένη

109

ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΙ

Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας συναντούμε ιδιωματισμούς στην ομιλία των
ανθρώπων. Λέξεις διαφορετικές, που ίσως να έχουν διαφορετική έννοια από τόπο
σε τόπο. Αυτό εν μέρει οφείλεται στην πολυπλοκότητα της γεωγραφίας της
χώρας μας. Έτσι, υπάρχει μεγάλη ποικιλία ιδιωματικών λέξεων.

Στην περιοχή μας, όπως και γενικότερα στη Μαγνησία, οι κάτοικοι πολλές
φορές προσθέτουν ή και αφαιρούν φωνήεντα συνήθως από τις λέξεις που
χρησιμοποιούν. Για παράδειγμα ο καθρέφτης γίνεται καθρέφτς, το προχθές
γίνεται ηπρουχθές κλπ. Άλλες φορές πάλι αντικαθιστούν κάποιο φωνήεν με
κάποιο άλλο ή δίψηφο όπως για παράδειγμα, αντί να πουν αβέρτο λένε αβέρτου

Εκτός όμως από αυτές τις μικροαλλαγές, τις οποίες χρησιμοποιούν ακόμα και
σήμερα και οι νεότεροι στην καθημερινή τους ομιλία, υπάρχουν λέξεις που οι
παλαιότεροι χρησιμοποιούν στην ντοπιολαλιά τους. Τις λέξεις αυτές δεν τις ακούει
κάποιος σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα σε πιο απομακρυσμένες. Για
παράδειγμα, το κουλόβιο στα μέρη μας είναι το πουλόβερ, το πιστιμάλι είναι η
ποδιά της νοικοκυράς κλπ.

Οι λέξεις αυτές είναι πάρα πολλές και ρωτώντας για να τις συγκεντρώσουμε
για την εργασία μας, οι μεγαλύτεροι ήταν δύσκολο να τις θυμηθούνε. Συνήθως
έρχονται αυθόρμητα στην καθημερινή τους ομιλία, ενώ ήταν δύσκολο να τις
φέρουν στο μυαλό τους για το συγκεκριμένο σκοπό. Παρόλα αυτά καταφέραμε
να συγκεντρώσουμε αρκετούς ιδιωματισμούς, ορισμένους από τους οποίους
αναφέρουμε και μέσα στην εργασία μας και τους καταγράφουμε με αλφαβητική
σειρά.

Α
- αβέρτου: το συνεχόμενο, το αδιαίρετο.
- ακούμι: το αργυλόχωμα
- αλπού: η αλεπού
- αμουκαετιά: η τεμπελιά.
- αμπάρα: το σίδερο που ασφάλιζε εσωτερικά τις πόρτες.
- αναγκαίου: η τουαλέτα.
- Αντριάς: παλιότερη ονομασία του μήνα Δεκέμβρη.

110

Γ
- γαλαζόπετρα: ο θειικός χαλκός.
- γαλίκι: καλάθι από πλεγμένα καλάμια.
- γαράφα: η καράφα.
- γκαλιούρσα: νύσταξα
Δ
- δείλιασμα: ασθένεια των φυτών.
- διαλέττα: η βιολέτα.
Η
- ηπρουχθές: προχθές
Θ
- θηκιαστή: το σύνολο των προικιών και κλινοσκεπασμάτων.
Κ
- καρπολόγια: ξύλινα εργαλεία για το λίχνισμα
- καθρέφτς: ο καθρέφτης.
- καρντάσι: ο αδελφός.
- κοφίνα: το μεγάλο κοφίνι σε σχήμα κώνου.
- κουτουρού : στην τύχη.
- κουκλώθκα: σκεπάστηκα.
- κουλόβιο: το πουλόβερ.
Λ
- λαλαγγίτα: είδος τηγανίτας
Μ
- μανόγαλο: το γάλα της μάνας και της κόρης που θηλάζουν

ταυτόχρονα τα παιδιά τους.
- μανούρα: η φασαρία.
- μαντζούν: δυναμωτικό φάρμακο.
- μαντραξάς: ξύλινο κάρο με δύο ρόδες.
- ματιάζω : αβασκαίνω
- μεντέρ: ξύλινος καναπές σε μόνιμη θέση.
- μεσάλ: το τραπεζομάντηλο.
- μισίρι: το γαλόπουλο

111

- μιταρ: εξάρτημα του αργαλειού.
- μουσαφίρ οντάς: το δωμάτιο υποδοχής, το σαλόνι.
- μπιμπίλα: λεπτή χειροποίητη δαντέλα.
- μπισίκι: είδος ξύλινης κούνιας για να κοιμίζουν τα μωρά.
- μπιτίζω: τελειώνω.
- μέλαθρο: το έμπλαστρο.
- μπλάρι: το μουλάρι
- μπρατίμια: φίλοι του γαμπρού ή της νύφης που τους συνόδευαν

στο γάμο.
Ο
- ορτσάριζα: τα ζωηρά παιδιά.
Π
- πατάρια: η σφαλιάρα
- πιραστιές: ξύλινα δοκάρια που στήριζαν τη στέγη του σπιτιού.
- πιστιμάλι: η ποδιά της νοικοκυράς.
- πατατράκ: το σάλι.
- πουλάρι: το ποδάρι
Σ
- σοφράς: κοντό στρόγγυλο τραπέζι.
- σπυροσάκι: το τσουβάλι που κρατούσαν στον ώμο όταν ήθελαν να

σπείρουν και στο οποίο τοποθετούσαν τους σπόρους.
- σούρα: η σβούρα.
Τ
- ταμαχιάρης: ο άπληστος.
- ταλανίζω: αναστατώνω
- ταχιά: αύριο
- τερλίκια: πλεχτά συνήθως υποδήματα, τα οποία φορούσαν μέσα

στο σπίτι.
- τζάρτζανος: το σπουργίτι
- τραμουντάνα: μεγάλο γυάλινο δοχείο για τα υγρά.
- τρουβάς: το σακίδιο
- τσάκνα: μικρά, λεπτά ξυλάκια για το άναμμα της φωτιάς.

112

- τσανάκα: το πιάτο.
- τσίλικα: παλιό παιχνίδι.
- τσιρένια: δεμάτια από σιτάρι συγκεντρωμένα σε κυκλικούς σωρούς.
- τσουράπια: χοντρές κάλτσες.
Φ
- φανίζω: φωνάζω
- φουρνόξυλο: μακρύ ξύλο με το οποίο η νοικοκυρά σκόρπιζε στο

φούρνο τα κάρβουνα.
- φουρνόφτυαρο: με αυτό η νοικοκυρά φούρνιζε τα καρβέλια.
Χ
- χάσκα: παλιό αποκριάτικο παιχνίδι.
- χλιαρή: αυτός που είναι άπιστος.
Ψ
- ψευτοπαράθυρα: ψεύτικα παράθυρα, με τα οποία κάλυπταν τους

παλιότερους φεγγίτες. Είχαν περισσότερο ρόλο διακοσμητικό.

(Τις πληροφορίες μας έδωσαν οι κ. Γκρόζου Σταυρούλα, η κ. Σατάση
Ευδοξία, η κ. Κατσή Κατερίνα, η κ. Παπαγεωργίου Ευαγγελία, και η κ. Γκοντόλου
Μαρία από το Στεφανοβίκειο. Οι κ. Κακαζιάνης Γιώργος και Μελπομένη, ο κ.
Τσόγκαρης Θεόδωρος από Ριζόμυλο.)

Επιμέλεια: Γκοντόλου Ράνια
Κατσή Ειρήνη

Κακαζιάνης Γιώργος
Ντελόπουλος Σπύρος
Παπαγεωργίου Ευαγγελία

Σατάση Εύη
Χότζα Λεονίς

113

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

114

Στιγμές της καθημερινής ζωής

115

116

117

118

119

120

121

122

Από την αγροτική ζωή

123

124

125

Από τη ζωή στη λίμνη

126

127

128

Από τη σχολική ζωή

129

130

131

132

133

134

135

Λαογραφικό μουσείο Στεφανοβικείου

136

Αντικείμενα καθημερινής χρήσης

137

138

Περιεχόμενα του CD

Παραδοσιακά κάλαντα Στεφανοβικείου

1. Χριστούγεννα - Πρωτούγεννα
2. Άγιος Βασίλης
3. Ξαφεντικό ξαβγήκαμε
4. Σ’ αυτό το σπίτι που ’ρθαμε
5. Τραγούδι για τις κυράδες
6. Φραγκίτσα
7. Τραγούδι για τους γιους
8. Ένα σπυρί σπυρόπουλο
9. Σα κίνησε ο νιούτσικος
10. Προξενητάδες
11.Τραγούδι για τα μαντριά
12.Του Σταυρού
13.Ήρθε ο Λάζαρος

Παραδοσιακά τραγούδια από την καθημερινή ζωή

1. Μια φορά ήμουνα πουλί
2. Ξενιτεμένο μου πουλί
3. Ο γεωργός
4. Ο κυνηγάρης
5. Ο χάρος
6. Αναστασιά
7. Γαρυφαλλιά μου πράσινη (video)
8. Ο Αη-Γιώργης

Παραμύθι

Η κουκουβάγια

Παιδικό τραγούδι

Ο Λαγός

139

ΣΕΛΙΔΟΔΕΙΚΤΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικόνα 1: Το σύγχρονο κτίριο του σχολείου μας, Γυμνάσιο Στεφανοβικείου ................................ 9
Εικόνα 2: Σπίτι Στεφανοβικείου..................................................................................................... 15
Εικόνα 3: Το πουκάμισο................................................................................................................. 18
Εικόνα 4: Το τσιπούνι .................................................................................................................... 18
Εικόνα 5: Ποδιά.............................................................................................................................. 18
Εικόνα 6: Ποδιά.............................................................................................................................. 18
Εικόνα 7: Ο μπουρμάς .................................................................................................................. 18
Εικόνα 8: Η ζώνη ........................................................................................................................... 18
Εικόνα 9: Το πουκάμισο................................................................................................................. 19
Εικόνα 10: Το τσιπούνι .................................................................................................................. 19
Εικόνα 11: Ποδιά ........................................................................................................................... 19
Εικόνα 12: Η ζώνη ......................................................................................................................... 19
Εικόνα 13: Οι κάλτσες.................................................................................................................... 20
Εικόνα 14: Τα παπούτσια .............................................................................................................. 20
Εικόνα 15: Το πουκάμισο............................................................................................................... 20
Εικόνα 16: Το τσιπούνι .................................................................................................................. 20
Εικόνα 17: Το γιλέκο ...................................................................................................................... 21
Εικόνα 18: Ο κατηφές .................................................................................................................... 21
Εικόνα 17: Το μαντήλι................................................................................................................... 21
Εικόνα 18: Τα νυφικά παπούτσια.................................................................................................. 21
Εικόνα 21: Φωτογραφία Ντελόπουλος Σπύρος – Λουφοπούλου Δέσποινα ................................ 22
Εικόνα 22: Φωτογραφία Παπαγεωργίου Ευαγγελία – Ντελόπουλος Σπύρος – Λουφοπούλου
Δέσποινα – Μπουροπούλου Αναστασία....................................................................................... 22
Εικόνα 23: Τσιαμαντάνι ................................................................................................................. 23
Εικόνα 24: Εορτινό Τσιαμαντάνι.................................................................................................... 23
Εικόνα 25: Η αντρική βράκα .......................................................................................................... 25
Εικόνα 26: Η αντρική καθημερινή πουκαμίσα .............................................................................. 25
Εικόνα 27: Το ζωνάρι ..................................................................................................................... 25
Εικόνα 28: Το καθημερινό τσιαμαντάνι ........................................................................................ 25
Εικόνα 29: Η Τσιάκα....................................................................................................................... 25
Εικόνα 30: Η κάπα.......................................................................................................................... 25
Εικόνα 31: Φωτογραφία Γκουγκούδης Μπάμπης........................................................................ 27
Εικόνα 32: Φωτογραφία Μπόκα Αναστασία................................................................................ 27
Εικόνα 33: Όργωμα....................................................................................................................... 28
Εικόνα 34: Σπορά ......................................................................................................................... 28
Εικόνα 35: Θερισμός ..................................................................................................................... 30
Εικόνα 36: Ο κούρος των προβάτων............................................................................................. 32
Εικόνα 37: Ψάρεμα στη λίμνη ..................................................................................................... 33
Εικόνα 38: Το ψήσιμο στο φούρνο .............................................................................................. 35
Εικόνα 39: Ο αργαλειός ............................................................................................................... 37
Εικόνα 40: Το νανούρισμα στα μπισίκια ...................................................................................... 40
Εικόνα 41: Η μεταφορά της προίκας ............................................................................................ 44

140

Εικόνα 42: Τα μπρατίμια ..............................................................................................................45
Εικόνα 43: Οι μπίλιες....................................................................................................................50
Εικόνα 44: Πινακωτή ......................................................................................................................53
Εικόνα 45: Οι φατμάδες .................................................................................................................63
Εικόνα 46: Το Γαϊτανάκι .................................................................................................................65

141