5 ทศวรรษ สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน สร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 1 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน 5 ทศวรรษ กับการสร้าง การเปลี่ยนแปลงสังคมไทย 1

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 2

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 3 สารบัญ • บทนำ� • วัตถุประสงค์ วิสัยทัศน์พันธกิจ • สารจากผู้บริหาร • ฉากทัศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย • คณะกรรมการชุดปัจจุบันและคณะผู้บริหาร • บทความและนานาทรรศนะ • รางวัลแห่งความภาคภูมิใจ และโครงการดำ�เนินงานที่สำ�คัญ • นายกสมาคมและคณะกรรมการ อดีต-ปะัจจุบัน • รายชื่อโครงการและผู้สนับสนุน • หน่วยงานของสมาคม จากจุดเริ่มต้นจนถึงปััจจุบัน • หน่วยงานและบุคคล ผู้ให้การสนับสนุน 4 5 6 11 27 31 51 119 129 155 173

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 4 5 ทศวรรษ กับการสร้าง การเปลี่ยนแปลงสังคมไทย จากความคิิดเมื่่�อกว่่า 50 ปีีที่�แล้้วของนาย ่มีีชััย วีีระไวทยะ ผู้้ก่่อตั้้�งและนายกสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน ที่�เห็็น ่ว่่า ปััญหาความยากจน หากจะแก้้ให้สำ้ ำเร็็จได้นั้้�น จะต้้องแก้้ที่�่ต้้นเหตุุ นั่่�นคืือการลดอัตัราการเพิ่่�มของประชากรเป็็นอัันดัับ แรก เพราะหากไม่่สามารถทำำ ให้ล้ดลงได้้ การพััฒนาในเรื่่�องอื่่�นๆ ก็็จะเป็็นเรื่่�องที่�่ยุ่่งยาก เงิินสนัับสนุุนก้้อนแรกจำำนวน 250,000 เหรีียญสหรััฐที่�ไ่ด้รั้ับการอนุมัุติัิจากสหพัันธ์์วางแผนครอบครััวระหว่่างประเทศหรืือ International Planned Parenthood Federation (IPPF) สำหรัำ ับการดำำเนิินโครงการวางแผนครอบครััวชุุมชนใน 24 อำำเภอ สำนัำ ักงานบริิการวางแผนครอบครััวชุุมชน หรืือ Community-Based Family Planning Services (CBFPS) ได้ถูู้กจััดตั้้�ง โดยใช้บ้้านเช่่าในซอยสุขุุมวิิท 14 เพื่่�อให้้เป็็นผู้้ดำำเนิินงาน และเมื่่�อโครงการได้รั้ับความเห็็นชอบและอนุมัุติัิจากคณะกรรม การประสานงานวางแผนครอบครััวแห่่งชาติิ (National Family Planning Coordination Committee-NFPCC) เมื่่�อวัันที่�่ 20 พฤษภาคม 2517 จึึงถืือเอาวัันที่� 20 ่พฤษภาคม ของทุุกปีีเป็็นวัันครบรอบการก่่อตั้้�งองค์์กร และวัันที่� 20 ่พฤษภาคม 2567 เป็็นวัันครบรอบ 50 ปีี สำนัำ ักงานบริิการวางแผนครอบครััวชุุมชน ได้มี้ีการเปลี่่�ยนชื่่�อและจดทะเบีียนเป็็นสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน (Population and Community Development Association-PDA) เมื่่�อปีี 2520 โดยเป็็นองค์์กรเอกชนเพื่่�อการ สาธารณประโยชน์์ ที่�ไ่ด้รั้ับการพิิจารณากำหำ นดให้้เป็็นองค์์กรสาธารณกุุศลตามประกาศกระทรวงการคลัังว่่าด้้วยภาษีี เงิินได้้และภาษีีการค้้า เพื่่�อให้้สามารถดำำเนิินงานได้้ครอบคลุุมและกว้้างมากขึ้้�น ตลอดระยะเวลาที่�่ผ่่านมา สมาคมฯ ได้้สร้้างรููปแบบของการดำำเนิินงานที่�่ถืือเป็็นนวัตักรรมใหม่่ ที่�่สำคัำ ัญคืือการทำำงาน ร่่วมกัับพัันธมิิตรที่�สอดคล้้อง ่กัับความต้้องการของชุุมชนหรืือกลุ่่มเป้้าหมาย ผลสำำเร็็จของโครงการช่่วยทำำ ให้้เกิิดการ เปลี่่�ยนแปลงของสัังคมไทย ที่�เ่ริ่่�มจากการใช้้ระบบอาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชนเป็็นผู้้ให้คำ้ ำแนะนำำและบริิการ อุปุกรณ์กำ์ ำเนิิดในชุุมชนและเป็็นช่่องทางของการเสริิมงานพััฒนาอย่่างต่่อเนื่่�อง จนกลายเป็็นอาสาสมััครสาธารณสุุข ประจำหมู่่บ้ ำ ้านหรืือ อสม.ของรััฐในปััจจุบัุัน และการพััฒนาด้้านการศึึกษาที่�่มุ่่งให้้โรงเรีียนเป็็นศููนย์์กลางของการพััฒนา คุุณภาพชีีวิิตและรายได้้ เป็็นแหล่่งเรีียนรู้้ตลอดชีีวิิตของทุุกคนในชุุมชนโดยมีีภาคธุุรกิิจช่่วยสนัับสนุุนให้คำ้ ำแนะนำำ ซึ่่�งนำำ ไปสู่่การเป็็นโครงการโรงเรีียนร่่วมพััฒนา (Partnership School Project) ที่�ภาค ่รััฐให้้การสนัับสนุุนเป็็นนโยบายเพื่่�อให้้ เกิิดความร่่วมมืือและขยายได้้ในวงกว้้าง ในโอกาสครบรอบ 50 ปีี สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน ขอขอบคุุณพัันธมิิตรทั้้�งภาครััฐ องค์์กร เอกชนตลอดจน ชุุมชนและกลุ่่มอาชีีพต่่างๆ ที่�ไ่ด้มี้ีส่่วนสนัับสนุุนและช่่วยให้้การดำำเนิินงานบรรลุสู่่ ุเป้้าหมายและเป็็นส่่วนสำคัำ ัญในการ เปลี่่�ยนแปลงสัังคมไทยร่่วมกััน สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน วัันที่่� 20 พฤษภาคม 2567 บทนำ�

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 5 วัตถุประสงค์ วิสัยทัศน์ พันธกิจ เพื่่�อจััดให้ป้ระชาชนในชุุมชนต่่างๆ สามารถรัับความรู้้และบริิการวางแผนครอบครััวได้้โดยสะดวก ประหยััดและรวดเร็็ว ในลัักษณะชุุมชนช่่วยชุุมชน ทั้้�งนี้้�เพื่่�อเป็็นการสนัับสนุุนและส่่งเสริิมงานด้้านการวางแผนครอบครััวของประเทศให้้ บรรลุุเป้้าหมายในอัันที่�จะ่ลดอัตัราการเพิ่่�มของประชากรอย่่างรวดเร็็ว เพื่่�อส่่งเสริิมและสนัับสนุุนให้ป้ระชาชนในชุุมชนต่่างๆ เกิิดความคิิดริิเริ่่�มที่�จะเ ่ข้้ามามีีบทบาทและส่่วนร่่วมในการ พััฒนาชุุมชนของตน เพื่่�อเสริิมงานในด้้านการพััฒนาต่่างๆ แก่่ทางราชการ ทั้้�งนี้้�เพื่่�อเป็็นการยกระดัับฐานะการครองชีีพ การสาธารณสุุข และสิ่่�งแวดล้้อมของประชาชนในชุุมชนต่่างๆ ให้ดี้ีขึ้้�น เพื่่�อเป็็นศููนย์์กลางในการติิดต่่อแลกเปลี่่�ยนความคิิดเห็็นและทััศนคติิในด้้านประชากรศึึกษา การวางแผนครอบครััว และการพััฒนาชุุมชนกัับประเทศต่่างๆ สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน มีีเจตนารมณ์์อย่่างแน่่วแน่่ที่�จะเ ่ ป็็นองค์์กรเอกชนสาธารณประโยชน์์ระดัับแนวหน้้า ด้้วยการริิเริ่่�มศึึกษาค้้นคว้้าเผยแพร่่ความรู้้ข้้อมููลข่่าวสาร บริิการ ส่่งเสริิมและสนัับสนุุนงานด้้านการวางแผนครอบครััว สุุขภาพอนามััย สิ่่�งแวดล้้อม การบรรเทาสาธารณภััย การพััฒนาชุุมชนทั้้�งในเขตเมืืองและชนบท เพื่่�อยกระดัับคุุณภาพ ชีีวิิตความเป็็นอยู่่ของประชาชนผู้้ด้้อยโอกาสให้ดี้ีขึ้้�น อัันเป็็นการสนัับสนุุนงานของรััฐบาลตามแผนพััฒนาการเศรษฐกิิจ และสัังคมแห่่งชาติิ โดยเน้้นที่�การ ่มีีส่่วนร่่วมและการพึ่่�งตนเองของชุุมชน ทั้้�งนี้้�อาศััยความร่่วมมืือ และประสานงานอย่่าง ใกล้้ชิิดกัับหน่่วยงานต่่างๆ ทั้้�งภาครััฐและเอกชนในทุุกระดัับด้้วยทรัพัยากรที่�่มีีอยู่่อย่่างเหมาะสมและสามารถดำำเนิินการ อย่่างต่่อเนื่่�อง พร้้อมทั้้�งจะทำหน้ำ ้าที่�เ่ป็็นศููนย์์กลางในการฝึึกอบรม ให้คำ้ปรึ ำ ึกษาและถ่่ายทอดประสบการณ์์ที่�ไ่ด้รั้ับความ สำำเร็็จแก่่กลุ่่มบุุคคลและองค์์กรที่�สนใจ ่ ทั้้�งในและนอกประเทศ สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนได้้ให้้ความสำคัำ ัญอย่่างสููงต่่อการพััฒนาบุุคคลากร เพื่่�อให้มี้ีความภาคภููมิิใจในองค์์กร มีีความสุุขและสนุุกกัับการทำำงานต่่อส่่วนรวมและประเทศชาติิ มีีการปรัับปรุุงระบบการบริหิารจััดการในทุุกๆ ด้้านให้้ ทัันสมััยและมีีประสิทธิิภาพสููงสุุด อัันจะนำำมาซึ่่�งความมั่่�นคงเป็็นปึึกแผ่่นขององค์์กร วิสัยทัศน์ พันธกิจ เป็็นองค์์กรเอกชนสาธารณประโยชน์์ ที่�่มุ่่งให้้โอกาสและสร้้างความเข้้มแข็็งให้กั้ับคนยากจนและผู้้ด้้อยโอกาส ในการดำำรงชีีวิิตอย่่างเท่่าเทีียมและมีีคุุณภาพชีีวิิตที่�่ดีี วัตถุประสงค์

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 6 สารจากผู้บริหาร การทำำ งานในช่่วงตลอดระยะ 50 ปีีที่่�ผ่่านมา สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน มีีผลงานที่ ่� ก้้าวหน้้า และมีีบทบาทเป็็นผู้นำ้ำ ในการพััฒนาสัังคมและช่่วยสร้้างความเปลี่่�ยนแปลงให้้แก่่ คนไทยมาโดยตลอด เริ่่�มตั้้�งแต่่ ลดการเกิิดและให้้เกิิดอย่่างมีีคุุณภาพ ด้้วยงานวางแผน ครอบครััว และงานอนามััยเจริิญพัันธุ์์� ลดการตาย ด้้วยงานด้้านสาธารณสุุข การป้้องการ ติิดเชื้้�อเอชไอวีี ลดความยากจน ด้้วยการสร้้างอาชีีพและรายได้้ โดยร่่วมมืือกัับภาคธุุรกิิจ เอกชน ลดความเขลา ด้้วยการจััดตั้้�งโรงเรีียนมีีชััยพััฒนา ให้้เป็็นโรงเรีียนต้้นแบบที่่�ถููกนำำ แนวคิิดและรููปแบบไปใช้้ในโรงเรีียนต่่างๆ ทั้้�งในประเทศไทยและประเทศเพื่่�อนบ้้าน และ ยัังได้้ลดความเห็็นแก่ตั่ ัว ด้้วยการปลููกฝัังการมีีจิิตสาธารณะ การรู้้จัักแบ่่งปััน และความ ซื่่�อสััตย์์ นอกจากนี้้�แล้้วยัังมีีงานสำำคััญที่่�ได้้ทำำช่่วงหนึ่่�ง คืือ การให้้ความเหลืือช่่วยผู้้ลี้้�ภััย ชาวกััมพููชาในปีี 2523 และการช่่วยเหลืือผู้้ประสบภััยสึึนามิิที่่�ภาคใต้้ในปีี 2548 งานอีีกชิ้้�นที่ ่� สำำคััญของสมาคมฯ คืือ การตั้้�งโรงเรีียน และการทำำ ให้้โรงเรีียนเป็็นศููนย์์กลาง การพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและรายได้้ของชุุมชนบริิเวณรอบโรงเรีียน โดยเฉพาะในเรื่่�องการ สร้้างความมั่่�นคงด้้านอาหารและรายได้สำ้ ำหรัับผู้้สููงอายุุ โดยให้้โรงเรีียนเป็็นศููนย์์กลางใน การพััฒนาร่่วมกัับวััด โรงพยาบาลประจำอำำ เภอ โรงพยาบาลประจำตำำบล และ อสม. ซึ่่�ง เป็็นกำำลัังสำคัำ ัญของชุุมชนชนบท ซึ่่�งอดีีตปลััดกระทรวงสาธารณสุุข พลเรืือตรีีนายแพทย์์ วิิทุุร แสงสิิงแก้้ว ได้้ระบุุไว้้ในหนัังสืือชื่่�อไผ่่นอกกอว่่า “อาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชน ของสมาคมฯ เมื่่�อปีี 2518 เป็็นต้้นกำำเนิิดของอาสาสมััครสาธารณสุุขประจำำหมู่่บ้้านใน ประเทศไทยในเวลาต่่อมา” ในอนาคตเจ้้าหน้้าที่ ่� ทุุกคนพร้้อมที่่�จะร่่วมกัันทำำ งานอย่่างเต็็มกำลัำ ังความสามารถ ด้้วยความ ตั้้�งใจ ร่่วมกัับหน่่วยงานเอกชนสาธารณประโยชน์์ หน่่วยงานภาครััฐ และภาคธุุรกิิจเอกชน อื่่�นๆ เพื่่�อต่่อยอดงานที่่�ได้้ทำำ มาแล้้วให้้บรรลุุเป้้าหมายใน 50 ปีีต่่อไป เพื่่�อให้้คนในสัังคม มีีคุุณภาพชีีวิิตที่ ่�ดีีและมีีความรัับผิิดชอบมากขึ้้�น โดยเฉพาะการส่่งเสริิมให้้กลุ่่มผู้้สููงอายุุ มีีความมั่่�นคงในชีีวิิต และมีีโอกาสได้้กลัับเข้้าสู่่ระบบการผลิิตในชุุมชนชนบท เพื่่�อให้้มีีความ มั่่�นคงด้้านอาหารและรายได้้ สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน ขอขอบคุุณหน่่วยงานภาครััฐ เอกชนและองค์์กรต่่างๆที่ ่� ได้้ให้้การสนัับสนุุนและความเป็็นมิิตรมาโดยตลอด 50 ปีีที่่�ผ่่านมา นายมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน “จากประสบการณ์์ของสมาคมฯ การทำำให้้โรงเรีียนเป็็นศููนย์์กลางของการ พััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและรายได้้ของชุุมชน บริิเวณรอบโรงเรีียน เป็็นวิิธีีที่่�ดีีที่่�สุุดสำำหรัับ การพััฒนาชนบทในอนาคต” นายมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม นายกสมาคม

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 7 เลขาธิการ ปีี 2567 นัับเป็็นการก้้าวเข้้าสู่่การดำำเนิินงานปีีที่่� 50 ของสมาคมพััฒนาประชากรและ ชุุมชน ที่่�ได้้ทำำ งานสาธารณะประโยชน์์ เพื่่�อพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตให้้แก่่ผู้้ที่่� ต้้องการโอกาส ในประเทศไทยมาอย่่างต่่อเนื่่�อง ความสำำเร็็จของสมาคมฯ มาจากสองส่่วนที่ ่� สำำคััญไม่่น้้อยไปกว่่ากััน คืือ การมีีผู้้นำำที่ ่�ดีี และการมีีทีีมงานที่ ่�ดีี ซึ่่�งตลอดระยะเวลาที่่�ผ่่าน สมาคมฯ ได้มีี้การพััฒนางานทั้้�งในด้้าน การเพิ่่�มประสิิทธิิภาพและคุุณภาพด้้วยการเสริิมรายได้้จากงานธุุรกิิจเพื่่�อสัังคม การ สร้้างทีีมงานรุ่่นใหม่่ เพื่่�อพััฒนาการทำำ งานให้้สอดคล้้องกัับสภาวการณ์์ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไป อยู่่ตลอดเวลา ในก้้าวต่่อไปนัับจากนี้้� ขอให้กำ้ ำลัังใจคณะผู้้บริิหาร และเพื่่�อนร่่วมงานทุุกคน ให้้ทำำ งาน อย่่างมีีความสุุข ด้้วยกำำลัังกายและกำลัำ ังใจที่่�เข้้มแข็็ง เชื่่�อมั่่�นและศรััทธาในองค์์กร และ ร่่วมกัันพััฒนางานทุุกงานของสมาคมฯ ให้้บรรลุุเป้้าหมายที่่�เป็็นประโยชน์์ต่่อสัังคม และ มีีความยั่่�งยืืนต่่อไป "ความสำำเร็็จของสมาคมฯ มาจากสองส่่วนที่่�สำำคััญ ไม่่น้้อยไปกว่่ากััน คืือการมีีผู้้นำำที่่�ดีีและการมีีทีีมงานที่่�ดีี มีีการสร้้างทีีมงานรุ่่นใหม่่ เพื่่�อพััฒนาการทำำงาน ให้้สอดคล้้องกัับสภาวการณ์์ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปอยู่่ตลอดเวลา" นายธวัชชัย ไตรทองอยู่ เลขาธิการ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 8 ผู้อำนวยการ ผมมีีโอกาสได้้ร่่วมงานกัับสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน ตั้้�งแต่่จบการศึึกษา และ เป็็นรุ่่นแรก ตั้้�งแต่่ พ.ศ.2517 ต่่อเนื่่�องมาจนครบ 50 ปีี มีีความภาคภููมิิใจที่่�ได้้มีีส่่วน ร่่วมในการสร้้างองค์์กรให้้สามารถทำำประโยชน์์เพื่่�อส่่วนรวม รวมทั้้�งเป็็นส่่วนหนึ่่�งที่ ่� นำำการเปลี่่�ยนแปลงทางสัังคมให้้ดีีขึ้้�น ลดความเหลื่่�อมล้ำ ำ�ในสัังคม และสร้้างความเข้้ม แข็็งในชุุมชนเพื่่�อการพึ่่�งพาตนเอง ภายใต้้การนำำของคุุณมีีชััย วีีระไวทยะ และคณะผู้้ บริิหารสมาคม และมีีความเชื่่�อมั่่�นว่่าสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนจะมุ่่งมั่่�น ทำำ งานเพื่่�อสัังคมตลอดไป "ภููมิิใจที่่�ได้้มีีส่่วนร่่วมในการสร้้างองค์์กรให้้สามารถ ทำำประโยชน์์เพื่่�อส่่วนรวม รวมทั้้�งเป็็นส่่วนหนึ่่�งที่่�นำำ การเปลี่่�ยนแปลงทางสัังคมให้้ดีีขึ้้�น" นายวิลาส เตโช ผู้อำ�นวยการ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 9 รองผู้อำนวยการ เมื่่�อกล่่าวถึึงสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน คนส่่วนใหญ่่มัักจะนึึก ถึึงคุุณมีีชััย วีีระไวทยะ นึึกถึึงถุุงยางมีีชััย การทำำ หมััน ยาคุุมกำำเนิิด และคำำขวััญที่ ่� ว่่า “ลููกมากจะยากจน” สมาคมฯ โดยคุุณมีีชััย วีีระไวทยะ และผู้ที่้่� ร่่วมก่่อตั้้�งองค์์กร รวมถึึง ทีีมบริิหาร และทีีมปฏิิบััติิงานในทุุกระดัับ ได้้ร่่วมกัันสร้้างกระบวนการวางแผนครอบครััวในหลากหลายวิิธีีการ เพื่่�อให้้ ประชากรไทยได้้ตระหนัักรู้้และเข้้าใจในการวางแผนครอบครััวและรู้้จัักการสร้้างความพร้้อมให้้กัับตนเองและครอบครััว เพื่่�อ รองรัับการมีีบุุตรและดููแลให้มีีคุุ้ณภาพชีีวิิตที่ ่�ดีีต่่อไปทำำ ให้้ประเทศไทยมีีอััตราการเกิิดลดลง ซึ่่�งส่่งผลให้้ประเทศไทยไม่ต้่ ้อง เผชิิญกัับสถานการณ์์เดีียวกัับกลุ่่มประเทศกำำลัังพััฒนา ที่ ่�มีีเด็็กเกิิดใหม่่จำำนวนมากขาดแคลนทั้้�งอาหารและปััจจััยพื้้�นฐานใน การเลี้้�ยงดููให้้มีีคุุณภาพชีีวิิตที่ ่�ดีี สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน และคุุณมีีชััย วีีระไวทยะ จึึงได้้รัับการยกย่่อง และได้รั้ับ รางวััลระดัับโลกในด้้านนี้้�อย่่างมากมาย นอกจากนั้้�นแล้้ว ในอีีกมุุมหนึ่่�ง สมาคมฯ ยัังได้ดำ้ ำเนิินงานโครงการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตด้้านอื่่�นๆ โดยร่่วมมืือกัับภาค รััฐบาล ภาคเอกชน และภาคประชาชน เช่่น โครงการช่่วยเหลืือผู้้ประสบภััยสงครามในค่่ายอพยพ โครงการช่่วยเหลืือผู้้ ประสบภััยจากสึึนามิิ โครงการสร้้างความรู้ความเ้ข้้าใจเรื่่�องโรคเอดส์์ โครงการสนัับสนุุนการพััฒนาอุุตสาหกรรมชนบท( สอช) โครงการพััฒนาบทบาทสตรีี เยาวชนและผู้สูู ้งอายุุ โครงการด้้านสิ่่�งแวดล้้อม สุุขภาพอนามััย รวมทั้้�งโครงการพััฒนา ด้้านการศึึกษา โดยมีีศููนย์์ปฏิิบััติิงานภาคสนามในชื่่�อ “ศููนย์์พััฒนาชนบทผสมผสาน..…” กระจายอยู่่ในภููมิิภาคต่่างๆ ของ ประเทศไทย ที่ ่� มัักจะเรีียกกัันติิดปากว่่า ศููนย์์มีีชััย และยัังได้้ดำำเนิินการจััดตั้้�ง โรงเรีียนมีีชััยพััฒนา โรงเรีียนที่จ่ ่� ่ายค่่าเทอม ด้้วยการทำำความดีีและปลููกต้้นไม้้เป็็นการตอบแทน เพื่่�อสร้้างคนดีีที่่�มีีคุุณภาพให้้กัับสัังคม ซึ่่�งงานทั้้�งหมดที่่�กล่่าวถึึงนี้้� สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน ได้้พััฒนาและสร้้างเป็็นกระบวนการต้้นแบบที่ป่� ระสบความสำำเร็็จ มีีผลงานเชิิงประจัักษ์์ ให้้หน่่วยงานต่่างๆ ได้้เข้้ามาศึึกษาเรีียนรู้้ และนำำ ไปขยายผลให้้เกิิดประโยชน์์กัับสัังคมอีีกมากมาย ถืือได้้ว่่าเป็็นองค์์กรที่ ่�มีี ส่่วนสำำคััญในการสร้้างความเปลี่่�ยนแปลงสัังคม พััฒนาและยกระดัับคุุณภาพชีีวิิตประชากรไทยให้้ดีีขึ้้�นมาอย่่างต่่อเนื่่�อง สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน กำำลัังก้้าวเข้้าสู่่ปีีที่่� 50 ในปีี 2567 นี้้� จากประสบการณ์์ และความมุ่่งมั่่�นของทีีมงานใน ทุุกระดัับ พวกเรามั่่�นใจและพร้้อมร่่วมมืือกัับทุุกภาคส่่วน ในการพััฒนางานวางแผนครอบครััว ซึ่่�งเป็็นรากฐานที่สำ ่� ำคััญของ สัังคม สู่่การวางแผนเพื่่�อพััฒนาโครงสร้้างประชากรไทยให้้มีีคุุณภาพ สมดุุลและยั่่�งยืืนต่่อไป "เรามั่่�นใจและพร้้อมร่่วมมืือกัับทุุกภาคส่่วนในการพััฒนา งานวางแผนครอบครััว ซึ่่�งเป็็นรากฐานที่่�สำำคััญของสัังคม สู่่การวางแผนเพื่่�อพััฒนาโครงสร้้างประชากรไทยให้้มีีคุุณภาพ สมดุุลและยั่่�งยืืนต่่อไป" นายบุญเชิด โพธิ์หมื่นทิพย์ รองผู่้อำ�นวยการ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 10

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 11 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย บนเส้นทางการทำงานแบบคิดแบบนอกกรอบ 2

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 12 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย บนเส้นทางการทำงานแบบคิดแบบนอกกรอบ จากจุุดเริ่่�มต้้น... หากมองย้้อนกลัับไปเมื่่�อ 50 ปีีที่�แ่ล้้ว จำำ นวนประชากรของประเทศ ไทยแม้ยั้ังมีีจำำ นวนไม่่มาก แต่่เมื่่�อพิิจารณาจากอัตัราการเพิ่่�มของ ประชากรเราจะพบว่่าสููงถึึงร้้อยละ 3.3 ซึ่�งอา ่จทำำ ให้้การพััฒนาของ ประเทศแบบที่�่ทำำอยู่่ตามไม่ทั่ ันกัับจำำ นวนประชากรที่�เ่พิ่่�มขึ้้�น ส่่งผล กระทบต่่อการพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคมของประเทศโดยเฉพาะ อย่่างยิ่่�งประชาชนที่�่ยากจนในชนบท นายมีีชัยัวีีระไวทยะ จึึงมีีความคิิดที่�่ว่่า หากเรายัังคงใช้วิ้ิธีีการให้้ บริิการวางแผนครอบครััวแบบเดิิมที่�เ่น้้นให้้บริิการผ่่านระบบ สาธารณสุุขของภาครััฐเพีียงอย่่างเดีียว คงไม่ส่ามารถแก้้ไขปััญหา ได้้ ซึ่�ง่จะส่่งผลให้้ประเทศไทยได้รั้ับผลกระทบทั้้�งทางด้้านเศรษฐกิิจ สัังคมและอื่่�นๆได้้ในระยะยาว การให้ชุุ้มชนเป็็นศููนย์์กลางเท่่านั้้�นที่�่ จะทำำ ให้้การวางแผนครอบครััวประสบความสำำเร็จ็ การรณรงค์์ให้้ ความรู้้ความเข้้าใจและสนัับสนุุนให้้คนในชนบทสามารถเข้้าถึึงการ รัับบริิการอุุปกรณ์คุ์ุมกำำเนิิดได้้ในชุุมชนของตนเองจึึงเป็็นวิิธีีการที่�่ เหมาะสม สามารถช่่วยสนัับสนุุนงานการบริิการของภาครััฐได้้เป็็น อย่่างดีี การให้้บริิการวางแผนครอบครััวรููปแบบใหม่่ที่�เ่น้้นการมีีส่่วน ร่่วมของชุุมชนโดยใช้ระบบอาสาสมััครวางแผนครอบค ้ รััว ชุุมชน (Community-Based Distribution System หรืือ CBD) .....นี่่�คืือจุุดเริ่่�มต้้นของการสร้้างการเปลี่่�ยนแปลง ลดการเกิิด อาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชน หรืือ อส.วคช. ได้ถูู้กจััดตั้้�งใน 24 อำำเภอช่่วงแรก โดยมีีอำำเภอบางละมุุงเป็็นอำำเภอนำร่ำ ่องหลัังจาก ได้รั้ับความเห็็นชอบจากกระทรวงสาธารณสุุข และได้รั้ับงบ ประมาณสนัับสนุุนจากสหพัันธ์์วางแผนครอบครััวระหว่่างประเทศ (IPPF-International Planned Parenthood Federation) พร้้อมจััด ตั้้�งสำนัำ ักงานบริิการวางแผนครอบครััวชุุมชน(Community Based Family Planning Services-CBFPS) ในปีี 2517 จนเป็็นที่�มาของ ่ สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน (Population and Community

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 13 Development Association-PDA) อาสาสมััครวางแผนครอบครััว ชุุมชนจะคััดเลืือกจากผู้้ที่�ชาว ่บ้้านรู้้จัักดีี เป็็นที่�่ยอมรัับหรืือเป็็นศููนย์์ กลางของชุุมชนซึ่�ง่ส่่วนใหญ่่จะเป็็นเจ้้าของร้้านชำำร้้านทำำผม แม่ค้่ ้า ขายของ ทุุกคนจะได้รั้ับการอบรมเพื่่�อเป็็นผู้้ให้้บริิการยาเม็็ดคุุม กำำเนิิด ถุุงยางอนามัยั และส่่งต่่อผู้้ที่�่ต้้องการรัับบริิการทำำหมัันหรืือ ใส่่ห่่วงและเพื่่�อเพิ่่�มความมั่่�นใจให้้ให้กั้ับผู้้ที่�่ยัังไม่่แน่่ใจในการวาง แผนครอบครััว สมาคมฯ จึึงได้้ขอความร่่วมมืือกัับทาง วััดและ พระสงฆ์์ให้้ช่่วยเป็็นผู้้สร้้างความเชื่่�อมั่่�นเรื่่�องอุุปกรณ์์คุุม กำำเนิิดเพื่่�อการวางแผนครอบครััวในชุุมชน ซึ่�งไ่ด้รั้ับความร่่วม มืือเป็็นอย่่างดีีและทำำ ให้้คนในชุุมชนสนใจในเรื่่�องวางแผน ครอบครััวมากขึ้้�น ภายใต้คำ้ ำขวััญที่�่ว่่า “ลููกมากจะยากจน” โครงการวางแผนครอบครััวชุุมชน ที่�ใ่ช้้ระบบอาสาสมััครวางแผน ครอบครััวประจำำ หมู่่บ้้าน เป็็นต้้นแบบที่�ไ่ด้รั้ับผลสำำเร็จ็เป็็นที่�่ยอมรัับ และมีีการขยายพื้้�นที่�ใ่ห้้บริิการไปยัังจัังหวััดและอำำ เภอต่่างๆ โดยได้้ รัับความเห็็นชอบและร่่วมมืือจากกระทรวงสาธารณสุุข มีีจำำ นวน อาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชนกว่่า 12,000 คน ใน 10,800 หมู่่บ้้านทั่่�วประเทศ ซึ่�ง่นัับเป็็น 1 ใน 3 ของจำำ นวนหมู่่บ้้านและ อำำ เภอของประเทศไทยในขณะนั้้�น และเพื่่�อให้้ความรู้้ความเข้้าใจเรื่่�องการวางแผนครอบครััวสามารถ ขยายและเข้้าถึึงชุุมชนสู่่ครอบครััวได้้รวดเร็็วมากขึ้้�น สมาคมฯ จึึงได้้ จััดทำำ โครงการวางแผนครอบครััวสถาบัันโดยร่่วมกัับคุรุุสภาจััดทำำ หลัักสููตรใช้้ในการอบรมครููภาคฤดูรู้้อน ที่�ไ่ด้ส้อดแทรกอัักขระ วางแผนครอบครััว ก เอ๋ย๋ ก กำำเนิิด ข ไข่่ เกิิดเป็็นทารก หรืือเพลงลููก ดกที่�เ่ป็็นทำำนองจากเพลงจิ้้�งจกสำำหรัับให้้เด็็กนัักเรีียนได้้เรีียนรู้้ อย่่างสนุุกสนาน “ครูู 320,000 คนจากทั่่�วประเทศผ่่านการ อบรมเรื่่�องการวางแผนครอบครััว” ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 14 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย ทั้้�งนี้้จ�ากการศึึกษาข้้อมูลูถึึงผู้้นำำที่�่มีีอิิทธิิพลและเป็็นที่�่ยอมรัับมาก ที่�่สุุดในชุุมชน พบว่่าพระสงฆ์์ที่�เ่ป็็นศููนย์์รวมของชุุมชนมาเป็็นอัันดัับ แรก และต่่อมาคืือครููที่�เ่ป็็นศููนย์์รวมของเด็็กนัักเรียีนจำำ นวนมาก ดััง นั้้�นการใช้้กลุ่่มบุุคคลเหล่่านี้้� ช่่วยเป็็นแรงกระตุ้้นและรณรงค์์ไม่ว่่าจะ เป็็นเรื่่�องวางแผนครอบครััว โรคเอดส์์หรืืองานพััฒนาต่่างๆ ถืือเป็็น ยุทธุศาสตร์์ที่�่สำคัำ ัญสมาคม คืือ การทำำงานร่่วมกัับ พัันธมิิตร จากการส่่งเสริิมด้้านวางแผนครอบครััวเพีียงอย่่างเดีียวในช่่วงเริ่่�ม ต้้น สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนได้้เริ่่�มผสมผสานงานด้้าน สุุขภาพอนามัยัต่่างๆ เช่่น งานวางแผนครอบครััวผสมผสาน สาธารณสุุขพื้้�นฐาน การควบคุุมโรคหนอนพยาธิิ โครงการสุุขภาพ ชุุมชนและการรณรงค์์ให้้ผู้้ชายได้้มีีส่่วนร่่วมในการวางแผน ครอบครััวด้้วยวิิธีีการทำำหมัันชายในโครงการหมัันชุุมชน ซึ่�ง่สมา คมฯ ได้ดำ้ ำเนิินการรณรงค์์ควบคู่่กัับการให้้บริิการทำำหมัันชายฟรีีใน ลัักษณะต่่างๆ ไม่ว่่าจะเป็็นบริิการทำำหมัันชายแบบเคลื่่�อนที่� การใ ่ห้้ บริิการทำำหมัันในวัันสำคัำ ัญ อาทิิ หมัันวัันพ่่อ หมัันวัันแรงงาน ซึ่�งผ่ล จากการรณรงค์์ให้้บริิการทำำหมัันชายในวัันสำคัำ ัญ ทำำ ให้ส้มาคมฯ ได้้รัับการบัันทึึกเป็็นสถิิติิโลกในการให้้บริิการทำำหมัันชาย 1,212 ราย ใน 1 วัันในสถานที่่�เดีียวคืือห้้องโถงของสำนัำ ักงาน สลากกิินแบ่่งรััฐบาลเดิิมใกล้ท้้องสนามหลวง โดยใช้ชื่้่�อว่่า “หมัันเงิินล้้าน” เมื่่�อวัันที่� 5 ่ธัันวาคม 2530 ผลสำำเร็็จของโครงการสามารถมีีส่่วนช่่วยให้้อััตราการเพิ่่�มของ ประชากรไทยลดจากร้้อยละ 3.3 เมื่่�อปีี 2517 เหลืือเป็็นร้้อยละ 0.4 ในปีี 2558 และรููปแบบของการใช้้ระบบอาสาสมััครวางแผน ครอบครััวชุุมชน นัับเป็็นจุุดเริ่่�มแรกที่่�ภาครััฐได้้นำำไปพััฒนา และสนัับสนุุนเป็็นอาสาสมััครสาธารณสุุขประจำำหมู่่บ้้านหรืือ อสม.ในปัจัจุุบััน ตามคำำกล่่าวของพลเรืือตรีี นายแพทย์์วิิทุุร แสงสิิงแก้้ว อดีีตปลััดกระทรวงสาธารณสุุข เมื่่�อวัันที่่� 17 มกราคม 2544 ผลงานของอสม. ได้รั้ับการกล่่าวถึึง มีีการยอมรัับและยกย่่องอย่่าง มากในช่่วงสถานการณ์์การแพร่่ระบาดของเชื้้�อ โควิิด 19 ที่�่ผ่่านมา จากการดำำเนิินงานด้้านการวางแผนครอบครััวและการผสานงาน

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 15 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย ด้้านสุุขภาพอนามัยดัังกล่่าว ทำำ ให้้ในปีี2523ได้มี้ีหน่่วยงานเอกชนสาธารณะประโยชน์์ของเยอรมนีีที่�่ชื่่�อว่่า Agro Action ได้้ขอให้ส้มาคมฯ เข้้าช่่วยเป็็นผู้้ให้้การดููแลด้้านสุุขาภิิบาล อาหารและสิ่่�งแวดล้้อมแก่่ชาวกััมพููชาที่�่ลี้้ภั�ยสังครามและอพยพเข้้ามาอยู่่ในค่่ายผู้้อพยพเขาอีีด่่าง สระแก้้วและอื่่�นๆ กว่่า 150,000 คน ซึ่�งต่่อมา ่ทางรััฐบาลไทยและหน่่วยงาน UNHCR ก็็ได้้ขอให้้เข้้าช่่วยเหลืือด้้านงานวางแผนครอบครััวแก่่ ผู้้อพยพ โดยสมาคมฯ ได้ตั้้�งหน่่วยงานใหม่ชื่่�อว่่า สำนัำ ักงานบริิการบรรเทาสาธารณภัยชุั ุมชน Community Based Emergency Relief Servvice (CBERS) เข้้าดำำเนิินการ โดยเริ่่�มจากการรณรงค์์ให้ผู้้หญิิงชาวกััมพููชาได้้เข้้ารัับบริิการวางแผนครอบครััวแบบสมััครใจ เพื่่�อลดอัตัรา การตั้้�งครรภ์์ที่�เ่พิ่่�มสููงขึ้้�น และปรัับปรุุงงานด้้านการสาธารณสุุขและระบบสุุขาภิิบาลในค่่าย รวมถึึงการจััดหาวัตถุัดิุิบสำำหรัับใช้้ประกอบ อาหารสำำหรัับผู้้อพยพ ซึ่�ง่วัตถุัดิุิบประเภทพืืชผัักต่่างๆ สมาคมฯ ได้้ใช้้เครืือข่่ายอาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชนที่�่มีีอยู่่ เป็็นผู้้รวบรวม และจััดซื้้�อตรงจากเกษตรกรโดยไม่ผ่่านพ่่อค้้าคนกลาง ซึ่�งนอก ่จากได้้ผลผลิติที่�่มีีคุุณภาพในราคายุติุิธรรมแล้้ว ยัังเป็็นการสร้้างรายได้้ให้้แก่่ คนไทยที่�เ่ป็็นเกษตรกรได้้โดยตรง แนวคิิดและการดำำเนิินงานนี้้ ไ�ด้้ถููกนำำ ไปตั้้งเ�ป็็ นชื่่� อของร้้านอาหาร Cabbages & Condoms หนึ่่� ง ในโครงการธุุรกิิจเพื่อสััง ่�คมของสมาคมฯ ที่่สื่�่� อถึึง การทำำ ให้ทุุ้กคนสามารถเข้้าถึึงอุุปกรณ์์คุุมกำำเนิิดได้ง่้่ายเหมืือนไปหาซื้อผััก ้�ที่่� ตลาด ประสบการณ์์การทำำงานในค่่ายผู้อพยพ้ชาวกััมพููชาในปีี 2523 ได้ถูู้กพััฒนาและปรัับใช้้ในโครงการฟื้้�นฟููสภาพจิติ ใจ และคุุณภาพชีีวิิตของชาวบ้้านที่ป่� ระสบภััยจากสึึนามิิในพื้้�นที่ ่� จัังหวััดกระบี่่� พัังงา ตรัังและภููเก็็ต เมื่่�อปีี 2548

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 16 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย ลดการตาย แนวคิิดและวิิธีีการทำำงานแบบคิิดนอกกรอบและใช้คำ้ ำ ปฏิิเสธเป็็น จุุดเริ่่�มต้้นในความพยายามของนายมีีชัยั วีีระไวทยะ (Take No as a Question) ที่�่ดำำเนิินงานโดยสมาคมฯ ได้ถูู้กนำำ ไปเผยแพร่่ในสื่่�อ ต่่างๆทั่่�วโลกซึ่�งนอกเห ่ นืือจากความสำำเร็็จด้้านการสนัับสนุุนการ วางแผนครอบครััวโดยใช้้ระบบอาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชน แล้้ว เมื่่�อโรคเอดส์์ระบาดในประเทศไทยและประเทศต่่างๆ กลางปีี 2525 ซึ่�งภาค ่รััฐในช่่วงเวลานั้้�นยัังไม่ต่ระหนัักถึึงอัันตรายและปิิดกั้้�น การประชาสััมพัันธ์ด้์ ้วยเหตุุผลด้้านภาพลัักษณ์์ของประเทศ นายมีีชัยั วีีระไวทยะ ได้มี้ีบทบาทสำคัำ ัญในการพััฒนาวิิธีีการสื่่�อสาร เรื่่�องโรคเอดส์์ในระดัับชาติิ ด้้วยการรณรงค์์ให้้คนไทยได้ต้ระหนััก และมีีความเข้้าใจเรื่่�องโรคเอดส์์ได้้อย่่างถููกต้้อง รู้้จัักป้้องกัันตนเอง ผ่่านสื่่�อโทรทััศน์์และวิิทยุุของทหาร จััดการอบรมให้้ความรู้้ในทุุก กลุ่่ม ไม่ว่่าจะเป็็นกลุ่่ม ข้้าราชการ ทหาร พระภิิกษุุสงฆ์์ สถาบัันการ ศึึกษา คนงานในโรงงานและชุุมชน สิ่่�งสำคัำ ัญอีีกอย่่างหนึ่่�งนอก เหนืือจากการรณรงค์์ให้้ความรู้้และรู้้จัักป้้องกัันตนเองแล้้ว คืือการ ลดความรัังเกีียจของสัังคมแก่่ผู้้ที่�่ติิดเชื้้�อเอดส์์ สมาคมฯ ได้จั้ัดทำำ โครงการที่�ใ่ห้้โอกาสผู้้ที่�่ติิดเชื้้�อเอดส์ส์ามารถกลัับ มาใช้ชี้ีวิิตใหนสัังคมได้อี้ีกครั้้�งหนึ่่�ง โครงการนี้้มี�ีชื่่�อเรียีกง่่ายๆว่่า “โครงการปาท่่องโก๋๋” คืือการให้ผู้้ติิดเชื้้�อและผู้้ไม่ติ่ ิดเชื้้�อได้้ จัับคู่่เพื่่�อทำธุำุรกิิจร่่วมกััน โดยจะได้รั้ับเงิินกู้้จำำ นวนหนึ่่�งเพื่่�อใช้้ในการ ลงทุุนและอบรมเรื่่�องการทำธุำุรกิิจ ผู้้ที่�ไ่ม่ติ่ ิดเชื้้�อที่�่ทำธุำุรกิิจร่่วมกัันจะ ต้้องมีีหน้้าที่�่อีีกอย่่างหนึ่่�งคืือการให้กำ้ ำ ลัังใจ และให้คู่่ ้ของตนเองที่�่ ติิดเชื้้�อได้รั้ับยาและดููแลตััวอย่่างอย่่างสม่ำ ำ� เสมอ การจัับคู่่กัันทำำ ธุุรกิิจของผู้้ติิดเชื้้�อและไม่่ติิดเชื้้�อเป็็นการสร้้างความเข้้าใจให้กั้ับ ชุุมชนและคนทั่่�วไปได้้อย่่างถููกต้้องถึึงการอยู่่ร่่วมกัันได้้และแสดงให้้ เห็็นว่่าผู้้ที่�่ติิดเชื้้�อเอดส์์ไม่่ได้้เป็็นอัันตรายต่่อคนในสัังคมแต่่อย่่างใด ผลสำำเร็็จของโครงการนี้้�ทำำให้้องค์์การสหประชาชาติิ หรืือ UNAIDS ได้นำ้ ำไปจััดพิิมพ์์ให้้เป็็น Best Practice เผยแพร่่ ไปทั่่�วโลก เพื่่�อใช้้เป็็นตััวอย่่างของการรณรงค์ด้์ ้านการป้้อง กัันโรคเอดส์์ จากผลงานต่่างๆที่�่ดำำเนิินการ ได้ช่้่วยผลัักดัันให้้ภาครััฐได้้เห็็นความ สำคัำ ัญและสนัับสนุุนงบประมาณด้้านการป้้องกัันโรคเอดส์์อย่่าง

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 17 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย จริิงจััง ด้้วยความร่่วมมืือของภาคเอกชน สถาบัันการศึึกษาและ หน่่วยงานต่่างๆ รวมถึึงการที่�่สมาคมฯจััดรณรงค์์เพื่่�อปรัับเปลี่่�ยน พฤติิกรรมการใช้ถุุ้งยางอนามัยัในโครงการถุุงยางอนามัยั 100% ที่�่ เราจะหาซื้้�อถุุงยางอนามััยได้้ทุุกที่�แ่ม้้กระทั่่�งบนรถแท๊๊กซี่่�ใน กรุุงเทพมหานคร ที่�คน่ขัับได้รั้ับการอบรมเรื่่�องการวางแผนครอบ ครััวและการป้้องกัันโรคเอดส์์ และตั้้�งให้้เป็็นอาสาสมััครวางแผน ครอบครััวแท๊๊กซี่่� สามารถให้้ความรู้้เรื่่�องการป้้องกัันโรคเอดส์์และ บริิการอุุปกรณ์คุ์ุมกำำเนิิดให้้แก่่ผู้้ใช้้บริิการบนรถแท๊๊กซี่่�ได้้ จากการรณรงค์์อย่่างจริิงจัังของสมาคมฯ ถืือเป็็นการเปลี่่�ยนแปลง ประเทศไทยที่�่นำำ ไปสู่่ความสำำเร็็จในการควบคุุมการแพร่่กระจาย ของเชื้้�อเอชไอวีีในเวทีีระดัับโลก โดย UNAIDS ได้้รายงานว่่า สามารถช่่วยให้้ประเทศไทยลดจำำนวนผู้้ติิดเชื้้�อรายใหม่่ได้้ถึึง ร้้อยละ 90 และธนาคารโลก (World Bank) ได้้รายงานว่่า สามารถช่่วยรัักษาชีีวิิตของคนไทยได้้กว่่า 7.7 ล้้านคน และด้้วยผลงานที่�ปราก ่ฏ ทำำ ให้้ในปีี 2550 มูลนิูิธิิ Bill and Melinda Gates ได้้มอบรางวัลั Gate Awards for Global Health ให้้แก่่ สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนในฐานะเป็็นองค์์กรที่�่บุุกเบิิกงาน ด้้านวางแผนครอบครััวและการป้้องกัันโรคเอดส์์ โดยมีีเงิินรางวัลั 1 ล้้านเหรีียญสหรััฐนัับเป็็นรางวััลนานาชาติิที่�่มีีเงิินรางวััลสููงที่�่สุุด รางวัลัหนึ่่�งทางด้้านการสาธารณสุุข ที่�มอบใ ่ห้้แก่่องค์์กรที่�โดดเ ่ด่่นซึ่�ง่ ทุ่่มเทพลัังเพื่่�อยกระดัับการสาธารณสุุขในประเทศที่�่กำำ ลัังพััฒนา โดยได้้กล่่าวถึึงผลงานของสมาคมฯ ตอนหนึ่่�งว่่า ”ได้้ยัังผลให้้ประชาชน คนไทยนัับเป็็นล้้านๆ มีีสุุขภาพที่ ่�ดีีขึ้้� น และยัังได้้แสดงให้้โลกได้้ประจัักษ์์ว่่าการป้้องกััน HIV และการ วางแผนครอบครััว อย่่างมีีประสิิทธิิภาพเป็็นเรื่่�องที่ ่� ทำำได้้แม้้ จะเป็็นชุุมชนที่่�ยากจนเข็็ญใจ” ในปีี 2555 สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนได้รั้ับการยกย่่องจาก วารสาร The Global Journal ให้้เป็็นหนึ่่�งใน 100 องค์์กรเอกชน สาธารณะประโยชน์์ที่�่ดีีเด่่นของโลกในลำดัำ ับที่� 39 (The TOP 100 ่ Best NGOs) โดยเป็็นองค์์กรเอกชนสาธารณประโยชน์์เพีียงองค์์กร เดีียวของประเทศไทยที่�ไ่ด้รั้ับการคััดเลืือกและยกย่่องให้้เป็็นองค์์กร ชั้้�นนำด้ำ ้านการสาธารณสุุข

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 18 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย การเชื่่�อมต่่องานด้้านสุุขภาพอนามัยกัับการพััฒนาชนบทเป็็นเป้้า หมายสำคัำ ัญที่�่สมาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินการโดยใช้้การวางแผนครอบครััว เป็็นจุุดเริ่่�มต้้นเพื่่�อนำำ ไปสู่่โครงการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและรายได้้ ของคนในชนบท ที่�ใ่ช้้เครืือข่่ายอาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชน เป็็นตััวเชื่่�อม ภายใต้้แนวคิิด “เมื่่�อเราสามารถสร้้างการมีีส่่วน ร่่วมทำำให้้คนในชุุมชนเชื่่�อถืือและยอมรัับได้้แล้้ว การส่่งเสริิม ในเรื่่�องสาธารณสุุขพื้้�นฐานและโครงการพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิตต่่างๆ ก็็จะเป็็นเรื่่�องที่ ่� ง่่ายขึ้ ้� น” ลดความยากจน สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนได้้จััดทำำ โครงการพััฒนา คุุณภาพชีีวิิตของชาวบ้้านโดยเริ่่�มจากชาวบ้้านที่�่มีีการวางแผน ครอบครััวแล้้ว ให้มี้ีคุุณภาพชีีวิิตที่�่ดีีขึ้้�นทั้้�งทางด้้านเศรษฐกิิจ สัังคม และสุุขภาพอนามัยัและขยายไปสู่่ชาวบ้้านกลุ่่มอื่่�น โดยมีีศููนย์์ พััฒนาชนบทผสมผสานและสมาคมฯ สาขา เป็็นผู้้ดำำเนิินการ ให้คำ้ ำ แนะนำำติิดตามและเป็็นพี่่�เลี้้ย�งให้กั้ับชุุมชน โครงการต่่างๆได้ถูู้ก พััฒนาและดำำเนิินงานเพิ่่�มขึ้้�น ไม่ว่่าจะเป็็นด้้านการพััฒนาแหล่่งน้ำ ำ� การอนุุรัักษ์์สิ่่�งแวดล้้อมที่่�สนัับสนุุนให้้ชุุมชนร่่วมกัันปลููกและ ดููแลต้้นไม้้กว่่า 9 ล้้านต้้น (สมาคมฯได้รั้ ับรางวััลโครงการผู้้ รัักษาสิ่่�งแวดล้้อม Global 500 ปีี 2535 และรางวััล โครงการสิ่่�งแวดล้้อมดีีเด่่น ปีี 2545 จาก UNEP ) การสร้้าง ความเข้้มแข็็งให้้แก่่ชุุมชน การจััดตั้้�งกองทุุนหรืือธนาคารพััฒนา หมู่่บ้้านเพื่่�อให้้เป็็นแหล่่งทุุนสำำหรัับชุุมชนที่�ชาว ่บ้้านเป็็นผู้้บริิหาร จััดการ การสร้้างรายได้้และสุุขภาพให้้แก่่ผู้้สููงอายุุ การให้ทุุ้นการ ศึึกษา สมาคมฯ ได้้เปลี่่�ยนวิิธีีคิิดในการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตให้กั้ับชาวบ้้าน โดยชัักชวนภาคธุุรกิิจเอกชนให้้เข้้ามามีีส่่วนร่่วมพััฒนาชนบท เนื่่�องจากความพยายามในอดีีตที่�่จะลดความยากจนของคนใน ประเทศมัักจะไม่่ประสบความสำำเร็จ็ เพราะการที่�เราเ ่ห็็นว่่าเขาจน การให้้ความช่่วยเหลืือจึึงเป็็นในลัักษณะของสัังคมสงเคราะห์์ที่�่ส่่วน ใหญ่่ไม่่ได้สร้้างให้้เกิิดความยั่่�งยืืน

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 19 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย แต่่สำำหรัับมุุมมองของสมาคมฯ ที่�มองคน ่จนในอีีกด้้านหนึ่่�งพบว่่า คนจนจริิงๆก็็เป็็นนัักธุุรกิิจที่�่ยัังไม่่เก่่ง ขาดทัักษะและแหล่่งทุุน เขา ต้้องการปลููกผััก เลี้้ย�งไก่่ เลี้้ย�งหมููเพื่่�อสร้้างรายได้้ แต่่พวกเขาเหล่่า นั้้�นไม่มี่ ีโอกาสเข้้าถึึงแหล่่งทุุน ไม่มี่ ีโอกาสได้รั้ับความรู้้ในเชิิงธุุรกิิจ ดัังนั้้�นการให้้บริษัิัทธุุรกิิจเข้้ามาช่่วยเหลืือแนะนำจึำ ึงเป็็นสิ่่�งที่�่ถููกต้้อง บทบาทสำคัำ ัญของภาคธุุรกิิจที่�เ่ข้้าร่่วม คืือการให้้เข้้ามาช่่วยเป็็นพี่่� เลี้้ย�งให้้ความรู้้ ให้คำ้ ำแนะนำำแก่่ชุุมชนต่่างๆ ที่�อา่จเริ่่�มจาก 1 บริษัิัท 1 หมู่่บ้้านหรืือหลายหมู่่บ้้าน และเป็็นการสร้้าง พัันธมิิตรใหม่่ ให้้แก่่ ชุุมชน ซึ่�ง่ถืือเป็็นจุุดเริ่่�มต้้นที่�่สำคัำ ัญที่�่จะทำำ ให้้คนจนไม่่ใช่่เป็็นต้้น เหตุุของปััญหา โดยได้จั้ัดทำำเป็็นโครงการที่�่ชื่่�อว่่า โครงการร่่วมพััฒนาหมู่บ้้าน ่ (Village Development Partnership) ที่�่มุ่่งเน้้นการขจััดความยากจนที่�เ่ป็็นต้้นเหตุุของปััญหาและเพิ่่�มการ มีีคุุณภาพชีีวิิตที่�่ดีี โดยนำำ ประสบการณ์์งานพััฒนาที่�่สมาคมฯได้้ ดำำเนิินงาน มาประยุุกต์สร้์ ้างเป็็นรููปแบบวิิธีีการดำำเนิินงานที่�่จะช่่วย สร้้างความเข้้มแข็็งแก่่ชุุมชน สร้้างความยั่่�งยืืนและลดความเหลื่่�อม ล้ำ ำ� โดยนำำภาคธุุรกิิจเอกชนเข้้ามาศึึกษาและร่่วมให้คำ้ ำแนะนำำ โครงการร่่วมพััฒนาหมู่่บ้ ้าน เป็็นการพััฒนาหมู่่บ้้านแบบองค์์ รวม ที่�ไ่ม่่ใช้วิ้ิธีีการในลัักษณะสัังคมสงเคราะห์์ แต่่มุ่่งเน้้นให้้ชาว บ้้านสร้้างองค์์กรชุุมชนที่�่มีีความเข้้มแข็็ง สร้้างทัักษะที่�เหมาะ ่สมต่่อ การประกอบอาชีีพ รวมถึึงการสร้้างแหล่่งเงิินทุุนภายในชุุมชน ที่�่ ต้้องเริ่่�มด้้วยการปลููกต้้นไม้้เพื่่�อสร้้างสิ่่�งแวดล้้อมและตั้้�งเป็็นกองทุุน ชาวบ้้านจะต้้องมีีส่่วนร่่วมในการดำำเนิินโครงการทุุกขั้้�นตอน เพื่่�อให้้ เกิิดการเรียีนรู้้ โดยสมาคมฯ จะเป็็นผู้้ประสานงานระหว่่างชุุมชน/ หมู่่บ้้านกัับบริษัิัทหรืือหน่่วยงานที่�่ต้้องการสนัับสนุุน โครงการร่่วมพััฒนาหมู่่บ้ ้าน สามารถสร้้างความเป็็นหุ้้นส่่วน ระหว่่างหมู่่บ้้านในชนบทกัับผู้้สนัับสนุุนโครงการ ซึ่�งอา ่จเป็็นบุุคคล ครอบครััว องค์์กร หรืือบริษัิัทธุุรกิิจต่่างๆ ที่�่มีีแนวคิิดในการทำำ กิิจกรรม เพื่่�อสัังคม หรืือ CSR- Corporate Social Responsibility ที่�่สามารถให้้การสนัับสนุุนทั้้�งในรููปของเงิินทุุน ความเชี่่�ยวชาญ และทัักษะต่่างๆ เพื่่�อช่่วยให้้ชาวบ้้านริิเริ่่�มธุุรกิิจขนาดเล็็กและธุุรกิิจ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 20 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย ชุุมชนได้้ ซึ่�ง่ถืือเป็็นกิิจกรรมหลัักในการพััฒนาชนบท นอกจากนี้้� สมาคมฯ ได้ร่้่วมกัับกรมส่่งเสริิมอุตสุาหกรรม จััดทำำ โครงการสนัับสนุุนการพััฒนาอุตสุาหกรรมชนบท โดยชัักจููงให้้ หน่่วยงานเอกชนด้้านธุุรกิิจอุตสุาหกรรม เข้้ามาร่่วมเป็็นส่่วนหนึ่่�งใน การพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตที่�่ดีีให้้แก่่ชาวบ้้าน โดยขยายฐานการผลิติ ของตนเองออกไปสู่่ชนบท ช่่วยสร้้างงาน สร้้างความเข้้มแข็็งและ มั่่�นคงด้้านรายได้้ ลดปััญหาการย้้ายถิ่่�น ช่่วยสร้้างสัังคมครอบครััว ชนบทให้้เข้้มแข็็ง และตั้้�งแต่่เริ่่�มโครงการเมื่่�อ ปีี 2539 จนถึึงปััจจุบัุัน โครงการสามารถสร้้างรายได้จ้ากค่่าจ้้างแรงงานให้้แก่่คนในชนบท แล้้ว 10,085 ล้้านบาท และด้้วยผลงานดัังกล่่าว สมาคมฯ จึึงได้้ รัับการคััดเลืือกให้้ได้้รัับรางวััลผู้้นำำอาเซีียนด้้านการพััฒนา ชนบทและขจััดความยากจน ครั้้�งที่่� 5 ประจำำปีี 2564 เมื่่�อ วัันที่่� 22 มีีนาคม 2566 ลดความเห็็นแก่่ตััว ในการให้้ความช่่วยเหลืือผู้้ที่�่ด้้อยโอกาส ถึึงแม้จ้ะเป็็นหน้้าที่�ของ ่ ภาครััฐ แต่่ในความเป็็นจริิงภาครััฐยัังไม่ส่ามารถให้้ความช่่วยเหลืือ ได้้อย่่างทั่่�วถึึง จึึงจำำ เป็็นต้้องสนัับสนุุนและสร้้างให้้คนมีีจิิตกุุศล รู้้จััก แบ่่งปััน มีีความเห็็นแก่่ตััวลดลง มีีจิิตสาธารณะเพิ่่�มขึ้้�น จากมุุมมองของสมาคมฯ มีีเส้้นทางเดีียวที่�่จะทำำ ให้้คนจนหลุุดพ้้น ความยากจนนั่่�นก็็คืือเส้้นทางธุุรกิิจและเป็็นทฤษฎีีการให้้ความช่่วย เหลืือที่�่ผ่่านกาลเวลาแห่่งการพิิสููจน์์มาอย่่างยาวนานที่�่สมาคม พััฒนาประชากรและชุุมชนทำำแล้้วและได้้แก้้ไขปรัับปรุุงก่่อนจะมา เป็็นสููตรสำำเร็จ็ของการแก้ปั้ัญหา ความยากจนซึ่�งเ่ ป็็นปััญหา ที่�ให่ญ่่ ที่�่สุุดปััญหาหนึ่่�งในสัังคมไทยภายใต้้แนวคิิด การแปรสภาพการขจััด ความยากจนหรืือ Privatization of Poverty Reduction ซึ่�งเ่ ป็็นการ ลดความยากจนโดยการทำผ่ำ ่าน CSR ซึ่�ง่มีีองค์์กรธุุรกิิจเป็็นแกน หลัักในการ ขัับเคลื่่�อน เมื่่�อ CSR (Corporate Social Responsibility) หรืือความรัับผิิดชอบ ต่่อสัังคมขององค์์กร กำำ ลัังกลายเป็็นประเด็็นร้้อนในแวดวงธุุรกิิจเกิิด ความตื่่�นตััวเข้้มข้้นขึ้้�นเป็็นลำดัำ ับแต่่เมื่่�อเอาเข้้าจริิงคำถำามหนึ่่�งที่�เ่กิิด ขึ้้�นคืือความรัับผิิดชอบต่่อสัังคมตามแนวความคิิด CSR นั้้�น เมื่่�อ องค์์กรธุุรกิิจสนใจจะทำจริำ ิงๆ แล้้ว จะต้้องทำำอะไร และทำำอย่่างไรที่�่ จะช่่วยเหลืือสัังคมไปสู่่ความยั่่�งยืืน

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 21 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย สมาคมฯ ได้้เริ่่�มงานด้้าน Corporate Social Responsibility -CSR โดยเชิิญชวนและเสนอให้้ภาคธุุรกิิจเอกชนที่�่สนใจให้้พิิจารณาทำำ CSR ในรููปแบบต่่างๆ โดย CSR ที่่จะประ�สบความสำำเร็็จควร ต้้องมีี 3 แบบ CSR ที่่� 1 ISR -Individual Social Responsibility เรื่่�อง ของความรัับผิิดชอบของตััวบุุคคลตั้้�งแต่่ นายใหญ่่จนไปถึึงพนัักงาน ทุุกคนต้้องรู้้ว่่าบริษัิัทเราทำำอะไร จะช่่วยอะไรและเรามีีส่่วนร่่วมอะไร บ้้าง และหลัังจากนั้้�นเพื่่�อให้พนั้ ักงานมีีกำำ ลัังใจบ้้าง จึึงต้้องมีี CSR ที่่� 2 Customer Social Responsibility โดยให้้ ลููกค้้าได้้เข้้ามามีีส่่วนร่่วม ซึ่�ง่จะทำำ ให้ผู้้ซื้้�อรู้้สึึกพอใจ ลููกค้้าก็็ดีีใจ และสนใจในบริษัิัทมากขึ้้�น และ CSR ที่่� 3 ที่�ควร ่ต้้องดำำเนิินการต่่อในระยะยาวคืือ การสอนให้้เด็็ก รู้้จัักแบ่่งปัันเป็็น Children Social Responsibility และหากต้้องการให้กิ้ิจกรรมหรืืองานด้้าน CSR ขององค์์กรมีีความ ยั่่�งยืืนมากขึ้้�น การมีีหน่่วยงานธุุรกิิจเพื่่�อสัังคม (Social Enterprise -SE) เพื่่�อนำำผลกำำ ไรกลัับมาช่่วยเหลืือสัังคม จึึงเป็็นเรื่่�องที่�จำำ ่เป็็น บุุคคลหรืือบริษัิัท ไม่ว่่าจะเป็็นขนาดเล็็ก ขนาดย่่อม หรืือขนาดใหญ่่ สามารถมีีจิิตสาธารณะทำำ ประโยชน์์ให้สั้ังคมได้้ หลายรููปแบบ ถ้้ามีีความพร้้อมก็็สามารถจััดตั้้�งบริษัิัทธุุรกิิจเพื่่�อสัังคม (Social Enterprise: SE) เพื่่�อทำธุำุรกิิจ นำำผล กำำ ไรมาช่่วยเหลืือสัังคม เช่่น ช่่วยพััฒนาการศึึกษาเด็็กชนบท ที่�่ด้้อยโอกาสให้มี้ีโอกาสทััดเทีียมกัับเด็็กในเมืืองหลวง เป็็นการลดช่่องว่่างความเลื่่�อมล้ำ ำ�ในสัังคม ช่่วยเหลืือด้้านอาชีีพให้้ชาวบ้้านพ้้นจากความยากจน มีีบริษัิัทอีีกเป็็น จำำ นวนมากอาจจะต้้องการพาพนัักงานออกไปทำำความดีีช่่วยเหลืือสัังคม ก็็สามารถทำำ ได้้ เช่่น เป็็นครููอาสาสมััครช่่วง วัันหยุุดสุุดสััปดาห์์ นอกจากนั้้�นการช่่วยเหลืือชาวบ้้านสามารถช่่วยในรููปแบบขององค์์ความรู้้ในการประกอบธุุรกิิจที่�่ แต่่ละบริษัิัทมีีความถนััด รวมถึึงการบริจิาคอุุปกรณ์์ไอทีี หนัังสืือ หรืือ ของเล่่นเด็็ก ถ้้าแต่่ละบริษัิัทเข้้าช่่วยเหลืือ สนัับสนุุนในแต่่ละหมู่่บ้้าน ชาวบ้้านจะมีีความชื่่�นชมและหายจนได้้เร็็วขึ้้�น สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนเป็็นหน่่วยงานแรกๆ ที่�ใ่ห้้ความสำคัำ ัญและเริ่่�มต้้นจััดตั้้�งธุุรกิิจเพื่่�อสัังคม ตั้้�งแต่่ปีี 2518 โดยใช้ชื่้่�อเรียีกว่่า Business for Social Progress และต่่อมาในปีี 2562 ภาครััฐจึึงได้มี้ีการกำำหนดและออกเป็็น พระราชบััญญัติัิส่่งเสริิมวิิสาหกิิจเพื่่�อสัังคม หรืือ Social Enterprise - SE “เราสามารถสร้้างคนให้้มีีจิิตสาธารณะ รู้้จัักแบ่่งปััน ช่่วยเหลืือ และร่่วมเป็น็อาสาสมััครช่่วยเหลืือสัังคมได้้ โดยเริ่่�มจากชุุมชนของตนเอง”

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 22 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย ลดความเขลา ในขณะที่�โครงการ ่ด้้านการพััฒนายัังคงดำำเนิินการอย่่างต่่อเนื่่�อง สมาคมฯ ได้้มองเห็็นถึึงปััญหาด้้านการศึึกษาของไทยที่�่ยัังขาดความ เสมอภาค ไม่่ได้้ให้้โอกาสแก่่ผู้้ด้้อยโอกาสในชนบท การพััฒนาด้้านการศึึกษาที่�เหมาะ ่สมจึึงควรพััฒนาโรงเรียีนให้้เป็็นมากกว่่าโรงเรียีนของ นัักเรียีนเพีียงอย่่างเดีียว แต่่ให้้เป็็นโรงเรียีนของทุุกคนในชุุมชน โรงเรีียนมีีชััยพััฒนาหรืือโรงเรีียนไม้้ไผ่่ เป็็นโรงเรียีนประจำำ ระดัับมัธยัมศึึกษา ที่�่สมาคมฯ ได้จั้ัดตั้้�งร่่วมกัับมูลนิูิธิิมีีชัยัวีีระไวทยะ ที่�่ อำำเภอลำำ ปลายมาศ จัังหวััดบุรีุรัีัมย์์ เพื่่�อให้้ความสำคัำ ัญกัับการสร้้างให้นั้ ักเรียีนเป็็นคนดีี มีีความซื่่�อสัตย์ั ์ มีีทัักษะชีีวิิตและอาชีีพ รู้้จัักการ แบ่่งปัันและช่่วยเหลืือสัังคม ผู้้ปกครองและชาวบ้้านที่�อ่ยู่่ในชุุมชนรอบโรงเรียีนสามารถมีีคุุณภาพชีีวิิตและรายได้้ที่�่ดีีขึ้้�น มีีการพััฒนา หลัักสููตรและเพิ่่�มบทบาทของโรงเรียีน ให้้เป็็น “แหล่่งเรีียนรู้้ตลอดชีีวิิต และเป็็ นศููนย์์กลางของการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและรายได้้ ของทุุกคนในชุุมชน” โรงเรียีนมีีการจััดการศึึกษาตามหลัักสููตรแกนกลางและการศึึกษารููปแบบพิิเศษของทางโรงเรียีน เช่่น หลัักสููตรการ เป็็นผู้้ประกอบการเพื่่�อสัังคม การเกษตรนวัตักรรมใหม่่ มีีการออกช่่วยเหลืือสัังคม ผู้้สููงอายุุ ผู้้ด้้อยโอกาส มีีกองทุุนประจำำ โรงเรียีนสำำหรัับ นัักเรียีนที่�่ต้้องการทำธุำุรกิิจ นัักเรียีนทุุกคนไม่ต้่ ้องเสีียค่่าเล่่าเรียีน แต่่นัักเรียีนและผู้้ปกครองต้้องทำำความดีีช่่วยเหลืือสัังคม คนละ 400 ชั่่�วโมง และปลููกต้้นไม้้ 400 ต้้น ต่่อปีี โรงเรีียนมีีชััยพััฒนา เปรีียบเสมืือนบ่่อพัักน้ำ ำ�ขนาดใหญ่่ ที่่�มีีท่่อน้ำ ำ� เชื่่�อมต่่อออกไปสู่่หมู่่บ้้าน ประสบการณ์์ที่�่สมาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินการและประสบความสำำเร็จ็ไม่ว่่าจะเป็็นด้้านสาธารณสุุข การพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและสิ่่�งแวดล้้อมและ อื่่�นๆ ได้ถูู้กนำำมาถ่่ายทอดให้้เป็็นส่่วนหนึ่่�งของการเรียีนการสอนแก่่นัักเรียีนเพื่่�อสร้้างเยาวชนรุ่่นใหม่่ให้ส้ามารถสืืบทอดและนำำ ไปขยายผล แก่่ผู้้ปกครอง ครอบครััว สู่่ชุุมชนและโรงเรียีนอื่่�น ขณะเดีียวกััน สมาคมฯ ได้้ใช้้โรงเรียีนเปรียีบเสมืือนเป็็นห้้องทดลอง ทดสอบนวัตักรรม ใหม่่ๆ โดยเฉพาะการทำำเกษตรแบบใหม่่ที่�ใ่ช้พื้้�นที่�่น้้อย น้ำน้ ำ� ้อย ใช้้แรงงานน้้อย ใช้พ้ ลัังงานจากธรรมชาติิและให้้ผลผลิติที่�ต่่อเ ่นื่่�องโดยมีี นัักเรียีนเป็็นผู้้ร่่วมดำำเนิินการ เมื่่�อการทดลองดัังกล่่าวประสบความสำำเร็จ็แล้้ว สมาคมฯ จะได้นำ้ ำนวัตักรรมเหล่่านั้้�นไปใช้้ในโครงการต่่างๆ ไม่ว่่าจะเป็็น โครงการความมั่่�นคงด้้านอาหารและรายได้้ของผู้้สููงอายุุ โครงการนวัตักรรมเกษตรสำำหรัับผู้้บกพร่่องทางการได้ยิ้ิน ผู้้บกพร่่อง ทางการเคลื่่�อนไหวหรืือแม้้กระทั่่�งผู้้พิิการทางสายตา ที่�่พวกเขาเหล่่านั้้�นสามารถใช้ชี้ีวิิตและเวลาว่่างบนพื้้�นที่�เ่พีียงเล็็กน้้อย ช่่วยสร้้างอาหาร และรายได้้อย่่างต่่อเนื่่�อง

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 23 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย โครงการที่�ออกไป ่จากสมาคมและผ่่านโรงเรียีนทำำ ให้้โรงเรียีนมีีราย ได้้เกิิดขึ้้�น มีีฟาร์์มเกษตรขนาดใหญ่่ มีีเกษตรนัักเรียีน ธุุรกิิจนัักเรียีน และขยายออกไปสู่่โรงเรียีนอื่่�น และชุุมชนรอบโรงเรียีน จากรููปแบบ การเรียีนการสอนและแนวคิิดของโรงเรียีนที่�่มุ่่งให้นั้ ักเรียีนมีีส่่วนร่่วม ในการบริิหารจััดการ มีีหลัักสููตรการเรียีนการสอนและการทำำ กิิจกรรมที่�เ่น้้นการถ่่ายทอดความรู้้และช่่วยเหลืือผู้้ที่�อ่ ยู่่รอบข้้าง ทำำ ให้้มีีความสอดคล้้องกัับเป้้าหมายการพััฒนาที่�่ยั่่�งยืืนของ สหประชาชาติิ (UN-SDGs) ครบทั้้�ง 17 ด้้าน โรงเรีียนได้รั้ับการยกย่่องจากกองทุุนประชากรแห่่งสหประชาชาติิ หรืือ United Nations Population Fund (UNFPA) โดยได้้กล่่าว ยกย่่องว่่า “โรงเรีียนมีีชััยพััฒนาเป็็นโรงเรีียนที่มีีนวััต ่� กรรม และความคิิดสร้้างสรรค์์มากที่ ่� สุุดแห่่งหนึ่่�งในโลก The Bamboo School is one of the world’s most innovative schools.” โรงเรียีนมีีชัยพััฒนา เป็็นโรงเรียีนตััวอย่่างที่�่ถืือว่่าเป็็นต้้นแบบของ การเรียีนการสอนแบบมีีส่่วนร่่วมระหว่่างนัักเรียีน ผู้้ปกครองและ ชุุมชนรอบข้้าง ซึ่�งหาก ่มีีการขยายลัักษณะการเรียีนรู้้ไปสู่่โรงเรียีน อื่่�น ก็็จะเป็็นการสร้้างโอกาสในการพััฒนาประเทศทั้้�งด้้านเศรษฐกิิจ และสัังคมได้้เป็็นอย่่างดีี สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน โดยนายมีีชัยัวีีระไวทยะ จึึงได้้ จััดทำข้ำ ้อเสนอแนวทางการขยายผลโครงการลัักษณะนี้้�เสนอต่่อพล เอกประยุทธ์ุ์ จัันทร์์โอชา นายกรััฐมนตรีีในขณะนั้้�น เพื่่�อพิิจารณาให้้ สามารถขยายผลสู่่ในวงกว้้างได้้มากขึ้้�น ภายใต้ชื่้่�อ “โครงการ โรงเรีียนร่่วมพััฒนา Partnership School Project” เมื่่�อรััฐบาลมีีนโยบายขัับเคลื่่�อนประเทศไทย 4.0 และมีีคำสั่่ ำ �งสำนัำ ัก นายกรััฐมนตรีี แต่่งตั้้�งคณะกรรมการขัับเคลื่่�อนการปฏิิรููปเพื่่�อ รองรัับการเปลี่่�ยนแปลงตามนโยบายประเทศไทย 4.0 ซึ่�งนา ่ยมีีชัยั วีีระไวทยะได้รั้ับการแต่่งตั้้�งเป็็นกรรมการในครั้้�งนี้้ด้�้วย โดยมีีนายก รััฐมนตรีีเป็็นประธาน ที่�ประ ่ชุุมได้้พิิจารณาอนุมัุติัิโครงการและมอบ หมายให้้นายมีีชัยัวีีระไวทยะเป็็นผู้้บุุกเบิิกโครงการโรงเรียีนร่่วม พััฒนา ที่�ใ่ห้้โอกาสภาคเอกชนและภาคประชาสัังคมเข้้ามาร่่วมกัับ รััฐในการบริิหารจััดการโรงเรีียนภายใต้้แนวทางของโครงการที่�ไ่ด้้ กำำ หนดไว้้ โดยปััจจุบัุันมีีโรงเรียีนเข้้าร่่วมในโครงการนี้้�แล้้วกว่่า 200 แห่่งทั่่�วประเทศโดยมีีภาคธุุรกิิจเอกชนร่่วมสนัับสนุุน

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 24 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย ซึ่�ง่ทุุกโรงเรีียนจะได้รั้ับการส่่งเสริิมและฝึึกอบรมหลายหลัักสููตร พร้้อมรัับอุุปกรณ์์เพื่่�อใช้้ในการดำำเนิินงาน ผลการดำำเนิินโครงการโรงเรีียนร่่วมพััฒนาเป็็นที่�่ยอมรัับของ วุฒิุิสภาโดย คณะกรรมาธิิการการแก้ปั้ัญหาความยากจนและลด ความเหลื่่�อมล้ำวุ ำ� ฒิุิสภา ที่�่มีีดร.สัังศิติ พิิริยิะรัังสรรค์์ ประธานคณะ กรรมาธิิการ ได้นำ้ ำเสนอรายงาน ผลดำำเนิินการศึึกษาเรื่่�องรููปแบบ ของการจััดการศึึกษาเพื่่�อแก้้ปััญหาความยากจนและลดความ เหลื่่�อมล้ำ ำ� : กรณีีการศึึกษาโครงการโรงเรียีนร่่วมพััฒนาของมูลนิูิธิิ มีีชัยัวีีระไวทยะ ที่�่มีีผลสำำเร็จ็และมีีแนวทางที่�่สามารถจะขยายผล ได้้ต่่อที่�ประ ่ชุุมวุฒิุิสภา จากคุุณค่่าและความสำคัำ ัญของรายงาน การศึึกษาและการนำำเสนอของกรรมาธิิการ ทำำ ให้้ที่�ประ ่ชุุมวุฒิุิสภา รัับรองรายงาน และเตรียีมนำำเสนอต่่อคณะรััฐมนตรีี พร้้อมได้จั้ัดทำำ เป็็นเอกสารเผยแพร่สู่่สาธารณะ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 25 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย 5 ทศวรรษ บนเส้้นทาง ของการสร้้างการเปลี่่�ยนแปลงสัังคมไทย และก้้าวต่่อไปสู่่อนาคต 1 เรื่่�องประชากร ที่�่ถืือว่่าสมาคมฯ ซึ่�งเ่ ป็็นองค์์กรพััฒนาเอกชนสาธารณะ ประโยชน์์ที่�ไ่ด้้เป็็นหลัักในการดำำเนิินงานร่่วมกัับภาครััฐและได้้เริ่่�มผนวกงานด้้านขจััด ความยากจนเล็็กน้้อย และผลจากความสำำเร็จ็ของสมาคมฯด้้านงานวางแผนครอบ ครััวที่�เ่ป็็นยอมรัับและเป็็นแบบอย่่างให้กั้ับหลายประเทศ ทำำ ให้้ประเทศไทยได้รั้ับเลืือก ให้้เป็็นสถานที่�่จััดประชุุมนานาชาติด้ิ้านวางแผนครอบครััว International Conference on Family Planning – ICFP 2022 ระหว่่างวัันที่� 14 – 17 ่พฤศจิิกายน 2565 ที่�เ่มืือง พัทยัา จัังหวััดชลบุรีุี โดยสมาคมฯ ได้รั้ับเกีียรติิให้้เป็็นเจ้้าภาพร่่วมในการจััดงาน 2 เรื่่�องโรคเอดส์์ ที่�ไ่ด้รั้ับการยอมรัับว่่าเป็็นหน่่วยงานแรกของไทยที่�แ่สดง เจตนารมย์์ในการรณรงค์์เพื่่�อลดผลกระทบที่�่จะเกิิดขึ้้�นระยะยาวทั้้�งด้้านเศรษฐกิิจ สัังคมและสุุขภาพอนามัยั 3 เรื่่�องการขจััดความยากจน ที่�่สามารถชัักชวนภาคธุุรกิิจให้้เข้้ามา มีีส่่วนร่่วมในการพััฒนาชนบทผ่่านโครงการร่่วมพััฒนาหมู่่บ้้าน 4 เรื่่�องการสร้้างจิิตสาธารณะและการแบ่่งปััน โดยสมาคมฯ ได้้ สร้้างตััวอย่่างและดำำเนิินการจนประสบความสำำเร็จ็ และสนัับสนุุนให้้ภาคธุุรกิิจเอกชน ได้้เห็็นประโยชน์์ ในการใช้ทรั้พยัากรและประสบการณ์์ของบริษัิัทเอกชนเข้้ามาเสริิม เพื่่�อช่่วยเหลืือสัังคมโดยเริ่่�มจากการดำำเนิินงานด้้าน CSR อย่่างไรให้้ประสบความ สำำเร็จ็และการจััดตั้้�งธุุรกิิจเพื่่�อสัังคม (Social Enterprise) เพื่่�อรองรัับให้้การช่่วยเหลืือ สัังคมดำำเนิินการได้้อย่่างต่่อเนื่่�อง ซึ่�ง่ปััจจุบัุันภาครััฐได้มี้ีการจััดตั้้�งหน่่วยงานด้้าน วิิสาหกิิจเพื่่�อสัังคมเพื่่�อรองรัับและออกเป็็นพระราชบััญญัติัิแล้้ว 5 เรื่่�องการศึึกษา ที่�เป่ ลี่่�ยนแนวคิิดจากการให้ทุุ้นการศึึกษาแก่่นัักเรียีนเพีียง อย่่างเดีียว มาเป็็นการสร้้างและพััฒนาให้้โรงเรียีนเป็็นแหล่่งเรียีนรู้้ตลอดชีีวิิต และเป็็น ศููนย์์กลางของการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและรายได้้ของทุุกคนในชุุมชน ซึ่�งไ่ด้้ขยายผล ออกไปยัังโรงเรียีนอื่่�นๆ ทั่่�วประเทศด้้วยความร่่วมมืือของภาคธุุรกิิจเอกชน อาจกล่่าวได้้ว่่า ตลอดระยะเวลา 50 ปีี ของสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน ที่่�มีีวิิธีีคิดิ และดำำเนิินงานใน 5 ด้้าน ที่่�ค่่อยๆ ผสมผสาน สู่่เป้้าหมายร่่วมกััน เปรีียบเสมืือนมืือที่่�มีี 5 นิ้้�ว ที่่�เริ่่�มจาก........

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 26 ฉากทััศน์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย ก้้าวต่่อไป..สู่่ทศวรรษที่่� 6 การดำำเนิินงานของสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนในระยะต่่อไปที่�นอกเห ่ นืือจาก การต่่อยอดโครงการที่�่ดำำเนิินการอยู่่ให้้บรรลุตุามวัตถุั ุประสงค์์แล้้ว คืือ การขยายการพััฒนาให้้โรงเรียีนเป็็นศููนย์์กลางของการ พััฒนาชนบท การเก็็บตกความไม่สำ่ ำเร็จ็ของสัังคมไทย มาศึึกษาถึึงต้้นเหตุุแล้้วเข้้าช่่วยเหลืือ เช่่น โครงการคุุณแม่วั่ยัใส โครงการนำำ คนกลัับบ้้าน การนำผู้้ ำสููงอายุุกลัับเข้้าสู่่ระบบการผลิติในชุุมชนชนบท โดยเฉพาะการสร้้างความมั่่�นคงด้้านอาหาร และรายได้้ รวมถึึงการถ่่ายทอดความรู้้ในการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตให้้แก่่ประเทศเพื่่�อนบ้้าน เป็็นต้้น การดำำเนิินงานร่่วมกัับพัันธมิิตร ผ่่านระบบอาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุุมชน นัับเป็็นจุุดเริ่่�มต้้นในการสร้้างการเปลี่่�ยนแปลง ของสัังคมไทยที่�่ชุุมชนได้้เข้้ามามีีส่่วนร่่วมและเสริิมด้้วยโครงการด้้านการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตในรููปแบบต่่างๆ ที่�่ตรงกัับความ ต้้องการของคนในชุุมชน สามารถครอบคลุุมกลุ่่มเป้้าหมายได้้ในทุุกช่่วงวัยัของชีีวิิต ตั้้�งแต่่ต้้นน้ำ ำ� ถึึง ปลายน้ำ ำ� หรืือ ตั้้�งแต่่ก่่อน เกิิด จนถึึงวัยัสููงอายุุซึ่�งเ่ ป็็นช่่วงปลายของชีีวิิต ผลสำำเร็จจ็ากการดำำเนิินงานของสมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนเป็็นที่�่ ยอมรัับจากภาครััฐและองค์์กรต่่างๆทั้้�งในและต่่างประเทศ ตลอดระยะเวลา 50 ปีี การดำำเนิินงานของสมาคมฯ ได้้ช่่วยสร้้างการเปลี่่ยนแปลงสัังคมไทย ในหลายด้้าน และถููกนำำไปเป็็นต้้นแบบ เผยแพร่่และประยุุกต์์ใช้้ในหลายประเทศ จึึงทำำให้้มีีคำำกล่่าวว่่า.. “สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน เป็็นหน่่วยงานที่่�เปลี่่�ยนแปลงสัังคมไทยมากที่ ่� สุุด” นอกจากนี้้� สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนได้นำ้ ำ ประสบการณ์์การทำำงานในอีีก 2 ด้้านได้้แก่่ การช่่วยเหลืือผู้้อพยพชาวกััมพููชาและการช่่วยเหลืือผู้้ประสบภัยัพิิบัติัิ จากสึึนามิิ มาปรัับใช้้ในโครงการด้้านการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของสมาคม ตลอดระยะเวลาที่�่ผ่่านมา สมาคมฯ ถืือเป็็นองค์์กรที่�่ต้้องมีีการเรียีนรู้้ตลอดเวลา เพราะ อาจมีีบางเรื่่�องที่�เราไ ่ม่่เคยรู้้มาก่่อน แต่่ต้้องดำำเนิินงานพร้้อมกัับการเรียีนรู้้เพื่่�อให้สำ้ ำเร็จ็ ได้ต้ามเป้้าหมาย และการจะก้้าวสู่่ความสำำเร็จ็ได้นั้้�น จำำ เป็็นต้้อง ใช้้พัันธมิิตรช่่วยในการทำำงาน พัันธมิิตร ที่�่สำคัำ ัญของสมาคมฯ ในช่่วงที่�่ผ่่านมา ประกอบด้้วย ผู้้�นำำและคนใน ชุุมชน พระสงฆ์์ ครูู คนขัับรถแท๊๊กซี่่� นัักเรีียน นัักศึึกษา ภาคธุุรกิิจเอกชน รวมถึึงการสร้้างพัันธมิิตรใหม่่ อาทิิ วััด โรงพยาบาลประจำำอำำเภอ โรงพยาบาลส่่งเสริิมสุุขภาพตำำบลและอื่่�นๆ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 27 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน คณะกรรมการชุดปัจจุบัน และคณะผู้บริหาร 3

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 28 คณะกรรมการสมาคมชุดปัจจุบัน นายมีชัย วีระไวทยะ นายกสมาคม นายธวัชชัย ไตรทองอยู่ เลขาธิการ นายวิลาส เตโช เหรัญญิก รศ.ดร.จุรี วิจิตรวาทการ อุปนายก นายบุญเชิด โพธิ์หมื่นทิพย์ กรรมการ นายชัยภัทร ศรีวิสารวาจา กรรมการ พลเอก วุฒินันท์ ลีลายุทธ กรรมการ นายมนู เลียวไพโรจน์ กรรมการ ศ.นพ.เทพพนม เมืองแมน กรรมการ นายกิรินทร์ ชัชวาลวงศ์ กรรมการ นายสนธิ เตชานันท์ กรรมการ นายประสิทธิ์ ตันสุวรรณ นายทะเบียน นายสหัส ตรีทิพยบุตร กรรมการ นายแพทย์ยุทธ โพธารามิก กรรมการ นางสาวสุนิดา จิตตานนท์ กรรมการ นางธาริณี ศรีเรือนทอง ปฏิคม นายประวีณ พยับวิภาพงศ์ กรรมการ ปี 2563 -2567

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 29 คณะผู้บริหารและที่ปรึกษา นายวิลาส เตโช ผู้อำ นวยการสมาคม นางสาวสุนิดา จิตตานนท์ ผู้อำ นวยการฝ่ายพัฒนาชนบท 1 นายบุญเชิด โพธิ์หมื่นทิพย์ รองผู้อำ นวยการสมาคม นายบุญกิต กงทองลักษณ์ ผู้อำ นวยการฝ่ายพัฒนาชนบท 2 นางธาริณี ศรีเรือนทอง ผู้อำ นวยการฝ่ายวิจัยและสารเทศ และ ฝ่ายธุรกิจเพื่อสังคม นางสาวอุไร หอมทวี ผู้อำ นวยการฝ่ายสุขภาพและจัดหาทุน นายสุธา ชัชวาลวงศ์ ที่ปรึกษาอาวุโส นายประวีณ พยับวิภาพงศ์ ที่ปรึกษา นายโสภณ ศิริวงษ์ ที่ปรึกษา นายชูศักดิ์ จงสมัคร ที่ปรึกษา นายสนิท สุวรรณศร ที่ปรึกษารองผู้อำ นวยการ คณะผู้บริหาร คณะที่ปรึกษา นายลูกชิด สุวนิช ที่ปรึกษา

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 30

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 31 4 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน บทความและนานาทรรศนะ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 32 บทความและนานาทรรศนะ วิิกฤติิเศรษฐกิิจ ประเทศไทยประสบวิิกฤติิเศรษฐกิิจในยุุคที่่�ฟองสบู่่�แตกช่่วง2539-254ผู้้�ประกอบการอุุตสาหกรรม ประสบปััญหา ไม่่สามารถแข่ง่ขัันในตลาดโลก ราคาสิินค้้าสููงขึ้้�น ประสบปััญหาขาดแคลนแรงงานและ ปััญหาค่่าแรงในเมืืองที่ ่� สููงขึ้้�น จำำเป็็นต้้องหาทางลดต้้นทุุนการผลิติขณะเดีียวกััน สภาพสัังคมในชนบท เป็็นสภาพสัังคมผู้สูู ้�งอายุดูู ุแลบุตุรหลาน ที่ ่�พ่่อแม่่ในวััยทำำงานต้้องเข้้าเมืืองหลวงไปหางานทำำ ปล่่อยให้้ เป็็นภาระของผู้้�เฒ่าเ่ ลี้้�ยงดููบุตุรหลานอยู่กั่� ับบ้้านตามลำพัำ ัง ปััญหาดัังกล่่าวต้้องได้้รัับการแก้้ไขจาก หน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง ที่่�มาของโครงการ สอช. กรมส่่งเสริิมอุตุสาหกรรม กระทรวงอุตุสาหกรรม มีีบทบาทหน้้าที่่�ในการพัฒันาส่่งเสริิม อุตุสาหกรรม ของประเทศให้้มีีการเจริิญเติิบโตสามารถแข่ง่ขัันในต่่างประเทศ เข้้าใจปััญหาวิิกฤติิ เศรษฐกิิจและ สภาพสัังคมในชนบทที่่�เกิิดขึ้้�น หาทางช่่วยเหลืือผู้้�ประกอบการอุตุสาหกรรมให้้โรงงานสามารถดำำเนิิน การผลิตต่่ ิ อไปได้้ หนทางหนึ่่�ง ที่่�สามารถช่่วยลดต้้นทุุนการผลิติและช่่วยแก้้ปััญหาด้้านการขาดแคลน แรงงานคืือการ นำำ โรงงานหรืือเครื่่�องจัักรไปสู่่�คนในชนบท ไม่่ใช่การป ่ ล่่อยให้้แรงงานหรืือคนในชนบท วิ่่�งเข้้าหาโรงงานในเมืืองหลวง หรืือเมืืองสำคัำ ัญดัังเช่น่ที่่�เป็็นอยู่่� ซึ่�งการ ่ดำำเนิินการดัังกล่่าวจำำเป็็นต้้องมีี หุ้้�นส่่วน เป็็นผู้ร่่ว้�มดำำเนิินการกัับกรมส่่งเสริิมอุตุสาหกรรม จึึงเกิิดเป็็นที่่�มาของ 3 ประสาน คืือ โครงการที่ ่� ทำร่่ว ำมกัันระหว่่างภาครััฐ ภาคเอกชน และประชาชนในพื้้�นที่่� โครงการสนัับสนุุนการพัฒันาอุตุสาหกรรมชนบท (สอช.) จึึงเป็็นโครงการสนัับสนุุนการพัฒันา อุตุสาหกรรมชนบท (สอช.) จึึงเป็็นการดำำเนิินงานร่่วมกัันของ 3 ฝ่่าย ภาครััฐ คืือ กรมส่่งเสริิม อุตุสาหกรรม ภาคเอกชน คืือโรงงานที่ ่� ผลิติผลิตสิินค้้า และองค์์กรสาธารณะที่่�ไม่่แสวงหากำำ ไร ได้้แก่่ มููลนิิธิิสมาคม ชมรมต่่างๆ ที่ ่�มีีอาคารสถานที่่� และมีีกลุ่่�มประชาชนที่่�ให้้บริิการอยู่่�แล้้ว และฝ่่ายที่ ่� สำคัำ ัญคืือประชาชนในพื้้�นที่่� ที่่�จะเข้้ารัับการฝึึกทัักษะในการประกอบอาชีีพ โดยเข้้า รัับการฝึึกอบรมเบื้้�องต้้น เบื้้�องกลาง และเบื้้�องสููง ที่่�จะมีีวิิทยากรจากโรงงานเข้้ามาฝึึกอบรม เพิ่่�มเติิม จนมีีทัักษะฝีีมืือที่่�ทางโรงงานจะรัับเข้้าทำำงานในโรงงานต่่อไป กรมส่่งเสริิม อุตุสาหกรรม กระทรวงอุตุสาหกรรม ได้้จััดสรรงบประมาณเพื่่�อดำำเนิินการ โครงการ สอช. เป็็นค่่าใช้้จ่่าย ในการฝึึกอบรมฝึึกอาชีีพให้้กัับราษฎร ได้้แก่่ ค่่าวััสดุุการฝึึกอบรม ค่่าเบี้้�ยเลี้้�ยงผู้้�เข้้ารัับ การฝึึกอบรม และค่่าวิิทยากร เป็็นต้้น ภาคเอกชน ในส่่วนของโรงงานอุตุสาหกรรม จะเป็็นการผลิติ สิินค้้า ที่่�สามารถย้้ายโรงงาน ไปสู่ภููมิ่� ิภาคหรืือในชนบท และสามารถรัับฝึึกฝีีมืือแรงงานในขั้้�นสููง จนมีี ฝีีมืือสามารถรัับเข้้าทำำงาน ในโรงงานได้้ตัวัอย่่างเช่น กรม่ ส่่งเสริิมอุตุสาหกรรม จััดครููฝึึก เป็็นวิิทยากร ให้้ราษฎรสามารถใช้้จัักเย็็บผ้้าเป็็นในเบื้้�องต้้น แล้้วภาคเอกชนรัับไม้้ต่่อ โดยฝึึกให้้ราษฎรสามารถใช้้จัักร เย็็บผ้้าอุตุสาหกรรมในโรงงานผลิติเสื้้�อผ้้าต่่อไป จนแน่่ใจในฝีีมืือและการทำำงาน มีีจำำนวนแรงงานเพีียง พอ ก็็จะลงทุุนย้้ายหรืือขยายโรงงานไปสู่ช่� นบท ภาคเอกชน ที่่�เป็็นองค์์กรไม่่แสวงหากำำ ไร จะมีีอาคาร นายมนู เลียวไพโรจน์ กรรมการสมาคม อดีตอธิบดีกรมส่งเสริมอุตสาหกรรม (2537-2542) อดีตปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม (2542-2547) 20 กุมภาพันธุ์ 2567 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน กับการพัฒนาอุตสาหกรรมชนบท นายมนู เลียวไพโรจน์

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 33 สถานที่่�และเจ้้าหน้้าที่ ่�ส่่วนหนึ่่�งทำกิำ ิจกรรมช่่วยเหลืือพัฒันาส่่งเสริิมราษฎรในพื้้�นที่่�อยู่่�แล้้ว สามารถคััด เลืือกรวบรวมราษฎรเพื่่�อเข้้าร่่วมโครงการ สอช. ในสาขาวิิชาชีีพที่ ่�ต้้องการได้้ พร้้อมทั้้�งช่่วยกำกัำ ับดููแล การฝึึกอบรมวิิชาชีีพต่่างๆ ติิดตามความสำำเร็็จของราษฎรที่่�เข้้าร่่วมโครงการ ให้้เป็็นไปตามวัตถุั ุประสงค์์ ประชาชนในพื้้�นที่่�ซึ่�ง่ว่่างจากฤดููกาลเพาะปลููกเก็็บเกี่่�ยวพืืชผล และผู้ที่้�่�ประสงค์์เข้้ารัับการฝึึกทัักษะใน การทำำงาน ในโรงงานอุตุสาหกรรม สามารถเข้้ารัับการฝึึกอบรมในวิิชาชีีพด้้านต่่างๆ ตามที่่�โรงงาน อุตุสาหกรรมต้้องการ ดัังเช่น การใ ่ ช้้จัักเย็็บผ้้า การใช้้จัักเย็็บผ้้าอุตุสาหกรรม การทำำรองเท้้า การ เจีียระไนพลอย เป็็นต้้น เมื่่�อทางโรงงานอุตุสาหกรรมได้้รัับเข้้าทำำงานแล้้ว เหมืือนกัับการได้้รัับการ ศึึกษาเพิ่่�มเติิมเป็็นการศึึกษานอกโรงเรีียน เป็็นการเรีียนในโรงงาน อุตุสาหกรรม เพราะนอกจากจะได้้ เรีียนรู้้มีีทั� ักษะ ในการประกอบอาชีีพสร้้างรายได้้ให้้กัับตนเองแล้้ว ยัังได้้เรีียนรู้้� มีีวิินััย มีีระเบีียบ และ เรีียนรู้้� ภาษาที่่�ใช้้ในการผลิติในโรงงานอีีกด้้วยที่ ่� สำคัำ ัญคืือเมื่่�อมีีโรงงานอุตุสาหกรรมเกิิดขึ้้�นในชนบท แรงงานก็็หลั่่�งไหลกลัับภููมิิภาคและชนบท มีีงานทำำ ได้้อยู่กั่� ับครอบครัวัพร้้อมหน้้าพ่่อแม่่ลููก จิิตใจเบิิก บาน มีีความสบายใจ คุุณภาพของชิ้้�นงานที่ ่� ผลิติได้้ในโรงงานชนบท จะสููงกว่่าชิ้้�นงานที่ ่� ผลิติได้้จาก โรงงานอุตุสาหกรรมที่ ่�ตั้้�งอยู่่�ในเมืืองหลวง สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชน สมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน(PDA) เป็็นองค์์กรภาคเอกชนเป็็นองค์์กรสาธารณะกุุศลหนึ่่�ง ที่ ่�มีี วัตถุั ุประสงค์์เพื่่�อดำำเนิินงานพัฒันาคุุณภาพชีีวิิตของประชาชน ทั้้�งในเขตชนบทและในเมืือง ได้้ทำำ โครงการ T-Bird เป็็นเบื้้�องต้้นอยู่ก่่ ่� อนแล้้ว นัับว่่าเป็็นพื้้�นฐานสามารถปรัับเข้้ากัับโครงการสนัับสนุุนการ พัฒันาอุตุสาหกรรมชนบท (สอช.) ของกรมส่่งเสริิมอุตุสาหกรรม กระทรวงอุตุสาหกรรม จึึงสร้้างความ มั่่�นใจ ในความร่่วมมืือดำำเนิินโครงการ สอช. ทั้้�งที่่�เป็็นการต่่อยอดจาก โครงการ T-Bird การเริ่่�มธุุรกิิจ เป็็นโครงการใหม่่และการขยายผล โดยขยายธุุรกิิจเดิิมไปอยู่่�ในพื้้�นที่่�ใหม่่เพิ่่�มขึ้้�น ดัังปรากฏในรายงาน ประจำปีี ำ 2566 มีีบริษัิัทธุุรกิิจเข้้าร่่วมโครงการ จำำนวน 18 บริษัิัท มีีคนงานรวม 3,270 คน สร้้างรายได้้ เฉพาะจากการจ้้างงานในปีี 2566 จำำนวน 342.80 ล้้านบาท และมีีรายได้้ รวมตั้้�งแต่่เริ่่�มโครงการเมื่่�อปีี 2539 เป็็นเงิิน 10,085.3 ล้้านบาท ปััจจุบัุันการ ดำำเนิินงานโครงการ สอช. อยู่่�ภายใต้้ความรัับผิิดชอบ ของศููนย์พั์ฒันาชนบทผสมผสาน 6 แห่่ง ครอบคลุุมพื้้�นที่่� 4 จัังหวััด ได้้แก่่ จัังหวััดขอนแก่่น (อำำเภอ บ้้านไผ่่) จัังหวััดบุรีีรัุัมย์์ (อำำเภอพุุทไธสง อำำเภอนางรอง อำำเภอลำำ ปลายมาศ) จัังหวััดมหาสารคาม (อำำเภอเมืือง) และจัังหวััดนครราชสีีมา (อำำเภอจัักรราช) ความชื่่�นชมและบทสรุุป ความร่่วมมืือระหว่่างสมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน(PDA) กัับกรมส่่งเสริิมอุตุสาหกรรม กระทรวงอุตุสาหกรรม ในโครงการสนัับสนุุนพัฒันา อุตุสาหกรรมชนบท (สอช.) ก่่อให้้เกิิดผลดีีเป็็นผลสำำเร็็จของทุุกฝ่่ายกล่่าวคืือ ในภาคประชาชนได้้เรีียนรู้้�เพิ่่�มทัักษะ ใช้้เวลาให้้เป็็นประโยชน์์สร้้าง อาชีีพสร้้างรายได้้มีีความรัับผิิดชอบในคุุณภาพของสิินค้้าตามที่่�ทางโรงงานอุตุสาหกรรมกำำ หนดในภาคอุตุสาหกรรมมีีความมั่่�นคงด้้านแรงงาน และคุุณภาพของสิินค้้าในราคาที่่�สามารถแข่ง่ขัันในตลาดโลกในส่่วนของสมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน(PDA) เป็็นองค์์กรภาคเอกชนที่ ่� ทำำงานเพื่่�อส่่วนรวมอย่่างแท้้จริิง เป็็นเป้้าหมายเดีียวกัันกัับบทบาทหน้้าที่ ่� ของกรมส่่งเสริิมอุตุสาหกรรม ไม่่ใช่สมาคม่ที่ ่�ตั้้�งขึ้้�นมาเฉพาะกิิจ มีีผล งานต่่อเนื่่�องเป็็นที่่�ยอมรัับจนถึึงปััจจุบัุัน ดัังเช่น ่ตัวัอย่่างโครงการ สอช. ที่ ่� ดำำเนิินการมาตั้้�งแต่่ปีี 2539 จนถึึงปััจจุบัุันนัับรวม 28 ปีี การได้้รัับรางวััล เป็็นองค์์กรผู้นำ้� ำอาเซีียนด้้านการพัฒันาชนบทและขจััดความยากจน ครั้้�งที่่� 5 ประจำปีี ำ 2564 เป็็นการตอกย้ำ ำ�ประกาศเกีียรติิคุุณดัังกล่่าว ใน โอกาสที่่�สมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน (PDA) ดำำเนิินงานเข้้าสู่ปีี่� ที่่� 50 ขออวยพรให้้สมาคมฯ ดำำเนิินงานต่่อไปอย่่างยั่่�งยืืน เป็็นองค์์กร สาธารณกุุศลคู่กั่� ับประเทศไทยสืืบไป บทความและนานาทรรศนะ นายมนู เลียวไพโรจน์

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 34 จุุดเริ่่�มต้้นของผมกัับงานพีีดีีเอ เมื่่�อปีีพ.ศ. 2514 ผมเป็็นพนัักงานสถิิติิและคอมพิิวเตอร์ข์องสำนัำ ักงานสถิิติิแห่่งชาติิและช่่วงนี้้� รุ่่�นพี่ ่� ผม ชื่่�อพี่่�สมจิิตร มาร่่วมงานกัับสมาคมเพราะเป็็นช่่วงเริ่่�มต้้นก่่อตั้้�งสมาคมในฐานะนัักวิิชาสถิิติิผมเองก็็โชคดีี มีีโอกาสเข้้ามาร่่วมงานด้้วยจากการชวนของพี่่�สมจิิตร โดยช่่วยงานด้้านวิิเคราะห์ตั์วัเลขในเชิิงสถิิติิเพื่่�อ ทำำ รายงานเสนอให้้ผู้ที่้�่�ให้้การสนัับสนุุนโครงการต่่างๆแก่่สมาคม ผมก็็มีีโอกาสได้้ร่่วมงานกัับ ท่่านมีีชััย วีีระไวทยะ และทีีมงานอยู่่�ได้้ระยะหนึ่่�ง ผมได้้รัับทุุนจากสภาพัฒน์ั ์ ที่่�ให้้กัับสำนัำ ักงานสถิิติิ เรีียนปริิญญาโททางคอมพิิวเตอร์์และกลัับมาทำำงานที่ ่� สำนัำ ักงานสถิิติิแห่่งชาติิ เหมืือนเดิิม และเมื่่�อประมาณปีี 2522 ผมได้้มีีโอกาสได้้ไปร่่วมงานกัับธนาคารกรุุงไทยในฐานะผู้้�ไปรวม งานจััดตั้้�งระบบคอมพิิวเตอร์์ให้้กัับธนาคาร ผมอยู่ที่่� ่�ธนาคารกรุุงไทยตั้้�งแต่่นั้้�นเป็็นต้้นมาจนถึึงเมื่่�อปีีพ.ศ.2540 เกิิดวิิกฤตทางการเงิินและทำำ ให้้ ธนาคารและสถาบัันการเงิินของประเทศมีีปััญหาอย่่างรุุนแรงไม่่เว้้นแม้้แต่่ธนาคารกรุุงไทยที่่�เป็็น ธนาคารพาณิิชย์ข์องรััฐก็็เกืือบจะอยู่่�ในขั้้�นล้้มละลาย ธนาคารแห่่งประเทศไทยและกระทรวงการคลััง ต้้องทุ่่�มเงิินจำำนวนมาก เพื่่�อเพิ่่�มทุุนให้้กัับธนาคารกรุุงไทย เพื่่�อให้้ธนาคารสามารถทำธุำุรกิิจต่่อไปได้้ และ เพื่่�อให้้เป็็นสถาบัันการเงิินหลัักในการแก้้ไขสถานะวิิกฤตทางการเงิินของประเทศ ในสภาวะคัับขัันของประเทศในช่่วงนั้้�นท่่านผู้้ว่่ �าการธนาคารแห่่งประเทศไทยและรััฐมนตรีีว่่าการ กระทรวงการคลัังก็็ได้้พยายามเฟ้้นหาบุุคลากรที่่�เหมาะสมเพื่่�อมาเป็็นประธานกรรมการของธนาคาร กรุุงไทยโดยมีีเป้้าหมายเพื่่�อสร้้างภาพลัักษณ์ข์องธนาคารกรุุงไทยให้้กัับฟื้้�นขึ้้�นมาอีีก และในการนี้้� ผอ.มีีชััย วีีระไวทยะ ได้้รัับความไว้้วางใจและคััดเลืือก ให้้มาเป็็นประธาน กรรมการของธนาคารกรุุงไทย และในช่่วงโอกาสนี้้ผ�มได้้มีีโอกาสได้้มาร่่วมงานกัับท่่าน ประธานมีีชััยอีีกครั้้�งหนึ่่�ง นัับเป็็นช่่วงเวลาที่่�ใกล้้ชิิดและยาวนานหลายปีีผมถืือว่่าเป็็น ช่่วงระยะเวลาที่ ่�มีีคุุณค่่าต่่อชีีวิิตการทำำงานของผมเป็็นอย่่างมาก ที่่�ธนาคารกรุุงไทย ผมขอเล่่าเหตุุการเหล่่านี้้� เพื่่�อให้้ทราบว่่างานหลัักของพีีดีีเอ ที่ ่�ถ่่ายทอดให้้คนกรุุงไทยที่่�ไม่่รู้้�งาน ด้้าน พัฒั นาประชากรและชุุมชนมาก่่อนสามารถเข้้าใจและปฏิิบััติิได้้ ท่่านมีีชััย มาเป็็นประธานกรรมการของธนาคารกรุุงไทยโดยมีีคุุณ ศิิริินทร์์ นิิมมานเหมิินต์์เป็็นกรรมการผู้้� จััดการใหญ่่ท่่านประธานมีีชััย มีีความกระตืือรืือร้้นเป็็นอย่่างยิ่่�ง เพื่่�อจะสร้้างภาพลัักษณ์ข์องธนาคารกรุุง ไทยให้้กลัับมาดีีขึ้้�น และด้้วยเหตุผุลที่ ่�ท่่านเป็็นคนที่ ่�มีี connection กัับ นัักวิิชาการ หรืือผู้้�เชีียวชาญ และ ผู้้�ทรงคุุณวุฒิุิ ชาวต่่างประเทศอย่่างกว้้างขวาง ท่่านก็็เริ่่�มใช้้จุุดแข็็งของท่่านเพื่่�อเชิิญชวนเชิิญบริษัิัทที่ ่� ปรึึกษาระดัับ Top ทั่่�วโลกหลายบริษัิัทให้้เข้้ามาเป็็นที่่�ปรึึกษาให้้กัับธนาคารกรุุงไทยโดยท่่านแบ่่งการ นายสหัส ตรีทิพยบุตร นายสหัส ตรีทิพยบุตร กรรมการสมาคม 20 กุมภาพันธุ์ 2567 5 ทศวรรษ กัับ การสร้้างความเปลี่่ยนแปลงของ�สัังคมไทย บทความและนานาทรรศนะ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 35 บริิหารของธนาคารกรุุงไทยให้้เป็็นลัักษณะกลุ่่�มงาน เรีียนว่่า “หน่่วยงานธุุรกิิจ” ( Business Units )หรืือพวกเราเรีียกย่่อๆว่่า BU ตอนนั้้�นท่่านได้้แบ่่งให้้ ทั้้�งธนาคารมีีด้้วยกััน 7 หน่่วย และผมในสมััยนั้้�นเป็็นหนึ่่�งในรองกรรมการผู้จั้�ัดการใหญ่่ ได้้รัับการคััดเลืือกให้้เป็็นหัวัหน้้า BU หนึ่่�ง ตั้้�งชื่่�อให้้ว่่า “หน่่วย งานพััฒนาธุุรกิิจใหม่่”หรืือ Business Development Unit” หรืือ BDU เป้้าหมายของหน่่วยงานหน่่วยนี้้คื�ือ ภายใน 3 ปีี จะต้้องลดพนัักงานของ ธนาคาร อย่่างน้้อย กว่่าพัันห้้าร้้อยคน จากพนัักงานที่ ่�มีีอยู่่�สองหมื่่�นคนเศษโดยจะต้้องให้้พนัักงานเหล่่านั้้�นออกจากธนาคารด้้วยความสมััครใจหรืือ เรีียกว่่า “ร่่วมใจจาก” โดยพนัักงานที่่�ออก ต้้องได้้รัับการอบรมให้้มีีความรู้้�ติิดตัวัไปสามารถประกอบอาชีีพอื่่�นได้้โดยไม่่ให้้กระทบหรืือสร้้างปััญหาให้้ สัังคมและให้้ดููแลสถานะทางการเงิินกัับคนในระดัับรากหญ้้าซึ่�งเ่ รีียกกัันว่่าไมโครไฟแนนท์์ (Micro finance)ธนาคารจะจััดให้้แต่่ละหน่่วยงานหรืือ BU มีีบริษัิัทที่่�ปรึึกษาต่่างประเทศเป็็นผู้้�ให้้คำำ ปรึึกษาและสนัับสนุุนทางวิิชาการ และได้้มอบหมายให้้กรรมการของธนาคารแต่่ละท่่าน มาเป็็นหัวัหน้้าที่ ่� ปรึึกษาของแต่่ละคณะในเบื้้�องต้้น ผมบอกตามตรงว่่าผมตกใจมากที่่�ได้้รัับมอบหมายงานนี้้�เพราะ อาชีีพผมเป็็นนัักพัฒันางานคอมพิิวเตอร์์มาตลอด ไม่่มีีความรู้้� ไม่่เคยรู้้ว่่ �าจะทำำอย่่างไร ที่่�จะสามารถจููงใจให้้พนัักงานออกจากธนาคารได้้อย่่างละมุุนละม่่อมและจะทำำอย่่างไรจะหาอาชีีพอะไรนอกเหนืืองานธนาคารให้้เขาก่่อนออกจาก ธนาคารและงานไมโครไฟแนนท์์ เขาทำกัำ ันอย่่างไรเพื่่�อจะช่่วยประชาชนรากหญ้้าและในชนบท ด้้วยวิิสััยทััศน์ข์อง ท่่านประธานมีีชััย ท่่านเสนอตัวขัอเป็็นหัวัหน้้าคณะที่่�ปรึึกษาของกลุ่่�ม BDU ที่ ่� ผมได้้รัับมอบหมาย ท่่านประธานมีีชััยให้้กำลัำ ังใจผม เป็็นอย่่างมาก ท่่านบอกกัับพวกผมว่่า เรื่่�องเหล่่านี้้ท่่ �านสามารถเป็็นพี่่�เลี้้�ยงพวกผมได้้และทีีมบริษัิัทที่่�ปรึึกษาที่่�ได้้มอบหมายให้้มาให้้คำำ ปรึึกษาBU นั้้�น ชื่่�อบริษัิัท Boston Consultant ซึ่�ง่ถืือว่่าเป็็นบริษัิัทที่่�ปรึึกษาระดัับท็็อปของโลกก็็ว่่าได้้ ผมได้้เริ่่�มต้้น BU นี้้ด้้ว�ยพนัักงานประมาณหนึ่่�งร้้อยคนโดยมีีระดัับผู้้�ช่่วยผู้จั้�ัดการใหญ่่มาช่่วยสามท่่านคืือด้้านการพนัักงาน ด้้านกฎหมายและด้้าน ธุุรกิิจการเกษตรBDU ได้้สถานที่ ่� ทำำงานใหม่่แยกตัวัออกมาจากสำนัำ ักงานใหญ่่มาอยู่ที่่� ่�ตึึกซัันฟลาวเวอร์ต์รงกัันข้้ามกัับตึึกของการบิินไทย ท่่านประธาน มีีชััย เล่่างานของPDA ทั้้�งหมดให้้พวกเราฟัังพวกเราจิินตนาการไม่่ออก เพราะทำำงานแต่่ งานธนาคารและเพราะไม่่มีีพื้้�นฐานทางพวกนี้้�มาก่่อนท่่านประธาน จึึงพาพวกเราไปที่ ่� ศููนย์ข์อง PDA ที่ ่� อำำเภอจัักรราช จัังหวััดนครราชสีีมา และอำำเภอนางรอง จัังหวััด บุรีีรัุัมย์์เพื่่�อไปดููงานที่ ่�ท่่านทำำ ไว้้กัับ PDA พวกเราตื่่�นเต้้นมาก ว่่าสิ่่�งที่ ่�ท่่านได้้พููดกัับเราท่่านได้้ทำำ ไปไกลมากแล้้ว เช่น การ่นำำ โรงงานจากในตัวัเมืือง มาอยู่่�ในชนบทแทนที่่�จะให้้ผู้้�ใช้้แรงงาน จากชนบทเข้้าไปอยู่่�ในเมืืองการนำำ โรงงานไปตั้้�งในชนบทที่ ่�ต่่าง จัังหวััด ทำำ ให้้ผู้้�ใช้้แรงงานหรืือชาวบ้้าน ทำำงานแล้้วได้้อยู่ที่่� ่�บ้้านตัวัเองและครอบครัวั ไม่่มีีปััญหาทางสัังคม กัับชีีวิิตครอบครัวั ไม่่ต้้องแยกพ่่อ แยกลููก ชีีวิิตมีีความสุขุ เมื่่�อผู้้�ใช้้แรงงานมีีความสุขุ และไม่่มีีการเปลี่่�ยน งานบ่่อยผู้้�ใช้้แรงงานก็็มีีความชำำ นาญในการทำำงานในโรงงานมากขึ้้�นถึึงขนาดกล่่าวกัันว่่า พนัักงานที่ ่� โรงงานเย็็บผ้้าหรืือเย็็บรองเท้้าสามารถปรัับฝีีมืือการเย็็บเป็็นผ้้าขนมิ้้�งหรืือผ้้าขนสัตว์ัที่์่�มีีราคาแพงได้้ โดย ผิิดพลาดน้้อยมาก PDA สอนการปลููกพืืชสวนและพืืชไร่่ ตลอดการเลี้้�ยงสัตว์ั ์เป็็นอาหารด้้วยวิิธีีการ ต่่างๆมากมายเช่น การใ ่ ช้้ สารอีีเอ็็มกัับการดููแลพืืชการเลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด การเลี้้�ยงกบและปลาดุุกในกระชััง การทำต้้ ำ นไม้้ล้้อมขาย ปลููก ผัักบุ้้�งและถ้่่�งงอกไม่่ต้้องใช้้ดิิน ปลููกมะนาวในวงส้้วม ที่่�ประสบความสำำเร็็จมากก็็คืือเพาะเห็็ดขาย ซึ่�ง่ อาชีีพเหล่่านี้้ก็�็เป็็นประโยชน์ต่่ ์อชนบท ทำำ ให้้คนในชนบทสามารถปลููกพืืชและเลี้้�ยงสัตว์ั ์ไว้้กิินเป็็นอาหารและนำำ เอาไปขายได้้บ้้าง ให้้เด็็กนัักเรีียนที่ ่� โรงเรีียนปลููกพืืชและเลี้้�ยงไก่่เพื่่�อทำำอาหารกลางวัันกิินกัันเอง ท่่านยัังตั้้�งสหกรณ์์ออมทรััพย์์โดยใช้้หลัักการออมทรััพย์์แบบ“สััจจะออมทรััพย์์” มาขยาย ใช้้ชนบทด้้วย ให้้สมาชิิกผู้้�อยากจะออมทรััพย์์มาออมทรััพย์์แบบให้้ตรงเวลาและสมาชิิกอยากจะกู้้�เงิินไปลงทุุนก็็กู้้�เงิินไปลงทุุนและนำำเงิินมาคืืนได้้ถููก ต้้องครบถ้้วนตรงเวลา สิ่่�งเหล่่านี้้ก็�็เป็็นพื้้�นฐานของไมโครไฟแนนซ์์อย่่างหนึ่่�งในชนบท ตัวัอย่่างที่ ่�น่่าประทัับใจคืือสมาชิิกกู้้�เงิินไปซื้้�อเครื่่�องซัักผ้้าเพื่่�อ รัับจ้้างซัักผ้้าให้้กัับเพื่่�อนบ้้านในหมู่บ้้ ่� านหรืือแม้้กระทั่่�งเอาไปส่่งในตัวัในเมืือง หรืือ กู้้�เงิินไปซื้้�อรถเข็็นขายไอศครีีม กิิจกรรม ต่่างๆเหล่่านี้้ทำ�ำ ให้้ประชาชน ในชนบทนั้้�นมีีรายได้้ เลี้้�ยงครอบครัวัได้้ส่่วนผู้สูู ้�งอายุตุ่่างก็็จัับกลุ่่�ม ผู้สูู ้�งอายุด้้วุยกัันในหมู่บ้้ ่� านหรืือในตำำบลแล้้วนำำเอาศิิลปะหัตั ถกรรมไปให้้เขาร่่วม บทความและนานาทรรศนะ นายสหัส ตรีทิพยบุตร

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 36 มืือร่่วมใจกัันทำำนำำออกมาขาย และผู้สูู ้�งอายุก็ุ็มีีความสุขทีุ่่�ได้้มาสัันทนาการกััน ที่่�พวกเราชื่่�นซอบมากคืือ การทำำกระเช้้าปีีใหม่่ซึ่�งเ่ ป็็นรููปไก่่ และใส่่ผล ไม้้เป็็นของขวััญ บางกลุ่่�มก็็ทำำสบู่ข่� าย ทำำเทีียนขาย ตั้้�งเป็็นสหกรณ์ร้้์านค้้าซึ่�งเ่ ป็็นที่่�มาของ OTOP ในปััจจุบัุัน งานชิ้้�นสำคัำ ัญที่ ่� สุุดของกลุ่่�มเราที่่�ไปร่่วมทำกัำ ับท่่านประธาน ก็็คืือการปลููกข้้าวหอม มะลิิ ท่่านแนะนำำพวกเราไปที่ ่� ศููนย์ข้้์าวแห่่งโลก IRRI ที่ ่�ฟิิลิิปปิินส์์เพื่่�อไปดููการเก็็บ รัักษาข้้าวอย่่างไร ได้้มีีความรู้้�ความสามารถที่่�พวกเราได้้ศึึกษากัันก็็คืือการปลููกข้้าว หอมมะลิิในทุ่่�งกุุลาร้้องไห้้ ซึ่�งทางไออา ่ร์์อาร์์ไอก็็สอนเราให้้ทำพื้้ ำ �นนาให้้เรีียบซึ่�งเ่ รีียก ว่่า Land leveling ด้้วยรถไถนาที่่�ติิด GPS ใช้้ดาวเทีียมเป็็นเครื่่�องปรัับระดัับผืืนนา ให้้มีีระดัับเดี๋๋�ยวกััน ให้้มีีการปลููกข้้าวหอมมะลิิเป็็นลัักษณะที่่�แยกออกเป็็นสองส่่วน คืือหนึ่่�ง ปลููกเพื่่�อเอาเมล็็ดเป็็นพัันธุ์์ข้้าว ซึ่�งเ่ รีียกว่่า seed และสอง ปลููกอีีกส่่วนหนึ่่�ง เพื่่�อเอาไปขายหรืือกิินเรีียกว่่า grain พวกเราเองไปปฏิิบััติิกัันจริิง และให้้ชาวบ้้าน มาร่่วมทำด้้ว ำย ซึ่�งงาน ่ นี้้�ทางกรมวิิชาการเกษตรก็็ร่่วมด้้วยเรื่่�องข้้าวหอมมะลิิ ทาง สถาบัันข้้าวโลก บอกว่่าเป็็นพัันธุ์์ข้้าวพื้้�นเมืืองสามารถปลููกได้้เฉพาะในทุ่่�งกุุลาร้้องไห้้เท่่านั้้�นและเป็็นข้้าวที่่�เกิิดขึ้้�นมาเฉพาะกัับประเทศไทยจริิงๆ เพราะต้้องปลููกในวัันแม่่ คืือเดืือนกัันยายน แล้้วเก็็บเกี่่�ยวในวัันพ่่อ คืือต้้นเดืือนธัันวาคม ข้้าวหอมมะลิจัิัดเป็็นข้้าวที่ ่�มีีคุุณภาพดีีที่่� สุุดในโลก เพราะ ฉะนั้้�นเราสามารถทำข้้ ำาวหอมมะลิิเป็็นข้้าว พรีีเมี่่�ยมขายได้้ราคาพิิเศษเมื่่�อเทีียบกัับข้้าวอื่่�นๆแม้้ว่่าข้้าวหอมมะลิิจะ สามารถผลิตผิลผลิติได้้ต่่อไร่่น้้อย กว่่าข้้าวพัันธุ์์อื่่�นๆแต่่เราก็็สามารถสร้้างราคาได้้เพราะอนาคตประเทศที่่�เจริิญแล้้วยอมกิินข้้าวน้้อยลง แต่่ต้้องการคุุณภาพสููงขึ้้�น วัันนี้้�คนจีีนมีีเงิินก็็จะ กิินข้้าวน้้อยลง อยากกิินข้้าวหอมมะลิิ เรื่่�องนี้้พูู�ดเมื่่�อ 20 กว่่าปีีแล้้ว ซึ่�งวิิ ่ ชั่่�นของท่่านประธานที่่�มองเห็็นภาพนี้้�เป็็นอย่่างดีี การตั้งสห้�กรณ์์ยุ้้�งฉางและสหกรณ์์โรงสีีข้้าว เมื่่�อชาวนาเกี่่�ยวข้้าวได้้ก็็อยากขาย แต่่ช่่วงนั้้�นราคาก็็ต่ำ ำ� เพราะผลผลิติออกมาพร้้อมกัันมาก ถ้้ามีีสหกรณ์์เก็็บข้้าวไว้้ 3-5 เดืือน ข้้าวจะมีีราคาเพิ่่�มอีีก มาก โดยสหกรณ์ยุ้้์ �งฉางที่่�ธนาคารกรุุงไทยให้้เงิินทุุนหมุุนเวีียน นำข้้ ำาวออกขาย เมื่่�อมีีราคาพอควร และถ้้ามีีกำำ ไรก็็แบ่่งเป็็นเงิินปัันผลให้้แก่่สมาชิิก หรืือ นำข้้ ำาวไปขายให้้สหกรณ์์โรงสีี แทบไม่่น่่าเชื่่�อว่่าเครื่่�องสีีข้้าวที่ ่�มีีประสิิทธิิภาพที่ ่�ดีีและมีีราคาต่ำสุ ำ� ุด ประมาณ สิิบล้้านบาท โรงสีีแบบนี้้� ในหลวงรัชักาลที่ ่� เก้้าเป็็นผู้้�วิิจััย เมื่่�อจััดจำำหน่่ายแล้้วมีีกำำ ไร ทางสหกรณ์ก็์็จะปัันผลให้้แก่่สมาชิิกต่่อไปด้้วยน่่าเสีียดายที่่�โครงการนี้้�ไม่่ได้้ขยายไปทั่่�วประเทศ งานไมโครไฟแนนซ์์ คืือการปล่่อยสิินเชื่่� อให้้กัับชนบท ท่่านประธานก็็ให้้เราไปถึึงอิินโดนีีเซีีย ฟิิลิิปปิินส์์ ไปดููทางเขตอาหรัับ ว่่าเค้้าปล่่อยสิินเชื่่�อระดัับรากหญ้้ากัับชนบทอย่่างไร พวกเราสร้้างระบบและลอง ปล่่อยสิินเชื่่�อถึึงขนาดสลััมคลองเตย และแม้้ในชนบทโดยผ่่านสหกรณ์์ออมทรััพย์์และนอกเหนืือไปกว่่านั้้�น กลุ่่�มเราได้้สร้้างระบบคอมพิิวเตอร์ขึ้์้�นใน ชนบทให้้สหกรณ์์ออมทรััพย์์สามารถรัับชำำระ ค่่าน้ำค่่ ำ� าไฟ ค่่าใช้้จ่่าย ผ่่านคอมพิิวเตอร์์ธนาคารได้้โดยเริ่่�มที่่�สาขานางรอง บุรีีรัุัมย์์และโครงการนี้้ก็�็ขยาย ไปเกืือบทั่่�วประเทศและได้้พัฒั นาไปเรื่่�อยๆจนไปถึึงมีีธนาคารอิิสลาม ที่่�เกิิดขึ้้�นในกรุุงไทย แล้้วต่่อมาก็็แยกธนาคารอิิสลามออกต่่างหาก เมื่่�อท่่านประธานหมดเทอม การเป็็นประธานของธนาคารกรุุงไทย พวกเราในกลุ่่�มบีีทีียููก็็คิิดว่่าโครงการทั้้�งหมดที่ ่�ท่่านให้้พวกเราทำนั้้ ำ �นเป็็นประโยชน์์ ต่่อชาติิ เลยช่่วยกัันคิิดว่่าจะทำยัำ ังไงที่่�จะถ่่ายทอดสิ่่�งเหล่่านี้้�ให้้กัับทางราชการนำำ ไปปฏิิบััติิต่่อไป พวกเราก็็นำำ เสนอไปถึึงรััฐบาล ถ้้าผมเข้้าใจไม่่ผิิด หลัักการทั้้�งหมดก็็ไปสร้้างให้้เกิิดOTOPขึ้้�นแม้้ท่่านประธานอยู่่�กัับธนาคารกรุุงไทยเป็็นระยะสั้้�นก็็สามารถสร้้างอะไรต่่อมิิอะไรให้้กัับสัังคมอย่่าง มากมาย อีีกเรื่่�องหนึ่่�งที่่�คงต้้องเล่่าก็็คืือการสร้้างธุุรกิิจน้้อยขึ้้�นตามโรงเรีียนมััธยมต่่าง มีีการประกวดโดยธนาคารกรุุงไทยสมััยนั้้�นโดยมีีท่่านประธานเป็็นประธาน การประกวดให้้เด็็กเด็็กทั้้�งหลายมีีแนวความคิิดที่่�จะเป็็นนัักธุุรกิิจและหาผลิตภัิ ัณฑ์์เพื่่�อสร้้างเป็็น Startup ต่่อไป บทความและนานาทรรศนะ นายสหัส ตรีทิพยบุตร

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 37 การเปลี่่�ยนแปลงด้้านเทคโนโลยีีของโลกอย่่างรวดเร็็ว ช่่วงนี้้ข�องบทความ ผมจะพููดถึึงการเปลี่่�ยนแปลงทางด้้านเทคโนโลยีีของโลกที่่�รวดเร็ว็และพิิศดาร ในแง่่ มุุมต่่างๆและมีีผลกระทบต่่อประเทศและต่่อประชากรและชุุมชนภายในประเทศอย่่างไร เทคโนโลยีีของ โลกในช่่วงระยะเวลาสั้้�นๆช่่วง 10-20 ปีีที่่�ผ่่านมาเทคโนโลยีีสมััยใหม่่สามารถทำำลายล้้าง( Disruption) เทคโนโลยีีเดิิมที่่�เฟื่่� องฟููลงได้้ในช่่วงเวลาสั้้�นๆ 1-2 ปีี เท่่านั้้�น ผมขอยกตัวัอย่่างให้้ทุุกท่่านได้้เห็็นคืือ บริษัิัทโกดััก เป็็นบริษัิัทที่ ่�ร่ำ�รวยอัันดัับแรกๆของโลก แต่่ปััจจุบัุันนี้้�บริษัิัทโกดัักนี้้�แทบจะหายสาบสููญไป แล้้วเพราะถููก disruptions ด้้วยระบบโทรศััพท์มื์ือถืือ ผู้้�เป็็น CEO ของบริษัิัทโกดัักให้้สััมภาษณ์ว่่ ์าทั้้�งๆที่ ่� รู้้� ว่่าจะมีีการ disrupted แต่่บริษัิัทประมาทเกิินไปและมีีความสุขกัุับรายได้้ที่่�มากมายและมีีความมั่่�นใจว่่า บริษัิัทใหญ่่เกิินไปที่่�ใครจะมาลบล้้างได้้ กว่่าจะเริ่่�มแก้้ไขก็็สายไปเสีียแล้้ว บริษัิัท โนเกีีย NOKEA Telecom โทรศััพท์มื์ือถืือ ที่ ่�มีีคนใช้้ทั่่�วโลกจากประเทศฟิิ นแลนด์์ประสบความ สำำเร็็จเป็็นอย่่างมาก ทำำ ให้้ประเทศร่ำ�รวยติิดอัันดัับโลก ประชากรในประเทศ มีีความสุขทีุ่่� สุุดในโลกมีี รายได้้สููง มีีสวััสดิิการสัังคมยอดเยี่่�ยม ทั้้�งด้้านการศึึกษาและการดููแลสุขุภาพ ทั้้�งวััยทำำงานและวััย เกษีียณ แต่่บััดนี้้� เมื่่�อ Smart Phone มาแทนที่่� ประเทศฟิิ นแลนด์์ได้้ชื่่�อว่่าเป็็นประเทศหนึ่่�งในหลาย ประเทศที่่�ประชาชนยากจนลำำบากมีีอาหารไม่่พอยัังชีีพ และสวััสดิิการก็็แย่่มาก นอกจากนี้้ก็�็ยัังมีี ผลิตภัิ ัณฑ์์ที่ ่� ผมขอยกตัวัอย่่างอีีกคืือธุุรกิิจเครื่่�องใช้้ไฟฟ้้าทั้้�งหลายเมื่่�อก่่อนเราใช้้ ทีีวีีและเครื่่�องใช้้ไฟฟ้้า ต่่างๆ ของดีีที่่� สุุดต้้องเป็็น SONY และ ต่่อมาก็็เปลี่่�ยนเป็็น Samsung และอีีกไม่่ช้้าไม่่นานก็็อาจเป็็น Huawei ก็็ได้้ จะเห็็นได้้ว่่าโลกเปลี่่�ยนแปลงเทคโนโลยีีมาทดแทน (disruption ) ตลอดเวลา และในช่่วงที่่� Sony เฟื่่� องฟูู ประชากรญี่ ่�ปุ่่� นก็็จะมีีฐานะดีีร่ำ�รวย สามารถซื้้�อทรััพย์สิ์ินต่่างๆได้้เกืือบทั่่�วโลก แต่่คงไม่่ใช่่ปััจจุบัุัน ต่่อไปก็็จะเป็็นตัวัอย่่างของคอมพิิวเตอร์์ฮาร์์ดแวร์์(Hardware)และ คอมพิิวเตอร์ซ์อฟต์์แวร์์ (Software) คอมพิิวเตอร์์ฮาร์์ดแวร์ข์นาดใหญ่่ ๆมีีชื่่�อเสีียงระดัับโลกเช่น IMB BURROUGH DIGITAL CDC ่ TANDAM และอีีกมากมายเดี๋๋�ยวนี้้�แทบไม่่มีีอะไรเหลืืออยู่่�แล้้วฮาร์์ดแวร์์ไม่่สามารถเป็็นผู้นำ้� ำหรืือเป็็น ครอบคลุุม เศรษฐกิิจโลกโดยต่่อไปได้้ต้้องทดแทนด้้วยซอฟต์์แวร์์ ซึ่�งจะเ ่ห็็นว่่ามีีบริษัิัทซอฟต์์แวร์ที่์่�เกิิดขึ้้�น อย่่างมากมายอาทิิเช่น Google Microsoft Oracle และระบบ ่ซอฟต์์แวร์อื่่์�นๆอีีกมากมาย แม่่กระทั่่�ง ระบบการสื่่�อสารเมื่่�อก่่อนนี้้�เรากว่่าจะโทรศััพท์์ได้้ความยากลำำ บากจะโทรไปต่่างจัังหวััดหรืือจะโทรไป ต่่างประเทศ ปััจจุบัุันนี้้�โทรศััพท์ผ่่ ์านอิินเทอร์์เน็็ตสบาย ช่่วยให้้เราพููดด้้วยเสีียงได้้ส่่งภาพได้้ส่่งวิิดีีโอได้้ ทำำเว็็บไซต์ต่่ ์างๆได้้อย่่างมากมายและยัังแถมสามารถให้้เราประชุุมกัันได้้แม้้นั่่�งกัันอยู่่�คนละประเทศก็็ยััง สามารถประชุุมได้้ ท่่านทราบไหมว่่า ธนาคาร ซึ่�ง่ถืือว่่าเป็็นองค์์กรใหญ่่และค่่อนข้้างมีีทุุนทรััพย์์มากก็็กลัวัโดน disruption ด้้วยเทคโนโลยีีสมััยใหม่่ที่่�เหนืือกว่่า ธนาคารเองก็็ยัังไม่่รู้้ว่่ �าทิิศทางของตัวัเองจะไปอย่่างไร ต้้องพยายาม ศึึกษาและหาทางเอาตัวัรอด เพราะถ้้ามีีเทคโนโลยีีด้้านบล็็อกเชน (Block Chain Technology) เข้้ามาใช้้ อย่่างแพร่่หลาย เทคโนโลยีีนี้้�สามารถขจััดคนกลางระหว่่างผู้กู้้ ้� �และผู้้�ให้้กู้้�ได้้ก็็เท่่ากัับว่่าไม่่ต้้องมีีธนาคาร เป็็นคนกลางอีีกต่่อไป ขณะนี้้ธุ�ุรกิิจที่ ่� คืืบคลานเข้้ามาเป็็นศัตรููที่ั ่� สำคัำ ัญของธนาคารเริ่่�มเข้้ามาแล้้วคืือ บทความและนานาทรรศนะ นายสหัส ตรีทิพยบุตร

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 38 ธุุรกิิจขายตรงแบบครบวงจร จาก Lazada และ Shopee ผู้ซื้้้� �อและผู้ข้�ายไม่่รู้้จั�ักกัันและไม่่เคยเห็็นกัันเลย สามารถซื้้�อ-ขายและชำำระเงิินกัันได้้ และอีีกไม่่นานเกิินรอก็็สามารถจะทำสิำ ินเชื่่�อได้้ไม่่ต้้องใช้้ธนาคารเข้้า มาเกี่่�ยวข้้อง และซอฟต์์แวร์ตั์วต่่ ั อไปซึ่�ง่กำลัำ ังเริ่่�มเข้้ามามีีบทบาทสำคัำ ัญต่่อมนุุษยชาติิคืือ AI ( Artificial Intelligence ) อาติิฟิิ เชีียล อิินเตอร์รีี์เจ้้นท์์ ซอฟต์์แวร์ตั์วนี้้ ั �เราคงได้้เห็็นว่่าใน แอพ (Application )บางตัวั เขาสามารถ เอารููปและเสีียงคนอื่่�นมาแทนรููปและเสีียงเราในแอพได้้ สอนให้้คอมพิิวเตอร์์ฉลาดได้้ สอนให้้หุ่่�นยนต์์ ทำำงานได้้ หาข้้อมููลต่่างๆให้้ผู้้�ใช้้ได้้ ผมพููดเรื่่�องนี้้�ไว้้เล็็กน้้อย เพราะ AI ตัวนี้้ ั �จะมีีบทบาทสำคัำ ัญต่่อ ประชากรและชุุมชนของเราในอนาคตทั้้�งในแง่่ดีีและไม่่ดีีเป็็นอย่่างมาก จากเทคโนโลยีีต่่างๆ ที่ ่� ผมกล่่าวข้้างต้้นล้้วนแต่่จะมีีผลกระทบต่่อประชากรและชุุมชนของประเทศที่่�เจริิญ มาแล้้วทั้้�งสิ้้�น ในที่ ่�นี้้ผ�มจะขอยกตัวัอย่่างประเทศญี่ ่�ปุ่่� นเพื่่�อนำำ มาวิิเคราะห์์ เพื่่�อพีีดีีเอของเราควรจะคิิดหา แนวทางอะไรกัับงานของ พีีดีีเอ ของเราต่่อไป ประเทศญี่ ่�ปุ่่� นจากประเทศที่ ่�ร่ำ�รวย ประชากรมีีรายได้้สููง มีีความสุขุมีีความเป็็นอยู่่�สะดวก สบาย แต่่ปััจจุบัุันนี้้�ไม่่ใช่ ประ ่ชากรญี่ ่�ปุ่่� นมีีรายได้้ไม่่พอยัังการครองชีีพ ประชากรผู้สูู ้�งอายุุเกิิน หนึ่่�งร้้อยปีีมีีมากกว่่าห้้าหมื่่�นคน แต่่ละปีีประชากรที่่�เกิิด มีีน้้อยกว่่าประชากรที่ ่� ตาย ผู้สูู ้�งอายุมีีุ รายได้้ไม่่เพีียงพอถึึงขนาดก่่อเหตุุให้้ติิดคุุกเพราะแน่่ใจว่่ามีีอาหารพอกิินทุุกมื้้�อ เมื่่�อตายก็็ไม่่มีี ญาติิที่่�จะมารัับศพไป ฌาปนกิิจ เพราะค่่าใช้้จ่่ายในการทำำศพแพงมากลููกหลานบางคนพ่่อ แม่่ตายแล้้วก็็พยายามเอาศพซุุกซ่่อนปิิดบัังทางราชการไว้้ เพื่่�อจะรัับบำำนาญต่่อไป เมื่่�อตาย แล้้วบ้้านที่่�อยู่่�อาศััยก็็ไม่่มีีผู้้�มารัับมรดกปััจจุบัุันกล่่าวกัันว่่าในญี่ ่�ปุ่่� นมีีบ้้านร้้างซึ่�งไ่ ม่่มีีเจ้้าของ มากกว่่าหนึ่่�งล้้านหลััง จากสถิิติิเหล่่านี้้มีี�ผู้้�วิิเคราะห์ว่่ ์าในอีีก 50 ปีีข้้างหน้้าคนญี่ ่�ปุ่่� นอาจจะสููญ พัันธุ์์จากโลกนี้้�ได้้ ส่่องงานของ พีีดีีเอ ในอนาคต จากตัวัอย่่างของการพัฒั นาเทคโนโลยีีของโลกและของ ประเทศญี่ ่�ปุ่่� นที่ ่� ผมได้้ยกตัวัอย่่างไปตั้้�งแต่่ต้้น ไม่่ ว่่าการเปลี่่�ยนแปลงทางด้้านเทคโนโลยีีและมีีการ Disruption ในรููปต่่างๆและ เป็็นผลให้้มีีผลกระทบต่่อชีีวิิตในสัังคม ประชากรและชุุมชนในประเทศต่่างๆ โดยเฉพาะประเทศญี่ ่�ปุ่่� นจะเห็็นได้้ว่่าการเปลี่่�ยนแปลงเทคโนโลยีีจะ เปลี่่�ยนแปลงไปอย่่างไรก็็ตามมนุุษย์ก็์็ยัังเป็็นมนุุษย์ก็์็อยากจะมีีปััจจััยพื้้�นฐาน อย่่างน้้อยก็็ปััจจััยสี่ ่� ของการเป็็นอยู่ที่่� ่�มีีความสุขุ ประเทศไทยเราเห็็นประเทศ ญี่ ่�ปุ่่� นเป็็นตัวัอย่่างเราก็็ควรจะปรัับตัวัให้้ประชากรของไทยไม่่เป็็นเหมืือนญี่ ่�ปุ่่� น ในความเห็็นส่่วนตัวขัองผมแล้้วการแก้้ไขหรืือป้้องกัันสถานะของประชากร และชุุมชนของประเทศไทยไม่่ให้้ซ้ำำ� รอยกัับแบบญี่ ่�ปุ่่� น งานของพีีดีีเอที่ ่� ทำำ ไว้้ ตั้้�งแต่่อดีีตถึึงปััจจุบัุันสามารถนำำ มาประยุุกต์์ใช้้กัับประเทศไทย เพื่่�อแก้้ไข สภาวะวิิกฤตของประชากรของประเทศไทยเราได้้ในอนาคตได้้เป็็นอย่่างดีี ประการสำคัำ ัญที่่�ประเทศไทย เรามีีข้้อได้้เปรีียบกัับประเทศอื่่�นๆโดยเฉพาะกัับประเทศญี่ ่�ปุ่่� นหลายประการที่่�จะช่่วยให้้งานของพีีดีีเอ ของเราสามารถแก้้ไขวิิกฤติิประชากรของประเทศได้้ง่่ายกว่่าประเทศญี่ ่�ปุ่่� น บทความและนานาทรรศนะ นายสหัส ตรีทิพยบุตร

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 39 ถ้้าจะเปรีียบเทีียบประเทศไทยกัับประเทศญี่ ่�ปุ่่� น ในเรื่่�องสัังคมพื้้�นฐานและภููมิิศาสตร์์แล้้ว ประเทศไทยยัังได้้เปรีียบประเทศญี่ ่�ปุ่่� น หลายประเด็็น • คนไทยยัังมีีสัังคมครอบครััวพื้้�นฐานแข็็งแรงกว่่า เรายัังสามารถอยู่่ร่่วมกัันเป็็นครอบครััวและชุุมชนใหญ่่ได้้ • ประชากรส่่วนใหญ่่เป็็นเกษตรกรสามารถผลิิตอาหารเลี้้ยง�ตััวเองได้้ • ประเทศไทยอุดมสมบููุ ดมสมบููรณ์์ในเรื่่�องอาหาร “ในน้ำ�ำ มีีปลาในนามีีข้้าว” เราไม่่มีีภััยพิบัิ ติัิจากธรรมชาติิ • ประเทศไทย มีีทรัพั ยากรธรรมชาติิ เพีียงพอที่่จะเ� ลี้้ยง�ประชากรได้้อย่่างดีี • ประชากรของเรามีีไม่่มากหรืือหนาแน่่นเกิินไป เมื่่�อเปรีียบเทีียบกัับพื้้�นที่่ � ที่่อ�ยู่่อาศััย (ผลงานของพีดีีเอในอดีีต) • ประเทศไทยเป็็นประเทศที่่นั�ับถืือศาสนาพุุทธยึดมั่่ ึ�นในคุณุธรรมมีีศีีลธรรมอัันดีี • ประเทศไทยไม่่ได้้เป็็นสนามรบ และถ้้าจะถามผมว่่า พีีดีีเอ ของเราควรจะดำำเนิินการต่่อไปอย่่างไร ในแนวความคิิดของผม ผมก็็จะบอกว่่าพีีดีีเอของเราก็็ทำกิำ ิจกรรม ต่่างๆให้้กัับประชากรและชนบทของประเทศไทยตามชื่่�อสมาคม “สมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน “ต่่อไป โดยใช้้ประสบการณ์์ เก่่าๆที่่�เรามีีอยู่่�นำำ มาประยุุกต์์ใหม่่ให้้เข้้ากัับสภาวะแวดล้้อมที่ ่� เปลี่่�ยนไป แต่่ข้้อกัังวลใจก็็ คืือ การหาแหล่่งเงิินสนัับสนุุนและหา บุุคลากรรุ่่�นใหม่่ที่่�จะมาเสริิมให้้งานของพีีดีีเอดำำเนิินการต่่อไปอย่่าง มีีประสิิทธิิภาพ ในสองประเด็็นหลัังนี้้ผ�มคิิดว่่าเราคงต้้องหา แนวทางเพื่่�อจะให้้สิ่่�งเหล่่านี้้�เกิิดขึ้้�นจริิงมากขึ้้�น เพราะถ้้าเราขาด ปััจจััยทั้้�งสองนี้้�เราก็็จะดำำเนิินต่่อไปได้้ไม่่สะดวกนััก แต่่อย่่างไร ก็็ตามปััญหาต่่างๆในโลกนี้้ย่่ �อมมีีทางแก้้เสมอ ผมจึึงใคร่่ขออวยพรให้้เราสามารถหาทางแก้ปั้ัญหาและอุุปสรรค เหล่่านี้้ได้้�สำำเร็็จเพื่่�อให้พี้ดีีเอของเรากลัับมายิ่่�งใหญ่่อีีกครั้้งห�นึ่่�งและ เพื่่�อให้พี้ ีดีีเอของเราเป็็นหน่่วยงานที่่�สำคัำญั ในการช่่วยแก้ปั้ ัญหา ของ “ประชากรและชุุมชน” ของประเทศไทยต่่อไป บทความและนานาทรรศนะ นายสหัส ตรีทิพยบุตร

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 40 Dear Khun Mechai : It is difficult to believe that the 29 years old man I first met in 1969 is now turning 60! You have had a remarkable career since those early days at NESDB. I remember will our discussions about the GDP column and your initial work at PPAT. And the eventual establishment of CBFPS. Soon to become the dramatically successful program of PDA. Your work on family planning and development was truly remarkable, although even all that was surpassed by your pioneering, hardwork, leadership, at a crucial point in time of the Thai HIV/AIDS program. Your career has been an outstanding and unique one. I have been blessed to have you as a friend and to watch and admire all that you do have such a great impact on Thailand and the world. Clare, Paul, Jill all join in wishing you a very happy 5th cycle birthday and wish that we could celebrate with you in person. Cordially, Dr. Allan Rosenfield * * จาก 60 ปี มีชัย วีระไวทยะ (17 มกราคม 2544) Dr. Allan Rosenfield Allan Rosenfield, M.D. Delamar Professor and Dean Mailman School of Public Health Columbia University บทความและนานาทรรศนะ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 41 When I first went to East Asia in 1969 the populations of the Philippines (36 million) and of Thailand (37 million) were almost identical. Both were predominantly rural, rice growing countries with low incomes and similar levels of education and infrastructure. I felt that the Philippines, with its long history of association with USA and where many people spoke English, would probably make more headway in global markets than Thailand. Today the per capita income of Thailand ($5,990) is 50 percent higher than the Philippines ($3,900). Fifteen percent of Filipinos live on a dollar a day or less, while in Thailand fewer than two percent are this poor. In 2050 the projected population of the Philippines (150 million) will be twice that of Thailand (73.4 million). There is every reason to think that Thailand will continue to grow richer, to become an increasingly stable democracy able to build on its human capital, increase the well-being of its people, and play a larger role in the world economy. Meanwhile the Philippines will become poorer, probably politically more unstable, and the once rich terrestrial and marine biodiversity will be largely destroyed. The schools will collapse under overcrowding, more people will be hungry and increasing millions will become unemployed. If there is one organisation accounting for the different trajectories of these two, once so similar countries, then it is PDA. It even had the right name, Population and Development Association – the two are inextricably linked. In 1970 the average Thai woman had five children and the average Filipino six. Today, Thais average 1.8 children and Filipinos 3.3. It is this difference that is driving the future of Thailand forwards and that of the Philippines backwards. In 1969 both the Philippines and Thailand had family planning associations linked to the International Planned Parenthood Federation, where I was working at the time. Each strove sincerely to provide some family planning information and services. But they lacked the vision and administrative capacity to change a whole country. Neither had the courage to confront the abortion problem. While the Ministry of Health in Thailand eventually implemented most of the family planning, PDA was the trailblazer. It was PDA that had the audacity to distribute oral contraceptives at the village level before they were formally removed from prescription. PDA’s village family planning programme had an impact on a sufficiently large scale that the government could follow their lead. The people of Thailand could TALE OF TWO COUNTRIES * จาก 36 ปี สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (20 พฤษภาคม 2553) Dr. Malcolm Potts Dr. Malcolm Potts * Dr. Malcolm Potts, MD,Phd. April 2010 บทความและนานาทรรศนะ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 42 Dr. Malcolm Potts learn about family planning in a good-natured, honest way. It was PDA that pioneered vasectomy. It was PDA that confronted the public health problems of unsafe abortion. Without PDA Thailand could have gone the way of the Philippines. No one denies that the Catholic Church presents huge problems to anyone attempting family planning in the Philippines, but if PDA had been in the Philippines, it would have turned criticism into creative publicity and it would have stood boldly for of the things it believed in. Once birth rates began to fall in Thailand, then other aspects of development, from microloans to intensive chicken rearing and from the control of intestinal parasites to irrigation water tanks in dry areas, were added to PDA’s work. It was what Khun Mechai called “population led development.” In the early critical days there were a few tens of people in PDA, literally one in a million Thais. Ultimately the triumph of PDA was that, intuitively and through Khun Mechai’s charismatic leadership and the commitment and hard of those around him, it responded to what Thai women and men genuinely wanted – to make a voluntary decisions about when to have a child. Filipinos wanted that same freedom, but there was no one to offer it. Congratulations to PDA – without whom Thailand would be a profound different place today, with more poverty and a somber rather than a bright future. บทความและนานาทรรศนะ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 43 พล ร.ต.นพ.วิทุร แสงสิงแก้ว* * จาก 60 ปี มีชัย วีระไวทยะ (17 มกราคม 2544) พล ร.ต.นพ.วิทุร แสงสิงแก้ว ข้้าพเจ้้าได้้รู้้จั�ัก คุุณมีีชััย วีีระไวทยะ เป็็นครั้้�งแรกจากบทความภาษาอัังกฤษที่ ่� คุุณมีีชััย เขีียนลงใน หนัังสืือพิิมพ์์ Bangkok World โดยใช้้นามปากกาในการเขีียนเรื่่�องเกี่่�ยวกัับเศรษฐกิิจว่่า GNP และเสีียง ที่่�ออกรายการทางวิิทยุุกระจายเสีียงเป็็นประจำำ ในนามของ “นิิโคล่่า” เมื่่�อประมาณ 30 กว่่าปีีล่่วงมา แล้้ว ในเวลาต่่อมา ดร. อััลแลน โรเซนฟิิ ลด์์ ที่่�ปรึึกษากระทรวงสาธารณสุขุ สภาประชากรแห่่งนิิวยอร์์ค ซึ่�งมา ่ทำำงานอยู่่�ในประเทศไทย ในขณะนั้้�นได้้กล่่าวขวััญถึึงคุุณมีีชััยอย่่างนิิยมชมชอบ ซึ่�งไ่ ด้้เป็็นพื้้�น ฐานที่่�เชื่่�อมโยงกระทรวงสาธารณสุขถึึุงคุุณมีีชััย เช่น ในฐานะ ่นัักเศรษฐศาสตร์์ ของสภาพัฒันาเศรษฐกิิจและสัังคมแห่่งชาติิ และใน ฐานะเลขาธิิการสมาคมวางแผนครอบครัวัแห่่งประเทศไทย เป็็นต้้น กระทรวงสาธารณสุขุได้้เชิิญคุุณมีีชััยมาร่่วมประชุุมและสััมมนากัับผู้้� บริิหารของกระทรวงหลายครั้้�งในช่่วงเวลานั้้�น ในเวลาต่่อมา คุุณมีีชััยได้้จััดทีีมงานคนหนุ่่�มในวััยเดีียวกัันจากสภาพัฒน์ั ์ฯ คืือ คุุณธวัชั ชััย ไตรทองอยู่่� คุุณสุุธา ชัชวัาลวงศ์์ และคุุณประวีีณ พยัับวิิภาพงศ์์ มาช่่วยกัันเริ่่�มโครงการพัฒันาชนบท โดยอาสาสมััครขึ้้�นเป็็นครั้้�ง แรกใน 150 อำำเภอทั่่�วประเทศไทย เมื่่�อประมาณปีี พ.ศ. 2516 โครงการนี้้�เป็็นโครงการสำคัำ ัญที่่�อาจกล่่าวได้้ว่่าเป็็นพื้้�นฐานกระจายอำำนาจสู่ช่� นบท ซึ่�งเ่ ป็็นแนวทางสำคัำ ัญของการพัฒั นาประเทศใน ปััจจุบัุัน ซึ่ง่�มีีความหมายว่่าโครงการดัังกล่่าวที่่คุ�ุณมีชัีัย และคณะได้้ริิเริ่่� มนั้้� น ได้้มองอนาคตไว้้ล่่วงหน้้าเป็็นเวลายาวนานถึงึ กว่่า 20 ปีี สมควรที่่จะจา�รึึกไว้้เป็็นประวััติิศาสตร์์แห่่งการพััฒนาประเทศของเรา ในช่่วงเวลานั้้น�ข้้าพเจ้้ารัับผิดชิ อบงานในระดัับ ปฏิิบัติัิการของหน่่วยงานภููมิ ภิาคในสัังกัดักระทรวงสาธารณสุขุ ซึ่�ง่กำกัำ ับดููแลงานสาธารณสุขุในจัังหวัดต่ั ่างๆ ที่่ครอบค�ลุมุ 150 อำำเภอ ของโครงการนี้้ได้้มีีควา�มเห็็นสนัับสนุุนแผนงานของโครงการ โดยมอบให้สม้าคมพััฒนาประชากรและชุุมชนเป็็นผู้้สนั ับสนุุนงานทาง ด้้านสาธารณสุขขุองทางราชการ ซึ่�งได้้ ่รัับความเห็็นชอบและการอนุมัุติัิจากอธิิบดีีกรมการแพทย์์และอนามััยในขณะนั้้น�คืือ นายแพทย์์ เชิดิ โทณะวณิิก ให้้การสนัับสนุุนเต็มที่่ ็� นัับเป็็นจุุดเริ่่�มแรกของอาสาสมััครที่่ร�าชการได้้ให้้การสนัับสนุุนในเวลาต่่อมา เช่่น อสม. (อาสาสมััครสาธารณสุุขประจำหมู่ำ บ้่้าน) และต่่อมาได้้กลายเป็็นฐานข้้อมููลและฐานปฏิิบััติิการของ อบต. (องค์์การบริิหาร ส่่วนตำำ บล) ในปััจจุุบััน เวลาต่่อมาอีีกกว่่า 20 ปีี ได้้นำคุำุณมีีชััยจากคนหนุ่่�มไฟแรงที่ ่�มีีความปรารถนาอย่่างแรงกล้้าที่่�จะช่่วยพัฒั นาประเทศไทยให้้เจริิญทััน อารยประเทศ ไปเป็็นบุุคคลที่ ่�มีีโอกาสรัับผิิดชอบงานสำคัำ ัญของประเทศทั้้�งในภาครััฐและเอกชน เช่น ่รัับผิิดชอบในตำำแหน่่งรััฐมนตรีี หลายกระทรวง รัับผิิดชอบในตำำแหน่่งประธานกรรมการรััฐวิิสาหกิิจที่ ่� สำคัำ ัญ รัับผิิดชอบงานด้้านนิิติิบััญญััติิในฐานะวุฒิุิสมาชิิก ฯลฯ เป็็นต้้น สิ่่�งที่ ่� ทำำ ให้้คุุณมีีชััยสามารถฟัันฝ่่าอุุปสรรคต่่างๆ มาได้้นั้้�น คืือ ความซื่่�อสัตย์ัสุ์ุจริติ ความมุ่่�งมั่่�นตั้้�งใจจริิง ไม่่ย่่อท้้อต่่ออุุปสรรคและ ความกตััญญูกูตเวทีี ซึ่�ง่นัับว่่าเป็็นคุุณสมบััติิสำคัำ ัญของคนไทย คุุณมีีชััยเป็็นตัวัอย่่างของคนดีีที่่�เกิิดขึ้้�นในประเทศของเรา ได้้ศึึกษาเล่่า เรีียนทั้้�งในและต่่างประเทศและสามารถนำำความรู้้�ความตั้้�งใจจริิงมาช่่วยประชาชนผู้ที่้�่�ต้้องการพัฒันา ซึ่�งไ่ ด้้แก่่ชาวไทยในชนบทได้้อย่่าง เป็็นรููปธรรม ในวาระที่ ่� คุุณมีีชััย วีีระไวทยะ มีีอายุุครบ 60 ปีี ในเดืือนมกราคม พ.ศ. 2544 นี้้� ข้้าพเจ้้าขออาราธนาคุุณพระศรีีรัตันตรััยและสิ่่�ง ศัักดิ์์สิ�ิทธิ์์� ทั้้�งหลายในสากลโลก ได้้โปรดดลบัันดาลให้้คุุณมีีชััยและครอบครัวัตลอดจนเจ้้าหน้้าที่ ่� ของสมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน ทุุกท่่าน ให้้ประสบความสุขุความเจริิญ มีีกำลัำ ังกาย กำลัำ ังใจ และกำลัำ ังความคิิด ทำำงานเพื่่�อประเทศชาติิของเรา ซึ่�ง่ยัังต้้องการการ พัฒันาอีีกมากต่่อไป อดีตปลัดกระทรวงสาธารณสุข 1 ตุลาคม 2537 - 30 กันยายน 2540 บทความและนานาทรรศนะ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 44 นายเกษม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา* นายเกษม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา เมื่่�อกล่่าวถึึง PDA ทุุกคนรู้้ว่่ �าเป็็นสมาคมฯ ของ คุุณมีีชััย วีีระไวทยะ เพราะเป็็นผู้ก่่้�อตั้้�ง โดย ลาออกจากสำนัำ ักงานคณะกรรมการพัฒันาเศรษฐกิิจและสัังคมแห่่งชาติิ มาทำำเรื่่�องการวางแผน ครอบครัวัเป็็นลำดัำ ับแรก PDA เจริิญก้้าวหน้้าจนเป็็นที่ ่� รู้้จั�ักไปทั่่�วโลกก็็เพราะ คุุณมีีชััย มีี “เพื่่�อน คู่คิ่� ิด” คืือ คุุณธวัชชััย ไตรทองอยู่่� และ “เพื่่�อนคู่่�ปฏิิบััติิ” คืือ คุุณสุุธา ชัชวัาลวงศ์์ การสร้้าง PDA จากคนเพีียงไม่่กี่่�คนจนถึึงปััจจุบัุันก็็เพราะการมีีศาสตร์์และศิิลป์์ ในการบริิหารของทั้้�ง 3 ท่่าน ที่ ่� ผม กล่่าวข้้างต้้น PDA ไม่่ได้้พัฒันาตัวัเองอย่่างก้้าวกระโดด แต่่เน้้นทางทำำงานเป็็นขั้้�น เป็็นตอน โดยได้้ขยายงาน จากการวางแผนครอบครัวัไปสู่่�การนำำสาธารณสุขมูู ุ ลฐานมาใช้้ในการพัฒันาชุุมชน และในที่ ่� สุุดก็็ ไปสู่่�การพัฒันาอาชีีพในชนบทอย่่างสมบููรณ์์แบบ เช่น โครงการ CBIRD ห ่รืือ โครงการธุุรกิิจเพื่่�อ สัังคม คุุณมีีชััย และคณะทำำ ให้้ผมมีีความประทัับใจมากที่ ่� สุุด คืือ มีี Innovative thinking โดยทำำ ให้้สัังคม ไทยยอมรัับการใช้้ถุุงยางอนามััย อย่่างเปิิดเผย ไม่่ใช่เ่ ป็็นเรื่่�องเลวร้้าย น่่ารัังเกีียจ เปิิดเผยไม่่ได้้ จน เป็็นที่่�เข้้าใจว่่าถ้้าผู้ซื้้้� �อเอ่่ยปากขอซื้้�อ “มีีชััย” ผู้ข้�ายในร้้านขายยาก็็รู้้ทั�ันทีีว่่า ผู้ซื้้้� �อต้้องการอะไร และ “คุุณมีีชััย” ยัังได้้รัับการขนานนามว่่า “Mr. Condom” โดย “ซููม” จากหนัังสืือพิิมพ์์ไทยรััฐ หรืือ คุุณ สมชาย กรุุสวนสมบััติิ ผมหวัังว่่าผู้้�บริิหารรุ่่�นใหม่่เมื่่�อเข้้ามาทำำงานแทนคุุณมีีชััย คุุณธวัชชััย และผู้้�บริิหารอาวุุโสอีีกหลาย ท่่าน ที่่�จะต้้องปลดระวางตัวัเองเนื่่�องจากเป็็นผู้สูู ้�งอายุุ คงจะยึึดแนวทางบริิหารและดำำเนิินการ ตามหลัักการต่่อไป เพื่่�อให้้ PDA ก้้าวจากปีีที่่� 36 ไปสู่ปีี่� ใหม่่ๆ ต่่อไป 16 ธัันวาคม 2552 อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม * จาก 36 ปี สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (20 พฤษภาคม 2553) บทความและนานาทรรศนะ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 45 นายประสิทธิ์ ตันสุวรรณ* นายประสิทธิ์ ตันสุวรรณ ผมได้้ยิินชื่่�อ และเห็็นหน้้าคุุณมีีชััย ครั้้�งแรกกว่่า 40 ปีีมาแล้้ว ที่่�นครเมลเบอร์์น ประเทศออสเตรเลีีย วัันนั้้�นเพื่่�อนคนหนึ่่�งชี้้�ไปที่่�เด็็กหนุ่่�มคนหนึ่่�ง ซึ่�ง่กำลัำ ังเล่่นเทนนิิสอยู่กั่� ับเพื่่�อนและกล่่าวอย่่างชื่่�นชมว่่าชื่่�อ มีีชััย วีีระไวทยะ เป็็นนัักเรีียนอยู่ที่่� ่� Geelong Grammar School เรีียนดีี เล่่นกีีฬาเก่่ง และสัังคมดีีแถม หล่่อด้้วย แม้้ผมจะไม่่รู้้จั�ักเขาในตอนนั้้�น แต่่ก็็มีีความประทัับใจและจำชื่่ ำ �อของบุุคคลผู้นี้้้� �ได้้ตั้้�งแต่่บััดนี้้� เป็็นต้้นมา เมื่่�อคุุณมีีชััย จบการศึึกษาที่่�ประเทศออสเตรเลีียและกลัับมาทำำงานในประเทศไทย ผมก็็ได้้ยิินชื่่�อเสีียงและเห็็นหน้้าคุุณมีีชััยอยู่่�เนืืองๆ คนอะไร ทำำอะไรๆ ก็็ดััง ผมก็็ยิ่่�งมีีความประทัับใจในความรู้้�ความสามารถมากขึ้้�น ความประทัับใจมีีมากจนผมตััดสิินใจอาสามาช่่วยงานที่่�สมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน ที่ ่� คุุณมีีชััย เป็็นผู้อำ้� ำนวยการอยู่่�เมื่่�อปีี 2525 จากนั้้�นมาก็็ได้้มีีโอกาสสััมผััสและพููดคุุยกัับท่่านผู้นี้้้� �ในโอกาสต่่างๆ บ่่อย พอที่่�จะให้้ความเห็็นเกี่่�ยวกัับตัวคุัุณมีีชััยได้้ในบางแง่่มุุมดัังนี้้� วิิสััยทััศน์์คุุณมีีชััย มีีวิิสััยทััศน์ที่์่�กว้้างและไกลจนคนส่่วนใหญ่่ตามไม่่ทััน และไม่่เข้้าใจ อาทิิ การมองไปในอนาคตว่่า ประเทศไทยจะต้้องมีี ประชากรไม่่มากเกิินไป มิิฉะนั้้�นแล้้วจะเป็็นปััญหาทางเศรษฐกิิจและสัังคม จึึงได้้ดำำเนิินการเรื่่�องการวางแผนครอบครัวั นอกจากนี้้ยั�ังมีี เรื่่�องของการรณรงค์์ เรื่่�องเอดส์์ ตั้้�งแต่่สมััยแรกๆ และเรื่่�องการพัฒันาชนบท ยุุทธศาสตร์์คุุณมีีชััย เป็็นนัักยุุทธศาสตร์ที่์่�หาตัวจัับยาก ในการรณรงค์์เรื่่�องการพัฒันาชนบทนั้้�น หนึ่่�งในยุุทธศาสตร์ที่์่� คุุณมีีชััย ใช้้ที่่� ผมประทัับใจคืือ โครงการย้้ายโรงงานสู่ช่� นบท ผลที่ ่� ตามมาก็็คืือชาวชนบทได้้งานทำำ โดยไม่่ต้้องเคลื่่�อนย้้ายไปทำำงานในเมืือง ผลอีีกประการหนึ่่�งก็็คืือคน งานจำำนวนหนึ่่�งย้้ายงานจากโรงงานต่่างเมืืองมาทำำงานใกล้้บ้้านตน นี่ ่� คืือคุุณภาพชีีวิิตพนัักงานเสร็็จงานกลัับถึึงบ้้านได้้เร็ว็และพบ สมาชิิกในครอบครัวัพร้้อมหน้้าพร้้อมตา ตรงกัันข้้ามกัับกรณีีที่่�เราเห็็นประจำำ นั่่�นคืือ พ่่อทำำงานในจัังหวััดหนึ่่�ง แม่่ทำำงานอีีกจัังหวััดหนึ่่�ง ส่่วนลููกนั้้�นย่่าหรืือยายช่่วยเลี้้�ยงอีีกจัังหวััดหนึ่่�ง การระดมเงิินทุุน คุุณมีีชััย เป็็น Fund Raiser ตัวัฉกาจ กล่่าวได้้ว่่าที่ ่� มููลนิิธิิ และสมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน ยืืนหยััดมาได้้ทุุกวัันนี้้� ก็็เพราะความ สามารถของคุุณมีีชััย ในการหาแหล่่งเงิินทุุนมาใช้้ในโครงการในเบื้้�องแรก แม้้จะพยายามพึ่่�งพาตนเองให้้ได้้มากขึ้้�นกว่่าเดิิม แต่่คุุณมีีชััย ก็็ไม่่เลิิกราในการหาแหล่่งทุุนต่่อไปทั้้�งจากต่่างประเทศและในประเทศ ผู้้นำำ ไม่่มีีข้้อสงสััยใดๆ เกี่่�ยวกัับภาวะความเป็็นผู้นำ้�ขำองท่่านผู้นี้้้� � ท่่านเป็็นผู้นำ้� ำ ประเภทที่่�ผู้้�ใต้้บัังคัับบััญชามีีความเชื่่�อมั่่�น ในขณะเดีียวกัันก็็ สามารถสร้้างความเชื่่�อมั่่�นให้้บัังเกิิดในตัวัผู้้�ใต้้บัังคัับบััญชาด้้วย กรรมการสมาคม บทความและนานาทรรศนะ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 46 นัักจููงใจ คุุณมีีชััย เอาจริิงในเรื่่�องงาน ผู้้�ใต้้บัังคัับบััญชาจะทำำงานภายใต้้แรงกดดััน โอกาสที่่�จะขี้้�เกีียจมีีน้้อย ทำำงานแบบโง่่ๆ ก็็ไม่่ได้้ กระนั้้�นก็็ตาม ที่ ่� ผมสัังเกตว่่า คุุณมีีชััยมัักจะมีีกิิจกรรมใหม่่ๆ สำำหรัับพนัักงานในวาระต่่างๆ เพื่่�อขวััญและกำลัำ ังใจ กล่่าวโดยรวมได้้ว่่าคุุณมีีชััย ซื้้�อใจ พนัักงานได้้ SWOT SWOT คืือ การวิิเคราะห์์ Strength Weakness Opportunities และ Threats ทฤษฎีีนี้้�ใช้้กัับคุุณมีีชััย ไม่่ได้้ คุุณมีีชััย พิิจารณาเรื่่�องต่่างๆ เป็็นโอกาสไปหมด โชคดีีที่่� คุุณมีีชััย เสาะหาโอกาสเพื่่�อดำำเนิินกิิจกรรมเพื่่�อส่่วนรวม ผมเชื่่�อว่่าถ้้าคุุณมีีชััย ต้้องการสร้้างความรวยให้้กัับตัวัเองโดยทำธุำุรกิิจส่่วนตัวัผมก็็มั่่�นใจว่่า คุุณมีีชััย รวยล้้นเหลืือไปแล้้ว อยู่่�ในแนวหน้้าของมหาเศรษฐีีเมืือง ไทยได้้ทีีเดีียว ทั้้�งนี้้ด้้ว�ยคุุณลัักษณะของคุุณมีีชััย ที่ ่�มีีความคิิดริิเริ่่�ม และสร้้างสรรค์ต์ลอดจนความสามารถในการบริิหารจััดการ จริิยธรรม ที่ ่� ผมเชื่่�อมั่่�นในตัวคุัุณมีีชััย มากที่ ่� สุุด เห็็นจะเป็็นการมีีพร้้อมทั้้�งความเก่่งและความดีี ความเก่่งนั้้�นได้้พููดมาหลายประเด็็น ความดีีที่่�เห็็น ชััดคืือ การทำำภารกิิจที่่�สะท้้อนถึึงการเอื้้�ออาทรต่่อประชากรและชุุมชน มิิใช่เ่อื้้�ออาทรต่่อญาติิหรืือคนที่ ่� รู้้จั�ัก แต่่กลุ่่�มเป้้าหมายคืือคนทั่่�วไป ที่ ่� คุุณมีีชััย ไม่่รู้้จั�ักคนทั่่�วไปที่ ่�มีีความเป็็นอยู่่�ไม่่เท่่าเพื่่�อนร่่วมชาติิ คนทั่่�วไปซึ่�ง่ลำำบากลำำบนเพราะถููกเบีียดบัังผลประโยชน์์จากกลุ่่�มคนซึ่�ง่ ได้้อภิิสิิทธิ์์� ต่่างๆ มาอย่่างขาดความชอบธรรมคนทั่่�วไปซึ่�ง่ถููกลิิดรอนสิิทธิิพื้้�นฐานอัันพึึงมีี จุุดอ่่อน คุุณมีีชััย มีีจุุดอ่่อนเหมืือนกัันแต่่เมื่่�อเทีียบกัับจุุดแข็็งด้้านต่่างๆ แล้้วจุุดอ่่อนของคุุณมีีชััยถููกความเก่่งและความดีีบดบัังเสีียมิิด ข้้อสัังเกตของผมที่ ่�มีีต่่อคุุณมีีชััยนี้้� อาจมีีผู้้�ไม่่เห็็นด้้วยซึ่�ง่ก็็เป็็นไปได้้ แต่่เนื่่�องจากในวาระต่่างๆที่ ่� ผมได้้คบหากัับคุุณมีีชััย ทำำ ให้้ผมมีีความ ประทัับใจตามที่่�กล่่าวมาข้้างต้้น * จาก 60 ปี มีชัย วีระไวทยะ (17 มกราคม 2544) บทความและนานาทรรศนะ นายประสิทธิ์ ตันสุวรรณ