5 ทศวรรษ สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน สร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 47 พ.ต. นพ. คม ป้องขันธ์ ข้้าพเจ้้ามีีความยิินดีี และเป็็นเกีียรติิอย่่างสููง ที่ ่� มิิตรดีี สหายดีีชาวสมาคมพัฒั นาประชากรและชุุมชน กัับองค์์กรเครืือข่าย ่ยัังดำำรงภารดร ภาพน้ำ ำ�ใจไมตรีีรัักใคร่่นัับถืือเหมืือนพี่ ่�น้้อง อัันเป็็นเอกลัักษณ์ข์องชาว PDA เป็็นเหตุุให้้ข้้าพเจ้้ามีีโอกาสร่่วมฉลองครบรอบวัันคล้้ายวััน เกิิด “ผอ.ที่่รั�ัก และศรััทธาของผู้้เคยร่่วมงานหรืือคนคุ้้นกัับสุุภาพบุุรุุษนัักพััฒนาสร้้างสรรค์์ และนัักบริิหารผู้้ปร ะสบความ สำำเร็็จหลายด้้านผู้้นี้้ �มีีชััย วีีระไวทยะ” ข้้าพเจ้้าขอขอบคุุณคุุณวิิลาศ โลหิิตกุุล ผู้้�ใช้้ความพยายามมากกว่่าจะสามารถติิดต่่อข้้าพเจ้้าได้้ และเป็็นกำลัำ ังใจให้้ข้้าพเจ้้ารัับทำสิ่่ ำ �งที่ ่� ตนเองมีีข้้อจำกัำ ัดไปเสีียทุุกอย่่าง คืือ การเขีียนความรู้้สึึ�ก ความคิิดเห็็นของข้้าพเจ้้าที่ ่�มีีต่่อ “ผอ. มีีชััย” ความลำำ บากใจของข้้าพเจ้้าอยู่ต่� รง ที่่�เรื่่�องราวความสััมพัันธ์์ความรัักนัับถืือ ศรััทธา ชื่่�นชม ที่ ่�ข้้าพเจ้้าไม่่สามารถสรรหาถ้้อยคำำ มาบรรยายให้้ลึึกซึ้้�งเท่่าที่ ่�มีีจริิงๆ ในจิิตใจ ข้้าพเจ้้าได้้ ผอ. มีีชััย วีีระไวทยะ........ เจ็็ดสีีประกายรุ้้�ง พุ่่�งแรงรอบทิิศ ช่่วยพิิชิิตความจน สร้้างคนให้้สููงค่่า พััฒนาสัังคม นิิยมสัันติสุุิข ปลุุกโลกร่่วมพลััง ชื่่�อไทยดัังทั่่�วสากล เป็็นถ้้อยคำำ ข้้อความที่่�หลั่่�งไหลมาจากใจจริิงๆ ยัังมิิได้้เรีียบเรีียงร้้อยกรอง ผอ.มีีชััย ผู้้�เคยเป็็นเสนาบดีี (รััฐมนตรีี) เป็็นผู้ว่่้�าการรััฐวิิสาหกิิจ เป็็นประธานบอร์์ด ฯลฯ หลายครั้้�ง หลายตำำแหน่่ง ได้้รัับยกย่่องทั่่�งในและนอกประเทศแต่่ที่่�ข้้าพเจ้้ายืืนยัันได้้คืือ ผอ.มีีชััย มีีความสุขกัุับคำำ เรีียกขาน ผอ. มากที่ ่� สุุดถึึงกัับขอร้้องไว้้ว่่า พวกเราอย่่าได้้ใช้้คำำ ฯพณฯ หรืือ “ท่่าน” สำำหรัับ ผอ. เลย ดัังนี้้� ข้้าพเจ้้าจำวัำ ันแรกพบ ผอ.มีีชััย วีีระไวทยะ ในงานเลี้้�ยงฉลองวัันสถาปนากระทรวงสาธารสุขุ สมััยผอ. มีีชััย ยัังเป็็นกรรมการผู้มีี้�บทบาท โดดเด่่นของสมาคมวางแผนครอบครัวั (คุุณมีีชััย วีีระไวทยะ ขณะนั้้�น อาจจะทราบหรืือไม่่ทราบ ภููมิิหลัังของข้้าพเจ้้าในหลายเรื่่�องก็็เป็็น ไป เช่น ่ ข้้าพเจ้้าเป็็นศิิษย์์แพทย์ฝึึ์กหััดที่่� รพ.จุุฬาลงกรณ์์ สภากาชาดไทย อาจารย์์นายแพทย์์สมััค วีีระไวทยะ ซึ่�งเ่ ป็็นบิิดาของคุุณมีีชััย วีีระไวทยะ ก็็เป็็นอาจารย์์สอนข้้าพเจ้้า ซึ่�งระยะ ่ที่ ่�ข้้าพเจ้้าเกษีียณจากคณะแพทย์์ฯ มหาวิิทยาลััยขอนแก่่นแล้้ว ก็็มาทำำงานที่่�กองแพทย์์ อยู่กั่� ับอาจารย์์นายแพทย์์สมััค วีีระไวทยะ) ได้้ทาบทามข้้าพเจ้้าโดยมีีกระดาษ ทิิชชููในถ้้วยแก้้วบนโต๊๊ะ ดึึงมาขีีดๆ เขีียนๆ พููดกัันไม่่กี่่� คำำ ข้้าพเจ้้ามีีศรััทธาเป็็นพื้้�นอยู่่�แล้้ว เห็็นว่่าอยู่่�ในวิิสััยที่่�จะร่่วมงานได้้ก็็ตอบรัับว่่า “ลองดููก็ ็ได้้ครัับ ถููกผิิดอย่่างไร ผมก็ยิินดีีจ ็ะปรัับแก้้...” ข้้าพเจ้้าจำต้้ ำองสรุุปว่่า นัับจากวัันพููดคุุยและกระดาษทิิชชููขาวแผ่่นนั้้�น..... เป็็นที่่�มาของข้้อความที่ ่�สื่่�อมวลชนบางฉบัับ ลงคำำ ให้้ สััมภาษณ์ข์อง ผอ.มีีชััย ว่่า “... มีีหมอคม คนเดีียวที่่ก�ล้้า...” ซึ่�ง่มัันก็็เป็็นจริิง ข้้อจำกัำ ัด ระเบีียบ กฎ ข้้อบัังคัับ ฯลฯ ที่่�ทางราชการใช้้อยู่่� ประกอบกัับความเคยชิิน ลัักษณะขาดแรงกระตุ้้�นและปลุุกสำนึึ ำกการพัฒันาบุุคลากรของราชการ นั้้�น ข้้าพเจ้้าใจจดใจจ่่อแสวงหาทุุกลม หายใจ พบคนอย่่าง ผอ. มีีชััย มีีหรืือข้้าพเจ้้าจะไม่่รัักไม่่ศรััทธา ข้้าพเจ้้าได้้คลุุกคลีีสนิิทสนมกัับทีีมงานของ PDA ผอ.มีีชััย มีีวััยอายุอุ่่อน กว่่าข้้าพเจ้้า แต่่อััจฉริิยภาพ ความรู้้�ความสามารถ รวมถึึงคุุณธรรมนัักบริิหาร เป็็นครููข้้าพเจ้้าเทีียบได้้กัับครููบาอาจารย์ที่์่�สั่่�งสอนอบรม ข้้าพเจ้้ามา PDA โดยรวมก็็เป็็นสถาบัันที่่�ให้้โอกาสข้้าพเจ้้าเรีียนรู้้� จนสั่่�งสมภููมิิปััญญาก่่อเกิิดประโยชน์์แก่่ตนเอง ครอบครัวั องค์์กร ชุุมชน และมวลมนุุษย์์พอสมควร แม้้ข้้าพเจ้้าจะเป็็น “หมอติิดดิิน” ที่่�ได้้ทุ่่�มชีีวิิตตอบแทนบุุญคุุณแผ่่นดิิน ร่่วมงานบุุกเบิิกของสมาคมพัฒันา ประชากรและชุุมชนไม่่ตลอด แต่่อุุดมการณ์์ PDA ก็็ฝัังเข้้มในจิิตวิิญญาณข้้าพเจ้้า ทำำ ให้้เป็็นสุขด้้วุยการทำำงาน แม้้อายุุจะย่่าง 80 ปีีแล้้ว ก็็ยิินดีีจะเรีียก Life begin at 80th เพราะได้้กระทำำและยัังจะกระทำต่่ ำ อไปในการทำำหมัันชายฟรีี แก่่ผู้้�สนใจจนกว่่าจะทำำ ไม่่ไหว ข้้าพเจ้้า ขออุทิุิศกุุศลผลบุุญที่่�ได้้ช่่วยครอบครัวคุัุณภาพชีีวิิตดัังกล่่าวนี้้�เป็็นความสุขุใจยิินดีีแก่่ ผอ.มีีชััย วีีระไวทยะ ผอ. มีีชััย “เจ็็ดสีีประกายรุ้้ง – โรจน์์รุ่่�งรอบทิิศ” ... พ.ต. นพ. คม ป้องขันธ์ * * จาก 60 ปี มีชัย วีระไวทยะ (17 มกราคม 2544) บทความและนานาทรรศนะ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 48 * จาก 60 ปี มีชัย วีระไวทยะ (17 มกราคม 2544) นางกลั่นจิตร หลงเจริญ นางกลั่นจิตร หลงเจริญ* “เมื่่�อ 24 ปีีที่่�ผ่่านมาดิิฉัันมีีโอกาสพบและรู้้จั�ัก คุุณมีีชััย วีีระไวทยะ ในโครงการวางแผนครอบครัวชุัุมชน ซึ่�ง่นำคุำ ุณประโยชน์์มาสู่่�หมู่บ้้ ่� านของดิิฉัันมาก ดิิฉัันยัังคิิดถึึงและระลึึกถึึงบุุญคุุณที่ ่�มีีต่่อเพื่่�อนบ้้าน และครอบครัวขัองดิิฉัันเสมอมา ขอสิ่่�งศัักดิ์์สิ�ิทธิ์์� ในสากลโลก ช่่วยดลบัันดาลให้้คุุณมีีชััย สุขุภาพแข็็งแรง และมีีความสุขตุลอดไป” อาสาสมัครวางแผนครอบครัวชุมชนคนแรก ของ สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน บ้้านเลขที่่� 165 หมู่่� 1 ต.ห้้วยใหญ่่ อ.บางละมุุง จ.ชลบุรีีุ บทความและนานาทรรศนะ

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 49 เหะหะพาที เอะอะโดย “ซูม” มีีชััยสตอรี่ ่�เหะหะพาทีี เอะอะโดย “ซููม” นสพ.ไทยรัฐ 22 กรกฎาคม 2516 มาจะกล่่าวบทไปถึึงเจ้้าหนุ่่มหน่่อหนึ่่�ง นามกรว่่า มีีชััย นััยว่่าพ่่อมีีชััยคนนี้้แกออกจะ�รููป หล่่อ พอสมควรในอดีีต ยกเว้้นปััจจุบัุัน ชัักจะ “เหลา” ไปเสีียแล้้ว มานพหนุ่่�ม มีีชััย แกเคยดัังมาหลายเรื่่�อง แต่่ในระยะหลัังๆ นี้้� แกดัังมากในเรื่่�องชัักชวนให้้ ใครต่่อใครคุุมกำำเนิิดทว่่าความดัังของมานพ มีีชััย เห็็นทีีจะไปไม่่ได้้ไกลนัักเพราะแกดัังใน ทางที่่�ใครๆ ได้้ยิินได้้ฟัังแล้้วก็็ขััดหููพููดอะไรขึ้้�นมาคำก็ำ ็โดนชาวบ้้านสวดกัันพึึมไป ไม่่ว่่าจะ เป็็นเรื่่�องชัักชวนให้้บริษัิัทขายผ้้าขะม้้าอนามััย เขีียนคำขวัำ ัญคุุมกำำเนิิด หรืือเรื่่�องจะให้้ พระคุุณเจ้้าช่่วยเผยแพร่่การคุุมกำำเนิิด มาจนถึึงเรื่่�องอ้้างอิิงพระพุุทธประวััติิเกี่่�ยวกัับการคุุม กำำเนิิดอย่่างเชย มหาเชย และวาระหลัังสุุดก็็เที่่�ยวได้้ไปแจกถุุงยางอนามััยในระหว่่างที่่�ใครๆ เขารัับประทานอาหาร เล่่นเอาคนรัับประทานอาหารแทบจะอาเจีียนไปตามๆ กัันว่่าที่่�จริิง แล้้วการส่่งเสริิมชัักชวนให้้ประชาชนคุุมกำำเนิิดไม่่ใช่เ่ รื่่�องที่่�จะทำกัำ ันได้้อย่่างบุ่่�มบ่่าม หรืือ ทะลึ่่�งตึึงตััง เพราะมัันเป็็นเรื่่�องในมุ้้�ง และในสายตาสายหููของคนไทย ยัังรู้้สึึ� กประดัักประเดิิด อยู่่� ทางที่ ่� ถููกที่่�ควร จึึงน่่าจะต้้องดำำเนิินการกัันอย่่างสุขุุมคััมภีีรภาพ ค่่อยๆ ชี้้� ค่่อยๆ แนะ ไม่่ใช่่ทำำอะไรห่่ามๆ ได้้ตามใจชอบอัันจะเป็็นผลให้้ประชาชนเสื่่�อมศรััทธาเสีียก่่อน ในที่ ่� สุุด ก็็ จะพัังกัันไปทั้้�งตัวันายมีีชััย และโครงการส่่งเสริิมการคุุมกำำเนิิดสำำหรัับคนไทย นายมีีชััย พััง ช่าง่หัวัเถอะครัับ แต่่ถ้้าโครงการพััง ก็็เป็็นที่ ่�น่่าเสีียดายอยู่่�เพราะความมุ่่�ง หมายที่่�จะควบคุุมการเพิ่่�มประชากรของประเทศในอนาคตอาจจะล้้มเหลวได้้ ก็็เห็็นจะต้้อง เตืือนมานพหนุ่่�มมีีชััยกัันไว้้บ้้าง อย่่าเที่่�ยวได้้ทำำอะไรแผลงๆ ต่่อไปเลย อย่่างไรก็็ตาม ถ้้าจะ ว่่ากัันไปแล้้วการรณรงค์์แจกถุุงยางอนามััยของมานพหน่่อนี้้�ออกจะมีีประโยชน์ต่่ ์อการเขีียน หนัังสืือของผมอยู่่�มาก เพราะแกเที่่�ยวได้้แจก แจก แจก ถุุงยางพรรค์์อย่่างว่่าซะจนถุุงยาง แทบจะเป็็นสััญญาลัักษณ์ข์องแกอยู่่�แล้้ว เวลาผมเขีียนหนัังสืือจะใช้้คำว่ำ ่า “ถุุงยาง อนามััย” ก็รู้็้�สึึกว่่ายาวไป รุ่่มร่่ามพิลึึกิ ไอ้้ครั้้� นจะใช้้คำว่ำ ่า “ป....ก” หรืือก็็หยาบ จะ เรีียกว่่า “เสื้้อ�กัันฝน” มัันก็็ทะแม่่งๆ อยู่่ดี ี ไหนๆ ก็็เป็็นสััญญาลัักษณ์์ของพี่่แ�กอยู่่ แล้้วต่่อไปนี้้เ �รีียกถุุงยางพรรค์นั้้์� นว่่า “มีีชััย” ซะเลยดีีไหมครัับ ฟัังเสนาะ แล้้ว ก็สุ็ุภาพเป็็นบ้้า ไม่่เชื่่� อจะลองฟัังดููก่ ่อนก็็ได้้นี่่� นา “เฮ้้ ... หมอตี๋๋� ขอ “มีีชััย” ให้้ผมอัันนึึง เอาไอ้้อย่่างใยบััวนะเว้้ยไอ้้น้้อง” ไหมล่่ะ ระรื่่นหููขึ้้�นตั้้�งเป็็นกอง พัับผ่่าซีีเอ้้า บทความและนานาทรรศนะ

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 50

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 51 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน รางวัลแห่งความภาคภูมิใจ และโครงการดำเนินงานที่สำคัญ 5

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 52 1 รางวัลและผลงานแห่งความภาคภูมิใจ นายมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งองค์กร 1. รางวัลชัยนาทนเรนทร นักการสาธารณสุขดีเด่น ประเภทประชาชน มููลนิิธิิสมเด็็จพระเจ้้าบรมวงศ์์เธอ กรมพระยาชััยนาทนเรนทร ประจำปีำ ี 2562 2. รางวัลประชาบดี รางวัลเกียรติยศ บุคคลที่เสียสละอุทิศตนทำงานเพื่อสังคม และมีีผลงานโดดเด่่นสนัับสนุุนภารกิิจกรมพััฒนาสัังคมและสวััสดิิการ กระทรวงพััฒนาสัังคมและความมั่่นคงของมนุุษย์์ ประจำปีำ ี 2560 3. รางวัลบริการสังคม Medal for Service to Society จาก Geelong Grammar School (Auatralia) ปีี 2557 (เป็็นรางวััลแรกในรอบ 150 ปีี ของทางโรงเรีียน) 4. รางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดล สาขาการสาธารณสุข ประจำปี 2552 5. รางวัลผู้น�ำด้านธุรกิจเพือสังคม่ ปี 2551 จากมูลนิธิสกอลล์ (Skoll) เพื่่อนำำ ไปขยายโครงการธุุรกิิจเพื่่อสัังคมในประเทศไทย 6. รางวัล Gates Award for Global Health 2007 จาก The Bill & Melinda Gates Foundation 7. รางวัลนิเคอิเอเซีย (Nikkei Asia Prizes) สาขาการพัฒนา ปี 2550 จากหนัังสืือพิิมพ์นิ์ิเคอิิ แห่่งประเทศญี่่ปุ่่น 8. รางวัลเอกบุรุษ ประจำปี 2550 จากสมาคมส่่งเสริมิสถานภาพสตรีี ในพระอุุปถัมภ์ั ์ พระเจ้้าวรวงศ์์เธอพระองค์์เจ้้าโสมสวลีี พระวรราชาทิินััดดามาตุุ 9. รางวัล Asian Hero Award (2549) จากนิิตยสาร Time Magazine เป็็นหนึ่งในฮีีโ ่ร่่ 60 คน จากทวีีปเอเชีีย มีีผลงานความก้้าวหน้้าด้้านการแก้ปั้ัญหาความยากจนในชนบท มีีบทบาทในงานวางแผนครอบครััว และการป้้องกัันการแพร่่ขยายของโรคเอดส์์ ทั้้�งทางด้้านการสร้้างนโยบาย และการให้้การศึึกษากัับระดัับรากหญ้้า 10. รางวัล Special Lifetime Achievement Award from Asian Forum on Corporate Social Responsibility ประจำปีำ ี 2549 11. รางวัลดีเด่น ด้านประชากรแห่งประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน (The Third All China Population Award) ประจำปีำ ี 2541 ในฐานะที่่อุทิุิศตนต่่องานด้้านประชากร และการวางแผนครอบครััวอย่่างจริิงจัังตลอดจนความพยายามที่่จะ ส่่งเสริมมิิตรภาพ และความร่่วมมืืออัันดีีต่่อกัันระหว่่างประเทศไทย และประเทศสาธารณรััฐประชาชนจีีน 12. รางวัลประชากรแห่งสหประชาชาติ ประจำปี 2540 จากองค์การสหประชาชาติ UNFPA 13. รางวัล Twenty Great Asians Award (2538) จากนิตยสาร Asia week Magazine เป็็นหนึ่งในชาวเอเ ่ชีียผู้้โดดเด่่น 20 คน ระหว่่างปีี 2518 – 2538 ผู้้ริิเริ่่มในงานด้้านการวางแผนครอบครััว การ ป้้องกัันโรคเอดส์์ รวมทั้้�งเป็็นผู้้มีีวิิสััยทัศน์ั ์ ในการชัักชวนภาคธุุรกิิจเอกชนเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในงานพััฒนา

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 53 รางวัลและผลงานแห่งความภาคภูมิใจ ชนบท หรืือ “ความรัับผิิดชอบต่่อสัังคมของภาคธุุรกิิจเอกชน (Corporate Social Responsibility” or “CSR”). 14. รางวัลแมกไซไซ สาขาบริการสาธารณะ ประจำปี 2537 จากมูลนิธิ รามอน แมกไซไซ 15. รางวัล International Health Award For Leadership (2533) ผลงานดีีเด่่นด้้านสาธารณสุุข ประชากร และการพััฒนาในรอบ 10 ปีีที่่ผ่่านมา จากสภาแห่่งชาติิ เพื่่อการอนามััยระหว่่างประเทศ (National Council for International Health)ประเทศสหรััฐอเมริิกา 16. รางวัลเกียรติคุณ “วางแผนครอบครัวดีเด่น” (Friend of Family Planning) (2533) จากสมาคมวางแผนครอบครััวและสุุขภาพทางการเจริญพัิ ันธุ์์ (National Family Planning and Reproductive Health Association) แห่่งสหรััฐอเมริิกา 17. รางวัลเกียรติคุณ Hugh Moor Award (2532) ความคิิดเห็็นริิเริ่่ม และความเข้้าใจในปััญหาประชากร โดยคณะกรรมการ Population Crisis 18. รางวัลเกียรติคุณ Margaret Sanger Award 1985 (2528) ผลงานดีีเด่่นในการวางแผนครอบครััวของโลก โดยสหพัันธ์์วางแผนครอบครััวแห่่งอเมริิกา PPFA 19. รางวัลเกียรติคุณสังข์เงิน (2525) ผลงานดีีเด่่นในการใช้วิ้ิทยาการประชาสัมพัันธ์์ สาขาสร้้างสรรทัศันคติิที่่ถููกต้้องโดยสมาคมประชาสัมพัันธ์์ แห่่งประเทศไทย (พล.อ.เปรม ติิณณสููลานนท์์ นายกรััฐมนตรีี) 20. รางวัล United National Gold Peace Medel (2524) เป็็นรางวััลร่่วมกัับรางวััลสรรเสริญิจากกองทุุน Paul G. Hoffman 21. รางวัลสรรเสริญจากกองทุน Paul G. Hoffman (2524) ผลงานความก้้าวหน้้าด้้านการวางแผนครอบครััวผสมผสานงานสาธารณสุุข และการปรัับสภาวะความเป็็น อยู่่ของประชาชนในชนบทไทยให้ดี้ียิ่่งขึ้้�น

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 54 รางวัลและผลงานแห่งความภาคภูมิใจ 1. รางวัลดีเด่นอุตสาหกรรมการท่องเทียวไทย สาขาแหล่งท่องเที่ยวเพื่อการเรียนรู่้ (โครงการซัับใต้้สะเต็ม็แคมป์์ เขาใหญ่่) Thailand Tourism Silver Awards - Learning & Doinq Attraction ประจำปีำ ี 2566 โดยการท่่องเที่่ยวแห่่งประเทศไทย 2. รางวัลชนะเลิศผู้น�ำระดับประเทศด้านการพัฒนาชนบทและขจัดความยากจน ประจ�ำปี 2564 The 5th ASEAN Rural Development and Poverty Eradication Leadership Awards 2022 จาก ASEAN 3. รางวัลพระธาตุพนมทองค�ำ ประจ�ำปี 2558 มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น 4. The TOP 100 Best NGOs ล�ำดับที 39 ่ จาก The Global Journal 2012 (2555) 5. UNAIDS Best Practice 2012 in The Positive Partnerships Program in Thailand:Empowering People Living with HIV 6. รางวัลมีชัย วีระไวทยะ สาขาการพัฒนาสังคมชนบท ในโครงการเชิิดชูผู้้ทำำความดีีเพื่่อสัังคมโดยการสนัับสนุุนของ มููลนิิธิิตลาดหลัักทรััพย์์แห่่งประเทศไทย ปีี 2550-2562 7. รางวัลโครงการสิ่ งแวดล้อมดีเด่น ปี 2545 จาก UNEP สำำหรัับโครงการพััฒนาหมู่่บ้้านซัับใต้้ ซึ่งเ่ ป็็น 1 ใน27 โครงการทั่่วโลก 8. UNAIDS Best Practice 2001 in Strategies to Strengthen NGO Capacity in Resource Mobilization Through Business Activities 9. รางวัลองค์กรทีมีผลงานดีเด่นในการสนับสนุนงานสาธารณสุขมู่ลฐาน เนื่่องในโอกาสเฉลิมิฉลองกึ่ง่ศตวรรษ การสถาปนา องค์์การอนามััยโลก ปีี 2541 10. รางวัล The International Co-Operation Prize of the All China Population Award จากคณะกรรมการวางแผนครอบครััวแห่่งชาติิ ประเทศสาธารณรััฐประชาชนจีีน ปีี 2541 2 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 55 รางวัลและผลงานแห่งความภาคภูมิใจ 11. รางวัลโครงการผู้รักษาสิ่ งแวดล้อม- Global 500 ปี 2535 จาก United Nations Environment Programme (UNEP) สำำหรัับ โครงการพััฒนาหมู่่บ้้านซัับใต้้ จ.นครราชสีีมา 12. Vaectomy World Record at One Site in One Day 1,214 Men สร้้างสถิิติิโลกในการให้้บริิการทำำหมัันชายภายใน 1 วััน (หมัันวัันพ่่อ) เมื่่อ 5 ธัันวาคม 2530 โดยใช้้สถานที่่สำนัำ ักงานสลากกิินแบ่่งรััฐบาล ถนนราชดำำเนิิน 13. รางวัลดีเด่น ด้านการตลาดประจ�ำปี 2527 สาขาส่งเสริมสังคม ของ Thailand Marketing Award จากโครงการรณรงค์์การทำำหมัันชาย

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 56 ทศวรรษ 1 จากแนวคิดการรณรงค์ด้านวางแผนครอบครัวผ่านระบบ อาสาสมัคร สู่การผสมผสานงานด้านสุขภาพอนามัย อาชีพ รายได้ และการบรรเทาสาธารณภัย 2517 - 2526 (27 โครงการ) 1. โครงการบริการวางแผนครอบครัว ชุมชน Village Program (VP) (พ.ศ. 2517-ปัจจุบัน) สมาคมฯ รณรงค์์สนัับสนุุนงานวางแผนครอบครััว ในเขตชนบทและเขตเมืืองโดยใช้้ระบบชุุมชนช่่วย ชุมุชน มีี “อาสาสมััครวางแผนครอบครััวชุมุชน” ซึ่ง่ ผ่่านการอบรมมีีความรู้้ความเข้้าใจในเรื่่องการคุมุ กำำเนิิด เป็็นผู้้ให้้ความรู้้ คำำแนะนำำ และให้้บริิการ อุุปกรณ์์ เช่่น ยาคุมกำุำเนิิดและถุุงยางอนามััยแก่่ ประชาชนในหมู่่บ้้านของตนเอง และชัักจููงใจให้รั้ับ บริิการการคุุมกำำเนิิดวิิธีีอื่่นๆจากหน่่วยบริิการ สาธารณสุุขของรััฐ เช่่น การฉีีดยาคุมกำุำเนิิด ใส่ห่่วง และการทำำหมััน โครงการนี้้มี�ีพื้้�นที่่ดำำเนิินงานใน 16,000 หมู่่บ้้าน 48 จัังหวััด หน่่วยงานที่่ให้้การ สนัับสนุุนโครงการใน 5 ปีีแรก คืือ International Planned Parenthood Federation (IPPF) ผลการ ดำำเนิินงานตั้้�งแต่่ ปีี พ.ศ. 2517 - ปััจจุบัุัน มีีผู้้รัับ บริิการยาเม็็ดคุมกำุำเนิิด 9 ล้้านคน เผยแพร่่ยาคุมุ กำำเนิิด ประมาณ 30.5 ล้้านแผง 2. โครงการวางแผนครอบครัวชุมชน สถาบัน Institution Program (IP) (พ.ศ. 2517 - ปัจจุบัน) เป็็นโครงการที่่เผยแพร่่ให้้ความรู้้และให้้บริิการ วางแผนครอบครััวร่่วมกัับสถาบัันต่่างๆ ทั้้�งที่่เป็็น หน่่วยงานราชการและเอกชน เช่่น สถานพยาบาล ของคุรุุสภา โรงงานอุุตสาหกรรม กรมทหารต่่างๆ การเคหะแห่่งชาติิ และสหกรณ์์แท็็กซี่่โดยมีีการ อบรมให้้ความรู้้ผู้้แทน ของหน่่วยงานนั้้�นๆ เป็็น อาสาสมััครวางแผนครอบครััว ทำำหน้้าที่่เผยแพร่่ให้้ บริิการยาเม็็ดคุมกำุำเนิิด และถุุงยางอนามััย พื้้�นที่่ ดำำเนิินการ ได้้แก่่ กรุุงเทพมหานคร และปริมิณฑล จัังหวััดนครปฐม นนทบุรีุี ปทุมุธานีี และ สมุุทรปราการ ผลการดำำเนิินงานสามารถเผยแพร่่ ยาเม็็ดคุมกำุำเนิิด ประมาณ 4 ล้้านแผง 3. โครงการจัดหาทุน Fund Raising Program (พ.ศ. 2517-ปัจจุบัน) สมาคมฯได้ดำ้ ำเนิินงานโครงการจััดหาทุุน โดยได้้เริ่่ม จััดทำำและจััดจำำหน่่ายผลิิตภััณฑ์ต่์ ่างๆ ที่่สอดแทรก ความรู้้และการรณรงค์์เกี่่ยวกัับการวางแผนครอบ ครััว เช่่น เสื้้�อยืืด เสื้้�อม่่อฮ่่อม กางเกงใน ปากกา ผ้้าเช็็ดหน้้า ผ้้าขาวม้้า วงกลมระยะปลอดภััย เพื่่อ เผยแพร่่ชัักจููงให้้ประชาชนสนใจเรื่่องการวางแผน ครอบครััวให้ม้ากยิ่่งขึ้้�น รวมทั้้�งเป็็นการรณรงค์์หา ทุุนเพื่่อสนัับสนุุนการดำำเนิินงานโครงการวางแผน ครอบครััวของสมาคมฯ นอกจากนี้้�สมาคมฯ ได้จั้ัด ทำำ โครงการวิ่่งสู้้เอดส์์ จััดกิิจกรรมเดิิน-วิ่่ง สุุขภาพ การกุศุล เพื่่อรณรงค์จั์ัดหาทุุนสนัับสนุุนการดำำเนิิน งานโครงการป้้องกัันโรคเอดส์์ รวมทั้้�งหมด 22 ครั้้�ง และปััจจุุบัันสมาคมได้้เริ่่มพััฒนาเวปไซด์สำ์ ำหรัับ การรองรัับการจััดหาทุุนผ่่านช่่องทางออนไลน์์ เพื่่อ ให้้สอดคล้้องกัับระบบเศรษฐกิิจสัังคมที่่เปลี่่ยนไป ในยุุคดิจิิทััล 2517 2517 2517

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 57 4. โครงการวางแผนครอบครัวชุมชน เอกชน Private Sector Program (PP) (พ.ศ. 2518-2532) โครงการที่่มุ่่งเน้้นการวางแผนครอบครััวโดยใช้ถุุ้ง ยางอนามััย เนื่่องจากผลการสำำรวจข้้อมููล พบว่่า มีี ผู้้ใช้ถุุ้งยางอนามััยเพื่่อการคุมกำุำเนิิด เพีียงร้้อยละ 30 ส่่วนที่่เหลืือถึึงร้้อยละ 70 ยัังคงใช้ถุุ้งยางอนามััย เพื่่อการป้้องกัันโรค โครงการนี้้มี�ีการส่่งเสริมิ การใช้้ ถุุงยางอนามััย 3 ชนิิด คืือ ประกายรุ้้ง บางเย้้ย ธรรมชาติิ และ มีีชััย Supreme และเป็็นที่่มาของ การเรีียกถุุงยางอนามััยว่่า “มีีชััย” โดยมีีการจััดทำำ ผลิิตภััณฑ์ที่่ ์ สอดแทรกเรื่่องการวางแผนครอบครััว และให้้บริิการสู่่ประชาชนโดยเอกชน เช่่น ร้้านขาย ยา ร้้านขายของชำำ เป็็นต้้น โดยการเผยแพร่ถุุ่งยาง อนามััยในรอบ 14 ปีี สามารถส่่งเสริมิ การใช้ถุุ้งยาง อนามััยมากกว่่า 50 ล้้านชิ้้�น 6. โครงการหมันชุมชน Community Based Voluntary Sterilization Project (พ.ศ.2519-ปัจจุบัน) เป็็นโครงการการรณรงค์์ แนะนำำ ให้้ความรู้้และ บริิการวิิธีีคุุมกำำเนิิดถาวรด้้วยการทำำหมัันชายฟรีี แก่่คู่่สมรสที่่มีีบุุตรเพีียงพอแล้้ว ทั้้�งในเขตเมืืองและ ชนบท หน่่วยงานแรกที่่ให้้การสนัับสนุุนการดำำเนิิน งาน ได้้แก่่ International Project of the Associattion for Voluntary Surgical Contraception Inc. (IPAVSC) โดยมีีแพทย์์ และพยาบาลผู้้เชี่่ยวชาญ พิิเศษด้้านการทำำหมััน เป็็นผู้้ให้้บริิการ ทำำหมัันชาย ที่่ใช้้เวลาเพีียง 7 นาทีี ซึ่ง่มีีทั้้�งการให้้บริิการใน คลินิิกที่่กรุุงเทพมหานคร เชีียงราย เชีียงใหม่่ พิิษณุุโลกและนครราชสีีมาและหน่่วยบริิการ เคลื่่อนที่่ ที่่ให้้บริิการในวาระสำคัำญต่ั ่าง เช่่น วััน เฉลิิมพระชนมพรรษาของพระบาทสมเด็็จ พระเจ้้าอยู่่หััว วัันแม่่แห่่งชาติิ วัันแรงงานแห่่งชาติิ เป็็นต้้น โครงการหมัันชุมุชนได้รั้ับรางวััลดีีเด่่นด้้าน การตลาด สาขาส่่งเสริมสัิ ังคม ของ Thailand Markketing Award ประจำปีำ ี พ.ศ.2527 และในปีี 2556- 2559 หน่่วยงานองค์์กรการกุศุล BRACE ให้้การ สนัับสนุุนการให้้บริิการทำำหมัันฟรีี โดยโครงการนี้้� ได้้ให้้บริิการทำำหมัันชายไปแล้้วทั้้�งสิ้้�น 91,625 ราย 5. โครงการบริิการวางแผนครอบครััว ชุุมชนผสมผสานการควบคุุมโรค หนอนพยาธิิ The Integrated Family Planning and Parasite Control Project (FPPC) (พ.ศ.2519-2550) โครงการนำร่ำ ่องที่่ขยายบริิการสาธารณสุุข โดยการ อบรมอาสาสมััครวางแผนครอบครััว เพื่่อเผยแพร่่ ความรู้้ให้คำ้ ำ ปรึึกษา แนะนำำ และวางแผนครอบครััว ชุมุชน ให้้บริิการในด้้านการตรวจรัักษาโรคหนอน พยาธิิด้้วยน้ำม ำ� ะเกลืือในชนบท และยาถ่่ายพยาธิิ ในเขตเมืือง ซึ่งในเขตเ ่มืืองได้พั้ ัฒนา ปรัับปรุุงเป็็น โครงการตรวจสุุขภาพประจำปีำ ี แก่่นัักเรีียนและ พนัักงานโรงงานในเวลาต่่อมา ซึ่งเ่ ป็็นปััญหา สุุขภาพที่่ต้้องแก้้ไขเร่่งด่่วนแก่่ประชาชนทั้้�งในเขต เมืืองและชนบท โดยผ่่านอาสาสมััครวางแผน ครอบครััวทั้้�งในเขตเมืือง และชนบท โดยมีีกลุ่่มเป้้า หมาย ได้้แก่่ นัักเรีียน พนัักงานโรงงาน และ ประชาชน หน่่วยงานที่่ให้้การสนัับสนุุนโครงการ คืือ The Japanese Organization International Cooperation in Family Planning (JOICFP) 2518 2519 2519

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 58 7. โครงการวางแผนครอบครััวผสม ผสานสาธารณสุุขขั้้�นพื้้�นฐาน The Family Planning Health and Hygiene Project (FPHH) (พ.ศ.2520-2526) เป็็นโครงการขยายบริิการของอาสาสมััครฯโดยผสม ผสานงานสาธารณสุุขขั้้�นพื้้�นฐานควบคู่่ไปกัับงาน วางแผนครอบครััวโดยให้้อาสาสมััครวางแผน ครอบครััวทำำหน้้าที่่เป็็ นผู้้ให้้บริิการด้้านงาน สาธารณสุุขขั้้�นพื้้�นฐานเพิ่่มเติิมจากงานเผยแพร่่ ให้้ ความรู้้ คำำ ปรึึกษา แนะนำำ เรื่่องการวางแผน ครอบครััว และขยายพื้้�นที่่ดำำเนิินงานจากเดิมิเพิ่่ม ขึ้้�นอีีก ดำำเนิินการใน 80 อำำเภอ ทั่่วทุุกภาคของ ประเทศ สนัับสนุุนโดย The U.S. Agency for International Development (USAID) และหลััง จากนั้้�นสมาคมฯ ดำำเนิินการโดยการจััดหาทุุนจาก แหล่่งอื่่นเพื่่อการดำำเนิินงานต่่อ 8. โครงการฝึึกอบรมระหว่่างประเทศ International Training Project (พ.ศ.2521 - 2555) สมาคมฯ ได้จั้ัดตั้้�งศููนย์พั์ ัฒนาประชากรและชุมุชน แห่่งเอเชีีย ในปีี 2521 โดยได้รั้ับการสนัับสนุุน งบประมาณ เริ่่มต้้นจาก Pathfinder Fund เพื่่อแลก เปลี่่ยนแนวความคิิดและประสบการณ์์เกี่่ยวกัับงาน วางแผนครอบครััวชุมุชน และการพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิตประชากรในชนบท ให้้แก่่บุุคคลและหน่่วยงาน ทั้้�งในและต่่างประเทศ โดยการจััดหลัักสููตรอบรม จากบทเรีียนของสมาคมฯ ที่่มีีความหลากหลาย ซึ่ง่ หน่่วยงานและบุุคคลสามารถเลืือกเข้้ารัับการอบรม ตามความสนใจ ศููนย์์ฯ ได้จั้ัดการอบรม ให้้แก่่ บุุคคล ในหน่่วยงาน/องค์์กร ทั้้�งภายในและ ภายนอกประเทศ มากกว่่า 3,500 คน จาก 50 ประเทศ รวมทั้้�งมีีผู้้สนใจมาเยี่่ยมชม และ รัับฟััง การบรรยายสรุุปกิิจกรรมของสมาคมฯ กว่่า 12,000 คน จาก 54 ประเทศ 9. โครงการพััฒนาชนบทผสมผสาน เวีียงป่่าเป้้า Community Based Integrated Rural Development - Wiang Pa Pao (พ.ศ.2523-2557) เป็็นโครงการนำร่ำ ่องด้้านการพััฒนาชนบท ซึ่งห่น่่วย งาน Appropriate Technology International (ATI) สนัับสนุุนการดำำเนิินงาน โดยก่่อตั้้�ง “ศููนย์์ พััฒนาวิิทยาการพื้้�นบ้้าน” ขึ้้�นที่่อำำเภอเวีียงป่่ าเป้้า จัังหวััดเชีียงราย เพื่่อให้้เป็็นศููนย์์กลางการฝึึกอบรม ให้้ความรู้้ และสาธิิตด้้านการเกษตร และงานส่่ง เสริมิอาชีีพ เพื่่อสร้้างรายได้้เสริมิแก่่เกษตรกรและ ประชาชน โดยนำวิำ ิธีีการและเทคโนโลยีีที่่เหมาะสม มาประยุุกต์์ใช้้ให้้สอดคล้้องกัับสภาพท้้องถิ่่น และ ได้้เปลี่่ยนชื่่อมาเป็็นศููนย์พั์ ัฒนาชนบทผสมผสาน เวีียงป่่ าเป้้า โดยมีีการขยายงานให้้หลากหลายและ ครอบคลุุมการแก้้ไขปััญหาของราษฎรในชนบท มากขึ้้�น เช่่น การส่่งเสริมธุิุรกิิจชุมุชน การส่่งเสริมิ ประชาธิิปไตย การรณรงค์ป้์ ้องกัันเอดส์์ และการ สร้้างรายได้้ภายใต้้โครงการธุุรกิิจเพื่่อสัังคม 2520 2521 2523

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 59 10. โครงการช่่วยเหลืือผู้้ลี้้�ภััยชาวกััมพููชา Assistance to Kampuchea Refugees in Thailand (พ.ศ.2523-2529) สมาคมฯ ดำำเนิินงานด้้านบรรเทาสาธารณภััยอย่่าง เป็็นทางการในปีี พ.ศ.2523 ในโครงการช่่วยเหลืือผู้้ อพยพลี้้ภั�ัยชาวกัมพูั ูชา โดยการร่่วมมืือกัับหน่่วย ราชการ ทหารและองค์์การสหประชาชาติิ จััดให้้ บริิการด้้านต่่างๆ เช่่น การวางแผนครอบครััว งาน สุุขภาพอนามััย งานการเกษตร การฝึึกอาชีีพแก่่ผู้้ อพยพชาวกัมพูั ูชา ในค่่ายลี้้ภั�ัยต่่างๆ ได้้แก่่ ค่่ายเขา อีีด่่าง ค่่ายสระแก้้ว ค่่ายพระยากำพุำุช ค่่ายกาบเชิิง ค่่ายพนััสนิิคม และชุมุชนชายแดน เพื่่อให้้เกิิดการ พััฒนา และช่่วยเหลืือตนเองได้้ ด้้านการวางแผน ครอบครััว มีีคู่่สมรส วััยเจริญพัิ ันธุ์์ชาวกัมพูั ูชา ได้้ รัับบริิการยาเม็็ดคุมกำุำเนิิด และยาฉีีดคุมกำุำเนิิด ทั้้�ง สิ้้�น 117,811 ราย และได้จั้ัดอบรมความรู้้ให้้ เกษตรกรชาวกัมพูัูชา รวมทั้้�งมีีการอบรมพััฒนา ฝีีมืือแรงงาน เพื่่อส่่งเสริมิ การใช้้เวลาว่่างให้้เป็็น ประโยชน์์ 11. โครงการประชากรศึึกษาและสุุขภาพ เยาวชน The Thai Youth to Youth Project (พ.ศ.2523-2533) สมาคมฯ มีีจุุดมุ่่งหมายจะพััฒนาเยาวชนทั้้�งในเขต เมืืองและชนบท ด้้วยการอบรมเสริมิความรู้้ ความ เข้้าใจพื้้�นฐานที่่เกี่่ยวข้้องกัับการพััฒนาการเจริิญ เติิบโตของมนุุษย์์ สรีีระวิิทยา เพศศึึกษา ปััญหา ประชากร การวางแผนครอบครััว การบำำเพ็ญ็ ประโยชน์์ และมีีบทบาทร่่วมในชุมุชน การใช้้เวลา ว่่างให้้เป็็นประโยชน์์ และการส่่งเสริมิการทำธุำุรกิิจ เพื่่อเสริมิรายได้้ ซึ่ง่มีีผลทำำ ให้้เยาวชน เป็็นผู้้มีี ประโยชน์์ต่่อสัังคมอัันจะก่่อให้้เกิิดความเชื่่อมั่่น ความภาคภูมิูิใจในตนเอง โดยโครงการได้ต่้่อยอด ในการจััดตั้้�งศููนย์ยุ์ุวรัักษ์์ เพื่่อเป็็นศููนย์์กลางในการ ติิดต่่อประสานงานระหว่่างเยาวชนกัับเยาวชน และ เยาวชนกัับองค์์กรต่่างๆ โดยมีีทั้้�งสิ้้�น 6 ศููนย์์ คืือ 1) ศููนย์ยุ์ุวรัักษ์์ สมาคมฯ สุขุมวิุิท 12 กทม. 2) ศููนย์์ ยุุวรัักษ์์ อ.เมืือง จ.เชีียงราย 3) ศููนย์ยุ์ุวรัักษ์์ อ.เมืือง จ.พิิษณุุโลก 4) ศููนย์ยุ์ุวรัักษ์์ อ.เมืือง จ.นครราชสีีมา 5) ศููนย์ยุ์ุวรัักษ์์ อ.เมืือง จ.มหาสารคาม 6) ศููนย์ยุ์ุว รัักษ์์ อ.หาดใหญ่่ จ.สงขลา โดยศููนย์ทั้้์ �ง 6 แห่่งนี้้มี�ี การอบรมให้้ความรู้้ต่่างๆ แก่่เยาวชนปีีละประมาณ 1,500 คน 12. โครงการอาหารช่่วยเหลืือผู้้ลี้้�ภััย Grain for Refugees (พ.ศ.2523-2529) สมาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินการเพื่่อช่่วยเหลืือผู้้ลี้้ภั�ัยชาว กัมพูั ูชา ในด้้านสุุขภาพอนามััย โดยมีีการให้้บริิการ ตรวจสุุขภาพ และจััดหาอาหารสำำหรัับชาวค่่าย โดยการส่่งอาหารหลัักประเภทเนื้้�อ ผััก เครื่่องเทศ เครื่่องปรุุง อย่่างสม่ำำเสมอ เป็็นการจััดซื้้�อจาก เกษตรกรโดยตรงไม่ผ่่านพ่่อค้้าคนกลาง ซึ่ง่ช่่วยให้้ เกษตรกรได้้ขายสิินค้้าในราคายุติุิธรรม เช่่น ในปีี พ.ศ.2527 ได้จั้ัดส่่งอาหารประเภทผััก จำำนวน 495,686 กิิโลกรัมั อาหารประเภทโปรตีีน จำำนวน 147,106 กิิโลกรัมั และอาหารประเภทเครื่่องเทศ เครื่่องปรุุง จำำนวน 121,742 กิิโลกรัมั และในปีี พ.ศ .2540 สมาคมฯ ได้จั้ัดทำำ โครงการจััดซื้้�อเครื่่อง อุุปโภค บริิโภค ที่่เป็็นประโยชน์ต่์ ่อการยัังชีีพ มอบ ให้้กองทััพภาคที่่ 2 จัังหวััดนครราชสีีมา เพื่่อนำำ ไป แจกจ่่ายให้้กัับผู้้อพยพหลบหนีีภััยสงครามชาว กัมพูั ูชา ในแนวชายแดนไทยด้้านจัังหวััดสุริุินทร์์ ซึ่ง่ มีีผู้้อพยพมาอาศััยชั่่วคราวจำำนวนกว่่า 20,000 คน โดยได้รั้ับการสนัับสนุุนงบประมาณจาก รััฐบาล สหพัันธ์์สาธารณรััฐเยอรมัันนีี ผ่่านหน่่วยงาน GAA 2523 2523 2523

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 60 13. โครงการน้ำำ�ดื่่ม-น้ำำ�ใช้้ชุุมชน Rain Water Collection and Storage Project (พ.ศ.2523-ปััจจุุบััน) พื้้�นที่่ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ มีีความแห้้งแล้้งทำำ ให้้ประชาชนมีีปััญหาน้ำดื่่ม ำ� น้ำ ำ�ใช้้ไม่่พอเพีียง สมาคมฯ จึึงรณรงค์์สร้้างถัังเก็็บ น้ำฝำ� น รููปแบบต่่างๆ เช่่น ถัังน้ำฝำ� นคอนกรีีตเสริมิไม้้ไผ่่ แบบคอนกรีีตเสริมิเหล็็ก แบบ อิิฐขััดสาน เป็็นต้้น โดยขนาดของถััง โดยทั่่วไปที่่สร้้างมีีเส้้นผ่่าศููนย์์กลาง 2 เมตร สููง 3.6 เมตร มีีปริมิาตร ความจุุ 11.3 ลบม. สำำหรัับจััดเก็็บน้ำฝำ� น เพื่่อให้มี้ีน้ำ ำ� สะอาด เพีียงพอสำำหรัับการดื่่ม การใช้้ตลอดปีี โดย สมาคมฯ ได้้ให้้ความช่่วยเหลืือในด้้านเทคนิิค และอุุปกรณ์์การก่่อสร้้าง ในรููปของ เงิินกองทุุนหมุุนเวีียน สำำหรัับจััดซื้้�ออุุปกรณ์ก่์ ่อสร้้าง ซึ่งห่น่่วยงาน GAA เป็็นหน่่วยงานแรกที่่สนัับสนุุนงบประมาณ นอกจากนั้้�น ยัังมีีการส่่งเสริมิการสร้้างโอ่่งบรรจุน้ำุำ� ขนาดยัักษ์์ และการก่่อสร้้างระบบประปาหมู่่บ้้าน นอกจากนี้้มี�ีการ พััฒนาถััง เก็็บน้ำฝำ� นรููปแบบใหม่่ๆ ที่่เหมาะสมเพื่่อการเกษตรด้้วย และนัับตั้้�งแต่ปี่ ี พ.ศ.2550 ได้มี้ีหน่่วย งานภาคธุุรกิิจเอกชนหลาย หน่่วยงานให้้การสนัับสนุุนโครงการอย่่างต่่อเนื่่อง ในชื่่อโครงการน้ำ ำ� เพื่่อชีีวิิต เช่่น ธนาคารกสิิกรไทย มููลนิิธิิโคคา-โคลา การไฟฟ้้าฝ่่ ายผลิิตแห่่งประเทศไทย เป็็นต้้น ผลการดำำเนิิน งานในรอบ 44 ปีี มีีการก่่อสร้้างถัังเก็็บน้ำฝำ� น ไปแล้้วทั้้�งสิ้้�น 20,051 ถััง และโอ่่งน้ำ ำ� 21,519 ใบ และ นอกจากนี้้�สมาคมฯ ได้้เผยแพร่่บทเรีียนและประสบการณ์์ของโครงการฯ ไปยัังประเทศเพื่่อนบ้้าน เช่่น ประเทศลาว เป็็นต้้น 14. โครงการศููนย์์พััฒนาเด็็ก ลููกคนงานก่่อสร้้าง Construction Workers’ Children Day Care Center Project (พ.ศ.2524 – 2534) เป็็นโครงการช่่วยเหลืือสัังคม ที่่ได้รั้ับการสนัับสนุุน จากสถานฑููตเนเธอร์์แลนด์์ ในระยะแรกของการ ดำำเนิินงาน โดยได้จั้ัดตั้้�งศููนย์พั์ ัฒนาเด็็กมีีชััย เพื่่อ รัับเลี้้�ยงดููแลบุุตรคนงานก่่อสร้้าง อายุุ 3-5 ปีี ใน ช่่วงเวลา 09.00-16.30 น. ซึ่ง่ผู้้ปกครองไม่มี่ ีเวลา ดููแลบุุตร มีีการให้้บริิการทั้้�งภายในศููนย์์ฯ และ บริิการเคลื่่อนที่่ ในช่่วงระยะเวลาที่่ดำำเนิินงาน 10 ปีี มีีเด็็กมากกว่่า 2,000 คน ได้้เข้้ารัับการเลี้้�ยงดููให้มี้ี สุุขภาพสมบููรณ์ทั้้์ �งทางร่่างกายและจิิตใจ สอนให้มี้ี พััฒนาการที่่เหมาะสมกัับวััย ได้้เรีียนหนัังสืือ มีี ระเบีียบวิินััย รัักความสะอาด และรัักษาสิ่่ง แวดล้้อม โดยศููนย์พั์ ัฒนาเด็็กมีีชััยมีี จำำนวน 3 แห่่ง ได้้แก่่ 1) สมาคมฯ สุขุมวิุ ิท 12 2) ศููนย์พั์ ัฒนา เด็็กเคลื่่อนที่่ สาขาถนนรััชดา และ 3) ศููนย์พั์ ัฒนา เด็็กมีีชััย ซอยอ่่อนนุุช 17 โดยมีีครููประถมวััย และ เยาวชน (อาสาสมััคร) จากศููนย์ยุ์ุวรัักษ์์ เป็็นพี่่เลี้้�ยง ดููแลเด็็ก คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัล United National Gold Peace Medal ปี 2524 2524 รางวัลสรรเสริญจากกองทุน Paul G. Hoffman ผลงานความก้าวหน้าด้านการวางแผนครอบครัวผสมผสาน งานสาธารณสุขและการปรับสภาวะความเป็นอยู่ของประชาชนในชนบทไทยให้ดียิ่งขึ้น ปี 2524 2523 2524 01 02

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 61 15. โครงการอบรมการเกษตร การจััดการฟาร์์มและสุุขภาพอนามััย Agriculture, Farm Management and Health Training Project (Rural Program) (พ.ศ.2524-2534) โครงการได้รั้ับการสนัับสนุุนจากมููลนิิธิิคอนราด อาเดนาวร์์ โดยการจััดอบรมให้้ความรู้้แก่่เจ้้าหน้้าที่่ สมาคมฯ ผู้้ประสานงาน อาสาสมััครวางแผน ครอบครััวและเกษตรกร ด้้วยการอบรมเชิิงปฏิิบัติัิ การทั้้�งภาคทฤษฎีี ภาค ปฏิิบัติัิและการศึึกษาดููงาน ในด้้านการเกษตร การสาธารณสุุขและการตลาด รวมทั้้�งการส่่งเสริมพัิ ัฒนางานฝีีมืือ ซึ่ง่ผู้้เข้้ารัับการ อบรมได้นำ้ ำความรู้้ไปสู่่การปฏิิบัติัิและเผยแพร่่แก่่ เพื่่อนบ้้านเพื่่อเป็็นการยกระดัับความเป็็นอยู่่ให้ดี้ี ขึ้้�น โดยดำำเนิินงานในจัังหวััดเชีียงราย มหาสารคาม บุรีุรัีมย์ั ์ และขอนแก่่น มีีผู้้เข้้ารัับการอบรม ปีีละ ประมาณ 1,000 คน นอกจากนี้้�โครงการฯ ได้จั้ัดให้้ มีีกองทุุนหมุุนเวีียน เพื่่อสนัับสนุุนกิิจกรรมของ สมาชิิก รวมทั้้�งการริิเริ่่มจััดตั้้�ง คณะกรรมการ พััฒนาหมู่่บ้้าน กองทุุนพััฒนาหมู่่บ้้าน เพื่่อการ ต่่อยอดเป็็นสมาคมพััฒนาตำำบล ซึ่งเ่ ป็็นองค์์กรท้้อง ถิ่่นที่่จะทำำหน้้าที่่พััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของประชาชน ต่่อไป 16. โครงการพััฒนาประสิิทธิิภาพการ วางแผนตำำบลและอำำเภอ Decentralized Development Management Project (DDMP) (พ.ศ.2525-2529) ในปีี พ.ศ.2525-2529 สมาคมฯ ร่่วมกัับ A & R Consultants Co. และบริษัิัท Development Alternnative Inc . ในการเป็็นที่่ปรึึกษาโครงการของ รััฐบาลตามนโยบายพััฒนาชนบท ที่่มีีการจััดสรร เงิินงบประมาณให้กั้ ับองค์์การบริิหารส่่วนตำำบล เพื่่อดำำเนิินกิิจกรรมที่่เป็็นถาวรวััตถุุเกี่่ยวกัับการ พััฒนาสภาพความเป็็นอยู่่ของชุมุชน โดยมีีงาน หลััก คืือดำำเนิินงานอบรมด้้านการวางแผน และจััด ทำำแผนพััฒนาในระดัับตำำบล ระดัับอำำเภอ และ ระดัับจัังหวััด ทั้้�งสิ้้�น ประมาณ 18,000 ครั้้�ง ซึ่ง่ผู้้ บริิหารระดัับสููงของสมาคมฯ 2 คน ได้้ปฏิิบัติัิงาน โครงการนี้้� ที่่จัังหวััดมหาสารคาม คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัลเกียรติคุณสังข์เงิน สาขาสร้างสรรทัศนคติที่ถูกต้อง โดยสมาคมประชาสัมพันธ์แห่งประเทศไทย ปี 2525 2525 2524 2525 03

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 62 ทศวรรษ 2 รณรงค์ด้านการให้ความรู้และป้องกันโรคเอดส์ และสร้าง รูปแบบของการพัฒนาคุณภาพชีวิตควบคู่ กับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม 2527 - 2536 (74 โครงการ) 1. โครงการกองทุุนพััฒนาหมู่่บ้้านชนบท บ้้านไผ่่ Village Experimental and Community Based Incentives Thailand (พ.ศ.2527-2530) ในปลายปีี 2526 สมาคมฯ ได้จั้ัดทำำ โครงการนี้้ขึ้้� �น โดยใช้้ระบบการให้สิ่่ ้งจููงใจในระดัับชุมุชน ดำำเนิิน การใน 6 หมู่่บ้้านของอำำเภอบ้้านไผ่่ จัังหวััดขอน แก่่น ในแต่่ละหมู่่บ้้านจะได้รั้ับเงิินกองทุุนพััฒนา หมู่่บ้้าน มีีคณะกรรมการกองทุุนซึ่งประชาชนใน ่ หมู่่บ้้านเลืือกตั้้�งขึ้้�นมาเป็็นผู้้ดููแลบริิหารกองทุุน ใน แต่่ละกองทุุน ได้จั้ัดสรรเป็็นหุ้้น ส่่วนหนึ่งของ่ หุ้้นนั้้�น มอบให้้ประชาชนในหมู่่บ้้าน ซึ่งเ่ ป็็นสมาชิิกของ โครงการโดยไม่คิ่ ิดมููลค่่า สมาชิิกจะได้รั้ับหุ้้นเพิ่่ม เมื่่อสมาชิิกใช้วิ้ิธีีคุมกำุำเนิิด ในขณะเดีียวกัันเงิิน กองทุุน จะเพิ่่มขึ้้�นทุุกๆ 3 เดืือนเมื่่อคู่่สมรสใช้วิ้ิธีีคุมุ กำำเนิิดเพิ่่มสููงขึ้้�น จากการศึึกษาเพื่่อวััดผลความ สำำเร็็จของโครงการ พบว่่า การให้สิ่่ ้งจููงใจเพื่่อส่่ง เสริมิงานวางแผนครอบครััว ในรููปของการจััดตั้้�ง กองทุุนพััฒนาหมู่่บ้้านนั้้�น มีีความเหมาะสมและ เป็็นไปได้้ในทางปฏิิบัติัิในสัังคมไทย โดยภายหลััง การดำำเนิินการ 2 ปีี อััตราการคุมกำุำเนิิดเพิ่่มขึ้้�นจาก ร้้อยละ 46 เป็็นร้้อยละ 75 ในขณะเดีียวกัันอััตรา การตั้้�งครรภ์์ลดลงจาก ร้้อยละ 11 เหลืือเพีียง ร้้อย ละ 5 จากผลสำำเร็็จของโครงการฯ ได้มี้ีการขยาย พื้้�นที่่ดำำเนิินการไปในเขตที่่มีีอััตราการใช้้วิิธีีคุุม กำำเนิิดค่่อนข้้างต่ำำ เช่่น จัังหวััดสุริุินทร์์ และจัังหวััด ในภาคใต้้ 2. โครงการเลี้้�ยงผึ้้�งเพื่่อการเกษตร Small Farmers Bee Keeping Project (พ.ศ.2527-ปััจจุุบััน) เป็็นการส่่งเสริิมให้้ประชาชนมีีความรู้้ความเข้้าใจ ในการเลี้้�ยงผึ้้�งอย่่างถููกต้้องในช่่วงระยะเริ่่มทดลอง และดำำเนิินการอย่่างเป็็นระบบในปีี พ.ศ.2527 การ ส่่งเสริิมเลี้้�ยงผึ้้�งก็็ประสบความสำำเร็็จเป็็นอย่่างดีี โดยผู้้เลี้้�ยงผึ้้�งสามารถเก็็บน้ำผึ้้ ำ� �งขายทำำ ให้มี้ีรายได้้ เสริมิเพิ่่มมากขึ้้�น ประโยชน์อี์ีกด้้านหนึ่ง่คืือ ผึ้้�ง สามารถทำำ ให้้การผสมเกสรของผลไม้้ได้้สมบููรณ์ยิ่่ ์ง ขึ้้�น การส่่งเสริมนี้้ ิดำ�ำเนิินการในอำำเภอเวีียงป่่ าเป้้า จัังหวััดเชีียงราย และอำำเภอพุุทไธสง จัังหวััด บุรีุรัีมย์ั ์ ในระยะแรก และการเลี้้�ยงผึ้้�งในจัังหวััด เชีียงรายมีีความต่่อเนื่่อง ซึ่งส่มาคมฯ ส่่งเสริมิจน เกิิดการผลิิต “น้ำผึ้้ ำ� �งมีีชััย” เป็็นผลิิตภััณฑ์์หนึ่งของ่ สมาคมฯ 3. โครงการพััฒนาเขาค้้อ Khao Kor Development Project (พ.ศ.2527 – 2538) สมาคมฯ ร่่วมกัับกองทััพภาคที่่ 3 และกลุ่่มธุุรกิิจ เอกชนที่่ไม่่หวัังผลประโยชน์์ในเชิิงธุุรกิิจ และ GAA ดำำเนิินงานโครงการส่่งเสริิมการพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิตของเกษตรกรในบริิเวณกิ่่ง อ.เขาค้้อ โดยจััดตั้้�ง ศููนย์พั์ ัฒนาเขาค้้อ ที่่หมู่่บ้้านใจทน ตำำบลทุ่่งสมอ อำำเภอหล่มสั่ ัก จัังหวััดเพชรบููรณ์์ ในระยะเวลา ดำำเนิินงาน 12 ปีี สมาคมฯ ได้พั้ ัฒนาเขาค้้อให้้เป็็น แหล่่งท่่องเที่่ยว ควบคู่่ไปกัับงานพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิต โดยการส่่งเสริมิให้้ประชาชนได้้ประกอบอาชีีพ ทางการเกษตร การเพาะปลููกพืืชเมืืองหนาว เลี้้�ยง สััตว์์ทางเศรษฐกิิจ และการท่่องเที่่ยว ซึ่งประสบ ่ ความสำำเร็็จเป็็นอย่่างดีี ถืือเป็็นโครงการต้้นแบบ ของการส่่งเสริิมการท่่องเที่่ยวและงานพััฒนา นอกจากนี้้� สมาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินโครงการอนุรัุักษ์์การ ท่่องเที่่ยวและพััฒนาที่่บ้้านหล่่อชา จ.เชีียงราย ซึ่ง่ เป็็นวิิถีีชีีวิิตของชาวอาข่่า โดยโครงการนี้้�ได้รั้ับ รางวััลชนะเลิศิ The 7th Mekong Tourism Forum ที่่จััดขึ้้�นที่่กรุุงย่่างกุ้้ง ประเทศพม่่า ในปีี พ.ศ. 2545 2527 2527 2527

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 63 4. โครงการศููนย์์ต่่อต้้านการข่่มขืืน Rape Crisis Centre (พ.ศ.2527-2530) สมาคมฯ ได้้ให้้ความสนใจและตระหนัักถึึงการส่่ง เสริิมสถานภาพของสตรีีให้มี้ีสิิทธิิในการดููแลป้้อง กัันสวััสดิิภาพของตนเอง โดยได้้ทดลองจััดอบรมให้้ ความรู้้แก่่สตรีีในเรื่่องต่่างๆ ดัังกล่่าวข้้างต้้น และได้้ จััดตั้้�งศููนย์ต่์ ่อต้้านการข่มขื่ ืน อย่่างเป็็นทางการในปีี พ.ศ.2527เพื่่อเป็็นศููนย์์ให้คำ้ ำ ปรึึกษาแนะนำป้ำ ้องกััน และให้้ความช่่วยเหลืือแก่่สตรีีที่่ประสบปััญหานี้้� ทางด้้านกฎหมาย ด้้านการแพทย์์ และการฟื้้�นฟูู สุุขภาพจิิตและกายให้ดี้ีขึ้้�น ในช่่วงปีีพ.ศ.2527-2530มีีผู้้มาขอรัับบริิการ สงเคราะห์์ประมาณ 1,000 ราย 5. โครงการพััฒนาแหล่่งน้ำำ�และสุุขาภิิบาลชุุมชน Water Resources Development Project (พ.ศ.2527-ปััจจุุบััน) เป็็นโครงการต่่อเนื่่องจากโครงการน้ำดื่่มน้ำ� ำ�ใช้้ในชุมุชน ที่่ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก German Agro Action (GAA) เพื่่อแก้้ไขปััญหาความต้้องการน้ำดื่่มน้ำ� ำ�ใช้้ในระดัับครััวเรืือนโดยต้้องการส่่งเสริมิเรื่่อง สุุขอนามััย ชุมุชนด้้วยเป็็นการส่่งเสริมิให้้ความรู้้เพื่่อ การปลุุกจิิตสำนึึ ำ กในการอนุรัุักษ์์ทรััพยากรในชุมุชน เพื่่อให้้เกิิด ความยั่่งยืืนในอนาคตดำำเนิินการในพื้้�นที่่ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ กิิจกรรมหลัักได้้แก่่ การส่่งเสริมิ การใช้้ โอ่่งน้ำ ำ� และถัังน้ำฝำ� นมีีชััย การติิดตั้้�งระบบบำบัำ ัดน้ำทิ้้ ำ� �ง และการก่่อสร้้างประปาหมู่่ บ้้าน โดยเฉพาะเรื่่อง การก่่อสร้้างระบบประปา สมาคมฯ ได้้สร้้างประปาภููเขา 45 ระบบ ให้้แก่่ชาวเขาในเขตอำำเภอแม่จั่ ัน และ อำำเภอเมืือง จัังหวััดเชีียงรายด้้วย โครงการนี้้มี�ีจุุดเด่่นในด้้านการพััฒนาศัักยภาพของประชาชน ในเรื่่อง การจััดตั้้�งคณะกรรมการหมู่่บ้้าน การบริิหาร จััดการกลุ่่ม การจััดตั้้�งกองทุุน การสร้้างการมีีส่่วนร่่วมของ ชุมุชน และการเป็็นเครืือข่่ายระหว่่างประชาชน และภาครััฐ โดยเฉพาะ อบต. เพื่่อสร้้างความเข้ม้แข็็งของ ของชุมุชน โดยตลอดระยะเวลาโครงการจนถึึงปััจจุบัุันมีีการก่่อสร้้างระบบประปาหมู่่บ้้าน จำำนวนทั้้�งหมด 215 หมู่่บ้้าน บ่่อบาดาล จำำนวน 668 บ่่อ สระน้ำปูำ� ูพลาสติิก จำำนวน 5 สระ บ่่อบำบัำ ัดน้ำ ำ� เสีีย จำำนวน 109 บ่่อ และบ่่อกำจัำ ัดน้ำ ำ� เสีีย จำำนวน 109 บ่่อ บ่่อขยะ จำำนวน 8 บ่่อ และระบบสููบน้ำด้ ำ� ้วยพลัังงานแสงอาทิิตย์์ 16 ระบบ สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน : รางวัลดีเด่นด้านการตลาด สาขาส่งเสริมสังคม ของ Thailand Marketing Award จากโครงการรณรงค์การทำหมันชายประจำปี 2527 2527 2527 2527 04

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 64 6. โครงการพััฒนาหมู่่บ้้านชนบทผสมผสานนางรอง Community Based Integrated Rural Development of Nang Rong Project (พ.ศ.2527 - ปััจจุุบััน) สมาคมฯ ภายใต้้ความร่่วมมืือระหว่่างรััฐบาลไทย และรััฐบาลแคนาดา ได้ดำ้ ำเนิินโครงการฯ ระหว่่างปีี 2527-2538 เพื่่อพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของประชาชนใน 48 หมู่่บ้้าน 13 ตำำ บล ในอำำเภอนางรอง จัังหวััด บุรีุรัีมย์ั ์ โดยมีีการส่่งเสริมิการจััดตั้้�งกลุ่่ม / องค์์กรชาวบ้้าน การพััฒนาอาชีีพและส่่งเสริมิรายได้้ การ พััฒนาสุุขภาพอนามััยและสิ่่งแวดล้้อม การพััฒนาความรู้้และการบริิหารจััดการและได้ดำ้ ำเนิินการอย่่างต่่อ เนื่่องในการเสริมิสร้้างความเข้ม้แข็็งด้้านการบริิหารจััดการ และส่่งเสริมพัิ ัฒนางานอุุตสาหกรรมชนบทรวม ทั้้�งมีีการขยายงานด้้านอื่่นๆ เช่่น การเผยแพร่่ความรู้้ความเข้้าใจเกี่่ยวกัับเอดส์์ การพััฒนาประชาธิิปไตย เป็็นต้้น โครงการนี้้มี�ีการประเมิินผลโดยสถาบัันวิิจััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลััยมหิิดล ความสำำเร็็จของโครงการฯทำำ ให้มี้ีการขยายพื้้�นที่่ดำำเนิินงานครอบคลุมุ 90 หมู่่บ้้าน ของจัังหวััดบุรีุรัีมย์ั ์ มีี การจััดตั้้�งสหกรณ์์ระดัับตำำบล 13 สหกรณ์์ เมื่่อวัันที่่ 13 พฤษภาคม 2532 และส่่งเสริมิงานอุุตสาหกรรม ขนาดย่่อมในชนบทด้้วยการสนัับสนุุนให้้ภาคธุุรกิิจเอกชน จััดตั้้�งโรงงานอุุตสาหกรรมในอำำเภอนางรอง จัังหวััดบุรีุรัีมย์ั ์ 7. โครงการปลาแห้้งป่่น Fish Powder Concentrate Marketing Project (พ.ศ.2527-2530) โครงการปลาแห้้งป่่ น ชื่่อ ปลาป่่ น ไท-ไท เป็็น โครงการวิิจััยตลาด ซึ่งส่มาคมฯ ริิเริ่่มส่่งเสริมิ โดย ใช้้ปลาป่่ นจากประเทศนอร์์เวย์์เป็็นตััวทดลอง โดย สมาคมฯ ได้้ประสานงานกัับกรมประมงเพื่่อการ แต่่งตั้้�งคณะกรรมการเพื่่อศึึกษาการผลิิตและการ ตลาดปลาป่่ น ซึ่ง่มีีบริษัิัทส่่งเสริมอุิุตสาหกรรม ชนบท จำกัำ ัด และบริษัิัท ซีีซายน์์ จำกัำ ัด และกอง พััฒนาอุุตสาหกรรมสััตว์น้ำ์ ำ� เป็็นประธานคณะ กรรมการชุุดนี้้� การศึึกษาวิิจััยนี้้�เป็็นการวิิจััยและ ทดลองวางตลาดเพื่่อหาลู่่ทางในการจััดทำำแผนการ ตลาดให้้เหมาะสมต่่อไปโครงการได้้ทดลองวาง จำำหน่่ายผลิิตภััณฑ์์ ปลาแห้้งป่่ น โดยมีีการสาธิิต การนำำ ไปประกอบอาหารในภาคเหนืือ ภาคตะวััน ออกเฉีียงเหนืือ ได้้แก่่ อ.พาน อ.แม่จั่ ัน จ.เชีียงราย อ.เมืือง จ.เชีียงใหม่่ อ.ภููเขีียวจ.ชััยภูมิูิ อ.บ้้านไผ่่ จ.ขอนแก่่น และกรุุงเทพ มหานคร การจำำหน่่าย ผลิิตภััณฑ์มี์ีการจััดจำำหน่่ายโดยผ่่านผู้้ประสานงาน โครงการวางแผนครอบครััวชุมุชน การจำำหน่่ายโดย ผ่่านเอเย่่นต์์ และการจำำหน่่ายผ่่านร้้านค้้าย่่อยใน หมู่่บ้้านผลการทดลองประชาชนที่่เป็็ นลููกค้้ามีี ความพึึงพอใจในรสชาติิของปลาป่่ นแห้้ง 2527 2527

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 65 8. โครงการน้ำำ�เกลืือผง Oral Rehydration Salts Project (ORS) (พ.ศ.2527-2528) เป็็นโครงการทดลองส่่งเสริมิ การใช้น้ำ ำ� เกลืือผง ซึ่ง่มีี วััตถุุประสงค์์ในการเผยแพร่่ ให้้ความรู้้กัับ ประชาชนในชนบท ให้รู้้จัักใช้น้ำ ำ� เกลืือผง ในการ บำบัำ ัดรัักษาโรคท้้องร่่วง ท้้องเดิิน อ่่อนเพลีีย สูญู เสีียน้ำ ำ�ในร่่างกายหรืือสูญูเสีียเหงื่่อมาก โครงการนี้้� ได้มี้ ีการผลิิตสื่่อประชาสััมพัันธ์์เพื่่อให้้ความรู้้แก่่ ประชาชนให้้บริิโภคน้ำ ำ� เกลืือผงอย่่างถููกต้้อง เช่่น โปสเตอร์์ภาพ แก้้วน้ำ ำ� ของน้ำ ำ� เกลืือผง และป้้ายแผง แขวน พื้้�นที่่ดำำเนิินงานของโครงการคืือ จัังหวััด พิิจิิตร โดยอำำ เภอโพทะเล เป็็นอำำเภอทดลอง และ อำำเภอตะพานหิิน เป็็นอำำเภอควบคุมุ รวม 6 หมู่่บ้้าน หมู่่บ้้านละ 50 ครััวเรืือน รวม 300 ครััวเรืือน ผู้้เผยแพร่่ผลิิตภััณฑ์นี้้์ � ได้้แก่่ อาสาสมััครวางแผน ครอบครััวประจำำหมู่่บ้้านในโครงการวางแผน ครอบครััวชุมุชน ผลการศึึกษาพบว่่า การใช้น้ำ ำ� เกลืือผง ในอำำ เภอโพทะเล สููงกว่่าอำำเภอตะพานหิิน การตััดสิินใจซื้้�อเกิิดจากการตััดสิินใจเอง และการ บอกเล่่าสรรพคุุณของเพื่่อนบ้้าน 9. โครงการโทรศััพท์์เพื่่อชีีวิิตและสุุขภาพ Telephone Health Message Project (พ.ศ.2527-2530) สมาคมฯ ได้จั้ัดให้มี้ีการให้ข้้อมููลข่่าวสารจากเทป บัันทึึกเสีียง (Tape Record) ผ่่านโทรศััพท์์ สู่่ผู้้รัับ บริิการ โดยได้จั้ัดทำข้ำ ้อมููลข่่าวสารทั้้�งหมด 50 เรื่่อง แต่่ละเรื่่องบรรจุขุ้ ้อมููลที่่เป็็นสาระสำคัำญั ความยาว 2 นาทีีครึ่ง ไ ่ด้้แก่่ 1) ข้้อมููลความรู้้เกี่่ยวกัับเพศ ศึึกษาและการวางแผนครอบครััว เช่่น การใช้้ยาเม็็ด คุมกำุำเนิิด การใช้ถุุ้งยางอนามััย หน่่วยงานที่่ให้้การ บริิการวางแผนครอบครััว มีีบุุตรยากทำำอย่่างไร การเลืือกเพศบุุตร เป็็นต้้น 2) การอนามััยเพื่่อ สุุขภาพ เช่่น ความรู้้เกี่่ยวกัับการตั้้�งครรภ์์ การเลี้้�ยง ดูบุู ุตรด้้วยนมแม่่ การดููแลรัักษาฟััน เป็็นต้้น และ 3) เรื่่องน่่ารู้้ใกล้ตั้ัวคุุณ เช่่น กามโรคคืืออะไร โรค เอดส์คื์ืออะไร อัันตรายของสารเสพติิด เป็็นต้้น เปิิดให้้บริิการ จัันทร์์ – ศุุกร์์ เวลา 09.00–20.00 น. และเสาร์์ – อาทิิตย์์ เวลา 09.00-12.00 น. และได้มี้ี การเผยแพร่่ประชาสัมพัันธ์์เพื่่อให้้ประชาชนทั่่วไป ทราบถึึงโครงการนี้้�โดยจััดทำำ โปสเตอร์์ แผ่่นปลิิว และสติ๊๊�กเกอร์์ ที่่มีีคำพูำูดว่่า “มีีปััญหา โทรมามีีชััย” โดยมีีผู้้โทรมาใช้้บริิการ เฉลี่่ยเดืือนละ 250 ราย 10. โครงการส่่งเสริิมอุุตสาหกรรมขนาด ย่่อมในชนบท Rural Small Scale Industry Project (พ.ศ.2527-2532) โครงการส่่งเสริิมอุุตสาหกรรมขนาดย่่อมในชนบท ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก ATI (Appropriate Technnology International) เพื่่อเสริมิงานให้้ชาวบ้้าน 3,435 คน มีีรายได้้เพิ่่มขึ้้�น นอกเหนืือจากอาชีีพ หลััก และอาชีีพรองที่่ปฏิิบัติัิอยู่่ โดยได้ก่้่อตั้้�งบริษัิัท อุุตสาหกรรมหญ้้าเพ็็กไทย จำกัำ ัด ขึ้้�นเพื่่อส่่งเสริมิ ให้้ชาวบ้้านนำำเอาพืืช คืือ หญ้้าเพ็็กที่่ไม่มี่ ีคุุณค่่า ทางอาหาร มาทำำ ให้้เกิิดประโยชน์์เพิ่่มขึ้้�น ผลิิตเป็็น ที่่ตากสาหร่่ายส่่งต่่างประเทศ การดำำเนิินงานของ โครงการครอบคลุมพืุ้้�นที่่ 40 หมู่่บ้้าน 13 อำำเภอ 3 จัังหวััด คืือ จัังหวััดขอนแก่่น ชััยภูมิูิ และอุุดรธานีี ผลการดำำเนิินงานในภาพรวมก่่อให้้เกิิดการมีีอาชีีพ เสริมิ มีีรายได้้เพิ่่ม มีีการเรีียนรู้้การประกอบธุุรกิิจ การใช้้เวลาว่่างให้้เกิิดประโยชน์์ และมีีการรวมกลุ่่ม มีีความสามััคคีีเพิ่่มขึ้้�น 2527 2527 2527

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 66 11. โครงการปลููกป่่าชุุมชน The Community Woodlot Project (พ.ศ.2528 – 2533) โครงการปลููกป่่ าชุมุชน ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก Local Development Assistance Program (LDAP) และ United Nations Enviroment Programme (UNEP) ดำำเนิินงานริิเริ่่มส่่งเสริมิ การปลููกต้้นไม้้ทดแทนป่่ าไม้ที่่ถูู้กทำำลาย และ สามารถนำำ ไม้ที่่ ้ โตเต็มที่่ ็แล้้วมาใช้้ประโยชน์์ในรููป ของ กองทุุนปลููกป่่ าชุมุชน โดยการจััดกิิจกรรม รณรงค์์ให้้ชาวบ้้านร่่วมกัันปลููกป่่ า พร้้อมทั้้�งดููแล รัักษาและจััดสรรการใช้พื้้�นที่่สาธารณะประโยชน์์ใน หมู่่บ้้านให้้เป็็นประโยชน์์ มีีการจััดตั้้�งคณะกรรมการ ปลููกป่่ าชุมุชน เพื่่อเป็็นแกนนำำ ในการทำกิำ ิจกรรม และบริิหารงาน ดำำเนิินงานครอบคลุมพืุ้้�นที่่ 600 หมู่่บ้้าน ในจัังหวััดมหาสารคาม ขอนแก่่น บุรีุรัีมย์ั ์ นครราชสีีมา ร้้อยเอ็็ด กาฬสิินธุ์์ สุริุินทร์์ พิิษณุุโลก กำำแพงเพชร มีีการปลููกต้้นไม้้ทดแทนจำำนวนกว่่า 3,500,000 ต้้น ในพื้้�นที่่ 20,000 ไร่่ มีีการติิดตาม การเจริญิเติิบโตของต้้นไม้้พบว่่าต้้นไม้้ในโครงการมีี อััตราการเจริิญเติิบโตด้้านความสููงสููงกว่่า มาตรฐานของกรมป่่ าไม้้ โครงการนี้้ถื�ือเป็็นโครง การนำร่ำ ่องให้้เกิิดความตระหนัักในการปลููกป่่ า ทดแทน 12. โครงการพััฒนาชนบทเพื่่อการอนุุรัักษ์์ (ซัับใต้้) Rural Development for Conservation Project (พ.ศ.2528-ปััจจุุบััน) เป็็นงานสำคัำญัของสมาคมฯ ด้้านการส่่งเสริมิ อนุรัุักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิ โดยร่่วมกัับกรมป่่ าไม้้ และมููลนิิธิิคุ้้มครองสััตว์์ป่่ าและพรรณพืืชแห่่ง ประเทศไทย และการสนัับสนุุนงบประมาณจาก German Agro Action (GAA) ดำำเนิินโครงการ พััฒนาชนบทเพื่่อการอนุุรัักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิ และสิ่่งแวดล้้อมขึ้้�นใน 6 หมู่่บ้้าน ที่่ ต.กลางดง อ.ปากช่่อง จ.นครราชสีีมา ได้้แก่่ บ้้านซัับใต้้ บ้้าน โนนกระโดน บ้้านโศกน้้อย บ้้านเลืือดไทย บ้้าน เหวปลากั้้�ง และบ้้านมวกเหล็็กใน เริ่่มจากการทำำ โครงการทดลองเพื่่อหารููปแบบและวิิธีีการในการ อนุรัุักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่งแวดล้้อม การส่่ง เสริิมกิิจกรรมเป็็นการมุ่่งเน้้นการแก้ปั้ัญหาความ ยากจนของชาวบ้้าน สร้้างรายได้้เพื่่อลดการทำำลาย ทรััพยากรธรรมชาติิ ควบคู่่ไปกัับการให้้ความรู้้ด้้าน สิ่่งแวดล้้อม รวมทั้้�งจััดตั้้�งชมรมอนุรัุักษ์สิ่่ ์งแวดล้้อม และธรรมชาติิใน 6 หมู่่บ้้าน โดยโครงการนี้้� ได้รั้ับ รางวััล Global 500 Roll of Honour จาก United Nation Environment Programme (UNEP) ในปีี พ.ศ.2545 2528 2528

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 67 13. โครงการเพื่่อการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต ด้้านการป้้องกัันยาเสพติิด Parent / Peer Group Drug Abuse Prevention Project (พ.ศ.2530-2533) โครงการมีีจุุดมุ่่งหมายศึึกษาถึึงความรู้้ ทัศันคติิ และพฤติิกรรมของเยาวชนและผู้้ปกครองในชุมุชน และสื่่อประชาสัมพัันธ์์ ที่่เหมาะสมในการส่่งเสริมิ ความรู้้ ความเข้้าใจเพื่่อช่่วยป้้องกัันปััญหายาเสพ ติิดในหมู่่เยาวชน ซึ่งไ่ด้รั้ับการสนัับสนุุนจาก USAID (The U.S. Agency for International Development) ดำำเนิินการในชุมุชนแออััดใน จ.นครราชสีีมา และในเขตกรุุงเทพมหานคร โดยใช้้ หลัักการ เพื่่อนช่่วยเพื่่อน มีีกลุ่่มเป้้าหมายคืือผู้้นำำ ชุมุชน ผู้้ปกครอง บิิดา-มารดา และเยาวชน โดย จากการประเมิินพบว่่า ผู้้ปกครอง และเยาวชนใน โครงการมีีความรู้้ ทัศันคติิพฤติิกรรมและการแก้้ไข ปััญหายาเสพติิดในทิิศทางที่่ดีีขึ้้�น และเยาวชนมีี พฤติิกรรมที่่เกี่่ยวข้้องกัับยาเสพติิดลดลง 14. โครงการวิิจััยการใช้้สื่่อสำำหรัับการ รณรงค์์ป้้องกัันโรคที่่เกิิดจากเพศ สััมพัันธ์์ Operation Research into IEC Strategies for STDS Prevention (พ.ศ.2530-2531) เป็็นโครงการแรกที่่สมาคมฯ ดำำเนิินการเกี่่ยวกัับ โรคเอดส์์ โดยได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก URC (The University Research Cooperation) เป็็นโครง การวิิจััยเชิิงปฏิิบัติัิการ ที่่อบรม ให้้ความรู้้ ให้้ความ เข้้าใจ เกี่่ยวกัับอัันตรายการแพร่่ระบาด และการ ป้้องกัันโรคเอดส์์ รวมทั้้�งการส่่งเสริมิให้มี้ีการใช้ถุุ้ง ยางอนามััย เพื่่อป้้องกัันโรค ที่่เกิิดจากการมีีเพศ สัมพัันธ์์ กลุ่่มเป้้าหมายของโครงการ ได้้แก่่ ผู้้ให้้ บริิการเพศพาณิิชย์์และนัักศึึกษาระดัับอาชีีวะ ใน เขตกรุุงเทพฯ และปริมิณฑล 15. โครงการวิิจััยเชิิงคุุณภาพ พฤติิกรรมการเจริิญพัันธุ์์ของคน วััยรุ่่นในประเทศไทย Qualitative Research on Fertility Behavior of Thai Adolescent (พ.ศ.2531-2532) โครงการวิิจััยเชิิงคุุณภาพที่่ได้รั้ับทุุนสนัับสนุุนจาก มููลนิิธิิฟอร์์ด โดยสมาคมฯ ร่่วมกัับสมาคมสุุขภาพ จิิตแห่่งประเทศไทยในพระบรมราชููปถัมภ์ั ์ และ สมาคมวางแผนครอบครััวแห่่งประเทศไทยใน พระบรมราชููปถััมภ์์สมเด็็จพระศรีีนคริินทราบรม ราชชนนีี สำำรวจข้้อมููลและศึึกษาเกี่่ยวกัับความรู้้ ทัศันคติิ และพฤติิกรรมของวััยรุ่่นในเขตกรุุงเทพ มหานคร เพื่่อให้้ทราบถึึงปััญหาที่่แท้้จริิงเกี่่ยวกัับ ภาวะเจริญพัิ ันธุ์์ในวััยรุ่่น และนำำ ไปใช้้เป็็นแนวทาง ในการปรัับปรุุงการให้้บริิการของหน่่วยงานต่่างๆ ที่่ เกี่่ยวข้้อง ซึ่งผลการ่ ศึึกษา พบว่่าเยาวชนมีีความรู้้ เรื่่องเกี่่ยวเพศสัมพัันธ์์และการวางแผนครอบครััว เพีียงผิิวเผิิน ทำำ ให้้เกิิดปััญหาท้้องไม่่พร้้อม เยาวชน ชายมีีความรู้้เรื่่องการคุมกำุำเนิิดดีีกว่่าเยาวชนหญิิง และเยาวชนส่่วนใหญ่่ที่่มีีปััญหาเกี่่ยวกัับเพศ สัมพัันธ์์ มัักเกิิดจากการรู้้เท่่าไม่ถึึ่งการณ์์ 2530 2530 2531 สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน: Vasectomy world record, 1,212 men at one site in one day 1,212 ราย สร้างสถิติโลกในการทำหมันชาย วันพ่อ 5 ธค 2530 ใน 1 วัน ณ สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ถนนราชดำเนิน กรุงเทพฯ 05 2530

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 68 16. โครงการพััฒนาชนบทผสมผสาน จัักราช Community-Based Integrated Rural Development Project (พ.ศ.2531-ปััจจุุบััน) ในปีี พ.ศ.2531 ภายใต้้การสนัับสนุุนของ GTZ : (German Technical Cooperation Agency) สหพัันธ์์สาธารณรััฐเยอรมัันสมาคมฯ และผู้้เชี่่ยว ชาญจาก GTZ ได้จั้ัดให้มี้ีกระบวนการวางแผน อย่่างมีีส่่วนร่่วม โดยใช้้ ZOPP Technique ดำำเนิิน โครงการพััฒนาชนบทผสมผสาน ขึ้้�นที่่ อ.จัักราช จ.นครราชสีีมาเพื่่อพััฒนาแก้้ไขปััญหาความ ยากจน และยกระดัับคุุณภาพชีีวิิตของประชาชนใน 40 หมู่่บ้้าน โดยดำำเนิินกิิจกรรมกองทุุนธนาคาร พััฒนาหมู่่บ้้าน การพััฒนาสุุขาภิิบาลและสิ่่งแวด ล้้อมในชุมุชน การพััฒนาส่่งเสริมิบทบาทสตรีีและ เยาวชน การพััฒนาประชาธิิปไตยและส่่งเสริมิการ มีีส่่วนร่่วมของชุมุชนฯลฯ และต่่อมาได้จั้ัดตั้้�งศููนย์์ พััฒนาชนบทผสมผสานจัักราช และมููลนิิธิิจัักราช พััฒนาในปีี พ.ศ.2541 เพื่่อดำำเนิินงาน พััฒนาใน พื้้�นที่่อย่่างต่่อเนื่่องมาถึึงปััจจุบัุัน 17. โครงการ CBIRD Consolidation Project (พ.ศ. 2531-2535) โครงการการพััฒนาชนบทผสมผสานของสมาคมฯ ซึ่งไ่ด้ดำ้ ำเนิินการอย่่างเป็็นทางการในปีี 2524-2529 ในศููนย์พั์ ัฒนาชนบทผสมผสาน อำำเภอเมืือง จัังหวััดมหาสารคาม และอำำเภอบ้้านไผ่่ จัังหวััด ขอนแก่่น และได้มี้ีการประเมิินผลการดำำเนิินงาน ของทั้้�ง 2 ศููนย์์ ในปีี 2531 โดยทาง GAA (German Agro Action) ผู้้สนัับสนุุนงบประมาณเห็็นชอบให้้ สมาคมฯ ดำำเนิินการต่่ออีีก 5 ปีี (2531-2535) โดย จััดให้มี้ีการประชุมุวางแผนตามขบวนการ ZOPP โดยโครงการฯ เน้้นแนวคิิดและแนวปฏิิบัติัิในด้้าน การเพิ่่มขีีดความสามารถให้้องค์์กรประชาชน ซึ่ง่ ได้้แก่่ สมาคมพััฒนาตำำบล จำำนวน 25 แห่่ง (TDA: Tamboon Development Association) และการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตด้้านสาธารณสุุขพื้้�น ฐาน และรายได้้ของประชาชน จำำนวน 6,000 ครััว เรืือน ใน 25 ตำำบล ของอำำเภอเมืือง และอำำเภอ แกดำำจัังหวััดมหาสารคาม และอำำเภอบ้้านไผ่่ จัังหวััดขอนแก่่น ให้ดี้ีขึ้้�น โดยใช้้หลัักการพึ่งตนเอง ่ รวมทั้้�งการพััฒนาปรัับปรุุงระบบเงิินกองทุุน หมุุนเวีียนให้้ง่่ายและเหมาะสมในการปฏิิบััติิให้้ มากขึ้้�น 18. โครงการธุุรกิิจเพื่่อสัังคม The Thai Business Initiative in Rural Development Project (พ.ศ. 2532-2546) ในปีี พ.ศ.2532 สมาคมฯ ได้ริ้ิเริ่่มดำำเนิินการชัักชวน บริิษััทเอกชนที่่มีีจิิตสาธารณะและมีีความพร้้อมที่่ จะช่่วยเหลืือสัังคมเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในการพััฒนา ชนบทใน”โครงการธุุรกิิจเพื่่อสัังคม” โดยการ ถ่่ายทอดความรู้้ความสามารถในด้้านการจััดการ การผลิิต การเงิินและการตลาด รวมทั้้�งสนัับสนุุน เงิินทุุน ให้้แก่่ประชาชนในชนบทที่่ยัังขาดโอกาสใน การสร้้างรายได้้ เพื่่อนำำ ไปสู่่การพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิตความเป็็นอยู่่ที่่ดีีขึ้้�นและลดการย้้ายถิ่่นฐานไป หางานทำำ ในเมืืองใหญ่่ โครงการนี้้มี�ีพื้้�นที่่ดำำเนิิน การ ทั้้�งในภาคเหนืือ ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ภาคตะวัันออก ภาคกลาง และภาคใต้้ โดยได้รั้ับ การสนัับสนุุนจากบริษัิัทธุุรกิิจเอกชน ประเทศไทย สถานทููตและองค์์กรภาครััฐและภาคธุุรกิิจต่่าง ประเทศ จำำนวน 227 หน่่วยงาน ให้้การสนัับสนุุน การดำำเนิินโครงการพััฒนาด้้านต่่างๆ รวม 446 โครงการ 2531 2531 2532 คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัลเกียรติคุณ Margaret Sanger Award ผลงานดีเด่นในการวางแผนครอบครัวของโลก โดยสหพันธ์วางแผนครอบครัวแห่งอเมริกา ปี 2532 06 2532

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 69 19. โครงการแท็็กซี่่ไทยสู้้เอดส์์ Taxi-Based HIV/AIDS Education and Prevention Project (พ.ศ.2532-2533) เป็็นโครงการอบรมให้้ความรู้้สร้้างความเข้้าใจ เรื่่อง โรคเอดส์์ แก่่พนัักงานขัับรถแท็็กซี่่ 800 คน ในเขต กรุุงเทพฯ และปริมิณฑล โดยพนัักงานขัับรถแท็็กซี่่ ผู้้ผ่่านการอบรมจะเป็็นอาสาสมััครแกนนำำ ในการ ให้้ความรู้้แก่่เพื่่อนผู้้ขัับรถแท็็กซี่่ และประชาชนผู้้ โดยสาร โครงการนี้้มี�ีการประชาสัมพัันธ์์เรื่่องโรค เอดส์์ ด้้วยการใช้สื่่ ้อหลากหลายประเภท รวมทั้้�งส่่ง เสริมิ การใช้ถุุ้งยางอนามััย เพื่่อการป้้องกัันโรคเอดส์์ โดย FHI (Family Health International) เป็็นผู้้ สนัับสนุุนงบประมาณ ผลการดำำเนิินงาน โครงการ ประสบผลสำำเร็็จในการสร้้างอาสาสมััคร โดย อาสา สมััครเหล่่านี้้มี�ีความรู้้ ความเข้้าใจในโรคเอดส์์เพิ่่ม มากขึ้้�น และเป็็นผู้้รณรงค์์ในการใช้ถุุ้งยางอนามััย ในหมู่่พนัักงานขัับรถแท็็กซี่่ได้้เป็็นอย่่างดีี 20. โครงการเอดส์์ยุุวชน Youth AIDS Awareness and Prevention Project (พ.ศ. 2533-2536) “โครงการเอดส์ยุ์ ุวชน” เป็็นโครงการรณรงค์ป้์ ้องกััน โรคเอดส์์แก่่กลุ่่มเด็็กและเยาวชนอายุุ 11-17 ปีี ให้้ มีีความรู้้ตระหนัักถึึงอัันตรายของโรคเอดส์์ ตลอด จนปลููกฝัังทัศันคติิแก่่เด็็กให้้หลีีกเลี่่ยงพฤติิกรรมที่่ เสี่่ยงต่่อการติิดโรค เป็็นโครงการที่่ได้รั้ับการสนัับ สนุุนงบประมาณจาก The U.S. Agency for Internnational Development (USAID) ซึ่ง่มีีระยะเวลา ดำำเนิินการ 3 ปีี (2533-2536) ดำำเนิินการใน จัังหวััดเชีียงราย เชีียงใหม่่ พิิษณุุโลก นครราชสีีมา และกรุุงเทพมหานคร ผลสำำเร็็จของโครงการคืือ เพิ่่มความรู้้ และปรัับทัศันคติิเกี่่ยวกัับโรคเอดส์์ ใน กลุ่่มเด็็กและเยาวชน รวมทั้้�งการกำำหนดแนวทาง การเรีียน การสอนโรคเอดส์์ เพศศึึกษา และวิิธีีการ ใช้ถุุ้งยางอนามััยอย่่างถููกต้้องเพื่่อนำำ ไปปรัับใช้้ใน โครงการอื่่นๆ ต่่อไป 21. โครงการให้้การศึึกษาป้้องกัันเอดส์์ใน ชนบทโดยผ่่านข้้าราชการท้้องถิ่่น Rural AIDS Prevention Education Through Local Government Officer Project (พ.ศ.2533-2536) เป็็นโครงการอบรมและเผยแพร่่ให้้ความรู้้ เรื่่องโรค เอดส์์ แก่่ข้้าราชการท้้องถิ่่น รวม 750 อำำเภอ 76 จัังหวััด ด้้วยการใช้สื่่ ้อประชาสัมพัันธ์์ ประเภท ต่่างๆ ดำำเนิินการในปีี พ.ศ.2533-2536 โดย สถาน ทููตออสเตรเลีีย เป็็นผู้้สนัับสนุุนงบประมาณ การ ดำำเนิินงานโครงการนี้้� เป็็นโครงการต้้นแบบในการ รณรงค์์ให้้ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์ แก่่หน่่วยงานภาค รััฐ และได้รั้ับการตอบรัับเป็็นอย่่างดีีในการประสาน ความร่่วมมืือในการเผยแพร่สื่่อประชาสัมพัันธ์์ เรื่่อง โรคเอดส์์ และทำำ ให้ข้้าราชการท้้องถิ่่นตื่่นตััว และ ตระหนัักในการป้้องกัันดููแลตนเองและครอบครััว จากโรคเอดส์์ คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัลเกียรติคุณ Hugh Moor Award จาก Population Crisis ปี 2532 2532 2532 2533 2533 07

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 70 22. โครงการพััฒนาเพื่่อการอนุุรัักษ์์ ทรััพยากรธรรมชาติิในบริิเวณหมู่่บ้้าน รอบอุุทยานแห่่งชาติิเขาใหญ่่ The Environmental Awareness and Mobilization Project (พ.ศ.2533-2536) สมาคมฯ และมููลนิิธิิคุ้้มครองสััตว์ป่์่ าและพรรณพืืช แห่่งประเทศไทย ได้้ประสานความร่่วมมืือในการ ดำำเนิินโครงการฯ ดำำเนิินงานเพื่่อส่่งเสริมิการ อนุรัุักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่งแวดล้้อม จััดตั้้�ง ชมรมอนุรัุักษ์สิ่่ ์งแวดล้้อม และมีีเงิินกองทุุนเพื่่อส่่ง เสริมิ การประกอบอาชีีพ ส่่งเสริมิการรัักษาสุุขภาพ อนามััย และการสุุขาภิิบาล รวมทั้้�งส่่งเสริมิการมีี รายได้้จากการประกอบอาชีีพเกษตรกรรมและการ เลี้้�ยงสััตว์์ โดยดำำเนิินงานในพื้้�นที่่รอบอุุทยานแห่่ง ชาติิเขาใหญ่่ จำำนวน 47 หมู่่บ้้าน ใน อ.ปากช่่อง อ.ปัักธงชััย จ.นครราชสีีมา และ อ.นาดีี จ.ปราจีีนบุรีุี ซึ่งจากการประเ ่มิินผลกระทบของโค รงการฯ โครงการประสบความสำำเร็็จในหลายระดัับ พบว่่าชาวบ้้านในพื้้�นที่่ดำำเนิินการมีีทััศนคติิและ พฤติิกรรมด้้านการอนุรัุักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิและ สิ่่งแวดล้้อมเปลี่่ยนแปลงไปในทิิศทางที่่ดีีขึ้้�น สุุขภาพอนามััยของแม่่และเด็็กก็็ดีีขึ้้�นเช่่นกััน 23. โครงการพััฒนาศัักยภาพสตรีี ในการจััดการ Women's Organizing Abilities Project (พ.ศ.2533-2536) สมาคมฯร่่วมกัับสถาบัันวิิจััยเพื่่อการพััฒนา ประเทศไทย(TDRI)และสถาบัันวิิจััยOrganizing for Development An International Institute หรืือ ODII ส่่งเสริมิบทบาทสตรีีในการพััฒนาโดยส่่งเสริมิ ให้มี้ีผู้้แทนกลุ่่มสตรีีในระดัับหมู่่บ้้าน ระดัับตำำบล เข้้าร่่วมประชุมกัุับคณะกรรมการหมู่่บ้้าน เพื่่อจััด ทำำแผนพััฒนาท้้องถิ่่นของตนเอง ซึ่งเ่ ป็็นการเปิิด โอกาสให้้สตรีีได้้เข้้าไปมีีส่่วนร่่วมตััดสิินใจในการจััด ทำำแผนพััฒนาหมู่่บ้้านอย่่างมีีประสิิทธิิภาพ และ ตรงกัับความต้้องการของหมู่่บ้้านมากยิ่่งขึ้้�น โครงการนี้้ถื�ือเป็็นการวิิจััยเชิิงปฏิิบัติัิการ โดยได้้ ดำำเนิินงานในพื้้�นที่่ 16 หมู่่บ้้าน จ.บุรีุรัีมย์ั ์ ผลการ ศึึกษาพบว่่าการที่่ผู้้หญิิงได้้เข้้ามาร่่วมในงาน พััฒนา จะเป็็นการเพิ่่มประสิิทธิิภาพการทำำงานให้้ สมบููรณ์ยิ่่ ์งขึ้้�น เพราะผู้้หญิิง และผู้้ชายต่่างมีีมุมุ มองที่่แตกต่่างกััน โดยผู้้หญิิงมัักคิิดในเรื่่องที่่ เกี่่ยวข้้องกัับครอบครััวและชีีวิิต ความเป็็นอยู่่ เช่่น ด้้านสุุขภาพอนามััย การศึึกษา เล่่าเรีียน การหา รายได้้เสริิมตลอดจนการใช้้เวลาว่่างให้้เกิิด ประโยชน์์ นอกจากนั้้�นยัังพบว่่า ผู้้หญิิงมีีคุุณสมบัติัิ ในเรื่่องการประนีีประนอม การประสานงาน ความ ละเอีียดรอบคอบ สามารถทำำงานกลุ่่มได้ดี้ี มีีการ จููงใจที่่ดีี มีีความอดทนในการทำำงาน และมีีไหว พริิบเชิิงธุุรกิิจ แต่มี่ ีจุุดด้้อยที่่ควรได้รั้ับการพััฒนา และส่่งเสริมิเกี่่ยวกัับการวางแผนงาน การบริิหาร จััดการ และความรู้้เกี่่ยวกัับอาชีีพหรืือธุุรกิิจบาง อย่่าง 24. โครงการพััฒนาลุ่่มน้ำำ�ขนาดเล็็ก Community Water Management Project (พ.ศ.2534 - 2538) เป็็นโครงการพััฒนาแหล่่งน้ำ ำ� เพื่่อการเกษตร ที่่ได้รั้ับ การสนัับสนุุนจาก GAA (German Agro Action) ดำำเนิินงานใน อ.พุุทไธสง จ.บุรีุรัีมย์ั ์ และกิ่่ง อ.สีีสุุ ราช จ.มหาสารคาม กิิจกรรมหลััก คืือ ก่่อสร้้าง ระบบส่่งน้ำ ำ� เพื่่อการเกษตร 5 ระบบใน 4 หมู่่บ้้าน ครอบคลุมพืุ้้�นที่่ 505 ไร่่ อบรมความรู้้ด้้าน การเกษตรและการบริิหารจััดการกลุ่่ม ส่่งเสริมิเงิิน ทุุนหมุุนเวีียนแก่่สมาชิิกเพื่่อทำกิำ ิจกรรมเพาะปลููก จััดหาแหล่่งตลาดเพื่่อรองรัับผลผลิิตการเกษตรของ สมาชิิก ส่่งเสริมกิิจกรรมกองทุุนปุ๋๋� ย จััดตั้้�งกลุ่่มผู้้ใช้้ น้ำ ำ� และพััฒนาบทบาทสตรีีให้้มีีส่่วนร่่วมในการ บริิหารและร่่วมดำำเนิินการในกลุ่่มผู้้ใช้น้ำ ำ� ผลที่่เกิิด ขึ้้�นคืือ สมาชิิก 124 ครอบครััว มีีคุุณภาพชีีวิิตที่่ดีี ขึ้้�นทั้้�งในด้้านความรู้้ มีีแหล่่งน้ำ ำ� เพีียงพอในการทำำ เกษตร และการมีีส่่วนร่่วมในการพััฒนาชุมุชนของ ตน รวมทั้้�งการบริิหารกองทุุนและกลุ่่มต่่างๆ คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัล International Health Award For Leadership จาก National Council for International Health,USA ปี 2533 2533 คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัลเกียรติคุณ “วางแผนครอบครัวดีเด่น” (Friend of Family Planning) จาก National Family Planning and Reproductive Health Association,USA ปี 2533 2533 2533 2533 2534 08 09

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 71 25. โครงการวิิจััยกลยุุทธ์์ในการป้้องกััน เอดส์์โดยให้้ทางเลืือกด้้านเศรษฐกิิจ และสัังคมแก่่สตรีีภาคเหนืือ Economic and Social HIV/AIDS Prevention Strategies for Northern Thai Women : Operations Research Project (พ.ศ.2535-2538) ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก IDRC (International Development Research Centre) โดยสมาคมฯ ดำำเนิินงานร่่วมกัับโครงการโรคเอดส์์ สภากาชาด ไทย ใน 10หมู่่บ้้านของ อ.เวีียงป่่ าเป้้า จ.เชีียงราย และ อ.เชีียงคำำ จ.พะเยา กลุ่่มเป้้าหมายของ โครงการได้้แก่่ เด็็กหญิิงและเด็็กชาย อายุุ 12-19 ปีี ผู้้ปกครองชาย-หญิิงและผู้้นำชุำมุชน มีีวััตถุุประสงค์์ เพื่่อสกััดกั้้�นไม่่ให้้หญิิงสาวทางภาคเหนืือเข้้าสู่่ อาชีีพเพศพาณิิชย์์ กิิจกรรมในโครงการ ได้้แก่่การ ให้ทุุ้นการศึึกษา การส่่งเสริมิ การฝึึกอาชีีพ และการ ให้้ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์ ซึ่งจากการ่ดำำเนิินงาน พบ ว่่ากลุ่่มเป้้าหมายทุุกกลุ่่มมีีความรู้้เรื่่องเอดส์์และ การป้้องกัันเพิ่่มขึ้้�น เด็็กสาวในหมู่่บ้้านมีีการปรัับ เปลี่่ยนพฤติิกรรมและแนวคิิดในการดำำเนิินชีีวิิต โดยให้้ความสำคัำญกัับการศึึกษา เพื่่อเป็็นพื้้�นฐาน ในการประกอบอาชีีพที่่ดีี รวมทั้้�งมีีความเข้้าใจและ การยอมรัับผู้้ที่่เคยประกอบอาชีีพเพศพาณิิชย์ม์าก ขึ้้�น 26. โครงการบาดาลลอยฟ้้า Sky Irrigation Project (พ.ศ.2535 – ปััจจุุบััน) เป็็นโครงการพััฒนาแหล่่งน้ำ ำ� เพื่่อการเกษตร หรืือ เรีียกอีีกชื่่อหนึ่ง่ว่่าโครงการธนาคารผััก ได้รั้ับการ สนัับสนุุนงบประมาณจาก German Agro Action (GAA) เป็็นหน่่วยงานแรก มีีวััตถุุประสงค์์หลััก คืือ ก่่อสร้้างระบบน้ำ ำ� เพื่่อการเกษตรโดยการสููบน้ำ ำ� จาก ใต้ดิ้ินขึ้้�นมาเก็็บไว้ที่่ถั้ ังเก็็บน้ำ ำ� และส่่งต่่อไปตามท่่อ ยัังแปลงเพาะปลููกของสมาชิิก มีีการอบรมวิิธีีการ ปลููกผััก อบรมความรู้้พื้้�นฐานในด้้านการทำบัำญชีั ี และการบริิหารจััดการด้้านการเกษตรรวมไปถึึงการ ดููแลรัักษาระบบน้ำ ำ�ของโครงการฯ เป็็นโครงการที่่ นำพื้้ ำ �นที่่สาธารณะที่่ถููกทิ้้�งร้้างมาใช้้ให้้เกิิดประโยชน์์ สร้้างรายได้้ให้กั้ับประชาชนในพื้้�นที่่ ปััจจุบัุันได้้ ดำำเนิินการรวม 176 ระบบ มีีพื้้�นที่่ที่่ใช้้ในการเพาะ ปลููก 2,557 ไร่่ และเกษตรกรยากจน 4,823 ครััว เรืือนที่่ได้ร่้่วมโครงการซึ่่งครอบคลุมุประชาชนผู้้ได้้ รัับประโยชน์จำ์ ำนวน 17,845 คน 27. โครงการศึึกษาแนวทางการใช้้ พลัังงานของครััวเรืือนในชนบท Household’s Energy Consumption in Rural Area Project (พ.ศ.2535-2536) การสำำรวจการใช้้พลัังงานในครััวเรืือนชนบท เป็็น กิิจกรรมหนึ่่งในโครงการวางแผนหลัักพลัังงานของ ประเทศ ของกรมพััฒนาและส่่งเสริมิพลัังงาน กระทรวงวิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีีและสิ่่งแวดล้้อม ซึ่่งเป็็นการวางแผนทั้้�งในระยะสั้้�นและระยะยาว เพื่่อการพััฒนาการใช้้พลัังงานให้้เกิิดประโยชน์์ สููงสุุด โดยมีีการสำำรวจต่่อเนื่่อง 3 ครั้้�ง คืือในปีี พ.ศ. 2523 2528 และ 2534 โดยในปีี พ.ศ.2534 สมาคมฯได้้เป็็นหน่่วยงานดำำเนิินการศึึกษาครััว เรืือนตััวอย่่าง 2,845 ครััวเรืือน 24 จัังหวััดทั่่ว ประเทศ ผลการศึึกษาพบว่่า กิิจกรรมในครััวเรืือนที่่ มีีการใช้้พลัังงานมากที่่สุุด ได้้แก่่ การประกอบ อาหาร โดยใช้ถ่้่าน ฟืื น และก๊๊าซหุุงต้ม้ตามลำดัำ ับ ร้้อยละ 80 ของครััวเรืือนในชนบทมีีไฟฟ้้าใช้้ ดัังนั้้�น พลัังงานเพื่่อแสงสว่่างจึึงเป็็นไฟฟ้้า และไฟฟ้้าจะ เข้้ามามีีบทบาทต่่อพฤติิกรรมการใช้้พลัังงานของ ครััวเรืือนในแนวโน้มที่่สู ู้งมากขึ้้�น สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน : รางวัลโครงการผู้รักษาสิ่งแวดล้อม Global 500 จาก United Nations Environment Programme (UNEP)  สำหรับโครงการพัฒนาหมู่บ้านซับใต้ นครราชสีมา 2535 2535 2535 2535 10

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 72 28. โครงการเอดส์์ระดัับอำำเภอ District-level HIV/AIDS Program (พ.ศ.2536-2542) ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก German Technical Cooperation Agency (GTZ) สหพัันธ์์สาธารณรััฐ เยอรมัันโดยจััดตั้้�งมููลนิิธิิในระดัับอำำเภอ เพื่่อสนัับ สนุุนและดำำเนิินงานป้้องกัันเอดส์์ในหมู่่บ้้านโครง การนี้้�เป็็นการนำร่ำ ่องในการขยายผลสู่่การดำำเนิิน งานทั่่วประเทศ กิิจกรรมหลัักในโครงการฯได้้แก่่ การจััดฝึึกอบรมอาสาสมััครของมููลนิิธิิและ สนัับสนุุนการดำำเนิินงานของอาสาสมััครอย่่างต่่อ เนื่่อง ภายใต้้การดููแลของโรงพยาบาลอำำเภอและ สถานีีอนามััย อบรมถวายความรู้้แก่่พระภิิกษุุสงฆ์์ เพื่่อเตรีียมวััดให้้เข้้าใจเอดส์์ สำำหรัับรองรัับปััญหา และผลกระทบจากโรคเอดส์์ รวมทั้้�งปััญหาเด็็ก กำำพร้้าจากโรคเอดส์์ รวมทั้้�งให้้ความช่่วยเหลืือผู้้ ป่่ วยและครอบครััว ในรููปแบบของการสงเคราะห์์ ด้้านต่่างๆ ตามความเหมาะสม โดยโครงการได้จั้ัด ตั้้�งมููลนิิธิิขึ้้�นใน 7 พื้้�นที่่ ได้้แก่่ มููลนิิธิิชาวพิิษณุุโลก รวมใจต้้านภััยเอดส์์ มููลนิิธิิวัังทองต้้านภััยเอดส์์ จ.พิิษณุุโลกสายธารแม่จั่ ันต้้านภััยเอดส์์ จ.เชีียงราย มููลนิิธิิควบคุมปุ้้องกัันโรคเอดส์์ จ.มหาสารคาม มููลนิิธิิบ้้านไผ่่ประสานใจต้้านภััยเอดส์์ จ.ขอนแก่่น มููลนิิธิิ ชาวตากรวมใจต้้านภััยเอดส์์ จ.ตาก และ มููลนิิธิิธารน้ำ ำ�ใจชาวระยอง จ.ระยอง มีีคณะ กรรมการมููลนิิธิิ ทั้้�ง 7 แห่่งรวมกัันทั้้�งหมด 136 คน และมีีอาสาสมััคร ที่่ได้รั้ับการอบรมความรู้้ เพื่่อนำำ ไปให้คำ้ ำแนะนำำและเป็็นที่่ปรึึกษาแก่่ผู้้ป่่ วยและผู้้ติิด เชื้้�อเอดส์์ในเรื่่องการปฏิิบัติัิตน และการรัับความ ช่่วยเหลืือจากหน่่วยงานต่่างๆ รวมทั้้�งหมด 3,475 คน 29. โครงการร่่วมทุุนเฉพาะกลุ่่ม เพื่่อดำำเนิินการด้้านธุุรกิิจ Gender Sensitive Venture Capital Project (พ.ศ. 2536) โครงการทดลองให้สิ้ินเชื่่อระยะสั้้�นแก่่ผู้้ประกอบ การขนาดย่่อมที่่เป็็นสตรีี และส่่งเสริมิการพััฒนา ทัักษะในด้้านการทำธุำุรกิิจ มีีศููนย์พั์ ัฒนาหมู่่บ้้าน ชนบทผสมผสาน อำำเภอบ้้านไผ่่ จัังหวััดขอนแก่่น และสมาคมฯ สาขาพิิษณุุโลก อำำเภอเมืือง จัังหวััด พิิษณุุโลก รัับผิิดชอบในการดำำเนิินงาน มีีผู้้ ประกอบการ 153 ราย ในพื้้�นที่่จัังหวััดขอนแก่่น และจัังหวััดพิิษณุุโลก ซึ่ง่ดำำเนิินธุุรกิิจ 7 ประเภทมา ขอรัับบริิการสิินเชื่่อระยะสั้้�นจากโครงการฯ ได้้แก่่ ร้้านอาหาร งานฝีีมืือ หััตถกรรม ร้้านขายของชำำ การตััดเย็็บเสื้้�อผ้้า การทำำ เฟอร์นิ์ิเจอร์์ การเกษตร และงานบริิการอื่่นๆ ผลการดำำเนิินงาน พบว่่า ความสำำเร็็จของสมาชิิกในโครงการฯ เกิิดจาก ปััจจััยภายใน ได้้แก่่ ลัักษณะเฉพาะของผู้้ประกอบ ธุุรกิิจเป็็นหลััก คืือ เป็็นสตรีที่่มีี Business Mind สนใจการพััฒนารวมกลุ่่มสตรีี และสามารถสร้้าง จุุดแข็็งให้ธุุ้รกิิจของตน รวมทั้้�งมีีความสามารถใน การนำำ ประสบการณ์์ ผนวกกัับความรู้้จากการ อบรมไปใช้้ในการวางแผน การผลิิต การตลาด และการเงิิน และสิ่่งสำคัำญั คืือ การนำำเงิินสิินเชื่่อ จากโครงการไปสู่่การลงทุุนเพื่่อดำำเนิินการหรืือ ขยายธุุรกิิจของตนตามที่่ได้้ระบุุไว้้ในข้้อเสนอขอรัับ เงิินสิินเชื่่อจากโครงการ 30. โครงการส่่งเสริิมและศึึกษาศัักยภาพ สตรีีในการมีีส่่วนร่่วมตััดสิินใจในงาน พััฒนาหมู่่บ้้าน Strengthening Women’s Abilities to Participate in Village Development Planning and Decision Making Process (พ.ศ. 2536-2537) สถาบัันวิิจััยเพื่่อการพััฒนาประเทศไทย (TDRI) และสมาคมฯ โดยการสนัับสนุุนงบประมาณจาก WELD (Women Economic and Leadership Development Programe) ในการดำำเนิินงาน โครงการส่่งเสริิมและศัักยภาพสตรีีในการมีีส่่วน ร่่วมตััดสิินใจในงานพััฒนาหมู่่บ้้าน ได้้ใช้้เทคนิิค AIC (Appreciation Influence Control) ศึึกษา บทบาทของผู้้หญิิงในพื้้�นที่่เป็็น 40 หมู่่บ้้าน ใน 4 ภาคของประเทศไทย เป็็นการวิิจััยเชิิงปฏิิบัติัิการ เน้้นการศึึกษาและส่่งเสริิมศัักยภาพสตรีีในการมีี ส่่วนร่่วมตััดสิินใจในงานพััฒนาหมู่่บ้้าน โดยมีีเป้้า หมายให้้ผู้้หญิิงมีีส่่วนร่่วมในการทำำงานพััฒนา ชนบท ในบทบาทของคณะกรรมการหมู่่บ้้านเป็็น หลััก โดยการศึึกษาครั้้�งนี้้� เป็็นการศึึกษาถึึง บทบาทและสถานภาพตามที่่เป็็นอยู่่ในปััจจุุบััน องค์์ประกอบที่่เป็็นปััจจััยเสริมิ และอุุปสรรค รวม ทั้้�งแนวโน้ม้และความเป็็นไปได้้ในการพััฒนา เพื่่อ นำมำ าใช้้เป็็นแนวทางในการพััฒนารููปแบบของการ ส่่งเสริมิให้้สตรีีได้้เข้้ามามีีบทบาท และมีีส่่วนร่่วม ในงานพััฒนาชนบทและธุุรกิิจ ให้มี้ีประสิิทธิิภาพ ต่่อไป 2536 2536 2536

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 73 31. โครงการศึึกษาการใช้้ฟืืน ถ่่านไม้้ ศัักยภาพ การผลิิตเตาประสิิทธิิภาพสููง Study of Charcoal, Firewood and Capabilities of Producing Hi-Effective Ovens (พ.ศ. 2536) สมาคมฯ ได้รั้ับการสนัับสนุุนจากกรมพััฒนาและ ส่่งเสริมิพลัังงาน กระทรวงวิิทยาศาสตร์์เทคโนโลยีี และสิ่่งแวดล้้อมในการดำำเนิินงานศึึกษาการใช้ฟื้ื น ถ่่านไม้้ ศัักยภาพการผลิิตเตาหุุงต้ม้ ประสิิทธิิภาพ สููง เพื่่อการวิิเคราะห์ถึึ์งสถานการณ์์การพลัังงาน ของครััวเรืือนในแต่่ละภาค เป็็นการศึึกษาเกี่่ยวกัับ ปริมิาณการใช้ฟื้ื น ถ่่านไม้้ และก๊๊าซหุุงต้ม้ (LPG) ใน การประกอบอาหารในครััวเรืือน แหล่่งที่่มาและค่่า ใช้จ่้่ายในการจััดซื้้�อ เพื่่อกำำหนดกลุ่่มเป้้าหมายและ แนวทางการส่่งเสริมิการผลิิต การจำำหน่่าย และการ ใช้้เตาหุุงต้ม้ ประสิิทธิิภาพสููงโดยได้สำ้ ำรวจข้้อมููล จาก 24 จัังหวััด ตััวอย่่างทั่่วทุุกภาคของประเทศไทย มีีกลุ่่มเป้้าหมาย ได้้แก่่ กลุ่่มโรงงานผู้้ผลิิตเตา กลุ่่ม จำำหน่่ายเตา กลุ่่มผู้้ใช้้รายครััวเรืือน กลุ่่มราษฎรผู้้ ผลิิต กลุ่่มผู้้นำำหมู่่บ้้านและกลุ่่มแม่บ้่ ้าน เจ้้าหน้้าที่่ จากหน่่วยงานต่่างๆ ของรััฐ และเจ้้าหน้้าที่่จากศููนย์์ พััฒนาและเผยแพร่่พลัังงานภููมิิภาคซึ่่งผลการ ศึึกษาทางกรมพััฒนาและส่่งเสริมิพลัังงาน ได้นำ้ ำ ไป พััฒนาการผลิิตเตาประสิิทธิิภาพสููงให้้เหมาะสมต่่อ ไป 32. โครงการศึึกษาสำำรวจข้้อมููลพลัังงานชนบท (พ.ศ. 2536-2537) กรมพััฒนาและส่่งเสริมิพลัังงาน กระทรวงวิิทยาศาสตร์์เทคโนโลยีีและสิ่่งแวดล้้อม ได้จั้ัดทำำ โครงการศึึกษา สำำรวจข้้อมููลพลัังงานชนบท โดยมอบหมายให้้สมาคมฯ ดำำเนิินการสำำรวจข้้อมููล ความพร้้อม และความ เหมาะสมของหมู่่บ้้านในการติิดตั้้�งระบบผลิิตไฟฟ้้าด้้วยพลัังงานนอกระบบ กลุ่่มเป้้าหมายในการศึึกษา ได้้แก่่ ครััวเรืือนที่่ตั้้�งอยู่่นอกเขตเทศบาล และอยู่่ในพื้้�นที่่ดำำเนิินการของศููนย์พั์ ัฒนาและเผยแพร่่พลัังงาน ภูมิูิภาค จัังหวััดราชบุรีุี มหาสารคาม อุุบลราชธานีี พิิษณุุโลก เชีียงใหม่่ และนครศรีีธรรมราช รวม 30 หมู่่บ้้าน และหมู่่บ้้านที่่ตั้้�งอยู่่นอกเขตเทศบาล และสุุขาภิิบาลที่่ไม่มี่ ีโอกาสหรืือมีีโอกาสน้้อยที่่จะได้้ใช้้ ไฟฟ้้าของการไฟฟ้้าส่่วนภูมิูิภาค และแผนการติิดตั้้�งระบบผลิิตไฟฟ้้าประจุุแบตเตอรี่่ด้้วยเซลล์์แสงอาทิิตย์์ ของกรมโยธาธิิการ (ภายในปีี 2537) จำำนวน 60 หมู่่บ้้าน ครอบคลุมทุุกภูมิูิภาคของประเทศ รวมทั้้�งกรณีี ศึึกษาจากหมู่่บ้้านที่่มีีการส่่งเสริมิ การประจุุแบตเตอรี่่ด้้วยเซลล์์แสงอาทิิตย์์ จำำนวน 7 แห่่ง ที่่อยู่่ในพื้้�นที่่ ดำำเนิินงานของกรมพััฒนาและส่่งเสริมิพลัังงาน และกรมโยธาธิิการ ผลการศึึกษา พบว่่า หมู่่บ้้านที่่มีี โอกาสน้้อยที่่จะมีีไฟฟ้้าใช้นั้้�น เป็็นหมู่่บ้้านที่่มีีสภาพปััจจััยพื้้�นฐาน เช่่น การคมนาคม อยู่่ในระดัับต่ำำกว่่า พื้้�นที่่ในเขตชนบทอื่่นๆ การใช้้พลัังงานเพื่่อแสงสว่่างที่่แพร่่หลายในภาคเหนืือและภาคตะวัันออกเฉีียง เหนืือ ได้้แก่่ การใช้้ตะเกีียงน้ำมั ำ� ันก๊๊าด/ น้ำมั ำ� ันดีีเซล ส่่วนภาคกลางและภาคใต้้ มีีการใช้้แบตเตอรี่่ด้้วย ซึ่ง่ ในพื้้�นที่่ที่่การคมนาคม ไม่่สะดวก ราคาเชื้้�อเพลิิงที่่มีีแหล่่งจำำหน่่ายในหมู่่บ้้านจะมีีราคาสููง นอกจากนี้้ยั�ัง พบว่่าครััวเรืือนที่่มีีไฟฟ้้าใช้้แล้้ว จะใช้้ไฟฟ้้าเป็็นหลัักในการให้้แสงสว่่าง ส่่วนครััวเรืือนที่่ยัังไม่มี่ ีไฟฟ้้าใช้้ จะ ใช้้ตะเกีียงน้ำมั ำ� ันก๊๊าดเป็็นหลััก รองลงไป คืือ แบตเตอรี่่ ตะเกีียงน้ำมั ำ� ันดีีเซล และเครื่่องปั่่นไฟ ส่่วนการใช้้ พลัังงานในการประกอบอาหาร ในพื้้�นที่่ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือใช้ฟื้ื นและถ่่าน ขณะที่่พื้้�นที่่ภาคกลางและ ภาคใต้้ใช้ก๊้๊าซหุุงต้ม้ ฟืื น และถ่่าน ควบคู่่กัันไป 2536 2536

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 74 1. โครงการบ้้านธารน้ำำ�ใจ (สถานเลี้้�ยงเด็็กอ่่อนที่่แม่่ติิดเชื้้�อเอดส์์) Tarn Nam Jai Baby Home Project (Community-Based AIDS Care) (พ.ศ. 2537-2539) ด้้วยอััตราการแพร่่ระบาดของเชื้้�อเอดส์์ ได้้แพร่่ ขยายไปสู่่สถาบัันครอบครััวอย่่างรวดเร็็ว ทำำ ให้ส่้่ง ผลถึึงทารกที่่คลอดจากมารดาที่่ติิดเชื้้�อเอดส์์มีี จำำนวนเพิ่่มขึ้้�น สมาคมพััฒนาประชากรและชุมุชน กรมประชาสงเคราะห์์และสภากาชาดไทย ได้ร่้่วม มืือกัันวางแผน เพื่่อดููแลทารกที่่คลอดจากมารดาที่่ มีีเชื้้�อเอดส์์และถููกทอดทิ้้�งไว้้ตามโรงพยาบาลหรืือ สถานที่่ต่่างๆ ด้้วยการจััดตั้้�งสถานเลี้้�ยงเด็็กและ ทารก “บ้้านธารน้ำ ำ�ใจ” ขึ้้�น เพื่่อดููแลทารกเหล่่านั้้�น ให้มี้ ีชีีวิิตอยู่่ต่่อไปอย่่างมีีสุุขภาพสมบููรณ์์ทั้้�งทาง ร่่างกายและจิิตใจ และเพื่่อเป็็นตััวอย่่างในการดููแล ทารกที่่มารดามีีเชื้้�อเอดส์์โดยไม่รั่ ังเกีียจ โดยใน เบื้้�องต้้นจะรัับเด็็กได้้ 30 คน มีีพยาบาลพี่่เลี้้�ยงเด็็ก ดููแลรัักษาพยาบาลตลอดเวลา และมีีแพทย์์จาก สภากาชาดไทยมาตรวจสุุขภาพเป็็นประจำำ เมื่่อ เด็็กอายุุครบ 18 เดืือน ก็็จะได้รั้ับการตรวจเลืือด เอดส์์ ถ้้าพบว่่าเด็็กได้รั้ับเชื้้�อเอดส์์จากมารดา (ซึ่ง่มีี ประมาณ 1 ใน 3) ทางโครงการฯ จะให้้การดููแล รัักษาต่่อไปจนกว่่าจะถึึงวาระสุุดท้้ายของชีีวิิต ส่่วน เ ด็็ กที่่ไม่่ ไ ด้้รัับเชื้้�อเอด ส์์จะ ส่่ งมอบให้้กรม ประชาสงเคราะห์ดำ์ ำเนิินการตามขั้้�นตอนต่่อไป 2. โครงการอารามเมตตา Temple-Based Community Child Care Project (พ.ศ.2537 - 2539) เป็็นโครงการนำร่ำ ่อง ที่่สมาคมฯ ได้รั้ับการสนัับสนุุน การดำำเนิินงานจาก GAA (German Agro Action) ในการให้้ความช่่วยเหลืือแก่่ครอบครััวที่่ได้รั้ับผลก ระทบจากโรคเอดส์์ โดยเป็็นการให้้ความสงเคราะห์์ ขั้้�นพื้้�นฐาน และให้้โอกาสทางการศึึกษาแก่่เด็็กที่่พ่่อ แม่่เสีียชีีวิิตด้้วยโรคเอดส์์ โดยมุ่่งหวัังให้้เด็็กจาก ครอบครััวที่่ติิดเชื้้�อเอดส์์ได้้รัับการดููแลอย่่างมีี คุุณภาพ ปราศจากบรรยากาศของการรัังเกีียจ เดีียดฉัันท์์ โดยอาศััยสถาบัันทางศาสนา (วััด) ในท้้องถิ่่นเป็็นศููนย์ดู์ูแล มีีการฝึึกอบรมให้้ความรู้้ ความเข้้าใจให้้แก่่พระภิิกษุุ สามเณร แม่ชี่ ี และ อาสาสมััครเพื่่อเตรีียมความพร้้อมในการรองรัับ การดููแลเด็็กกำำพร้้า มีีการจััดตั้้�งกองทุุนช่่วยเหลืือ ฉุุกเฉิินแก่่ครอบครััวที่่เด็็กได้รั้ับความทุุกข์์ยากทาง เศรษฐกิิจ กองทุุนนี้้�เป็็นกองทุุนให้้เปล่่าเพื่่อเป็็นทุุน การศึึกษา หรืือค่่ารัักษาพยาบาล และค่่าครองชีีพ กลุ่่มเป้้าหมายผู้้ได้รั้ับประโยชน์์โครงการจำำนวน 65 ครอบครััว ในจัังหวััดเชีียงราย และพิิษณุุโลก 3. โครงการให้้ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์ แก่่คู่่สมรส AIDS Education at Marriage Registration Project (พ.ศ. 2537-2540) สมาคมพััฒนาประชากรและชุุมชนร่่วมกัับสำนัำ ัก งานสาธารณสุุขจัังหวััดเชีียงราย ภายใต้้การสนัับ สนุุนของประชาคมยุุโรป European Communities (EC) ดำำเนิินการให้้ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์ และโรค ติิดต่่อทางเพศสัมพัันธ์์แก่่คู่่รััก คู่่สมรส หรืือวััยรุ่่น อายุุระหว่่าง 17-30 ปีี ครอบคลุมพืุ้้�นที่่ 8 อำำเภอ ของจัังหวััดเชีียงราย ได้้แก่่ แม่่สาย แม่จั่ ัน แม่่สรวย เชีียงแสน พาน พญาเม็็งราย เวีียงป่่ าเป้้า และ อำำเภอเมืือง มีีผู้้ที่่ได้รั้ับความรู้้จากโครงการรวมทั้้�ง สิ้้�น 625 คน ซึ่งในภาพรว ่ม ผู้้เข้้าร่่วมโครงการฯ ส่่วนใหญ่่มีีพื้้�นฐานความรู้้ ความเข้้าใจเกี่่ยวกัับโรค เอดส์์ ความเสี่่ยงต่่อการติิดเชื้้�อเอดส์์ อยู่่ในระดัับดีี แต่่ในกลุ่่มคู่่รัักวััยรุ่่น และกลุ่่มแม่บ้่ ้านยัังคงมีี พฤติิกรรมเสี่่ยงที่่ไม่่ใช้ถุุ้งยางอนามััยกัับคู่่รััก และคู่่ สมรส ซึ่งการ่ดำำเนิินงานของโครงการฯ ได้้กระตุ้้น ให้้ผู้้เข้้าร่่วมกิิจกรรมของโครงการฯเกิิดความ ตระหนัักในเรื่่องการมีีเพศสัมพัันธ์ที่่ ์ ปลอดภััยมาก ยิ่่งขึ้้�น ทศวรรษ 3 ขยายงานด้านการป้องกันโรคเอดส์ไปพร้อมกับการส่งเสริม อุตสาหกรรมชนบทช่วยลดการย้ายถิ่น และให้ความสำคัญ การพัฒนาด้านการศึกษาในชนบท 2537 - 2546 (100 โครงการ) 2537 2537 2537

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 75 4. โครงการให้้ความรู้้เรื่่องเอดส์์และทาง เลืือกในการประกอบอาชีีพแก่่สตรีี ภาคเหนืือ Education and Alternatives to Prostitution for Northern Thai Women Project (พ.ศ.2537 - 2552) สนัับสนุุนโดยองค์์กรสตรีีสากล (Soroptimist International) ในระหว่่างปีี 2537-2545 และ UK National Lottery Grant Committee สนัับสนุุน เพิ่่มเติิมในปีี 2550-2552 มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่อยัับยั้้�ง การเข้้าสู่่อาชีีพเพศพาณิิชย์์ของเด็็กสาวในหมู่่บ้้าน ทั้้�งโดยความสมััครใจ และถููกล่่อลวง และเป็็นการ ช่่วยลดการแพร่่กระจายของโรคเอดส์์ได้้อีีกทาง หนึ่ง โดยเ ่ ริ่่มต้้นใน 1 หมู่่บ้้าน ที่่หมู่่บ้้านโล๊๊ะป่่ าตุ้้ม ต.ดอยลาน อ.เมืือง จ.เชีียงราย และต่่อมาได้มี้ีการ ขยายพื้้�นที่่ดำำเนิินการใน 10 หมู่่บ้้าน ใน อ.ดอย หลวง และ อ.แม่จั่ ัน จ.เชีียงราย ซึ่ง่มีีกิิจกรรมหลััก คืือ การสนัับสนุุนทุุนการศึึกษาระดัับมััธยมศึึกษา และอุุดมศึึกษา 65 ทุุน เพื่่อเป็็นค่่าบำรุำุงการศึึกษา ค่่าเครื่่องแบบนัักเรีียน อุุปกรณ์์การเรีียน ค่่า โดยสารเดิินทาง การอบรม การสร้้างเครืือข่่าย แกนนำำเยาวชน และการจััดค่่ายแกนนำำ เยาวชนให้้ ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์และอัันตรายจากการประกอบ อาชีีพเพศพาณิิชย์์ การส่่งเสริมิอาชีีพในภาคการ เกษตร เช่่น การปลููกเสาวรส โดยจำำหน่่ายให้้แก่่ บริษัิัทดอยคำำ การปลููกข้้าวโพด และอาชีีพนอก ภาคการเกษตร เช่่น การทำำขนมทองม้้วน การทำำ ไม้้กวาด การทำำ ไข่่เค็ม็ การเจีียระไนพลอย การทอ ผ้้าพื้้�นเมืือง และการสนัับสนุุนเงิินทุุนหมุุนเวีียนแก่่ หมู่่บ้้านผ่่านธนาคารพััฒนาหมู่่บ้้าน เพื่่อเป็็นแหล่่ง ทุุนส่่งเสริมิการออม และการกู้้ยืืม 5. โครงการพััฒนาชุุมชนผสมผสานเพื่่อ การอนุุรัักษ์์ผาแต้้ม Pa Taem Integrated Community Development for Conservation Project (พ.ศ. 2537-2541) โครงการพััฒนาชนบทผสมผสานเพื่่อการอนุุรัักษ์์ อุุทยานแห่่งชาติิผาแต้ม้ เป็็นโครงการที่่ดำำเนิิน กิิจกรรมพััฒนาชนบทด้้านการส่่งเสริมิอาชีีพ เพื่่อ ก่่อให้้เกิิดรายได้้ และสร้้างความตระหนัักด้้านการ อนุรัุักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิ ป่่ าไม้้ ให้้แก่่ประชาชน ที่่อาศััยอยู่่ในหมู่่บ้้านเป้้าหมาย 6 หมู่่บ้้าน ซึ่ง่ตั้้�งอยู่่ ในบ ริิเวณพื้้�น ที่่อุุทยานแ ห่่งชา ติิผาแ ต้้ม จ.อุุบลราชธานีี โดยมีีวััตถุุประสงค์์เพื่่อลดการพึ่ง่ พิิงทรััพยากรธรรมชาติิป่่ าไม้้ ซึ่ง่กิิจกรรมที่่ดำำเนิิน การได้้แก่่การส่่งเสริมิรายได้ทั้้�งในและนอกภาคการ เกษตร การส่่งเสริมสุิุขภาพอนามััย และสุุขาภิิบาล สิ่่งแวดล้้อม การสร้้างความตระหนัักกัับการอนุรัุักษ์์ ทรััพยากรธรรมชาติิ และการสร้้างความเข้ม้แข็็งให้้ แก่่องค์์กรชาวบ้้าน โดยการจััดตั้้�งองค์์กรที่่สร้้างขึ้้�น ใหม่่ ได้้แก่่ กองทุุนหมุุนเวีียน กลุ่่มผู้้ใช้น้ำ ำ�ประปา บ้้านทุ่่งนาเมืือง คณะกรรมการป่่ าชุมุชน บ้้านปาก ลา และบ้้านคัันท่่าเกวีียน กลุ่่มทำำ ไม้้กวาด บ้้านโหง่่ นขาม และต่่อยอด กลุ่่มทอผ้้า บ้้านทุ่่งนาเมืือง กลุ่่ม ประจุุแบตเตอรี่่ด้้วยเซลล์์แสงอาทิิตย์บ้์ ้านโหง่่นขาม กองทุุนสาธิิตของบ้้านปากลา และบ้้านซะซอม และ สร้้างโอ่่งยัักษ์บ้์ ้านดงนา และบ้้านโหง่่นขาม 6. โครงการรวมใจต้้านภััยเอดส์์ Working as Partners : AIDS at The Workplace Project (พ.ศ. 2537-2539) โครงการดำำเนิินงานโดยความร่่วมมืือจาก 5 องค์์กร เอกชนเพื่่อสาธารณประโยชน์์ได้้แก่่สมาคมแนว ร่่วมธุุรกิิจไทยต้้านภััยเอดส์์ สมาคมพััฒนาประชา กรและชุมุชน สภากาชาดไทย สมาคมส่่งเสริมิการ ผสมผสานกิิจกรรมการพััฒนาประชากรและ สาธาณสุุขแห่่งประเทศไทย โครงการเข้้าถึึงเอดส์์ และองค์์การแคร์์นานาชาติิ (CARE) ภายใต้้การ สนัับสนุุนด้้านงบประมาณจากประชาคมยุุโรป (The Commission of European Communities : EC) เพื่่อจััดทำำหลัักสููตรอบรมเรื่่องโรคเอดส์์แก่่พนัักงาน ในสถานประกอบการ 5 หลัักสููตร ได้้แก่่ หลัักสููตร อบรมพนัักงานระดัับปฏิิบัติัิการ (Blue Collar) หลัักสููตรอบรมพนัักงานทั่่วไป (White Collar) หลัักสููตรครููฝึึกอบรม (TOT) หลัักสููตรเพื่่อนช่่วย เพื่่อน (Peer Educator) และหลัักสููตรที่่ปรึึกษา (Counsellor) โดยนำำหลัักสููตรเหล่่านี้้�ไปใช้้ในการ จััดอบรมเพื่่อเผยแพร่่ในสถานประกอบการในเขต กรุุงเทพมหานคร มีีจำำนวนผู้้เข้้ารัับการอบรม 1,185 คน ซึ่งผลการ่ดำำเนิินงานพบว่่าพนัักงานที่่มีีโอกาส ได้้เข้้ารัับการอบรม มีีความรู้้ทัศันคติิเกี่่ยวกัับการ ติิดต่่อ และพฤติิกรรมการป้้องกัันโรคเอดส์์ ถููกต้้อง มากยิ่่งขึ้้�น คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัลแมกไซไซ สาขาบริการสาธารณะ จากมูลนิธิ รามอน แมกไซไซ ประจำปี 2537 2537 2537 2537 2537 11

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 76 7. โครงการทุุนการศึึกษากาญจนาภิิเษก Golden Jubilee Scholarship and Internship Program (พ.ศ. 2538 - 2550) เนื่่องในวโรกาสเฉลิิมพระเกีียรติิพระบาทสมเด็็จ พระเจ้้าอยู่่หััวทรงครองราชย์์สมบัติัิครบ 50 ปีี สมาคมฯ ได้ริ้ิเริ่่มกิิจกรรมสนัับสนุุนด้้านการศึึกษา โดยการสนัับสนุุนของรััฐบาลแคนาดา โดยมอบทุุน การศึึกษาให้้เปล่่าแก่่เด็็กนัักเรีียนภาคตะวัันออก เฉีียงเหนืือ ที่่ศึึกษาอยู่่ในระดัับชั้้�นอุุดมศึึกษา รวมมีี นัักเรีียนได้รั้ับทุุนทั้้�งหมด 50 ทุุน โดยเป็็นการให้ทุุ้น เพื่่อศึึกษาต่่อในมหาวิิทยาลััยในประเทศ เช่่น มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น และมหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีี สุุรนารีี และศึึกษาต่่อในประเทศแคนาดา โดยมีี นัักศึึกษาที่่เรีียนจบหลายคนกลัับมาทำำงานด้้าน การพััฒนากัับสมาคมฯ 8. โครงการหมู่่บ้้าน ปตท.พััฒนา PTT Village Development Project (พ.ศ. 2538 - 2547) สมาคมฯ ได้รั้ับการสนัับสนุุนจากการปิิโตรเลีียม แห่่งประเทศไทย โครงการเริ่่มดำำเนิินงานเมื่่อ พ.ศ .2538 โดยส่่งเสริมิการดููแลอนุรัุักษ์ป่์่ า ส่่งเสริมิ อาชีีพเสริมิ และจััดตั้้�งกองทุุนให้กั้ับชาวบ้้าน มีี หมู่่บ้้านดำำเนิินงานทั้้�งสิ้้�น 113 หมู่่บ้้าน ตั้้�งอยู่่ราย รอบแปลงปลููกป่่ า 31 แปลง พื้้�นที่่ 152,580 ไร่่ ครอบคลุมุ ประชากร 13,235 ครอบครััว ใน 13 จัังหวััด ได้้แก่่ เชีียงราย แพร่่ พิิษณุุโลก พะเยา มหาสารคาม กาฬสิินธุ์์ ขอนแก่่น อุุดรธานีี ราชบุรีุี กาญจนบุรีุี สระแก้้ว นครศรีีธรรมราช และกระบี่่ โดยมีีกิิจกรรมหลััก 2 ประการ ได้้แก่่ กิิจกรรมด้้าน พััฒนาคุุณภาพชีีวิิต และด้้านส่่งเสริมิการมีีส่่วน ร่่วมในการบำรุำุงรัักษาป่่ าไม้้ ผลสำำเร็็จของโครงการ ที่่สำคัำญัคืือ การมีีส่่วนร่่วมของชุมุชนทุุกขั้้�นตอน การเกิิดกลุ่่มอาชีีพใหม่่และการพััฒนากลุ่่มอาชีีพ เดิิมในหมู่่บ้้านให้้เข้ม้แข็็ง การสนัับสนุุนเงิินกองทุุน หมู่่บ้้าน ปตท. พััฒนาหมู่่บ้้าน และสมาชิิกสมทบ ดอกผลส่่วนหนึ่่งได้้จััดสรรนำำ ไปดููแลรัักษาป่่ า ชุมุชนร่่วมดููแลรัักษาทรััพยากรป่่ าไม้้ มีีแกนนำำ ใน การอนุรัุักษ์ป่์่ า รวมทั้้�งการชัักจููงใจภาครััฐและอบต. ให้้การสนัับสนุุนงบประมาณและร่่วมมืือกัันทำำงาน 9. โครงการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตและ วางแผนครอบครััวชาวเขา (พ.ศ.2538-2541) The Australian Agency for International Develoopment (AusAID) สนัับสนุุนงบประมาณในการ ดำำเนิินโครงการแก่่ชาวเขา 6 แห่่ง ใน 40 หมู่่บ้้าน อ.เมืือง อ.แม่จั่ ัน และ อ.แม่ฟ้่ ้าหลวง จ.เชีียงราย และ อ.แม่่อาย จ.เชีียงใหม่่ โดยมีีวััตถุุประสงค์์เพื่่อ เพิ่่มพููนความรู้้ด้้านการวางแผนครอบครััวเพื่่อให้้ ชาวเขาชลอการแต่่งงาน และมีีจำำนวนบุุตรที่่เหมาะ สม รวมทั้้�งเพื่่อพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของชาวเขา โดย การผสมผสาน การวางแผนครอบครััว เข้้ากัับงาน อนามััยแม่่และเด็็ก และการพััฒนาอาชีีพ กิิจกรรม สำคัำญัคืือ การให้้บริิการหน่่วยแพทย์์เคลื่่อนที่่ และ ส่่งเสริมิอนามััยแม่่และเด็็ก เช่่น ตรวจสุุขภาพ ชั่่ง น้ำ ำ� หนััก ฉีีดวััคซีีน การรณรงค์์เผยแพร่่ความรู้้ เคลื่่อนที่่ โดยการฉายภาพยนตร์์ และวิิดิิทัศน์ั ์เกี่่ยว กัับการวางแผนครอบครััว โรคเอดส์์ โรคมาลาเรีีย ยาเสพติิด การจััดตั้้�งกองทุุนหมุุนเวีียน การจััดตั้้�ง กองทุุนยาสามัญั ประจำำหมู่่บ้้าน การผลิิตสื่่อ โครงการ จดหมายข่่าว ป้้ายผ้้ารณรงค์์วางแผน ครอบครััวภาษาชาวเขา การจััดรายการวิิทยุุ ประชาสัมพัันธ์ข่์่าวสารภาษาชาวเขา ด้้วยผลสำำเร็็จ ของโครงการ คืือ การประสานความร่่วมมืือระหว่่าง โครงการกัับหน่่วยงานต่่างๆ ทั้้�งภาครััฐ และเอกชน ในจัังหวััดเชีียงราย และเชีียงใหม่่ คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัล Twenty Great Asians Award ปี 2538 จากนิตยสาร Asiaweek Magazine เป็นหนึ่งในชาวเอเชียผู้โดดเด่น 20 คน 2538 2538 2538 2538 12

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 77 10. โครงการอบรมฟื้้�นฟููความรู้้ อาสาสมััครวางแผนครอบครััว Family Planning Volunteer Re-Training Program (พ.ศ.2539-2540) โครงการฯ นี้้�ได้รั้ับการสนัับสนุุนงบประมาณจาก The Australian Agency for International Develoopment (AusAID) มีีจุุดมุ่่งหมายเพื่่อฟื้้�นฟููความ รู้้ด้้านการวางแผนครอบครััวให้้แก่่อาสาสมััคร วางแผนครอบครััวชุมุชน และผู้้ประสานงานของ โครงการทั่่วประเทศ รวมทั้้�งเสริมิความรู้้เรื่่องโรค เอดส์์ โรคติิดต่่อทางเพศสัมพัันธ์์ และโรคขาดสาร อาหารไอโอดีีน โดยมีีวััตถุุประสงค์์หลััก คืือ เพื่่อ เพิ่่มผู้้รัับบริิการวางแผนครอบครััวของอาสาสมััคร เพื่่อกระตุ้้นให้ผู้้ประสานงานออกเยี่่ยมอาสาสมััคร เพิ่่มขึ้้�น และเพื่่อส่่งเสริมิ การ ใช้ถุุ้งยางอนามััยเพิ่่ม ขึ้้�น เพื่่อลดอััตราการติิดเชื้้�อเอดส์์ รวมทั้้�งเพื่่อสร้้าง ขวััญและกำลัำ ังใจในการปฏิิบััติิงานวางแผน ครอบครััวแก่่อาสาสมััครและผู้้ประสานงาน 12,000 คน ใน 144 อำำเภอ 45 จัังหวััด ในภาค เหนืือ ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ภาคกลางและ ภาคใต้้ ผลการดำำเนิินงานพบว่่า โครงการสามารถ ดำำเนิินการ ได้สำ้ ำเร็็จด้้วยการกระตุ้้นให้ผู้้ประสาน งานออกเยี่่ยมอาสาสมััครฯ เพิ่่มขึ้้�น ทำำ ให้้การเผย แพร่่ยาเม็็ดคุมกำุำเนิิดเพิ่่มขึ้้�นโดยเฉพาะอย่่างยิ่่งมีี การเผยแพร่ถุุ่งยางอนามััยเพิ่่มขึ้้�น 1 เท่่าตััว และ สร้้างขวััญและกำลัำ ังใจในการปฏิิบััติิงานแก่่ผู้้ ประสานงานและอาสาสมััครเพิ่่มขึ้้�นด้้วย 11. โครงการปลููกป่่าเฉลิิมพระเกีียรติิฯ (พ.ศ. 2539-2545) บริษัิัท ปตท.จำกัำ ัด (มหาชน) ได้้สนัับสนุุนงบประมาณดำำเนิินโครงการปลููกป่่ าเฉลิมิพระเกีียรติิในวโรกาส พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่หััวฉลองสิริิราชย์์สมบัติัิครบ 50 ปีีโดยมีีความมุ่่งมั่่นที่่จะสืืบสานพระราชปณิิธาน พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่หััวภูมิูิพลอดุุลยเดช และสมเด็็จพระนางเจ้้าสิริกิิติ์์ พระบร�มราชิินีีนาถ ในการ ฟื้้�นฟููสภาพป่่ าไม้้ โดยดำำเนิินการปลููกป่่ าและดููแลรัักษาครอบคลุมพืุ้้�นที่่ทั่่วประเทศจำำนวน 1 ล้้านไร่่ ซึ่ง่ ลัักษณะงานจะเป็็นการเตรีียมชุมุชน ระดมความคิิด เพื่่อนำำ ไปสู่่การอนุรัุักษ์สิ่่ ์งแวดล้้อมและการพััฒนา องค์์กรชุุมชนเพื่่อสร้้างจิิตสำนึึ ำกและส่่งเสริิมให้มี้ ีการอนุุรัักษ์์ทรััพยากรป่่ าไม้ที่่ ้เน้้นการมีีส่่วนร่่วมของ ประชาชน และชุมุชนเพื่่อให้้เกิิดความยั่่งยืืนและการพึ่งพาตนเองในอนาคต โดยส ่มาคมฯเป็็นหน่่วย งาน หนึ่งในหลายห ่น่่วยงานที่่ บริษัิัท ปตท.จำกัำ ัด (มหาชน) ให้ร่้่วมดำำเนิินการซึ่งส่มาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินการปลููกป่่ า ในจัังหวััดเชีียงราย แพร่่ พิิษณุุโลก พะเยา มหาสารคาม กาฬสิินธุ์์ ขอนแก่่น อุุดรธานีี ราชบุรีุี กาญจนบุรีุี สระแก้้ว นครศรีีธรรมราช และกระบี่่ และที่่สำคัำญั ได้มี้ีหน่่วยงานเช่่น บริษัิัท ลีีเวอร์์บราเธอร์์ (ประเทศไทย) จำกัำ ัด และบริษัิัท สหยููเนีียน จำกัำ ัด(มหาชน) ร่่วมสนัับสนุุนโครงการนี้้ด้�้วย 2539 2539

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 78 2539 12. โครงการให้้ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์ และอนามััยเจริิญพัันธุ์์แก่่เยาวชนในโรงเรีียน มััธยมศึึกษาในเขตกรุุงเทพมหานคร AIDS and Reproductive Health Education in Girls’s and Boy’s Secondary Schools in the Bangkok Metropolitan Area Project (พ.ศ. 2539-2541) United Nations Population Fund (UNFPA) และสถานทููต อัังกฤษสนัับสนุุนการดำำเนิินโครงการให้้ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์ และอนามััยเจริิญพัันธุ์์แก่่เยาวชนในเขตกรุุงเทพมหานคร ผ่่านทางกระทรวงศึึกษาธิิการ มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่อให้้กลุ่่ม เยาวชนมีีความรู้้ ความเข้้าใจที่่ถููกต้้องเกี่่ยวกัับโรคเอดส์์และ อนามััยเจริญพัิ ันธุ์์พฤติิกรรมที่่เสี่่ยงต่่อโรคเอดส์์และสามารถ ป้้องกัันตนเองให้้ปลอดภััยจากโรคเอดส์์ และโรคติิดต่่อทาง เพศสัมพัันธ์์ได้้ โดยมีีโรงเรีียนในเขตกรุุงเทพ มหานครเข้้า ร่่วมกิิจกรรม จำำ นวน 10 โรงเรีียน และมีีนัักเรีียนเข้้าร่่วม กิิจกรรมและได้รั้ับความรู้้จากกิิจกรรมในโครงการมากกว่่า 1,200 คน กิิจกรรมในโครงการ ได้้แก่่ การอบรมครููแกนนำำ การอบรมนัักเรีียนแกนนำำ การจััดอบรมฟื้้�นฟููครููและนัักเรีียน แกนนำำการสนัับสนุุนงบประมาณในการจััดกิิจกรรมที่่เกี่่ยว กัับการรณรงค์ป้์ ้องกัันปััญหาโรคเอดส์์และเพศศึึกษาใน โรงเรีียน โครงการนี้้�ได้้สร้้างนัักเรีียนแกนนำำและครููแกนนำำ มาเป็็นคณะทำำ งานภายในโรงเรีียนของตนในการดำำเนิิน กิิจกรรมต่่างๆที่่เกี่่ยวกัับโรคเอดส์์และอนามััยเจริญพัิ ันธุ์์ และ ทำำ ให้้ระดัับความรู้้ของนัักเรีียนในโรงเรีียนที่่เข้้าร่่วมกิิจกรรม มีีความรู้้เรื่่องเอดส์์และอนามััยเจริิญพัันธุ์์ในระดัับที่่สููงขึ้้�น รวมทั้้�งนัักเรีียนหญิิงมีีทัักษะในการปฏิิเสธการมีีเพศสัมพัันธ์์ ที่่ไม่่เหมาะสมเพิ่่มขึ้้�นด้้วย 13. โครงการสนัับสนุุนการพััฒนาอุุตสาหกรรมชนบท (สอช.) The Promotion of Rural Industrial Development Project (พ.ศ. 2539-ปััจจุุบััน) เป็็นโครงการฯ ที่่สมาคมฯเชิิญชวนให้้หน่่วยงานภาคธุุรกิิจอุุตสาหกรรมขยายการผลิิตไปสู่่ ชนบทโดยได้รั้ับการสนัับสนุุนงบประมาณจากกรมส่่งเสริมอุิุตสาหกรรม กระทรวงอุุตสาหกรรม และร่่วมเป็็นที่่ปรึึกษาโครงการฯ ตั้้�งแต่ปี่ ี 2540-2549 วััตถุุประสงค์์ของโครงการเพื่่อสร้้างความ มั่่นใจให้้หน่่วยงานภาคธุุรกิิจอุุตสาหกรรมในการกระจายการผลิิตไปสู่่ชนบท และให้้ราษฎร สามารถดำำเนิินการผลิิต หรืือมีีส่่วนร่่วมในการเป็็นเจ้้าของธุุรกิิจ สร้้างความเข้ม้แข็็งให้้กลุ่่ม ราษฎรและเศรษฐกิิจของชุมุชนในชนบทให้้สามารถพึ่งพาตนเองไ ่ด้้ การดำำเนิินงานเป็็นลัักษณะ ความร่่วมมืือ 3 ประสาน ระหว่่างหน่่วยงานภาครััฐ ภาคธุุรกิิจเอกชน และราษฎรในท้้องถิ่่นรวม ถึึงองค์์กรพััฒนาเอกชน (NGO) โดยสมาคมฯรัับผิิดชอบพื้้�นที่่ในเขตภาคเหนืือ ภาคกลาง และ ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ โครงการนี้้� ได้ถูู้กนำำ ไปบรรจุุไว้้ในแผนพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคม ตั้้�งแต่่ฉบัับที่่ 8 (ปีี 2540- 2544) จนถึึงฉบัับที่่ 10 (ปีี 2549-2552) ถึึงแม้้สมาคมฯไม่่ได้รั้ับการสนัับสนุุนงบประมาณตั้้�งแต่่ ปีี 2550 แต่ก็่ ็ยัังคงดำำเนิินโครงการฯในเขตพื้้�นที่่รัับ ผิิดชอบอยู่่จนถึึงปััจจุบัุัน โดยมีีหน่่วยงาน ภาคธุุรกิิจร่่วมโครงการฯกว่่า 65 บริษัิัท จำำ นวนราษฎรได้รั้ับการว่่าจ้้างงานมากกว่่า 30,000 คน สร้้างรายได้้เฉพาะจากการจ้้างงานในชนบทเฉลีียปีีละ 380 ล้้านบาท ตลอดระยะเวลาดำำเนิิน งานสามารถรายได้้จากการจ้้างงานสะสม 10,085 ล้้านบาท ผลสำำเร็็จของการดำำเนิินโครงการฯ ทำำ ให้้สมาคมฯ ได้รั้ับเลืือกเข้้ารัับรางวััลนำำอาเซีียนด้้านการพััฒนาชนบทและขจััดความยากจน ครั้้�งที่่ 5 ประจำปีำ ี 2564 2539

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 79 14. โครงการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตประชาชน หมู่่บ้้านเป้้าหมายบริิเวณพื้้�นที่่แนวท่่อ ส่่งก๊๊าซธรรมชาติิไทย-สหภาพพม่่า (พ.ศ. 2539-ปััจจุุบััน) ด้้วยบริษัิัท ปตท. จำกัำ ัด (มหาชน) ได้ดำ้ ำเนิินงาน ระบบท่่อส่่งก๊๊าซ ครอบคลุมพืุ้้�นที่่ตั้้�งแต่่ชายแดนไทย -สหภาพพม่่า ที่่บ้้านอีีต่่อง อำำเภอทองผาภูมิูิ จัังหวััดกาญจนบุรีุี ถึึงโรงไฟฟ้้าราชบุรีุี จัังหวััด ราชบุรีุี ในปีี พ.ศ. 2540 และมีีนโยบายที่่จะพััฒนา ให้้ประชาชนที่่อยู่่บริิเวณแนวท่่อส่่งก๊๊าซ มีีคุุณภาพ ชีีวิิตที่่ดีีขึ้้�น โดยประสานความร่่วมมืือให้้สมาคมฯ ดำำเนิินโครงการ ปตท. พััฒนาหมู่่บ้้านตามแนวท่่อ ส่่งก๊๊าซธรรมชาติิไทย-สหภาพพม่่า ขึ้้�นในพื้้�นที่่แนว ท่่อส่่งก๊๊าซ จำำนวน 45 หมู่่บ้้าน ในจัังหวััดกาญจนบุรีุี และราชบุรีุี ซึ่งส่มาคมฯ ได้กำ้ ำเนิินกิิจกรรมต่่างๆ ได้้แก่่ การส่่งเสริมิการมีีส่่วนร่่วมของชุมุชน การส่่ง เสริมิอาชีีพ สร้้างรายได้้ การพััฒนาสุุขภาพอนามััย การอนุรัุักษ์สิ่่ ์งแวดล้้อม การส่่งเสริมอุิุตสาหกรรม ชนบท การจััดตั้้�งธนาคารพััฒนาหมู่่บ้้านจำำนวน 45 แห่่ง โดยการบริิหารจััดการและผลประกอบการของ ธนาคารพััฒนาหมู่่บ้้านยัังอยู่่ในเกณฑ์ดี์ี ปััจจุบัุัน ประชาชนตามแนวท่่อฯ มีีคุุณภาพชีีวิิตดีีขึ้้�น ชุมุชน มีีศัักยภาพสููงขึ้้�น 15. โครงการเพื่่อนช่่วยเพื่่อนในเรืือนจำำ Prison-Based AIDS Information and Support Program (พ.ศ. 2540-2541) จากการศึึกษาข้้อมููลพื้้�นฐานพบว่่าผู้้ต้้องขัังส่่วน ใหญ่่ยัังคงมีีความเข้้าใจไม่่ถููกต้้องและไม่่แน่่ใจ เกี่่ยวกัับการอยู่่ร่่วมกัับผู้้ติิดเชื้้�อ และบางส่่วนยัังคง ไม่่ทราบถึึงการใช้้ถุุงยางอนามััยในการป้้องกััน เอดส์์ได้้ สมาคมฯ จึึงขอการสนัับสนุุนงบประมาณ จากAusAID ในการดำำเนิินงานโครงการฯ ในการให้้ ความรู้้และสร้้างความเข้้าใจเรื่่องโรคเอดส์์ แก่่ผู้้ ต้้องขัังชายในเรืือนจำำ คลองเปรม ด้้วยการคััดเลืือก ผู้้ต้้องขัังตััวอย่่างจากแดนที่่ 1 และแดนที่่ 13 จำำนวน 314 คน เจ้้าหน้้าที่่โรงพยาบาล จำำนวน 20 คน และเจ้้าหน้้าที่่เรืือนจำำจำำนวน 30 คน เข้้ารัับ การอบรม เพื่่อให้ผู้้ต้้องขัังมีีความรู้้ ความเข้้าใจ เรื่่องโรคเอดส์์ และสามารถป้้องกัันตััวเองไม่่ให้ติ้ิด โรคเอดส์์ได้้ รวมทั้้�งผู้้ติิดเอดส์์สามารถดำำรงชีีวิิตให้้ มีีความสุุขได้้ โดยกิิจกรรมที่่ดำำเนิินการ ได้้แก่่ การ จััดบรรยายให้้ความรู้้ อบรมเพื่่อทำำหน้้าที่่เป็็นอาสา สมััครแกนนำด้ำ ้วยการใช้สื่่ ้อประชาสััมพัันธ์์ต่่างๆ เช่่น การฉายวิิดิิโอ การสาธิิตโดยใช้้บทบาทสมมุติุิ ผลการดำำเนิินโครงการ คืือ เกิิดอาสาสมััครแกนนำำ เป็็นผู้้ให้้ความรู้้ความเข้้าใจและการป้้องกัันโรค เอดส์์แก่่เพื่่อนๆ ในเรืือนจำำ รวมทั้้�งความรู้้ความ เข้้าใจเรื่่องโรคเอดส์์ของผู้้ต้้องขัังเพิ่่มสููงขึ้้�น 2539 2540

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 80 16. โครงการส่่งเสริิมศัักยภาพชุุมชน ป้้องกัันและแก้้ไขปััญหาโรคเอดส์์ ภาคเหนืือ (พ.ศ. 2540-2541) โครงการส่่งเสริิมศัักยภาพชุุมชนป้้องกัันและแก้้ไข ปััญหาโรคเอดส์์ภาคเหนืือ “Strengthening NGO/ CBO Capability through Community Support for HIV/AIDS” ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก UNFPA (United Nations Population Fund) โดยมีีจุุดมุ่่ง หมายที่่จะสนัับสนุุนหน่่วยงานภาครััฐในการสร้้าง เครืือข่่ายของชุมุชนและผู้้นำชุำมุชน และนัักศึึกษา ในเชิิงลึึก ให้้เป็็นตััวแทนทำำหน้้าที่่ในการปฏิิบัติัิงาน ทางด้้านคุุณธรรม และจริิยธรรมในการป้้องกัันโรค เอดส์์ และจััดการดููแลสำำหรัับผู้้ป่่ วยที่่เป็็นเอดส์์ รวม ถึึงการขยายเครืือข่่ายการต่่อต้้านโรคเอดส์์ในชุมุชน โดยจััดกิิจกรรมอบรม อาสาสมััครจากชุมุชนที่่เป็็น ผู้้นำชุำมุชนและองค์์กรเอกชนในท้้องถิ่่นรวมถึึงผู้้นำำ นัักศึึกษาจากสถาบัันการศึึกษาที่่จัังหวััดพิิษณุุโลก และจัังหวััดเชีียงใหม่่ มีีจำำนวนผู้้เข้้ารัับการอบรม รวม 100 คน ซึ่งห่ลัังอบรม ผู้้เข้้าอบรมมีีความรู้้เรื่่อง โรคเอดส์์เพิ่่มขึ้้�น และส่่วนใหญ่่ได้นำ้ ำ ไปใช้้ในการ แก้้ไขปััญหาเรื่่องเอดส์์ในชุมุชนตามบทบาทหน้้าที่่ 17. โครงการสิ่่งแวดล้้อมชุุมชน Student Environmental Education and Demonstration Project (พ.ศ. 2540-2547) เป็็นโครงการนำร่ำ ่องเพื่่อเสริิมความรู้้และปลููกฝััง จริิยธรรมด้้านสิ่่งแวดล้้อมแก่่เยาวชน ดำำเนิินการ ในปีี 2540-2547 ภายใต้้การสนัับสนุุนของ DANCED เป็็นโครงการที่่ประสบความสำำเร็็จใน การส่่งเสริมิการมีีส่่วนร่่วมของครูู นัักเรีียน และ ประชาชนในชุมุชน ให้้เรีียนรู้้และมีีประสบการณ์์ ทั้้�งในภาคทฤษฎีีและปฏิิบัติัิ มีีรููปแบบเฉพาะที่่ โรงเรีียนและหน่่วยงานภาครััฐและเอกชน สามารถ นำำ ไปใช้้ได้้ผลอย่่างเป็็นรููปธรรม การจััดกิิจกรรม เสริมด้ิ ้านสิ่่งแวดล้้อมในโรงเรีียน สื่่อการเรีียนการ สอนด้้านสิ่่งแวดล้้อม การจััดตั้้�งชมรมสิ่่งแวดล้้อม ในโรงเรีียน 862 ชมรม และมีีการจดทะเบีียนจััดตั้้�ง สมาคมพิิทัักษ์สิ่่ ์งแวดล้้อม รวม 28 แห่่ง มีีรถสิ่่ง แวดล้้อมเคลื่่อนที่่ 2 คััน เข้้าไปจััดกิิจกรรมสิ่่ง แวดล้้อมในโรงเรีียน โดยได้จั้ัดกิิจกรรมวัันสิ่่งแวด ล้้อม ไปทั้้�งสิ้้�น 332 ครั้้�ง มีีนัักเรีียนเข้้าร่่วมกิิจกรรม ทั้้�งหมด 305,035 คน จาก 1,175 โรงเรีียน ใน จัังหวััดมหาสารคาม ขอนแก่่น นครราชสีีมา และ บุรีุรัีมย์ั ์ 18. โครงการศึึกษาวิิจััย ระบบการศึึกษาแนวใหม่่ Study of New Education System Project (พ.ศ.2540-2541) สมาคมฯ ได้ร่้่วมกัับมููลนิิธิิศึึกษาพััฒน์์ จััดทำำ โครง การศึึกษาวิิจััยระบบการศึึกษาแผนใหม่่ โดยได้รั้ับ ความร่่วมมืือจากสถาบัันต่่างๆ อาทิิ เช่่น MIT มหาวิิทยาลััยเกษตรศาสตร์์ กระทรวงวิิทยาศาสตร์์ และเทคโนโลยีี โครงการนี้้�ได้ศึึ้กษาและวิิจััยผล สัมัฤทธิ์์� ของการให้้เด็็กขาดโอกาสเรีียนรู้้ในชุมุชน ได้้เรีียนรู้้ระบบการศึึกษาแผนใหม่่ ด้้วยการใช้้ เครื่่องมืือทางเทคโนโลยีีที่่ทำำ ให้้เกิิดการเรีียนรู้้ใน ลัักษณะการเรีียนจากการกระทำำและการทำำจากสิ่่ง ที่่เรีียนรู้้ พื้้�นที่่ดำำเนิินงานของโครงการ ได้้แก่่ 10 หมู่่บ้้าน ใน 5 ตำำบลของอำำเภอนางรอง จัังหวััด บุรีุรัีมย์ั ์ คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัลประชากรแห่งสหประชาชาติ UNFPA ปี 2540 2540 2540 2540 2540 13

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 81 19. โครงการส่่งเสริิมประชาธิิปไตยในชุุมชน Community Participation and Income Generation Project (พ.ศ.2541 - 2543) สมาคมฯ ได้ริ้ิเริ่่มโครงการนำร่ำ ่องที่่มุ่่งเน้้นการหารููป แบบผสมผสานแนวคิิดการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต โดยเน้้นการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชนด้้วยการพััฒนา อาชีีพและส่่งเสริมิรายได้้ การปรัับปรุุงสิ่่งแวดล้้อม การส่่งเสริิมประชาธิิปไตยในรููปแบบการพึ่่งพา ตนเอง รวมถึึงการส่่งเสริมิการพััฒนาศัักยภาพสตรีี ให้มี้ีส่่วนร่่วมในการพััฒนาหมู่่บ้้าน โดยมีีกิิจกรรม หลััก คืือ การจััดตั้้�งกลุ่่ม/องค์์กรในระดัับชุมุชน เช่่น การจััดตั้้�งและพััฒนาศัักยภาพของเยาวชนในรููป อบต.เยาวชน การจััดตั้้�งกลุ่่มสตรีี โดยการสร้้าง เครืือข่่ายผู้้นำำสตรีี เพื่่อพััฒนาศัักยภาพให้้เป็็นผู้้นำำ ชุมุชน เป็็นต้้น มีีการอบรมความรู้้/ศึึกษาดููงาน ด้้านประชาธิิปไตย การพััฒนาธุุรกิิจในชุมุชน การ วางแผนพััฒนาและการติิดตามงาน โดยมีีรถ ประชาธิิปไตยเคลื่่อนที่่เป็็นสื่่อในการเผยแพร่่ความ รู้้ด้้านประชาธิิปไตย และที่่สำคัำญั ได้มี้ีการจััดตั้้�ง ชมรมเยาวชนต่่อต้้านคอรััปชั่่นขึ้้�นใน 10 โรงเรีียน ดำำเนิินการในพื้้�นที่่ 6 จัังหวััด ได้้แก่่ เชีียงราย พิิษณุุโลก มหาสารคาม ของแก่่น บุรีุรัีมย์ั ์ และ สุริุินทร์์ 20. โครงการเรืือประมงไทยต้้านภััยเอดส์์ HIV/AIDS Awareness Education Program for Commercial Fishermen (พ.ศ. 2541-2544) สนัับสนุุนงบประมาณโดยกรมควบคุุมโรคติิดต่่อ กระทรวงสาธารณสุุข เพื่่อลดการแพร่่ระบาดของ โรคเอดส์์ในกลุ่่มลููกเรืือประมง จัังหวััดระยอง โดย การอบรมความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์และการใช้ถุุ้งยาง อนามััย แก่่ลููกเรืือประมง ไต้ก๋๋ ้ง หญิิงบริิการและ ร้้านอาหารในพื้้�นที่่ โดยมีีการผลิิตสื่่อเผยแพร่่ความ รู้้เรื่่องโรคเอดส์์เป็็นภาษาพม่่า ภาษาเขมร และ ภาษาไทย เพื่่อให้้เข้้าถึึงกลุ่่มเป้้าหมายลููกเรืือ ประมงซึ่งเ่ ป็็นแรงงานต่่างชาติิ นอกจากนี้้ยั�ังมีีการ นิิเทศ และติิดตามความก้้าวหน้้าของโครง การ ตลอดระยะเวลาดำำเนิินงาน ซึ่งในภาพรว ่มของ โครงการประสบความสำำเร็็จในด้้านการสร้้างความ ตระหนัักแก่่กลุ่่มเป้้าหมายในการดููแลป้้องกััน ตนเองจากโรคเอดส์์ สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน : รางวัลองค์กรที่มีผลงานดีเด่นในการสนับสนุนงานสาธารณสุขมูลฐาน จากองค์การอนามัยโลก ปี 2541 2541 2541 2541 14

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 82 21. โครงการให้้ความรู้้ ความเข้้าใจ เรื่่องโรคเอดส์์แก่่ประชาชนชายแดน และจุุดผ่่านแดน HIV/AIDS Education for Migrant Workers and Population at the Border Project (พ.ศ. 2541) AusAID - Australian Agency for International Development ได้้สนัับสนุุนงบประมาณแก่่ สมาคม ดำำเนิินงานโครงการเพื่่อสร้้างภูมิูิคุ้้มกัันให้้ กัับประชาชนตามแนวชายแดน 35 หมู่่บ้้าน จัังหวััด กาญจนบุรีุี ให้้ตระหนัักถึึง การป้้องกัันตััวเองเกี่่ยว กัับโรคเอดส์์ โดยการกระตุ้้นให้้หน่่วยงานที่่เกี่่ยว ข้้องทั้้�งภาครััฐ และเอกชนในพื้้�นที่่ หัันมาให้้ความ สำคัำญัและมีีส่่วนร่่วมในการป้้องกััน และแก้้ไข ปััญหาโรคเอดส์์ในชุมุชนของตนเองรวมทั้้�งให้้ความ รู้้ ความเข้้าใจ และการตระหนัักถึึงการป้้องกััน และ ปรัับเปลี่่ยนพฤติิกรรมที่่เสี่่ยงต่่อการติิดเชื้้�อเอดส์์ ซึ่่งโครงการประสบความสำำเร็็จในเรื่่องการเพิ่่ม ความรู้้ ความเข้้าใจ และการป้้องกัันโรคเอดส์์ และ มีีข้้อเสนอแนะให้มี้ีการสร้้างเครืือข่่าย เน้้นย้ำถึึ ำ� ง บทบาทครอบครััว ชุมุชน ต่่อการดููแลผู้้ป่่ วย และ แก้้ไขปััญหาโรคเอดส์์ 22. โครงการประภาคารแห่่งการเรีียนรู้้ The Lighthouse Project (พ.ศ. 2541-2544) โครงการประภาคารแห่่งการเรีียนรู้้ เป็็นโครงการ นำร่ำ ่อง ที่่ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก Canadian for Occupational Health and Safety (CCOHS) มีี วััตถุุประสงค์์หลัักในการสร้้างความตระหนััก และ การเรีียนรู้้เทคโนโลยีีเกี่่ยวกัับคอมพิิวเตอร์์และ อิินเตอร์์เน็็ตให้้แก่่ ชาวบ้้าน และเจ้้าหน้้าที่่ภาครััฐ ในพื้้�นที่่อำำเภอนางรอง จัังหวััดบุรีุรัีมย์ั ์ เป็็นการ เตรีียมความพร้้อมและสร้้างบุุคลากรไว้้รองรัับ โครงการด้้านไอทีีของภาครััฐ เช่่น อิินเตอร์์เน็็ต ตำำบล เป็็นต้้น โดยโครงการได้จั้ัดตั้้�งศููนย์์ฝึึกอบรม และศููนย์์ให้้บริิการอิินเตอร์์เน็็ต จำำนวน 1 แห่่ง ที่่ ศููนย์พั์ ัฒนาชนบทผสมผสานนางรอง จ.บุรีุรัีมย์ั ์ เพื่่อดำำเนิินกิิจกรรมอบรมความรู้้ด้้านไอทีี และ บริิการอิินเตอร์์เน็็ตแก่่เยาวชน และประชาชนที่่ สนใจ และเป็็นศููนย์์กลางของการติิดต่่อสื่่อสาร ระหว่่างชุมุชน สหกรณ์์ องค์์กรรััฐและเอกชน โดยมีี ผู้้ผ่่านการอบรม 309 คน และมีีผู้้สนใจมาใช้้บริิการ ที่่ศููนย์์ฝึึกอบรมเฉลี่่ยวัันละ 10-15 คน 23. โครงการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต หมู่่บ้้านไนกี้้� Nike Village Development Project (พ.ศ. 2542 - 2549) ภายใต้้แนวคิิดโครงการธุุรกิิจเพื่่อสัังคม สมาคมฯ และบริษัิัทผู้้ผลิิตรองเท้้าไนกี้้� ได้จั้ัดทำำ โครงการ พััฒนาคุุณภาพชีีวิิตหมู่่บ้้านไนกี้้� ดำำเนิินการใน 5 หมู่่บ้้านในตำำบลจัักราช และตำำบลหนองพลวงรอบ ที่่ตั้้�งของโรงงานผู้้ผลิิตรองเท้้าไนกี้้� อำำเภอจัักราช ที่่ มีีพนัักงานของโรงงานไนกี้้�อาศััยอยู่่หนาแน่่น โดย พััฒนาคุุณภาพชีีวิิต ด้้วย 6 กิิจกรรมหลััก ได้้แก่่ ธนาคารผัักส่่งเสริิมการเพาะปลููกผัักปลอดสารพิิษ พััฒนากลุ่่มผู้้นำำสตรีี สนัับสนุุนอาหารกลางวัันเด็็ก นัักเรีียน สนัับสนุุนเงิินทุุนหมุุนเวีียนประกอบอาชีีพ กิิจกรรมธนาคารป่่ าเพื่่อการอนุุรัักษ์์ทรััพยากรป่่ า และสนัับสนุุนทุุนการศึึกษาเพื่่อสร้้างบุุคลากรที่่มีี คุุณภาพให้้กัับท้้องถิ่่นมีีผู้้ได้้รัับประโยชน์์จาก โครงการทั้้�งการเพิ่่มรายได้้ การเพิ่่มความรู้้ทัักษะ ด้้านต่่างๆ การส่่งเสริมสุิุขภาพ และการอนุรัุักษ์์ ทรััพยากร รวมทั้้�งสิ้้�น 18,734 คน สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน : รางวัล The International Co-Operation Prize of the All China Population Award จากคณะกรรมการวางแผนครอบครัวแห่งชาติ ประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน ปี 2541 คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม: รางวัลดีเด่น ด้านประชากรแห่งประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน (The Third All China Population Award) ปี 2541 2541 2541 2541 2542 16 2541 15

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 83 24. โครงการให้้การศึึกษาเพื่่อสิิทธิิของเด็็ก และสตรีีต่่อการรัับรู้้และป้้องกัันโรค เอดส์์บริิเวณรอบๆ เขตนิิคม อุุตสาหกรรมในจัังหวััดลำำพููน AIDS Education as Children’s and Women’s Rights around Lampoon Industrial Estate (พ.ศ. 2543 – 2544) โครงการให้้การศึึกษาเพื่่อสิิทธิิของเด็็กและสตรีีต่่อ การรัับรู้้และป้้องกัันโรคเอดส์์บริิเวณชุุมชนรอบๆ เขตนิิคมอุุตสาหกรรมในจัังหวััดลำพูำ ูนได้้รัับการ สนัับสนุุนงบประมาณจากสถานฑููตอัังกฤษ เพื่่อ ดำำเนิินการใน 25 หมู่่บ้้านในจัังหวััดลำพูำ ูนในเขต อำำเภอเมืือง จำำนวน 17 หมู่่บ้้านและอำำเภอบ้้านธิิ จำำนวน 8 หมู่่บ้้าน และ 30 โรงเรีียน ได้้แก่่ 20 โรงเรีียนในเขตอำำเภอเมืือง และ10 โรงเรีียนในเขต อำำเภอบ้้านธิิ การดำำเนิินกิิจกรรมหลัักๆของ โครงการคืือการฝึึกอบรมให้้ความรู้้แก่่กลุ่่มเป้้า หมายของโครงการ ได้้แก่่ ครูู นัักเรีียน และกลุ่่มสตรีี แม่บ้่ ้าน เพื่่อให้้เกิิดการรัับรู้้และป้้องกัันโรคเอดส์์ รวมทั้้�งสามารถปรัับตััวจากผลกระทบของโรคเอดส์์ ได้้ ซึ่ง่สิ่่งที่่สะท้้อนให้้เห็็นถึึงผลสำำเร็็จของโครงการ คืือกลุ่่มเป้้าหมายส่่วนใหญ่่มีีทััศนคติิที่่ดีีต่่อผู้้ติิด เชื้้�อเอดส์์ ยอมรัับและเข้้าใจผู้้ติิดเชื้้�อเอดส์์เป็็นอย่่าง ดีี ตระหนัักและให้้ความสำคัำญกัับปััญหาเรื่่องโรค เอดส์์ เป็็นผลนำำ ไปสู่่การมีีบทบาทในการให้้ความ ช่่วยเหลืือ โดยการพููดให้กำ้ลัำ ังใจและแสดงความ เห็็นใจแก่่ผู้้ติิดเชื้้�อเอดส์์และเด็็กที่่ได้รั้ับผลกระทบ จากเอดส์์ 25. โครงการให้้ความรู้้เรื่่องโรคเอดส์์แก่่ พนัักงานหญิิงในโรงงานอุุตสาหกรรม (พ.ศ. 2543) โครงการฯ ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก Bristol-Myers Squibb Foundation. มีีวััตถุุประสงค์์หลัักเพื่่อเพิ่่ม ความตระหนัักแก่่พนัักงานหญิิงในโรงงาน อุุตสาหกรรมต่่อการรัับรู้้และป้้องกัันโรคเอดส์์ ดำำเนิินการในโรงงานอุุตสาหกรรม 42 แห่่ง ในเขต 5 จัังหวััด ได้้แก่่กรุุงเทพมหานคร นนทบุรีุี สมุุทรปราการ สมุุทรสาครและปทุมุธานีี กิิจกรรม หลััก ได้้แก่่ การอบรมอาสาสมััครแกนนำำ ในโรงงาน การจััดทำสื่่ ำอและการสนัับสนุุนการจััดกิิจกรรมใน โรงงาน เพื่่อให้้ความรู้้และกระตุ้้นให้้เกิิดความตื่่น ตััวและสนใจเกี่่ยวกัับโรคเอดส์์เพิ่่มขึ้้�น โดยได้จั้ัด อบรมแกนนำำพนัักงานหญิิงในโรงงาน จำำนวนทั้้�ง สิ้้�น 807 คน ผลจากการดำำเนิินโครงการทำำ ให้้แกน นำำและพนัักงานในโรงงานมีีความรู้้และเข้้าใจเกี่่ยว กัับโรคเอดส์์และการป้้องกัันอย่่างชััดเจน ทำำ ให้้เกิิด ความตระหนัักและตื่่นตััวในการใช้ชี้ีวิิตให้้ปลอดภััย มากขึ้้�น 26. The Innovation Day Winning Projects 2001 (พ.ศ. 2544-2545) สมาคมฯ ได้รั้ับความไว้้วางใจจากธนาคารโลก ให้้เป็็นผู้้ติิดตามประเมิินผล 16 โครงการที่่ได้รั้ับ การคััดเลืือกจากธนาคารโลก ในด้้านโครงการที่่ เป็็นนวััตกรรมใหม่่ด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศ ในปีี พ.ศ. 2544 โดยการเข้้าไปศึึกษาสำำรวจ และเก็็บรวบรวมข้้อมููลจากเจ้้าหน้้าที่่โครงการ สมาชิิกโครงการ คณะกรรมการชุมุชน ทั้้�งใน ระดัับหมู่่บ้้าน ตำำบล อำำเภอ และจัังหวััด ครอบคลุมุ 11 จัังหวััด ได้้แก่่ สกลนครขอนแก่่น บุรีุรัีมย์ั ์ อุุบลราชธานีี พิิษณุุโลก ลำำ ปาง เชีียงราย เชีียงใหม่่ ลำพูำูน สงขลา และกรุุงเทพฯ โดยโครงการทั้้�ง 16 โครงการ ดำำเนิินการใน หลากหลายรููปแบบ เช่่น การจััดตั้้�งศููนย์์ สารสนเทศในชุมุชน การอบรมให้้ความรู้้เพื่่อ เพิ่่มทัักษะด้้านสารสนเทศแก่่ประชาชนการรวบ รวมองค์์ความรู้้ด้้านสารสนเทศ การส่่งเสริมิ พััฒนาด้้านการตลาดและการทำธุำุรกิิจชุมุชน ซึ่ง่ สมาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินการประเมิินและติิดตามผล การ ดำำเ นิินงานโครงการตา ม แผนงาน วััตถุุประสงค์์ การใช้้งบประมาณ รวมทั้้�งจััดทำำ ข้้อเสนอเป็็นกรณีีศึึกษาเพื่่อเป็็นแนวทางสำำหรัับ การจััดทำำ โครงการด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศที่่ ยั่่งยืืนต่่อไป 2543 2543 2544

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 84 2544 27. โครงการศึึกษาความพึึงพอใจของ ผู้้ประกอบธุุรกิิจในการขึ้้�นทะเบีียน กัับ อย. Study on Business person Satisfaction of Registration with Food and Drug Administration (พ.ศ. 2544-2547) โครงการฯ นี้้�ได้รั้ับการสนัับสนุุนงบประมาณจาก สำนัำ ักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ให้้ สมาคมฯ ดำำเนิินการสำำรวจและประเมิินผลความ พึึงพอใจของผู้้ประกอบการ ผู้้มาติิดต่่อกัับ อย. เพื่่อ นำำ ผลการประเมิินไปใช้้ปรัับปรุุงการบริิหารจััดการ ด้้านการให้้บริิการ และสามารถให้้บริิการได้้อย่่างมีี คุุณภาพ โครงการฯ นี้้ดำ�ำเนิินการอย่่างต่่อเนื่่อง ตั้้�งแต่ปี่ ี พ.ศ. 2544-2547 ซึ่งผลการประเ ่มิินในภาพ รวมพบว่่า ผู้้มาติิดต่่อกัับ อย. มีีความพึึงพอใจใน ความเอาใจใส่่ในการให้้บริิการของเจ้้าหน้้าที่่ ความ สะดวกในการติิดต่่อ ความถููกต้้องและรวดเร็็วใน การให้้บริิการ โดยมีีแนวโน้ม้ของความพึึงพอใจเพิ่่ม สููงขึ้้�นทุุกปีี และมีีข้้อเสนอแนะเชิิงนโยบายในเรื่่อง การจััดทำำ โครงการประชาสััมพัันธ์์เกี่่ยวกัับงาน บริิการของ อย. ให้ผู้้มาติิดต่่อได้รู้้จัักและสร้้างความ เข้้าใจเพิ่่มมากขึ้้�น 28. โครงการปลููกจิิตสำำนึึกการอนุุรัักษ์์ ป่่าไม้้กัับพุุทธศาสนา (พ.ศ. 2544) โครงการฯ ได้รั้ับการสนัับสนุุนจากมููลนิิธิิรอกกี้้�เฟล เลอร์์ ดำำเนิินงานในพื้้�นที่่อำำเภอเวีียงป่่ าเป้้า จัังหวััด เชีียงราย โดยศููนย์พั์ ัฒนาชนบทผสมผสานเวีียงป่่ า เป้้า ซึ่งเ่ ป็็นหน่่วยงานของสมาคมพััฒนาประชากร และชุมุชน เป็็นหน่่วยงานปฏิิบัติัิการ โดยส่่งเสริมิ และสนัับสนุุนพระสงฆ์์ให้มี้ีบทบาทเป็็นแกนนำด้ำ ้าน การอนุุรัักษ์์ทรััพยากรป่่ าไม้ร่้่วมกัับการให้้ความรู้้ กัับชุุมชนท้้องถิ่่นเกี่่ยวกัับประโยชน์์และความ สำคัำญัของทรััพยากรธรรมชาติิ และกระตุ้้นให้้ ชุมุชนเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในการอนุรัุักษ์์ทรััพยากรป่่ า ไม้้โดยมีีการดำำเนิินงาน 2 ส่่วน คืือ1.เป็็นการบููรณา การแนวคำำสอนทางศาสนาพุุทธ และวััฒนธรรม ประเพณีีท้้องถิ่่น เข้้ากัับการอนุรัุักษ์์ทรััพยากรป่่ าไม้้ กิิจกรรมประกอบด้้วยการบวชป่่ า การสร้้างพระ พุุทธรููปและการสนัับสนุุนชมรมผู้้สููงอายุุให้มี้ีการ ประชุมุ ประจำำเดืือนทุุกเดืือน 2. เป็็นการอบรม ความรู้้ให้้แก่่เยาวชน และประชาชน ซึ่งประกอบ ่ ด้้วยหลัักสููตรการอบรมจำำนวน 4 หลัักสููตร และมีีผู้้ เข้้ารัับการอบรมจำำนวน 371 คน ผลการดำำเนิินงาน พบว่่า เยาวชนและประชาชนที่่เข้้าร่่วมโครงการได้้ รัับความรู้้เกี่่ยวกัับอนุรัุักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิเพิ่่ม มากขึ้้�น และเกิิดการปรัับเปลี่่ยนทัศันคติิ และ พฤติิกรรมที่่เกี่่ยวกัับการอนุรัุักษ์์ทรััพยากรป่่ าไม้้ 29. โครงการฟื้้�นฟููรณรงค์์การใช้้ถุุงยาง อนามััยในสถานบริิการและประชาชนที่่ มีีพฤติิกรรมเสี่่ยงในจัังหวััดพิิษณุุโลก (พ.ศ. 2544) UNFPA (United Nations Population Fund) ได้้ สนัับสนุุนงบประมาณแก่่สมาคมพััฒนาประชากร และชุมุชนเพื่่อดำำเนิินการในสถานบริิการในจัังหวััด พิิษณุุโลก จำำนวน 32 แห่่ง โดยมีีวััตถุุประสงค์์เพื่่อ ฟื้้�นฟููและรณรงค์์เรื่่องถุุงยางอนามััยในสถานบริิการ ให้มี้ีการใช้ถุุ้งยางอนามััยเพิ่่มขึ้้�น ควบคู่่กัับการกระ ตุ้้นให้มี้ีเพศสัมพัันธ์ที่่ ์ ปลอดภััยและมีีทางเลืือกใน การป้้องกัันตนเองจากโรคเอดส์์ได้้ โดยได้จั้ัดอบรม หญิิงบริิการ จำำนวนทั้้�งสิ้้�น 134 คน ให้้ความรู้้เกี่่ยว กัับโรคเอดส์์และการใช้้ถุุงยางอนามััยและการ อบรมอาสาสมััครเครืือข่่ายแกนนำำ และจััดกิิจกรรม รณรงค์์การใช้ถุุ้งยางอนามััยในสถานบริิการ ซึ่ง่ หญิิงบริิการส่่วนใหญ่่ที่่เข้้าร่่วมโครงการเห็็นว่่าการ ดำำเนิินงานโครงการมีีความเหมาะสมมาก เพราะ ทำำ ให้้ได้้รัับประโยชน์์โดยตรงทั้้�งในเรื่่องความรู้้ ความเข้้าใจเรื่่องโรคเอดส์์และการใช้ถุุ้งยางอนามััย เพิ่่มมากขึ้้�น ได้รั้ับความสะดวกในการซื้้�อถุุงยาง อนามััยและราคาถููกสามารถประหยััดค่่าใช้จ่้่ายได้้ 2544 2544

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 85 30. โครงการประเมิินความต้้องการและความตระหนัักใน เทคโนโลยีีสารสนเทศของชุุมชนกรณีีศึึกษาในพื้้�นที่่ จ.บุุรีีรััมย์์ Assessment of Buriram Communities’ Needs and Information Technology Awareness Project (พ.ศ. 2544) ธนาคารโลกได้้ตระหนัักถึึงปััญหาการขาดโอกาสในการเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสาร รวม ทั้้�งแหล่่งความรู้้ที่่จะนำมำาแก้้ไขปััญหาเพื่่อการพััฒนาหรืือตอบสนองความ ต้้องการของชาวชนบท ผ่่านทางเทคโนโลยีีสารสนเทศ หรืือ IT จึึงได้ร่้่วมกัับ สมาคมฯ ประเมิินความต้้องการและศึึกษาถึึงความตระหนัักในการใช้้เทคโนโลยีี สารสนเทศเพื่่อการพััฒนาของคนในชนบทเพื่่อใช้้เป็็นข้้อมููลแสวงหาแนวทางการ จััดทำำ โครงการเพื่่อลดช่่องว่่างของการเข้้าถึึงข้้อมููล โดยได้ดำ้ ำเนิินการสำำรวจ ข้้อมููลเป็็นกรณีีศึึกษาในพื้้�นที่่ 4 หมู่่บ้้าน ของ อ.นางรอง และ อ.ลำำ ปลายมาศ ซึ่งผลการ่ ศึึกษาทำำ ให้้ทราบว่่าประชาชนในชนบท มีีทัักษะเกี่่ยวกัับการเรีียนรู้้ เพื่่อพััฒนาตนเองจากสื่่อต่่างๆ น้้อยมาก รวมถึึงสภาวะการรัับรู้้ข้้อมููลข่่าวสาร ยัังมีีปััญหาในการเข้้าถึึงแหล่่งข้้อมููลข่่าวสารต่่างๆ สิ่่งเหล่่านี้้�เป็็นประเด็็น ที่่จะ พิิจารณาควบคู่่ไปกัับงานพััฒนา เพื่่อลดช่่องว่่างในสัังคมชนบทต่่อไป โดยมีีข้้อ เสนอแนะ ดัังนี้้� 1) อบรมให้้ความรู้้และฝึึกปฏิิบัติัิในการใช้้งานระบบสารสนเทศ โดยมุ่่งเน้้นที่่กลุ่่มเยาวชน ครูู และผู้้นำชุำมุ ชน 2) ทดลองติิดตั้้�งระบบสารสนเทศ ในหมู่่บ้้าน และสร้้างเครืือข่่ายในการแลกเปลี่่ยนข้้อมููล รวมทั้้�งการสนัับสนุุนการ เผยแพร่่ความรู้้ของชาวบ้้านที่่เป็็นเทคโนโลยีีทางเลืือกที่่เหมาะสม ผ่่านระบบ สารสนเทศ 3) พััฒนาสื่่อพื้้�นบ้้านเพื่่อนำมำ าใช้ร่้่วมกัับการใช้้ระบบสารสนเทศของ ชุมุชน 31. โครงการกองทุุนสร้้างอาชีีพและรายได้้แก่่ผู้้ติิดเชื้้�อเอดส์์ Income & Occupation Creation For People with HIV/AIDS (พ.ศ. 2545-2547) เป็็นโครงการที่่ได้รั้ับการสนัับสนุุนจากสถานฑููตอัังกฤษ เพื่่อเสริมิสร้้างศัักย ภาพในการประกอบอาชีีพแก่่ผู้้ที่่ติิดเชื้้�อเอดส์์ และประชาชนที่่อยู่่รอบข้้าง เพื่่อให้ดำ้ ำรงชีีวิิตอยู่่ร่่วมกัันได้้โดยไม่่แบ่่งแยกหรืือเลืือกปฏิิบััติิทางสัังคม (Social Discrimination) เน้้นการส่่งเสริมิการลดช่่องว่่างทางเศรษฐกิิจของ ผู้้ติิดเชื้้�อและครอบครััว โดยมีีกิิจกรรมเงิินกองทุุนหมุุนเวีียน เพื่่อสนัับสนุุน การดำำเนิินงานพััฒนาและส่่งเสริมิอาชีีพ ดำำเนิินงานในพื้้�นที่่ 5 อำำ เภอ ใน จัังหวััดแพร่่ และ 5 อำำ เภอ ในจัังหวััดพิิษณุุโลก มีีจำำนวนผู้้ติิดเชื้้�อและผู้้ที่่ได้้ รัับผลกระทบเข้้าร่่วมโครงการฯ ทั้้�งหมด 43 คน โดยผู้้เข้้าร่่วมโครงการได้ยื้ืม เงิินกองทุุนไปประกอบอาชีีพการเกษตร ได้้แก่่ การปลููกผััก ทำำ ไร่มั่ ันเทศ ปลููกข้้าวโพด เพาะเห็็ด การทำำนา เลี้้�ยงปลา เลี้้�ยงหมูู เลี้้�ยงไก่่ และอาชีีพ นอกภาคการเกษตร ได้้แก่่ ค้้าขาย ร้้านอาหาร และตััดเย็็บเสื้้�อผ้้า สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน : UNAIDS Best Practice Publication STRATEGIES TO STRENGTHEN NGO CAPACITY IN RESOURCE MOBILIZATION THROUGH BUSINESS ACTIVITIES (2001) 2544 2544 2545 17

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 86 32. โครงการพััฒนาอนามััยเจริิญพัันธุ์์ ในกลุ่่มวััยรุ่่น Young People’s Reproductive Health Development Through South-South Collaboration Project (YPRH) (พ.ศ. 2545-2549) โครงการได้รั้ับการสนัับสนุุนงบประมาณจาก Europpean Commission (EC) โดยมีี Interact Worldwwide และ International Council on Managemment of Population (ICOMP) เป็็นหน่่วยงาน ประสานงานและบริิหารจััดการโครงการ โครงการ วััตถุุประสงค์์ของโคงการฯ คืือ เพื่่อเพิ่่มพููนความรู้้ และทัักษะด้้านอนามััยการเจริิญพัันธุ์์แก่่กลุ่่ม นัักเรีียนมััธยมและอาชีีวศึึกษาในจัังหวััดพิิษณุุโลก ซึ่่งส่่งผลทำำ ให้้เกิิดการเปลี่่ยนแปลงพฤติิกรรมด้้าน การลด หยุุด การเปลี่่ยนคู่่นอน เพิ่่มการใช้ถุุ้งยาง และยาเม็็ดคุมกำุำเนิิด เพื่่อป้้องกัันการตั้้�งครรภ์์และ โรคติิดต่่อทางเพศสัมพัันธ์์ และเพิ่่มทัักษะการ ปฏิิเสธ การต่่อรองการมีีเพศสัมพัันธ์์ของคู่่รัักวััยรุ่่น โดยผ่่านกิิจกรรมต่่างๆ อาทิิเช่่น การจััดค่่ายเยาวชน การจััดประกวดสื่่อ การสร้้างระบบอาสาสมััครแกน นำำ การให้คำ้ ำ ปรึึกษาผ่่าน Youth Friendly Center และ Drop in Center และมีีการแลกเปลี่่ยน ประสบการณ์์ในกลุ่่มวััยรุ่่น กัับหน่่วยงานภาครััฐ เอกชนในประเทศไทย อิินโดนีีเชีีย และอิินเดีีย โดย เมื่่อสิ้้�นสุุดโครงการได้มี้ ีการจััดประชุุมเชิิงปฏิิบััติิ การเรื่่อง ความสำำเร็็จของระบบอาสาสมััครแกนนำำ เพื่่อนำำผลสำำเร็็จและแนวทางในการพััฒนาระบบ อาสาสมััครแกนนำำ ไปสู่่การปฏิิบัติัิให้มี้ีความยั่่งยืืน ต่่อไป 33. โครงการวิิทยาลััยข้้าวไทย (พ.ศ. 2545-2554) โครงการวิิทยาลััยข้้าวไทย ดำำเนิินงานในพื้้�นที่่ ต.โคกกลาง อ.ลำำ ปลายมาศ จ.บุรีุรัีมย์ั ์ สนัับสนุุน โดย บริษัิัท ปตท. สำำรวจและผลิิตปิิโตรเลีียม จำกัำ ัด มหาชน เป็็นโครงการถ่่ายทอดความรู้้และส่่งเสริมิ สนัับสนุุนให้้เกษตรกรลดต้้นทุุนการผลิิตข้้าวและ เพิ่่มผลผลิิตข้้าวต่่อไร่่ให้ม้ากขึ้้�น กระตุ้้นให้้เกษตรกร ตระหนัักถึึงปััญหาอุุปสรรคในการผลิิตและวางแผน มีีกลุ่่มชาวนานำร่ำ ่อง เป็็นแกนนำำ ในการพััฒนาการ ปลููกข้้าว ส่่งเสริมิให้มี้ีการรวมกลุ่่มวิิทยาลััยข้้าว ซึ่ง่ ประกอบด้้วยชาวนา ผู้้นำชุำมุชน และเจ้้าหน้้าที่่ หน่่วยงานภาครััฐที่่เกี่่ยวข้้องเพื่่อพััฒนาความเข้ม้ แข็็ง และสามารถบริิหารจััดการกลุ่่มอย่่างยั่่งยืืน โครงการจััดให้้มีีกิิจกรรมกองทุุนหมุุนเวีียน กิิจกรรมการผลิิตเมล็็ดพัันธุ์์ข้้าวหอมมะลิิ 105 และ กิิจกรรมปุ๋๋� ยอิินทรีย์ีชี์ีวภาพอััดเม็็ด โดยเมื่่อสิ้้�นสุุด โครงการ พบว่่าชาวนาที่่เข้้าร่่วมโครงการมีีความพึึง พอใจในเรื่่องการนำำ เทคโนโลยีีการปลููกข้้าวไปใช้้ และมีีปริมิาณผลผลิิตข้้าวเพิ่่มขึ้้�น มีีการออมเงิิน และการประสานกัับแหล่่งเงิินทุุน เช่่น ธกส. และ ธนาคารออมสิินรวมทั้้�งการจััดทำำแปลงเมล็็ดพัันธุ์์ ของตนเอง 34. โครงการฟื้้�นฟููป่่าพรุุ Recovery and Sustainable Use of the Wetlands: Benefit Sharing among Natural Resources and Inhabitants Project (พ.ศ. 2545) สนัับสนุุนโดยบริษัิัท ยููโนแคล ไทยแลนด์์ จำกัำ ัด ให้้ ดำำเนิินโครงการเพื่่อพััฒนาความเป็็นอยู่่ของ ประชาชนที่่อยู่่รอบบริิเวณป่่ าพรุุควนเคร็็ง และป่่ า พรุุควนขี้้�เสีียน ซึ่งอ่ ยู่่ในพื้้�นที่่ติิดต่่อระหว่่างจัังหวััด นครศรีีธรรมราชและจัังหวััดพััทลุุง จำำนวน 14 หมู่่บ้้าน โดยมุ่่งเน้้นที่่จะพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต ประชาชนในพื้้�นที่่เป้้าหมาย ทั้้�งในด้้านความเป็็นอยู่่ ควบคู่่ไปกัับการอนุุรัักษ์์และฟื้้�นฟููทรััพยากรป่่ าพรุุ กิิจกรรมที่่ดำำเนิินการ ได้้แก่่ กองทุุนยููโนแคล การส่่ง เสริมิอาชีีพ รายได้้ มีีกลุ่่มอาชีีพ การศึึกษาดููงาน และการอบร ม การผ ลิิตในและนอกภาค เกษตรกรรม การสาธิิตอาชีีพด้้านเกษตรกรรม โดย ใช้้เทคโนโลยีีวิิธีีการหรืือการจััดการแบบใหม่่ การ พััฒนาผลิิตภััณฑ์์และการจััดการด้้านการตลาด การพััฒนาด้้านสุุขภาพอนามััยและสาธารณสุุข มููลฐาน การส่่งเสริมิการมีีส่่วนร่่วมในการฟื้้�นฟูปู่่ า พรุุ และการจััดการทรััพยากรอย่่างเหมาะสม การ ส่่งเสริมิการท่่องเที่่ยวเชิิงอนุรัุักษ์์ และการเสริมิ สร้้างความเข้ม้แข็็งขององค์์กรชุมุชนและสัังคม ผล งานที่่เกิิดขึ้้�นในโครงการทั้้�งหมด ได้้แก่่ กองทุุนยููโน แคล 14 กองทุุน คณะกรรมการอนุรัุักษ์ป่์่ าพรุุ 14 คณะ กลุ่่มอาชีีพ 35 กลุ่่ม และชมรมต่่างๆ ทางด้้าน สุุขภาพ สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน : รางวัลโครงการสิ่งแวดล้อมดีเด่น จาก UNEP สำหรับโครงการพัฒนาหมู่บ้านซับใต้ ซึ่งเป็น 1 ใน 27 โครงการทั่วโลกปี 2545 2545 2545 2545 2545 18

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 87 35. โครงการสร้้างความเข้้มแข็็งสิ่่งแวดล้้อมศึึกษาในประเทศไทย ในเขตภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ (พ.ศ.2545-2547) โครงการนี้้�เป็็นความร่่วมมืือดำำเนิินการระหว่่าง DANIDA กระทรวงศึึกษาธิิการ และศููนย์พั์ ัฒนาชนบทผสม ผสานบ้้านไผ่่ ซึ่งเ่ ป็็นหน่่วยงานของสมาคมพััฒนาประชากรและชุมุชน มีีวััตถุุประสงค์์ในการพััฒนาครููให้มี้ี ความสามารถในการพััฒนาและบููรณาการสิ่่งแวดล้้อมศึึกษาเข้้าสู่่ระบบการเรีียนรู้้ในโรงเรีียน และสามารถ จััดกิิจกรรมสิ่่งแวด ล้้อมศึึกษาร่่วมกัับชุมุชน ดำำเนิินการใน 9 โรงเรีียนในเขตอำำเภอบ้้านไผ่่ และอำำเภอ หนองสองห้้อง จัังหวััดขอนแก่่น โดยการจััดอบรมเพื่่อเพิ่่มศัักย ภาพของครููและศึึกษานิิเทศก์์ให้้สามารถจััด กิิจกรรมสิ่่งแวดล้้อมศึึกษาโดยเน้้นผู้้เรีียนเป็็นศููนย์์กลางและจััดการเรีียนรู้้เชิิงบููรณาการ มีีการอบรมเชิิง ปฏิิบัติัิการเพื่่อผลิิตสื่่อการเรีียนการสอน มีีการรวบรวมกิิจกรรมสิ่่งแวดล้้อมศึึกษาจััดทำำเป็็นคู่่มืือครูู โดยมีี การสรุุปบทเรีียนจากการดำำเนิินโครงการว่่าครููจะต้้องปรัับบทบาทจากผู้้ให้้ความรู้้เป็็นให้คำ้ ำแนะนำำและครูู ต้้องให้้ความสำคัำญกัับการเตรีียมกิิจกรรมประกอบการเรีียน และสามารถบููรณาการเนื้้�อหาที่่เกี่่ยวข้้องกัับ สิ่่งแวดล้้อมศึึกษากัับวิิชาต่่างๆและควรมีีการรวมกลุ่่มเพื่่อแลกเปลี่่ยนความรู้้และประสบการณ์์ในการสอน 36. โครงการศึึกษา ประเมิินผล บทบาท ภารกิิจ อาสาสมััครแรงงานประจำำ หมู่่บ้้านในเขตภาคตะวัันออกเฉีียง เหนืือ (พ.ศ. 2545-2546) สมาคมฯ ได้รั้ับการคััดเลืือกพิิจารณาจาก กรม สวััสดิิการและคุ้้มครองแรงงาน กระทรวงแรงงาน ให้้เป็็นที่่ปรึึกษา ดำำเนิินโครงการศึึกษา ประเมิินผล บทบาท ภารกิิจ อาสาสมััครแรงงานประจำำ หมู่่บ้้าน เพื่่อศึึกษา วิิเคราะห์วิ์ิธีีการปฏิิบัติัิหน้้าที่่ และปััญหา อุุปสรรค ในการปฏิิบัติัิงานของอาสา สมััครแรงงานประจำำหมู่่บ้้าน และวิิเคราะห์์ เปรีียบ เทีียบ บทบาท ภารกิิจ และวิิธีีการทำำงานของ อาสาสมััครแรงงานประจำำหมู่่บ้้าน กัับอาสาสมััคร ด้้านอื่่นๆ ให้้ได้้แนวทางในการปรัับบทบาท ภารกิิจ และวิิธีีการทำำงานของอาสมััครแรงงานประจำำ หมู่่บ้้าน ตลอดจนให้้ได้้แบบอย่่างอาสาสมััครที่่ดีี โดยสำำรวจข้้อมููลจาก อสรม. อสม. อช. หมอดิิน อาสาและเจ้้าหน้้าที่่ภาครััฐที่่ทำำงานเกี่่ยวข้้องกัับ อาสาสมััคร ทั่่วประเทศ 36 อำำเภอ 18 จัังหวััด ผล การศึึกษาพบว่่า อสรม. ควรมีีการปรัับบทบาท หน้้าที่่ที่่มีีอยู่่เดิิมให้้ครอบคลุมุงานด้้านต่่างๆ ของ กระทรวงแรงงาน เพื่่อพััฒนาให้้สอดคล้้องกัับ สภาพปัั จจุุบัันของชุุมชนตามช่่วงระยะเวลาที่่ เหมาะสมต่่อไป 2545 2545

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 88 2546 37. โครงการรณรงค์์เยาวชนคนรุ่่นใหม่่ หลีีกเลี่่ยงบุุหรี่่และเครื่่องดื่่มมึึนเมา ในโรงเรีียน (พ.ศ. 2546-2547) สำนัำ ักงานกองทุุนสนัับสนุุนการสร้้างเสริิมสุุขภาพ (สสส.) ได้้สนัับสนุุนการดำำเนิินงานของโครงการซึ่ง่ สมาคมฯ รณรงค์์ให้นั้ ักเรีียนในโรงเรีียนมััธยมศึึกษา ในเขตกรุุงเทพมหานครและจัังหวััดสมุุทรปราการ จำำนวน 10 แห่่ง หลีีกเลี่่ยงบุุหรี่่และเครื่่องดื่่มมึึนเมา ในโรงเรีียน โดยจััดกิิจกรรมต่่างๆ ให้้เข้้าถึึงเยาวชน เป้้าหมาย ได้้แก่่ การจััดค่่ายอบรมอาสาสมััครแกน นำำ ในโรงเรีียน การจััดทำสื่่ ำอชุุดนิิทรรศการรณรงค์์ หลีีกเลี่่ยงบุุหรี่่และเครื่่องดื่่มมึึนเมาและการ สนัับสนุุนการจััดกิิจกรรมการรณรงค์์ของอาสา สมััครแกนนำำ เพื่่อให้นั้ ักเรีียนมีีความรู้้และทัศันคติิ ที่่ถููกต้้องเกี่่ยวกัับบุุหรี่่ และเครื่่องดื่่มมึึนเมามากขึ้้�น 38. โครงการจััดทำำฐานข้้อมููล NGO ในกลุ่่มประเทศเอเชีีย-แปซิิฟิิค Asia Pacific Non-Government Organizations Research, Database and Outreach (พ.ศ. 2546-2547) เป็็นการดำำเนิินงานโครงการ เพื่่อจััดเก็็บและรวบ รวมข้้อมููลขององค์์กรพััฒนาเอกชนระดัับชาติิ และ ระดัับภูมิูิภาคเอเซีียแปซิฟิิ ก เพื่่อเป็็นข้้อมููลสำำหรัับ การสร้้างเครืือข่่ายระหว่่างกััน มีีกลุ่่มประเทศเป้้า หมาย จำำ นวน 11 ประเทศ ได้้แก่่ ญี่่ปุ่่น จีีน เกาหลีีใต้้ ไต้้หวััน อิินโดนีีเซีีย ไทย ฟิิลิิปปิินส์์ มาเลเซีีย สิิงคโปร์์ เวีียดนาม และลาว โดยได้คั้ัด เลืือกมููลนิิธิิ/องค์์กรสาธารณะประโยชน์ที่่มี์ ีผลงานดีี เด่่นใน 3 ประเภท คืือ องค์์กรที่่คุ้้มครองดููแลด้้าน การกระทำรุำ ุนแรงในครอบครััว องค์์กรที่่คุ้้มครอง ดููแลความอดอยากหิิวโหย และองค์์กรที่่คุ้้มครอง ดููแลด้้านสวััสดิิการสัังคมมนุุษย์์ 39. โครงการสนัับสนุุนด้้านสัังคม Social Support Project (พ.ศ. 2546 - 2548) สมาคมฯ ได้รั้ับคััดเลืือกให้้เป็็นหน่่วยงานที่่ปรึึกษา ด้้านฝึึกอบรมของธนาคารเพื่่อการเกษตรและ สหกรณ์์การเกษตร (ธกส.) โดยการสนัับสนุุนงบ ประมาณจาก European Commission (EU) เพื่่อ จััดการฝึึกอบรมด้้านการพััฒนาชุมุชนแก่่เจ้้าหน้้าที่่ ธกส. รวมทั้้�งได้ดำ้ ำเนิินการฝึึกอบรมใน 2 ลัักษณะ คืือ 1) พััฒนาศัักยภาพสถาบัันการเงิินใน 3 จัังหวััด ได้้แก่่ จัังหวััดกระบี่่ สุุราษฎร์์ธานีี และพัังงา 2)พััฒนาศัักยภาพกลุ่่มลููกค้้าของธนาคารเพื่่อ การเกษตรและสหกรณ์์การเกษตรทั้้�งที่่เป็็นกลุ่่มการ เงิินและกลุ่่มอาชีีพ ใน 6 จัังหวััด ได้้แก่่ จัังหวััด อุทัุัยธานีี พะเยา นครสวรรค์์ สุุราษฎร์์ธานีี กระบี่่ และพัังงา 2546 2546

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 89 40. การศึึกษาและจััดทำำแผนพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตประชาชน ประชาชนบริิเวณพื้้�นที่่การไฟฟ้้าฝ่่ายผลิิตแห่่งประเทศไทย อำำเภอแม่่เมาะ จัังหวััดลำำปาง (พ.ศ.2546) การไฟฟ้้าฝ่่ ายผลิิตแห่่งประเทศไทย สนัับสนุุนให้้สมาคมฯ ดำำเนิินการงานใน โครงการศึึกษาและจััดทำำแผนพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตประชาชน บริิเวณพื้้�นที่่การ ไฟฟ้้าฝ่่ ายผลิิตแห่่งประเทศไทย เพื่่อให้้ทราบถึึงความต้้องการและสภาพปััญหา ที่่แท้้จริิงของชุมุชน โดยเปิิดโอกาสให้้ประชาชนในพื้้�นที่่ได้มี้ีส่่วนร่่วมในการ ประเมิินคุุณภาพชีีวิิตของตนเอง และมีีส่่วนร่่วมในการจััดทำำแผนพััฒนา คุุณภาพชีีวิิต ด้้วยขั้้�นตอน การศึึกษาทั้้�งหมด 4 ขั้้�นตอน ได้้แก่่ การสำำรวจข้้อมููล พื้้�นฐานหมู่่บ้้าน การประเมิินคุุณภาพชีีวิิต ด้้วยเทคนิิคบัันได (Ladder) การ ทัศันศึึกษาดููงานนอกสถานที่่ และการจััดทำำแผนพััฒนาหมู่่บ้้าน ดำำเนิินงานใน พื้้�นที่่ 39 หมู่่บ้้าน 5 ตำำบลของอำำเภอแม่่เมาะ จัังหวััดลำำ ปาง โดยมีีผู้้เข้้าร่่วม กิิจกรรม รวมทั้้�งสิ้้�น 2,488 คน และสรุุปรวมได้้แผนพััฒนาหมู่่บ้้าน จากการ ระดมความคิิดทั้้�งหมด 1,262โครงการ แบ่่งเป็็น ชุมุชนดำำเนิินการได้้เอง 312โครงการ ชุมุชนดำำเนิินการร่่วมกัับหน่่วยงานภาครััฐและเอกชน 684โครงการ ชุมุชนขอรัับการสนัับสนุุนจากหน่่วยงานภาครััฐและเอกชน 266 โครงการ โดยสมาคมฯ ได้นำ้ ำผลการศึึกษามาจััดทำำ โครงการพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิตประชาชน อำำเภอแม่่เมาะ จัังหวััดลำำ ปาง ซึ่ง กฟผ. ไ ่ด้้เห็็นชอบและอนุมัุติัิงบ ประมาณ ให้ดำ้ ำเนิินการตั้้�งแต่่ ปีี พ.ศ. 2547-2556 2546

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 90 2547 ทศวรรษ 4 ชักชวนภาคธุรกิจให้มีส่วนร่วมในการพัฒนาชนบท พัฒนา และดำเนินโครงการที่มุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพชีวิต การให้ ความช่วยเหลือผู้ได้รับผลกระทบจากภัยพิบะัติต่างๆและ สร้างเยาวชนให้มีจิตอาสา รู้จักการแบ่งปัน 2547 - 2556 (114 โครงการ) 1. โครงการส่่งเสริิมทัักษะชีีวิิตด้้าน การป้้องกัันสารเสพติิดและเพศศึึกษา Youth Life Skills Development Project on Smoking & Alcohal Prevention and Sex Education (พ.ศ. 2547-2548) วััตถุุประสงค์์เพื่่อรณรงค์์ให้้เยาวชน ได้้ตระหนััก และเห็็นถึึงอัันตรายของเครื่่องดื่่มแอลกอฮอล์์/เหล้้า บุุหรี่่ และพฤติิกรรมทางเพศที่่ไม่่เหมาะสม เพื่่อให้้ เยาวชนเหล่่านี้้นำ�ำความรู้้จากการอบรมไปใช้ทั้้�งแก่่ ตนเอง และนำำ ไปถ่่ายทอดให้้เพื่่อนๆ นัักเรีียนด้้วย กััน โดยมีีกลยุุทธ์์ของการดำำเนิินโครงการอยู่่ที่่ การ ถ่่ายทอดความรู้้แบบ “เพื่่อนสู่่เพื่่อน” (Peer to Peer) ที่่มีีรููปแบบของการให้้ความรู้้ที่่น่่าสนใจ มีีสื่่อ การเรีียนการสอนที่่เร้้าใจ และใช้้ระบบการเวีียน ฐาน ใช้ผู้้เรีียนเป็็นศููนย์์กลางซึ่งเยาวชน่ ที่่ผ่่านการ อบรมจะเป็็นนัักเรีียนแกนนำำ ในโครงการ เพื่่อทำำ หน้้าที่่ขยายผลความรู้้ไปสู่่นัักเรีียนคนอื่่นๆ ใน โรงเรีียนของตน ดำำเนิินการใน 32 โรงเรีียน ที่่มา จากโรงเรีียนในเขตกรุุงเทพฯ และปริมิณฑล จัังหวััด พิิษณุุโลก และจัังหวััดนครราชสีีมา มีีจำำนวน นัักเรีียนแกนนำำเข้้าร่่วมกิิจกรรมทั้้�งสิ้้�น 320 คน หลััง จากการอบรมนัักเรีียนแกนนำมีำ ีความรู้้ความเข้้าใจ ในเรื่่องบุุหรี่่ สุุรา เครื่่องดื่่มแอลกอฮอล์์ และ พฤติิกรรมที่่เหมาะสมกัับวััยเพิ่่มมากขึ้้�น และมีี การนำำความรู้้ไปใช้้ในการจััดกิิจกรรมในโรงเรีียน ได้้แก่่ การจััดนิิทรรศการการนำำ ไปเผยแพร่พูู่ดคุุยใน กลุ่่มเพื่่อนและครอบครััว 2. โครงการส่่งเสริิมธุุรกิิจขนาดย่่อม ในชุุมชน Positive Partnership in Bangkok Slum Project (พ.ศ. 2547-2548) สมาคมฯ ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก Family Health International (FHI) จััดทำำ โครงการส่่งเสริมธุิุรกิิจ ขนาดย่่อมในชุุมชนจััดให้มี้ ีเงิินกองทุุนหมุุนเวีียน เพื่่อให้้โอกาสการมีีอาชีีพและรายได้้แก่่ผู้้ติิดเชื้้�อ HIVในเขตกรุุงเทพมหานคร 58 คน 29 คู่่ รวมทั้้�ง สร้้างความรู้้ความเข้้าใจเรื่่อง HIV/AIDS แก่่คนใน ชุมุชนเพื่่อลดการรัังเกีียจและแบ่่งแยกผู้้ติิดเชื้้�อออก จากคนในชุมุชน ซึ่งผลจากการ่ดำำเนิินงานพบว่่า ผู้้ เข้้าร่่วมกิิจกรรมมีีความรู้้ความเข้้าใจเรื่่องเอดส์์และ การติิดต่่อของโรคเพิ่่มขึ้้�น และการมีีอาชีีพและราย ได้ช่้่วยสร้้างความภููมิิใจถึึงแม้ว่้่ารายได้้จะไม่่มาก นัักแต่่สามารถแบ่่งเบาภาระทางเศรษฐกิิจของ ครอบครััวผู้้ติิดเชื้้�อได้้ การเข้้าร่่วมโครงการให้้ผลใน เรื่่อง การสร้้างความมั่่นใจ และลดการรัังเกีียจ ตนเองของผู้้ติิดเชื้้�อ ทำำ ให้ผู้้ติิดเชื้้�อสามารถช่่วย เหลืือตนเองได้้โดยไม่่เป็็นภาระพึ่่งพาของสัังคม และครอบครััว 3. โครงการให้้บริิการปรึึกษาและเสริิม สร้้างความเข้้มแข็็งให้้กัับอาสาสมััคร แกนนำำในโรงงานอุุตสาหกรรม HIV/AIDS Education and Consulting to Factories Workers Project (พ.ศ.2547-2548) สนัับสนุุนโดยกองควบคุมุโรคเอดส์์ สำนัำ ักอนามััย กรุุงเทพมหานคร ให้ดำ้ ำเนิินโครงการในโรงงานเขต นิิคมอุุตสาหกรรมลาดกระบััง กรุุงเทพมหานคร จำำนวน 20 แห่่ง เพื่่อทราบปััญหาเรื่่องโรคเอดส์ที่่ ์ เกิิดขึ้้�นในโรงงาน แนวทางการแก้้ไขปััญหาเรื่่องโรค เอดส์์อย่่างเหมาะสมและตรงกัับความต้้องการของ กลุ่่มเป้้าหมายและเพื่่อให้้พนัักงานในโรงงานมีี ความรู้้ ความเข้้าใจและทัักษะเกี่่ยวกัับการป้้องกััน และแก้้ไขปััญหาเอดส์์อย่่างถููกต้้อง รวมทั้้�งสร้้าง เครืือข่่ายกัับองค์์กรที่่เกี่่ยวข้้องในการให้้บริิการส่่ง ต่่อและจััดตั้้�งศููนย์์ให้้การปรึึกษาด้้านโรคเอดส์์ทาง โทรศััพท์์และรายบุุคคลให้กั้ับอาสาสมััครแกนนำำ และพนัักงานในโรงงานกลุ่่มเป้้าหมาย โดยมีีการ จััดกิิจกรรมต่่างๆ ในโครงการฯ คืือ การจััดอบรม ระดัับผู้้บริิหารงานบุุคคล การจััดอบรมอาสาสมััคร แกนนำำ ในโรงงาน การสนัับสนุุนงบประมาณเพื่่อจััด กิิจกรรมเกี่่ยวกัับเอดส์์ในโรงงาน การจััดสัมมันา อาสาสมััครแกนนำำเพื่่อนำำเสนอผลการดำำเนิิน กิิจกรรม การจััดศููนย์์ให้้การปรึึกษาด้้านเอดส์์ทาง โทรศััพท์์และรายบุุคคล โดยสรุุปผลการดำำเนิินงาน ทุุกกิิจกรรมพบว่่า พนัักงานที่่เข้้าร่่วมกิิจกรรมได้รั้ับ ความรู้้ ทัศันคติิเกี่่ยวกัับโรคเอดส์ดี์ีขึ้้�น เกิิดการ ทำำงานร่่วมกัันในรููปเครืือข่่ายระหว่่างบริิษััทที่่เข้้า ร่่วมโครงการ อาสาสมััครในโรงงานมีีศัักยภาพใน การจััดกิิจกรรมในโรงงานได้้สำำเร็็จและมีีศููนย์์ ให้้การปรึึกษาในโรงงาน 2547 2547

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 91 4. โครงการวางแผนครอบครััว เอดส์์ และเพศศึึกษา สำำหรัับเยาวชน (พ.ศ. 2547-2549) Bristol Myers – Squibb Foundation ได้้สนัับสนุุน การดำำเนิินงานของสมาคมฯ ในการเพิ่่มความรู้้ ความเข้้าใจเรื่่องการวางแผนครอบครััว เพศศึึกษา โรคเอดส์์ โรคติิดต่่อทางเพศสัมพัันธ์์ ผลกระทบจาก การมีีเพศสัมพัันธ์ที่่ ์ ไม่่ปลอดภััย ให้้แก่่โรงเรีียน 20 แห่่ง แบ่่งเป็็นในเขตกรุุงเทพมหานครและปริมิณฑล จำำนวน 17 แห่่ง ในเขตจัังหวััดนครราชสีีมา จำำนวน 2 แห่่ง และจัังหวััดชลบุรีุี จำำนวน 1 แห่่ง โดยมีี กิิจกรรมหลััก ได้้แก่่ การจััดทำคู่่มื ำ ืออาสาสมััครแกน นำำ การจััดหาและผลิิตสื่่อประชาสัมพัันธ์์เรื่่องโรค เอดส์์และเพศศึึกษา การจััดประชุมุครูู การจััดอบรม อาสาสมััครนัักเรีียนแกนนำำ และการสนัับสนุุนงบ ประมาณสำำหรัับกิิจกรรมของนัักเรีียนแกนนำำ ผล การดำำเนิินโครงการพบว่่าการรัับรู้้ข้้อมููลข่่าวสาร เรื่่องการวางแผนครอบครััว โรคเอดส์์และเพศศึึกษา ของนัักเรีียนเพิ่่มสููงขึ้้�น ส่่วนพฤติิกรรมการป้้องกััน การติิดเชื้้�อเอดส์์และการมีีเพศสััมพัันธ์์ที่่ไม่่ตั้้�งใจ หรืือมีีเพศสัมพัันธ์ที่่ ์ ไม่่ปลอดภััย นัักเรีียน มีีความ ตั้้�งใจในการเรีียนรู้้ทัักษะการปฏิิเสธ การชัักชวน ของเพื่่อนและคู่่รัักเพื่่อนำำ ไปสู่่การปฏิิบัติัิอย่่างเป็็น รููปธรรมต่่อไป 5. โครงการโรงไฟฟ้้าราชบุุรีีพััฒนา (พ.ศ.2547-2552) สมาคมฯ ได้รั้ับการสนัับสนุุนจากบริษัิัทผลิิตไฟฟ้้าราชบุรีุีโฮลดิ้้�ง จำกัำ ัด (มหาชน) เพื่่อดำำเนิินกิิจกรรมพััฒนา คุุณภาพชีีวิิตของประชาชน 84 หมู่่บ้้าน 9 ตำำบล บริิเวณพื้้�นที่่รอบโรงไฟฟ้้าราชบุรีุี ใน 4 อำำเภอ คืือ อ. เมืือง อ.โพธาราม อ.ดำำเนิินสะดวก และอำำเภอบางแพ จ.ราชบุรีุี โดยจััดตั้้�งศููนย์พั์ ัฒนาชนบทผสม ผสานราชบุรีุี เพื่่อเป็็นศููนย์์กลางและศููนย์์สาธิิตงานพััฒนาชนบท ผลงานหลัักที่่สำคัำญั ได้้แก่่ จััดตั้้�ง ธนาคารพััฒนาหมู่่บ้้าน 28 ธนาคาร พััฒนาอาชีีพและรายได้้แก่่กลุ่่มองค์์กรจำำนวน 6 กลุ่่ม 18 อาชีีพ สร้้าง สวนสาธารณะระดัับตำำบล 8 แห่่ง ฟื้้�นฟููและอนุรัุักษ์์คลองบางป่่ า จััดตั้้�งชมรมผู้้รัักษ์์คลองบางป่่ า 13 ชมรม พััฒนาสุุขภาพและสุุขาภิิบาลสิ่่งแวดล้้อม และพััฒนาด้้านสัังคมด้้วยการส่่งเสริมกิิจกรรมสร้้างความ สามััคคีี วััฒนธรรมประเพณีี และพััฒนาศัักยภาพสตรีี ผู้้สููงอายุุ และผู้้ด้้อยโอกาส โดยจััดตั้้�งชมรมผู้้สููงอายุุ 15 ชมรม รวมทั้้�งส่่งเสริมกิิจกรรมสาธิิตรููปแบบการจััดการลำน้ำ ำ� 15 แห่่งใน 6 ตำำบล ผลการดำำเนิิน โครงการประสบความสำำเร็็จเป็็นอย่่างดีี โดยเมื่่อวัันที่่ 26 มิิถุุนายน 2552 ศููนย์์ฯ ได้ทำ้พิำ ิธีีส่่งมอบโครงการฯ ให้กั้ับองค์์กรชาวบ้้านทุุกตำำบล เพื่่อพััฒนาและต่่อยอดการดำำเนิินงานต่่อไป 2547 2547

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 92 2547 6. โครงการเงิินกู้้สายสััมพัันธ์์สร้้างอาชีีพ ผู้้ติิดเชื้้�อHIV/AIDS Positive Partnership : Micro Credit Loans for People Living with and Affected by HIV/AIDs Project (พ.ศ.2547-2552) โครงการเงิินกู้้สายสัมพัันธ์์ฯ หรืือโครงการปาท่่องโก๋๋ ได้รั้ับการสนัับสนุุนจาก The Pfizer Foundation โดย การสนัับสนุุนเงิิน เพื่่อเป็็นทุุนประกอบอาชีีพให้กั้ับผู้้ติิดเชื้้�อและผู้้ที่่จัับคู่่เข้้าร่่วมโครงการ (Buddy) โดย มุ่่งเน้้นให้ผู้้ติิดเชื้้�อและผู้้ที่่จัับคู่่เข้้าร่่วมโครงการได้มี้ีอาชีีพรายได้พึ่้ ่งพาตนเองได้้รวมทั้้�งการสร้้างความรู้้ ความเข้้าใจเรื่่องเอดส์์ การอยู่่ร่่วมกัันระหว่่างผู้้ติิดเชื้้�อกัับบุุคคลทั่่วไป เพื่่อลดการรัังเกีียจและแบ่่งแยกผู้้ติิด เชื้้�อออกจากสัังคมโดยให้ผู้้ที่่จั ้ ับคู่่เข้้าร่่วมโครงการได้มี้ีบทบาทสำคัำญั ในการลดการรัังเกีียจและการแบ่่ง แยกผู้้ติิดเชื้้�อ มีีผู้้เข้้าร่่วมโครงการที่่ได้กู้้ยืืมประกอบอาชีีพและเกิิดรายได้้ จำำนวนทั้้�งสิ้้�น 804 ราย กระจาย ในพื้้�นที่่ 7 จัังหวััด ได้้แก่่ จัังหวััดเชีียงราย เชีียงใหม่่ ขอนแก่่น มหาสารคาม บุรีุรัีมย์ั ์ นครราชสีีมา และ กรุุงเทพมหานคร โครงการนี้้�ประสบผลสำำเร็็จเป็็นอย่่างสููงและได้รั้ับเลืือกจากองค์์การสหประชาชาติิให้้เป็็น UNAIDS Best Practice Publication ในปีี 2548 7. โครงการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตประชาชน อำำเภอแม่่เมาะ (พ.ศ.2547-2556) สมาคมฯ โดยการสนัับสนุุนจาก กฟผ.แม่่เมาะ ได้้ เริ่่มดำำเนิินงานโครงการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต ประชาชนอำำเภอแม่่เมาะจัังหวััดลำำ ปาง ด้้วยการ ศึึกษาและจััดทำำแผนแบบมีีส่่วนร่่วม (AIC) เพื่่อให้้ ประชาชนในพื้้�นที่่ได้นำ้ ำเสนอความต้้องการด้้าน ต่่างๆ ในการพััฒนาชุมุชนของตนเอง โครงการ ดำำเนิินงานครอบคลุมุ 45 หมู่่บ้้าน 5 ตำำ บล ใน อำำเภอแม่่เมาะ โดยผลงานสำคัำญั ของโครงการฯ คืือการจััดตั้้�งธนาคารพััฒนาหมู่่บ้้าน จำำนวน 45 แห่่ง มีีผู้้เข้้าร่่วมเป็็นสมาชิิกธนาคารฯ ทั้้�งหมด 15,643 คน เพื่่อส่่งเสริมิการออมและสร้้างแหล่่งทุุน ขึ้้�นในท้้องถิ่่นและจััดตั้้�งกลุ่่มอาชีีพทั้้�งหมด 156 กิิจกรรมอาชีีพ ทั้้�งที่่เป็็นกลุ่่มอาชีีพ และอาชีีพราย เดี่่ยวและเป็็นการสร้้างเครืือข่่ายองค์์กรทางธุุรกิิจใน อนาคต รวมทั้้�งได้นำ้ ำแนวคิิดเศรษฐกิิจพอเพีียงมา ใช้้ในการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของประชาชน ปััจจุบัุันโครงการฯ ได้สิ้้�นสุุดลง โดยสมาคมฯ ได้จั้ัด ตั้้�งมููลนิิธิิรัักษ์์แม่่เมาะขึ้้�นเพื่่อสานต่่อการดำำเนิินงาน โครงการฯ ให้มี้ีความต่่อเนื่่องและยั่่งยืืน 2547

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 93 2548 8. โครงการฟื้้�นฟููและช่่วยเหลืือผู้้ประสบภััยสึึนามิิ จ.กระบี่่ และ จ.พัังงา (พ.ศ.2548-2554) สมาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินงานโครงการฟื้้�นฟูคุู ุณภาพชีีวิิตผู้้ประสบภััยพิิบัติัิคลื่่นยัักษ์สึึ์นามิิ โดยการ สนัับสนุุนของหน่่วยงาน/ องค์์กรทั้้�งภายในและภายนอกประเทศ อาทิิ World Bank, Americcan jewish Joint Distribution Committee Inc. New York(JDC), Stock Exchange of Thailand, และ Chaipattana Foundation เป็็นต้้น รวมทั้้�งพััฒนาศัักยภาพของชุมุชนโดย รวมให้้สามารถพึ่งตนเองอ่ย่่างเข้ม้แข็็งและยั่่งยืืนต่่อไป การดำำเนิินงานครอบคลุมพืุ้้�นที่่ 100 หมู่่บ้้าน และ 77 โรงเรีียน ในจัังหวััด กระบี่่ พัังงา ตรััง และภููเก็็ต กิิจกรรมในโครงการ ได้้แก่่ การจััดอาหารกลางวัันสำำหรัับเด็็กนัักเรีียน การเกษตรเพื่่ออาหารกลางวััน ทุุนการศึึกษา การจััดตั้้�งองค์์การบริิหารหมู่่บ้้านเยาวชน (อบย.) การจ้้างงานระยะสั้้�น เพื่่อช่่วยเหลืือชาว บ้้านที่่ไม่มี่ ีงาน และไม่มี่ ีรายได้้ การพััฒนาศัักยภาพด้้านเศรษฐกิิจของกลุ่่มสตรีี ธนาคารเรืือ การจััดหาน้ำดื่่มน้ำ� ำ�ใช้้ การสุุขาภิิบาล การปลููกป่่ าและการจััดการพื้้�นที่่แนวชายฝั่่ง การจััด กิิจกรรมและการฝึึกอบรมด้้านสิ่่งแวดล้้อม การส่่งเสริมิความรู้้และทัักษะการใช้้คอมพิิวเตอร์์ และการจััดตั้้�งธนาคารพััฒนาหมู่่บ้้าน 69 แห่่ง เพื่่อเป็็นแหล่่งออมเงิินและแหล่่งทุุนของ หมู่่บ้้าน ในปััจจุบัุันธนาคารฯ มีีความก้้าวหน้้า โดยรวมตััวกัันเป็็นเครืือข่่ายในการจััดซื้้�อและ จำำหน่่ายข้้าวสารคุุณภาพดีีแก่่สมาชิิกธนาคารฯ ปััจจุบัุัน สมาคมฯโดยศููนย์พั์ ัฒนาชนบทผสม ผสานกระบี่่ยัังคงมีีการประสานและติิดตามโครงการอย่่างต่่อเนื่่อง เพื่่อความยั่่งยืืนและการ พึ่งพาตนเองของ่ชุมุชน

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 94 2548 9. การศึึกษาและจััดทำำแผนพััฒนา คุุณภาพชีีวิิตประชาชน อ.สิิงหนคร จ.สงขลา (พ.ศ.2548) สมาคมฯ ได้้เป็็นที่่ปรึึกษาให้้ บริษัิัท ปตท. สำำรวจ และผลิิตปิิโตรเลีียม จำกัำ ัด (มหาชน) ในการดำำเนิิน งาน การศึึกษาและจััดทำำแผนพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต ประชาชน บริิเวณพื้้�นที่่ดำำเนิินงานของ บริษัิัทฯ 18 ชุมุชน 21 หมู่่บ้้าน รวม 39 ชุมุชน/หมู่่บ้้าน ในเขต เทศบาลตำำบลสิิงหนคร ตำำบลชิิงโค ตำำบลวััดขนุุน ตำำบลทำำนบ อำำเภอสิิงหนคร จัังหวััดสงขลา เพื่่อให้้ ทราบถึึงความต้้องการและสภาพปััญหาที่่แท้้จริิง ของชุมุชน โดยเปิิดโอกาสให้้ประชาชนในพื้้�นที่่ได้มี้ี ส่่วนร่่วมในการประเมิินคุุณภาพชีีวิิตของตนเอง และมีีส่่วนร่่วมในการจััดทำำแผนพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิตด้้วยขั้้�นตอนการศึึกษาทั้้�งหมด 4 ขั้้�นตอน ได้้แก่่ การสำำรวจข้้อมููลพื้้�นฐานหมู่่บ้้าน การประเมิิน คุุณภาพชีีวิิต ด้้วยเทคนิิคบัันได(Ladder) การ ทัศันศึึกษาดููงานนอกพื้้�นที่่ และการจััดทำำแผน พััฒนาหมู่่บ้้าน โดยมีีผู้้เข้้าร่่วมกิิจกรรม ทั้้�งสิ้้�น 2,679 คน และสรุุปรวมได้้แผนพััฒนาหมู่่บ้้าน จาก การระดมความคิิดทั้้�งหมด 874 โครงการ แบ่่งเป็็น ชุมุชนดำำเนิินการได้้เอง 181 โครงการ โครงการที่่ ทำร่ำ ่วมกัับหน่่วยงานภายในพื้้�นที่่ จัังหวััดสงขลา 285 โครงการและโครงการที่่ขอรัับการสนัับสนุุนจา หน่่วยงานนอกพื้้�นที่่จัังหวััดสงขลา 408 โครงการ 10. โครงการการริิเริ่่มการเรีียนการสอน ด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศ ในการพััฒนาชุุมชน The IT Learning Initiative in Rural Community Development Project (พ.ศ. 2549-2551) สมาคมฯ ได้จั้ัดตั้้�งศููนย์์การเรีียนรู้้ไอทีีเพื่่อชุมุชน จำำนวน 5 แห่่ง เพื่่อสร้้างโอกาสให้้แก่่ประชาชนใน การเตรีียมรัับมืือกัับเทคโนโลยีีในพื้้�นที่่จัังหวััด นครราชสีีมา บุรีุรัีมย์ั ์ และกระบี่่ โดยได้รั้ับการ สนัับสนุุนจากบริษัิัทไมโครซอฟท์์ (ประเทศไทย) โด ยศููนย์์ฯ ได้จั้ัดอบรมความรู้้และฝึึกทัักษะการใช้้ คอมพิิวเตอร์์และอิินเตอร์์เน็็ตให้้กลุ่่มต่่างๆ ใน ชุมุชน รวมถึึงการดููแลซ่่อมแซมคอมพิิวเตอร์์ เพื่่อ ยกระดัับทัักษะความรู้้ และพััฒนาความสามารถ การใช้้งานเทคโนโลยีีสารสนเทศ และมีีการนำมำ าใช้้ ให้้เกิิดประโยชน์ต่์ ่อชุมุชน และเพิ่่มโอกาสทางการ ศึึกษาและอาชีีพให้กั้ับคนในชุมุชน โดยในปีี 2549 ซึ่งเ่ ป็็นปีีแรกของโครงการฯ ได้มี้ีผู้้เข้้ารัับการอบรม 2,567 คน โดยปีีที่่ 2 และปีีที่่ 3 มีีจำำนวนผู้้เข้้ารัับ การอบรมใกล้้เคีียงกััน ซึ่ง่ถืือว่่าโครงการฯ ประสบ ความสำำเร็็จเป็็นอย่่างดีี และมีีการขยายพื้้�นที่่ ดำำเนิินงานจััดตั้้�งศููนย์์เรีียนรู้้ IT เพื่่อชุมุชนเพิ่่ม 20 แห่่ง และศููนย์์ฝึึกอบรมคอมพิิวเตอร์์ 1 แห่่ง ใน อำำเภอจัักราช จัังหวััดนครราชสีีมา และอำำเภอ นางรอง อำำเภอลำำ ปลายมาศ จัังหวััดบุรีุรัีมย์ั ์ 11. โครงการถ่่ายทอดเทคโนโลยีี การเลี้้�ยงปููม้้าสู่่ชุุมชนประมง (พ.ศ.2549-2551) สมาคมฯ ภายใต้้การสนัับสนุุนงบประมาณของ สำนัำ ักงานกองทุุนสนัับสนุุนการวิิจััย (สกว.) ดำำเนิิน งานโครงการความร่่วมมืือในการศึึกษาวิิจััยโดยมีี วััตถุุประสงค์์ 1) เพื่่อพััฒนาศููนย์์เรีียนรู้้สำำหรัับ ถ่่ายทอดเทคโนโลยีีการเพาะเลี้้�ยงปูมู้้าและสาหร่่าย ทะเลในบ่่อดิิน และในคอกบริิเวณชายฝั่่งสู่่ชุมุชน ต่่างๆ ใน จ.กระบี่่ และพัังงา 2) เพื่่อให้้เกษตรกร และชาวประมงพื้้�นบ้้านมีีทางเลืือก และมีีรายได้้ เพีียงพอต่่อการดำำรงชีีพในระบบเศรษฐกิิจพอเพีียง 3) นำำผลการวิิจััยไปขยายในวงกว้้างต่่อไป รวมทั้้�ง พััฒนารููปแบบและกลไกการถ่่ายทอดผลการวิิจััย และพิิจารณาสู่่เกษตรกรและชาวประมงพื้้�นบ้้านให้้ สามารถนำำ ไปปรัับใช้้ในพื้้�นที่่อื่่นๆ โดยดำำเนิินการ 3 หมู่่บ้้าน ได้้แก่่ บ้้านติิงไหร บ้้านเขาทองและบ้้านมู่่ สา ในจัังหวััดกระบี่่ และ 2 หมู่่บ้้าน ในจัังหวััดพัังงา ได้้แก่่ บ้้านบางพััฒน์์ และบ้้านย่่านสะบ้้า โครงการฯ นี้้�ประสบความสำำเร็็จในระดัับหนึ่งใน ่ การพััฒนาศัักยภาพของประชาชน ทำำ ให้ชุ้มุชนมีี ความเข้้มแข็็งและมีีความพร้้อมในการบริิหาร จััดการในระดัับดีี 2549 2549 คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัล Asian Hero Award 2006 จาก Time Magazine ให้เป็นหนึ่งในฮีโร่ 60 คน ของทวีปเอเชีย 2549 รางวัล Special Lifetime Achievement Award from Asian Forum on Corporate Social Responsibility ประจำปี  2549 19 20

5 ทศวรรษ กับการสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมไทย หน้า 95 12. โครงการช่่วยเหลืือผู้้ประสบภััยน้ำำ�ท่่วม และดิินโคลนถล่่ม จ.อุุตรดิิตถ์์ (พ.ศ.2549) โครงการนี้้�เกิิดขึ้้�นจากความเอื้้�ออาทรของผู้้ประสบ ภััยสึึนามิิภาคใต้ต่้่อผู้้ประสบภััยภาคเหนืือ โดยชาว บ้้านผู้้ประสบภััยธรณีีพิิบัติัิ จ.กระบี่่ และ จ.พัังงา ได้้เดิินทางไปสำำรวจความเสีียหายจากเหตุุการณ์์ น้ำท่ ำ� ่วมและโคลนถล่ม่ ใน 5 จัังหวััดภาคเหนืือ ที่่เกิิด ขึ้้�น เมื่่อวัันที่่ 22 พ.ศ. 2549 และได้ร่้่วมกัันบริิจาค เงิินจำำนวน 1.8 ล้้านบาท เพื่่อช่่วยเหลืือผู้้ประสบภััย น้ำท่ ำ� ่วมและโคลนถล่ม่ ในอำำเภอท่่าปลา และอำำเภอ ลัับแล จัังหวััดอุุตรดิิตถ์์ในกิิจกรรมฟื้้�นฟูตู่ ่างๆ ได้้แก่่ โครงการอาหารกลางวัันเด็็กนัักเรีียน โครงการ เกษตรเพื่่ออาหารกลางวััน โครงการช่่วยเหลืือ ปััจจััยเพื่่อการศึึกษา และโครงการจ้้างงานโดยจ่่าย เป็็นเงิินและอาหาร เพื่่อช่่วยเหลืือผู้้ที่่ไม่มี่ ีงานทำำ 13. โครงการการมีีส่่วนร่่วมเพื่่อพััฒนา ประชาธิิปไตย Democracy Development Partnership Project (พ.ศ.2550-2552) สมาคมฯ โดยความสนัับสนุุนของมููลนิิธิิคอนราด อาเดนาวร์์ เป็็นโครงการส่่งเสริมิประชาชนกลุ่่ม เป้้าหมายให้มี้ีส่่วนร่่วมในการพััฒนาประชาธิิปไตย โดยพััฒนารููปแบบการส่่งเสริมิ ประชาธิิปไตยควบคู่่ ไปกัับการพััฒนาเศรษฐกิิจ โครงการฯ จััดให้มี้ีการ ประชุมสัุมมั นาให้้ความรู้้แก่่ชุมุชน สมาชิิก อบม. เยาวชน และผู้้นำำสตรีีและนำำ ไปสู่่การปฎิิบัติัิในภาพ รวมโครงการประสบความสำำเร็็จเป็็นอย่่างดีี เพราะกลุ่่มเป้้าหมายได้้ใช้้หลัักธรรมาภิิบาลมีีความ โปร่่งใส เพื่่อสร้้างชุมุชนให้้เข้ม้แข็็งเป็็นแบบอย่่างที่่ ดีีของชุมุชนต่่อไปนอกจากการอบรมแล้้ว ได้มี้ีการ จััดค่่ายเยาวชน จััดตั้้�งศููนย์ข้์้อมููลประชาธิิปไตย ประจำำหมู่่บ้้าน และการประกวดหมู่่บ้้านดีีเด่่นด้้วย การส่่งเสริิมประชาธิิปไตยพื้้�นที่่ดำำเนิินงานครอบ คลุมจัุังหวััดเชีียงราย บุรีุรัีมย์ั ์ มหาสารคาม และ กระบี่่ 14. โครงการจััดการน้ำำ�สะอาดเพื่่อชุุมชน (พ.ศ. 2550-2556) มููลนิิธิิโคคา-โคล่่า ประเทศไทย ได้้ประสานความ ร่่วมมืือกัับสมาคมฯ เพื่่อดำำเนิินโครงการฯ โดยการ สร้้างระบบประปาหมู่่บ้้าน เพื่่อเป็็นแหล่่งน้ำ ำ� สะอาด สำำหรัับการอุุปโภคบริิโภคของประชาชนในอำำเภอ มัญัจาคีีรีี จัังหวััดขอนแก่่น โดยสร้้างระบบ ประปาหมู่่บ้้านจากแหล่่งน้ำผิ ำ� ิวดิิน 3 ระบบ ได้้แก่่ บ้้านห้้วยฮวก ตำำ บลโพนเพ็็ก บ้้านคำน้ำ ้อย ตำำบล คำำแคน บ้้านโนนคููณ ตำำบลท่่าศาลา มีีการจััดตั้้�ง เงิินกองทุุนหมุุนเวีียนและการจััดตั้้�งตััวแทนหมู่่บ้้าน ทำำหน้้าที่่คณะกรรมการประปาหมู่่บ้้าน มีีการจััด อบรมให้้ความรู้้เกี่่ยวกัับการบริิหารจััดการกลุ่่ม การ จััดการระบบบัญชีั ีการเงิิน และการดููแลบำรุำุงรัักษา ระบบประปา เพื่่อให้้กลุ่่มสามารถบริิหารจััดการ ระบบประปาในอนาคตได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพและ ยั่่งยืืน สมาคมฯ ได้ดำ้ ำเนิินการติิดตามประเมิินผลโค รงการฯ พบว่่าระดัับคุุณภาพชีีวิิตของประชาชนใน ส่่วนที่่เกี่่ยวข้้องกัับทรััพยากรน้ำ ำ� โดยใช้้เทคนิิค บัันไดคุุณภาพชีีวิิตเปรีียบเทีียบก่่อนมีีระบบประปา ห มู่่บ้้านอ ยู่่ที่่ ระดัับ 4.4 หลัังมีี ระบบประปา ห มู่่บ้้านอ ยู่่ใ น ระดัับ 8.4 2549 2550 2550

สมาคมพัฒนาประชากรและชุมชน (PDA) หน้า 96 2550 2550 15. โครงการเชิิดชููผู้้ทำำความดีีเพื่่อสัังคม รางวััลมีีชััย วีีระไวทยะ (พ.ศ.2550-2562) มููลนิิธิิตลาดหลัักทรััพย์์แห่่งประเทศไทย ได้จั้ัดให้มี้ี โครงการเชิิดชูผู้้ทำำความดีีแก่่สัังคม ปีี พ.ศ. 2550 - 2562 ซึ่งส่มาคมพััฒนาประชากรและชุมุชนได้รั้ับ คััดเลืือกให้้เป็็นองค์์กรที่่ได้้รัับรางวััลสาขาการ พััฒนาสัังคมชนบท พร้้อมกัันนี้้�ได้ม้อบหมายให้้ สมาคมฯ สรรหาบุุคคลหรืือองค์์กรผู้้ทำำความดีีเพื่่อ สัังคมด้้านการพััฒนาสัังคมชนบท เพื่่อรัับการเชิิดชูู เกีียรติิและรัับรางวััลผู้้ทำำความดีีเพื่่อสัังคมภายใต้้ ชื่่อ “รางวััลมีีชััย วีีระไวทยะ โดยการสนัับสนุุนของ มููลนิิธิิตลาดหลัักทรััพย์์แห่่งประเทศไทยสมาคมฯ ได้คั้ัดเลืือกบุุคคล/องค์์กรรวม 16 คน/หน่่วยงาน เข้้า รัับรางวััลดัังกล่่าว 16. โครงการศึึกษาและจััดทำำแผนแม่่บท โครงการโรงไฟฟ้้าราชบุุรีีพััฒนา (พ.ศ. 2550) เป็็นโครงการต่่อเนื่่องจากโครงการโรงไฟฟ้้าราชบุรีุี พััฒนา จัังหวััดราชบุรีุี ซึ่งบ่ริษัิัท ผลิิตไฟฟ้้าราชบุรีุี โฮลดิ้้�ง จำกัำ ัด (มหาชน) มีีความตระหนัักถึึงการมีี ส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในการกำำหนดแนวทาง การพััฒนาพื้้�นที่่ และชุมุชนที่่ตนเองอยู่่อาศััย โดย เฉพาะอย่่างยิ่่งในพื้้�นที่่ซึ่่งเป็็นที่่ตั้้�งของโรงไฟฟ้้า ราชบุรีุี โดยมอบหมายให้้สมาคมฯ ดำำเนิินการการ ศึึกษาเพื่่อรัับฟัังความคิิดเห็็นของประชาชน ผู้้เกี่่ยว ข้้อง พนัักงานของบริษัิัท หน่่วยงานภาครััฐ ภาค เอกชน เพื่่อทราบแนวคิิด ทัศันคติิและความต้้อง การเกี่่ยวกัับการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของประชาชน ตลอดจนเป็็นการทบทวนผลการดำำเนิินงานของ โครงการโรงไฟฟ้้าราชบุรีุพัีัฒนา ที่่ดำำเนิินการ ระหว่่าง ปีี พ.ศ. 2548-2549 โดยการจััดกิิจกรรมนำำ แผนพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตที่่ได้้จากการระดมความ คิิดระดัับหมู่่บ้้านไปสู่่การพิิจารณาร่่วมกัันในระดัับ ตำำบล มีีการจััดประชุมุสภา อบต. เพื่่อจััดทำำแผน พััฒนาระดัับตำำบล เพื่่อให้้สอดคล้้องและประสาน กัับแผนพััฒนาหมู่่บ้้านและแผนพััฒนาตำำบลของ หน่่วยงานในท้้องถิ่่นและเพื่่อให้้ประชาชนใน หมู่่บ้้านเกิิดความตื่่นตััวในการทำกิำ ิจกรรมพััฒนา ชุุมชนอย่่างต่่อเนื่่องและเป็็นการผลัักดัันให้้มีี การนำำ โครงการ/กิิจกรรมที่่เกิิดจากการประชุุม ระดมความคิิดไปสู่่การปฏิิบัติัิอย่่างเป็็นรููปธรรม 17. การศึึกษาและจััดทำำแผนพััฒนา คุุณภาพชีีวิิต ตำำบลช่่องสาริิกา อำำเภอพััฒนานิิคม จัังหวััดลพบุุรีี (พ.ศ.2550) สมาคมฯ ได้รั้ับเป็็นที่่ปรึึกษาให้้เครืือเบทาโกร ใน การดำำเนิินงานการศึึกษาสภาพปััญหา ความต้้อง การของประชาชนและจััดทำำแผนพััฒนาคุุณภาพ ชีีวิิตประชาชน โดยเปิิดโอกาสให้้ประชาชนในพื้้�นที่่ ได้้มีีส่่วนร่่วมในการประเมิินคุุณภาพชีีวิิตของ ตนเอง และมีีส่่วนร่่วมในการจััดทำำแผนพััฒนา คุุณภาพชีีวิิต ด้้วยขั้้�นตอนการศึึกษาทั้้�งหมด 5 ขั้้�น ตอน ได้้แก่่การสำำรวจข้้อมููลพื้้�นฐานหมู่่บ้้าน การ ประเมิินคุุณภาพชีีวิิตด้้วยเทคนิิคบัันได(Ladder) การทัศันศึึกษาดููงานนอกพื้้�นที่่ การจััดทำำแผน พััฒนาหมู่่บ้้าน และการสัังเคราะห์์แผนร่่วมกัับ ชุมุชน ดำำเนิินงานในพื้้�นที่่รวม 13 หมู่่บ้้าน ใน ตำำบลช่่องสาริิกา อำำเภอพััฒนานิิคม จัังหวััดลพบุรีุี โดยมีีผู้้เข้้าร่่วมกิิจกรรม รวมทั้้�งสิ้้�น 1,023 คน และ สรุุปรวมได้้แผนพััฒนาหมู่่บ้้าน จากการระดมความ คิิดทั้้�งหมด 309 โครงการ แบ่่งเป็็น ชุมุชนดำำเนิิน การได้้เอง 72 โครงการ ชุมุชนขอรัับการสนัับสนุุน จากภาครััฐและเอกชน ภายในจัังหวััด 179 โครงการ ชุมุชนขอรัับการสนัับสนุุนจากหน่่วยงาน ภาครััฐและเอกชน ภายนอกจัังหวััด 58 โครงการ และสมาคมฯ ได้จั้ัดทำข้ำ ้อเสนอโครงการเบทาโกร พััฒนา เพื่่อให้้บริษัิัทฯ พิิจารณาโดยบริษัิัทฯ ได้้เห็็น ชอบให้ดำ้ ำเนิินการโครงการเครืือเบทาโกรพััฒนา ระยะเวลา 5 ปีี (พ.ศ.2551-2555) 2550 2550 คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัล Gates Award for Global Health 2007 จาก The Bill & Melinda Gates Foundation รางวัลเอกบุรุษ ประจำปี 2550 จากสมาคมส่งเสริมสถานภาพสตรี ในพระอุปถัมภ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ คุณมีชัย วีระไวทยะ ผู้ก่อตั้งและนายกสมาคม : รางวัลนิเคอิเอเซีย (Nikkei Asia Prizes) สาขาการพัฒนา จากหนังสือพิมพ์นิเคอิ แห่งประเทศญี่ปุ่น ปี 2550 2550 22 21 23