รายงานประจำปี 2560

“...ขอให้ชาวไทยทุกคน ตั้งใจให้แน่วแน่ที่จะรักษาคุณสมบัตินี้ให้เหนียวแน่น และทำ�ความคิดจิตใจให้แจ่มใส
ด้วยปัญญาที่กระจ่าง พิจารณาทุกสิ่งที่เกิดมีขึ้นตามความเป็นจริง โดยปราศจากอคติ

ให้มีความมุ่งมั่น มีกำ�ลังใจ ในอันที่จะร่วมกันปฏิบัติสรรพกิจน้อยใหญ่ในภาระหน้าที่ตามแนวพระบรมราโชบายที่
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานไว้

ให้งานทุกอย่างสำ�เร็จผล เป็นความดีความเจริญ ทั้งแก่ตนเอง แก่ส่วนรวม และประเทศชาติ
เป็นการรำ�ลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ

ในการนี้ ข้าพเจ้าขอปฏิบัติหน้าที่ร่วมกับประชาชนชาวไทยโดยเต็มกำ�ลังความสามารถ
เพื่อสืบสานพระราชปณิธานเช่นกัน...”

พระราชด�ำ รสั สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มหาวชริ าลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู
พระราชทานแก่ประชาชนชาวไทยในโอกาสข้ึนปีใหม่ ๒๕๖๐

สารบญั ๓
๑๒
สรุปผู้บริหาร
ความเป็นมา มูลนธิ ปิ ิดทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำาริ ๑๕
และสถาบันสง่ เสริมและพฒั นากิจกรรมปิดทองหลังพระฯ ๑๗
คณะกรรมการ ๑๙
หลักการดาำ เนินงานและแนวทางปฏบิ ตั งิ าน ๒๔
กรอบการดาำ เนนิ งานตามมตคิ ณะกรรมการ ๖๓
สรปุ การดาำ เนนิ งานปิดทองหลงั พระฯ ๘๓
งบการเงนิ ปี ๒๕๖๐
แผนงานในปงี บประมาณ ๒๕๖๑

2

๑ รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

สรุปผู้บริหาร

การดำาเนนิ งานของมูลนิธปิ ิดทองหลังพระ สบื สานแนวพระราชดำาริ และสถาบนั สง่ เสริมและพัฒนากิจกรรม
ปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ในปี ๒๕๖๐ ให้ความสำาคัญกับการส่งเสริมให้กระบวนการรวมกลุ่ม
ของชุมชนในพื้นท่ีต้นแบบ เข้มแข็ง ยั่งยืนตามแนวพระราชดำาริ โดยมีงานวิจัยใน “โครงการพัฒนาแนวทาง
การขับเคล่ือนทฤษฎีใหม่เพื่อการพัฒนาพ้ืนท่ีในขั้นท่ี ๒ ตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” เป็นแนวทางใน
การขบั เคลอ่ื นรปู แบบการปฏิบัติอย่างเปน็ ลาำ ดบั ข้ันตอน
การส่งเสริมกระบวนการรวมกลุ่มของชุมชน เป็นการปรับเปล่ียนเป้าหมายการทำางาน จากเชิงปริมาณ
เป็นเชิงคุณภาพของการรวมกลุ่ม หลังจากที่การขับเคลื่อนการพัฒนาบรรลุเป้าหมาย มีหมู่บ้านในระดับพอเพียง
ครอบคลุมครบทง้ั ๘๑ หม่บู ้านตน้ แบบ ในพ้นื ที่ ๕ จงั หวดั แลว้
ผลการดำาเนินงานสามารถสง่ เสริมให้มีการรวมกลมุ่ /กองทนุ เพมิ่ ขึ้นอกี ๑๓ กลุ่ม จากเดิม ๓๔ กลุม่ /กองทนุ
เป็น ๔๗ กลุ่ม/กองทุน ท่ีมีคณะกรรมการ มีระเบียบมีเกณฑ์การบริหารกองทุนที่ดี และมีการดำาเนินการอย่าง
ต่อเน่อื ง ที่สร้างมลู ค่า รายได้ใหก้ ับสมาชิกและคนในชุมชน ในปี ๒๕๖๐ มกี ลมุ่ /กองทนุ ในพน้ื ที่ต้นแบบจงั หวดั น่าน
สามารถพัฒนาไปสู่การจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจชุมชนได้เพ่ิมขึ้นอีก ๒ กลุ่ม คือ วิสาหกิจชุมชนกล้วยกรอบ
บา้ นน้าำ ชา้ ง และวสิ าหกิจชุมชนกาแฟ

3

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

การดำาเนินงานของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ
ตลอดปงี บประมาณ ๒๕๖๐ นอกจากการสง่ เสรมิ การรวมกลมุ่ เพอื่ สรา้ งความเขม้ แขง็ ใหก้ บั ชมุ ชนในพน้ื ทต่ี น้ แบบเดมิ
ท้ัง ๕ จังหวัดแล้ว การเพ่ิมประสิทธิภาพโครงสร้างพื้นฐานการประกอบอาชีพ คือ น้ำา ดิน และเกษตร เพ่ือ
สง่ เสริมและพฒั นาอาชพี อย่างยัง่ ยืน ใน ๕ จงั หวัดพ้ืนท่ตี น้ แบบเดมิ และ ๒ พืน้ ทีต่ ้นแบบแห่งใหม่ คอื ตาำ บลท่งุ โป่ง
อำาเภออบุ ลรัตน์ จังหวัดขอนแกน่ และ ๓ จงั หวัดชายแดนใต ้ ยงั สามารถดำาเนนิ การได้ผลเปน็ ทน่ี า่ พอใจ
โดยการพัฒนาระบบน้าำ สามารถเพิม่ พน้ื ท่รี บั ประโยชน์ด้านเกษตรกรรมในพน้ื ทต่ี น้ แบบได้เพ่มิ ขนึ้ กลา่ วคอื
เพมิ่ พ้ืนท่ีรบั ประโยชน์ ๘๒ ไร ่ จาก ๓๗๒ ไร่ เปน็ ๔๕๔ ไร ่ ในพ้นื ทต่ี น้ แบบบา้ นโป่งลึก-บางกลอย จังหวดั เพชรบุรี
ด้วยการพฒั นาระบบการบริหารจดั การพลงั งานทดแทนโดยชุมชน (ไมโคร กริด) เพิ่มพ้ืนทร่ี ับประโยชนไ์ ด ้ ๗๔ ไร่
ในพนื้ ท่ีตน้ แบบบา้ นโคกลา่ ม-แสงอร่าม จงั หวัดอุดรธานี จากการปรบั ปรงุ ซอ่ มแซมฝายเกษตร ๗ ตวั
การขยายผลแนวทางของปิดทองหลังพระฯ โดยโครงการซ่อมแซม ปรับปรุง เสริมฝาย อ่างเก็บน้ำา และ
การส่งนำ้าด้วยระบบท่อ ตามยุทธศาสตร์ขับเคล่ือนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตร
และชนบท ในพ้ืนทีจ่ งั หวัดน่านและอดุ รธานี ในปงี บประมาณ ๒๕๖๐ มหี มูบ่ า้ นทมี่ คี วามพร้อมเสนอความต้องการ
ในการปรับปรุงและพัฒนาแหล่งนำ้าอีก ๑๑๘ หมู่บ้าน ๓๒๙ โครงการ ทำาให้มีการดำาเนินการโครงการขยายผล
ตามยุทธศาสตรท์ ี่ ๑ แล้ว รวมทั้งส้นิ ๑,๑๔๖ โครงการ ใน ๒ จงั หวัด เพิ่มพน้ื ท่ีรับประโยชนไ์ ด ้ ๑๙๕,๘๓๕ ไร่
มผี ู้ไดร้ ับประโยชน ์ ๖๓,๕๐๙ ครวั เรอื น
การสง่ เสรมิ และพฒั นาอาชพี ในพน้ื ทต่ี น้ แบบ ๕ จงั หวดั หลงั จากการปรบั ปรงุ โครงสรา้ งพนื้ ฐานทางธรรมชาต ิ
เช่น การพัฒนาระบบนำ้า การปรับปรุงบำารุงดิน การส่งเสริมการปลูกพืชทางเลือกและการเล้ียงสัตว์ที่มีมูลค่าสูง
เป็นที่ต้องการของตลาดแล้ว ยังเน้นส่งเสริมการทำาเกษตรแบบประณีต การบริหารจัดการผลผลิตและตลาด
และสง่ เสรมิ การรวมกลมุ่ เพอ่ื แปรรปู และบรหิ ารจดั การโดยชมุ ชน สามารถสรา้ งรายไดเ้ สรมิ ใหก้ บั ชมุ ชนในพน้ื ทต่ี น้ แบบ
มากกวา่ ๑๓ ลา้ นบาท

4

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

การดำาเนินการในป ี ๒๕๖๐ ทาำ ให้มคี รวั เรอื นท่ีมีรายไดผ้ า่ นเกณฑ์ ๓๐,๐๐๐ บาทตอ่ คนตอ่ ปี เพิ่มขึ้น ๒๐๑
ครัวเรือน และมีหมู่บ้านในพ้ืนท่ีต้นแบบจังหวัดน่าน สามารถพ่ึงพาตัวเองได้อย่างย่ังยืน ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม
และสงิ่ แวดลอ้ ม เพ่มิ ขึ้นอีก ๒ หมบู่ า้ น คอื บา้ นหว้ ยมว่ ง ตาำ บลศรภี ูมิ อำาเภอทา่ วงั ผา และบา้ นน้ำาชา้ ง ตาำ บล
ขุนน่าน อำาเภอเฉลิมพระเกยี รต ิ
ในพื้นท่ตี ้นแบบแห่งใหม ่ ตาำ บลทุ่งโป่ง อาำ เภออุบลรตั น์ จังหวัดขอนแก่น ซง่ึ เรม่ิ ตน้ ดำาเนินการในปี ๒๕๕๘
การพัฒนาและเสริมประสิทธิภาพแหล่งน้ำา ด้วยการขุดลอกวางแนวท่อส่งน้ำา ๗ สาย ระยะทาง ๖,๐๗๐ เมตร
วางท่อและทำาสัญลักษณ์แนวท่อ ๗ สาย ระยะทาง ๖,๐๗๐ เมตร ติดต้ังอาคารประกอบน้ำา ๕๔ จุด ทำาให้มี
พื้นทร่ี บั นำ้าเพมิ่ ขน้ึ ๑,๖๕๕ ไร ่ รวมเป็น ๒,๘๓๗ ไร ่ ผรู้ ับประโยชน์รวม ๕๕๔ ราย โดยมแี ผนสง่ เสริมการเกษตร
เนน้ ใหเ้ กษตรกรปรบั เปลย่ี นการปลกู พชื เชงิ เดย่ี วเปน็ การทาำ เกษตรแบบผสมผสาน ปจั จบุ นั อยรู่ ะหวา่ งการดาำ เนนิ งาน
ตดิ ตามผลผลิต
พ้ืนท่ีต้นแบบช่วงแรก ๔ หมู่บ้านใน ๓ จังหวัดชายแดนใต้ การทำาความเข้าใจและสำารวจข้อมูลพ้ืนท่ี
พฒั นาระบบน้ำา สง่ เสริมการเกษตร และจัดต้ังกล่มุ /กองทนุ มีผู้เขา้ รว่ มโครงการใน ๔ หมบู่ ้าน มากกวา่ ๔๘๐ ราย
และเริ่มจำาหน่ายผลผลิตสร้างรายได้ได้แล้ว ในปีหน้าจะเร่ิมดำาเนินการในพื้นที่ต้นแบบเพิ่ม ๓ หมู่บ้าน
จาก ๓ จงั หวดั เพอื่ ดาำ เนนิ การตามกระบวนการยทุ ธศาสตรท์ ี่ ๑ การขบั เคลอื่ นการพฒั นาตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ
พอเพียงในภาคการเกษตรและชนบท
การตดิ ตามประเมนิ ผลการดำาเนนิ การของสถาบนั สง่ เสริมและพัฒนากจิ กรรมปิดทองหลังพระฯ โดยสถาบัน
การศึกษา มีทงั้ การประเมินผลโครงการซอ่ มแซม ปรับปรุง เสรมิ ฝาย อา่ งเก็บนา้ำ การส่งนำ้าดว้ ยระบบทอ่ ฯ ในพืน้ ที่
จังหวัดนา่ น เพ่ือวิเคราะหผ์ ลในด้านประโยชน์ทีช่ าวบา้ นได้รับหลังจากมรี ะบบน้าำ ทำาการเกษตรแล้ว ทัง้ ด้านผลผลิต
ผลลัพธ์ ผลกระทบ และนาำ เสนอกรณีตวั อยา่ งชุมชนที่มีการบรหิ ารจัดการนำ้าทีด่ ี สาำ หรับเปน็ แหล่งเรยี นรู้ให้แกช่ ุมชน
อ่ืนๆ ที่มีแผนจะดำาเนินโครงการในระยะต่อไป รวมท้ังการสำารวจศึกษาการรับรู้และความพึงพอใจของราษฎร
ในพ้ืนท่ีต้นแบบจังหวัดอุทัยธานีและจังหวัดขอนแก่น พบว่า ประชาชนในพื้นท่ีต้นแบบที่ให้คำาตอบ มีการรับรู้และ
มีความพึงพอใจต่อโครงการฯมาก โดยเห็นว่าผลท่ีเกิดข้ึนจากการมีโครงการฯเป็นไปตามท่ีคาดหวัง มีความ
เชื่อมัน่ ต่อโครงการฯ และที่ประชาชนมีความพงึ พอใจมาก คือ ความรใู้ นการประกอบอาชพี ท่ีมเี พ่มิ ขึ้น
ขณะเดียวกันการเผยแพร่ข่าวสารและข้อมูลผ่านสื่อต่างๆ ๗๒๖ ข่าว สร้างการรับรู้ไปสู่ประชาชน
เฉพาะผา่ นสื่อสง่ิ พิมพ์ สื่อโทรทัศน์และสือ่ โซเชียลมีเดีย ๔๗ สื่อ รวม ๗๙๙,๐๐๒,๗๑๓ ครงั้
สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระฯ ตั้งเป้าหมายการทำางานในปีต่อไป ท่ีจะสนับสนุน
การขับเคลื่อนยุทธศาสตร์การบูรณาการการขับเคล่ือนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อสืบสาน
แนวพระราชดำาริ ทัง้ ด้านการจัดการความร ู้ สง่ เสริมการพฒั นาตามแนวพระราชดำาร ิ และส่งเสรมิ ใหช้ ุมชนบรหิ าร
จัดการตนเอง ในลักษณะกลุ่ม/กองทุน และพัฒนาสู่รูปแบบกิจการเพื่อสังคม (Social Enterprise) และส่งเสริม
การสร้างนวัตกรรมด้านการพฒั นาท่สี อดคลอ้ งกับลกั ษณะภูมิสังคม
ตลอดจนบริหารจัดการในพื้นที่ต้นแบบ ให้มีรูปแบบการพัฒนาท่ีหลากหลายตามลักษณะภูมิสังคม
เปน็ ตน้ แบบในการขยายผล กา้ วไปสชู่ มุ ชนพึง่ พาตนเองได ้ ในระดบั อยรู่ อด พอเพียงและยัง่ ยืน ให้ครวั เรอื นในพ้ืนที่
เป้าหมาย มกี ารลดตน้ ทนุ การผลิต มรี ายได ้ และสามารถรวมกล่มุ ในการบริหารจัดการตนเองไดต้ อ่ ไป

5

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

สาร
ประธานกรรมการ
มลู นิธิปดิ ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำาริ

6

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

ในปีท่ีผ่านมา ชาวไทยท้ังในประเทศและต่างประเทศได้ร่วมกันแสดงความอาลัยท่ีพระบาทสมเด็จ
พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร เสดจ็ สวรรคต และตา่ งสาำ นกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ ของพระองค ์
ที่ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจต่างๆ เพื่อประโยชน์สุขของประเทศชาติและประชาชน โดยร่วมกันจัดงาน
เฉลิมพระเกียรติไว้อาลัยอย่างต่อเน่ือง มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ซึ่งดำาเนินกิจการเข้าสู่
ปีท่ีแปด ในวันท่ีจะสร้างความสุขและความเจริญให้แก่ประเทศชาติ ก็ได้สืบสานพระราชปณิธานเพื่อการรู้รัก
สามัคคี และเสียสละมาโดยตลอด
การดาำ เนนิ งานของมลู นธิ ฯิ มคี วามกา้ วหนา้ เปน็ อยา่ งมาก กลา่ วคอื ในปงี บประมาณทแ่ี ลว้ นน้ั สามารถขยาย
พ้ืนท่กี ารดาำ เนนิ งานจนครอบคลุมครบทกุ ภมู ิภาค และเพ่มิ ความรว่ มมือโดยการเป็นภาคกี บั ทุกภาคส่วน ท้งั ภาครฐั
เอกชน ชุมชน และสถาบันการศึกษา ผลของความร่วมมือดังกล่าว ได้มีการประเมินผลโดยองค์กรภายนอกแล้ว
พบว่าประชาชนในแต่ละพ้ืนท่ีมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีข้ึน มีความพึงพอใจและตั้งใจที่จะพัฒนางานในท้องถิ่นกัน
อย่างต่อเนื่องต่อไป
มูลนิธิฯ จะยังคงมุ่งมั่นในการปฏิบัติงานอย่างมีประสิทธิภาพ ให้สอดคล้องกับพระราชปณิธาน “สืบสาน
รักษา ตอ่ ยอด” ของสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั มหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู
ในนามของคณะกรรมการมูลนิธิฯ ขอให้กำาลังใจ และขอขอบคุณทุกท่านท่ีมีส่วนสนับสนุนงานของมูลนิธิฯ
ทงั้ ทางตรงและทางออ้ ม ขอให้ทา่ นมสี ขุ ภาพแข็งแรง เพอื่ เป็นกาำ ลงั ในการพัฒนาประเทศของเราสืบต่อไป

(ท่านผหู้ ญงิ บุตร ี วรี ะไวทยะ)
ประธานกรรมการ

มูลนธิ ปิ ิดทองหลงั พระ สืบสานแนวพระราชดำาริ

7

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

สาร
ประธานกรรมการสถาบนั ส่งเสรมิ และพัฒนากจิ กรรม

ปดิ ทองหลังพระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ

8

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ดำาเนินงานแปรศาสตร์ของ
พระราชาสกู่ ารปฏบิ ตั ิ ดาำ เนินงานร่วมกันทุกภาคส่วน ในการพัฒนาชวี ติ ความเป็นอยู่ของชาวบ้านใหด้ ขี ้นึ
ในปีท่ีผ่านมาได้ดำาเนินงานในหลายๆ ด้าน สอดคล้องกับพันธกิจในการส่งเสริมแนวพระราชดำาริให้กว้าง
ขวางจนเป็นแนวทางหลักในการพัฒนาประเทศ ซึ่งสถาบันฯดำาเนินการท้ังในด้านการพัฒนาต้นแบบ การจัดการ
ความรู้ และขยายผลงานพัฒนารว่ มกับภาครี าชการ
ในดา้ นการพฒั นาพนื้ ทีต่ ้นแบบน้นั ได้ขยายเปน็ จาำ นวน ๗ พน้ื ที ่ ใน ๙ จงั หวดั โดยมุง่ สร้างปัจจยั ขนั้ พืน้ ฐาน
ในการประกอบอาชีพ เช่น การพัฒนาแหล่งน้ำา การพัฒนาดิน การส่งเสริมการทำาอาชีพ การเพ่ิมผลผลิตทาง
การเกษตร การใหค้ วามรูใ้ นการบรหิ ารจัดการที่ดนิ การให้ความรู้ในการประกอบอาชีพ โดยสถาบนั สง่ เสริมพัฒนา
กิจกรรมปิดทองหลงั พระฯ มุ่งเนน้ การบูรณาการกบั ภาคส่วนต่างๆ และชมุ ชน เพ่ือสร้างความเป็นเจ้าของท่จี ะนาำ ไป
สู่ความยงั่ ยืนต่อไป
นอกจากน้ียังสนับสนุนการดำาเนินงานของรัฐบาล ในการพัฒนาแหล่งนำ้า ในพ้ืนที่จังหวัดน่าน อุดรธานี
ขอนแก่น และ ๓ จังหวัดชายแดนใต้ ผลการดำาเนินงานทำาให้มีพ้ืนที่รับน้ำารวม ๒๐๓,๑๔๙ ไร่ ผู้รับประโยชน์
๖๖,๑๑๒ ครวั เรือน
ผลจากการดาำ เนนิ งานตลอดระยะเวลาทผ่ี า่ นมา ทาำ ใหป้ ระชาชนในพนื้ ทต่ี น้ แบบมคี วามกา้ วหนา้ จากการผลติ
แบบครัวเรือน เข้าสู่ระบบการบริหารจัดการในชุมชน และเกิดการรวมกลุ่มการผลิต ท่ีมีการบริหารจัดการกันเอง
ในพืน้ ทตี่ ้นแบบจนมกี ลมุ่ อาชพี ตา่ งๆ จาำ นวน ๔๗ กลุม่
ในส่วนของการจัดการความรู้ ซ่ึงเป็นหัวใจของงานอีกด้านหนึ่งน้ัน สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรม
ปิดทองหลังพระฯ ได้มอบให้สถาบันภายนอกต่างๆ เช่น มหาวิทยาลัยขอนแก่น จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร ์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ และสถาบันสงิ่ แวดล้อมไทย เพอื่ ทาำ การศึกษาและประเมิน
การทำางานในพ้ืนที่ต่างๆ อย่างตอ่ เนอื่ ง เพอ่ื ใชใ้ นการปรบั ปรุงการทำางาน
บางส่วนของการศึกษาทำาให้ได้แนวทางการพัฒนาตามแนวพระราชดำาริทฤษฎีใหม่อย่างเป็นขั้นตอน
การรวมกลุ่มอย่างย่ังยืนตามแนวพระราชดำาริ และการบริหารจัดการน้ำาอย่างย่ังยืน ซึ่งผลของการศึกษาเหล่านี้
ถกู นาำ ไปใชอ้ ยา่ งกวา้ งขวางทงั้ ในภาคประชาชนและในการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการทาำ งานในภาคราชการ เชน่ กระทรวง
มหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม เป็นตน้
การดำาเนินงานในปีงบประมาณ ๒๕๖๐ มีความก้าวหน้า เกิดจากการสนับสนุนจากทุกท่านเป็นอย่างดี
กระผมในฐานะประธานกรรมการของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระฯ ขอขอบคุณทุกท่าน
มา ณ ท่นี ้ ี และหวงั เปน็ อยา่ งยง่ิ วา่ จะไดร้ ่วมมอื กันสร้างความเปน็ อยูท่ ่ีดขี ึ้นให้ประชาชนตอ่ ไป

(หมอ่ มราชวงศด์ ิศนดั ดา ดศิ กลุ )
ประธานกรรมการ

สถาบนั สง่ เสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สบื สานแนวพระราชดาำ ร ิ

9

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

สาร
ปลัดสำานกั นายกรัฐมนตรี

10

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

ตามมติคณะรัฐมนตรเี มือ่ วันท ี่ ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๕๒ ได้มอบหมายให้สำานักงานปลัดสำานักนายกรฐั มนตรี
จัดต้ังมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ และสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำาริ เพ่ือเป็นหน่วยงานท่ีเป็นกลไกของรัฐ รับผิดชอบการจัดการความรู้และการส่งเสริม
การพฒั นาตามแนวพระราชดำาริอย่างเป็นระบบกวา้ งขวาง จนกระทง่ั เป็นแนวทางหลักในการพฒั นาประเทศ
สำานักงานปลัดสำานักนายกรัฐมนตรีเป็นส่วนหนึ่งของรัฐบาลในการขับเคล่ือนปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
และส่งเสริมแนวพระราชดำาริเพ่ือการพัฒนาสังคมและประเทศ ตามแผนยุทธศาสตร์บูรณาการการขับเคล่ือน
การพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (พ.ศ. ๒๕๕๗-๒๕๖๐) ได้พิจารณาผลการดำาเนินงานของมูลนิธิฯ
และสถาบันฯ ในระยะแรกจนถึงปี ๒๕๕๘ ท่ีพบว่าการพัฒนาที่ย่ังยืนเชิงพื้นที่ (Area-based Sustainable
Development) นา่ จะเปน็ รปู แบบการพฒั นาแนวทางหลกั ในการพฒั นาประเทศ ทง้ั ในการแกไ้ ขปญั หาความยากจน
ความเหล่ือมลำ้า การฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม จึงเสนอแผนยุทธศาสตร์การบูรณาการขับเคล่ือน
การพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ของมูลนิธิฯ และสถาบันฯ ระยะท่ี ๒ ระหว่างปี ๒๕๕๙-๒๕๖๓
ตอ่ คณะรัฐมนตรี ซึ่งในการประชมุ คณะรฐั มนตรีเมอ่ื วันที ่ ๑๖ มถิ ุนายน ๒๕๕๙ ลงมตอิ นุมตั ิการดำาเนนิ งานตามแผน
ยทุ ธศาสตรด์ งั กลา่ ว ในการพฒั นาพนื้ ทต่ี น้ แบบ และขยายผลการพฒั นาตามแนวพระราชดำาร ิ ใหป้ ระชาชนสามารถ
อยู่รอดไดใ้ นระดับครวั เรือน กา้ วไปสชู่ มุ ชนพอเพียงและพงึ่ พาตนเองไดอ้ ย่างยั่งยืน
ในฐานะทสี่ าำ นกั งานปลดั สาำ นกั นายกรฐั มนตร ี ผรู้ บั ผดิ ชอบการดาำ เนนิ งานตามแผนยทุ ธศาสตรก์ ารบรู ณาการ
การขับเคลื่อนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ของมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ และสถาบันส่งเสริม
และพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระฯ มีความยินดีที่ทราบว่าการดำาเนินงานน้ันก้าวหน้าตามแผนท่ีกำาหนด
และมีการรายงานผลการปฏบิ ตั ิงานมายงั สำานักงานปลดั สาำ นักนายกรัฐมนตรอี ยา่ งต่อเน่ือง
สำานักงานปลัดสาำ นักนายกรฐั มนตรีขอชน่ื ชมการทำางานของมูลนิธปิ ิดทองหลงั พระฯ และผู้ทมี่ สี ว่ นเก่ยี วข้อง
ในการปฏิบัติงานส่งเสริมการพัฒนาพ้ืนท่ีตามแนวพระราชดำาริ เพ่ือพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนให้ดีข้ึน
ซึ่งนับเป็นการจัดการความรู้ท่ีสามารถใช้เป็นแนวทางสำาหรับหน่วยงานต่างๆ นำาไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนา
ประเทศต่อไป

(นางพัชราภรณ ์ อินทรยี งค)์
ปลัดสาำ นกั นายกรัฐมนตรี

11

๒ รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

ความเป็นมา
มลู นิธปิ ิดทองหลังพระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ
และสถาบนั ส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลงั พระ
สืบสานแนวพระราชดำาริ

     มติคณะรัฐมนตรีในการประชุมเม่ือวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๕๒ เห็นชอบให้สำานักงานปลัดสำานักนายก
รฐั มนตร ี ดาำ เนนิ การจดั ตงั้  “มลู นธิ ปิ ดิ ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดาำ ร”ิ และ “สถาบนั สง่ เสรมิ และพฒั นากจิ กรรม
ปิดทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำาร”ิ มกี ารจดทะเบยี นจดั ตัง้ มลู นิธปิ ิดทองหลังพระ  สืบสานแนวพระราชดำาริ
เมื่อวันที ่ ๒๐ มกราคม ๒๕๕๓

พันธกจิ

จัดการความรู้และส่งเสริมการพัฒนาตามแนวพระราชดำาริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จ
พระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และพระบรมวงศานุวงศ์ โดยเช่ือมโยงองค์ความรู้และบูรณาการความร่วมมือ
กับหนว่ ยงานสืบสานแนวพระราชดำาริต่างๆ ภาครฐั เอกชน วชิ าการ ท้องถิ่น ชมุ ชน และประชาสังคม เพอ่ื ให้เกดิ
การแก้ไขปัญหาและพัฒนา จนเป็นแนวทางหลักในการพัฒนาประเทศอยา่ งเปน็ ระบบและยงั่ ยืน

12

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

วัตถปุ ระสงค์

๑. จัดตั้งและสนับสนุนการดำาเนินงานของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสาน
แนวพระราชดำาริ ซึ่งเป็นหน่วยปฏิบัติของมูลนิธิ ให้ดำาเนินการได้อย่างมีประสิทธิผล ประสิทธิภาพ สอดคล้องกับ
เจตนารมณแ์ หง่ การจดั ต้ัง

๒. ให้สถาบนั โดยมีมูลนิธสิ นบั สนุนให้ทุนดำาเนินงาน มวี ตั ถปุ ระสงค์ ดงั น้ี
๒.๑) สนับสนุนส่งเสริมและให้ความช่วยเหลือในการแก้ไขปัญหาและการพัฒนาแก่องค์กร ชุมชน
ประชาสังคม องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรภาครัฐ องค์กรทางสังคม สถาบันวิชาการ
ภาคธรุ กจิ ในการดาำ เนนิ งานทส่ี อดคลอ้ งกบั มติ กิ ารพฒั นาตามแนวพระราชดาำ ร ิ เพอ่ื ใหป้ ระชาชน
มชี วี ติ ความเปน็ อยูท่ ด่ี ขี นึ้ รวมถงึ ส่งผลต่อการอนุรักษท์ รพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม
๒.๒) สนับสนุนการจัดการความรู้ตามแนวพระราชดำาริ โดยประสานความร่วมมือกับศูนย์ศึกษา
การพฒั นาโครงการสว่ นพระองค ์ โครงการตามพระราชประสงค ์ โครงการหลวง โครงการอนั เนอ่ื ง
มาจากพระราชดำาริ องค์กรชุมชนประชาสังคม องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน องค์กรภาครัฐ
องค์กรทางสังคม  สถาบันวิชาการ ภาคธุรกิจ เพ่ือให้เกิดคลังความรู้ การยกระดับความรู้
การต่อยอดชุดความรู้ใหม่ การพัฒนาหลักสูตรการศึกษาในและนอกระบบ ตลอดจนการ
ขยายผลเชอ่ื มโยงสกู่ ารนาำ ไปปฏบิ ตั อิ ยา่ งกวา้ งขวาง
๒.๓) สง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ การบรู ณาการ ภารกจิ และกจิ กรรมของสถาบนั กบั แผนชมุ ชน แผนองคก์ รปกครอง
ส่วนท้องถน่ิ แผนพัฒนาจงั หวัด แผนหน่วยงานภาครัฐท่ีเกี่ยวขอ้ ง และนโยบายรฐั บาล
๒.๔)  สนับสนนุ ส่งเสรมิ แนะนาำ และช่วยเหลือ องค์กรชมุ ชน ประชาสังคม องค์กรปกครองส่วนทอ้ งถิ่น
องค์กรภาครัฐ องค์กรทางสังคม สถาบันวิชาการภาคธุรกิจ เพื่อให้น้อมนำาแนวพระราชดำาริ
ไปปรับใช้ใหเ้ กดิ ประโยชนแ์ ละเป็นแนวทางหลักในการพฒั นาทุกระดบั ของประเทศ
๒.๕) สรา้ งการรบั รู ้ ความเข้าใจ และความรว่ มมือดาำ เนินการตามแนวพระราชดาำ รอิ ยา่ งต่อเนอ่ื ง

๓. เพ่ือสนับสนุนและส่งเสริมการศึกษา และทัศนศึกษาที่เกี่ยวกับการนำาแนวพระราชดำาริไปประยุกต์ใช้
และขยายผลสู่ชมุ ชน

๔. เพื่อสง่ เสริมการประสานการดำาเนนิ งานรว่ มกับองคก์ รชมุ ชน ประชาสงั คม องคก์ รปกครองส่วนท้องถน่ิ
องค์กรภาครัฐ องคก์ รทางสังคม สถาบนั วิชาการ ภาคธุรกจิ เพือ่ กจิ กรรมพฒั นาและกจิ กรรมสาธารณประโยชน์

๕. ไมด่ าำ เนินการเก่ียวขอ้ งกับการเมืองแตป่ ระการใด

13

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

ผลผลติ จากการดาำ เนินงาน

๑. เกิดแนวทางท่ีหลากหลายในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาประเทศตามภูมิสังคมอย่างย่ังยืนตาม
แนวพระราชดาำ ร ิ
๒. เกิดการมีส่วนร่วมจากภาคีทุกภาคส่วนในการพัฒนายุทธศาสตร์ชาติ และยุทธศาสตร์สาขาตาม
แนวพระราชดาำ ริ
๓. เกดิ การรับร ู้ เขา้ ใจ และความรว่ มมอื สนับสนุนจากภาครฐั วิชาการ เอกชน ทอ้ งถน่ิ ชุมชน ประชาสังคม
และนานาชาต ิ ในการร่วมสร้างภูมิคุ้มกันและร่วมแกไ้ ขปญั หาพนื้ ฐานทสี่ าำ คญั ของประเทศตามแนวพระราชดาำ ริ

14

๓ รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

คณะกรรมการ
มูลนิธิปดิ ทองหลงั พระ สืบสานแนวพระราชดำาริ

ในการประชุมคณะผู้ก่อต้ังมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ เม่ือวันท่ี
๕ มกราคม ๒๕๕๓ ไดม้ กี ารพจิ ารณาผูด้ าำ รงตาำ แหนง่ กรรมการมลู นิธปิ ิดทองหลงั พระ สบื สาน
แนวพระราชดาำ ริ ซึ่งทปี่ ระชุมมีมตเิ ห็นชอบใหต้ ั้งกรรมการมูลนธิ ิปิดทองหลังพระฯ ดงั มีรายนาม
ของกรรมการ ดังนี้

๖๔๗ ๓๕ ๑. ท่านผหู้ ญิงบตุ รี วรี ะไวทยะ ประธานกรรมการ
๒. ท่านผหู้ ญิงจรงุ จิตต ์ ทขี ะระ รองประธานกรรมการ
๑๒ ๓. รศ.ดร.จริ าย ุ อิศรางกูร ณ อยธุ ยา กรรมการ
๔. ดร.วิรไท สนั ตปิ ระภพ กรรมการ
๕. นายมนญู สรรคค์ ณุ ากร กรรมการ
๖. รศ.สธุ รรม อยู่ในธรรม กรรมการ
๗. หมอ่ มราชวงศด์ ิศนดั ดา ดิศกุล กรรมการและเลขาธิการ

15

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

คณะกรรมการ
สถาบนั สง่ เสริมและพัฒนากิจกรรมปดิ ทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำาริ

หม่อมราชวงศด์ ศิ นัดดา ดศิ กลุ ประธานกรรมการ

ดร.สุเมธ ตนั ตเิ วชกลุ กรรมการ

รศ.ดร.จริ าย ุ อศิ รางกรู ณ อยธุ ยา กรรมการ

ทา่ นผู้หญิงจรุงจิตต ์ ทีขะระ กรรมการ

ปลดั สาำ นักนายกรฐั มนตร ี กรรมการ

ปลัดกระทรวงมหาดไทย กรรมการ

ปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ ์ กรรมการ

ปลัดกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม กรรมการ

ผู้บญั ชาการทหารบก กรรมการ

เลขาธกิ ารคณะกรรมการพเิ ศษ กรรมการ

เพ่อื ประสานงานโครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดำาร ิ (กปร.)

ประธานกรรมการสถาบันพัฒนาองคก์ รชมุ ชน (องคก์ ารมหาชน) กรรมการ

ดร.วริ ไท สนั ตปิ ระภพ กรรมการ

นายกสมาคมองคก์ ารบริหารส่วนจังหวัดแหง่ ประเทศไทย กรรมการ

นายกสมาคมสนั นิบาตเทศบาลแห่งประเทศไทย กรรมการ

นายกสมาคมองค์การบรหิ ารสว่ นตาำ บลแหง่ ประเทศไทย กรรมการ

นายกสมาคมกาำ นัน ผ้ใู หญ่บ้านแหง่ ประเทศไทย กรรมการ

ผูอ้ ำานวยการสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปดิ ทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดาำ ริ กรรมการและเลขานกุ าร

16

๔ รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

หลกั การดาำ เนินงานและแนวทางปฏบิ ตั ิงาน

มลู นิธปิ ดิ ทองหลังพระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ มหี ลกั ในการดาำ เนนิ งานและแนวทางการปฏิบตั งิ าน โดยการ
น้อมนาำ องค์ความรู้ของพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัว มาปฏิบัต ิ ยดึ หลกั การทรงงานของพระองคท์ ่าน ดงั นี้

๑. หลักการองค์ความรู้ ๖ มิติ

คือ มติ ิด้านนำา้ ดา้ นดนิ ด้านเกษตร ดา้ นพลงั งานทดแทน ดา้ นป่า และดา้ นสง่ิ แวดล้อม โดยปรบั ใหส้ อดรับ
เป็นไปตามสภาพของภูมิสังคมและพื้นท่ีท่ีมีปัญหาความยากจน เชื่อมโยงความรู้ไปสู่การแก้ไขปัญหาและส่งเสริม
ให้เกิดการพฒั นาให้เปน็ ไปได้อยา่ งย่งั ยืน

๒. หลกั การพัฒนา “เข้าใจ เข้าถงึ พฒั นา”

ตอ้ งมกี ารทำาความเขา้ ใจในชุมชน เขา้ ใจในสภาพพนื้ ท่แี ละภูมสิ งั คม การเข้าถึงข้อมลู การเก็บขอ้ มูลทเ่ี ป็นจริง
และนำาข้อมูลมาวิเคราะห์ แล้วจึงเริ่มการพัฒนาโดยการนำาองค์ความรู้ให้ชาวบ้านลงมือทำาด้วยตนเอง ปิดทอง
หลังพระฯ เปน็ ผเู้ ชอ่ื มความรู้จากหนว่ ยงานท่ีมอี งคค์ วามร้ ู จากครูภูมิปญั ญา ไปใหก้ บั ชาวบา้ น

17

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๓. หลกั การทรงงานและหลกั การโครงการ ๒๓ ขอ้

หลกั การโครงการ หลักการทรงงาน

๑. ระเบดิ จากภายใน ๑. จะทำาอะไรตอ้ งศกึ ษาขอ้ มูลให้เป็นระบบ
๒. แก้ปัญหาจากจุดเล็ก ๒. ทาำ งานแบบองค์รวม
๓. ทำาตามลาำ ดับขัน้ ๓. ไมต่ ดิ ตำารา
๔. ภมู สิ งั คม ๔. ประหยัด
๕. บริการทจี่ ุดเดียว ๕. ทำาให้ง่าย
๖. ใช้อธรรมปราบอธรรม ๖. การมีสว่ นรว่ ม
๗. การพึ่งตนเอง ๗. ต้องยึดประโยชนส์ ว่ นรวม
๘. พออยพู่ อกนิ ๘. ใช้ธรรมชาติช่วยธรรมชาติ
๙. ความซอื่ สัตย์สุจรติ จริงใจตอ่ กนั ๙. ปลูกป่าในใจคน
๑๐. ขาดทนุ คอื กาำ ไร
๑๑. เศรษฐกิจพอเพียง
๑๒. ทำางานอย่างมคี วามสขุ
๑๓. ความเพียร
๑๔. ร ู้ รัก สามัคคี

18

๕ รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

กรอบการดำาเนนิ งานตามมตคิ ณะกรรมการ

คณะกรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ ได้วางกรอบการดำาเนินงานของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรม
ปดิ ทองหลงั พระฯ ไว้ดงั น้ี
๑. นาำ เสนอแผนดาำ เนินงาน ใหส้ อดคล้องกบั นโยบายรัฐบาลในการแก้ไขปัญหาความยากจน การส่งผลผลิต
จาำ แนกกลมุ่ เปา้ หมายเปน็ ๒ ระดบั ระดบั ศนู ยศ์ กึ ษาการพฒั นา โครงการสว่ นพระองค ์ โครงการตามพระราชประสงค ์
โครงการหลวง โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำาริ และระดับองค์กรชุมชน ประชาสังคม องค์กรปกครอง
สว่ นทอ้ งถิน่ องค์กรภาครฐั องคก์ รทางสงั คม สถาบนั วิชาการ ภาคธรุ กิจ

19

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ
๒. แผนงบประมาณจะจำาแนกเป็น ๓ ระดับ คือ ระดับแผนงาน ระดับโครงการ และระดับกิจกรรม
โดยระดบั แผนงานจะสอดคลอ้ งกบั ผลผลติ ที่กำาหนดไว้
๓. จำาแนกแผนงานออกเป็น ๔ แผนงาน คอื
๓.๑ งานจัดการความรู้ ประกอบด้วย การรวบรวมองค์ความรู้ตามแนวพระราชดำาริเป็นคลังความรู้
การนำาองค์ความรู้จากโครงการพระราชดำาริ ไปช่วยแก้ไขปัญหาให้ชาวบ้าน การจัดทำาคู่มือ ข้ันตอนการพัฒนา
และการบริหารโครงการ การติดตามประเมินผล เพ่ือเป็นตัวอย่างสำาหรับโครงการขยายผลในพื้นที่อื่นๆ การจัด
ทาำ ความรพู้ รอ้ มใชท้ ป่ี ระชาชนสามารถนาำ ไปปรบั ใชก้ บั ภมู สิ งั คมได ้ การเชอื่ มโยงองคค์ วามรโู้ ดยการจดั เวทแี ลกเปลยี่ น
เรียนรู้ระหว่างชาวบ้าน ผู้นำาชุมชน ปราชญ์ชาวบ้าน และผู้เช่ียวชาญ การเชื่อมความรู้จากสถาบันการศึกษา
ส่ชู ุมชน โดยมีความรว่ มมือในรูปแบบต่างๆ กับสถาบันอุดมศกึ ษา

20

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๓.๒ งานส่งเสริมการพัฒนา ประกอบด้วย โครงการส่งเสริมการบูรณาการระดับพื้นท่ี และโครงการ
พฒั นาระบบความรว่ มมอื ภาคีเครือขา่ ยสืบสานแนวพระราชดาำ ริ มงุ่ ส่งเสรมิ ความรว่ มมือกับภาคีพัฒนาทกุ ภาคส่วน
ในการแก้ไขปัญหาความยากจน ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม โดยต้องนำาไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน
ตามแนวพระราชดาำ ริ สนับสนุนใหช้ ุมชน ท้องถ่ิน ร่วมเป็นกลไกขบั เคลื่อนหลกั และเป็นเจ้าของการพฒั นา ทงั้ น้ ี
การพัฒนาน้ันต้องสอดคล้องกับภูมิสังคมและสามารถวัดผลได้อย่างเป็นรูปธรรม ส่งเสริมความร่วมมือกับ
ภาคีพัฒนา ทั้งหน่วยงานพ้ืนที่ หน่วยงานภารกิจ หน่วยงานนโยบาย และท้องถ่ิน ชุมชน องค์กรทางสังคม
เพื่อให้มีโครงการต้นแบบการพัฒนาอย่างเหมาะสม และสนับสนุนให้มีโครงการขยายผลในระดับจังหวัด โดยมี
แนวทางหลักคือ ควรเป็นพื้นที่ที่มีการต่อยอดโครงการที่ชุมชนได้ดำาเนินการตามแนวพระราชดำาริอยู่แล้ว หรือ
ชุมชนมีความเข้มแข็งและต้องการดำาเนินการตามแนวพระราชดำาริ และควรกระจายตัวตามภูมิภาคต่างๆ ไม่ซ้ำา
พนื้ ท่เี ดิม

21

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๓.๓ งานสื่อสารและภาคีสัมพันธ์ ประกอบด้วย โครงการส่งเสริมการรับรู้และเข้าใจแนวพระราชดำาริ
ของประชาชน ส่ือมวลชน ส่งเสริมการส่ือสารเพ่ือการรับรู้ เข้าใจ การปรับทัศนคติ ท้ังในระดับส่วนกลาง
ระดับจังหวัด และชุมชน ตลอดจนบทบาทในการเช่ือมโยงส่ือมวลชนเรียนรู้ชนบท นำาส่ือมวลชนลงพื้นท่ีต้นแบบ
และพ้ืนทีข่ ยายผลปิดทองหลังพระฯ การเผยแพรก่ ิจกรรมของมลู นิธิปดิ ทองหลังพระฯ ใหเ้ ปน็ ทีร่ ับรู้ของสาธารณชน
๓.๔ งานบริหารจัดการสำานักงาน ประกอบด้วย การติดตามสนับสนุนงานฝ่ายต่างๆ และงานโครงการ
อย่างต่อเนือ่ ง การบรหิ ารการเงนิ ควบคมุ ดแู ลค่าใชจ้ า่ ย จัดทาำ งบการเงินประจำาป ี การบริหารสาำ นักงาน อาำ นวย
ความสะดวกต่อการทำางาน การติดตามประเมินผลโดยการพัฒนาระบบสารสนเทศ การจัดประชุมคณะกรรมการ
และคณะอนุกรรมการ งานธุรการต่างๆ คณะกรรมการสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ
สบื สานแนวพระราชดำาริ เหน็ ชอบกบั การทำายทุ ธศาสตร์การดาำ เนินงาน ดังนี้

22

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

วิสัยทัศน์

เป็นองคก์ รจัดการความรู้
และสง่ เสริมการพัฒนาตามแนวพระราชดาำ ริ

ในการพฒั นาประเทศอยา่ งย่งั ยนื

ยุทธศาสตร์

ค่านิยมองค์กร ๑. การพัฒนาพ้นื ทตี่ น้ แบบ
๒. การจดั ตง้ั สถาบันฝกึ อบรม
ศรทั ธา แนวพระราชดาำ ริ ๓. การส่งเสริมการรับรู้
เชอ่ื มนั่ ในองคก์ ร และเข้าใจแนวพระราชดำาริ
ก้าวหนา้ รว่ มกนั ทกุ ภาคสว่ น ๔. การสอ่ื สารสาธารณะและภาคสี ัมพนั ธ์
ยง่ั ยนื โดยประชาทำาเอง ๕. การบริหารจดั การ

23

๖ รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

สรปุ การดาำ เนนิ งานปดิ ทองหลงั พระฯ

ในปี ๒๕๖๐ สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ดำาเนินการจัด
ทำางานวิจัย “โครงการพัฒนาแนวทางการขับเคล่ือนทฤษฎีใหม่เพ่ือการพัฒนาพ้ืนท่ีในขั้นท่ี ๒ ตามปรัชญา
ของเศรษฐกจิ พอเพียง” เพ่อื สบื สานแนวพระราชดำาริในการพฒั นาคณุ ภาพชวี ิต ความเป็นอยขู่ องประชาชน ตั้งแต่
ระดับปัจเจกบุคคลหรือระดับครัวเรือน ให้ยกระดับไปสู่การรวมกลุ่มในระดับชุมชน และระดับประเทศ ให้พึ่งพา
ตนเองได้ อยา่ งสมดุล ม่ันคงและยงั่ ยนื ตาม “ทฤษฎใี หม่” ในปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
งานวิจัยดังกล่าว นำามาสู่รูปแบบการปฏิบัติในการพัฒนาครัวเรือนและชุมชนไปสู่ความย่ังยืนอย่างเป็น
ลำาดับขั้นตอน ซึ่งสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระฯ ให้ความสำาคัญอย่างยิ่งกับการรวมกลุ่ม
ในระดับที่ ๒ ชุมชนรวมกลุ่มพ่ึงตนเองได้ ในการพัฒนาครัวเรือนเข้มแข็งสู่การรวมกลุ่มที่มีความมั่นคง ย่ังยืน
ทงั้ ทางเศรษฐกจิ สงั คมและสงิ่ แวดลอ้ ม จากการทส่ี มาชกิ ของกลมุ่ รว่ มกนั วเิ คราะหห์ าแนวทางและกจิ กรรมทสี่ าำ คญั
ในการพัฒนา ท้ังด้านอาชีพ สังคมและสิ่งแวดล้อม ร่วมกันสร้างพลังในการขับเคลื่อน จากนั้นพัฒนาการผลิต
ใหส้ อดคลอ้ งกบั ความตอ้ งการของตลาด โดยศกึ ษาว่าตลาดต้องการผลผลิตประเภทใด คณุ ภาพระดบั ใด ปรมิ าณ
เทา่ ใด แลว้ นำาข้อมลู มาปรับแผนการผลิตของกลุ่มใหส้ อดคลอ้ งกัน และกลุ่มสง่ เสรมิ เกษตรกรสมาชิก ดว้ ยการให้
ความรู้ใหม่ๆ แก่สมาชิกอย่างต่อเน่ือง เพ่ือให้สมาชิกสามารถพัฒนามาตรฐาน มีผลผลิตในปริมาณเพิ่มขึ้น
และมีมาตรฐานคุณภาพสมำ่าเสมอตามท่ีตลาดต้องการ และมีการจัดทำาข้อตกลงร่วมกันในการจัดสรรรายได้
เพือ่ พฒั นาชุมชน

24

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ
รปู แบบการปฏบิ ตั ดิ ังกลา่ ว สรุปเป็นบนั ได ๗ ขน้ั ในการพัฒนาได้ ดงั นี้

บนั ไดขน้ั ที่ ๗

สรา้ งทกั ษะการทาำ งานรว่ มกบั หนว่ ยงาน
ใหต้ รงจุดสำาคญั และต่อเนอ่ื ง

บนั ไดขัน้ ท่ี ๖

สง่ เสรมิ การใช้ฐานขอ้ มลู และองคค์ วามรู้
เพ่ือปรับปรุงการบริหารกล่มุ

บันไดขนั้ ท่ี ๔ บนั ไดขน้ั ท่ี ๕

เพ่ิมประสทิ ธภิ าพการผลติ กระตุ้นการมีส่วนร่วมของสมาชิก
และการขายอยา่ งสม่ำาเสมอ ในข้นั ตอนหลักของกล่มุ

บนั ไดข้ันที่ ๓

พัฒนาโมเดลธรุ กิจ
และระบบการจดั การกลมุ่ ให้ทันสมัย

บนั ไดขน้ั ท่ี ๒ บนั ไดขน้ั ท่ี ๑

สรา้ งความเขา้ ใจในสทิ ธ ิ หนา้ ท่ี ตรวจสอบความพรอ้ มในการรวมกลุ่ม
และจดั สรรประโยชนใ์ หเ้ ป็นธรรม

บนั ไดขัน้ ที่ ๑ ตรวจสอบความพร้อมในการรวมกลุม่ โดยดจู ากสาเหตทุ ่ที าำ ใหต้ ้องรวมกลุ่ม ซ่งึ อาจเกิดจาก
ประสบปญั หารว่ มกนั อยา่ งรนุ แรง หรอื การมองเหน็ โอกาสรว่ มกนั ในดา้ นธรุ กจิ ดา้ นทรพั ยากรในพนื้ ท ี่ หรอื ดา้ นสงั คม
วฒั นธรรม ซงึ่ หากไมร่ วมกลมุ่ จะไมส่ ามารถแกป้ ญั หาหรอื ใชป้ ระโยชนจ์ ากโอกาสนน้ั ได ้ รวมไปถงึ การมผี นู้ าำ ทสี่ ามารถ
ขับเคล่ือนกลุ่มได้อย่างต่อเน่ือง การมีสมาชิกที่มีความรู้ทางการเงินและการผลิต รวมถึงการมีประสบการณ์
ในการรวมกลุ่มมากอ่ น

บันไดข้ันที่ ๒ สร้างความเข้าใจในสิทธิ หน้าท่ีและจัดสรรประโยชน์ให้เป็นธรรม ว่าทุกฝ่ายมีทั้งหน้าที่
ในการเป็นผู้ให้และมีสิทธิในการได้รับประโยชน์จากกลุ่ม ท้ังผู้นำา/กรรมการท่ีต้องมีวิสัยทัศน์ นำาพากลุ่มรุดหน้า
ไปอยา่ งมนั่ คงและตอ่ เนอื่ ง สมาชกิ ทตี่ อ้ งรว่ มปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานกลมุ่ และฝา่ ยบรหิ าร/เจา้ หนา้ ทที่ ต่ี อ้ งปฏบิ ตั หิ นา้ ท่ี
เพื่อสมาชิกอย่างเต็มที่ รวมท้ังกำาหนดแนวทางจัดสรรประโยชน์ที่จะเกิดข้ึนในอนาคตอย่างเป็นธรรม การพัฒนา
สมาชิกให้มีความรู้และคุณธรรมทเี่ หมาะสมกับการดาำ เนินงานของกลุ่ม และการดูแลชมุ ชน

25

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

บนั ไดขนั้ ที่ ๓ พัฒนาโมเดลธรุ กจิ และระบบการจัดการกลุ่มใหท้ นั สมัย โดยพฒั นาให้กลุม่ มรี ะบบและกลไก
ที่พร้อมต่อการทาำ งาน เรมิ่ ตน้ จากการกำาหนดโมเดลธรุ กิจทีร่ ะบตุ ลาดและผลิตภัณฑ์ท่ีมีมลู ค่าเพิ่มสูงข้นึ รวมไปถึง
การสร้างระบบบริหารจัดการกลุ่มให้ทันสมัย ครอบคลุมตั้งแต่กฎกติกาในการอยู่ร่วมกัน ระเบียบบัญชีการเงิน
ฐานขอ้ มลู และการรายงานผล และการควบคมุ ภายในเพอ่ื ปอ้ งกนั และการเรยี นรจู้ ากขอ้ ผดิ พลาดจากการดาำ เนนิ งาน
ท้งั นี้

บนั ไดขน้ั ที่ ๔ เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพการผลติ และการขายอยา่ งสมา่ำ เสมอ เพอ่ื ใหแ้ ขง่ ขนั ในตลาดไดอ้ ยา่ งตอ่ เนอื่ ง
โดยการสร้างความแตกต่างของผลผลิต และ/หรือการเป็นผู้นำาด้านต้นทุน ซึ่งกลุ่มสามารถเลือกทำากิจกรรมต่างๆ
ไปพร้อมกันได้ ทั้งการเพ่ิมปริมาณผลผลิต การเพิ่มมูลค่าผลผลิต การเพิ่มประสิทธิภาพการเข้าถึงตลาด/กลุ่ม
เป้าหมาย และการลดตน้ ทนุ การผลติ โดยใชค้ วามรใู้ หม ่ และ/หรือเทคโนโลยีใหม่ เข้ามาช่วย

บันไดข้ันที่ ๕ กระตุ้นการมีส่วนร่วมของสมาชิกในข้ันตอนหลักของกลุ่ม เพ่ือให้สมาชิกมีความมั่นใจและ
ภาคภูมิใจกลุม่ ช่วยกนั รักษากลมุ่ ใหอ้ ยูไ่ ปนานๆ โดยมกี ารจดั ประชมุ กลุม่ ย่อยและประชมุ กลุ่มใหญอ่ ย่างสมาำ่ เสมอ
เพอ่ื แจง้ ขา่ วสารและผลการดาำ เนนิ งานของกลมุ่ รบั ฟงั และแกไ้ ขปญั หาของสมาชกิ และกาำ หนดทศิ ทางการดาำ เนนิ งาน
กลุ่มในอนาคต ตลอดจนจัดกิจกรรมช่วยเหลือเพื่อนสมาชิกและชุมชน อันเป็นการสร้างความสามัคคีในหมู่คณะ
การรวมกลมุ่ จะไม่สามารถก้าวหน้าตอ่ ไปได้ หากดำาเนนิ ธรุ กิจ (ค้าขาย) จนลืมกลบั มาดูแลสมาชิก สมาชกิ มจี ำานวน
เพ่ิมมากขึ้น เกดิ ความเสีย่ งในเรือ่ งธรรมาภบิ าล การเอาเปรียบกนั ในหมู่สมาชกิ และสมาชกิ ไมไ่ ด้เขา้ มามสี ว่ นร่วม
ในการตัดสินใจท่ีสำาคัญต่อการดำาเนินงานของกลุ่ม เช่น การลงทนุ ทศิ ทางการดำาเนินงาน
ขัน้ ตอนตอ่ ไป คือ กลมุ่ ทเ่ี ขม้ แข็งแลว้ สามารถเช่ือมโยงกับภายนอก เพื่อนาำ องค์ความรู้ใหม่ เทคโนโลยีใหม ่
และเงนิ ทุนมาต่อยอดการพฒั นาใหย้ ่งั ยืน ซงึ่ เปน็ ทฤษฎีใหมข่ นั้ ก้าวหนา้ ท่ีสามารถก้าวออกส่ภู ายนอกได้ ดว้ ยการ
สรา้ งมลู คา่ เพมิ่ ของสินค้า แสวงหาแนวทางการพัฒนาและเพม่ิ มลู คา่ สนิ ค้าให้แขง่ ขนั ไดด้ ี เช่น ออกผลิตภัณฑใ์ หม่

26

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

สร้างนวัตกรรม รวมทั้งสร้างแบรนด์ให้สินค้าของชุมชนเป็นท่ีจดจำาในคุณภาพมาตรฐานอันเป็นเอกลักษณ์ และ
เช่ือมโยงกับหน่วยงานภายนอกท่ีน่าเช่ือถือ มีความเชี่ยวชาญจริง ชุมชนต้องรู้ว่ามีฐานความรู้ความเชี่ยวชาญเดิม
อย่างไร และจำาเป็นตอ้ งได้การสนบั สนนุ ในดา้ นใด จากใคร เพอ่ื ที่จะสร้างมูลคา่ เพมิ่ ของสนิ ค้า/สรา้ งแบรนด ์ เชน่
เทคโนโลยกี ารผลิตใหมๆ่ รปู แบบบรรจภุ ณั ฑ์ใหม่ๆ หรือการทำาการตลาด จากนั้นจงึ ร่วมกนั แสวงหาความร่วมมอื
จากองคก์ รภายนอกชมุ ชนทีม่ ีความเหมาะสม

บันไดขน้ั ที่ ๖ สง่ เสริมการใชฐ้ านข้อมูลและองคค์ วามร้เู พ่ือปรบั ปรงุ การบรหิ ารกล่มุ ทาำ ให้กลุ่มมภี มู ิคุม้ กนั
ปรบั ตวั ไดท้ นั เวลา โดยการวเิ คราะหแ์ ละใชป้ ระโยชนจ์ ากรายงานทางการเงนิ เพอื่ ปรบั แผนการขายของกลมุ่ แผนการ
ผลิตของกลุ่มและสมาชิก และแก้ปัญหาอ่ืนๆ รวมท้ังหมั่นหาความรู้ใหม่มาปรับปรุงการบริหารกลุ่ม ซ่ึงอาจเป็น
ความร้จู ากทง้ั ภายในและภายนอกกล่มุ

บันไดขั้นที่ ๗ สร้างทักษะการทำางานร่วมกับหน่วยงาน ให้ตรงจุดสำาคัญและต่อเนื่อง โดยต้องรู้บทบาท
การใหบ้ ริการของแต่ละหน่วยงาน และรจู้ ักใชป้ ระโยชนจ์ ากความร้แู ละทรพั ยากรของหนว่ ยงาน เพ่ือช่วยแกป้ ญั หา
ทก่ี ล่มุ ไมม่ ีกำาลงั พอจะแกไ้ ข หรือเพือ่ ช่วยยกระดบั /มาตรฐานการทาำ งานของกลมุ่
การส่งเสริมการรวมกลุ่มในพ้ืนท่ตี น้ แบบปิดทองหลังพระฯ ในป ี ๒๕๖๐ ทำาให้เกิดกลมุ่ /กองทนุ ครอบคลุม
ครบท้ัง ๘๑ หมู่บ้าน ๕ จังหวัด โดยมีการรวมกลุ่มเพ่ิมขึ้นอีก ๑๓ กลุ่ม จากเดิม ๓๔ กลุ่ม เป็น ๔๗ กลุ่ม
ท่ีมคี ณะกรรมการ มรี ะเบียบ มเี กณฑก์ ารบรหิ ารกองทุนทด่ี ี และมีการดำาเนินการอยา่ งต่อเนอ่ื งทส่ี รา้ งมลู ค่ารายได้
ใหก้ ับสมาชิกและคนในชุมชน

27

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

จังหวดั นา่ น ปี ๒๕๖๐
ปี ๒๕๕๙ ๒๐ หม่บู ้าน
๒๐ หมูบ่ า้ น ๒๓ กลมุ่ /กองทุน
๑๔ กลมุ่ /กองทนุ

จงั หวัดอดุ รธานี

ปี ๒๕๕๙ ปี ๒๕๖๐
๒ หมบู่ า้ น ๒ หม่บู า้ น
๘ กลมุ่ /กองทุน ๘ กล่มุ /กองทุน

จงั หวดั เพชรบรุ ี

ปี ๒๕๕๙ ปี ๒๕๖๐
๒ หมบู่ ้าน ๒ หมบู่ า้ น

๓ กลุ่ม/กองทนุ ๔ กลมุ่ /กองทุน

จังหวดั อทุ ัยธานี

ปี ๒๕๕๙ ปี ๒๕๖๐
๓ หม่บู ้าน ๔ หม่บู ้าน
๑ กลุ่ม/กองทุน ๓ กล่มุ /กองทนุ

จงั หวัดกาฬสนิ ธุ์

ปี ๒๕๕๙ ปี ๒๕๖๐
๕๓ หมู่บ้าน ๕๓ หมู่บา้ น
๘ กลุม่ /กองทุน ๙ กลุ่ม/กองทนุ

28

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

ในพนื้ ทตี่ น้ แบบจงั หวดั นา่ น ม ี ๒ กลมุ่ ทส่ี ามารถพฒั นาจนจดทะเบยี นเปน็ วสิ าหกจิ ชมุ ชนได ้ คอื วสิ าหกจิ

ชุมชนกล้วยกรอบ และวสิ าหกิจชมุ ชนกาแฟ

อาำ เภอทา่ วังผา

• ๓ หมบู่ ้าน มีกล่มุ ๑๐ กลุ่ม
• มีสมาชกิ ทุกกลมุ่ รวม ๓๔๗ ราย
• มเี งินสำาหรบั บริหารจดั การกลมุ่
• รวมทง้ั สิน้ ๑,๗๐๕,๙๓๓ บาท

อำาเภอสองแคว

• ๓ หมูบ่ า้ น มกี ลุ่ม ๗ กลุ่ม
• มีสมาชกิ ทกุ กลมุ่ รวม ๔๕๖ ราย
• มีเงนิ สาำ หรบั บรหิ ารจดั การกล่มุ
• รวมทง้ั สน้ิ ๒,๑๗๘,๘๐๖ บาท

* หน่งึ ในกลุม่ น ี้ มีการจดทะเบียนเป็นวสิ าหกิจชมุ ชน สง่ ผลผลิตจาำ หน่ายให้กับห้างสรรพสินคา้ ขนาดใหญ ่ คือ กล่มุ วสิ าหกจิ
ชมุ ชนผลิตมะนาวบา้ นยอด ในปี ๒๕๖๐ มีรายไดจ้ ากการขายมะนาว รวม ๒,๘๖๑,๑๕๕ บาท

อำาเภอเฉลมิ พระเกยี รติ

• ๒๐ หมบู่ า้ น มกี ลมุ่ ๖ กลุม่
• มีสมาชกิ ทกุ กลุ่ม รวม ๗๖๓ ราย
• มีเงนิ สำาหรับบรหิ ารจัดการกลุม่
• รวมทัง้ สิ้น ๙๒,๔๑๙ บาท

* กลุ่มที่ได้รับการจัดทะเบียนเป็นวิสาหกิจชุมชน ๒ กลุ่ม คือ กลุ่มกล้วยกรอบบ้านน้ำาช้าง และกลุ่มกาแฟ อยู่ระหว่าง
ดำาเนนิ การผลิตผลติ ภัณฑ์ของกลุ่มออกจาำ หน่าย ทำาให้ภาพรวมเงินหมุนเวียนของกลุ่มยังมไี มม่ าก

29

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

พื้นทต่ี ้นแบบบ้านโคกล่าม–แสงอร่าม อำาเภอหนองวัวซอ จังหวดั อุดรธานี มกี ารรวมกลุ่มการผลติ

เพื่อบริหารจดั การทรัพยากรร่วมกนั ๘ กลุ่ม ประกอบดว้ ย กลุ่มปศสุ ตั ว ์ กลุม่ ปุ๋ย กลมุ่ โรงสขี า้ วชมุ ชน กลุ่มการตลาด
กลมุ่ เมลด็ พนั ธข์ุ า้ ว กลมุ่ ศกึ ษาดงู าน กลมุ่ ผใู้ ชน้ าำ้ และกลมุ่ แปรรปู นา้ำ ขา้ วกลอ้ ง มเี งนิ หมนุ เวยี นในหมบู่ า้ น ๗๗๒,๒๔๐
บาท ปจั จบุ นั มีการเพิ่มเติมความรดู้ ้านการบัญชีจากสหกรณจ์ ังหวดั และสถาบนั การศึกษา

พื้นท่ีตน้ แบบบ้านโปง่ ลกึ -บางกลอย อำาเภอแกง่ กระจาน จังหวัดเพชรบรุ ี มีการรวมกลมุ่ ๔ กลุ่ม

เป็นกลมุ่ การเกษตร และกลุ่มบรหิ ารจัดการ ไดแ้ ก ่ กลุ่มสกุ ร กลุ่มสตั ว์ปกี กองทุนไมผ้ ล และกลุม่ แมบ่ า้ น ทัง้ สกี่ ลมุ่
มีราษฎรเขา้ รว่ ม รวมท้งั ส้นิ ๑๘๑ ราย มีกระแสเงินสาำ หรบั บรกิ ารจดั การในชมุ ชน รวมทง้ั สน้ิ ๑๗๓,๔๓๔ บาท

พ้ืนท่ีต้นแบบตำาบลแก่นมะกรูด จังหวัดอุทัยธานี มีกลุ่มและกองทุน รวมทั้งสิ้น ๓ กลุ่ม สมาชิก

๑๔๔ ราย เงนิ กองทุน ๘๖๕,๙๒๖.๙๐ บาท ประกอบด้วย กลมุ่ เกษตรแกน่ มะกรูด กลุ่มขุดสระ กลุ่มแก่นมะกรูด
โมเดล โดยกลมุ่ และกองทนุ ในพนื้ ท ่ี ใชว้ ธิ กี ารลงบญั ชตี ามแนวทางของสหกรณ ์ โดยสหกรณจ์ งั หวดั อทุ ยั ธานสี นบั สนนุ
ความรู้และพัฒนาคณะกรรมการกลุ่มให้สามารถจดั การบญั ชไี ด้อยา่ งถกู ตอ้ ง โปร่งใส

กลุ่มเกษตรแก่นมะกรดู กลมุ่ ขุดสระ

มสี มาชกิ ๑๐๒ ราย มสี มาชกิ ๒๗ ราย
เงนิ กองทนุ ๔๖๘,๔๐๘.๙๐ บาท เงนิ กองทุน ๑๙๕,๐๐๐ บาท
จากการสง่ เสริมการปลูกสตรอว์เบอร์รี

พชื ผักเมืองหนาว
และสนบั สนนุ ปัจจยั พืชทางเลือกอน่ื ๆ

กลุ่มแกน่ มะกรดู โมเดล

มีสมาชิก ๑๕ ราย
เงนิ กองทุน ๒๐๒,๕๑๘ บาท

30

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

พ้ืนท่ีโครงการแก้มลิงหนองเลิงเปือย จังหวัดกาฬสินธุ์ มีการรวมกลุ่ม ๙ กลุ่ม มีสมาชิกกลุ่ม

รวมทั้งสิน้ ๑,๑๕๔ ราย มเี งนิ หมุนเวยี นรวม ๙๗๓,๘๗๑ บาท การบรหิ ารจัดการกลมุ่ ทำาให้ราษฎรทัง้ ๕๓ หมบู่ ้าน
ได้รบั ประโยชน์ทง้ั ทางตรงและทางอ้อม

กลุ่มพืชแปลงรวม กลุ่มหมู

สมาชิก ๑๐๓ ราย สมาชกิ ๙๒ ราย
เงนิ กองทนุ ๑๐๕,๐๐๐ บาท เงินกองทนุ ๕๕,๙๙๘ บาท

กลมุ่ ผักปลอดภยั

สมาชกิ ๑๔๑ ราย
เงนิ กองทุน ๗๖,๙๖๑ บาท

กลุม่ สัตว์ปีก กลุ่มข้าวปลอดภัย กลุ่มประมง

สมาชกิ ๕๒ ราย สมาชกิ ๒๐ ราย สมาชกิ ๑๙๒ ราย
เงนิ กองทุน ๘๑,๔๗๑ บาท เงนิ กองทนุ ๕๒,๘๒๓ บาท เงนิ กองทุน ๒๐๓,๐๔๐ บาท

31

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

กลุ่มจงิ้ หรดี กลมุ่ ขดุ สระ กองทุนปุ๋ย

สมาชกิ ๔๓ ราย สมาชิก ๒๙๑ ราย สมาชกิ ๒๒๐ ราย
เงินกองทุน ๕๘,๐๒๗ บาท เงินกองทุน ๒๙๓,๗๒๗ บาท เงนิ กองทนุ ๔๖,๘๒๔ บาท

การดำาเนินงานของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ
ตลอดปีงบประมาณ ๒๕๖๐ นอกจากการสง่ เสริมการรวมกลมุ่ เพื่อสรา้ งความเขม้ แข็งให้กับชุมชนในพืน้ ท่ีตน้ แบบ
เดิมท้ัง ๕ จังหวัดแล้ว การเพิ่มประสิทธิภาพโครงสร้างพ้ืนฐานการประกอบอาชีพ คือ น้ำา ดิน และเกษตร
เพ่ือส่งเสริมและพัฒนาอาชีพอย่างยั่งยืน ใน ๕ จังหวัดพื้นท่ีต้นแบบเดิม และ ๒ พ้ืนท่ีต้นแบบแห่งใหม่ คือ
ตำาบลทุ่งโป่ง อำาเภออุบลรัตน์ จังหวัดขอนแก่น และสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ยังสามารถดำาเนินการได้ผล
เป็นทน่ี า่ พอใจ

32

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

การพัฒนาระบบน้ำา

ในป ี ๒๕๖๐ การพัฒนาระบบนาำ้ สามารถเพิม่ พื้นที่รับประโยชนด์ ้านเกษตรกรรมในพน้ื ท่ีตน้ แบบได้เพม่ิ ขน้ึ
กล่าวคือ เพิ่มพ้ืนที่รับประโยชน์ ๘๒ ไร่ จาก ๓๗๒ ไร่ เป็น ๔๕๔ ไร่ ในพ้ืนที่ต้นแบบบ้านโป่งลึก-บางกลอย
จังหวัดเพชรบุรี ด้วยการพัฒนาระบบการบริหารจัดการพลังงานทดแทนโดยชุมชน (ไมโคร กริด) แล้วเสร็จ
ในเดือนสิงหาคม ๒๕๖๐ ผลิตไฟฟ้าได้ ๑๗๑ กิโลวัตต์ ใช้สูบน้ำาเข้าสู่พ้ืนท่ีเกษตรในระยะแรกได้ ๔๕๔ ไร่
และสูบน้าำ เตมิ สระเก็บนาำ้ ความจ ุ ๑,๘๐๐ ลกู บาศก์เมตร ฝั่งบางกลอย และสระเกบ็ น้ำาความจุ ๑,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร
ฝ่งั โป่งลกึ มีผู้ไดร้ บั ประโยชนใ์ นการพฒั นาระบบนำ้า รวม ๕๗ ราย
ราษฎรท่ีได้รับประโยชน์มีการร่วมกันบริหารจัดการนำ้าและจัดเก็บค่าใช้น้ำาและค่าบำารุงรักษาโดยสมัครใจ
สำาหรับน้ำาเพ่ือการเกษตร เสียค่าสมัครเข้ากลุ่ม ๒๐ บาท ค่าบำารุงรักษาปีละ ๑๐๐ บาท ค่าใช้น้ำาไร่ละ
๑๐ บาทต่อเดือน นาำ้ เพือ่ การอปุ โภคบริโภค มีการติดต้ังมเิ ตอร์วัดนำ้าทกุ ครัวเรือน และเกบ็ ค่าใชน้ ำา้ แบบเหมาจ่าย
ครวั เรอื นละ ๕๐ บาทตอ่ เดอื น

บ้านบางกลอย บ้านโปง่ ลึก

ผูร้ ับประโยชน ์ ๒๔ ราย ผู้รับประโยชน์ ๓๓ ราย
พื้นทีร่ บั ประโยชน์ ๒๐๙ ไร่ พื้นทร่ี บั ประโยชน์ ๒๔๕ ไร่

33

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

เพมิ่ พื้นท่รี ับประโยชน์ได ้ ๗๔ ไร ่ ในพืน้ ที่ตน้ แบบบา้ นโคกล่าม-แสงอร่าม จงั หวัดอดุ รธานี จากการปรับปรงุ
ซ่อมแซมฝายเกษตร ๗ ตัว รวมท้งั มีการติดต้ังมาตรวดั นา้ำ ตามหัวโซน ๖ จดุ เพอ่ื ทราบปริมาณการใช้นาำ้ และควบคุม
การใชน้ าำ้ ในพ้ืนทเ่ี กษตรให้ทัว่ ถึง เหมาะสม พร้อมกับการเพม่ิ ศักยภาพกลมุ่ ผูใ้ ชน้ าำ้ จดั ทำาปฏทิ นิ การใชน้ าำ้ จดบนั ทกึ
ระยะเวลาการเปดิ -ปดิ นาำ้ จดั เก็บค่าใชน้ า้ำ และคา่ บาำ รุงรกั ษา เปน็ ต้น
พ้ืนทต่ี น้ แบบตาำ บลแก่นมะกรูด จงั หวัดอทุ ยั ธานี ในปี ๒๕๖๐ มกี ารขยายความรดู้ ้านการบรหิ ารจดั การนา้ำ
ในพ้ืนทีร่ ับนำ้า ๒,๗๘๒ ไร ่ ด้วยการสร้างฝายอนุรกั ษห์ รือฝายดกั ตะกอนในพืน้ ท่ี ๘ ตวั เพือ่ ลดการพังทลายของดนิ
และเพ่ิมการกักเก็บน้ำาใต้ดิน ทำาให้เกิดความชุ่มชื้น ตามองค์ความรู้ของศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้
จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยการใช้ซีเมนต์ผสมดิน เพ่ือเพ่ิมความคงทน แข็งแรง และราษฎรสามารถนำาไปปรับใช้ให้
เหมาะสมกับพ้ืนทไ่ี ด้
นอกจากนี้ ยังมีการจัดการพ้ืนท่ีลักษณะ “โคก หนอง นา” เพ่ือให้ใช้ประโยชน์พื้นท่ีได้เต็มประสิทธิภาพ
และบริหารจัดการน้ำาต้นทุนได้ในแปลงเกษตรอย่างเหมาะสม มีเกษตรกรที่เข้าร่วม ๑๕ ราย และกิจกรรม
การขดุ สระน้าำ เพื่อเพ่ิมแหลง่ นาำ้ ตน้ ทนุ ในแปลงเกษตร มรี าษฎรสนใจขุดสระเก็บกักน้าำ ๒๗ ราย โดยการสนบั สนุน
เครื่องจักรจากองค์การบริหารส่วนตำาบล และความรู้ในการจัดการพ้ืนท่ีและการขุดสระน้ำาโดยสถานีพัฒนาที่ดิน
จงั หวดั อุทยั ธาน ี

34

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

การขยายผลแนวทางของปิดทองหลังพระฯ โดยโครงการซ่อมแซม ปรับปรุง เสริมฝาย อ่างเก็บน้ำา และ
การส่งนำ้าด้วยระบบท่อ ตามยุทธศาสตร์ขับเคลื่อนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตร
และชนบท ในพนื้ ทจี่ งั หวดั น่านและอุดรธานี ในปงี บประมาณ ๒๕๖๐ มหี ม่บู ้านท่ีมีความพรอ้ มเสนอความต้องการ
ในการปรับปรงุ และพัฒนาแหลง่ นาำ้ ๑๑๘ หมบู่ า้ น ๓๒๙ โครงการ ทำาให้มกี ารดาำ เนนิ การแล้ว รวมท้งั ส้ิน ๑,๑๔๖
โครงการ

ปงี บประมาณ ๒๕๕๙ ปงี บประมาณ ๒๕๖๐

นา่ น ๖๖๓ โครงการ ๒๖๕ หมูบ่ า้ น ๒๗๗ โครงการ ๑๐๙ หมูบ่ า้ น

อดุ รธานี ๑๕๔ โครงการ ๑๑๕ หมู่บา้ น ๕๒ โครงการ ๙ หม่บู ้าน

รวม ๘๑๗ โครงการ ๓๘๐ หมู่บา้ น ๓๒๙ โครงการ ๑๑๘ หมบู่ ้าน

35

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

การดำาเนินการในพืน้ ที่จงั หวดั น่าน ๒๗๗ โครงการ จะสามารถเพมิ่ พืน้ ทีร่ ับประโยชนไ์ ด้ ๒๗,๖๙๓ ไร่

ใน ๑๐๙ หมูบ่ า้ น มคี รัวเรือนไดร้ บั ประโยชน ์ ๑๗,๘๑๒ ครัวเรือน เมอื่ รวมการดาำ เนนิ การทง้ั หมด ตั้งแต่ปี ๒๕๕๗
ทำาให้มีการดำาเนินการแล้วทั้งหมด ๙๑๐ โครงการ ๓๖๔ หมู่บ้าน เพ่ิมพ้ืนท่ีรับประโยชน์ได้ ๑๑๗,๘๗๒ ไร่
มผี ูไ้ ด้รับประโยชน์ ๔๘,๔๕๗ ครัวเรือน

จังหวัดนา่ น

• พื้นท่ตี ้นแบบ ๙,๑๑๒ ไร่
• โครงการต่อยอดการพฒั นาในยุทธศาสตร์จังหวดั
“สรา้ งเมืองน่านน่าอย ู่ คู่ปา่ ตน้ นา้ำ ”
พืน้ ท่ีรบั ประโยชนร์ วม ๔,๙๓๑ ไร่
• โครงการซ่อมแซม ปรบั ปรุง เสริมฝาย อา่ งเกบ็ นาำ้
และการสง่ นาำ้ ด้วยระบบทอ่ ตามยุทธศาสตร์ขบั เคลอื่ นการพฒั นา
ตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
ในภาคการเกษตรและชนบท ๙๑๐ โครงการ ๓๖๔ หมู่บา้ น
พนื้ ท่ีรับประโยชนร์ วม ๑๑๗,๘๗๒ ไร่

36

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

จังหวดั อดุ รธาน ี มีการดำาเนนิ งานตามโครงการซ่อมแซม ปรบั ปรงุ เสรมิ ฝาย อ่างเก็บนำา้ และการส่งน้ำา

ด้วยระบบท่อ ตามยุทธศาสตรข์ บั เคลือ่ นการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงในภาคการเกษตรและชนบท
ในปีงบประมาณ ๒๕๖๐ เพ่ิมข้ึนอีก ๕๒ โครงการ ใน ๒๗ หมู่บ้านเป้าหมาย ได้น้ำาเพ่ิมข้ึน ๓,๐๒๖,๗๐๓
ลูกบาศก์เมตร เม่ือรวมการดำาเนนิ การทั้งหมดในช่วง ๓ ปี มกี ารดำาเนนิ การรวม ๓๔๐ โครงการ ใน ๒๕๒ หมู่บา้ น
เพ่ิมปริมาตรนำ้าได้รวม ๑๔,๘๒๗,๘๗๙ ลูกบาศก์เมตร พ้ืนที่รับประโยชน์รวม ๗๗,๙๖๓ ไร่ ๑๕,๐๕๒ ครัวเรือน
ได้รับประโยชน์

จงั หวดั อดุ รธานี

• พืน้ ท่ีตน้ แบบ ๑,๘๕๐ ไร่
• โครงการซอ่ มแซม ปรบั ปรงุ เสริมฝาย อา่ งเก็บน้ำา และการสง่ น้าำ ดว้ ยระบบทอ่ ตามยทุ ธศาสตรข์ บั เคลื่อน
การพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตรและชนบท ระยะที่ ๑
๑๔๐ โครงการ ๑๑๐ หมูบ่ ้าน ปรมิ าตรน้ำาต้นทนุ ๖,๐๔๙,๒๔๑ ลูกบาศก์เมตร
ครัวเรอื นรับประโยชน ์ ๒,๘๖๑ ราย พ้ืนทร่ี ับประโยชน ์ ๓๑,๓๑๓ ไร่
• โครงการซ่อมแซม ปรบั ปรงุ เสรมิ ฝาย อ่างเก็บนำ้า และการส่งนำ้าด้วยระบบท่อตามยุทธศาสตร์ขับเคลอื่ น
การพฒั นาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตรและชนบท ระยะท่ี ๒
๑๔๘ โครงการ ๑๑๕ หมู่บา้ น ปรมิ าตรน้าำ ตน้ ทุน ๕,๗๕๑,๙๓๕ ลกู บาศก์เมตร
ครวั เรอื นรบั ประโยชน์ ๑๐,๓๔๔ ราย พ้นื ท่ีรับประโยชน ์ ๓๕,๕๓๙ ไร่
• โครงการซอ่ มแซม ปรับปรงุ เสริมฝาย อ่างเก็บนา้ำ และการส่งนำ้าด้วยระบบทอ่ ตามยุทธศาสตร์ขับเคลอ่ื น
การพัฒนาตามปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตรและชนบท ระยะที่ ๓
๕๒ โครงการ ๒๗ หมบู่ า้ น ปรมิ าตรน้ำาตน้ ทนุ ๓,๐๒๖,๗๐๓ ลูกบาศก์เมตร
ครวั เรอื นรบั ประโยชน ์ ๑,๘๔๗ ราย พนื้ ท่ีรับประโยชน์ ๑๑,๑๑๑ ไร่

37

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

พ้นื ท่รี ับประโยชน์จากนำ้า ปี ๒๕๖๐

จงั หวดั เพชรบุร ี ๔๕๔ ไร่
จังหวัดกาฬสนิ ธุ์ ๘,๒๕๙ ไร่
จงั หวัดอทุ ยั ธาน ี ๒,๗๘๒ ไร่

การสง่ เสริมและพัฒนาอาชพี

นอกจากการปรับปรุงโครงสร้างพ้ืนฐานทางธรรมชาติ เช่น การพัฒนาระบบน้ำา การปรับปรุงบำารุงดิน
ซึ่งเป็นปัจจัยท่ีส่งผลต่อการผลิตทางการเกษตรของราษฎรในพ้ืนท่ีจะสามารถดำาเนินการได้ผลดีแล้ว การส่งเสริม
ด้านการเกษตร การบริหารจัดการผลผลิตและตลาด โดยสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระฯ
ก็ดาำ เนินการได้ผลเป็นที่นา่ พอใจเชน่ กนั

ในพ้ืนท่ีต้นแบบจังหวัดน่าน เป็นการติดตามและสนับสนุนให้เกิดความต่อเนื่องและย่ังยืน เพิ่มเติมความรู้
ด้านการเกษตรให้กับเกษตรกรในพ้ืนที่ สร้างพืชทางเลือกนอกจากการปลูกพืชเชิงเด่ียว ส่งเสริมการรวมกลุ่ม
เพ่ือแปรรปู และบริหารจัดการโดยชุมชน สามารถสรา้ งรายได้เสรมิ ใหก้ ับชมุ ชนมากกวา่ ๒.๗ ล้านบาท

กลว้ ยน้ำาว้าเหลอื งนวล

• เก็บผลผลติ ส่งขายใหต้ ลาดเครือขา่ ยกล่มุ ผู้ผลิตกลว้ ยกรอบ
บ้านทุง่ อ้าว อ.ทุง่ ช้าง ศนู ย์ภฟู า้ พัฒนาฯ
และพ่อค้าจากนอกพื้นท่ ี ทัง้ ในและนอกจังหวดั น่าน
• มเี กษตรกรในพื้นทโี่ ครงการ ๓๒๗ ราย
• รายไดก้ ารจำาหนา่ ยผลผลติ ทัง้ การขายผลสดและหน่อพนั ธ ุ์
๕๔๕,๘๑๕ บาท

38

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

ข้าวกา่ำ พันธุล์ ืมผัว

• มเี กษตรกรในพืน้ ทโี่ ครงการ ๖๓ ราย
พืน้ ทีป่ ลูกรวม ๒๒๘ ไร่

*เกบ็ เกยี่ วผลผลิตเดือนพฤศจิกายน ๒๕๖๐

พริกซุปเปอรฮ์ อท พริกใหญ่

• มีเกษตรกรในพื้นท่โี ครงการ ๑๔๕ ราย * สถาบนั สง่ เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปดิ ทองหลงั พระฯ
พนื้ ท่ีปลูกรวม ๖๒ ไร ่ สนับสนุนความรู้เพิ่มเติม เฝ้าระวังโรคแมลง และ
ผลผลิตรวม ๘,๗๘๒ กโิ ลกรมั ประสานหน่วยงานด้านเกษตรเข้ามาร่วม เพ่ือให้
รายไดร้ วม ๒๓๒,๖๙๕ บาท ผลผลิตไดม้ าตรฐาน GAP

• มเี กษตรกรในพืน้ ทีโ่ ครงการ ๙๐ ราย
พ้นื ทปี่ ลูกรวม ๗๘ ไร่
ผลผลิตรวม ๑๑๘,๖๓๘ กโิ ลกรัม
รายได้รวม ๑,๙๒๘,๖๓๘ บาท

ขา้ ว

• ข้าวนา ๓๑๒ ราย พ้ืนที่ปลูกรวม ๑,๖๖๖ ไร่
• ข้าวไร ่ ๑,๓๓๖ ราย พื้นทีป่ ลกู รวม ๖,๐๖๕ ไร ่

**เก็บเก่ียวผลผลิตเดือนพฤศจิกายน ๒๕๖๐

39

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

พ้นื ทตี่ ้นแบบบา้ นโคกล่าม-แสงอรา่ ม จังหวดั อดุ รธานี มีการปรับปรงุ บาำ รงุ ดนิ เพ่ือเพ่ิมอนิ ทรียวัตถุ

ในดนิ เพอื่ เพมิ่ ปรมิ าณผลผลติ การเกษตร โดยความรว่ มมอื จากสถานพี ฒั นาทด่ี นิ จงั หวดั อดุ รธานสี นบั สนนุ เมลด็ พนั ธ์ุ
ปอเทือง พรอ้ มกับความรูใ้ นการทาำ ป๋ยุ พชื สด มีเกษตรกรเข้ารว่ ม ๒๐ ราย พืน้ ที่รบั ประโยชน์ ๑๖๘ ไร่ แบง่ เปน็
ปลูกปอเทือง ๑๓ ราย ๑๒๗ ไร่ ปลูกถั่วเหลืองเพ่ือเพิ่มไนโตรเจน ๗ ราย ๔๑ ไร่ ได้ปริมาณปุ๋ยพืชสด
รวม ๘๔,๐๐๐ กิโลกรมั หลังจากนนั้ จึงเป็นการสง่ เสริมด้านการเกษตร ประกอบด้วย ข้าว การปลูกพืชและเล้ยี งสตั ว ์
ที่สร้างรายไดเ้ สรมิ รวม ๖๔๔,๓๓๔ บาท

ข้าว

• มีเกษตรกรเข้าร่วม ๑๑๐ ราย สามารถเพ่ิม
ผลผลติ ข้าวจาก ๔๘๘ กิโลกรมั ต่อไร ่ เป็น ๕๒๔
กิโลกรัมตอ่ ไร ่ หรือรอ้ ยละ ๖.๘๗

*มีเกษตรกรได้รับมาตรฐานการผลิตทางการเกษตร
ท่ีถกู ตอ้ งและเหมาะสม (Good Agricultural Practices -
GAP) ๕๒ ราย

ข้าวโพดหวาน

• มเี กษตรกรในพื้นท่โี ครงการ ๑๔ ราย
รายไดร้ วม ๕๗,๕๗๐ บาท

พืชหลังนา

• มีเกษตรกรในพื้นท่ีโครงการ ๑๘ ราย
รายไดร้ วม ๑๗๑,๙๑๐ บาท

40

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

แปลงเกษตรผสมผสาน

• มีเกษตรกรในพ้ืนทีโ่ ครงการ ๓๓ ราย
รายไดร้ วม ๑๔๐,๖๖๐ บาท

การเลย้ี งไก่ไข่

• มีเกษตรกรในพื้นทโ่ี ครงการ ๕๖ ราย
รายได้รวม ๒๔๕,๙๕๙ บาท

การเลี้ยงจง้ิ หรดี

• มเี กษตรกรในพ้ืนทโ่ี ครงการ ๔ ราย
รายได้รวม ๒๘,๒๓๕ บาท

41

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

พ้ืนที่ต้นแบบบ้านโป่งลึก-บางกลอย จังหวัดเพชรบุรี หลังจากการพัฒนาระบบน้ำาเพ่ือการเกษตร

มีส่งเสริมการปลูกขา้ วนาเจงิ กล้วยนาำ้ วา้ ทเุ รียน มะนาว การเลย้ี งสัตว์ เพอ่ื สรา้ งแหล่งอาหารและเปน็ รายไดเ้ สริม
ให้กับราษฎรในพ้ืนที่ รวม ๔,๖๒๗,๒๕๒ บาท และเริ่มส่งเสริมการปลูกไม้ผล กาแฟ แปลงผสมผสานและ
พชื ในโรงเรือน

ทุเรียน

• มีเกษตรกรในพืน้ ทโี่ ครงการ ๓๘ ราย
รายได้รวม ๔,๒๓๔,๖๓๐ บาท

มะนาว กลว้ ย

• มีเกษตรกรในพนื้ ที่โครงการ ๓๖ ราย • มเี กษตรกรในพ้ืนท่โี ครงการ ๖๒ ราย
รายไดร้ วม ๓๐,๗๐๐ บาท รายได้รวม ๑๔๕,๘๔๒ บาท

สกุ ร เปด็ เทศ

• มเี กษตรกรในพ้ืนทีโ่ ครงการ ๒๗ ราย • มเี กษตรกรในพน้ื ทโี่ ครงการ ๓๕ ราย
รายได้รวม ๑๒๐,๕๐๐ บาท รายได้รวม ๑๑,๘๔๐ บาท

42

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

เป็ดไข่ ไกบ่ า้ น

• มีเกษตรกรในพน้ื ท่โี ครงการ ๑๓ ราย • มเี กษตรกรในพ้ืนท่ีโครงการ ๗๘ ราย
รายไดร้ วม ๓๐,๕๘๐ บาท รายได้รวม ๕๓,๑๖๐ บาท

ไม้ผล กาแฟ

• มีเกษตรกรในพื้นที่โครงการ ๒๕ ราย • มเี กษตรกรในพ้นื ท่ีโครงการ ๑๕ ราย

*ยังไมใ่ ห้ผลผลิต *ยังไม่ใหผ้ ลผลิต

ปลูกพชื ในโรงเรอื น แปลงผสมผสาน

• มีเกษตรกรในพืน้ ทโ่ี ครงการ ๑๐ ราย • มีเกษตรกรในพ้ืนทโ่ี ครงการ ๓๕ ราย

*อยรู่ ะหวา่ งดาำ เนินการ *อยรู่ ะหว่างดาำ เนนิ การ

43

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

พื้นที่ต้นแบบตำาบลแก่นมะกรูด จังหวัดอุทัยธานี มีการปรับเปล่ียนวิธีการทำาเกษตรของเกษตรกร

ในพืน้ ทีจ่ ากพชื เชิงเด่ยี วท่ีมีการขยายพน้ื ทท่ี าำ กนิ เพมิ่ ข้นึ ส่งผลตอ่ พื้นท่ีกันชนของเขตอนุรักษพ์ ันธุ์สตั ว์ปา่ ห้วยขาแข้ง
มาเป็นการปลูกแบบประณีตเพื่อลดการใช้ประโยชน์พ้ืนที่ ด้วยการส่งเสริมพืชทางเลือกต่างๆ ซ่ึงสร้างรายได้
ใหเ้ กดิ ข้ึน รวม ๒,๐๑๐,๖๕๙ บาท

กล้วย

• มเี กษตรกรในพ้นื ทโี่ ครงการ ๒๐๖ ราย
รายไดร้ วม ๖๐๙,๒๔๒ บาท

ฟักทอง

• มีเกษตรกรในพ้นื ท่ีโครงการ ๒๘ ราย
รายได้รวม ๒๖๗,๙๙๘ บาท

ผักเมอื งหนาว

• มีเกษตรกรในพืน้ ทโี่ ครงการ ๑๘ ราย
รายไดร้ วม ๕๔,๖๙๙ บาท

สตรอว์เบอร์รี

• มีเกษตรกรในพื้นท่ีโครงการ ๓๓ ราย
รายไดร้ วม ๑,๐๗๘,๗๒๐ บาท

ขา้ วโพดแบบลดพนื้ ที่

• มีเกษตรกรในพน้ื ทโ่ี ครงการ ๑๓ ราย
*อยู่ระหวา่ งการเก็บเก่ียว

44

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ
การส่งเสริมพืชทางเลือกในพื้นท่ี ร่วมกับคณะทำางานด้านการเกษตรและส่งเสริมอาชีพ ท่ีสนับสนุน
ท้งั งบประมาณและความรดู้ า้ นการเกษตร ทาำ ใหม้ ีเกษตรกรผูป้ ลกู สตรอวเ์ บอรร์ ี ๑๔ ราย ได้รับมาตรฐานการผลติ
ทางการเกษตรที่ถูกต้องและเหมาะสม หรือ GAP มาต้ังแต่ปี ๒๕๕๘ อีก ๑๒ ราย อยู่ระหว่างการพิจารณา
คาดวา่ จะได้รับมาตรฐาน GAP ในเดอื นกมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๖๑ รวมทั้งมกี ารดำาเนนิ การขอมาตรฐานพชื ชนดิ อ่ืนๆ ด้วย
เพอื่ สง่ เสรมิ ใหผ้ ลผลิตมีราคาดขี ้ึน
เนื่องจากพื้นที่ตำาบลแก่นมะกรูด มีอากาศหนาวเย็นในฤดูหนาว สภาพพ้ืนที่ท่ีเป็นแนวกันชนของเขตป่า
ห้วยขาแข้ง มีศิลปวัฒนธรรมชนเผ่าและสินค้าพ้ืนเมือง จึงเป็นหน่ึงในสถานท่ีท่องเท่ียวของจังหวัดอุทัยธานี
มีการเปิดพื้นที่เป็นสถานที่กางเต็นท์ ระหว่างเดือนพฤศจิกายน-กุมภาพันธ์ของทุกปี ซ่ึงในปีท่ีผ่านมา มีรายได้
จากการทอ่ งเทย่ี วถึง ๒๐,๗๑๘,๔๑๘ บาท

45

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

พนื้ ทโ่ี ครงการพฒั นาแกม้ ลงิ หนองเลงิ เปอื ย จงั หวดั กาฬสนิ ธ ุ์ มกี ารรว่ มมอื กบั สถานพี ฒั นาทด่ี นิ จงั หวดั

กาฬสินธ์ุ ปรับปรุงบำารุงดินรอบหนองเลิงเปือย โดยการใช้ปุ๋ยพืชสดและปุ๋ยหมักคุณภาพสูง ส่งเสริมให้กับราษฎร
ในพืน้ ทถ่ี มดินและราษฎรทส่ี นใจ รวม ๓๑๒ ราย พน้ื ที่ ๒,๐๗๑ ไร่ ใช้เมลด็ ปอเทอื ง ๔,๐๐๐ กิโลกรัม ปลูกเปน็ ปยุ๋
พืชสดพร้อมกับทาำ ปุย๋ หมกั คุณภาพสงู ในปี ๒๕๖๐ สามารถผลิตปุย๋ อนิ ทรีย์เพอื่ ปรับปรุงดินได ้ ๒,๓๒๐.๙ ตนั
การส่งเสริมการเกษตร เน้นการสร้างทางเลือกให้กับเกษตรกรในพื้นท่ี ด้วยกิจกรรมการปลูกพืชหลังนา
ปศสุ ัตว ์ และประมง เสริมจากการปลกู พืชหลักหรอื ขา้ ว ซึง่ สามารถสร้างรายได้เสรมิ รวม ๒,๙๗๐,๖๑๑ บาท

พริก ถว่ั ลสิ ง

• มเี กษตรกรในพนื้ ทโี่ ครงการ ๒๑๙ ราย • มเี กษตรกรในพนื้ ทโ่ี ครงการ ๗๘ ราย
รายได้รวม ๑,๒๒๔,๗๙๐ บาท รายได้รวม ๑๓๕,๕๒๓ บาท

ข้าวโพดหวาน ข้าวโพดเลย้ี งสัตว์

• มเี กษตรกรในพืน้ ท่โี ครงการ ๘๒ ราย • มีเกษตรกรในพนื้ ที่โครงการ ๕๖ ราย
รายไดร้ วม ๓๒๘,๓๖๗ บาท รายได้รวม ๒๙๓,๔๔๒ บาท

พืชผัก หญา้ แพงโกลา่

• มีเกษตรกรในพ้นื ท่ีโครงการ ๑๘๗ ราย • มเี กษตรกรในพนื้ ทโ่ี ครงการ ๑๖ ราย
รายได้รวม ๘๑,๓๔๙ บาท รายไดร้ วม ๑๙๐,๔๓๐บาท

46

รายงานประจาำ ปี ๒๕๖๐ ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

สุกรพันธุเ์ หมยซาน พันธ์ภุ พู าน ๑ หมูปา่ ไก่ไข่

• มีเกษตรกรในพื้นที่โครงการ ๔๓ ราย • มเี กษตรกรในพน้ื ทโี่ ครงการ ๑๙ ราย
รายได้รวม ๒๓๘,๖๐๐ บาท รายได้รวม ๑๔๗,๘๔๐ บาท

จง้ิ หรีด ปลาและสัตว์นำ้า

• มีเกษตรกรในพืน้ ที่โครงการ ๓๔ ราย • มีเกษตรกรในพ้นื ทีโ่ ครงการ ๑๐๗ ราย
รายไดร้ วม ๑๙๓,๘๗๐ บาท รายได้รวม ๑๓๖,๔๐๐ บาท

รวมท้ังมีการศึกษาและพัฒนาระบบการจัดการแหล่งรวบรวมและกระจายผลผลิต เป็นการเตรียมการ
เพื่อรองรบั ผลผลติ จากการสง่ เสรมิ ปลูกพืชหลงั นาของเกษตรกรทเ่ี ข้าร่วมโครงการ ท้ัง ๔๓๕ ราย เป็นการวางแผน
ต้ังแต่ กระบวนการวางแผนส่งเสริม การบำารุงรักษา จนถึงการเก็บเก่ียวและจำาหน่าย โดยให้ราษฎรเข้ามา
มีส่วนร่วมในการบริหารจดั การทุกขัน้ ตอน โดยมีภาคเอกชนเข้ามารว่ มรับซ้อื เพ่อื ใหม้ ตี ลาดที่ชดั เจน

47

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

การดำาเนินการในปี ๒๕๖๐ ทำาให้มีครัวเรือนมีรายได้ผ่านเกณฑ์ ๓๐,๐๐๐ บาทต่อคนต่อปี เพ่ิมขึ้น
๒๐๑ ครัวเรือน และมีหมู่บ้านในพื้นท่ีต้นแบบจังหวัดน่าน สามารถพ่ึงพาตัวเองได้อย่างย่ังยืน ท้ังด้านเศรษฐกิจ
สงั คม และส่ิงแวดลอ้ ม เพม่ิ ขนึ้ อกี ๒ หมบู่ า้ น คอื บ้านห้วยม่วง ตำาบลศรภี ูมิ อาำ เภอทา่ วงั ผา และบา้ นนำ้าช้าง
ตำาบลขุนน่าน อาำ เภอเฉลมิ พระเกยี รต ิ

บ้านห้วยมว่ ง ตาำ บลศรีภูมิ อาำ เภอทา่ วังผา การแก้ไขปัญหาและส่งเสรมิ การบริหารจัดการนำา้ ชมุ ชน การปรบั
สภาพพ้ืนที่ทำากินให้เหมาะกับภูมิศาสตร์ รวมถึงการลดรายจ่าย สร้างรายได้ด้วยการส่งเสริมอาชีพด้านปศุสัตว์
และพชื เศรษฐกจิ ตา่ งๆ ทำาใหใ้ นปี ๒๕๖๐ บ้านห้วยม่วงมีรายได้เฉล่ีย ๑๗๒,๕๕๒ บาทตอ่ ครัวเรือน รายจ่ายลดลง
จากเดมิ ๑๖๕,๘๐๗ บาทตอ่ ครัวเรือน เหลือ ๑๔๔,๓๑๕ บาทตอ่ ครวั เรอื น คิดเปน็ รอ้ ยละ ๑๒.๙๖ หน้ีสนิ ลดลง
จากเดิม ๑๑๑,๗๘๓ บาทต่อครัวเรือน เหลอื ๗๘,๘๑๗ บาทตอ่ ครวั เรอื น คดิ เปน็ รอ้ ยละ ๓๔.๘๗ และมีการรวมกลมุ่
๖ กองทนุ มีเงินกองทุนรวม ๓,๖๙๔,๔๐๐.๙๗ บาท
ส่วนบ้านนำ้าช้าง ตำาบลขุนน่าน อำาเภอเฉลิมพระเกียรต ิ การแก้ไขปัญหาและส่งเสริมการบริหารจัดการน้ำา
ชุมชน การส่งเสริมปลูกพืชเศรษฐกิจ และไม้ยืนต้นในพื้นที่ ส่งผลให้มีรายได้เพ่ิมขึ้น จาก ๑๔๕,๐๒๔ บาทต่อ
ครวั เรือน เปน็ ๑๕๓,๙๑๒ บาทตอ่ ครวั เรอื น คดิ เป็นรอ้ ยละ ๖.๑๓ รายจา่ ยเพมิ่ ข้ึน จาก ๑๒๘,๐๐๑ บาทต่อครวั เรอื น
เป็น ๑๒๙,๕๐๘ บาทต่อครัวเรือน คิดเป็นร้อยละ ๑.๑๘ เนื่องจากการอุปโภคบริโภคเพ่ิมข้ึน และการลงทุน
ด้านการเกษตร หน้ีสินเพิม่ ข้นึ จากเดมิ ๒๐,๗๓๔ บาทต่อครวั เรอื น เป็น ๒๗,๒๕๗ บาทตอ่ ครวั เรือน คดิ เป็นร้อยละ
๓๑.๔๖ จากกองทนุ หมบู่ า้ นเงินลา้ น ธ.ก.ส.และสหกรณ์ เปน็ ตน้ มีการรวมกลุ่มชมุ ชน ๕ กองทุน มเี งินกองทุนรวม
๗,๐๘๔,๒๑๒.๔๗ บาท ในจำานวนน้ัน มีกลุ่มที่ได้รับการจดทะเบียนเป็นวิสาหกิจชุมชน ๒ กลุ่ม คือ วิสาหกิจ
ชุมชนบ้านน้ำาช้าง ซ่ึงมีสมาชิก ๔๗ ครัวเรือน แปรรูปกล้วยส่งให้กับบริษัทสยามบานาน่า จังหวัดกาญจนบุรี
มีรายไดร้ วม ๙๗,๖๐๐ บาท เฉลย่ี ครัวเรือนละ ๒,๐๗๖ บาท ส่วนวิสาหกจิ ชุมชนกาแฟบ้านนำ้าช้าง มีสมาชิก ๔๐ ราย
อย่รู ะหวา่ งรอผลผลิตกาแฟ

48

รายงานประจำาปี ๒๕๖๐ ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

พืน้ ทต่ี น้ แบบแหง่ ใหม่

โครงการพฒั นาและจดั หานาำ้ ในตาำ บลทงุ่ โปง่ อาำ เภออบุ ลรตั น ์ จงั หวดั ขอนแกน่ เรม่ิ ตน้ ดาำ เนนิ การในป ี ๒๕๕๘
โดยร่วมมือกับมหาวิทยาลัยขอนแก่นขับเคล่ือนการพัฒนาในพ้ืนท่ี ด้วยการพัฒนาแหล่งนำ้า เพื่อแก้ปัญหา
การขาดแคลนน้ำาเพ่ือการเกษตรให้กบั ราษฎร ๑๐ หมู่บา้ น ในป ี ๒๕๖๐ จึงมกี ารก่อสรา้ งและพัฒนาแหลง่ น้ำาควบคู่
กับการส่งเสริมการเกษตร จัดทำาแปลงตัวอย่างการบริหารจัดการพื้นท่ี ระบบน้ำา และการเกษตรร่วมกับ
คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เพ่อื สรา้ งอาชพี และรายไดเ้ สรมิ ให้ราษฎร
การพฒั นาและเสรมิ ประสทิ ธภิ าพแหลง่ นา้ำ บรู ณาการการทาำ งานรว่ มกบั โครงการชลประทานจงั หวดั ขอนแกน่
และจังหวัดขอนแก่น หลังจากการปรับปรุงคลองส่งน้ำาสถานีบ้านหนองผือ ๒ จุด ระยะทาง ๑,๕๗๙ เมตร
ก่อสรา้ งและซอ่ มแซมฝาย มีพื้นท่ีรบั นาำ้ ๑,๑๘๒ ไร ่ ในปงี บประมาณ ๒๕๖๐ มีการเสรมิ ประสทิ ธภิ าพการพัฒนา
แหล่งน้ำานอกเขตชลประทานใน ๔ หมู่บ้าน ด้วยการขุดลอกวางแนวท่อส่งน้ำา ๗ สาย วางท่อและทำาสัญลักษณ์
แนวท่อ ๗ สาย ระยะทาง ๖,๐๗๐ เมตร ติดตง้ั อาคารประกอบน้ำา ๕๔ จดุ มพี น้ื ทีร่ บั ประโยชนเ์ พ่มิ ขึ้น ๑,๖๕๕ ไร่
รวมเปน็ ๒,๘๓๗ ไร ่ ผรู้ บั ประโยชนร์ วม ๕๕๔ ราย และมแี ผนจะทดสอบแรงดนั นาำ้ จากระบบสง่ นาำ้ ใหส้ ามารถกระจาย
น้ำาเข้าสูพ่ ื้นทอ่ี กี ๖ หมู่บ้าน ๑,๘๘๑ ไร ่ ผูร้ บั ประโยชน์ ๑๓๐ ครัวเรือน

49