รายงานประจำปี 2558

“...ในปีใหม่นี้ จึงขอใหท้ า่ นทัง้ หลายไดร้ ักษาและสร้างเสรมิ สุขภาพของตนใหส้ มบูรณ์
ใหม้ ีกำ�ลังกายทแี่ ข็งแรง มีก�ำ ลงั ใจทีเ่ ขม้ แข็งหนกั แน่น

และมีสติรู้เทา่ ทนั อยู่เสมอจักได้สามารถน�ำ พาตนให้ผ่านพ้นสถานการณต์ า่ งๆ อนั ไมพ่ ึงประสงค์
จนบรรลุถึงความสขุ ความเจรญิ และความสำ�เร็จได้ ดงั ท่ีตัง้ ใจปรารถนา...”

พระราชด�ำ รัส พระราชทานแกป่ ระชาชนชาวไทยในโอกาสขนึ้ ปใี หม่
พุทธศักราช ๒๕๕๙

สารบัญ ๓
๑๒
สรุปผูบ้ ริหาร
ความเป็นมา มลู นิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดาำ ร ิ ๑๕
และสถาบนั ส่งเสริมและพัฒนากจิ กรรมปิดทองหลงั พระฯ ๑๗
คณะกรรมการ ๑๙
หลักการดาำ เนินงานและแนวทางปฏบิ ตั ิงาน ๒๔
กรอบการดาำ เนนิ งานตามมติคณะกรรมการ ๖๔
สรุปการดำาเนินงานปดิ ทองหลงั พระฯ ๘๒
งบการเงิน ป ี ๒๕๕๘
แผนงานในปีงบประมาณ ๒๕๕๙

๑ สรปุ ผบู้ ริหาร

หลังการดำาเนินการของมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ในพ้ืนท่ีต้นแบบ
ท้ัง ๕ พ้นื ท่ี ในจงั หวดั น่าน อดุ รธานี เพชรบรุ ี กาฬสนิ ธุ์และอุทยั ธานี มาได้ ๖ ปี การพัฒนา
ดา้ นกายภาพ โดยเฉพาะระบบนา้ำ สามารถดาำ เนนิ การไดบ้ รรลตุ ามเปา้ หมายในทุกพ้ืนที่ และยงั
มีการขยายผลวิธีการทำางานแบบปิดทองหลังพระฯ ไปสู่การพัฒนาระบบน้ำาในยุทธศาสตร์ท่ี  ๑
สง่ เสรมิ การขบั เคลอ่ื นการพฒั นาตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งในภาคการเกษตรและชนบท
ท่วั ท้ังจังหวดั นา่ นและอุดรธานี ในปี ๒๕๕๘

ในปี ๒๕๕๘ ปิดทองหลังพระฯ จึงเน้นการส่งเสริมและพัฒนาอาชีพในพ้ืนที่ต้นแบบ
ดว้ ยการใหอ้ งคค์ วามรู้ รบั ฟงั ความตอ้ งการของราษฎร และรว่ มมอื กบั หนว่ ยงานและองคก์ รตา่ งๆ
แก้ไขปัญหาและพัฒนาส่งเสริมอาชีพให้สอดคล้องกับสภาพพ้ืนท่ี ภูมิสังคม และตลาด ซึ่งผล
การดำาเนินการสามารถช่วยให้ราษฎรในพ้ืนที่ต้นแบบทั้ง ๕ พื้นที่ “อยู่รอด” ด้วยการพัฒนา
แหลง่ นาำ้ ทส่ี ามารถเพม่ิ พน้ื ทร่ี บั นำ้าในจงั หวดั นา่ นได้ ๑๑,๔๙๖ ไร่ จงั หวดั อดุ รธานี ๑,๒๙๗.๔๐ ไร่
จังหวัดเพชรบุรี ๔๙๗ ไร่ จังหวัดอุทัยธานี ๗๔๖ ไร่ และจังหวัดกาฬสินธุ์ ๕,๙๓๘ ไร่

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 3
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

ส่งเสริมการเกษตรให้ราษฎรมีอาหารเพียงพอต่อการบริโภคในครัวเรือนได้ทั้งปี การส่งเสริม
พืชเศรษฐกิจและพืชทางเลือกที่มีตลาดรองรับแน่นอน ทดแทนการปลูกพืชเชิงเดี่ยว เช่น
ข้าวกำ่าลืมผัว พริกซุปเปอร์ฮอต สตรอว์เบอร์รี่ ผักปลอดสารพิษ กล้วยเหลืองนวล เป็นต้น
รวมท้ังการส่งเสรมิ การเลยี้ งสตั ว์ เช่น หมู เป็ด ไก่ กบ ปลา ฯลฯ สามารถสร้างรายไดท้ นี่ ่าพอใจ
ให้กบั เกษตรกรท่เี ขา้ ร่วมโครงการอกี ด้วย

การพัฒนาและส่งเสริมอาชีพด้านการเกษตรที่ดำาเนินการได้ประสบผลสำาเร็จ เกิดจาก
ความร่วมมือและการสนับสนุนของหน่วยงานภาครัฐทุกหน่วยงานที่เก่ียวข้อง ตลอดจนบริษัท
และภาคเอกชนจำานวนมาก ท่ีให้การสนับสนุนต้ังแต่ต้นกระบวนการ คือ การให้ความรู้
การสนับสนุนปัจจัยการผลิต เมล็ดพันธ์ุ พันธุ์สัตว์และอาหารสัตว์ การปรับปรุงบำารุงดิน
การกำาจัดศัตรูพืช การส่งเสริมความชำานาญและทักษะใหม่ๆ ไปตลอดส้ินสุดกระบวนการ
จนถงึ การแปรรูปผลผลติ การจัดหาตลาดและการรับซอ้ื ผลผลติ จากเกษตรกรในพ้นื ที่

ในปีท่ีผ่านมา มูลนิธิปิดทองหลังพระฯ ยังได้รับมอบหมายให้เข้าร่วมโครงการภายใต้
ยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตร
และชนบท ในการพัฒนาแหล่งน้ำาในพ้ืนที่ต้นแบบจังหวัดน่านและจังหวัดอุดรธานี รวม ๘๐๘
โครงการ พนื้ ทีร่ บั น้ำา ๑๓๘,๖๖๒ ไร่

4 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

มลู นิธปิ ดิ ทองหลังพระฯ ยังขยายความรว่ มมือกบั สถาบนั การศกึ ษาและสอื่ มวลชน โดยให้
นาำ้ หนกั กบั การทาำ งานในทอ้ งถนิ่ เชน่ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ ธนบรุ ี มหาวทิ ยาลยั
เกษตรศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล มหาวทิ ยาลยั
ศลิ ปากร และมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ในพนื้ ท่ี ทมี่ กี ารนาำ คณาจารยแ์ ละนสิ ติ นกั ศกึ ษาลงปฏบิ ตั งิ าน
ในพื้นท่ี ท้ังการศึกษาวิจัย จัดทำาแผนปฏิบัติการ สนับสนุนองค์ความรู้ทุกด้าน ซึ่งนอกจาก
จะเปน็ การนาำ ความรใู้ นสถาบนั การศกึ ษามาเพม่ิ ศกั ยภาพใหก้ บั คนในพนื้ ทเ่ี พอ่ื เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพ
ในการพัฒนาแล้ว ยังเป็นการส่งเสริมให้นิสิต นักศึกษาได้มีการศึกษาเรียนรู้นอกห้องเรียน
และปฏิบัติงานในพ้ืนที่จริง เพื่อสร้างการตระหนักรู้ให้กับเยาวชนที่จะเป็นกำาลังสำาคัญใน
การพัฒนาชนบทตอ่ ไปในอนาคต

ในปี ๒๕๕๘ ยังเป็นปีท่ีมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ เริ่มทำางานร่วมกับสื่อมวลชนท้องถิ่น
ในพนื้ ทตี่ น้ แบบ โดยนาำ ผลการศกึ ษารปู แบบการสอ่ื สารและพฤตกิ รรมการเปดิ รบั สอ่ื ของประชาชน
ในพ้ืนท่ีต้นแบบ ท่ีจัดทำาโดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยราชภัฏในพ้ืนที่
มาเป็นขอ้ มูลในการจดั ทำาแผนประชาสัมพันธ์ผา่ นส่ือมวลชนทอ้ งถนิ่ ในรูปแบบต่างๆ ทงั้ สถานี
โทรทัศน์ เคเบิลทวี ที ้องถ่ิน วิทยกุ ระจายเสยี ง และสื่อส่งิ พมิ พ์ท้องถิ่น ควบค่กู บั การนาำ สอ่ื มวลชน
จากสว่ นกลางศึกษาดูงานในพืน้ ท่ี

ทิศทางการดำาเนินงานพื้นท่ีต้นแบบของมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ ในปีต่อไป จะยังคงเน้น
ส่งเสริมองค์ความรู้ และเชื่อมโยงด้านการตลาด ต่อยอดจากการพัฒนาระบบน้ำาท่ีโครงการ
ส่งเสรมิ ต้งั แต่ปี ๒๕๕๒ โดยมเี ป้าหมายให้การพฒั นาชุมชนไปสู่ “ระดับพืน้ ท่ีภูมภิ าค” (ยงั่ ยืน)
โดยแนวทาง คือ ส่งเสริมให้มีแหล่งรวบรวมและกระจายผลผลิตทางการเกษตร ทั้งระดับ
ชุมชนและระดับจังหวัด ส่งเสริมการแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร และการทำาวิสาหกิจชุมชน
ท่ีชาวบ้านมีส่วนร่วมถือหุ้นและบริหารจัดการเอง และพัฒนาความเข้มแข็งของกองทุนชุมชน
ร่วมกับหน่วยงานภาคตี ่างๆ เพอ่ื ให้ประชาชนทส่ี ามารถอยู่รอดแลว้ ก้าวต่อไปสู่การเปน็ ชมุ ชน
พอเพียง และพึ่งพาตัวเองได้อย่างยั่งยืนในท่ีสุด ตามเป้าหมายการทำางานของมูลนิธิปิดทอง
หลังพระฯ

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 5
ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

สาร
ประธานกรรมการ
มูลนธิ ปิ ดิ ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ

6 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

ปี ๒๕๕๘ ท่ีผ่านมา ประเทศไทยต้องประสบกับภาวะท่ีท้าทายในหลายดา้ น ทง้ั จากปัจจยั ภายในและภายนอก
ประเทศ จนส่งผลกระทบตอ่ ภาวะเศรษฐกจิ และสังคมของส่วนรวม ภาคส่วนตา่ งๆ พยายามปรับเพือ่ ใหป้ ระเทศผ่านพน้
ไปสู่ความยั่งยืนในอนาคต แต่ในขณะเดียวกันยังเกิดภัยธรรมชาติ นำามาสู่ภาวะแห้งแล้ง ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อ
การผลิตภาคเกษตรกรรม ซึ่งประสบกบั ปัญหาราคาผลผลติ ในตลาดโลกตกต่ำาตอ่ เนื่องมาระยะหนึง่ แล้ว

ในสภาวการณ์ดงั กลา่ ว ผลการดำาเนินงานของปิดทองหลงั พระฯ โดยสถาบนั สง่ เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปดิ ทอง
หลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ตลอดเวลา ๖ ปีท่ีผ่านมา ได้พิสูจน์ว่า การพัฒนาตามแนวพระราชดำาริสามารถ
เป็นภูมิคุ้มกันได้เป็นอย่างดี ประชาชนในทุกพื้นท่ีต้นแบบยังมีภูมิต้านทานผลกระทบดังกล่าวได้อย่างม่ันคง โดยใช้
ความรอู้ ย่างเหมาะสม ความเพยี ร และความซื่อสัตย์ โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งแนวทางปดิ ทองหลังพระฯ ยังได้รับการยอมรับ
และถกู นาำ ไปขยายผลทั้งโดยภาคราชการ องคก์ รทอ้ งถ่นิ เอกชน สถาบนั การศกึ ษา และชุมชน ซงึ่ สะทอ้ นความยัง่ ยืน
ของการพัฒนาชนบทอยา่ งเปน็ รปู ธรรม

นอกจากน้ี คณะกรรมการสถาบนั ฯไดม้ มี ตใิ หป้ ดิ ทองหลงั พระฯ เขา้ รว่ มพฒั นาแหลง่ นาำ้ ในพน้ื ทตี่ น้ แบบตามนโยบาย
ขับเคลื่อนปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตามแผนยุทธศาสตร์การบูรณาการการขับเคลื่อนตามปรัชญาของเศรษฐกิจ
พอเพยี ง (พ.ศ. 2557-2560) ตลอดจนเข้าร่วมพัฒนาพ้ืนท่ใี หมใ่ น ๓ จงั หวดั ชายแดนใต้กับมหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์
และการสง่ เสรมิ ศกั ยภาพของเกษตรกรตามแนวพระราชดาำ รใิ นพน้ื ทภี่ าคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื รว่ มกบั มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน่
และอกี หลายๆ กิจกรรม เปน็ ต้น

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าแนวทางของปิดทองหลังพระฯ จะเป็นที่ประจักษ์แล้วว่าสามารถแก้ปัญหาได้ในระดับหน่ึง
แต่ความสำาเร็จอย่างยั่งยืน จะต้องได้รับความร่วมมืออย่างกว้างขวาง ผมจึงขอให้กำาลังใจกับทุกท่านในการร่วมกันนำา
แนวพระราชดำาริไปเปน็ แนวทางหลกั ในการพฒั นาประเทศให้ยงั่ ยืนตอ่ ไป

(ศาสตราจารย์เกยี รตคิ ุณ นายแพทย์เกษม วัฒนชัย)
ประธานกรรมการมลู นิธปิ ดิ ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำาริ

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 7
ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

สาร
ประธานกรรมการสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรม

ปิดทองหลังพระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ

8 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

มลู นธิ ปิ ดิ ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ และสถาบนั สง่ เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปดิ ทองหลงั พระ สบื สาน
แนวพระราชดาำ ริ ดาำ เนินการมาแล้วเป็นระยะเวลา ๖ ปี เพอื่ ทาำ งานในส่งิ ทีท่ า้ ทายอย่างยงิ่ สองประการ คอื การแกไ้ ข
ปัญหาและพัฒนาชนบทแบบบูรณาการ กับการทำาให้เห็นประจักษ์ในผลสัมฤทธ์ิของการใช้แนวพระราชดำาริเพื่อพัฒนา
คุณภาพชีวิตของประชาชน

จากการทำางานในพืน้ ท่ตี ้นแบบ ๕ จงั หวัด น่าน อดุ รธานี เพชรบุรี กาฬสนิ ธ์ุ และอุทยั ธานี เห็นผลทป่ี รากฏออก
มาอย่างเป็นรปู ธรรม ทงั้ การพฒั นาระบบนาำ้ และการสง่ เสรมิ อาชพี ถือว่าบรรลุตามเปา้ หมายในทกุ พืน้ ที่

การพฒั นาในชว่ งท่ีผา่ นมา มคี รัวเรอื นในพนื้ ทตี่ น้ แบบได้รับประโยชน์ประมาณ ๓,๐๐๐ ครัวเรือน การพัฒนา
ระบบน้ำาสามารถเพิ่มพื้นที่เพาะปลูกสำาหรับการประกอบอาชีพหลังฤดูเก็บเก่ียวประมาณ ๑๘,๗๐๐ ไร่ ซึ่งทำาให้รายได้
ของประชากรในพ้ืนที่เพ่ิมขึ้นอย่างต่อเน่ืองมีนัยสำาคัญ เช่น พ้ืนที่ต้นแบบจังหวัดน่านมีรายได้เพ่ิมขึ้นร้อยละ ๒๓
ในระยะเวลา ๕ ปี หรอื ในอตั ราเฉล่ียรอ้ ยละ ๔.๖ ตอ่ ปี

ประชาชนในพ้ืนที่ต้นแบบได้รับการถ่ายทอดความรู้และการส่งเสริมอาชีพทางเลือกจนเกิดการจัดต้ังกลุ่มอาชีพ
ที่มกี ารบรหิ ารจดั การโดยชาวบา้ นเอง ๓๐ กลุ่ม เชน่ กลมุ่ ผู้ใชน้ า้ำ กลมุ่ พริก กลมุ่ สตรอวเ์ บอรร์ ่ี กลมุ่ โรงสี กลมุ่ การตลาด
ผักปลอดสาร เป็นต้น ซงึ่ มีแนวโน้มท่ีจะกา้ วหนา้ ได้อย่างยง่ั ยนื ตอ่ ไป

ปดิ ทองหลงั พระฯ ยงั ไดน้ าำ ความสาำ เรจ็ ไปขยายผลภายใตย้ ทุ ธศาสตรข์ บั เคลอื่ นปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งใน
จังหวัดน่าน และอุดรธานี โดยร่วมกับจังหวัดและชุมชนพัฒนาระบบนำ้าแล้วเสร็จ ๘๐๐ โครงการ สามารถส่งเสริม
การเกษตรในฤดแู ลง้ ไดป้ ระมาณ ๑๕๐,๐๐๐ ไร่ ทั้งน้ี สำานักงานคณะกรรมการพิเศษเพ่อื ประสานงานโครงการอันเน่อื ง
มาจากพระราชดำาริและกระทรวงมหาดไทยยังได้นำาไปขยายผลดำาเนินการในพื้นที่เป้าหมายของยุทธ์ศาสตร์ขับเคล่ือน
ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงในภาคการเกษตรและชนบทอกี ดว้ ย

นอกจากน้ี การทำางานของปิดทองหลังพระฯ ยังประยุกต์ใช้องค์ความรู้ตามแนวพระราชดำาริเพ่ือแก้ปัญหาใน
พื้นท่ี มีการส่งเสริมอาชีพเพ่ิมรายได้ให้แก่ครัวเรือนควบคู่กับการฟ้ืนฟูทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม สร้างความ
สมดุลตามหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง เพือ่ ให้ชมุ ชนดูแลและพึ่งพาตนเองได้ มีส่วนรว่ มคดิ ร่วมทำา รว่ มแกป้ ญั หา
ด้วยตนเอง ผ่านการบูรณาการจากภาคีสำาคัญต่างๆ เช่น ความสำาเร็จของการทำางานเกิดขึ้นไม่ได้ หากไม่ได้รับ
ความร่วมมือจากภาคีเครือข่ายทีม่ าจากทุกภาคส่วน สถาบนั สง่ เสรมิ และพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนว
พระราชดำาริ ยังดำาเนินการร่วมกับหน่วยงานภาคีต่างๆ เช่น มูลนิธิแม่ฟ้าหลวงฯ มูลนิธิชัยพัฒนา โครงการฟาร์ม
ตัวอย่างฯ สำานักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรฯ กระทรวงทรัพยากร
ธรรมชาตฯิ เป็นตน้ และประการสาำ คัญยงั ได้ร่วมมือกับมหาวิทยาลยั หลายๆ แห่งที่นำาเอาองค์ความรูไ้ ปประยุกตใ์ ชใ้ น
การพฒั นาและสง่ เสริมอาชพี ให้แกป่ ระชาชนในชมุ ชนต่างๆ ได้เปน็ อยา่ งดี

ตลอดระยะเวลาของการทำางานมาอย่างต่อเน่ืองเป็นเวลา ๖ ปี ประสบการณ์ท่ีเกิดข้ึนถือว่าเป็นรูปแบบใหม่
ของการบริการจัดการ ระหว่างองค์ความรู้ทันสมัยที่ถูกนำามาใช้ร่วมกับภูมิปัญญาท้องถ่ินของแต่ละพื้นท่ี จนเกิดเป็น
การพฒั นาทย่ี งั่ ยนื และเปน็ ทยี่ อมรบั ของชาวบา้ นวา่ ศาสตรพ์ ระราชานน้ั สามารถแกป้ ญั หาและความตอ้ งการของชมุ ชน
ไดอ้ ยา่ งแท้จริง

ความก้าวหน้าทั้งหมดนี้เป็นผลจากความร่วมมือของภาคีเครือข่าย จึงขอให้ทุกคนภาคภูมิใจและร่วมกันสร้าง
ประโยชนเ์ พื่อส่วนรวมตอ่ ไปในอนาคต.

(หม่อมราชวงศด์ ศิ นัดดา ดศิ กลุ )
ประธานกรรมการสถาบันส่งเสริมและพฒั นากจิ กรรม

ปิดทองหลงั พระ สืบสานแนวพระราชดาำ ริ

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 9
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

สาร
ปลัดสำานกั นายกรฐั มนตรี

10 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

คณะรัฐมนตรีมีมติให้จัดต้ังมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริขึ้น เพี่อส่งเสริมพัฒนาตามแนว
พระราชดำาริในการพัฒนาท้องถ่ินและชุมชนในทุกพื้นที่ทั่วประเทศให้มีความเจริญก้าวหน้าอย่างย่ังยืน บูรณาการเชื่อมโยง
การใชท้ รพั ยากรของรฐั ทอ้ งถน่ิ ชมุ ชน และจงั หวัด กับภูมิปญั ญาท้องถิ่นอยา่ งเป็นระบบ เพื่อใหป้ ระชาชนในพนื้ ทตี่ ่างๆ
สามารถใชท้ รัพยากร ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ ในการบริหารจดั การอาชพี และพัฒนาตอ่ ยอดอาชพี จนสามารถพ่ึงตนเองได้ และ
มีรายไดเ้ พียงพอใช้จา่ ยภายในครวั เรือน การดาำ เนินการในการสบื สานแนวพระราชดำาริในตลอดระยะเวลากว่า ๖ ปี ของ
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ สามารถขยายผลโครงการตามแนวพระราชดำาริให้บังเกิดผลสัมฤทธิ์ใน
หลายพื้นที่อย่างกว้างขวาง ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตที่ดี ความเป็นอยู่ที่ดี บนพ้ืนฐานแห่งความพอเพียง รวมท้ังสร้าง
รายไดอ้ ยา่ งยั่งยืนให้แกป่ ระชาชน อนั เปน็ การสรา้ งความเข้มแข็งใหก้ บั เศรษฐกจิ รากฐานของประเทศโดยแท้จริง

ในโอกาสการจัดทำาหนังสือรายงานประจำาปี ๒๕๕๘ ของมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ผมขอ
สง่ ความระลกึ ถงึ และกาำ ลงั ใจมายงั กรรมการ เจา้ หนา้ ทข่ี องมลู นธิ ฯิ ทกุ ทา่ น ขออาราธนาคณุ พระศรรี ตั นตรยั และสงิ่ ศกั ดสิ์ ทิ ธ์ิ
ในสากล อกี ทง้ั บารมแี หง่ องคพ์ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั และสมเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถ ไดโ้ ปรดดลบนั ดาล
ประทานพรให้ประสบแต่ความสุข ความเจริญโดยท่ัวกัน และร่วมกันเป็นพลังขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยของเรา
ให้มคี วามเจริญกา้ วหน้าอยา่ งมนั่ คงและย่ังยืนสืบไป

(พลตาำ รวจเอก เอก อังสนานนท)์
ปลดั สาำ นกั นายกรฐั มนตรี

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 11
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๒ ความเป็นมา
มลู นธิ ปิ ดิ ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ
และสถาบนั สง่ เสริมและพัฒนากจิ กรรมปดิ ทองหลังพระ
สบื สานแนวพระราชดำาริ

     มตคิ ณะรฐั มนตรใี นการประชุมเมอ่ื วันท่ี ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๕๒ เห็นชอบให้สาำ นักงาน
ปลัดสำานักนายกรัฐมนตรี ดำาเนินการจัดต้ัง  “มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ”
และ “สถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ” มีการ
จดทะเบยี นจัดตง้ั มลู นิธิปดิ ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ เมื่อวันท่ี ๒๐ มกราคม ๒๕๕๓

พันธกจิ
จัดการความรู้และส่งเสริมการพัฒนาตามแนวพระราชดำาริของพระบาทสมเด็จ
พระเจ้าอยูห่ ัว สมเด็จพระนางเจา้ ฯ พระบรมราชินีนาถ และพระบรมวงศานวุ งศ์ โดยเช่อื มโยง
องค์ความรู้และบูรณาการความร่วมมือกับหน่วยงานสืบสานแนวพระราชดำาริต่างๆ ภาครัฐ
เอกชน วิชาการ ท้องถ่ิน ชุมชน และประชาสังคม เพื่อให้เกิดการแก้ไขปัญหาและพัฒนา
จนเปน็ แนวทางหลกั ในการพัฒนาประเทศอย่างเปน็ ระบบและย่งั ยนื

12 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

วตั ถุประสงค์
๑. จัดตั้งและสนับสนุนการดำาเนินงานของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทอง
หลงั พระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ ซง่ึ เปน็ หนว่ ยปฏบิ ตั ขิ องมลู นธิ ิ ใหด้ าำ เนนิ การไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธผิ ล
ประสิทธภิ าพ สอดคลอ้ งกับเจตนารมณแ์ หง่ การจัดต้งั

๒. ให้สถาบนั โดยมมี ลู นธิ ิสนบั สนนุ ให้ทนุ ดำาเนนิ งาน มีวตั ถุประสงค์ ดังน้ี
๒.๑) สนับสนุนส่งเสริมและให้ความช่วยเหลือในการแก้ไขปัญหาและการพัฒนา
แก่องคก์ ร ชุมชน ประชาสังคม องคก์ รปกครองสว่ นท้องถนิ่ องคก์ รภาครฐั
องค์กรทางสงั คม สถาบนั วชิ าการ ภาคธุรกิจ ในการดาำ เนินงานที่สอดคล้อง
กับมิติการพัฒนาตามแนวพระราชดำาริ เพื่อให้ประชาชนมีชีวิตความเป็นอยู่
ที่ดีข้ึน รวมถงึ ส่งผลตอ่ การอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม
๒.๒) สนับสนนุ การจัดการความรูต้ ามแนวพระราชดำาริ โดยประสานความรว่ มมอื
กบั ศนู ยศ์ กึ ษาการพฒั นาโครงการสว่ นพระองค์ โครงการตามพระราชประสงค์
โครงการหลวง โครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดำาริ องค์กรชุมชน
ประชาสังคม องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรภาครัฐ องค์กร
ทางสังคม  สถาบันวิชาการ ภาคธรุ กิจ เพอ่ื ให้เกิดคลงั ความรู้ การยกระดบั
ความรู้ การต่อยอดชุดความรู้ใหม่ การพัฒนาหลักสูตรการศึกษาในและ
นอกระบบ ตลอดจนการขยายผลเชอ่ื มโยงสกู่ ารนำาไปปฏบิ ัตอิ ย่างกวา้ งขวาง
๒.๓) ส่งเสริมให้เกิดการบูรณาการ ภารกิจและกิจกรรมของสถาบันกับแผนชุมชน
แผนองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน แผนพฒั นาจังหวดั แผนหน่วยงานภาครัฐ
ท่ีเก่ยี วข้อง และนโยบายรฐั บาล
๒.๔)  สนบั สนนุ สง่ เสรมิ แนะนำา และชว่ ยเหลือ องค์กรชุมชน ประชาสงั คม องคก์ ร
ปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรภาครัฐ องค์กรทางสังคม สถาบันวิชาการ
ภาคธุรกิจ เพื่อให้น้อมนำาแนวพระราชดำาริไปปรับใช้ให้เกิดประโยชน์และ
เปน็ แนวทางหลกั ในการพัฒนาทุกระดบั ของประเทศ
๒.๕) สรา้ งการรับรู้ ความเขา้ ใจ และความร่วมมือดำาเนินการตามแนวพระราชดาำ ริ
อยา่ งต่อเน่ือง

๓. เพอ่ื สนบั สนนุ และสง่ เสรมิ การศกึ ษา และทศั นศกึ ษาทเ่ี กยี่ วกบั การนาำ แนวพระราชดาำ ริ
ไปประยกุ ตใ์ ช้และขยายผลสชู่ มุ ชน

๔. เพื่อส่งเสริมการประสานการดำาเนินงานร่วมกับองค์กรชุมชน ประชาสังคม องค์กร
ปกครองส่วนทอ้ งถิ่น องคก์ รภาครฐั องค์กรทางสงั คม สถาบนั วิชาการ ภาคธุรกิจ เพื่อกิจกรรม
พัฒนาและกจิ กรรมสาธารณประโยชน์

๕. ไมด่ าำ เนนิ การเกย่ี วขอ้ งกบั การเมืองแต่ประการใด

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 13
ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

ผลผลติ จากการดำาเนนิ งาน
๑. เกิดแนวทางท่ีหลากหลายในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาประเทศตามภูมิสังคมอย่าง
ยัง่ ยืนตามแนวพระราชดำาริ

๒. เกดิ การมสี ว่ นรว่ มจากภาคที กุ ภาคสว่ นในการพฒั นายทุ ธศาสตรช์ าติ และยทุ ธศาสตร์
สาขาตามแนวพระราชดาำ ริ

๓. เกิดการรบั รู้ เข้าใจ และความร่วมมอื สนบั สนนุ จากภาครัฐ วิชาการ เอกชน ท้องถ่ิน
ชุมชน ประชาสังคม และนานาชาติ ในการร่วมสร้างภูมิคุ้มกันและร่วมแก้ไขปัญหาพ้ืนฐาน
ทสี่ ำาคญั ของประเทศตามแนวพระราชดาำ ริ

14 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๓ คณะกรรมการ
มูลนธิ ปิ ิดทองหลังพระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ

ในการประชุมคณะผู้ก่อต้ังมูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ เมื่อวันที่
๕ มกราคม ๒๕๕๓ ได้มกี ารพิจารณาผู้ดำารงตาำ แหน่งกรรมการมลู นธิ ิปดิ ทองหลังพระ สบื สาน
แนวพระราชดำาริ ซึง่ ทปี่ ระชุมมมี ติเหน็ ชอบให้ตง้ั กรรมการมลู นิธิปดิ ทองหลังพระฯ ดังมรี ายนาม
ของกรรมการ ดังน้ี

ดร.สเุ มธ ตนั ตเิ วชกุล ดร.จริ ายุ อศิ รางกูร ณ อยุธยา
เลขาธิการมลู นิธชิ ยั พัฒนา ผู้อำานวยการสาำ นกั ทรัพย์สิน

กรรมการ สว่ นพระมหากษัตริย์
กรรมการ

ศ. นพ.เกษม วัฒนชัย ท่านผู้หญิงบตุ รี วรี ะไวทยะ ท่านผหู้ ญิงจรุงจติ ต์ ทีขะระ
องคมนตรี รองราชเลขาธกิ าร รองราชเลขานกุ ารในพระองค์
กรรมการ สมเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถ
ประธานกรรมการ
กรรมการ

ม.ร.ว.ดิศนดั ดา ดิศกลุ ดร.วริ ไท สนั ติประภพ
ประธานมูลนธิ ิแมฟ่ ้าหลวงฯ กรรมการและเหรัญญกิ
กรรมการและเลขาธิการ

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 15
ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

คณะกรรมการ
สถาบันสง่ เสรมิ และพฒั นากิจกรรมปิดทองหลังพระ
สืบสานแนวพระราชดำาริ

ในการประชุมคณะกรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ ครั้งที่ ๑/๒๕๕๓ เมื่อวันท่ี ๑๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓
และคร้ังที่ ๒/๒๕๕๓ เมื่อวันที่ ๘ เมษายน ๒๕๕๓ ได้มีการพิจารณาแต่งต้ังกรรมการสถาบันส่งเสริมและ
พัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระฯ จำานวน ๑๖ ตำาแหน่ง และคณะกรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ ได้มีมติเมื่อ
วันท่ี ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๕๔ เห็นชอบให้แต่งตั้งกรรมการสถาบันฯ เพิ่มอีกจำานวน ๒ ตำาแหน่ง ดังมีรายนาม
คณะกรรมการฯ ดังนี้

ม.ร.ว.ดิศนัดดา ดิศกลุ ประธานกรรมการ
ท่านผู้หญงิ บตุ รี วรี ะไวทยะ กรรมการ
ทา่ นผหู้ ญิงจรงุ จิตต์ ทขี ะระ กรรมการ
ดร.สุเมธ ตนั ติเวชกุล กรรมการ
ดร.จิรายุ อศิ รางกรู ณ อยุธยา กรรมการ
ดร.วิรไท สันตปิ ระภพ กรรมการ
ปลดั สาำ นักนายกรฐั มนตรี กรรมการ
ปลัดกระทรวงมหาดไทย กรรมการ
ปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กรรมการ
ปลดั กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม กรรมการ
ผู้บญั ชาการทหารบก กรรมการ
เลขาธกิ ารคณะกรรมการพเิ ศษ กรรมการ
เพอ่ื ประสานงานโครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดาำ ริ
ประธานกรรมการสถาบันพัฒนาองคก์ รชุมชน (องค์การมหาชน) กรรมการ
นายกสมาคมองค์การบริหารส่วนจังหวัดแหง่ ประเทศไทย กรรมการ
นายกสมาคมสันนิบาตเทศบาลแหง่ ประเทศไทย กรรมการ
นายกสมาคมองคก์ ารบริหารส่วนตำาบลแหง่ ประเทศไทย กรรมการ
นายกสมาคมกาำ นนั ผู้ใหญ่บา้ นแห่งประเทศไทย กรรมการ
ผู้อาำ นวยการสถาบนั ส่งเสริมและพฒั นากิจกรรม กรรมการ
ปิดทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดาำ ริ และเลขานกุ าร

16 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๔ หลักการดำาเนนิ งานและแนวทางปฏบิ ตั งิ าน

มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ มีหลักในการดำาเนินงานและแนวทาง
การปฏิบัติงาน โดยการน้อมนำาเอาองค์ความรู้ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มาปฏิบัติ
ยึดหลกั การทรงงานของพระองคท์ ่าน ดงั น้ี

๑. หลกั การองคค์ วามรู้ ๖ มิติ
คอื มิตดิ า้ นน้ำา ดา้ นดนิ ดา้ นเกษตร ด้านพลังงานทดแทน ด้านปา่ และด้านสิง่ แวดลอ้ ม
โดยปรับให้สอดรับเป็นไปตามสภาพของภูมิสังคมและพ้ืนท่ีที่มีปัญหาความยากจน เชื่อมโยง
ความรู้ไปส่กู ารแกไ้ ขปัญหาและสง่ เสริมใหเ้ กดิ การพฒั นาใหเ้ ปน็ ไปไดอ้ ย่างยั่งยนื

๒. หลกั การพัฒนา “เขา้ ใจ เข้าถงึ พัฒนา”
ต้องมีการทำาความเข้าใจในชุมชน เข้าใจในสภาพพ้ืนที่และภูมิสังคม การเข้าถึงข้อมูล
การเกบ็ ขอ้ มลู ทเี่ ปน็ จรงิ และนาำ ขอ้ มลู มาวเิ คราะห์ แลว้ จงึ เรม่ิ การพฒั นาโดยการนาำ องคค์ วามรใู้ ห้
ชาวบา้ นลงมือทำาดว้ ยตนเอง ปดิ ทองหลงั พระฯ เป็นผ้เู ชื่อมความรู้จากหนว่ ยงานท่ีมีองคค์ วามรู้
จากครูภมู ปิ ัญญา ไปให้กับชาวบา้ น

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 17
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๓. หลักการทรงงานและหลกั การโครงการ ๒๓ ข้อ

หลกั การโครงการ หลกั การทรงงาน

๑. ระเบดิ จากภายใน ๑. จะทาำ อะไรตอ้ งศึกษาข้อมลู ใหเ้ ป็นระบบ
๒. แก้ปัญหาจากจดุ เล็ก ๒. ทำางานแบบองคร์ วม
๓. ทำาตามลำาดับขัน้ ๓. ไมต่ ดิ ตาำ รา
๔. ภูมสิ งั คม ๔. ประหยดั
๕. บรกิ ารที่จดุ เดยี ว ๕. ทำาใหง้ า่ ย
๖. ใช้อธรรมปราบอธรรม ๖. การมีสว่ นร่วม
๗. การพึง่ ตนเอง ๗. ตอ้ งยึดประโยชน์สว่ นรวม
๘. พออยพู่ อกิน ๘. ใช้ธรรมชาติชว่ ยธรรมชาติ
๙. ความซ่อื สตั ยส์ จุ ริต จริงใจต่อกัน ๙. ปลูกปา่ ในใจคน
๑๐. ขาดทนุ คือกำาไร
๑๑. เศรษฐกจิ พอเพียง
๑๒. ทำางานอยา่ งมีความสุข
๑๓. ความเพียร
๑๔. รู้ รกั สามัคคี

18 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

๕ กรอบการดำาเนนิ งานตามมติคณะกรรมการ

คณะกรรมการมูลนิธิปิดทองหลังพระฯ ได้วางกรอบการดำาเนินงานของสถาบันส่งเสริม
และพัฒนากจิ กรรมปดิ ทองหลังพระฯ ไว้ดังนี้

๑. นำาเสนอแผนดำาเนินงาน ให้สอดคล้องกับนโยบายรัฐบาลในการแก้ไขปัญหาความ
ยากจน การสง่ ผลผลติ จำาแนกกลมุ่ เปา้ หมายเปน็ ๒ ระดบั ระดบั ศนู ยศ์ กึ ษาการพฒั นา โครงการ
สว่ นพระองค์ โครงการตามพระราชประสงค์ โครงการหลวง โครงการอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาำ ริ
และระดบั องคก์ รชมุ ชน ประชาสงั คม องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถิน่ องคก์ รภาครฐั องค์กรทาง
สงั คม สถาบันวชิ าการ ภาคธุรกจิ

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 19
ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

๒. แผนงบประมาณจะจาำ แนกเป็น ๓ ระดบั คือ ระดับแผนงาน ระดบั โครงการ และ
ระดบั กจิ กรรม โดยระดบั แผนงานจะสอดคล้องกับผลผลติ ทีก่ ำาหนดไว้

๓. จำาแนกแผนงานออกเปน็ ๔ แผนงาน คอื
๓.๑ งานจัดการความรู้ ประกอบด้วย การรวบรวมองค์ความร้ตู ามแนวพระราชดาำ ริ

เป็นคลังความรู้ การนำาองค์ความรู้จากโครงการพระราชดำาริ ไปช่วยแก้ไขปัญหาให้ชาวบ้าน
การจัดทำาคู่มือ ข้ันตอนการพัฒนาและการบริหารโครงการ การติดตามประเมินผล เพ่ือเป็น
ตัวอย่างสำาหรับโครงการขยายผลในพื้นที่อื่นๆ การจัดทำาความรู้พร้อมใช้ท่ีประชาชนสามารถ
นำาไปปรับใช้กับภูมิสังคมได้ การเช่ือมโยงองค์ความรู้โดยการจัดเวทีแลกเปล่ียนเรียนรู้ระหว่าง
ชาวบา้ น ผู้นาำ ชมุ ชน ปราชญช์ าวบา้ น และผ้เู ชย่ี วชาญ การเชือ่ มความร้จู ากสถาบนั การศึกษา
สูช่ ุมชน โดยมคี วามรว่ มมอื ในรูปแบบต่างๆ กบั สถาบันอุดมศึกษา

20 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

๓.๒ งานสง่ เสรมิ การพฒั นา ประกอบดว้ ย โครงการสง่ เสรมิ การบรู ณาการระดบั พน้ื ท่ี
และโครงการพัฒนาระบบความร่วมมือภาคีเครือข่ายสืบสานแนวพระราชดำาริ มุ่งส่งเสริม
ความรว่ มมอื กบั ภาคพี ฒั นาทกุ ภาคสว่ น ในการแกไ้ ขปญั หาความยากจน ฟน้ื ฟทู รพั ยากรธรรมชาติ
และส่ิงแวดล้อม โดยต้องนำาไปสู่การพัฒนาท่ียั่งยืนตามแนวพระราชดำาริ สนับสนุนให้ชุมชน
ท้องถ่ินร่วมเป็นกลไกขับเคล่ือนหลัก และเป็นเจ้าของการพัฒนา ทั้งนี้ การพัฒนานั้น
ต้องสอดคล้องกับภูมิสังคมและสามารถวัดผลได้อย่างเป็นรูปธรรม ส่งเสริมความร่วมมือกับ
ภาคพี ัฒนา ทัง้ หนว่ ยงานพน้ื ที่ หน่วยงานภารกจิ หน่วยงานนโยบาย และทอ้ งถน่ิ ชมุ ชน องค์กร
ทางสงั คม เพอ่ื ใหม้ โี ครงการตน้ แบบการพฒั นาอยา่ งเหมาะสม และสนบั สนนุ ใหม้ โี ครงการขยาย
ผลในระดับจังหวัด โดยมีแนวทางหลักคือ ควรเป็นพ้ืนที่ที่มีการต่อยอดโครงการท่ีชุมชน
ได้ดำาเนินการตามแนวพระราชดำาริอยู่แล้ว หรือชุมชนมีความเข้มแข็งและต้องการดำาเนินการ
ตามแนวพระราชดำาริ และควรกระจายตัวตามภูมภิ าคตา่ งๆ ไม่ซา้ำ พืน้ ท่ีเดมิ

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 21
ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

๓.๓ งานส่ือสารและภาคีสัมพันธ์ ประกอบด้วย โครงการส่งเสริมการรับรู้และเข้าใจ
แนวพระราชดำาริของประชาชน สื่อมวลชน ส่งเสริมการส่ือสารเพ่ือการรับรู้ เข้าใจ การปรับ
ทัศนคติ ทั้งในระดับส่วนกลาง ระดับจังหวัด และชุมชน ตลอดจนบทบาทในการเชื่อมโยง
ส่ือมวลชนเรียนรู้ชนบท นำาส่ือมวลชนลงพ้ืนท่ีต้นแบบและพื้นท่ีขยายผลปิดทองหลังพระฯ
การเผยแพรก่ ิจกรรมของมลู นธิ ปิ ิดทองหลังพระฯ ใหเ้ ป็นที่รบั รขู้ องสาธารณชน

๓.๔ งานบริหารจัดการสำานักงาน ประกอบด้วย การติดตามสนับสนุนงานฝ่ายต่างๆ
และงานโครงการอย่างต่อเน่ือง การบริหารการเงิน ควบคุมดูแลค่าใช้จ่าย จัดทำางบการเงิน
ประจำาปี การบริหารสำานักงาน อำานวยความสะดวกต่อการทำางาน การติดตามประเมินผล
โดยการพฒั นาระบบสารสนเทศ การจดั ประชมุ คณะกรรมการ และคณะอนกุ รรมการ งานธรุ การ
ต่างๆ คณะกรรมการสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนว
พระราชดาำ ริ เหน็ ชอบกบั การทำายทุ ธศาสตรก์ ารดาำ เนนิ งาน ดงั น้ี

22 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

วสิ ยั ทศั น์

เป็นองคก์ รขับเคลือ่ นการพฒั นาประเทศ โดยขยายผลแนวพระราชดาำ ริใหเ้ กดิ ประโยชน์แก่
ประชาชนอย่างกว้างขวาง

กลยทุ ธห์ ลกั

“เชื่อมโยง และ รว่ มเรยี นรู้” (Link & Learn)

ยุทธศาสตร์

๑ ๒ ๓ ๔ ๕

ส่งเสริมให้เกดิ พัฒนาโครงการ สร้างภาคี ส่อื สารกับภาคี พฒั นาระบบ
การพัฒนาเชิงพนื้ ที่ ขยายผล แนวรว่ ม พัฒนาและ บริหารจดั การ
(Extension สาธารณชน
แบบบูรณาการ project) องค์กร
(Area based

project)

ประเด็นยุทธศาสตร์

๑. สร้างพ้ืนที่ต้นแบบ ๑. ชุมชนได้ความรู้ที่ ๑. เพ่ิมหน่วยงาน ๑. ให้สาธารณชนรบั รู้ ๑. พฒั นากระบวนการ
การบรู ณาการเชอ่ื มโยง สามารถนาำ ไปประยกุ ต์ องค์กรที่จะเป็นแนว ว่าแนวพระราชดำาริ หลักเพื่อรองรับการ
ความรู้มาใช้แก้ปัญหา ใชไ้ ดเ้ ร็ว รว่ มเชงิ ยุทธศาสตรก์ ับ สามารถแก้ปญั หาและ ทำางานท้ัง ๔ ด้านให้
ได้จรงิ ๒. ชุมชนสามารถ สถาบนั ฯ พัฒนาชีวิตความเป็น รวดเรว็ ถูกตอ้ ง
๒. มรี ะบบการบริหาร แบ่งปัน แลกเปลี่ยน ๒. มีโครงการความ อยู่ไดจ้ รงิ ๒. พัฒนาระบบสาร
การพัฒนาโดยความ เรยี นรู้ การแกไ้ ขปญั หา ร่วมมือกับหน่วยงาน ๒. ใหภ้ าครี บั รู้ เขา้ ใจ สนเทศและฐานข้อมูล
รว่ มมือหลายฝ่าย และพัฒนาร่วมกบั ภาคี แ ล ะ ข ย า ย ผ ล สู่ ก า ร พัฒนาทักษะบุคลากร
ชุมชนอน่ื ปฏบิ ตั จิ ริง ในการทำางาน
๓. เกดิ อปท.นำารอ่ ง
ทม่ี คี วามพร้อมในการ
ขยายผลความสำาเร็จ

ค่านิยมรว่ ม (shared value)

๑) ศรทั ธาในแนวพระราชดำาริ
๒) เช่อื ในพลงั ของการเรียนรู้
๓) ขบั เคล่อื นด้วยความร่วมมือของท้องถิ่น/ชมุ ชน
๔) ประชาชนต้องได้รบั ประโยชน์จากการดาำ เนนิ งานขององคก์ ร

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 23
ปดิ ทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

๖ สรุปการดาำ เนนิ งานปดิ ทองหลังพระฯ

การดำาเนินการในรอบปี ๒๕๕๘ ของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรม
ปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดาำ ริ ม่งุ เนน้ สง่ เสรมิ และพฒั นาอาชีพควบคู่
กบั สนบั สนนุ การรวมกลมุ่ เพอื่ สรา้ งความเขม้ แขง็ ของชมุ ชน โดยการทาำ งานรว่ มกบั
ภาคเี ครอื ขา่ ยทง้ั หนว่ ยงานภาครฐั เอกชนและสถาบนั การศกึ ษา เพอ่ื สรา้ งการพฒั นา
ท่ียั่งยืนในพื้นที่ต้นแบบปิดทองหลังพระฯ ทั้ง ๕ พ้ืนที่ ในจังหวัดน่าน อุดรธานี
เพชรบุรี กาฬสนิ ธแุ์ ละอุทัยธานี

หลังจากการพัฒนาด้านกายภาพ โดยเฉพาะการพัฒนาระบบน้ำา สามารถ
ดำาเนินการได้บรรลุตามเป้าหมายในทุกพ้ืนท่ี และวิธีการดำาเนินงานของปิดทอง
หลังพระฯ ยังมีการนำาไปเป็นต้นแบบในการพัฒนาระบบนำ้าตามยุทธศาสตร์ท่ี  ๑
ส่งเสริมการขับเคล่ือนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาค
การเกษตรและชนบท เพื่อขยายผลท่ัวท้ังจังหวัดน่านและอุดรธานี โดยปิดทอง
หลงั พระฯ เป็นผู้ถ่ายทอดให้ความรูใ้ นกระบวนการเข้าใจ เขา้ ถงึ แก่ทมี ปฏิบตั ิงาน
จงั หวัดและอำาเภอ

24 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

การพฒั นาระบบน้าำ

• จังหวัดน่าน

โครงการซ่อมแซมปรบั ปรุง เสรมิ ฝายอา่ งเกบ็ น้ำา และการสง่ น้าำ ด้วยระบบทอ่ ตามยุทธศาสตร์
ขบั เคลอ่ื นการพัฒนา ตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งในภาคการเกษตรและชนบทของจังหวดั นา่ น
๕๙๑ โครงการ พื้นทร่ี บั ประโยชน์ ๘๙,๐๐๘ ไร่
โครงการตอ่ ยอดการพฒั นา ในยุทธศาสตร์จังหวดั “สร้างเมอื งน่าน นา่ อยู่ คปู่ า่ ตน้ นำา้ ”
พ้ืนทรี่ บั ประโยชน์ ๔,๙๓๑ไร่
พ้ืนท่ตี น้ แบบ
๒๑ หมูบ่ า้ น ๓ อาำ เภอ พ้ืนท่รี ับประโยชน์ ๙,๑๑๒ ไร่

เริ่มโครงการ ระยะเวลาดำาเนินการ ครัวเรือนในโครงการ
๒๕๕๓ ๕ ปี ๑,๗๙๓ ครัวเรอื น

• จังหวดั อุดรธานี

โครงการซ่อมแซมปรับปรุง เสรมิ ฝายอา่ งเกบ็ นำา้ และการสง่ นำ้าด้วยระบบทอ่ ตามยทุ ธศาสตร์
ขบั เคล่ือนการพัฒนา ตามปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตรและชนบทของจงั หวดั อุดรธานี

๑๒๑ โครงการ พน้ื ทีร่ ับประโยชน์ ๑๓๑ หมูบ่ ้าน ๑๕ อาำ เภอ ๒๙,๐๑๓ ไร่
พืน้ ทตี่ น้ แบบ

เสรมิ ประสิทธิภาพอา่ งเก็บนำ้าหว้ ยคล้ายฯ และวางแนวทอ่ ส่งนำา้ ความยาว ๖,๒๙๐ เมตร
พื้นที่รบั ประโยชน์ ๑,๒๙๗ ไร่ บรหิ ารนา้ำ โดยกลุ่มผใู้ ช้นำ้า ๕ กลุ่ม

เร่ิมโครงการ ระยะเวลาดาำ เนนิ การ ครวั เรือนในโครงการ
ธ.ค. ๒๕๕๓ ๕ ปี ๒๑๔ ครัวเรอื น

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 25
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

• จังหวัดเพชรบรุ ี

โครงการชลประทานเพชรบรุ ี มีแผนการดาำ เนินการกอ่ สรา้ งอา่ งเก็บนาำ้ ขนาดเล็ก

พืน้ ที่ตน้ แบบ
กอ่ สรา้ งฝายเกษตร ๒ ตวั สระเกบ็ นาำ้ ๒ สระ ความจรุ วม ๒,๘๐๐ ลบ.ม. และการสบู นำา้ ด้วยพลงั แสงอาทิตย์
พน้ื ท่ีรบั ประโยชน์ ๓๐๒ ไร่

เริม่ โครงการ ระยะเวลาดำาเนินการ ครัวเรือนในโครงการ
ธ.ค. ๒๕๕๕ ๓ ปี ๑๓๘ ครัวเรือน

• จงั หวดั กาฬสินธ์ุ

พื้นทีต่ น้ แบบ
ขดุ ลอกแก้มลิงหนองเลงิ เปอื ย เพิม่ ปริมาณนา้ำ เกบ็ กกั จาก ๑.๐๖๔ ล้านลูกบาศกเ์ มตร
เปน็ ๖.๔๘ ล้านลกู บาศก์เมตร พัฒนาระบบกระจายน้ำาดว้ ยสถานีสบู นำ้าพลงั ไฟฟ้า ๓ สถานี

พน้ื ท่รี ับนำา้ ๕,๙๓๘ ไร่ ใน ๒๖ หมบู่ ้าน ๒ อาำ เภอ

เริม่ โครงการ ระยะเวลาดาำ เนนิ การ ครวั เรอื นในโครงการ
ม.ค. ๒๕๕๖ ๒ ปี ๓,๕๗๓ ครัวเรอื น

26 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

• จังหวดั อุทัยธานี

พนื้ ท่ีต้นแบบ
ซ่อมแซมอา่ งเก็บน้าำ หว้ ยแมด่ นี อ้ ยฯและระบบท่อส่งนำ้า
กอ่ สรา้ งฝายเพ่ือการเกษตร ฝายเพื่อการอปุ โภคบริโภค ๕ ตวั ต่อทอ่ ส่งน้าำ และปรบั ปรุงระบบกกั เกบ็ นำ้า
กอ่ สร้างฝายอนุรกั ษ์ ๒๓ แห่ง พืน้ ท่รี ับประโยชน์ ๑,๑๙๕ ไร่ ๒ งาน

เร่ิมโครงการ ระยะเวลาดำาเนินการ ครัวเรอื นในโครงการ
ก.พ. ๒๕๕๖ ๒ ปี ๔๐๓ ครวั เรือน

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 27
ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

การสง่ เสรมิ และพัฒนาอาชพี

การส่งเสริมและพฒั นาอาชพี ในพื้นท่ีตน้ แบบท้ัง ๕ จังหวัด ในปี ๒๕๕๘ ปิดทองหลงั พระฯ
ดำาเนินการด้วยการให้องค์ความรู้ รับฟังความต้องการของราษฎรเป็นหลัก จากน้ันจะเป็น
ความร่วมมือกับหน่วยงานและองค์กรต่างๆ ในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาส่งเสริมอาชีพ
ใหส้ อดคล้องกบั สภาพพ้ืนที่ ภูมิสังคม และตลาด

• จังหวัดนา่ น ผล๘ผล๐ิตถังต่อไร่ ๖๙ ถัง
๓๙ ถัง
๖๐

๔๐

ขา้ ว ๒๐
๐

ผลผลิตข้าวเพมิ่ ข้ึนจากเดมิ เฉลี่ย ๓๙ ถงั ตอ่ ไร่เป็น ๖๙ ถงั ตอ่ ไร่ เพียงพอต่อการบรโิ ภคของครวั เรือนทั้งปี

พชื
ผักสวนครัว

พืชผักสวนครัวปลูกในพื้นท่ีว่างของครัวเรือน ๑,๕๔๓ ครัวเรือน ลดค่าใช้จ่ายเดือนละ ๓๐๐ บาท
สร้างรายไดเ้ ดอื นละ ๓๐๐ บาท

พชื หลังนา
๕ ชนิด

พชื หลงั นา ๕ ชนิด หน่อไมฝ้ รั่ง พรกิ ใบยาสบู ถวั่ ลนั เตา บลอ็ กโคร่ี ขา้ วโพดหลงั นา แบบปลอดสารพิษ
โดยมีบริษัทเอกชนมาให้ความรู้และควบคุมคุณภาพการผลิต ต้ังแต่เมล็ดพันธุ์ เทคนิควิธีการปลูก การดูแล
และเก็บเกี่ยวเพ่ือให้ได้มาตรฐานสำาหรับส่งออกจำาหน่าย สร้างรายได้เสริม ๕๙๔,๙๓๙ บาท เฉล่ียรายละ
๔,๒๑๙ บาท

ในปี ๒๕๕๘ สง่ เสริมพืชเศรษฐกจิ ทม่ี ตี ลาดรองรบั ไดแ้ ก่

กลว้ ยนาำ้ วา้
เหลอื งนวล

กล้วยนำ้าวา้ เหลืองนวล มเี กษตรกรปลูกกลว้ ยนาำ้ วา้ จาำ หน่าย ๓๓๒ ราย รายได้รวม ๓๘๐,๘๓๒ บาท

28 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

ลูกเดือย ผปู้ ลูก/ไร่ ๔๘ ราย ๑๑๖ ราย
๑๕๐ ๑๓๒ ไร่ ๓ งาน ปี ๒๕๕๘

๑๐๐ ปี ๒๕๕๗
๕๐
๐

ลูกเดอื ย พนื้ ท่ีเปา้ หมายปลกู ๒๗๒ ไร่ ๑๑๖ ราย เพ่มิ จากปี ๒๕๕๗ ทม่ี ผี ้ปู ลกู ๔๘ ราย ๑๓๒ ไร่ ๓ งาน
ผลผลิตลกู เดือยรวม ๓๘,๘๒๓ กโิ ลกรมั เฉลี่ยไรล่ ะ ๒๙๔ กโิ ลกรัม สรา้ งรายได้ ๔๖๕,๘๗๖ บาท เฉลย่ี ไร่ละ
๓,๕๒๙ บาท ทดแทนขา้ วโพดเลีย้ งสัตว์ได้เนอ่ื งจากไดร้ าคาดีกวา่

ข้าวกาำ่

พนั ธล์ุ มื ผวั

ข้าวกำ่าพันธุ์ลืมผัว ตามมาตรฐานการปฏิบัติทางการเกษตรท่ีดีหรือ GAP และ GI มีผู้ปลูก ๘๘ ราย
๑๖๗ ไร่ ราคาประกนั ๒๕ บาท ปนี ท้ี าำ เมลด็ พันธุ์ขายปแี รก กิโลกรัมละ ๔๐ บาท

พรกิ
ซุปเปอร์ฮอท

มาตรฐาน GAP

พริกซุปเปอร์ฮอทมาตรฐาน GAP มีผู้ปลูก ๓๙ รายพ้ืนท่ี ๔๖ ไร่ สร้างรายได้ ๕๕๔,๓๔๓ บาท
เฉลี่ยไร่ละ ๑๒,๐๕๑ บาท โดยมีตน้ ทนุ อยู่ทไี่ ร่ละ ๓,๔๐๐ บาท

พริก
เขียวมณี

พรกิ เขยี วมณี ผู้ปลูก ๕ ราย พนื้ ท่ี ๑๐ ไร่ สร้างรายได้ ๘๙,๔๘๘ บาท

พนื้ ทีป่ ลูก/ไร่ มผี ปู้ ลกู ๑๐๒ รายพืน้ ท่ี ๒๓๗ ไร่
๒๐๐ รายไดจ้ ากการจำาหน่ายรวม ๒,๖๐๐,๐๐๐ บาท

งาม่อน ๑๕๐
๑๐๐ มพี ื้นท่ีปลูก ๑๗๖ ไร่

๕๐
๐

ปี ๒๕๕๗ ปี ๒๕๕๘

งาม่อน มผี ู้ปลูก ๑๐๒ รายพ้นื ที่ ๒๓๗ ไร่ เพม่ิ จากปี ๒๕๕๗ ที่มีพนื้ ที่ปลูก ๑๗๖ ไร่ มรี ายไดจ้ ากการ
จาำ หนา่ ยรวม ๒,๖๐๐,๐๐๐ บาท

กระเจ๊ยี บแดง

กระเจยี๊ บแดง บรษิ ัทศุภดถิ รี ับซื้อกิโลกรัมละ ๑๘๐ บาท

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 29
ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

หน่วยงานราชการจำานวนมากได้เข้ามาช่วยสนับสนุนและส่งเสริมอาชีพให้กับเกษตรกร
เช่น ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวแพร่ สนับสนุนความรู้การปลูกข้าวทำาเมล็ดพันธุ์ และตรวจข้ันตอน
การจัดการแปลงเป็นระยะเพ่ือให้ได้เมล็ดพันธ์ุท่ีมีมาตรฐานตาม GAP ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก
ศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วสะเมงิ มลู นธิ ชิ ยั พฒั นา สนบั สนนุ เมลด็ พนั ธขุ์ า้ วเหนยี วดาำ พนั ธล์ุ มื ผวั ๗๓๔ กโิ ลกรมั
และถ่ายทอดความรู้ด้านวิชาการในการเก็บคัดเมล็ดพันธุ์เพื่อพัฒนาเป็นแหล่งผลิตเมล็ดข้าว
พันธ์ุดีของจังหวัดน่าน ศูนย์วิจัยข้าวชุมแพ จังหวัดขอนแก่น มอบเมล็ดพันธ์ุข้าวทับทิมชุมแพ
ในการทดลองปลกู ในพ้นื ที่ ๑๐๐ กโิ ลกรมั และลงพื้นทีต่ รวจตดิ ตามการป้องกนั โรค

กรมวิชาการเกษตร จังหวัดน่าน ส่งเสริมให้เกษตรกรผู้ปลูกพริกในพ้ืนท่ีต้นแบบ อำาเภอ
สองแคว มีการปลูกพริกตามมาตรฐาน GAP เพื่อประกันคุณภาพสินค้า สามารถส่งออก
ต่างประเทศได้ เทศบาลตำาบลยอด อำาเภอสองแคว ส่งเสริมเกษตรกรปลูกผักปลอดสารพิษ
ไว้บริโภค ลดรายจ่ายในครัวเรือน ภายใต้โครงการความมั่นคงทางอาหาร โดยสนับสนุน
เมล็ดพันธ์ุ พนั ธ์ุปลา กบ กศน.ตำาบลยอด อาำ เภอสองแคว สนับสนนุ วัสดอุ ุปกรณ์และเชอ้ื เหด็
นางฟ้าใหก้ ับเกษตรกรพ้ืนท่ีตน้ แบบ ตาำ บลยอด อาำ เภอสองแคว

30 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

สำานักงานพัฒนาที่ดินน่านสนับสนุนโดโลไมท์เพื่อมาปรับปรุงดินพ้ืนที่ต้นแบบ อำาเภอ
สองแคว ๘,๐๐๐ กิโลกรัม เพ่อื ปรับปรุงดนิ ก่อนการเพาะปลูก ปศสุ ัตว์อาำ เภอท่าวังผา สนบั สนุน
อุปกรณ์ เชน่ ตาขา่ ยกั้นเล้าไก่พร้อมวัคซนี สตั ว์ ใหเ้ กษตรกรในพ้ืนที่บา้ นนา้ำ ป้าก พร้อมทัง้ ทำา
การผสมเทยี ม โค กระบอื ให้เกษตรกรบา้ นน้ำาป้าก ห้วยธนู หว้ ยมว่ ง สาำ นกั งานกองทนุ ฟน้ื ฟู
และพฒั นาเกษตรกร จงั หวัดนา่ น สนับสนุนงบประมาณต่อยอดกองทนุ สกุ รบ้านนาำ้ ป้าก อำาเภอ
ทา่ วงั ผา โดยใหช้ าวบา้ นบรหิ ารจดั การเอง สาำ นกั งานปศสุ ตั วอ์ าำ เภอสองแคว สนบั สนนุ วคั ซนี ไก่
เพอื่ ลดอตั ราการตายของสตั วป์ กี ในพน้ื ทต่ี น้ แบบ อาำ เภอสองแคว ปศสุ ตั วอ์ าำ เภอเฉลมิ พระเกยี รติ
สนบั สนนุ วัคซนี ปากเท้าเป่ือย เกลอื แร่ชนดิ กอ้ น และยาถ่ายพยาธิ สำาหรบั รกั ษาสัตวแ์ ละป้องกัน
โรคระบาดในพื้นที่

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 31
ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

สำานักงานพลังงานจังหวัด สนับสนุนเครื่องอบแห้งพลังงานแสงอาทิตย์ในพ้ืนที่ต้นแบบ
ทั้ง ๓ อำาเภอ รวม ๗ เคร่ือง เพ่ือตอ่ ยอดผลผลติ ทางการเกษตร เชน่ การทาำ พรกิ แหง้ การตาก
เมล็ดกาแฟ สำานักงานเกษตรอำาเภอสองแควและมูลนิธิศุภนิมิต สนับสนุนวัสดุอุปกรณ์และ
องค์ความรกู้ ารทำาสารชีวภณั ฑ์ เช่น บิวเวอเรยี ไตรโคเดอร์มา น้ำาหมักจลุ นิ ทรีย์ ใหก้ บั เกษตรกร
พ้ืนที่ต้นแบบ อำาเภอสองแคว เพ่ือลดรายจ่ายในการใช้สารเคมีในการปลูกพืช ศูนย์ส่งเสริม
และพัฒนาอาชีพการเกษตรจังหวัดพะเยา (เกษตรท่ีสูง) อบรมเสริมความรู้การผลิตกล้วยฉาบ
ให้แก่กลุ่มกล้วยฉาบบ้านห้วยฟอง ตำาบลขุนน่าน อำาเภอเฉลิมพระเกียรติ และสนับสนุน
เครื่องซีลถุง พร้อมทั้งสอนวิธีการทำานำ้ายาอเนกประสงค์ให้กับกลุ่มแม่บ้านบ้านสะจุก เพ่ือเพิ่ม
มูลค่า สร้างรายได้ให้แก่กลุ่ม และเป็นการลดรายจ่ายในครัวเรือน สำานักงานพัฒนาชุมชน
อำาเภอเฉลิมพระเกียรติ สนับสนุนงบประมาณและวัสดุอุปกรณ์ในการผลิตกล้วยฉาบ ให้แก่
หมูบ่ ้านหว้ ยกานต์ นำ้าชา้ ง ห้วยฟอง

32 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

ภาคเอกชนทีใ่ ห้การสนับสนนุ อาชีพ เชน่ สโมสรโรตารีนา่ น สนบั สนนุ พนั ธเ์ุ ปด็ ๓๔๕ ตวั
และเมล็ดพันธุ์พริกซุปเปอร์ฮอทให้กับเกษตรผู้ปลูกพริกซุปเปอร์ฮอทรายใหม่ สมาคมผู้ค้า
เมล็ดพันธุ์แห่งประเทศไทยมอบเมล็ดพันธุ์ผักต่างๆ เพ่ือบริโภคและลดรายจ่ายในครัวเรือน
เมล็ดพันธ์ุข้าวโพดฝักอ่อน ข้าวโพดเล้ียงสัตว์สำาหรับปลูกหลังนาในพ้ืนท่ีต้นแบบ และพื้นที่
รับประโยชน์ในโครงการปรับปรุงซ่อมแซมฝายฯ จังหวัดน่าน โครงการธรรมชาติปลอดภัย
เครอื เจรญิ โภคภณั ฑ์ สนบั สนนุ เปด็ ไขแ่ ละอาหารเลย้ี งเปด็ ๒๓๕ ตวั และสนบั สนนุ การตงั้ กองทนุ
ต่อยอดการแปรรปู ไข่เค็ม ศูนยศ์ กึ ษาเรยี นรู้ถ่ายทอดความร้กู ารทาำ เกษตรอนิ ทรยี แ์ บบครบวงจร
ภายใต้ช่ือ  เครือข่ายกสิกรรมไร้สารพิษละโว้ธานี จังหวัดลพบุรี มอบเมล็ดพันธุ์ข้าวหอมมะลิ
ธรรมศาสตร์ ๑ สง่ เสริมให้เกษตรกรปลูก ๗๗ ราย ในพื้นทโี่ ครงการฯ ๑๖๔ ไร่

นอกจากนี้ ยังมีภาคเอกชนและหน่วยงานราชการเข้ามาให้การสนับสนุนส่งเสริมความรู้
ความชำานาญและทักษะใหม่ๆ ให้เกษตรกรในพ้ืนท่ีและหน่วยงานราชการ เพื่อนำาความรู้ใหม่
ไปประยุกตใ์ ชใ้ นการเพิ่มผลผลติ เชน่ บรษิ ัทศภุ ดิถี และศนู ยเ์ มล็ดพนั ธุ์ขา้ วแพร่ เข้ามาสง่ เสรมิ
ความรู้เร่ืองการปลูกข้าวเพ่ือทำาเมล็ดพันธุ์ เช่น ข้าวกำ่า (ลืมผัว) ข้าวหอมทับทิม เพ่ือให้ได้
มาตรฐาน GAP และมีคุณภาพตามที่ตลาดต้องการ ตั้งแต่ขั้นการเตรียมพื้นท่ี การให้ปุ๋ย
ตามระยะเวลา การสังเกตสีใบของข้าว การสังเกตระยะการออกดอก รวมถึงการเก็บเกี่ยว
ในระยะท่ีเหมาะสม ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก ให้ความรู้ในการคัดเมล็ดพันธ์ุข้าวกำ่าพันธ์ุลืมผัว
เพ่อื พัฒนาเปน็ แหล่งผลติ เมล็ดข้าวพนั ธด์ุ ขี องจังหวดั น่าน บริษัท สยามบานานา่ จำากัด จังหวดั
กาญจนบุรี อบรมถ่ายทอดความรู้การผลิตกล้วยทอดกรอบ ให้เกษตรกรทั้งจากพื้นที่ต้นแบบ
และพื้นที่ขยายผล รวมทงั้ รบั ซื้อผลผลติ ศูนยส์ ่งเสรมิ และพัฒนาอาชีพการเกษตรจังหวดั พะเยา
ให้ความรู้ในการผลิตกล้วยฉาบ และการทำานำ้ายาอเนกประสงค์ เทศบาลตำาบลยอด อำาเภอ
สองแคว จดั อบรมการบรหิ ารจดั การโฮมสเตยใ์ หแ้ กช่ มุ ชนตาำ บลยอด สาำ หรบั รองรบั การทอ่ งเทย่ี ว
เชิงนิเวศ และสำานักงานพลังงานจังหวัดน่าน อบรมให้ความรู้เร่ืองการทำาบ่อแก๊สชีวภาพให้
เกษตรกรในพนื้ ที่ตน้ แบบทงั้ ๓ อำาเภอ

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 33
ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

• จงั หวัดอดุ รธานี

ในพื้นท่ีต้นแบบจังหวัดอุดรธานี ผลการความร่วมมือและสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐ
ตั้งแต่การตรวจสอบคุณภาพดินและให้คำาแนะนำาในการใช้ปุ๋ยปรับปรุงบำารุงดินให้กับเกษตรกร
ที่เข้าร่วมโครงการผู้ปลูกข้าวปลอดภัยและโครงการพัฒนาและเพ่ิมศักยภาพในการผลิตข้าว
(การผลติ ขา้ วอินทรียแ์ บบครบวงจรปีท่ี ๒) การสนบั สนุนเมลด็ พนั ธขุ์ า้ ว จากศูนย์เมลด็ พันธ์ขุ ้าว
อุดรธานี และการจัดเวทีถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตข้าว โดยสำานักงานเกษตรอำาเภอ
ศูนย์วิจัยข้าวและศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวอุดรธานี การทำาสารสกัดไล่แมลงศัตรูพืช การทำาปุ๋ยหมัก
นำ้าหมักชวี ภาพเพอ่ื ปรับปรุงคณุ ภาพดินและการทาำ ปยุ๋ อดั เมล็ดจำาหน่าย ทำาให้เกษตรกรในพน้ื ท่ี
ตน้ แบบบ้านโคกล่ามและแสงอร่าม อาำ เภอหนองวัวซอ ลดรายจ่ายและมรี ายไดเ้ พิม่ ขึ้น

34 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

ผลผลติ กโิ ลกรมั ตอ่ ไร่ ปี ๒๕๕๘
๖๐๐

๔๕๐ ปี ๒๕๕๓ ๖๐๐
๓๓๕
ข้าว ๓๐๐
๑๕๐

๐

ผลผลติ ขา้ วกโิ ลกรมั ตอ่ ไร่

จากผลผลิตข้าวต่อไร่ ๓๓๕ กโิ ลกรมั ตอ่ ไร่ ในปี ๒๕๕๓ เพิ่มขนึ้ โดยลาำ ดับ เป็น ๖๐๐ กิโลกรัมตอ่ ไร่

รายไดห้ ลงั หักตน้ ทุนแลว้ /บาท
๔๕๐,๐๐๐
พชื หลงั นา ๓๐๐,๐๐๐ ปี ๒๕๕๗ ปี ๒๕๕๘
๕ ชนิด ๑๕๐,๐๐๐ ๒๕๓,๔๖๙
๑๖๐,๒๔๙
๐ ผปู้ ลกู พชื หลังนา ๖๓ ราย
ผ้ปู ลูกพืชหลงั นา ๔๑ ราย พ้นื ท่ี ๒๓๔.๗๕ ไร่
พ้นื ที่ ๔๓.๐ ไร่

พืชหลงั นาทส่ี ง่ เสรมิ ไดแ้ ก่ ผักกวางตงุ้ ปอเทือง ถวั่ ลสิ ง พชื ผักสวนครัวผสมผสาน เปน็ ต้น มเี กษตรกร
ผู้ปลูก ๖๓ ราย พ้ืนที่ ๒๓๔.๗๕ ไร่ สามารถลดรายจา่ ยคา่ อาหารและปรับปรงุ บำารุงดนิ และมรี ายได้หลงั หัก
ต้นทุนแล้ว ๒๕๓,๔๖๙ บาท เพ่ิมขึ้นจากปี ๒๕๕๗ ท่มี ีผ้ปู ลูกพืชหลังนา ๔๑ ราย พ้นื ท่ี ๕๓.๑ ไร่ มีรายได้
๑๖๐,๒๔๙ บาท

ไกไ่ ข่ หมูเหมยซาน

การเลย้ี งไก่ไข่เพ่อื ลดรายจ่าย การเลยี้ งหมูเหมยซาน
และขายเมือ่ เหลือจากการบรโิ ภค มีผ้เู ลยี้ ง ๑๗ ราย
มีสมาชิกเริม่ ตน้ ๑๐ ราย ไก่ไข่ ๑๐๐ ตัว มแี ม่พันธ์ุ ๓๑ ตัว
และจะขยายผลใหเ้ กษตรกรรายอืน่ พอ่ พันธ์ุ ๓ ตวั
ลกู สกุ ร ๗๐ ตัว
ได้ในเดือนมกราคม ๒๕๕๙

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 35
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

• จงั หวดั เพชรบุรี

ในพ้ืนท่ีต้นแบบบ้านโป่งลึก-บางกลอย อำาเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี ซึ่งมีหลาย
หน่วยงานเข้ามาใหก้ ารสนบั สนุน เช่น ครภู ูมปิ ญั ญาตา่ งๆ สาำ นกั งานเกษตรอำาเภอแกง่ กระจาน
สถานีพัฒนาทด่ี ินเพชรบรุ ี ปศุสัตวจ์ ังหวัด ฯลฯ ทัง้ ด้านองค์ความรู้ในการปลกู ขา้ ว การทาำ ปุ๋ย
และการปรับปรงุ บำารงุ ดิน การสนบั สนนุ กล้าไมผ้ ล และสตั วเ์ ลี้ยง ทาำ ให้ชาวปกากะญอในพื้นที่
รอดพน้ จากปญั หาการขาดแคลนนาำ้ เพอ่ื การเกษตร ดนิ ขาดความอดุ มสมบรู ณ์ ผลผลติ ทางการ
เกษตรตำ่า มีข้าวและแหล่งอาหารไม่เพียงพอการบริโภคในครัวเรือน จนมีอาหารเพียงพอ
และมีรายไดจ้ ากการทำาการเกษตรในพน้ื ทล่ี าดเอียง

จาำ นวนข้าวที่ปลกู ไดแ้ ตล่ ะปี ปี ๒๕๕๗
ปี ๒๕๕๕ เฉล่ีย ๑๗๘.๕๙ กิโลกรัมตอ่ ไร่

เฉล่ีย ๑๓๕.๐๐ กโิ ลกรัมต่อไร่

ข้าว

ผู้ปลูกข้าวท้งั หมด ๔๒ ราย (ทง้ั แบบขนั้ บนั ไดและแบบดั้งเดมิ )

มีผู้ปลูกข้าวท้ังหมด ๔๒ ราย (ทั้งแบบขั้นบันไดและแบบดั้งเดิม) ลดลง ๑๙ ราย จากปี ๒๕๕๗
เน่อื งจากพืน้ ที่จาำ กัดและขาดความอุดมสมบูรณ์ อย่างไรกต็ าม เมือ่ เปรียบเทียบกบั ก่อนมโี ครงการ ผลผลติ ขา้ ว
ในปี ๒๕๕๗ เฉลีย่ ๑๗๘.๕๙ กิโลกรมั ต่อไร่ ก็ยังสูงกว่าในปี ๒๕๕๕ ท่มี ผี ลผลิตขา้ วเฉล่ยี อยู่ท่ี ๑๓๕ กโิ ลกรมั
ตอ่ ไร่

รายไดจ้ ากการปลูกข้าว/กลว้ ยเหลืองนวลตอ่ ปี ปี ๒๕๕๗
ผ้ปู ลูก ๓๘ รายพ้นื ที่ ๙๐ ไร่

รายได้ ๓๔๔,๒๓๖ บาท

กล้วย ปี ๒๕๕๕
เหลืองนวล ผูป้ ลูก ๔๕ ราย พน้ื ที่ ๙๐ ไร่

รายได้ ๑๓๐,๐๐๐ บาท

ปลูกข้าว ปลกู กล้วยเหลืองนวล
ระยะเวลา ๑๐ เดอื น (มกราคม-ตุลาคม)

เพื่อสรา้ งรายได้ทดแทนการปลูกขา้ ว มผี ู้ปลกู ๓๘ ราย ในพ้นื ที่ ๘๐ ไร่ ในระยะเวลา ๑๐ เดือน (มกราคม
-ตุลาคม) สร้างรายได้ ๓๔๔,๒๓๖ บาท ซงึ่ ดกี วา่ รายไดจ้ ากการปลูกข้าวในปี ๒๕๕๗ พน้ื ที่ ๙๐ ไร่ ๔๕ ราย
เกษตรกรมรี ายได้เพยี ง ๑๓๐,๐๐๐ บาทต่อปี

36 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

การพัฒนารปู แบบ
การเกษตรในสภาพ

พื้นทลี่ าดเอียง

มผี รู้ ว่ มโครงการ ๗๕ ราย ทไ่ี ด้รบั กล้าไมผ้ ล เช่น ทุเรียน เงาะ มงั คดุ ลำาไย ลองกอง สม้ โอ มะขาม
ละมดุ มะนาว ฯลฯ ไปปลกู แซมตน้ กลว้ ยบริเวณคนั นาเพ่อื ใหเ้ กดิ รายได้ระยะยาวอย่างม่ันคงในอนาคต

การสง่ เสริม หมู
การเล้ียงสตั ว์
ในปี ๒๕๕๗
มีผเู้ ข้าร่วมโครงการ ๒๔ ราย
หมูคอกแรก มีผลผลติ ๓๙ ตัว

ในปี ๒๕๕๘ มีเกษตรกร
แจ้งความประสงค์
ทจี่ ะเล้ียงหมูเพิม่ ข้ึน

เปด็ เทศ ไก่

ในปี ๒๕๕๗ ในปี ๒๕๕๗
มีผเู้ ล้ยี งเป็ดเทศ ๒๐ ราย ออกลูก มผี ู้เล้ยี งไก่ ๒๐ ราย
คอกแรก ๒๔๘ ตวั มเี ปด็ ในขณะน้ี ๓๒๑ ตวั ออกลูกคอกแรก ๑๙๕ ตัว
เริ่มมรี ายไดจ้ ากการขายในหมบู่ ้าน มไี กใ่ นขณะนี้ ๓๒๔ ตวั
ราคากิโลกรมั ละ ๘๐ บาท ๑๐ ตัว

เปน็ เงิน ๑,๕๖๐ บาท

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 37
ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

ในปี ๒๕๕๘ มกี ารส่งเสริมการประยกุ ตใ์ ชเ้ กษตรทฤษฎีใหม่ ดว้ ยการจดั ทาำ แปลงต้นแบบ
เกษตรทฤษฎีใหม่ ๔ ราย ซ่ึงประสบความสำาเร็จในการประกอบอาชีพ ท้ังการเล้ียงเป็ดในบ่อ
ดักตะกอน เล้ียงหมู เล้ยี งไก่ พชื สวน ข้าว ผักสวนครวั ทาำ ให้ในปี ๒๕๕๙ มชี าวบ้านท่ีสมคั รใจ
ร่วมเป็นเครือข่ายเพิ่มเติมอีก ๒๓ ราย รวมท้ังจัดทำาโครงการธนาคารอาหารชุมชน โดยให้
อาสาสมคั รพฒั นาหม่บู ้าน ทดลองเลย้ี งหมู เปด็ ไก่ ปลา กบ การทำาปยุ๋ หมัก พืชผกั สวนครัว
เตาอวิ าเตะ๊ เพือ่ เน้นให้เกษตรกรใหค้ วามสาำ คัญกับแหลง่ อาหาร ขณะเดยี วกันกใ็ ชพ้ น้ื ทท่ี ีด่ ำาเนนิ
กจิ กรรมน้ี เป็นแปลงสาธติ แก่เกษตรกรและเปน็ แหล่งเรยี นรู้ให้แก่ชมุ ชน

การจดั ทาำ โครงการตเู้ ยน็ ขา้ งบา้ น ผกั สวนครวั ทปี่ ลกู ทงั้ ผกั แส้ ถว่ั กะหรา่ ง แตงเปรย้ี ว ฟกั ทอง
พื้นเมือง พริกกะเหร่ียง ตะไคร้ ข่า มะนาว ฯลฯ การเล้ียงปลาดุกในบ่อดิน เลี้ยงเป็ด ไก่
เพ่ือลดรายจ่ายในครัวเรือน ในช่วง ๓ เดือน สามารถขยายผลให้เกษตรกรได้จาก ๙ ราย
เปน็ ๑๓ ราย

นอกจากน้ี ยงั มีแนวทางการพฒั นาเรื่องพืชสมนุ ไพรในพ้ืนทีโ่ ป่งลกึ -บางกลอย เนื่องจาก
ในพ้ืนที่ป่าแก่งกระจานมีพันธ์ุพืชท่ีมีสรรพคุณรักษาโรคอยู่มากและมีผู้ท่ีมีความรู้เรื่องสมุนไพร
รักษาโรคต่างๆ จึงมีการส่งเสริมการเดินท่องเท่ียวศึกษาเรียนรู้ด้านสมุนไพร โดยมีอาจารย์
ภาควชิ าเภสัชศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ศิลปากร เปน็ ท่ปี รกึ ษา

38 รายงานประจำาปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

• จังหวัดกาฬสินธ์ุ

การส่งเสรมิ อาชีพในพืน้ ท่ีโครงการพัฒนาแก้มลงิ หนองเลงิ เปอื ยฯ อาำ เภอร่องคำา-กมลาไสย
จังหวัดกาฬสินธุ์ หลังการดำาเนินการขุดลอกแก้มลิงหนองเลิงเปือย ระยะท่ี ๑ แล้วเสร็จ
ในปี ๒๕๕๗ และระยะที่ ๒ แล้วเสร็จในเดือนมิถุนายน ๒๕๕๘ หลังจากการวิเคราะห์ดิน
ก้นหนองที่นำามาถมในแปลงชาวบ้าน และส่งเสริมการจัดปุ๋ยหมักเพื่อปรับปรุงบำารุงดินให้
เหมาะสมกับการเพาะปลกู โดยความรว่ มมอื ของทมี ปฏบิ ตั กิ ารระดับอาำ เภอ สถานีพัฒนาทีด่ นิ
กาฬสินธ์ุ เกษตรอาำ เภอร่องคาำ มหาวทิ ยาลัยขอนแก่น มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรแ์ ละปราชญ์
ชาวบ้าน และฟ้ืนฟูโรงปุ๋ยท่ีมีในชุมชนให้ผลิตปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพสูง เพื่อเสริมประสิทธิภาพ
การปรับปรงุ บำารุงดินสามารถผลิตป๋ยุ ได้ ๑,๒๙๐ กระสอบ กระสอบละ ๕๐ กโิ ลกรัม จาำ หนา่ ย
ในราคากระสอบละ ๓๐๐ บาท ควบคู่กับการส่งเสริมและพัฒนาอาชีพด้วยความร่วมมือ
จากหนว่ ยราชการในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ที่เก่ียวขอ้ งทง้ั หมด

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 39
ปิดทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

สง่ เสรมิ การปลูกข้าวปลอดภัยสูง เพื่อลดต้นทนุ และเพ่มิ ผลผลติ เน่ืองจาก

ขา้ ว ต้นทุนการผลิตข้าวเฉลี่ยสูงถึงไร่ละ ๕,๐๐๐ บาท แต่ผลผลิตได้เฉลี่ยเพียง
๓๕๐ กิโลกรัมต่อไร่ หรือคิดเป็นรายได้เพียง ๓,๕๐๐ บาท โดยใช้วิธีการ
ข้าวต้นเดียว ข้าวนาหว่าน ข้าวนาโยนและข้าวนาดำาในแปลงของชาวบ้านที่
สมัครใจเรียนรู้เพ่ือเป็นองค์ความรู้ในการส่งเสริมการปลูกข้าวแบบลดต้นทุนใน
ระยะต่อไป

พชื เสนอเมนูทางเลือกใหก้ ับชาวบ้าน ได้แก่ ถวั่ ลิสง แตงโม แตงไทย มันเทศ
หลงั นา และข้าวโพดหวานที่มีตลาดรองรับผลผลิตแน่นอน โดยทำาการเพาะปลูกให้แล้ว
เสร็จก่อนสิน้ เดือนมกราคม ๒๕๕๙

มะเขือเทศ ผกั ปลอดภยั

เพ่ือสง่ ผลผลติ ใหก้ ับโรงงานหลวง มกี ารเช่อื มโยงความร่วมมอื
อาหารสำาเรจ็ รปู ที่ ๓ (เตา่ งอย) กบั มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ส่งเสริม

ในราคาประกันกิโลกรมั ละ ๒.๓๐ บาท การปลกู ผกั ในโรงเรอื นตลอดปี จาก
มีผู้เข้าร่วมโครงการ
๔๘ ราย ๕๓ ไร่ กล้วย เกษตรกรนำาร่อง ๑๐ ราย ในปี ๒๕๕๗
ขยายผลเกษตรกร ๘๐ ราย
สนับสนนุ หน่อกล้วยหอมทอง
ใหก้ ับเกษตรกร ๒๕๘ ราย
๓,๘๖๖ หนอ่
กล้วยนา้ำ วา้ ๗๗ ราย
๑,๗๗๖ หนอ่

40 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

การเล้ยี งสตั ว์

หมหู ลมุ ปี ๒๕๕๗ ปี ๒๕๕๘
สนับสนนุ ลกู หมู ขยายผลท้งั ในและนอกพ้ืนที่
ให้ชาวบ้าน ๒๓๔ ตวั มีพ่อแม่พันธุ์ ๒๓๑ ตัว ลกู หมู ๑๖๘ ตัว

ปี ๒๕๕๗ ปี ๒๕๕๘ ไกไ่ ข่
สมาชิก ๑๐ ราย สมาชกิ ๓๒ ราย
จำานวนไกไ่ ข่ ๑๐๐ ตัว จาำ นวนไก่ไข่ ๓๒๐ ตวั

เป็ดเทศ ปี ๒๕๕๗ ปี ๒๕๕๘
สมาชกิ ๖ ราย สมาชกิ ๕๗ ราย
จำานวนเป็ดเทศ ๖๐ ตัว จำานวนเป็ดเทศ ๑,๓๑๑ ตวั

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 41
ปดิ ทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

ประมง ส่งเสริมใหก้ ับสมาชกิ ๕๐ ราย
จาำ นวน ๖๐,๐๐๐ ตัว
กบ

จัดตั้งธนาคารกบ ๔ ศูนย์ดำาเนินการโดยชาวบ้าน เพื่อเป็นแหล่งเพาะพันธ์ุกบท่ีได้มาตรฐาน โดยท้ัง ๔ ศูนย์
ต้องเพาะพันธกุ์ บและกระจายใหก้ ับสมาชิกใหม่ปีละ ๑๐ รายตอ่ ศนู ย์ตอ่ ปี จาำ นวน ๑,๒๐๐ ตวั

ปลา

ส่งเสรมิ ปลาตะเพียน ๒๒ ราย จำานวน ๕๕,๐๐๐ ตัว ปลานิล ๒๒ ราย จาำ นวน ๕๕,๐๐๐ ตวั ปลาดุกเชงิ พาณิชย์
๗๖ ราย จำานวน ๑๙๐,๐๐๐ ตวั

42 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

• จงั หวัดอุทัยธานี

หลังดำาเนินการในพื้นท่ีต้นแบบ ๔ หมู่บ้าน ในตำาบลแก่นมะกรูด อำาเภอบ้านไร่ จังหวัด
อุทัยธานี เพื่อช่วยฟ้ืนฟูสภาพป่าและบริหารจัดการทรัพยากรป่าไม้ในพ้ืนท่ีป่าเสื่อมโทรม
ซึ่งเป็นรอยต่อระหว่างป่าสงวนแห่งชาติป่าห้วยขาแข้งกับป่าสงวนแห่งชาติป่าห้วยท่ากวยและ
ปา่ หว้ ยกระเวน พนื้ ที่ ๒๑,๖๐๐ ไร่ มาได้ ๒ ปี โดยเรม่ิ ตน้ จากการสาำ รวจรงั วดั พน้ื ทก่ี ารใชป้ ระโยชน์
ของราษฎร สำารวจแหล่งนำ้าเพื่อการเกษตรและการอุปโภคบริโภค จากนั้นจึงเป็นการพัฒนา
ด้านการเกษตรและส่งเสริมอาชีพร่วมกับองค์การบริหารส่วนจังหวัดอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานี
สำานักงานทรัพยากรป่าไม้ท่ี ๔ สาขานครสวรรค์ กองอำานวยการรักษาความม่ันคงภายใน
ราชอาณาจักรจังหวัดอุทัยธานี สำานักงานทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมจังหวัดอุทัยธานี
ศูนย์สงเคราะห์ชาวเขาจังหวัดอุทัยธานีและหน่วยงานในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ที่
เกี่ยวข้อง ตามเป้าหมายส่งเสริมการเพ่ิมผลผลิตทางการเกษตรให้ทุกครัวเรือนมีอาหารพอกิน
ตลอดทั้งปี ลดรายจ่ายและสร้างรายได้ภาคเกษตรด้วยการเสนอรูปแบบการเกษตรทางเลือกให้
ชาวบ้านทพี่ รอ้ มและสมคั รใจเข้ารว่ มโครงการฯ สร้างรายไดท้ ดแทนการปลกู พืชไร่ เช่น ข้าวโพด
มันสำาปะหลงั เพ่อื ลดการแผ้วถางขยายพนื้ ท่ีการทาำ เกษตรของราษฎรในพน้ื ท่ี

กล้วย ปี ๒๕๕๕
น้ำาว้า ผปู้ ลกู ๔๕ ราย พื้นที่ ๙๐ ไร่

พันธุป์ ากชอ่ ง ๕๐ รายได้ ๑๓๐,๐๐๐ บาท

ปี ๒๕๕๘
ระหวา่ งเดอื นสิงหาคม ถงึ กนั ยายน
มีผเู้ ข้ารว่ มโครงการ รวม ๒๙๕ ราย

ผปู้ ลกู ๓๘ ราย พน้ื ท่ี ๙๐ ไร่
รายได้ ๓๔๔,๒๓๖ บาท

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 43
ปิดทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

สตรอว์
เบอร์ร่ี

พนั ธุพ์ ระราชทาน ๘๐

ปี ๒๕๕๗ ปี ๒๕๕๘
ผ้เู ขา้ ร่วมโครงการ ๓๖ ราย สนบั สนุนตน้ พนั ธุ์ ๑๒๓,๐๗๑ ต้น
พนื้ ท่ปี ลกู ๒๔ ไร่ ผลผลติ รวม ๔,๐๐๐ กโิ ลกรัม ใหผ้ ู้ปลูก ๖๕ ราย พื้นท่ีปลกู ๑๖ ไร่
เฉลี่ย ๒๓๕ กิโลกรัมต่อไร่ เก็บเก่ียวผลผลติ ช่วงเดอื นพฤศจกิ ายน ๒๕๕๘ - มีนาคม ๒๕๕๙
ราคาอยู่ระหว่างกโิ ลกรัมละ ๑๕๐-๓๐๐ บาท
สร้างรายได้ ๑,๒๐๐,๐๐๐ บาท เฉล่ียไร่ละ ๗๐,๕๘๘ บาท

ไมเ้ ศรษฐกจิ
ปี ๒๕๕๘

สนบั สนุนการปลกู ไมผ้ ลเศรษฐกจิ

เชน่ ทุเรียน เงาะ มะพรา้ วนำ้าหอม อะโวคาโด กะหลำา่ ปลหี วั ใจ
รวม ๑๕,๖๙๐ ตน้

ให้กบั ราษฎร ๓๑ ราย มีการสง่ เสรมิ

ให้กบั ผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ ๓๔ ราย

เพื่อสรา้ งรายได้เสริมชว่ งการทอ่ งเที่ยว

ของพนื้ ที่ตำาบลแก่นมะกรูด

44 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปดิ ทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

การสง่ เสริมการรวมกลมุ่

การส่งเสริมการรวมกลุ่มเพ่ือสร้างความเข้มแข็งย่ังยืนให้กับชุมชน ด้วยการลดต้นทุน
การผลิต จัดให้มีโครงสร้างพื้นฐานการผลิตระดับชุมชนเพ่ือให้มีผลผลิตทางการเกษตรที่ดีขึ้น
ท้งั คณุ ภาพและปรมิ าณในปี ๒๕๕๘ ในพื้นทต่ี น้ แบบจงั หวัดน่าน มีกองทนุ กลุม่ อาชพี ท่บี รหิ าร
จดั การโดยชมุ ชน ๑๐ กองทุน ไดแ้ ก่ กองทุนป๋ยุ กองทนุ เมล็ดพันธุ์ กองทุนอาหารสตั ว์ กองทุน
สุกร กองทุนยาและเวชภัณฑ์สัตว์ กองทุนแปรรูปน้ำาพริกมะแขว่น กองทุนโรงสีข้าว กองทุน
เคร่ืองบดข้าวโพด กองทุนแหย่งและกองทุนผู้ใช้นำ้า มีเงินหมุนเวียนในกองทุนที่อำาเภอท่าวังผา
๔๙,๙๔๗ บาท อำาเภอสองแคว ๓๓๑,๗๘๑ บาท และอำาเภอเฉลิมพระเกยี รติ ๗๕,๙๕๘ บาท

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 45
ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดาำ ริ

พื้นท่ีต้นแบบบ้านโคกล่าม-แสงอร่าม จังหวัดอุดรธานี มีการส่งเสริมการรวมกลุ่มอาชีพ
๑๐ กองทุน คอื กองทนุ ปยุ๋ กองทุนเมล็ดพนั ธขุ์ ้าว กองทนุ เมล็ดพนั ธผ์ุ ัก กองทุนเป็ด กองทนุ หมู
กองทุนศึกษาดูงาน กองทุนตลาด กลุ่มผู้ใช้น้ำา กองทุนโรงสีข้าวและกองทุนยาและเวชภัณฑ์
ซง่ึ มคี ณะกรรมการบรหิ ารจดั การกลมุ่ ตวั เองและเชอื่ มโยงการทาำ งานรว่ มกนั ระหวา่ งกองทนุ ตา่ งๆ

เริ่มมีการจัดตั้งกลุ่มหรือกองทุนแรกที่พ้ืนท่ีต้นแบบบ้านโป่งลึก-บางกลอย จังหวัดเพชรบุรี
คือกลุ่มแม่บ้านทำาอาหารประกอบการเลี้ยงรับรองคณะศึกษาดูงาน มีสมาชิก ๓๐ ราย โดยมี
สำานักงานพัฒนาชุมชนอำาเภอให้ความรู้ด้านการบริหารจัดการกลุ่ม ปัจจุบันมียอดเงินคงเหลือ
ในกองทนุ หลงั การปันผล ปี ๒๕๕๗ จำานวน ๙๐,๐๐๖ บาท และจะมกี ารจดั ตัง้ คณะกรรมการ
บริหารจัดการน้ำาบ้านบางกลอยและบ้านโป่งลึก และคณะกรรมการกลุ่มผู้เลี้ยงสุกรและกลุ่ม
ผเู้ ลีย้ งสัตวป์ กี ในระยะตอ่ ไป

พน้ื ทโ่ี ครงการขดุ ลอกแกม้ ลงิ หนองเลงิ เปอื ยฯ จงั หวดั กาฬสนิ ธุ์ หนว่ ยงานราชการทเี่ กยี่ วขอ้ ง
มีการจดั ต้งั กองทนุ สง่ เสรมิ อาชพี เชน่ กองทุนพชื แปลงรวม กองทุนผักปลอดสาร (เครอื ข่ายผัก
ปลอดภัยจากสารพิษ) กองทุนหมู กองทุนสัตว์ปีก กองทุนประมง ให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมใน
การบรหิ ารจดั การดว้ ยตนเอง และสามารถนาำ ปจั จยั ทไ่ี ดร้ บั การสนบั สนนุ ในครงั้ แรกเพยี งครงั้ เดยี ว
มาขยายผลต่อให้คนในชุมชนได้เอง และมกี องทนุ ที่เกดิ จากข้อเสนอของชมุ ชนเอง เช่น การจัด
ตง้ั โรงสขี า้ วชุมชนของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนสามคั คชี าวนา และกองทนุ กล้วย เปน็ ตน้

46 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปดิ ทองหลังพระ สืนสานแนวพระราชดาำ ริ

สำาหรับพน้ื ทตี่ น้ แบบตำาบลแกน่ มะกรดู จังหวดั อุทยั ธานี มีการสนับสนนุ เกิดการรวมตัวกนั
ในรูปแบบกลุ่มสหกรณ์หรือวิสาหกิจชุมชน เช่น การรวมกลุ่มผู้ได้รับประโยชน์จากการพัฒนา
ระบบนำ้าเพือ่ การเกษตร ๕ ลาำ ห้วย ทมี่ ีการตัง้ กติกาการใชน้ ้ำาและคณะกรรมการบริหารจัดการ
และมีการรวมกลุ่มโดยธรรมชาติ โดยใช้ระบบการบริหารจัดการตามแนวทางสหกรณ์ โดยมี
หนว่ ยงานราชการเป็นพเี่ ล้ยี ง คือ กลุ่มเกษตรแก่นมะกรดู มสี มาชกิ ๗๕ คน เงนิ ทนุ ๑๕,๐๐๐
บาท กล่มุ ไมผ้ ลเศรษฐกจิ มีสมาชกิ ๓๓ คน เงินทนุ ๒๓,๓๙๐ บาท

อดุ รธานี เพชรบุรี
๑๐ กองทุน ๔ กองทุน
น่าน
๑๐ กองทนุ กาฬสินธุ์
๘ กองทุน

อทุ ยั ธานี
๗ กลมุ่

รายงานประจำาปี ๒๕๕๘ 47
ปดิ ทองหลังพระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

ความร่วมมือกบั ภาคีสถาบันการศกึ ษา

การดำาเนินการในพ้ืนท่ีต้นแบบปิดทองหลังพระฯ ตลอด ๖ ปีท่ีผ่านมา ยังได้รับความ
รว่ มมอื กบั สถาบนั การศกึ ษาตา่ งๆ อยา่ งตอ่ เนอื่ ง เชน่ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ ธนบรุ ี
มีการทำาบันทึกข้อตกลงความร่วมมือทางวิชาการในการดำาเนินงานทางวิชาการเพ่ือการพัฒนา
ชนบท กบั สถาบันสง่ เสรมิ และพัฒนากจิ กรรมปดิ ทองหลงั พระ สืบสานแนวพระราชดำาริ ในพ้นื ท่ี
หมู่บ้านต้นแบบปิดทองหลังพระ จังหวัดน่าน อุดรธานี เพชรบุรี อุทัยธานี และกาฬสินธ์ุ
โดยมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี จะดำาเนินการศึกษาวิจัยด้านการพัฒนาชนบท
ในพนื้ ทต่ี น้ แบบปดิ ทองหลงั พระฯ ทง้ั ๕ พน้ื ท่ี เพอ่ื ใหป้ ระชาชนสามารถอยรู่ อดในระดบั ครวั เรอื น
ก้าวไปสูช่ ุมชนพอเพียง และพงึ่ พาตัวเองไดอ้ ยา่ งย่งั ยืน รวมท้ังสนบั สนุนองคค์ วามรู้ทางวชิ าการ
และสง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ การดาำ เนนิ การศกึ ษา วจิ ยั และพฒั นารว่ มกนั เพอื่ สง่ เสรมิ ศกั ยภาพของนกั วจิ ยั
และบุคลากรของสถาบันส่งเสริมและพัฒนากิจกรรมปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำาริ
ท่ีสามารถนำาไปประยุกต์ใช้งานในพ้ืนท่ีหมู่บ้านต้นแบบปิดทองหลังพระฯได้อย่างเหมาะสมและ
ให้ใช้ศูนย์เรียนรู้ไฟฟ้าชนบท มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี บางขุนเทียน และ
หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารวจิ ยั ทเ่ี กยี่ วขอ้ งในรายโครงการวจิ ยั ยอ่ ยทดี่ าำ เนนิ การรว่ มกนั เพอื่ สนบั สนนุ กจิ กรรม
ร่วมมอื ทางวิชาการ เชน่ สมั มนาวชิ าการ การอบรมเชงิ ปฏบิ ตั ิการ การศึกษาดงู านของบุคลากร
ของสถาบนั สง่ เสริมและพัฒนากจิ กรรมปดิ ทองหลังพระฯ

48 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมสรุปบทเรียนจากการดำาเนินงานโครงการขุดลอกแก้มลิง
หนองเลิงเปือยฯ ในช่วง ๒ ปีที่ผ่านมา และนำามาจัดทำาแผนพัฒนาโครงการพัฒนาแก้มลิง
หนองเลิงเปือยฯ (Master Plan) รวมทั้งการติดตามการพัฒนาระบบโครงสร้างชลประทาน
และการบริหารจัดการน้ำาชุมชน การป้องกันและแก้ไขปัญหาการกัดเซาะรอบหนองเลิงเปือย
(พบิ ตั เิ ชงิ ลาด) การพฒั นาดา้ นสงิ่ แวดลอ้ มตอ่ เนอื่ งจากการพฒั นาระบบนา้ำ ทงั้ การตดิ ตามคณุ ภาพ
น้ำาและแก้ไขปัญหาขยะมูลฝอยชุมชน ศึกษาทรัพยากรและส่ิงแวดล้อมทางนำ้า ติดตามและ
วิเคราะห์คุณภาพดิน (การปรับปรุงบำารุงดินให้เหมาะสมกับการเพาะปลูก) การพัฒนาเทคนิค
การเกษตรอินทรีย์และการตลาด โดยเน้นการหาผลผลิตที่เป็นอัตลักษณ์ของหนองเลิงเปือย
ท้งั ด้านเกษตร ประมง และปศุสตั ว์ และการศกึ ษาและพัฒนาคณุ ภาพชวี ิตของครัวเรือนตน้ แบบ
จากวิถีเกษตรอินทรีย์ โดยสุ่มกลุ่มตัวอย่างจากเกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการส่งเสริมการจัดทำา
แปลงต้นแบบประยกุ ต์เกษตรทฤษฎใี หมท่ ที่ าำ การชาวนา

รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘ 49
ปิดทองหลงั พระ สนื สานแนวพระราชดำาริ

ขณะที่มหาวิทยาลัยขอนแก่น มีการติดตามและประเมินผลโครงการพัฒนาแก้มลิง
หนองเลิงเปือยฯ เพ่ือจัดทำาคู่มือข้ันตอนการดำาเนินงานตามแผนพัฒนาชนบทเชิงพ้ืนที่ประยุกต์
แนวพระราชดาำ ริ เพอ่ื ใหส้ ถาบนั ฯ และหนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งสามารถใชเ้ ปน็ แนวทางในการปฏบิ ตั ิ
และประยุกต์ปรับใช้ในการดำาเนินงานพ้ืนท่ีอ่ืนได้ วิจัยเสียงสะท้อนและมุมมองจากผู้มีส่วนร่วม
ในโครงการพฒั นาแกม้ ลงิ หนองเลงิ เปอื ยฯ เพอื่ ทบทวนและวเิ คราะหบ์ ทเรยี นทง้ั ดา้ นความสาำ เรจ็
และอปุ สรรคในการดาำ เนนิ งานและพฒั นา รวมทงั้ การพฒั นาและการแปรรปู เพอื่ เพม่ิ มลู คา่ ผลผลติ
จากการส่งเสริมอาชีพในพ้ืนท่ีโครงการพัฒนาแก้มลิงหนองเลิงเปือยฯ โดยเน้นผลิตภัณฑ์ท่ีมี
ศักยภาพ ได้แก่ หมูเหมยซาน และจง้ิ หรดี

จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัย มกี ารนาำ นกั ศกึ ษาในโครงการ CU Talent ขน้ึ ไปเรยี นร้วู ถิ ชี ีวติ
ชาวบ้าน ความเป็นอยู่และร่วมพัฒนาหมู่บ้านโป่งลึก-บางกลอย จังหวัดเพชรบุรี โดยมีการ
รว่ มเรยี นรรู้ ะบบนา้ำ ความเปน็ มา ตน้ นา้ำ วธิ กี ารนำานา้ำ ขนึ้ มา เดนิ สำารวจหว้ ยสระหนิ เรยี นรชู้ มุ ชน
การทอผ้า การกนิ อยู่ ฝกึ ใหเ้ ดก็ มีจติ อาสา ซง่ึ เดก็ ในโครงการเป็นเดก็ ที่เรียนเกง่ ทางโครงการ

50 รายงานประจาำ ปี ๒๕๕๘
ปิดทองหลงั พระ สืนสานแนวพระราชดำาริ