คำนำ นโยบายการศึกษาของพลตำรวจเอก เพิ่มพูน ชิดชอบ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ “เรียนดี มีความสุข” การศึกษาเพื่อความเป็นเลิศ และการศึกษาเพื่อความมั่นคงของชีวิต ประกอบด้วย ๒ ประเด็นหลัก คือ การลดภาระครูและบุคลากรทางการศึกษา และการลดภาระนักเรียนและผู้ปกครอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรีซึ่งมีหน้าที่ในการขับเคลื่อนนโยบายไปสู่การปฏิบัติ ได้จัดทำคู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดีมีความสุข” วิถีนนท์วิถีคุณภาพ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรีขอขอบคุณคณะทำงานทุกคนที่ได้นำความรู้และ ประสบการณ์มาร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และจัดทำเอกสารฉบับนี้ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี หวังเป็นอย่างยิ่งว่าเอกสารฉบับนี้จะเป็นประโยชน์ในการขับเคลื่อนการนำนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ สู่การปฏิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี
สารบัญ หน้า บทที่ 1 บทนำ 1 บทที่ 2 การขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 4 ความสำคัญของการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติ 4 การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 5 การประเมินผลนโยบาย 6 ผลที่คาดว่าจะได้รับ 7 บทที่ 3 การนิเทศ กำกับ ติดตาม และรายงานผล 9 แนวทางการนิเทศ กำกับ ติดตาม โดยใช้ห้องเรียนเป็นฐาน 9 หลักการและแนวคิดการนิเทศภายในสถานศึกษา 10 ขอบข่ายการนิเทศภายในโรงเรียน 10 กระบวนการและขั้นตอนการนิเทศภายในโรงเรียน 11 แนวทางการดำเนินการนิเทศภายในโรงเรียน โดยใช้ห้องเรียนเป็นฐาน 12 บทที่ 4 กลไกการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 13 กลไกการขับเคลื่อนสู่การปฏิบัติ 13 การขับเคลื่อนนโยบายสู่การปฏิบัติ 13 การขับเคลื่อนนโยบายของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา 13 การขับเคลื่อนนโยบายของสถานศึกษา 15 บทที่ 5 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ 17 ด้านที่ ๑ ลดภาระครูและบุคลากรทางการศึกษา 17 ด้านที่ ๒ ลดภาระนักเรียนและผู้ปกครอง 19 กิจกรรมที่อื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 35 ภาคผนวก 49 เครื่องมือการนิเทศ กำกับ ติดตาม 50 คำสั่งและประกาศคณะกรรมการดำเนินงาน 55
สารบัญภาพ หน้า ภาพที่ 1.1 กิจกรรมการสอนส่งเสริม การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” 3 ภาพที่ 2.1 รูปแบบการบริหาร 3SP สู่เขตพื้นที่ที่ดีที่สุด 5 ภาพที่ 2.2 การส่งเสริม การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข”ของสำนักงานเขตพื้นที่ การศึกษามัธยมศึกษา นนทบุรี 8 ภาพที่ 3.1 เครือข่ายความร่วมมือในการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา นนทบุรี 9 ภาพที่ 3.2 กิจกรรมการจัดการเรียนการสอนเชิงรุก (Active Learning) 12 ภาพที่ 4.1 แผนภาพกลไกการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” 13 ภาพที่ 4.2 เครือข่ายความร่วมมือในการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา นนทบุรี 14 ภาพที่ 4.3 กิจกรรมการจัดการเรียนการสอนเชิงรุก (Active Learning) 16 ภาพที่ 4.4 กิจกรรมการจัดการเรียนการสอนเชิงรุก (Active Learning) 16 ภาพที่ 5.1 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเทพศิรินทร์ นนทบุรี 17 ภาพที่ 5.2 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ หอวัง นนทบุรี 18 ภาพที่ 5.3 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ นนทบุรี 19 ภาพที่ 5.๔ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด 20 ภาพที่ 5.๕ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 21 ภาพที่ 5.6 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนโพธินิมิตวิทยาคม 22 ภาพที่ 5.๗ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนโพธินิมิตวิทยาคม 23 ภาพที่ 5.๘ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด 24 ภาพที่ 5.๙ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย นนทบุรี 25
สารบัญภาพ หน้า ภาพที่ 5.๑๐ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ นนทบุรี 26 ภาพที่ 5.๑๑ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนศรีบุณยานนท์ 27 ภาพที่ 5.๑2 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนศรีบุณยานนท์ 28 ภาพที่ 5.๑3 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนสตรีนนทบุรี 29 ภาพที่ 5.1๔ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า นนทบุรี 30 ภาพที่ 5.15 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนวัดเขมาภิรตาราม 31 ภาพที่ 5.1๖ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนไทรน้อย 32 ภาพที่ 5.17 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนบางบัวทอง 33 ภาพที่ 5.1๘ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 34 ภาพที่ 5.19 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 35 ภาพที่ 5.๒๐ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด 36 ภาพที่ 5.๒1 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด 37 ภาพที่ 5.๒๒ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 38 ภาพที่ 5.๒3 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด 39 ภาพที่ 5.๒๔ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 40 ภาพที่ 5.๒๕ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า นนทบุรี 41
สารบัญภาพ หน้า ภาพที่ 5.๒6 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 42 ภาพที่ 5.๒7 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 43 ภาพที่ 5.๒๘ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) นนทบุรี 44 ภาพที่ 5.๒9 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ 45 ภาพที่ 5.๓๐ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด 46 ภาพที่ 5.๓1 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด 47 ภาพที่ 5.๓๒ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า นนทบุรี 48
บทที่ 1 บทนำ พระบรมราโชบายด้านการศึกษาในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว การศึกษาต้องมุ่งสร้างพื้นฐานให้แก่ผู้เรียน 4 ด้าน คือ 1) มีทัศนคติที่ถูกต้องต่อบ้านเมือง 2) มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง มีคุณธรรม 3) มีงานทำ มีอาชีพ และ 4) เป็นพลเมืองดี ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) มีเป้าหมายในการพัฒนาคนในทุกมิติและในทุกช่วงวัยให้ เป็นคนดี คนเก่งและมีคุณภาพ สร้างโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม สร้างการเติบโตบนคุณภาพชีวิตที่เป็น มิตรกับสิ่งแวดล้อมและมีภาครัฐของประชาชนเพื่อประชาชนและประโยชน์ส่วนรวม แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ ชาติ (พ.ศ. 2561 - 2580) ที่เกี่ยวข้องกับด้านการศึกษา มีแนวทางการพัฒนาเด็กปฐมวัยให้มีพัฒนาการ สมรรถนะและคุณลักษณะที่ดี สมวัยทุกด้าน ปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรม ค่านิยม เสริมสร้างจิตสาธารณะและการ เป็นพลเมืองที่ดีแก่ผู้เรียน ปฏิรูปกระบวนการเรียนรู้ที่ตอบสนองการเปลี่ยนแปลงในศตวรรษที่ 21 ตระหนักถึง พหุปัญญาของผู้เรียนที่หลากหลาย สร้างความเสมอภาคและโอกาสในการเข้าถึงการศึกษาเพื่อลดความเหลื่อมล้ำ ในทุกมิติ ตลอดจนเสริมสร้างความจงรักภักดีต่อสถาบันหลักของชาติและต่อต้านการทุจริตและประพฤติมิชอบ แผนพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจแห่งชาติ ฉบับที่ 13 (พ.ศ.2566 - 2570) ที่มีเป้าหมายด้านการพัฒนา โดยเฉพาะหมุดหมายที่ 12 ไทยมีกำลังคนสมรรถนะสูง มุ่งเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง ตอบโจทย์การพัฒนาแห่งอนาคต แผนการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2560 – 2579 มีกรอบทิศทางในการจัดการศึกษาให้คนไทยทุกคนสามารถเข้าถึง โอกาสและความเสมอภาคในการศึกษาที่มีคุณภาพ พัฒนากำลังคนให้มีสมรรถนะ ในการทำงานที่สอดคล้องกับ ความต้องการของตลาดงานและพัฒนาประเทศ วันที่ 1 กันยายน 2566 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯ แต่งตั้งพลตำรวจเอกเพิ่มพูน ชิดชอบเป็น รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ คณะรัฐมนตรีได้แถลงนโยบายต่อรัฐสภาที่มุ่งมั่นจะสร้างความสามัคคี ปรองดอง ให้เกิดขึ้นในสังคมไทย ในการนี้ พลตำรวจเอกเพิ่มพูน ชิดชอบ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการได้ ประกาศข้อสั่งการและแนวทางการปฏิบัติให้หน่วยงานในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการและหน่วยงานในกำกับของ กระทรวงศึกษาธิการนำนโยบายด้านการศึกษาไปดำเนินการอย่างเป็นรูปธรรม ภายใต้กรอบนโยบายการศึกษา “เรียนดี มีความสุข” การศึกษาเพื่อความเป็นเลิศและการศึกษาเพื่อความมั่นคงของชีวิต มุ่งเน้นการลดภาระ ครูและบุคลากรทางการศึกษาและการลดภาระนักเรียนผู้ปกครอง โดยกำหนดนโยบาย ดังนี้ ด้านการลดภาระครูและบุคลากรทางการศึกษา 1. ปรับวิธีการประเมินวิทยฐานะครูและบุคลากรทางการศึกษา ลดขั้นตอน มุ่งผลสัมฤทธิ์ของผู้เรียน 2. ครูและบุคลากรทางการศึกษาคืนถิ่น (โยกย้ายกลับภูมิลำเนาด้วยความโปร่งใส ไม่มีการซื้อขาย ตำแหน่ง) 3. แก้ไขปัญหาหนี้สินครูและบุคลากรทางการศึกษา 4. จัดหาอุปกรณ์การสอนและสวัสดิการ (1 ครู 1 Tablet) คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ด้านการลดภาระนักเรียนและผู้ปกครอง 1. เรียนได้ทุกที่ ทุกเวลา (Anywhere Anytime) เรียนฟรี มีงานทำ ยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง รวมทั้งมี ระบบหรือแพลตฟอร์มการเรียนรู้โดยไม่มีค่าใช้จ่ายเพื่อลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา (1 ครู 1 Tablet) 2. 1 อำเภอ 1 โรงเรียนคุณภาพ 3. ระบบแนะแนวการเรียน (Coaching) และเป้าหมายชีวิต 4. การจัดทำระบบวัดผลรับรองมาตรฐานวิชาชีพ (Skill Certificate) ผู้เรียนสามารถเรียนเพิ่มเพื่อรับ ประกาศนียบัตรในการประกอบอาชีพ 5. การจัดทำระบบวัดผลเทียบระดับการศึกษาและประเมินผลการศึกษาเพื่อให้ผู้เรียนที่มีความสามารถที่ เป็นเลิศไม่ต้องเสียเวลาในระบบ ประหยัดเวลา ประหยัดค่าใช้จ่าย 6. มีรายได้ระหว่างเรียน จบแล้วมีงานทำ (Learn to Earn) ดังนั้นเพื่อให้การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานเป็นไปตามพระบรมราโชบายด้านการศึกษาในพระบาทสมเด็จ พระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว นโยบายของกระทรวงศึกษาธิการ แผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐาน (2566 - 2570) ที่ได้กำหนดโดยสอดคล้องกับแผนระดับต่าง ๆ ของประเทศ ดังกล่าวข้างต้น สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี จึงขับเคลื่อนนโยบายด้านการศึกษา“เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ตามประกาศข้อสั่งการและแนวทางการปฏิบัติให้หน่วยงานในสังกัด กระทรวงศึกษาธิการและหน่วยงานในกำกับของกระทรวงศึกษาธิการ เพื่อพัฒนานักเรียนให้เก่ง ดี มีสุข มีสรรถนะ สำคัญ คุณลักษณะอันพึงประสงค์และทักษะสำคัญในศตวรรษที่ 21 ๑. วัตถุประสงค์ ๑.1 เพื่อขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพอย่างมีประสิทธิภาพและ บรรลุตามเป้าหมายของรัฐบาล ๑.๒ เพื่อพัฒนานักเรียนให้เก่ง ดี มีสุข มีสรรถนะสำคัญ คุณลักษณะอันพึงประสงค์และทักษะสำคัญใน ศตวรรษที่ 21 ๑.3 เพื่อพัฒนาระบบ กลไก การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ๑.4 เพื่อนำเสนอแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ๒. นิยามศัพท์เฉพาะ ๒.๑ เรียนดี มีความสุข หมายถึง การพัฒนาคุณภาพนักเรียนให้เก่ง ดี มีสุข มีสรรถนะสำคัญ คุณลักษณะ อันพึงประสงค์และทักษะสำคัญในศตวรรษที่ 21 ๒.๒ วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ หมายถึง การจัดการศึกษาให้เหมาะสมกับบริบทจังหวัดนนทบุรี เมืองแห่ง การศึกษา เมืองแห่งคุณภาพชีวิตและสิ่งแวดล้อมที่ดี ๒ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
๓. ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ๓.๑ การขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพมีประสิทธิภาพและบรรลุ ตามเป้าหมายของรัฐบาล ๓.๒ นักเรียนเก่ง ดี มีสุข มีสรรถนะสำคัญ คุณลักษณะอันพึงประสงค์และทักษะสำคัญในศตวรรษที่ 21 ๓.๓ สามารถนำแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ไปประยุกต์ใช้กับบริบทของหน่วยงานอื่น ภาพที่ 1.1 กิจกรรมการสอนส่งเสริม การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ๓ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
บทที่ 2 การขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี ได้จัดทำคู่มือการขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “ เรียนดี มีความสุข ”การศึกษาเพื่อความเป็นเลิศ และการศึกษาเพื่อความมั่นคงของชีวิต วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ เรียนได้ทุกที่ ทุกเวลา โดยมีรายละเอียด ดังนี้ 1. ความสำคัญของการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติ นโยบายเป็นกระบวนการของการแปลงตัวนโยบายไปสู่การดำเนินงานเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย หรือ วัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้ รวมถึงการแก้ไขปัญหาอุปสรรค การปรับปรุงนโยบายให้มีความเหมาะสมยิ่งขึ้น หรือ ล้มเลิกนโยบาย ซึ่ง“ช่องว่างของการนำนโยบายไปปฏิบัติ” (Implementation Gap) ซึ่งเกิดขึ้นใน 2 ลักษณะ คือ “การไม่เกิดการนำนโยบายไปปฏิบัติ” (Non-Implementation) และ “การไม่ประสบความสำเร็จในการนำ นโยบายไปปฏิบัติ” (Unsuccessful Implementation) (เรืองวิทย์ เกษสุวรรณ, 2551) นักวิชาการได้ตระหนักถึง The Missing Link ที่เป็นตัวกลางระหว่าง การกำหนดนโยบาย และการ ประเมินผลนโยบาย ที่เป็นส่วนทำให้กระบวนการนโยบายดำเนินไปอย่างสมบูรณ์ครบวงจร ไม่หยุดชะงัก นักวิชาการทางด้านนโยบายสาธารณะจึงเห็นร่วมกันเห็นถึงความสาคัญของ Implementation เพราะแม้ว่าจะมี นโยบายที่ดี และผ่านกระบวนการขั้นตอนมาอย่างถูกต้องแต่หากไม่สามารถนามาปฏิบัติได้ นโยบายนั้นก็คงไม่มี ประโยชน์ ซึ่งสอดคล้องกับ Edward III (1980 : 1) ที่ได้อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างการนำนโยบายไปปฏิบัติกับ นโยบายที่ถูกกาหนดขึ้นว่าการนานโยบายไปปฏิบัติเป็นขั้นตอนที่อยู่ระหว่างการกาหนดนโยบายกับผลลัพธ์ของ นโยบายที่คนได้รับ ถ้าหากว่านโยบายไม่เหมาะสม ก็อาจจะล้มเหลวตั้งแต่แรกโดยไม่ต้องสนใจว่าการนาไปปฏิบัติ จะดีเพียงใด แต่ถ้าเป็นนโยบายที่ดี หากปฏิบัติไม่ดีก็อาจจะไม่สามารถบรรลุจุดมุ่งหมายที่ตั้งไว้เช่นกัน Pressman and Wildavsky (1973) นิยามความหมายของการนานโยบายไปปฏิบัติเป็น 2 แนวทาง คือ 1. การนำนโยบายไปปฏิบัติ หมายถึง ปฏิสัมพันธ์ระหว่างการกาหนดเป้าหมายและการกระทาเพื่อให้ บรรลุเป้าหมายนั้น 2. การนำนโยบายไปปฏิบัติ เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับความสามารถที่จะผลักดันให้กลไกที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน สามารถดาเนินไปสู่ผลลัพธ์ที่พึงประสงค์ สรุปได้ว่า การนำนโยบายไปปฏิบัติ จำเป็นต้องมีองค์ประกอบที่สำคัญ คือ ผู้นำนโยบายไปปฏิบัติ รองรับ กิจกรรมต่าง ๆ ที่จะต้องเกิดขึ้นตามนโยบาย ๔ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
2. การขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ การขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “ เรียนดี มีความสุข ” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา มัธยมศึกษานนทบุรี ได้ดำเนินการด้วยรูปแบบการบริหาร 3SP สู่เขตพื้นที่ที่ดีที่สุด โดยมีกระบวนการ ดังนี้ 2.1 ศึกษาสภาพการจัดการศึกษาที่สอดคล้องกับนโยบายการศึกษา “เรียนดี มีความสุข” (Scan) ในพื้นที่จัดงหวัดนนทบุรี เพื่อค้นหาจุดพัฒนา และยกระดับ 2.2 กำหนดกลยุทธ์ (Strategies) ด้วยรูปแบบการบริหาร 3SP สู่เขตพื้นที่ที่ดีที่สุดในการขับเคลื่อน นโยบายการศึกษา “ เรียนดี มีความสุข ” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ และกิจกรรมที่สนองนโยบาย ประกอบด้วย Scan / Strategies / Start /Participate / Performance Assessment / Promote โดยความร่วมมือระหว่าง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี สหวิทยาเขต 3 แห่ง โรงเรียน 18 แห่ง และภาคีเครือข่าย ภาพที่ 2.1 รูปแบบการบริหาร 3SP สู่เขตพื้นที่ที่ดีที่สุด 2.3 กำหนดเป้าหมายเชิงยกระดับและพัฒนาและวางแผนการวัดและประเมินอย่างมีคุณภาพ (Performance Assessment) 2.4 สร้างการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องเพื่อการพัฒนาการศึกษาอย่างมี คุณภาพ ( Participate) ในการดำเนินกิจกรรมทุกขั้นตอน รวมถึงการนิเทศ กำกับ ติดตาม เพื่อการส่งเสริม สนับสนุน ให้ดำเนินการตาม แผนที่กำหนดและอย่างเป็นระบบ 2.5 จัดการวัดผลและประเมินผลอย่างมีคุณภาพ (Performance Assessment) 2.6 จัดระบบการรายงานผล การจัดทำสารสนเทศ และเผยแพร่ผลงาน ตลอดจนยกย่อง เชิดชูเกียรติ ผู้มีผลงานดีเด่นเป็นที่ประจักษ์ (Promote) พร้อมทั้งนำข้อเสนอแนะจากการดำเนินการ เพื่อนำมาวางแผนการ พัฒนาและจัดทำเป็นพัฒนาคุณภาพ โครงการ กิจกรรมในปีต่อไป อันจะส่งผลต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ๔ ๕ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
3. การประเมินผลนโยบาย (Policy Evaluation) การประเมินผลนโยบาย เป็นขั้นตอนที่ทำให้เราทราบถึงระดับความสำเร็จ หรือความล้มเหลวของการนำ นโยบายไปปฏิบัติ เมื่อเปรียบเทียบกับเกณฑ์ที่ได้ตั้งไว้ บอกถึงปัญหาที่เกิดขึ้นในด้านต่าง ๆ ของกระบวนการ นโยบาย รวมทั้งทำให้เราทราบถึงผลที่ตามมาเมื่อมีการนำนโยบายไปปฏิบัติแล้ว ถึงแม้ว่าการประเมินผลนโยบาย มักจะถูกจัดให้อยู่ในขั้นตอนสุดท้ายของกระบวนการนโยบายก็ตาม แต่ในความเป็นจริง การประเมินผลนโยบาย เป็นขั้นตอนที่สามารถทำได้ทุกขั้นตอนของกระบวนนโยบาย โดยไม่จำเป็นต้องรอให้มีการนำนโยบายไปสู่การ ปฏิบัติก่อนแล้วจึงจะมีการประเมินผล การประเมินผลเป็นเรื่องที่เกี่ยวกับการประมาณการ (Estimation) การประเมินผล (Assessment) หรือ การประมาณค่า (Appraisal) นโยบาย ซึ่งรวมถึงเนื้อหาสาระ (Content) การนำนโยบายไปปฏิบัติ (Implementation) และผลกระทบ (Effects) ในฐานะที่เป็นกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับหน้าที่ (Functional Activity) การประเมินผลเกิดขึ้นตลอดกระบวนการของนโยบาย มิใช่เรื่องที่เรียบง่ายในฐานะที่เป็นขั้นสุดท้ายของ กระบวนการนโยบายเท่านั้น แต่เป็นกระบวนการที่มีความสำคัญไม่น้อยไปกว่าขั้นตอนอื่นของกระบวนการ และ ดังที่กล่าวไปว่า การประเมินผลนั้น เกิดขึ้นได้ตลอดกระบวนการของนโยบาย การประเมินผลนโยบายอาจแบ่งได้เป็น 3 วิธีการใหญ่ๆ คือ 1. การกำกับติดตามนโยบาย เป็นการประเมินผลในขณะที่กำลังมีการดำเนินงานหรือปฏิบัติตามนโยบาย เป็นการติดตามความก้าวหน้า ปัญหาหรืออุปสรรคในการปฏิบัติ มีวิธีประเมิน โดยให้หน่วยงานที่ปฏิบัติรายงาน ความก้าวหน้า และผู้กำกับติดตามนโยบายออกตรวจสอบ หรือติดตามตรวจสอบด้วยตัวเอง 2. การวัดประสิทธิภาพ เป็นการประเมินผลที่มุ่งเน้นในการเปรียบเทียบต้นทุนค่าใช้จ่ายและผลผลิตที่ ได้รับ โดยคำนวณออกมาเป็นสัดส่วนในรูปของต้นทุนต่อหน่วย ในบางกรณีอาจวัดผลิตผล โดยคำนวณออกเป็น สัดส่วนที่เปรียบเทียบระหว่างผลผลิตและปัจจัยนำเข้า แล้วเทียบกับเกณฑ์มาตรฐานที่ตั้งไว้ ซึ่งนโยบายที่ ประเมินผลแบบนี้จะเป็นนโยบายเกี่ยวกับการลงทุน 3. การวัดประสิทธิผล เป็นการตรวจสอบว่า นโยบายได้ก่อให้เกิดผลลัพธ์ตรงตามวัตถุประสงค์ที่วางไว้ หรือไม่ เกิดผลข้างเคียงหรือผลกระทบที่ไม่ตั้งใจหรือไม่ โดยปกติการวัดประสิทธิผลของนโยบายจะกระท ำเมื่อ นโยบายสิ้นสุดลงหรือผ่านไประยะเวลาหนึ่งหลังจากการนานโยบายไปปฏิบัติเสร็จ เป็นการศึกษาผลกระทบจาก การนำนโยบายไปปฏิบัติ ๖ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
4. ผลที่คาดว่าจะได้รับจากการขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “ เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี ได้ดำเนินการขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “ เรียนดี มีความสุข ” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ด้วยรูปแบบการบริหาร 3SP สู่เขตพื้นที่ที่ดีที่สุด โดยมีผลที่คาดว่าจะได้รับจาก การขับเคลื่อนนโยบายการศึกษา “ เรียนดี มีความสุข ” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ประกอบด้วย สมรรถนะสำคัญ คุณลักษณะอันพึงประสงค์และทักษะในศตวรรษที่ 21 มีรายละเอียด ดังนี้ สมรรถนะสำคัญ คุณลักษณะ อันพึงประสงค์ ทักษะในศตวรรษที่ 21 ความสามารถในการสื่อสาร ความสามารถในการคิด ความสามารถในการแก้ปัญหา ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี ซื่อสัตย์สุจริต มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ อยู่อย่างพอเพียง มุ่งมั่นในการทำงาน รักความเป็นไทย มีจิตสาธารณะ 3RS + 8CS + 2LS READING, WRITING, ARITHMETICS Critical Thinking & Problem Solving Creativity & Innovation Collaboration, Teamwork & Leadership Cross-cultural Understanding Communication, Information & Media Literacy Computing & Media Literacy Career & Learning Self-reliance Change Learning Skills, Leadership คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๗
ภาพที่ 2.2 การส่งเสริม การขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา นนทบุรี ๘ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
บทที่ 3 การนิเทศ กำกับ ติดตาม และรายงานผล การจัดกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” ๑. แนวทางการดำเนินการนิเทศ กำกับ ติดตาม โดยใช้ห้องเรียนเป็นฐาน ๑.๑ วัตถุประสงค์ 1) เพื่อเป็นแนวทางการขับเคลื่อนกระบวนการนิเทศในสถานศึกษา โดยใช้ห้องเรียนเป็นฐานในการพัฒนา คุณภาพ 2) เพื่อสร้างความเข้มแข็งกระบวนการนิเทศภายในโรงเรียนด้านการพัฒนาและใช้หลักสูตรสถานศึกษา การจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) และยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้ของผู้เรียน 1.2 เป้าหมาย 1) ผู้บริหารสถานศึกษามีความรู้ความเข้าใจและสามารถดำเนินการนิเทศภายในโรงเรียนได้ อย่างมีประสิทธิภาพ 2) ศึกษานิเทศก์มีความเข้าใจสามารถดำเนินการนิเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ 3) ครูทุกคนได้รับการนิเทศอย่างทั่วถึง และพัฒนาการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาคุณภาพผู้เรียน ได้อย่างมีประสิทธิภาพ 1.3 ภาพความสำเร็จ 1) มีระบบสารสนเทศรอบด้าน 2) มีการพัฒนาและใช้หลักสูตรอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง 3) พัฒนาครูและบุคลากรให้มีความเชี่ยวชาญทางอาชีพ 4) จัดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเรียนรู้ 5) จัดระบบเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อสนับสนุนการบริหารจัดการและการจัดการเรียนรู้ 6) มีแผนการนิเทศที่มีคุณภาพและสอดคล้องตามนโยบาย 7) มีระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา ภาพที่ 3.1 เครือข่ายความร่วมมือในการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา นนทบุรี คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๙
๒. หลักการและแนวคิดการนิเทศภายในสถานศึกษา การพัฒนาคุณภาพการศึกษาจะสำเร็จได้ตามเป้าหมายจำเป็นต้องมีองค์ประกอบสำคัญในการพัฒนา คือ กระบวนการบริหาร กระบวนการจัดการเรียนรู้ และกระบวนการนิเทศ ที่ต้องรวมกันสนับสนุนที่ต้องร่วมกัน สนับสนุนส่งเสริมไปด้วยกันในลักษณะของ “เกลียวเชือก” (Supervision) เป็นกระบวนการที่ทำให้เกิดเป็น กระบวนการที่ทำให้เกิดการพัฒนาและปรับปรุงกระบวนการสอนของครู โดยมุ่งเน้นให้เกิดจากการจัดการ เรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพส่งผลถึงคุณภาพผู้เรียนกระบวนการนิเทศการศึกษาช่วยทำให้เกิดการพัฒนาคน พัฒนา สร้างประสานสัมพันธ์ และขวัญกำลังใจ ซึ่งต้องดำเนินงานให้ประสานสัมพันธ์กับกระบวนการอื่น ในการพัฒนา คุณภาพการศึกษาให้บรรลุเป้าหมาย ทำให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืนถาวร ดังที่สำนักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน,2549:52) กล่าวว่า “การจัดการที่ดีเป็นกุญแจนำไป สู่ความสำเร็จขององค์กร การนิเทศที่ดีนำไปสู่การจัดการที่ดี” 3. ขอบข่ายการนิเทศภายในโรงเรียน 1. ขอบข่ายการนิเทศ นิเทศตามภาระงานของโรงเรียน ๔ กลุ่มงาน คือ กลุ่มบริหารวิชาการ กลุ่มบริหารงานบุคคล กลุ่มบริหารทั่วไป กลุ่มบริหารงบประมาณ นิเทศชั้นเรียนร่วมกับการนิเทศภายในของโรงเรียน นิเทศตามนโยบายสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และนโยบายอื่นๆ 2. ผู้นิเทศ ประกอบด้วย คณะกรรมการการนิเทศการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา นนทบุรี และคณะกรรมการระดับโรงเรียน คณะกรรมการการนิเทศการศึกษาสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี ประกอบด้วย 2.1 ผู้อำนวยการโรงเรียน จำนวน 18 โรงเรียน 2.2 ผู้ทรงคุณวุฒิ ประกอบด้วย คณะกรรมการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผล และการนิเทศการศึกษาของเขตพื้นที่การศึกษา (ก.ต.ป.น.)คณะกรรมการข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา เขตพื้นที่การศึกษา (อ.ค.ก.ศ.) ประธานคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน 2.3 ศึกษานิเทศก์ ๑๐ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
คณะกรรมการนิเทศระดับโรงเรียน ประกอบด้วย ๒.๑ ผู้อำนวยการโรงเรียน 2.๒ รองผู้อำนวยการสถานศึกษาฝ่ายวิชาการ 2.๓ หัวหน้างานนิเทศภายใน 3. ผู้รับการนิเทศ ครูทุกคนในโรงเรียนทุกกลุ่มสาระการเรียนรู้จำนวน 18 โรงเรียน ที่สมัครใจเข้ารับการนิเทศโดยสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี 4. กระบวนการและขั้นตอนนิเทศภายในโรงเรียน สงัด อุทรานันท์ (๒๕๓๐:๘๔-๘๕) กล่าวถึง กระบวนการนิเทศภายในโรงเรียนเพื่อพัฒนากระบวนการ เรียนรู้ ประกอบด้วย ๖ ขั้นตอน ดังนี้ 1. การวางแผน (Planning : P) เป็นขั้นตอนที่ผู้บริหาร ผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศจะทำการประชุม ปรึกษาหารือเพื่อให้ได้มาซึ่งปัญหาและความต้องการจำเป็นที่ต้องนิเทศรวมวางแผนถึงขั้นตอนการการปฏิบัติ เกี่ยวกับการนิเทศที่ดำเนินการ 2. การให้ความรู้ก่อนนิเทศ (Informing : I) เป็นขั้นตอนการให้ความรู้ ความเข้าใจถึงสิ่งที่จะดำเนินการ ว่าต้องอาศัยความรู้ ความสามารถอย่างไรบ้าง จะมีขั้นตอนในการดำเนินการอย่างไร จะดำเนินการอย่างไร ให้ผลออกมาอย่างมีคุณภาพ ขั้นตอนนี้จำเป็นสำหรับเริ่มการนิเทศที่จัดขึ้นใหม่ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องใดก็ตามและมี ความจำเป็นสำหรับงานนิเทศที่ยังไม่ได้ผล หรือได้ผลไม่ถึงขั้นที่พอใจซึ่งจำเป็นที่จะต้องทบทวนให้ความรู้ใน การปฏิบัติงานที่ถูกต้องอีกครั้ง ๓. การปฏิบัติการ (Doing : D) ประกอบด้วย 3 ลักษณะ คือ การปฏิบัติงานของผู้รับการนิเทศ (ครู) การปฏิบัติงานของผู้ให้การนิเทศ(ผู้นิเทศ) การปฏิบัติงานของผู้ให้การนิเทศ (ผู้นิเทศ) การปฏิบัติงานของ ผู้สนับสนุนการนิเทศ(ผู้บริหาร) ๔. การสร้างเสริมขวัญกำลังใจ (Reinforcing : R) เป็นขั้นตอนการเสริมแรงของผู้บริหาร เพื่อให้ผู้รับ การนิเทศมีความมั่นใจและเกิดความพึงพอใจในการปฏิบัติงาน ขั้นนี้อาจดำเนินไปพร้อมกับผู้รับการนิเทศที่กำลัง ปฏิบัติงานหรือการปฏิบัติงานได้เสร็จสิ้นแล้ว ๕. การประเมินการนิเทศ (Evaluating : E) เป็นขั้นตอนที่ผู้นิเทศทำการประเมินผลการดำเนินงานที่ผ่าน ไปแล้วว่าเป็นอย่างไร หลังจากการประเมินผลการนิเทศ หากพบว่ามีปัญหาหรือมีอุปสรรคอย่างใดอย่างหนึ่งทำให้ การดำเนินงานไม่เป็นผล จะต้องมีการปรับปรุงแก้ไข อาจทำได้โดยการให้ความรู้เพิ่มเติมเรื่องที่ปฏิบัติใหม่อีกครั้ง ในกรณีที่ผลงานไม่ถึงขั้นน่าพอใจหรือได้ดำเนินงานทั้งหมดไปแล้ว ยังไม่ถึงเกณฑ์ที่ต้องการสมควรที่จะต้องวางแผน ร่วมกันวิเคราะห์หาจุดที่ควรพัฒนา หลังใช้นวัตกรรมด้านการเรียนรู้เข้ามานิเทศ ๖. การรายงานผลการนิเทศ (Reporting:R) ดำเนินการรายงานผลการนิเทศให้ผู้บังคับบัญชาทราบผล และร่วมกันนำผลการนิเทศไปวิเคราะห์และวางแผนในรอบต่อไป ๑๑ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
5. แนวทางการดำเนินการนิเทศภายในโดยใช้ห้องเรียนเป็นฐานเพื่อพัฒนาคุณภาพผู้เรียน “เรียนดี มีความสุข” สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี 1.สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรีนำนโยบาย 2567 “ เรียนดี มีความสุข ” ลงสู่การนิเทศภายในโรงเรียน 2. ประชุมสร้างความรู้ความเข้าใจแก่ผู้บริหาร ครูและบุคลากรทางการศึกษา 3.จัดทำข้อมูลสารสนเทศตามประเด็นการนิเทศ เพื่อสนับสนุนการนิเทศภายใน ประกอบด้วย การพัฒนาและการใช้หลักสูตร การจัดการเรียนรุู้เชิงรุก (Active Learning) การยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้ และการประกันคุณภาพภายในให้สอดคล้องกับนโยบาย สพฐ. ทั้งที่เป็นภาพรวมระดับเขตพื้นที่และรายโรงเรียน 4.วิเคราะห์ข้อมูล และนำยุทธศาสตร์/รูปแบบวิธีการนิเทศตามบริบทสำนักงานเขตพื้นที่ 5.จัดทำแผนและคู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน 6. พัฒนาศึกษานิเทศก์เขตพื้นที่การศึกษาทุกคนให้เป็นศึกษานิเทศก์มืออาชีพสามารถดำเนินการนิเทศได้ อย่างมีประสิทธิภาพ 7. นิเทศสนับสนุนส่งเสริมให้โรงเรียนนิเทศภายในเพื่อพัฒนาคุณภาพผู้เรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ 8.ส่งเสริมให้มีเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้(Symposium) นวัตกรรมการสอนและนวัตกรรมบริหาร ด้านการนิเทศภายโรงเรียน เพื่อคัดเลือกเป็น (Best Practice) ของเขตพื้นที่ และเผยแพร่การดำเนินงาน 9.วิเคราะห์ สังเคราะห์ ประเมิน สรุปผลและรายงานผลการนิเทศอย่างเป็นระบบ ภาพที่ 3.2 กิจกรรมการจัดการเรียนการสอนเชิงรุก (Active Learning) ๑๒ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
บทที่ 4 กลไกการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๑. กลไกขับเคลื่อนนโยบายสู่การปฏิบัติ การขับเคลื่อนนโยบาย“เรียนดี มีความสุข”ไปสู่การปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรมนั้น มีภาคีเครือข่าย สหวิทยาเขต และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี ร่วมมือ สนับสนุนการดำเนินงาน เกิดเป็นกลไก การขับเคลื่อนนโยบายที่มีความชัดเจนและสอดคล้องกัน ดังแผนภาพนี้ ภาพที่4.1 แผนภาพกลไกการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” การขับเคลื่อนนโยบายสู่การปฏิบัติ การขับเคลื่อนนโยบาย“เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ไปสู่การปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรมนั้น มีขั้นตอนในการดำเนินงาน ดังนี้ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษานนทบุรี 1. วางแผน กำหนดคู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ในระดับเขตพื้นที่ จัดทำมาตรการในการส่งเสริม สนับสนุนการขับเคลื่อนนโยบายสู่การปฏิบัติ ซึ่งมีผู้อำนวยการ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเป็นผู้นำในการขับเคลื่อนนโยบาย (Core Smart Trainers) ๑๓ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
2. แต่งตั้งผู้รับผิดชอบโดยเน้นการมีส่วนร่วมของทุกฝ่าย ได้แก่ 1) คณะทำงาน ติดตาม ตรวจสอบและนิเทศการศึกษาของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา (ก.ต.ป.น.) มีผู้อำนวยการกลุ่ม ประธานเครือข่าย ผู้บริหารสถานศึกษาเป็นคณะทำงานขับเคลื่อนนโยบายในระดับ เขตพื้นที่ 2) กลุ่มนิเทศ ติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษา มีหน้าที่นิเทศ ติดตามให้ความช่วยเหลือ โรงเรียนในการจัดกิจกรรมการเรียนดี มีความสุข 3) กลุ่มอำนวยการ มีหน้าที่ประสานความร่วมมือจากภาคีเครือข่ายในการสนับสนุนในการจัด กิจกรรมการเรียนดี มีความสุข 4) กลุ่มนโยบายและแผน มีหน้าที่ประสานความร่วมมือจากภาคีเครือข่ายในการ สนับสนุน การเรียนดี มีความสุข 5) กลุ่มส่งเสริมการศึกษา มีหน้าที่ประสานความร่วมมือ สนับสนุนแหล่งเรียนรู้ 6) กลุ่มบริหารบุคคล มีหน้าที่พัฒนาศักยภาพบุคลากรในการจัดกิจกรรม 3. สร้างภาคีเครือข่ายความร่วมมือจากหน่วยงานภายนอกในการเข้ามาให้ความร่วมมือและสนับสนุน การดำเนินการ 4. ประชุมชี้แจง สร้างความตระหนัก ความเข้าใจในแนวปฏิบัติให้ผู้บริหาร ครู และผู้เกี่ยวข้อง 5. นิเทศ ติดตามให้ความช่วยเหลือโรงเรียนในการดำเนินงานโดยใช้กระบวนการมีส่วนร่วมของทุก ฝ่ายที่เกี่ยวข้อง 6. ส่งเสริมให้ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องพัฒนานวัตกรรมเพื่อนำนโยบายสู่การปฏิบัติ 7. รายงานผลการปฏิบัติ การขับเคลื่อนนโยบายให้ผู้เกี่ยวข้องได้รับทราบความก้าวหน้า อุปสรรค และความสำเร็จ 8. เผยแพร่ผลการดำเนินงาน การจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในระดับเขตพื้นที่การศึกษา การประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางที่หลากหลาย ภาพที่ 4.2 เครือข่ายความร่วมมือในการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา นนทบุรี ๑๔ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
สถานศึกษา 1. ศึกษาวิเคราะห์นโยบาย “เรียนดี มีความสุข” 2. แต่งตั้งคณะทำงานผู้รับผิดชอบโดยเน้นการมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง 3. ประชุมชี้แจงสร้างความเข้าใจการดำเนินงานให้กับผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย 4. กำหนดภาพความสำเร็จของการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” 5. วิเคราะห์และปรับโครงสร้างหลักสูตรสถานศึกษาให้สอดคล้องกับกิจกรรมและบริบทสถานศึกษา 6. จัดทำสารสนเทศตามความถนัด ความสนใจ ของผู้เรียนเป็นรายบุคคล 7. จัดเตรียมสื่อ แหล่งเรียนรู้ อาคารสถานที่ เพื่อสนับสนุนการจัดกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” 8. สร้างภาคีเครือข่ายความร่วมมือจากหน่วยงานภายนอกในการเข้ามาให้ความร่วมมือและ สนับสนุนในการจัดกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” 9. ออกแบบกระบวนการนิเทศ กำกับติดตามการดำเนินงาน 10. ออกแบบกระบวนการสะท้อนผลการดำเนินงานและรายงานผลอย่างต่อเนื่อง 11. เผยแพร่การดำเนินงาน เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้และประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางที่หลากหลาย บทบาทของผู้ที่เกี่ยวข้องในระดับสถานศึกษา บทบาทของผู้ที่เกี่ยวข้องในระดับสถานศึกษาตามนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ บุคลากรในสถานศึกษา มีบทบาท และหน้าที่ ดังนี้ ผู้บริหารสถานศึกษา 1. เป็นผู้นำการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ระดับโรงเรียน สร้าง ความตระหนัก ความเข้าใจ อำนวยความสะดวก และให้คำแนะนำในการดำเนินการจัดกิจกรรม ๒. ส่งเสริม สนับสนุนให้ครูพัฒนานวัตกรรมการจัดกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 3. ประสานและแสวงหาแหล่งเรียนรู้นอกสถานศึกษา ภูมิปัญญาต่างและความร่วมมือจากชุมชน 4. นิเทศ กำกับ ติดตามการจัดกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 5. จัดประชุม เสวนา ทบทวนหลังการปฏิบัติงาน (After Action Review: AAR) และนำผลไปใช้ใน การพัฒนาต่อไป ครูผู้สอน 1. วิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคลและจัดทำฐานข้อมูลสารสนเทศเกี่ยวกับความสนใจ ความถนัด ความต้องการ จำแนกเป็นระดับชั้นเรียนและรายบุคคล 2. วิเคราะห์หลักสูตรสถานศึกษาในรายวิชาที่รับผิดชอบและออกแบบกิจกรรม“เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 3. จัดกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ โดยเน้นการสร้างแรงจูงใจผู้เรียน จัดการ เรียนรู้แบบบูรณาการ ๑๕ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
๔. ประเมินและสะท้อนผลการเรียนรู้ของผู้เรียน เพื่อให้มีการปรับปรุงและพัฒนาการเรียนรู้ ๕. ประชุม เสวนา ทบทวนหลังการปฏิบัติ เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้และนำผลมาพัฒนาการจัดกิจกรรม ผู้เรียน 1. สำรวจความสนใจ ความต้องการ และศักยภาพของตนเองเพื่อวางแผนการเรียนรู้และพัฒนา ตนเอง และพัฒนาตนเอง 2. เข้าร่วมกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ตามตารางเรียน และวิธีการเรียนรู้ ที่กำหนดอย่างกระตือรือร้น และสนองตอบต่อกิจกรรมเต็มตามศักยภาพและขีดความสามารถของตนเอง 3. ร่วมนำเสนอผลการเรียนรู้ของตนเองอย่างภาคภูมิ ภาพที่ 4.3 กิจกรรมการจัดการเรียนการสอนเชิงรุก (Active Learning) ผู้ปกครองและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง 1. ส่งเสริม สนับสนุนให้สถานศึกษาดำเนินกิจกรรมตามนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 2. ส่งเสริม สนับสนุนผู้เรียนในการปฏิบัติกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 3. ประเมินความก้าวหน้าและให้ข้อมูลย้อนกลับในการดำเนินกิจกรรม “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ 4. ร่วมชื่นชมผลงานของผู้เรียนและสถานศึกษา ภาพที่ 4.4 กิจกรรมการจัดการเรียนการสอนเชิงรุก (Active Learning) คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๑๖
บทที่ ๕ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ ด้านที่ 1 ลดภาระครูและบุคลากรทางการศึกษา 1. ปรับระบบการประเมินวิทยฐานะครูและบุคลากรทางการศึกษาที่เน้นการประเมินตามสภาพจริง ภาพที่ 5.1 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนเทพศิรินทร์ นนทบุรี คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๑๗
2. จัดหาอุปกรณ์การสอนและสวัสดิการ (1 ครู1 TABLET) ภาพที่ 5.2 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ หอวัง นนทบุรี ๑๘ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ด้านที่ 2 ลดภาระนักเรียนและผู้ปกครอง 1. เรียนได้ทุกที่ ทุกเวลา (ANYWHERE ANYTIME) เรียนฟรีมีงานทำยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง รวมทั้งมีระบบหรือแพลตฟอร์มการเรียนรู้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย เพื่อลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา (1 นักเรียน 1 TABLET) ภาพที่ 5.3 ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ นนทบุรี ๑๙ คู่มือขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๔ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด ๒๐ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๕ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ ๒๑ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
2. 1 อำเภอ 1 โรงเรียนคุณภาพ ภาพที่ 5.๖ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนโพธินิมิตวิทยาคม คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๒๒
ภาพที่ 5.๗ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนโพธินิมิตวิทยาคม ๒๓ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
3. ระบบแนะแนวการเรียน (Coaching) และเป้าหมายชีวิต ภาพที่ 5.๘ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๒๔
ภาพที่ 5.๙ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practice) ตามนโยบาย “เรียนดี มีสุข” โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย นนทบุรี ๒๕ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๑๐ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ นนทบุรี คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๒๖
4. การจัดทำระบบวัดผลรับรองมาตรฐานวิชาชีพ (SKILL CERTIFICATE) ผู้เรียนสามารถเรียนเพิ่ม เพื่อรับประกาศนียบัตรในการประกอบอาชีพ ภาพที่ 5.๑๑ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข”โรงเรียนศรีบุณยานนท์ ๒๗ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.1๒ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข”โรงเรียนศรีบุณยานนท์ ๒๘ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
5.การจัดทำระบบวัดผลเทียบระดับการศึกษาและประเมินผลการศึกษาเพื่อให้ผู้เรียนที่มี ความสามารถเป็นเลิศ ไม่ต้องเสียเวลาในระบบ ประหยัดเวลา ประหยัดค่าใช้จ่าย ภาพที่ 5.1๓ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนสตรีนนทบุรี ๒๙ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
6. มีรายได้ระหว่างเรียน จบแล้วมีงานทำ (Learn to Earn) ภาพที่ 5.1๔ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า นนทบุรี ๓๐ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.1๕ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนวัดเขมาภิรตาราม คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๓๑
ภาพที่ 5.1๖ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนไทรน้อย ๓๒ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.1๗ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนบางบัวทอง ๓๓ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.1๘ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๓๑ ๓๔
กิจกรรมอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” ภาพที่ 5.1๙ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ ๓๕ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๐ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด ๓๖ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๑ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด ๓๗ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๒ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ ๓๘ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๓ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนปากเกร็ด ๓๙ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๔ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ ๔๐ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๕ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า นนทบุรี คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๔๑
ภาพที่ 5.๒๖ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ ๔๒ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๗ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ ๔๓ คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ
ภาพที่ 5.๒๘ ตัวอย่างแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศ(Best Practice)ตามนโยบาย“เรียนดีมีสุข” โรงเรียนบดินทรเดชา (สิงห์สิงหเสนี) นนทบุรี คู่มือการขับเคลื่อนนโยบาย “เรียนดี มีความสุข” วิถีนนท์ วิถีคุณภาพ ๔๔