สื่อการสอนปลาสวยงาม

หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนิกส์ เร่อื งปลาสวยงาม จดั ทาขน้ึ
เพอ่ื เป็นสว่ นหน่ึงของกจิ กรรมสอ่ื การเรยี นรสู้ าระเทคโนโลยี
สารสนเทศ กลมุ่ สาระการเรยี นรกู้ ารงานอาชพี และเทคโนโลยี ระดบั
ประถมศกึ ษาปีท่ี 6 สาระของหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนิกสน์ ้ี เคา้ โครงเรอ่ื ง
นามาจากตน้ ฉบบั ในสารานุกรมไทยสาหรบั เยาวชน โดยพระราช
ประสงคใ์ นพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั โดยนามาปรบั ปรงุ ใหมใ่ ห้
เหมาะแก่การนาเสนอในรปู หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนิกส์ มกี ารปรบั ปรงุ ใน
เรอ่ื งภาพประกอบ ภาพเคลอ่ื นไหวประกอบเน้ือหาใหน้ ่าสนใจ ทนั
ยคุ ทนั เหตุการณ์

หวงั เป็นอยา่ งยง่ิ วา่ หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนิกสเ์ ลม่ น้ี จะให้
สาระ ความรู้ แก่ผนู้ าไปศกึ ษา เรยี นรไู้ ดเ้ ป็นอยา่ งดี

สทิ ธิ เวยี งสมิ มา
ผจู้ ดั ทา

เรอ่ื ง หน้า 3
7
ปลาสวยงาม 15
ปลาสวยงามน้าจดื ทม่ี ถี น่ิ กาเนดิ อยใู่ นเขตรอ้ น
กลมุ่ ปลาสวยงามน้าจดื ทม่ี ถี น่ิ กาเนดิ อยู่ 17
-ในเขตหนาว 20
ปลาสวยงามทะเล 28
การเลย้ี งปลาสวยงามเป็นงานอดเิ รก 29
ฟารม์ ปลาสวยงามและบอ่ เพาะเลย้ี ง
การเพาะพนั ธุ์

ปลาสวยงามทเ่ี ป็นปลาพน้ื เมอื งไทยประกอบดว้ ย ปลา
น้าจดื ประมาณ ๑๐๔ ชนิด และปลาทะเลอกี หลายชนิด
ในจานวนน้ีเป็นปลาสวยงามน้าจดื ทม่ี กี ารเพาะพนั ธุ์
เพอ่ื จาหน่าย และสง่ ออกรวม ๒๘ ชนิด
ปลาสวยงามตา่ งประเทศทน่ี ิยมเลย้ี งและนาเขา้ มา
จาหน่ายในประเทศไทยมที งั้ สน้ิ ประมาณ ๑๓๙ ชนิด
ชนิดทส่ี ามารถเพาะพนั ธุไ์ ดใ้ นประเทศไทย ไดแ้ ก่ ปลา
ทอง แฟนซคี ารป์ ปอมปาดวั ร์ สอดสมุ าตราเขยี ว กด
หางแดง กระดแ่ี คระ กระดไ่ี ฟ กลบั หวั ซคั เกอร์ เซลฟิน
เทวดา สว่ นปลาทะเลสวยงาม กม็ กี ารนาเขา้ จาก
ต่างประเทศหลายชนิด





ปลาสวยงามท่ีออกลกู เป็นตวั
และปลาสวยงามที่วางไข่

ปลาสวยงามทอ่ี อกลกู เป็นตวั มลี กั ษณะ
พเิ ศษคอื กา้ นครบี กน้ ของปลาตวั ผู้ จะเปลย่ี นรปู เป็น
อวยั วะทใ่ี ชใ้ นการสบื พนั ธุ์ ทเ่ี รยี กวา่ โกโนโพเดยี ม
(gonopodium) โดยตวั ผจู้ ะใชโ้ กโนโพเดยี มสอดเขา้ ไป
ในชอ่ งเพศของ ตวั เมยี เพอ่ื สง่ น้าเชอ้ื เขา้ ไปผสมกบั
ไข่ หรอื เกบ็ ไวใ้ นทอ่ นาไขเ่ พอ่ื ผสมภายหลงั โดยไขท่ ่ี
ไดร้ บั การผสมแลว้ กจ็ ะฟักเป็นตวั ภายในทอ้ งของแม่
ปลา เมอ่ื ปลาตวั เมยี ไดร้ บั น้าเชอ้ื เพยี งครงั้ เดยี ว ก็
สามารถใหล้ กู ปลาไดห้ ลายครอก โดยทไ่ี มต่ อ้ งรบั การ
ผสมจากปลาตวั ผอู้ กี เลย และอาจใหล้ กู ตดิ ต่อกนั ถงึ ๘
ครอก เชน่ ปลาหางนกยงู หรอื ปลาสอด สามารถเกบ็
เชอ้ื ตวั ผไู้ วภ้ ายใน และสามารถใหก้ าเนิดลกู ปลาหลาย
ครอก ตดิ ต่อกนั เป็นชว่ งๆ โดยไมต่ อ้ งผสมพนั ธใุ์ หม่

ปลาสวยงามทว่ี างไขจ่ ะวางไขอ่ อกมาแลว้
ฟักออกเป็นตวั ในน้า ปลาสวยงามกลมุ่ น้ี สามารถแบ่ง
ออกเป็นกลุม่ ยอ่ ยๆ ตามลกั ษณะการวางไข่ และการ
ดแู ลไข่ ไดแ้ ก่ กลมุ่ ปลาทว่ี างไข่ โดยปลอ่ ยใหก้ ระจาย
ไปกบั มวลน้า ปลาในกลมุ่ น้ีมกั วางไขเ่ ป็นจานวนมาก
เพอ่ื เพม่ิ ปรมิ าณลกู ปลาใหม้ อี ตั รารอดทพ่ี อเพยี ง กลมุ่
ปลาทไ่ี ขฝ่ ัง ปลากลมุ่ น้ีวางไขฝ่ ังไวใ้ ตพ้ น้ื ดนิ ในแหลง่
น้าทแ่ี หง้ ผากปีละครงั้ ไขจ่ ะฟักออกเป็นตวั เมอ่ื ไดร้ บั
น้าในชว่ งฤดฝู น กลมุ่ ปลาทว่ี างไขใ่ นทม่ี ดิ ชดิ ปลากลมุ่
น้ีจะป้องกนั ไขท่ ผ่ี สมแลว้ โดยวางไขใ่ นทม่ี ดิ ชดิ เชน่
บรเิ วณใตใ้ บไม้ หรอื ในโพรงหนิ หรอื บนใบไมข้ อง
ตน้ ไม้ ทม่ี ใี บหอ้ ยลงมาเหนือผวิ น้า หรอื วสั ดุผวิ เรยี บท่ี
พบในแหลง่ น้าลกึ หรอื ในปลาบางชนิด ตวั ผมู้ ถี ุงเกบ็
ไขท่ ถ่ี กู ผสมแลว้ กลุม่ ปลาอมไข่ ปลาในกลมุ่ น้ี จะอม
ไขท่ ผ่ี สมแลว้ อยใู่ นปากและลาคอ เป็นเวลาหลาย
สปั ดาหจ์ นไขฟ่ ักออกเป็นตวั กลมุ่ ปลาทส่ี รา้ งรงั ปลา
ในเขตรอ้ นสรา้ งรงั หลายรปู แบบ

บางชนิดสรา้ งรงั โดยกอ่ หวอดจากฟองอากาศและ
น้าลาย ซง่ึ อาจเป็นหวอด ทล่ี อยอยเู่ ป็นกลุ่มทผ่ี วิ น้า
หรอื หวอดทต่ี ดิ อยใู่ ตใ้ บไม้ ตามปกติ ปลาตวั ผจู้ ะเป็น
ผสู้ รา้ งรงั

ปลาสวยงามน้าจดื ทร่ี วบรวมจากแหลง่ น้าธรรมชาตทิ วั่
โลกมมี ากกวา่ ๑,๐๐๐ ชนิด สว่ นใหญ่มถี น่ิ กาเนิดอยใู่ น
เขตรอ้ น และเขตศนู ยส์ ตู ร เชน่ ในเอเชยี ตะวนั ออกเฉียง
ใตท้ ่ี เป็นแหลง่ ทอ่ี ยทู่ ส่ี าคญั ของปลาสวยงามหลายชนิด
โดยเฉพาะปลาในกลมุ่ ตะเพยี น หรอื คารป์ และพวกปลา
ไมม่ เี กลด็ รวมถงึ ปลาตะพดั หรอื ปลามงั กร กม็ ถี นิ่ กาเนิด
อยใู่ นภมู ภิ าคน้ี ทวปี อเมรกิ าใตเ้ ป็นถนิ่ อาศยั ของพวก
ปลาคารอ์ ะซนิ ซง่ึ เป็นปลาสวยงามทร่ี จู้ กั กนั ทวั่ โลก เชน่
ปลาในกลมุ่ เตตราชนิดตา่ งๆ ทวปี แอฟรกิ ามที ะเลสาบน้า
จดื ขนาดใหญ่หลายแหง่ และเป็นถนิ่ อาศยั ของพวกปลาซิ
คลดิ หรอื ปลาหมอสมี ากมายหลายชนิด ปลาสวยงามน้า
จดื ในประเทศไทยมรี วม ๒๔๓ ชนิด โดยเป็นปลาทอ้ งถนิ่
ของไทย ๑๐๔ ชนิด และปลาจากต่างประเทศ ๑๓๙ ชนิด
สว่ นปลาสวยงามทส่ี ง่ เป็นสนิ คา้ ออกของประเทศไทยมี
๑๑๒ ชนิด ซง่ึ รวมทงั้ ปลาพน้ื เมอื ง และจากต่างประเทศท่ี
นาเขา้ มา เพาะเลย้ี ง โดยอาจแบ่งเป็นกลุม่ ใหญ่ๆคอื ปลา
สวยงามน้าจดื ทม่ี ถี น่ิ กาเนิดอยใู่ นเขตรอ้ น และปลา
สวยงามน้าจดื ทม่ี ถี น่ิ กาเนิดอยใู่ นเขตหนาว

ตวั อยา่ งปลาสวยงามน้าจดื

ปลาสวยงามน้าจืดท่ีมีถิ่นกาเนิดอย่ใู นเขต
ร๑อ้ .นกล่มุ ปลาตะเพียนและปลาซิว

(Cyprinids)

ปลาในกลุม่ น้ีเป็นปลาทไ่ี มด่ ุรา้ ย ว่ายน้า
เคลอ่ื นไหวอยตู่ ลอดเวลา มสี สี ดสวย เกลด็ เป็นประกาย
แวววาว เคลอ่ื นไหวอยา่ งรวดเรว็ เป็นฝงู ทาใหด้ สู วยงาม
สามารถเลย้ี งรวมกนั หลายชนิดไดใ้ นกลุม่ เดยี วกนั มี
ลกั ษณะท่ี เป็นเอกลกั ษณ์คอื มฟี ันทช่ี อ่ งคอ ๑ - ๓ แถว
รมิ ฝีปากบางและเรยี บ หวั ไมม่ เี กลด็ ปลาในกลมุ่ น้ีเป็น
ปลาน้าจดื ทม่ี ถี นิ่ กาเนิดแพรก่ ระจายในสว่ นต่างๆ ของ
โลก ทงั้ ในทวปี ยุโรป เอเชยี แอฟรกิ า และอเมรกิ าเหนือ
แต่จะไมพ่ บในทวปี อเมรกิ าใต้ และทวปี ออสเตรเลยี ใน
ประเทศไทยพบมากกวา่ ๒๕๐ ชนิด

ปลาเสอื สุมาตรา

ทน่ี ิยมเลย้ี ง ไดแ้ ก่ เสอื สมุ าตรา แกม้ ช้า
รอ่ งไมต้ บั ตะเพยี นทอง ยส่ี ก กาดา กาแดง ตะพาก
กระแหทองหรอื กระสบู จุด กระสบู ขดี ซวิ ขา้ งขวาน
และหางไหม้ สว่ นทเ่ี ป็นปลาสวยงาม และนาเขา้ จาก
ต่างประเทศมาเลย้ี งในประเทศไทยกม็ หี ลายชนิด
ไดแ้ ก่ หางไหมอ้ นิ โดนีเซยี ซง่ึ มลี กั ษณะเหมอื นหาง
ไหมไ้ ทย เชอรร์ บี ารบ์ จากประเทศศรลี งั กา มา้ ลาย
จากประเทศอนิ เดยี โรซบี ารบ์ จาก ประเทศอนิ เดยี
และพมา่ และไวตเ์ คลาดจ์ ากมณฑลกวางตุง้
ประเทศจนี

๒. กล่มุ ปลาคารอ์ ะซิน (Characins)

คารอ์ ะซนิ เป็นกลุม่ ปลาทพ่ี บมากในอเมรกิ า
กลาง และทวปี อเมรกิ าใต้ และพบบา้ งในทวปี แอฟรกิ า
สว่ นมากจะอยใู่ นบรเิ วณลมุ่ แมน่ ้าแอมะซอน ซ่งึ เป็น
แหลง่ ธรรมชาตขิ องปลาคารอ์ ะซนิ ในกลุม่ เตตราเป็น
สว่ นใหญ่ สว่ นปลาชนิดอน่ื ๆ ในกลมุ่ คารอ์ ะซนิ ไดแ้ ก่ ปิ
รนั ยา ซลิ เวอรด์ อลลาร์ เฮดสแตนเดอร์ เพนซลิ ฟิช และ
แอฟรกิ นั เตตรา ลกั ษณะทวั่ ไปของปลาทกุ ชนิดในกลมุ่
น้ีคอื มฟี ัน บางชนิดมฟี ันขนาดใหญ่ เชน่ ปิรนั ยา คาร์
อะซนิ มฟี ันทข่ี ากรรไกร และมคี รบี ไขมนั ปลาในกลมุ่
คารอ์ ะซนิ หลายชนิดเป็นปลาทน่ี ิยมเลย้ี งเป็นปลา
สวยงาม เน่ืองจากมสี สี วย มขี นาดเลก็ ไมด่ รุ า้ ย
สามารถเลย้ี งรวมกบั ปลาอน่ื ได้ โดยปกตคิ ารอ์ ะซนิ เป็น
ปลาฝงู การจดั ตปู้ ลาทด่ี จี งึ ควรจดั ปลาเป็นฝงู ชนิดเดยี ว
โดยจดั ตใู้ หม้ พี รรณไมน้ ้าอยดู่ า้ นหลงั และมพี น้ื ทว่ี า่ ยให้
มากบรเิ วณตรงกลาง ตามธรรมชาตขิ องปลาคารอ์ ะซนิ
เป็นปลากนิ เน้ือ อยา่ งไรกต็ าม การเลย้ี งในตสู้ ามารถให้
อาหารสาเรจ็ รปู ได้ แตก่ ค็ วรใหอ้ าหารทม่ี ชี วี ติ บา้ ง

ปลาในกลุม่ น้ีมคี วามสามารถในการปรบั ตวั ใหเ้ ขา้ กบั
สภาวะแวดลอ้ มไดเ้ ป็นอยา่ งดี มพี ฤตกิ รรมและนิสยั ท่ี
แตกต่างกนั บางพวกมนี ิสยั ขอ้ี ายและตกใจงา่ ย บาง
พวกมนี ิสยั กนิ อาหารอยา่ งตะกละตะกราม บางพวก
เป็นนกั ลา่ บางพวกกนิ เฉพาะพชื บางพวกกนิ อาหาร
ทเ่ี ป็นโปรตนี จากสตั ว์ บางพวก สามารถโผลข่ น้ึ ไป
เหนือผวิ น้า เพอ่ื ไลจ่ บั แมลงกนิ เป็นอาหาร บางชนิด
วางไขเ่ ป็นประเภท ลอยน้าครง่ึ จมครง่ึ ลอย หลายชนิด
วางไขต่ ดิ กบั พรรณไม้ กอ้ นหนิ หรอื ตอไม้ ปลาเพศผู้
ทโ่ี ตเตม็ วยั จะมคี ารอ์ ะซนิ ฮกุ (characin hook) ทบ่ี น
ครบี กน้ ซง่ึ เป็นลกั ษณะพเิ ศษของปลาชนิดน้ี เกดิ จาก
บางสว่ นของกระดกู เปลย่ี นรปู เป็นหนามทม่ี ปี ลายงอ
เป็นรปู ขอ และบรเิ วณสนั โคนหางดา้ นลา่ งมหี นามเลก็
เป็นจานวนมาก แตป่ ลาบางสกุลอาจไมม่ ลี กั ษณะ
พเิ ศษดงั กลา่ ว



๓. กล่มุ ปลาหมอสี (Cichlids)

ปลาหมอสหี รอื ซคิ ลดิ เป็นกลุม่ ปลาทม่ี ี
กา้ นครบี เป็นหนาม สว่ นมากมลี าตวั คอ่ นขา้ งกวา้ ง มี
หวั และตาใหญ่ มรี มิ ฝีปากชดั เจน ตวั ผมู้ สี สี วยกวา่ ตวั
เมยี มรี ปู รา่ งหลายแบบ ตงั้ แตเ่ พรยี วยาวจนถงึ กลม
แบบจาน โดยธรรมชาตปิ ลากลมุ่ น้ีพบมากในอเมรกิ า
กลาง และทวปี อเมรกิ าใต้ นอกจากน้ียงั พบในรฐั
เทกซสั ของประเทศสหรฐั อเมรกิ า ในทะเลสาบ
สาคญั ๆของทวปี แอฟรกิ า และเกาะมาดากสั การ์
รวมทงั้ ประเทศซเี รยี ทางภาคตะวนั ตกของทวปี
เอเชยี ปลาในกลุม่ น้ีสว่ นใหญ่เป็นปลากนิ เน้ือ ยกเวน้
ปลาหมอแคระ ปลาเทวดา และปลาปอมปาดวั ร์ เป็น
ปลาทม่ี สี สี นั สวยงาม หลายชนิดเป็นปลาทส่ี รา้ งอาณา
เขต และหวงอาณาเขต สว่ นมากชอบขดุ ดนิ ปลา
สวยงามทอ่ี ยใู่ นกลมุ่ น้ี ไดแ้ ก่ ปลาหมอสี ปลาปอม
ปาดวั ร์ ปลาออสการ์ และปลาเทวดา

๔. กล่มุ ปลาที่มีอวยั วะช่วยหายใจ
(Labyrinth fishes)

ปลาในกลมุ่ น้ีมอี วยั วะชว่ ยหายใจ เรยี กวา่
แลบไบรนิ ท์ (Labyrinth) ทาใหส้ ามารถใชอ้ อกซเิ จน
จากอากาศไดโ้ ดยตรง และสามารถอยไู่ ดใ้ นแหลง่ น้า ท่ี
มอี อกซเิ จนต่า ปลาจะขน้ึ มาฮุบอากาศทผ่ี วิ น้าเป็น
ระยะๆ ปลาไทยในกลมุ่ น้ี ทเ่ี ป็นปลาสวยงาม คอื ปลา
กดั ปลากรมิ ขา้ งลาย ปลากระดน่ี าง ปลากระดห่ี มอ้
และปลาแรด ปลาสวยงามสว่ นปลาตา่ งประเทศทน่ี ิยม
เลย้ี ง คอื ปลากระดแ่ี คระ จากประเทศอนิ เดยี ปลา
กระดไ่ี ฟ จากลมุ่ แมน่ ้าพรหมบุตร ในรฐั อสั สมั ประเทศ
อนิ เดยี และในประเทศบงั กลาเทศ ปลาพาราไดซ์ จาก
ประเทศไตห้ วนั เกาหลี และตะวนั ออกเฉียงใตข้ อง
ประเทศจนี



๕. กล่มุ ปลาคิลลีฟิ ช (Killifishes)

คลิ ลฟี ิชเป็นปลาทม่ี ลี กั ษณะคลา้ ยกลุ่มปลา
ตะเพยี น แตม่ ฟี ัน ออกลกู เป็นไข่ เป็นปลาขนาดเลก็ มี
สสี นั สวยงาม พบในเกอื บทุกทวปี แตส่ ว่ นใหญ่จะอยใู่ น
เขตรอ้ น ในทวปี เอเชยี ทวปี แอฟรกิ า และทวปี อเมรกิ าใต้
ปกตคิ รบี หลงั และครบี กน้ จะมขี นาดใหญ่ ปากกวา้ งยน่ื ไป
ดา้ นหน้า ขนาดโดยปกติ ไมเ่ กนิ ๓ น้ิว เป็นปลาท่ี
กระโดดเกง่ สว่ นใหญ่อาศยั อยใู่ นบงึ และลาธาร ทม่ี พี รรณ
ไมน้ ้าหนาแน่น และมตี น้ ไมค้ อยบงั แสงไมใ่ หส้ ่องลงมา
มาก เน่ืองจากปลาพวกน้ีไมช่ อบแสงแดดจดั แต่ชอบ
พน้ื ทซ่ี ง่ึ มฝี นตกชกุ และน้ามคี วามเป็นกรดสงู จากการเน่า
สลายของซากพชื ปลากลมุ่ น้ีจะวางไขเ่ ป็นชดุ ๆ ตดิ กบั
พรรณไมน้ ้า บางชนิดทอ่ี าศยั อยใู่ นแหลง่ น้า ซง่ึ น้าจะแหง้
ในหน้าแลง้ กม็ วี วิ ฒั นาการ เพอ่ื การดารงอยขู่ องเผา่ พนั ธุ์
โดยฝังไขไ่ วใ้ ตพ้ น้ื ดนิ เมอ่ื แหลง่ น้าแหง้ และปลาพอ่ แม่
พนั ธตุ์ ายหมด ไขก่ จ็ ะยงั คงมชี วี ติ อยใู่ ตพ้ ้นื ดนิ เป็นเวลา
หลายเดอื นจนถงึ ฤดฝู น หลงั จากฝนตกแลว้ ไมก่ ช่ี วั่ โมง
หลงั จากรบั น้าครงั้ แรก แตจ่ ะฟักออกเป็นตวั เม่อื ถกู น้า

ตวั อยา่ งปลาคลิ ลฟี ิช

โดยทวั่ ไปปลาในกลมุ่ น้ีชอบอยใู่ นน้าอ่อนเป็นกรด ตวั
ผมู้ สี สี นั สวยงามกวา่ ตวั เมยี และอาจมลี กั ษณะครบี ท่ี
แตกต่างจากตวั เมยี เน่ืองจากปลากลุม่ น้ีตอ้ งการน้าท่ี
มคี ุณภาพเฉพาะ และเป็นปลาทค่ี อ่ นขา้ งดุ ชอบงบั
ครบี ปลาอน่ื จงึ ไมค่ วรเลย้ี งรว่ มกบั ชนิดอ่นื คลิ ลฟี ิชท่ี
เป็นปลาไทย ไดแ้ ก่ ปลาหวั ตะกวั่ สว่ นทน่ี าเขา้ มา
เลย้ี งในประเทศไทย ไดแ้ ก่ แลมป์ อายแพนแชกซ์ จาก
ประเทศไนจเี รยี และมงั กรน้อย จากประเทศอนิ เดยี
และศรลี งั กา

๖. กล่มุ ปลาไม่มีเกลด็ (Catfishes)

ปลาในกลุม่ น้ีเป็นกลุม่ ปลาทไ่ี มม่ เี กลด็ มี
หนวด มหี ลากหลายชนิด สามารถอยไู่ ดใ้ น
สภาพแวดลอ้ มทไ่ี มด่ ี เชน่ ในน้าทข่ี นุ่ หรอื มอี อกซเิ จน
ต่า เป็นปลาทห่ี ากนิ ตามพน้ื ทอ้ งน้า ในบางกลุม่ มปี าก
ทพ่ี ฒั นาเป็นปากดดู ซง่ึ นอกจากจะทาใหก้ นิ สาหรา่ ยท่ี
เกาะตามวสั ดุไดด้ แี ลว้ ยงั ใชใ้ นการยดึ เกาะกบั กอ้ นหนิ
ในธารน้าดว้ ย ปลาพวกน้ีบางชนิดชว่ ยทาความสะอาด
ตไู้ ดด้ ี โดยกนิ สาหรา่ ยทเ่ี กาะตามขา้ งตู้ บางชนิดวา่ ย
น้าหงายทอ้ ง บางชนิดมขี นาดคอ่ นขา้ งใหญ่ บางชนิดมี
ผวิ หนงั เป็นแผน่ แขง็ เหมอื นเกราะ บางชนิดมอี วยั วะ
ชว่ ยหายใจ ปลาในกลมุ่ น้ีทเ่ี ป็นปลาสวยงามของไทยมี
หลายชนิด ไดแ้ ก่ ปลาดุกดา้ น ปลากา้ งพระรว่ ง ปลา
กดเหลอื ง ปลาแขยงหนิ และปลาสวาย สว่ นทเ่ี ป็นปลา
สวยงามจากตา่ งประเทศ

ยกตวั อยา่ งเชน่ อปั ไซดด์ าวน์จุดจากประเทศคองโก
ใน ทวปี แอฟรกิ าตอนกลาง กดอปั ไซดด์ าวน์จาก ลุ่ม
แมน่ ้าไนเจอร์ ในทวปี แอฟรกิ าภาคตะวนั ตก กด
หนามแฮนคอ็ กจากประเทศเมก็ ซโิ ก กดซบี รา กด
ลายเสอื และกดจมกู เสยี ม จากลมุ่ แมน่ ้าแอมะซอน
ในประเทศบราซลิ แบนโจแคตฟิชจากประเทศ
เอกวาดอร์ เปรแู ละอรุ ุกวยั กดพอลกาจากประเทศ
ปานามา และโคลอมเบยี กดจุดจากบรเิ วณลมุ่ แม่น้า
แอมะซอน ทพ่ี รมแดนระหวา่ งประเทศเปรกู บั บราซลิ
แพะยกั ษ์จากประเทศเอกวาดอร์ แพะสกงั ก์ แพะลาย
หรอื แพะจลู ี แพะเพปเพอร์ และแพะแพนดา จากลุม่
แมน่ ้าแอมะซอน

๗. กล่มุ ปลาหมู (Loaches)

ปลาในกลุม่ ปลาหมู มลี กั ษณะคลา้ ยปลา
ตะเพยี น อยใู่ นครอบครวั โคบทิ ดิ ี (Cobitidae) พบในทวปี
เอเชยี ทวปี ยุโรป และหมเู่ กาะองั กฤษ และมเี พยี ง ๒ - ๓
ชนิด ทพ่ี บในทวปี แอฟรกิ าตอนเหนือ ซง่ึ สว่ นใหญ่พบใน
ประเทศโมรอ็ กโก สว่ นมากเป็นปลาทข่ี อ้ี าย และหลาย
ชนิดชอบหลบซอ่ นใตก้ อ้ นหนิ กนิ ไดท้ งั้ อาหารทม่ี ชี วี ติ
และอาหารสาเรจ็ รปู และจะหากนิ อาหารตามพน้ื ทอ้ งน้า
โดยปกตเิ ป็นปลาขนาดเลก็ มคี วามยาวประมาณ ๕ - ๘
เซนตเิ มตร แต่บางชนิดยาวถงึ ๓๐ เซนตเิ มตร สว่ นมาก
เป็นปลาทร่ี กั สงบ ไมด่ รุ า้ ย หากนิ ในเวลากลางคนื
อยา่ งไรกต็ าม บางชนิดกม็ นี ิสยั ดุรา้ ย และตอ้ งเลย้ี งแยก
ตา่ งหาก

จานวนหนวดของปลาหมจู ะต่างกนั ในแต่ละสกุล
บางสกุลมหี นวด ๓ คู่ บางสกลุ มหี นวด ๔ คู่ โดยจะ
อยทู่ ข่ี ากรรไกรลา่ ง ๑ คู่ และบางสกุลมหี นวด ๓ -
๖ คู่ โดยอาฟจมหี นวดสนั้ ๆ หรอื ยาวมาก บางชนิด
มอี วยั วะชว่ ยหายใจ ทาใหส้ ามารถอยใู่ นบรเิ วณทม่ี ี
ออกซเิ จนต่าได้ โดยลาไสข้ องปลาในกลมุ่ น้ีบาง
ชนิด สามารถดดู ซมึ ออกซเิ จนจากอากาศได้
โดยตรง สว่ นมากชอบทท่ี ม่ี แี สงน้อย ชนิดทเ่ี ป็น
ปลาสวยงามของไทย ไดแ้ ก่ หมขู า้ งลาย หมอู ารยี ์
หมขู าว และหมหู างแดง

ปลาอโรวาน่า

๘. กล่มุ ปลาสวยงามน้าจืดชนิดที่วางไข่
อ่ืนๆ

กลมุ่ ปลาสวยงามน้าจดื ชนิดทว่ี างไขอ่ ่นื ๆ ซง่ึ
เป็นปลาไทยยงั มอี กี หลายชนิด ไดแ้ ก่ ปลาสรอ้ ยน้าผง้ึ ปลา
ชอ่ นงเู หา่ ปลาชะโด ปลาเสอื ตอ ปลากระทงิ ดา ปลากระทงิ
ไฟ ปลาเขม็ ปลาเขม็ แมน่ ้าหรอื ปลากระทงุ เหว ปลากราย
ปลาตองลาย ปลาตะพดั หรอื ปลาอะโรวานา สว่ นปลา
สวยงามต่างประเทศทน่ี าเขา้ มาเลย้ี งในประเทศไทย ไดแ้ ก่
ปลาอะโรวานา จากประเทศอนิ โดนีเซยี และมาเลเซยี ปลา
จมกู ชา้ งพเี ตอร์ จากประเทศไนจเี รยี และปลาอะราไพมา
หรอื ปลาชอ่ นแอมะซอน จากลมุ่ แมน่ ้าแอมะซอน

๙. กล่มุ ปลาออกลกู เป็นตวั

(Livebearers)

ปลาหางนกยงู (Guppy)
ปลามอลลี (Molly)
ปลาสอด (Swordtail)
ปลาแพลตต(ี Platy, Moonfish)

กล่มุ ปลาสวยงามน้าจืดท่ีมีถิ่นกาเนิดอยู่ ในเขตหนาว

ปลาทอง (Goldfish)
บางครงั้ เรยี กวา่ ปลาเงนิ ปลาทอง เป็นปลา

สวยงามทเ่ี ลย้ี งกนั มานานในประเทศจนี ปลาทองดงั้ เดมิ มี
รปู รา่ งคลา้ ยปลาตะเพยี นขาว มคี รบี หลงั ทม่ี ฐี าน ยาว ตวั
ป้อมสนั้ และแบนขา้ ง มถี น่ิ กาเนิดดงั้ เดมิ ในประเทศจนี ตอน
ใต้ ปลาทองอาจมชี วี ติ ยนื ยาวไดน้ านถงึ ๒๐ - ๓๐ ปี ต่อมา
ไดม้ กี ารพฒั นาสายพนั ธุป์ ลาทองอย่างต่อเน่ือง ใหม้ รี ปู รา่ ง
ลกั ษณะ และสสี นั ตา่ งๆ ปลาทองทเ่ี ลย้ี งไวเ้ ป็นปลา
สวยงามจะมอี ายุประมาณ ๗ - ๘ ปี น้อยมากทม่ี อี ายุถงึ
๒๐ ปี ปัจจบุ นั มสี ายพนั ธปุ์ ลาทองมากกวา่ ๑๐๐ สายพนั ธุ์
การตงั้ ชอ่ื ปลาทองแตล่ ะสายพนั ธุ์ จะตงั้ ชอ่ื ตามลกั ษณะ
ลาตวั และลกั ษณะครบี ซง่ึ สามารถแบ่งเป็นกลุม่ ใหญ่ๆได้
๒ กลมุ่ คอื กลุม่ ทม่ี ลี าตวั แบนยาว และกลุม่ ทม่ี ลี าตวั กลม
หรอื รปู ไข่

ปลาในกลมุ่ ทม่ี ลี าตวั แบนยาว สว่ นมากมลี าตวั แบนขา้ ง
และมคี รบี หางเดย่ี ว ยกเวน้ ปลาทองรวิ กนิ ซง่ึ มคี รบี หาง
คู่ ปลาในกลุม่ น้ีจะปราดเปรยี ว เลย้ี งงา่ ย ทนทานตอ่
สภาพแวดลอ้ มมากทส่ี ดุ แบ่งเป็นหลายสายพนั ธุ์ มี
ลกั ษณะครบี หวั และนยั น์ตาทแ่ี ตกต่างกนั หลากหลาย
ซง่ึ สามารถแบ่งเป็นกลุม่ ยอ่ ยได้ ๒ กลมุ่ คอื กลุม่ ทม่ี ี
ครบี หลงั และกลมุ่ ทไ่ี มม่ คี รบี หลงั

ปลาแฟนซีคารป์ (Fancy Carp, Koi)

ปลาแฟนซคี ารป์ เป็นปลาชนิดเดยี วกบั ปลา
ไน ทเ่ี ลย้ี งเป็นปลาเศรษฐกจิ ในประเทศจนี ซง่ึ เม่อื
ประมาณ ๕๗๒ ปี ก่อนพทุ ธศกั ราช เคยมภี าพและบนั ทกึ
เกย่ี วกบั ปลาไน ในประเทศจนี ประเทศญป่ี ่นุ ไดน้ าปลาไน
เขา้ มาเลย้ี ง เพอ่ื เป็นอาหาร แลว้ ไดม้ กี ารคดั พนั ธุ์ และ
พฒั นาสายพนั ธุใ์ หม้ สี สี นั และลวดลายอยา่ งต่อเน่ือง
เรอ่ื ยมา จนเกดิ เป็นแฟนซคี ารป์ ซง่ึ แต่เดมิ นนั้ ปลาคารป์
มเี พยี ง สดี าและสสี ม้ ต่อมาเมอ่ื ประมาณ ๑๘๐ ปี มาน้ี ท่ี
เมอื งนีกะตะ ไดเ้ กดิ ปลาคารป์ สขี าวแดง(โคฮากุ) ขน้ึ มา
ตวั หน่ึง ชาวบา้ นจงึ ไดส้ นใจทจ่ี ะพฒั นาสายพนั ธแุ์ ละเลย้ี ง
เป็นปลาสวยงาม นบั จากนนั้ มา การเพาะพนั ธุป์ ลา
ประเภทน้ีกค็ อ่ ยๆขยายตวั แพรห่ ลายขน้ึ จุดเรม่ิ ตน้ และ
ววิ ฒั นาการของแฟนซคี ารป์ คอื เมอ่ื สามารถผสมพนั ธุ์
ปลาคารป์ แดงกบั ปลา คารป์ ขาวเป็นผลสาเรจ็

และต่อมาในระหวา่ ง พ.ศ. ๒๔๑๗ - ๒๔๑๘ ปลาคารป์ สี
ฟ้าออ่ น สายพนั ธุอ์ ะซะกิ (Asagi) และสเี หลอื งดาสาย
พนั ธุค์ อิ ซุ รึ ิ (Ki-Utsuri) กไ็ ดร้ บั การผสมพนั ธุข์ น้ึ มา และ
เป็นทน่ี ิยมแพรห่ ลายในขณะนนั้ ใน พ.ศ. ๒๔๗๐ ผเู้ ลย้ี ง
แฟนซคี ารป์ ไดป้ ระสบความสาเรจ็ ในการรกั ษาสขี อง
ปลาโคฮากุ (ขาวแดง) และซนั เก้ (ขาวแดงและดา) ซง่ึ
สามารถรกั ษาสไี ดค้ งท่ี โดยไมซ่ ดี จางหรอื หายไป และ
ไดม้ กี ารพฒั นารปู แบบสตี ่างๆ ขน้ึ มามากมาย ปลา
แฟนซคี ารป์ เป็นปลาทม่ี อี ายยุ นื ทส่ี ดุ ตวั ทม่ี อี ายยุ นื ทส่ี ดุ
ทเ่ี คยบนั ทกึ ไวใ้ นญป่ี ่นุ มอี ายถุ งึ ๒๒๖ ปี

ปลาสวยงามทะเล

ปลาทะเลเป็นสตั วท์ ะเลทม่ี คี วามสวยงาม
มสี สี นั หลากหลายสะดดุ ตา โดยเฉพาะปลาทอ่ี าศยั
ตามแนวปะการงั ปลาสวยงามทะเลทม่ี กี ารนามา
เลย้ี งกนั มาก ไดแ้ ก่ กลุม่ ปลาผเี สอ้ื ซง่ึ ประกอบดว้ ย
ปลาผเี สอ้ื ปากยาว ปลาผเี สอ้ื หน้าดา่ ง ปลาโนรี ปลา
ผเี สอ้ื เอวดา ปลาผเี สอ้ื ครบี จุด ปลาผเี สอ้ื ขา้ งลาย
ปลาผเี สอ้ื ชายธง ปลาผเี สอ้ื พระจนั ทร์ ปลาผเี สอ้ื ปาน
ขาว ปลาผเี สอ้ื คอขาว และปลาผเี สอ้ื ครบี ยาว ปลา
ผเี สอ้ื จดั เป็นปลาสวยงามทะเลทม่ี สี สี นั สวยงาม และ
มคี วามหลากหลายมาก

เป็นปลาทอ่ี าศยั อยตู่ ามแนวปะการงั สว่ นใหญ่ มี
ลาตวั แบนขา้ ง และมคี วามกวา้ งคอ่ นขา้ งมาก แนว
สนั หลงั โคง้ มากกวา่ ดา้ นทอ้ ง หน้าผาก ลาดชนั
เกอื บเป็นเสน้ ตรง ปากเลก็ จะงอยปากคอ่ นขา้ งย่นื
ยาว ครบี หลงั ตอนตน้ มกี า้ นครบี แขง็ ครบี หางโคง้
มน ขนาดประมาณ ๘ - ๑๕ เซนตเิ มตร กลุม่ ปลา
การต์ นู ไดแ้ ก่ ปลาเหด็ ทะเลอานมา้ ปลามะเขอื เทศ
ปลาเหลอื งปลอ้ ง ปลาอนิ เดยี นแดง และปลาลาย
ปลอ้ ง ปลาการต์ นู เป็นปลาสวยงามขนาดเลก็ ท่ี
อาศยั อยรู่ ว่ มกบั ดอกไมท้ ะเล (Sea Anemone)
ลาตวั คอ่ นขา้ งกลมเรยี ว และแบนขา้ งเลก็ น้อย สว่ น
หวั เลก็ ครบี หลงั มี ๒ ตอน ปลายครบี ทุกครบี
คอ่ นขา้ งโคง้ มน ขนาดประมาณ ๖ - ๑๐ เซนตเิ มตร

ปลานกแก้ว

กล่มุ ปลานกขนุ ทอง ไดแ้ ก่ ปลานกขนุ ทองเขยี ว ปลา
พยาบาล ปลานกขนุ ทองปากเจอ่ ปลานกขนุ ทองแดง
ปลาเขยี วพระอนิ ทร์ และปลานกขนุ ทองปากยาว ปลา
นกขนุ ทองเป็นปลาทพ่ี บทวั่ ไปตามแนวปะการงั เป็น
ปลามสี สี นั หลากหลายอกี กลุม่ หน่ึง โดยทวั่ ไปมลี าตวั
เรยี วยาว และแบนขา้ ง มปี ลายจะงอยปากคอ่ นขา้ ง
แหลม ขนาดตงั้ แต่ ๕ - ๒๐ เซนตเิ มตร กล่มุ ปลา
นกแก้ว (Parrot Fish) ไดแ้ ก่ ปลานกแกว้ และปลา
นกแกว้ สเี พลงิ ปลานกแกว้ เป็นปลาทอ่ี าศยั ตามแนว
ปะการงั มลี กั ษณะพเิ ศษ คอื มสี ว่ นหวั และขากรรไกร
คลา้ ยกบั หวั นกแกว้ มาก ลกั ษณะทวั่ ไปคอื มลี าตวั แบน
ขา้ ง ขนาดประมาณ ๑๕ - ๓๐ เซนตเิ มตร

ปลาขตี้ งั เบด็ สายพันธต์ ่างๆ

กล่มุ ปลาขีต้ งั เบด็ ไดแ้ ก่ ปลาขต้ี งั เบด็ ญป่ี ่นุ ปลาข้ี
ตงั ใบเรอื ปลาขต้ี งั เบด็ น้าเงนิ และปลาขต้ี งั เบด็ ลาย
ปลาขต้ี งั เบด็ เป็นปลาสวยงามอกี กลมุ่ หน่ึงทม่ี สี สี นั
สะดดุ ตา มหี ลายชนิด ลกั ษณะทวั่ ไปคอื มลี าตวั แบน
ขา้ งเป็นรปู ไข่ แนวสนั หลงั และทอ้ งโคง้ เขา้ หากนั ปาก
เลก็ ครบี หลงั และครบี กน้ ยาวโคง้ ตามแนวลาตวั
ครบี หางมที งั้ แบบโคง้ เวา้ ตรงกลางเลก็ น้อย และตดั
ตรง บรเิ วณคอดหางมหี นามแหลมขนาดใหญ่ขา้ งละ
๑ - ๒ อนั ขนาดตงั้ แต่ ๕ - ๓๐ เซนตเิ มตร เป็นปลาท่ี
อาศยั อยตู่ ามแนวปะการงั

กล่มุ ปลาสินสมทุ ร ไดแ้ ก่ ปลาสนิ สมทุ ร ปลาสนิ สมทุ ร
ลาย ปลาสนิ สมทุ รลายโคง้ ปลาสนิ สมทุ รบงั้ ปลาสนิ
สมทุ รราชา และปลาสนิ สมทุ รสาม

กล่มุ ปลาสิงโต ไดแ้ ก่ ปลาสงิ โต ปลาสงิ โตครบี จุด และ
ปลา สงิ โตครบี ยาว

กล่มุ ปลากล่อง ไดแ้ ก่ ปลากลอ่ ง ปลากลอ่ งจุดขาว
ปลากลอ่ งเขาววั และปลาสามเหลย่ี ม
กล่มุ ปลาววั ไดแ้ ก่ ปลาววั มงกุฎ ปลาววั ลายสม้
ปลาววั ขา้ วหลามตดั ปลา ววั ดา ปลาววั จดุ ปลา ววั
หางพดั และปลาววั จมกู ยาว
กล่มุ ปลาสลิดหิน ไดแ้ ก่ ปลาสลดิ หนิ ฟ้า ปลาตะกรบั
ลายหางแถบ ปลาสลดิ หนิ หน้าสนั้ นอกจากน้ี กม็ ปี ลา
ฉลามหดู า ปลาขา้ งใส ปลาขา้ วเมา่ น้าลกึ ปลาขา้ วเมา่
แกม้ ดา มา้ น้า ปลากะรงั หน้างอน ปลากะพงแดงหน้า
ตงั้ ปลาสรอ้ ยนกเขา ปลาเฉ่ยี วหนิ ปลาหชู า้ ง ปลา
ตะกรบั และปลาผเี สอ้ื เทวรปู

ปลากล่อง ปลาสลดิ หนิ
ปลาวัว

การเลี้ยงปลาสวยงามเป็ นงานอดิเรก

๑. ความรเู้ ก่ียวกบั ปลา
ปลาเป็นสตั วม์ กี ระดกู สนั หลงั ทอ่ี าศยั อยู่ ใน

น้า ปกตจิ ะเคลอ่ื นทไ่ี ปโดยการเคลอ่ื นไหวของโคนครบี
หาง โดยมคี รบี อน่ื ๆ ชว่ ยพยุงตวั จมกู ของปลาจะใช้
เฉพาะในการดมกลนิ่ ไมเ่ กย่ี วขอ้ งกบั การหายใจ ผวิ หนงั
ของปลาบาง ชนิดปกคลุมดว้ ยเกลด็ บางชนิดไมม่ เี กลด็
ตาแหน่งและรปู รา่ งของปาก มลี กั ษณะแตกตา่ งกนั
ออกไปหลายรปู แบบ ซง่ึ จะชถ้ี งึ อุปนิสยั ในการกนิ อาหาร
และระดบั ความลกึ ของน้า ทป่ี ลาอาศยั อยู่ ปลาหายใจดว้ ย
เหงอื ก โดยดดู น้าเขา้ ไปทางปาก แลว้ ปลอ่ ยออกผา่ นทาง
เหงอื ก ออกซเิ จนในน้าจะถกู ดดู ซมึ ผา่ น ซเ่ี หงอื กเขา้ สู่
เลอื ด ขณะทข่ี องเสยี จะถกู กาจดั ออกผา่ นเหงอื กปลา

ตวั อยา่ งปลาทม่ี อี วยั วะชว่ ยหายใจ

ปลาบางชนิดมกี าร พฒั นาอวยั วะชว่ ยหายใจ ทาให้
สามารถใชอ้ อกซเิ จนจากอากาศทฮ่ี บุ จากผวิ น้าได้
โดยตรง ปลาสว่ นใหญ่มถี ุงลมซง่ึ ชว่ ยในการลอยตวั
บางชนิดใชถ้ ุงลมในการสรา้ งเสยี งหรอื ขยายเสยี ง ปลา
มปี ระสาทสมั ผสั ในการดมกลนิ่ คอ่ นขา้ งไว และปกตจิ ะ
มปี ่มุ รบั รสพเิ ศษบรเิ วณหนวดหรอื ครบี ซง่ึ ช่วยในการ
หาอาหาร ปลามเี สน้ ขา้ งตวั ซง่ึ ทาหน้าทร่ี บั ความรสู้ กึ
จากการสนั่ สะเทอื นทส่ี ะทอ้ นกลบั มายงั ตวั ปลา ทาให้
ปลาสามารถเดนิ ทางและหาอาหารไดแ้ มใ้ นทม่ี ดื

๒. ต้ปู ลาและอปุ กรณ์

ตกู้ ระจกสาหรบั เลย้ี งปลาสามารถหา ซอ้ื ไดท้ วั่ ไปตาม
รา้ นขายตปู้ ลาและอุปกรณ์ ซง่ึ อาจมกี ารออกแบบขอบตู้
และทต่ี งั้ ตใู้ หส้ วยงาม อยา่ งไรกต็ าม การซอ้ื หรอื สงั่ ทา ตู้
ปลาขนาดใหญ่ทม่ี ปี รมิ าตรบรรจนุ ้ามาก จะตอ้ ง
ระมดั ระวงั เกย่ี วกบั การออกแบบความหนาของกระจก
และการเชอ่ื มยดึ กระจก เน่ืองจากตอ้ งรบั น้าหนักมาก
อาจแตกระเบดิ และเป็นอนั ตรายได้ ตปู้ ลาอาจเป็นรูป
สเ่ี หลย่ี มผนื ผา้ ตามแนวยาว หรอื รปู จตุรสั หรอื ทรงสงู

บางชนดิ อาจออกแบบใหม้ สี ว่ นทจ่ี ดั ทาระบบกรองอยู่
ภายในตู้ บางชนิดเป็นเพยี งตเู้ ปลา่ เพอ่ื ความสวยงาม
อาจมฝี าครอบ เพอ่ื ซ่อนระบบไฟสอ่ งสวา่ งและเคร่อื ง
ใหอ้ ากาศ ปลาสวยงามบางชนิดอาจเลย้ี งในบอ่ หรอื ใน
อา่ ง ซง่ึ กจ็ าเป็นตอ้ งมรี ะบบกรองน้าและระบบให้
อากาศเหมอื นกนั โดยปกตกิ ารใหแ้ สงสวา่ ง แก่ตู้ปลา
นนั้ จะใหแ้ สงจากดา้ นบน โดยซอ่ นหลอดไฟไวใ้ นฝา
ครอบ สว่ นอตั ราการใหแ้ สง ถา้ ใชห้ ลอดนีออน จะให้
ในอตั รา ๑๐ วตั ตต์ ่อตารางฟุต หากเป็นหลอดทงั สเตน
ใหใ้ นอตั รา ๔๐ วตั ตต์ อ่ ตารางฟุต ระยะเวลาการให้
แสงควรอยทู่ ป่ี ระมาณ ๑๒ - ๑๕ ชวั่ โมงตอ่ วนั เพอ่ื ให้
พรรณไมน้ ้าสามารถเจรญิ เตบิ โตไดด้ ี

สว่ นระบบการใหอ้ ากาศมคี วามจาเป็น
สาหรบั การเลย้ี งปลาตู้ ยกเวน้ ปลาสวยงามบางชนิด เชน่
ปลากดั ทส่ี ามารถเลย้ี งไดโ้ ดยไมต่ อ้ งใหอ้ ากาศ การให้
อากาศเป็นการเพม่ิ ออกซเิ จนในน้าใหเ้ พยี งพอ สาหรบั
การใชข้ องปลา พรรณไมน้ ้า และจลุ นิ ทรยี ท์ อ่ี ยู่ในตู้ ปกติ
การใหอ้ ากาศสามารถทาได้ ๒ วธิ ี คอื วธิ แี รก ใชเ้ ครอ่ื ง
ใหอ้ ากาศเป่าลงสนู่ ้าในตู้ โดยตรงโดยผา่ นทอ่ อากาศ และ
ใชห้ นิ โปรง่ กระจายอากาศ และวธิ ที ่ี ๒ ใชว้ ธิ ใี หอ้ ากาศใน
ระบบกรอง ในระบบทใ่ี ชเ้ ครอ่ื งสบู น้า ขนาดเลก็ ทม่ี ที อ่
อากาศดดู น้าออกจากเครอ่ื งกรอง เมอ่ื น้าถกู ดนั ออกผา่ น
ทอ่ กจ็ ะดงึ อากาศลงไปผสมกบั น้าดว้ ย หรอื อาจใชว้ ธิ สี บู
น้าดว้ ยเครอ่ื งสบู น้าขนาดเลก็ เขา้ ระบบกรองทม่ี กี าร
ตดิ ตงั้ วสั ดกุ รองเป็นชนั้ ใหน้ ้าไหลตกลงมา และผสม
อากาศลงมาดว้ ย แต่วธิ นี ้ีประสทิ ธภิ าพในการเพม่ิ
ออกซเิ จนจะคอ่ นขา้ งต่า



ระบบกรองสาหรบั ต้ปู ลา

ระบบกรองสาหรบั ตปู้ ลา เป็นระบบทช่ี ่วย
กาจดั เศษอาหารและของเสยี สง่ิ ขบั ถา่ ยจากตวั ปลา ซง่ึ จะ
เน่าสลายใหส้ ารพษิ ทาให้ เกดิ อนั ตรายต่อปลา และทา
ใหน้ ้าขนุ่ มตี ะกอน ถา้ ไมม่ กี ารเปลย่ี นน้าหรอื ดดู ตะกอน
อยา่ ง สม่าเสมอ กต็ อ้ งใชว้ ธิ กี รองตะกอนและการ กรอง
แบบชวี วธิ ี เพอ่ื กาจดั ตะกอนและสารพษิ พวกแอมโมเนีย
และไนไทรต์ ระบบกรองทส่ี มดุลกบั ปรมิ าตรน้าและ
จานวนปลา อาจทาใหค้ งคุณภาพน้าอยไู่ ดใ้ นระยะ
เวลานานหลายเดอื น โดยไมต่ อ้ งเปลย่ี นถ่ายน้า

การกรองตะกอน สว่ นใหญ่จะใชแ้ ผน่ กรองซง่ึ เป็น
ใยสงั เคราะหห์ รอื ทรายเป็นวสั ดกุ รอง การกรอง
แอมโมเนียและไนไทรต์ เป็นการบาบดั น้าโดยใชช้ วี
วธิ ี โดยการใสว่ สั ดกุ รองเพอ่ื ใหจ้ ุลนิ ทรยี ท์ ใ่ี ช้
แอมโมเนียและไนไทรตย์ ดึ เกาะ และทาหน้าทก่ี าจดั
แอมโมเนียและไนไทรต์ ในขณะทน่ี ้าไหลผา่ นวสั ดุ
กรอง วสั ดกุ รองทใ่ี หแ้ บคทเี รยี ยดึ เกาะ อาจเป็น
ทราย กรวด หรอื วสั ดุอน่ื ๆ ทม่ี พี น้ื ผวิ ยดึ เกาะมาก
และไมเ่ ป็นอนั ตรายต่อแบคทเี รยี เชน่ พลาสตกิ
รปู แบบต่างๆ โดยปกตจิ ะมกี ารลา้ งวสั ดุกรองท่ี
กรองตะกอนสารแขวนลอยเป็นระยะๆ เพอ่ื ป้องกนั
ไมใ่ หเ้ กดิ การเน่าเสยี แต่วสั ดุทใ่ี หแ้ บคทเี รยี ยดึ เกาะ
ไมจ่ าเป็นตอ้ งลา้ ง ยกเวน้ ในระบบกรองทรายทอ่ี าจมี
การอดุ ตนั และมกี ารเน่าของเศษอาหาร และสง่ิ
ขบั ถ่ายจากปลา

รปู แบบของการกรองสาหรบั ต้ปู ลา
แบ่ง เป็น ๒ รปู แบบหลกั ๆ คอื
๑) การกรองนอกตู้ ใชร้ ะบบสบู น้าโดยเครอ่ื งสบู
ขนาดเลก็ ดงึ น้าออกจากตปู้ ลา มาผา่ นวสั ดุกรอง แลว้
ไหลกลบั เขา้ ตู้ หรอื ใชร้ ะบบการใหอ้ ากาศดนั น้าใหไ้ หล
ออกจากตเู้ ขา้ เครอ่ื งกรอง แลว้ ไหลกลบั โดยระบบกา
ลกั น้า ตวั เครอ่ื งอาจเป็นภาชนะแบบปิดทใ่ี ส่วสั ดุกรอง
และประกอบดว้ ยเครอ่ื งสบู น้าขนาดเลก็ เพอ่ื ทาหน้าท่ี
หมนุ เวยี นน้า หรอื เป็นกลอ่ งเปิดสาหรบั ใส่วสั ดกุ รอง
ซง่ึ อาจเป็นทราย กรวด หรอื แผน่ กรอง ทท่ี าจากใย
สงั เคราะห์ ทแ่ี ขวนอยขู่ า้ งตปู้ ลา

กรองนอกตู้

กรองในตู้

๒) การกรองภายในตู้ การกรองภายในตมู้ หี ลาย

รปู แบบ เชน่ อาจเป็นตวั กรองทใ่ี สใ่ วใ้ นตปู้ ลา ใชร้ ะบบให้
อากาศดงึ น้าผา่ นวสั ดกุ รองทอ่ี าจเป็นทราย ฟองน้า หรอื
แผน่ กรองทท่ี าจากวสั ดสุ งั เคราะห์ ซง่ึ สามารถเอาออกมา
ลา้ งทาความสะอาดไดง้ า่ ย หรอื เป็นระบบกรองภายในท่ี
ประกอบมากบั ตปู้ ลา โดยการแบง่ สว่ นใดสว่ นหน่ึงของตู้
โดยกนั้ ดว้ ยกระจกหรอื แผน่ พลาสตกิ ใชร้ ะบบน้าลน้ จาก
ตเู้ ขา้ สรู่ ะบบกรอง และใชเ้ ครอ่ื งสบู น้าขนาด เลก็ สบู น้า
ออกจากระบบกรองไหลกลบั เขา้ ตู้ การจดั ระบบกรอง
ภายในอกี วธิ หี น่ึง คอื วธิ ที เ่ี รยี กวา่ การกรองใตท้ ราย วธิ ี
น้ีจะใชแ้ ผน่ ตะแกรงพลาสตกิ วางทพ่ี น้ื ตู้ และมที ส่ี าหรบั
ตอ่ เชอ่ื มกบั ทอ่ พลาสตกิ ทต่ี ่อเป็นแนวตงั้ ขน้ึ มาเหนือ
ระดบั น้า ตรงโคนของทอ่ พลาสตกิ จะมที อ่ ขนาดเลก็
สาหรบั ต่อกบั เครอ่ื งใหอ้ ากาศ บนตะแกรงปดู ว้ ยกรวด
และทราย เมอ่ื ใหอ้ ากาศ ฟองอากาศจะดนั น้าจากทอ่ ทา
ใหม้ กี ารดงึ น้าจากใตแ้ ผน่ กรองขน้ึ มา น้าในตู้กจ็ ะไหลลง
ขา้ งลา่ งผา่ นทราย ตะกอนสารแขวนลอยจะถกู กรองดกั
อยทู่ ผ่ี วิ ทราย และถกู ยอ่ ยสลาย โดยจุลนิ ทรยี ์

๓. วสั ดทุ ี่ใช้ตกแต่งต้ปู ลา
กรวด ทราย และหนิ ทใ่ี ชส้ าหรบั จดั ตปู้ ลามี

หลายประเภท และหลายขนาด การเลอื กใชต้ อ้ งพจิ ารณา
วตั ถุประสงคท์ จ่ี ะใชใ้ หช้ ดั เจน เพอ่ื ใหส้ ามารถเลอื กใชไ้ ด้
อยา่ งถกู ตอ้ งเหมาะสม ซง่ึ นอกจากความสวยงาม กลมกลนื
ในการจดั แต่งตปู้ ลาแลว้ ยงั ตอ้ งพจิ ารณาถงึ หน้าท่ี หรอื
ผลกระทบอน่ื ๆ ของ กรวด ทราย หรอื หนิ เหลา่ น้ี ทอ่ี าจมี
ตอ่ คณุ ภาพน้า ปลา หรอื พรรณไมน้ ้าในตดู้ ว้ ย เชน่ ในกรณี
ของทรายแกว้ ซง่ึ เป็นทรายทะเลละเอยี ด มสี ขี าวสวย เมอ่ื
สอ่ งไฟลงมาจะเหน็ เป็นชนั้
กรวด หนิ และทรายบางชนิด อาจทาปฏกิ ริ ยิ ากบั น้า ทาให้
คุณภาพน้าเปลย่ี นไป โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ พวกทม่ี หี นิ ปนู
เป็นองคป์ ระกอบ จะทาใหค้ วามกระดา้ ง และความเป็นกรด
ดา่ งของน้าเพม่ิ ขน้ึ ซง่ึ เหมาะกบั ปลาทช่ี อบน้ากระดา้ ง

ตวั อยา่ งกรวดทรายรองพนื้ ตู้ปลา

แตถ่ า้ จะเลย้ี งปลาทช่ี อบน้าออ่ นตอ้ งใชก้ รวด หรอื ทราย
ชนิดอน่ื หนิ ทใ่ี ชใ้ นการประดบั ตปู้ ลาทะเลสว่ นใหญจ่ ะ
เป็นหนิ ปนู หนิ ปนู จากทะเลสามารถใชไ้ ดใ้ นการจดั ตปู้ ลา
น้าจดื ทช่ี อบอยใู่ นน้ากระดา้ ง ทอ่ นไมแ้ ละรากไมท้ จ่ี ะใช้
ในการจดั ตปู้ ลา ถา้ จะใหด้ คี วรใชท้ อ่ นไมห้ รอื รากไมท้ ่ี
เกบ็ จากแหลง่ น้า สาหรบั พรรณไมน้ ้า ควรเลอื กใชท้ เ่ี ป็น
พรรณไมน้ ้าจรงิ ๆ ไมใ่ ชพ่ รรณไมบ้ กทอ่ี าจทนอยู่ใตน้ ้าได้
เพยี ง ๓ - ๔ เดอื น โดยทวั่ ไปการจดั พรรณไมน้ ้าจะให้
ตน้ ทม่ี ขี นาดสงู อยดู่ า้ นหลงั และตน้ เตย้ี อยู่ดา้ นหน้า ไม่
ควรใชพ้ รรณไมน้ ้าในการจดั ตปู้ ลาของปลากนิ พชื และ
ปลาทช่ี อบขดุ คุย้ พน้ื

ตัวอย่างพชื นา้ ตปู้ ลา

๔. การจดั ต้ปู ลา

ก่อนจะจดั ตปู้ ลา ตอ้ งจดั เตรยี มวสั ดุทใ่ี ชใ้ น
การจดั และตกแตง่ โดยลา้ งใหส้ ะอาด จดั ตงั้ ขาตงั้ ให้
เรยี บรอ้ ยไดร้ ะดบั ตดั แผน่ โฟมขนาดเทา่ กบั ตู้ปลา เพอ่ื
ใชห้ นุนตแู้ ลว้ จงึ จดั วางตลู้ งบนขาตงั้ ทม่ี แี ผน่ โฟมรองรบั
หลงั จากนนั้ จงึ ใสว่ สั ดุปพู น้ื ถา้ ใชร้ ะบบกรองใตท้ ราย ก็
เรม่ิ ตน้ ดว้ ยการวางแผน่ พลาสตกิ พรนุ ทร่ี องรบั ทราย ตอ่
ทอ่ พลาสตกิ ทจ่ี ะใช้ ดงึ มวลน้าขน้ึ มา โดยการใช้
ฟองอากาศ แลว้ ปพู น้ื ดว้ ยกรวดหรอื ทราย หลงั จากนนั้
จงึ ตกแตง่ ดว้ ยทอ่ นไม้ รากไม้ กอ้ นหนิ กรวด หรอื
พรรณไมน้ ้า ต่อระบบใหอ้ ากาศ แลว้ จงึ เตมิ น้า โดยวาง
แผน่ วสั ดลุ งบนทรายทป่ี พู น้ื รองน้าทเ่ี ทลงไป เพอ่ื ไมใ่ ห้
รบกวนทรายทป่ี ไู ว้ ถา้ ใชร้ ะบบกรองอน่ื ๆ กต็ ดิ ตงั้ ระบบ
กรอง และระบบใหอ้ ากาศ