สื่อการสอนปลาสวยงาม

หลงั จากนนั้ จงึ เปิดระบบกรองและระบบใหอ้ ากาศท้งิ ไว้
ประมาณ ๑ คนื น้าจะใส จงึ จดั หาปลามาปลอ่ ยลงเลย้ี ง
ถา้ เป็นตปู้ ลาน้าจดื และใชน้ ้าประปา น้าทจ่ี ะใชค้ วรเกบ็
ทง้ิ ไว้ ๒ - ๓ วนั เพอ่ื ใหค้ ลอรนี สลายตวั หมด หรอื กาจดั
คลอรนี โดยการกรองถา่ น หรอื ใชส้ ารโซเดยี มไทโอ
ซลั เฟต ถา้ เป็นน้าทะเล ควรเตรยี มน้าทะเลฆา่ เชอ้ื ดว้ ย
คลอรนี และกาจดั คลอรนี กอ่ นนามาใช้ ชนิดของปลาท่ี
จะปลอ่ ยลงเลย้ี งนนั้ ควรพจิ ารณาปลา ทม่ี สี ขุ ภาพดี
สมบรู ณ์แขง็ แรง ลาตวั ไมม่ แี ผลหรอื ตุม่ ฝาปิดเหงอื กปิด
และไมบ่ วม หายใจปกติ ตาสดใส ไมข่ นุ่ มวั ไมโ่ ปน สี
สดใส เกลด็ ไมห่ ลดุ ไมพ่ อง ครบี ไมฉ่ กี ขาด

๕. อาหารและการให้อาหาร

ชนิดและปรมิ าณอาหารทใ่ี หป้ ลาเป็นสงิ่ ทส่ี าคญั
เน่ืองจากอาหารทป่ี ลากนิ ไมห่ มดจะเน่าสลาย ทาใหเ้ กดิ
ปัญหาในตปู้ ลา ปกติ ไมค่ วรใหอ้ าหารเกนิ ปรมิ าณทป่ี ลา
สามารถกนิ ไดห้ มดภายใน ๒ - ๓ นาที ปลาสามารถอด
อาหารไดเ้ ป็นสปั ดาห์ ถา้ กอ่ นหน้านนั้ ไดร้ บั การดแู ลให้
อาหารอยา่ งพอเพยี งมาโดยตลอด อาหารปลาแบง่ ไดเ้ ป็น ๒
กลุม่ คอื อาหารสาเรจ็ รปู และอาหารธรรมชาติ อาหาร
สาเรจ็ รปู เป็นอาหารผสม ทอ่ี าจผลติ ออกมาในรปู ของ
อาหารเมด็ ทงั้ แบบลอยน้า และจมน้า หรอื แบบเป็นเกลด็
โดยเป็นอาหารทผ่ี ลติ ขน้ึ ทงั้ ทเ่ี ป็นสตู รอาหารของปลากนิ
พชื และปลากนิ เน้ือ อาหารธรรมชาตปิ ระกอบดว้ ยกุง้ เคย
ลกู ปลาขนาดเลก็ ไรแดง ไรสนี ้าตาล ลกู น้า และหนอนแดง
อาหารสาเรจ็ รปู ใชว้ ธิ ใี หโ้ ดยตรง สว่ นอาหารธรรมชาติ เชน่
หนอนแดง อาจใชว้ ธิ ใี สต่ ะกรา้ อาหารขนาดเลก็ ลอยอยู่ทผ่ี วิ
น้าใหป้ ลาตอดกนิ หรอื ใชว้ ธิ แี ชเ่ ยน็ ในน้าใหเ้ ป็นกอ้ นน้าแขง็
แลว้ ลอยในน้า ใหน้ ้าแขง็ คอ่ ยๆ ละลาย สว่ นไรสนี ้าตาล
กอ่ นใหป้ ลา ควรลา้ งดว้ ยน้าจดื เสยี กอ่ น



ฟารม์ ปลาสวยงามและบอ่ เพาะเลีย้ ง

ฟารม์ เพาะเลย้ี งปลาสวยงามจะแตกต่างกนั
ไป ทงั้ ระบบ รปู แบบ ขนาดของบอ่ ภาชนะ และอปุ กรณ์
ทใ่ี ชเ้ พาะเลย้ี ง แลว้ แต่ชนดิ ของปลา ปลาขนาดเลก็ ท่ี
เพาะเลย้ี งไดง้ า่ ยในตกู้ ระจก หรอื ภาชนะขนาดเลก็ อาจ
ตอ้ งการพน้ื ทไ่ี มม่ ากนกั และไมจ่ าเป็นตอ้ งใช้ บ่อ
คอนกรตี หรอื บอ่ ดนิ สว่ นปลาขนาดใหญ่หรอื ปลาทเ่ี พาะ
ยากอาจตอ้ งใชบ้ อ่ คอนกรตี หรอื บ่อดนิ ในการเล้ยี งพอ่ แม่
พนั ธุ์ หรอื การผสมพนั ธุว์ างไข่ การเพาะเลย้ี งปลากดั
ตอ้ งการเฉพาะขวดโหล อา่ งซเี มนต์ หรอื อา่ งดนิ เผา
ปลาปอมปาดวั รแ์ ละปลาขนาดเลก็ อน่ื ๆทเ่ี พาะงา่ ยอาจ
ตอ้ งการเพยี งตกู้ ระจก ปลาแฟนซคี ารป์ ปลาตะเพยี น
และปลาอะโรวานา อาจตอ้ งใชท้ งั้ บ่อคอนกรตี และบ่อดนิ
ซง่ึ ตอ้ งพจิ ารณาตามความตอ้ งการของปลาแต่ละชนิด
อยา่ งไรกต็ าม นอกจากบอ่ และภาชนะ ทจ่ี ะใชใ้ นการ
เพาะ การอนุบาล และการเลย้ี งปลาแลว้ ฟารม์ สาหรบั
เพาะเลย้ี งปลาสวยงามตอ้ งมี องคป์ ระกอบหลกั อน่ื ๆ คอื
แหลง่ น้าและระบบเตรยี มน้า และระบบการใหอ้ ากาศ



การเพาะพนั ธ์ุ

บ่อหรอื ภาชนะทใ่ี ชใ้ นการเพาะเลย้ี งปลา
สวยงาม ซง่ึ ใชส้ าหรบั การอนุบาลลกู ปลา การเลย้ี งพอ่ แม่
พนั ธุ์ หรอื เพาะพนั ธุ์ อาจใชต้ กู้ ระจก อา่ งซเี มนต์ บ่อ
คอนกรตี บอ่ ผา้ ใบ บ่อพลาสตกิ หรอื บอ่ ดนิ แลว้ แตช่ นิด
ของปลา อา่ งซเี มนตค์ วรเป็นอา่ งสเ่ี หลย่ี มขนาดเลก็
ประมาณ ๖๐ x ๘๐ เซนตเิ มตร ลกึ ประมาณ ๒๐ - ๒๕
เซนตเิ มตร หรอื บอ่ ซเี มนตก์ ลม มเี สน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง
ประมาณ ๘๐ - ๑๒๐ เซนต-ิ เมตร และลกึ ประมาณ ๒๕ -
๓๐ เซนตเิ มตร บอ่ คอนกรตี ควรมขี นาด ๒ x ๒ เมตร
หรอื ๒ x ๓ เมตร สาหรบั บ่อดนิ ควรมขี นาดประมาณ ๑๐
- ๘๐๐ ตารางเมตร ในการเพาะพนั ธตุ์ อ้ งเลอื กพอ่ แมพ่ นั ธุ์
ทม่ี อี ายุ ในชว่ งเจรญิ พนั ธุ์ เป็นปลาทแ่ี ขง็ แรงสขุ ภาพดี มี
รปู รา่ งลกั ษณะทส่ี มบรู ณ์ พอ่ แมพ่ นั ธุ์ อาจเลย้ี งในบ่อ ถงั
ตกู้ ระจก หรอื ภาชนะอน่ื ทเ่ี หมาะสมสาหรบั ปลาแต่ละ
ชนิด ตหู้ รอื บอ่ เลย้ี งจะตอ้ งปรบั สภาพ ใหส้ นองความ
ตอ้ งการของปลาแต่ละชนิด น้าทใ่ี ชต้ อ้ งสะอาด และมี
คณุ สมบตั ติ ามความตอ้ งการของปลา

ปลาทอ่ี ยเู่ ป็นฝงู ตอ้ งการพน้ื ทก่ี วา้ งสาหรบั การวา่ ยน้า และ
ตอ้ งการพรรณไมน้ ้า เพอ่ื เขา้ ไปหลบซอ่ น ปลาในกลมุ่ ปลา
ดุกและปลาหมู ควรจะมชี อ่ งหรอื โพรงให้ พวกปลาหมอสี
นอกจากโพรงแลว้ อาจตอ้ งมกี องหนิ หรอื แนวหนิ เพ่อื เป็น
ขอบเขต ตอ้ งใสพ่ รรณไมน้ ้า ประเภททล่ี อยอยทู่ ผ่ี วิ น้า
รกั ษาคณุ ภาพน้าใหส้ ะอาด และมอี อกซเิ จนสงู ตลอดเวลา
หากเป็นปลาทไ่ี มม่ พี ฤตกิ รรมในการดแู ลลกู ออ่ น เชน่
ปลาในกลุม่ ปลาตะเพยี น และปลาคารอ์ ะซนิ ใหย้ า้ ยปลา
ออกเป็นคู่ หรอื เป็นฝงู เลก็ ๆ ไปใสใ่ นถงั เพาะพนั ธวุ์ างไขท่ ่ี
เตรยี มไว้ หลงั จากวางไขห่ รอื ออกลกู แลว้ จงึ จบั คนื สบู่ อ่
เลย้ี ง พอ่ แมพ่ นั ธปุ์ ลาทส่ี รา้ งอาณาเขต เชน่ ปลาในกลมุ่
ปลาหมอ และปลากดั สามารถผสมพนั ธวุ์ างไขใ่ นตกู้ ระจก
การยา้ ยทจ่ี ากเดมิ ไปสสู่ งิ่ แวดลอ้ มใหมอ่ าจเป็นการรบกวน
ปลา จนอาจทาใหไ้ มว่ างไข่ หรอื กนิ ไขห่ รอื ตวั อ่อน
บางครงั้ อาจทาใหเ้ กดิ พฤตกิ รรมกา้ วรา้ ว ทารา้ ยปลาตวั
อน่ื ปลาบางชนดิ ทว่ี างไขผ่ สมพนั ธยุ์ าก อาจตอ้ งใชว้ ธิ กี าร
กระตุน้ ดว้ ยการฉีดฮอรโ์ มน หรอื ใชว้ ธิ ผี สมเทยี ม

การอนุบาลลกู ปลา

ในการอนุบาลลกู ปลาชนิดทพ่ี อ่ แมพ่ นั ธุ์ มี
พฤตกิ รรมในการดแู ลไขแ่ ละเลย้ี งลกู วยั ออ่ นนนั้ ผู้
เพาะเลย้ี งเพยี งแต่ดแู ลเกย่ี วกบั การใหอ้ าหารทเ่ี หมาะสม
กบั ลกู ปลา ในบางครงั้ พอ่ แมป่ ลาอาจทง้ิ ไมด่ แู ลไขห่ รอื
ตวั ออ่ น หรอื อาจ กนิ ไขห่ รอื ตวั ออ่ น ซง่ึ โดยทวั่ ไปเกดิ จาก
การทถ่ี กู รบกวน โดยสภาพแวดลอ้ มทไ่ี มเ่ หมาะสม ใน
กรณนี ้ีอาจตอ้ งยา้ ยไขห่ รอื ตวั ออ่ นออกจากถงั หรอื ตเู้ พาะ
ไปลงถงั หรอื ตอู้ น่ื ทม่ี คี ณุ ภาพน้าเหมอื นกนั ถา้ ไขต่ ดิ บน
ไม้ หนิ หรอื ในโพรงหนิ ตอ้ งยกออกไปทงั้ วสั ดุทไ่ี ข่
เกาะตดิ และวางใหอ้ ยใู่ นลกั ษณะเดมิ ถา้ ไขต่ ดิ พรรณไม้
น้า ใชว้ ธิ ตี ดั สว่ นของพรรณไมน้ ้ายา้ ยไปใส่ถงั ใหม่ ปลาใน
กลมุ่ ปลาหมอซง่ึ ดแู ลไขใ่ นปาก มกั จะพน่ ไขท่ ้งิ ถา้ มกี าร
ยา้ ยไขเ่ รว็ เกนิ ไป หลงั จากทว่ี างไข่ และเป็นการยากมาก
ทจ่ี ะอนุบาลใหไ้ ขข่ องปลาในกลุม่ น้ี ฟักออกเป็นตวั โดย
ไมม่ พี อ่ แมด่ แู ล เน่ืองจากไขส่ ว่ นมากมกั จะเสยี

ในกรณขี องปลา ในกลุม่ ทไ่ี มด่ แู ลไข่ และลกู ออ่ น สาหรบั
ปลาทว่ี างไขค่ รงั้ เดยี ว ใหเ้ คลอ่ื นยา้ ยพอ่ แมป่ ลาออกจากตู้
หรอื ถงั วางไข่ หลงั จากทว่ี างไขเ่ สรจ็ และปลอ่ ยใหไ้ ข่
พฒั นาเป็นตวั ออ่ นในถงั วางไข่ สาหรบั ปลาทว่ี างไข่
ตดิ ตอ่ กนั หลายครงั้ ใหย้ า้ ยไขไ่ ปลงถงั อนุบาล โดยทง้ิ พอ่
แมพ่ นั ธไุ์ วใ้ นถงั เพาะพนั ธเุ์ ชน่ เดมิ สาหรบั ไขท่ จ่ี มอยู่
บรเิ วณกน้ ถงั อาจ ใชส้ ายยางดดู เพอ่ื ยา้ ยไข่ สว่ นไขท่ ต่ี ดิ
อยตู่ ามพรรณไมน้ ้า ใหแ้ ยกเฉพาะไขอ่ อกมา พวกไข่ลอย
กใ็ ชว้ ธิ ตี กั ออกมา ดว้ ยภาชนะทส่ี ะอาด เมอ่ื ลกู ปลาออกมา
จากไข่ จะมถี ุงอาหารตดิ ออกมาดว้ ย ลกู ปลาจะใชอ้ าหาร
จากถุงอาหาร ในชว่ งระยะเวลาสนั้ ๆ หลงั จากฟักออกเป็น
ตวั อาจเป็นชวั่ โมง หรอื ๒ - ๓ วนั แลว้ แต่ชนิดของปลา
หลงั จากนนั้ ลกู ปลากจ็ ะวา่ ยหาอาหาร ซง่ึ ตอ้ งใหอ้ าหารท่ี
เหมาะสม โดยพจิ ารณาถงึ ขนาดของอาหารดว้ ย

๔. อาหารปลาสวยงาม

ปัจจุบนั มกี ารผลติ อาหารสาเรจ็ รปู ทม่ี คี ุณภาพ
และรปู แบบทห่ี ลากหลาย เชน่ เป็นเมด็ เป็นเกลด็ เป็นผง
อาหารลอยน้า อาหารครง่ึ จมครง่ึ ลอย อาหารจมน้า ซง่ึ มี
ขนาดต่างๆ กนั สาหรบั ปลาแตล่ ะชนิด อาหารสาเรจ็ รปู มี
ขอ้ ดที ส่ี ามารถควบคมุ ใหม้ คี ณุ ภาพเป็นไปตามมาตรฐาน
แต่อาจทาใหน้ ้าเสยี งา่ ย อาหารธรรมชาติ ไดแ้ ก่ ลูกน้า ไร
แดง ไรสนี ้าตาลหรอื อารท์ เี มยี (Artemia) หนอนแดง และ
ไสเ้ ดอื นน้า อาหารทม่ี ชี วี ติ เหลา่ น้ีมคี ุณค่าทางอาหารสงู ทา
ใหป้ ลาโตเรว็ มคี วามสมบรู ณ์ทางเพศดี เหมาะสมต่อการ
เลย้ี งพอ่ แมพ่ นั ธุแ์ ละลกู ปลา อาหารธรรมชาติ อาจจะใหใ้ น
สภาพทม่ี ชี วี ติ หรอื ตายแลว้ กไ็ ด้ ควรใหอ้ าหารอย่างน้อย ๒
- ๓ วนั ต่อสปั ดาห์ การใหอ้ าหารควรใหว้ นั ละประมาณรอ้ ย
ละ ๓ - ๕ ของน้าหนกั ปลา หากใหอ้ าหารสาเรจ็ รปู ปรมิ าณ
อาหารทใ่ี หต้ อ้ งไมม่ ากเกนิ ไป และปลาตอ้ งกนิ ใหห้ มด
ภายใน ๑๐ - ๑๕ นาที ควรใหป้ รมิ าณน้อยแตบ่ ่อยครงั้ เชน่
วนั ละ ๒ - ๓ ครงั้ และควรมกี ารเสรมิ อาหารทม่ี ชี วี ติ ในบอ่
ขนาดใหญ่ควรใหอ้ าหารกระจายใหท้ วั่ ถงึ



คณุ ภาพน้า

ปลาสวยงามแตล่ ะกลมุ่ แตล่ ะชนิด มาจากแหล่ง
น้า ทม่ี สี ง่ิ แวดลอ้ มและคณุ ภาพน้าทต่ี ่างกนั ซง่ึ จะมผี ลต่อ
อตั ราการรอดตาย อตั ราการเจรญิ เตบิ โต และสขุ ภาพของ
ปลา ตลอดจนการเจรญิ พนั ธุ์ และการผสมพนั ธุ์ วางไข่ การ
พฒั นาของไขแ่ ละตวั ออ่ นของปลา ปลาน้าจดื สว่ นมากชอบ
น้า ทเ่ี ป็นกรดเลก็ น้อยถงึ เป็นดา่ งเลก็ น้อย ยกเวน้ ปลาใน
กลุม่ ปลาหมอสใี นแอฟรกิ า ทช่ี อบน้าทค่ี อ่ นขา้ งเป็นดา่ งสงู
และตอ้ งการน้าทม่ี คี วามกระดา้ งสงู

ดงั นนั้ นกั เพาะเลย้ี งปลาสวยงาม จะตอ้ งศกึ ษาขอ้ มลู
เกย่ี วกบั ความตอ้ งการคณุ ภาพน้าของปลา ทจ่ี ะ
เพาะเลย้ี ง คณุ ภาพน้าทส่ี าคญั อยา่ งอน่ื คอื ปรมิ าณ
คารบ์ อเนต - ไบคารบ์ อเนต และปรมิ าณสารพษิ ในน้า ซง่ึ
เป็นสว่ นสาคญั ของคุณภาพน้าทจ่ี ะมผี ลตอ่ ปลา ปลา
ตอ้ งการน้าทม่ี ปี รมิ าณออกซเิ จนสงู ก๊าซ
คารบ์ อนไดออกไซดใ์ นน้าทม่ี ากเกนิ ไป กเ็ ป็นอนั ตรายต่อ
ปลา สารพษิ พวกแอมโมเนียไนไทรต์ ไฮโดรเจนซลั ไฟด์
โลหะหนกั และคลอรนี เป็นอนั ตรายโดยตรงต่อปลา ท่ี
ระดบั ความเขม้ ขน้ แตกต่างกนั ไป น้าจากแหลง่ ต่างๆ ท่ี
นามาใชใ้ นการเพาะเลย้ี งปลาสวยงาม เชน่ น้าจากแม่น้า
ลาคลอง หนอง บงึ น้าบาดาล หรอื น้าประปา อาจมี
คุณสมบตั แิ ตกต่างกนั ออกไป หรอื อาจมปี ัญหามลพษิ ซง่ึ
บางครงั้ ไมเ่ หมาะสมกบั ชนิดของปลาทจ่ี ะเลย้ี ง จงึ
จาเป็นตอ้ งปรบั ปรุงคณุ ภาพน้ากอ่ นนามาใช้

หนงั สอื สารานุกรมสาหรบั เยาชนเลม่ ท่ี 29