หลวงปู่เหรียญ โดยกรุธรรม

รวมธรรมเทศนา
หลวงป่ เู หรียญ วรลาโภ

ถอดเสียงธรรมเทศนาเรื่องหลักการปฏิบัติธรรม
ในพุทธศาสนา

ทมี งานกรุธรรม

คาํ นาํ

บทธรรมเทศานาท่คี ดั มาเหลา่ นี้ ไดถ้ อดคาํ พดู มาจากคาํ เทศนาต่างๆ ของพระ

อรยิ สงฆ์ ท่ีไดเ้ ผยแพรใ่ นรูปแบบวีดีโอในเว็ปไซดย์ ทู บู Youtube.com ซง่ึ

จดุ ประสงคข์ องการรวบรวมธรรมเทศนาเลม่ นี้ เพ่ือตอ้ งการเป็นสว่ นรว่ มในการปก
ปักษร์ กั ษาคาํ สอนของครูบาอาจารยใ์ หอ้ ยยู่ ่งั ยืนนาน และเป็นการเสนอสื่อทางเลือก
อกี อนั หนง่ึ สาํ หรบั ศาสนกิ ชนผทู้ ่ีชอบรบั ขอ้ มลู จากการอ่านนอกเหนือ จากการรบั ฟัง
จากวดี ีโอ

ผจู้ ดั ทาํ ตอ้ งขอขอบพระคณุ ทา่ นผแู้ ผยแพรส่ อ่ื คาํ เทศนาตา่ งในเว็ปไซดย์ ทู บู ท่ี
เป็นเนือ้ หาใจความของบทพิมพอ์ นั นี้ และขอขอบคณุ กลั ยาณมติ รทงั้ หลาย ท่ีไดส้ ละ
แรงมาชว่ ยในการตรวจ ทานการถอดเทปคาํ สอนและจดั รูปเลม่ จดั พิมพ์ เน่ืองจาก
วดี ีโอบางบทท่ผี จู้ ดั ทาํ ถอดความมามีการอดั เสยี งท่ีไมช่ ดั ถา้ มีขอ้ ผดิ พลาดประการ
ใด ผจู้ ดั ตอ้ งขออภยั มา ณ ท่ีนีด้ ว้ ย ถา้ ท่านผอู้ า่ นมคี าํ แนะนาํ หรอื ขอ้ แกไ้ ข สามารถ

สง่ คาํ แนะนาํ เหล่านนั้ มาท่ีอเี มล์ [email protected]

ดว้ ยอานิสงสแ์ ห่งธรรมทาน ผจู้ ดั ทาํ ขอถวายเพ่ือเป็นพทุ ธบชู า ธรรมบชู า สงั ฆ
บชู า และอาจารยิ บชู าแดพ่ ่อแม่ ครูอาจารย์ และขอใหท้ กุ ทา่ นไดโ้ ปรดรว่ มอนโุ มทนา
อานสิ งสแ์ ห่งธรรมทานนีเ้ พ่อื ประโยชนแ์ ละความสขุ โดยถว้ นหนา้ ทกุ ทา่ นทกุ คน
เทอญ

คณะผจู้ ดั ทาํ (ทมี งานกรุธรรม)

สารบญั

การแสวงหาความสงบทางใจ ......................................................... 1
คาํ สอนประโยคสุดท้าย ๓๑ สิงหาคม ๒๕๓๐ .................................. 13
ดับไฟเผาวิญญาณ ..................................................................... 24
ฝึกจดจ่ออยู่กับปัจจุบันคือการปฏิบัติธรรมะ..................................... 37
วิธีสะกดจิตให้สงบพบสุข............................................................. 58
หัวใจการเจริญเมตตา................................................................. 79

การแสวงหาความสงบทางใจ
พากนั ตงั้ ใจฟังธรรมเป็นวนั พระเดอื น ๙ ขนึ้ ๑๕ ค่าํ เป็นวนั อโุ บสถ
ทงั้ ของญาติโยมและของพระภกิ ษุ สามเณร ผทู้ ่ีมคี วามเช่ือม่นั ในศีลใน
ธรรมคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ เม่อื ถงึ วนั เชน่ นีเ้ ขา้ มาแลว้ ก็ทาํ ความยินดี
ในการท่จี ะรกั ษาอโุ บสถศีลใหบ้ รสิ ทุ ธิ์ผดุ ผ่อง จงึ ไดส้ ละบา้ นเรอื นมา
รวมกนั อย่ใู นวดั วาอารามนี้ ก็นบั วา่ เป็นความคิดท่ดี ี เป็นผมู้ ศี รทั ธาแรง
กลา้ พอสมควรสาํ หรบั ผคู้ รองเรอื น
สาํ หรบั ผคู้ รองเรอื นแลว้ หากวา่ ไมห่ าเอาเวลาวา่ งหรอื เวลาท่พี ระ
พทุ ธเจา้ ทรงประทานไวอ้ ย่างนี้ กเ็ ลยไม่มเี วลาท่ีจะเขา้ วดั เขา้ วากนั เลย
ตา่ งก็อา้ งวา่ มกี ารงานมมี ากมายหลายประการ ไอผ้ ไู้ มม่ ีงานการอะไรก็
ไปเลน่ กอลฟ์ ไปเลน่ การพนนั ขนั ตอ่ อะไรๆอย่ใู นเมอื งในนากถ็ ือวา่ มีงาน
แหละ งานของคนไมม่ ศี รทั ธา ไมเ่ ช่ือบญุ ไมเ่ ช่ือบาป กิเลสมนั ก็ยอ่ ม
ผลกั ดนั ใหเ้ พลดิ เพลนิ มวั เมา ไปในเร่อื งท่ีไม่เป็นสาระประโยชนแ์ กช่ ีวติ
จิตใจอนั นีม้ นั กเ็ ป็นอย่างนีแ้ หละ ทเ่ี ป็นเหตใุ หส้ ตั วท์ งั้ หลายไดเ้ ท่ยี วเกดิ
แกเ่ จบ็ ตาย อาศยั การเกิดการตาย นานไปๆแลว้ มนั หากบรสิ ทุ ธิ์ ไปเอง
อนั นีเ้ ป็นความเหน็ ของคนอกี หม่หู นง่ึ คนหม่นู ีแ้ หละไมท่ าํ อะไร ไม่ทาํ
บญุ กศุ ลอะไร แสวงหาแตค่ วามสนกุ สนานในโลกนเี้ ท่านนั้ ถงึ เวลา ตาย

1

ก็ตายไป เม่อื เคา้ ไม่ไดท้ าํ บญุ กศุ ลอะไรอย่างนแี้ ลว้ เคา้ จะไดเ้ กิดเป็นคน
อีกหามไิ ด้ น่นั แหละความเขา้ ใจผดิ มจิ ฉาทฐิ ิ

คนมาเกิดเป็นคนน่ีตอ้ งมีบญุ น่ะ พระพทุ ธเจา้ รูแ้ จง้ แทงตลอดแลว้
เป็นคนมีบญุ ไดใ้ หข้ า้ วนา้ํ เป็นทานมาแตช่ าตกิ ่อน อานิสงสใ์ หข้ า้ วนา้ํ
เป็นทาน แลว้ อานิสงสศ์ ีลคา่ ท่ีไมไ่ ดเ้ บยี ดเบยี นบคุ คลอ่นื และสตั วอ์ ่ืน
น่ีอานสิ งสศ์ ีลน่ีสว่ นหนง่ึ แตว่ า่ สว่ นท่เี บียดเบยี นบคุ คลอ่ืนและสตั วอ์ ่นื
นนั้ มนั ก็ไปเสวยวิบากกรรมแลว้ ไดร้ บั ทกุ ขท์ นทรมานไดเ้ สวยวิบาก
กรรม หมดเขตของวิบากกรรมอนั นนั้ แลว้ บญุ ท่ที าํ ไวน้ นั้ มนั กน็ าํ ใหเ้ กิด
เป็นคนอย่างนีน้ ะ เราชอบกนั อย่างนีเ้ หรอ ถามตวั เองดทู กุ คนน่ะ
เราชอบอยา่ งนีเ้ หรอ ทาํ บาปก็ทาํ ไป ไปเสวยทกุ ขน์ รกในอบายภมู ิ อา้ ว
บญุ กท็ าํ พน้ จากนรก มาแลว้ กม็ าเสวยผลบญุ อา้ ว บญุ นาํ ใหม้ าเกิด
เป็นคนแตร่ ะลกึ ชาติหนหลงั ไมไ่ ด้ มนั ถึงไม่กลวั นรกน่นั แหละ มนั เกิดมา
เป็นคนแลว้ กเ็ หมอื นกบั ไม่ไดไ้ ปตกนรกหมกไหมอ้ ะไรแตช่ าติก่อนหน
หลงั เห็นวา่ บญุ ตกแตง่ มาใหเ้ ป็นคนมาแลว้ ก็นกึ วา่ สบายแลว้ ถา้ อย่าง
นีเ้ น่ียมเี ป็นสว่ นมากนะคนเรา เน่ืองจากไม่มปี ัญญาญาณท่ีจะระลกึ
ชาตหิ นหลงั ได้

แลว้ กผ็ ทู้ ่ีเช่ือตอ่ ปัญญาตรสั รูข้ องพระพทุ ธเจา้ ก็เห็นแจง้ ในบาป
บญุ คณุ โทษ ประโยชนห์ รอื ไม่ใชป่ ระโยชน์ เม่อื ไดฟ้ ังคาํ สอนของพระ

2

พทุ ธเจา้ แลว้ มาพิจารณาวา่ เออ้ บญุ มนั มีจรงิ บาปมนั มีจรงิ แนน่ อน
ทีเดยี ว ถา้ หากวา่ บญุ มอี ย่างเดียว บาปไมม่ ี เชน่ นคี้ นเกิดมาในโลกนี้
มนั กเ็ สมอกนั หมดซิ ถา้ มคี วามสขุ ก็มีความสขุ เหมือนกนั หมดแหละ
ลองคดิ ดใู หด้ ี น่ีทาํ ไมมนั จงึ ไม่เป็นอยา่ งนนั้ มนั ไม่เป็นอยา่ งนนั้ เพราะ
วา่ น่นั แหละ ในชีวิตของคนเรามนั มีทงั้ บญุ และบาป เม่อื คราวใดบญุ ให้
ผลมนั กม็ คี วามสขุ ความเจรญิ ไป ถา้ เม่อื ใดบาปใหผ้ ลกม็ คี วามทกุ ขท์ น
ทรมานไปอยอู่ ย่างนนั้

แลว้ คนทงั้ หลายน่ะมนั เพลดิ เพลินยินดีอยใู่ นกามคณุ เม่ือจติ ใจ
รา่ เรงิ อยู่ ในรูป เสยี ง กลิ่น รส เครอ่ื งสมั ผสั อนั เป็นท่นี า่ รกั ใคร่
พอใจแลว้ มนั กล็ มื ความทกุ ขท์ ่ตี นไดร้ บั ทกุ ขท์ นทรมานอะไรมากล็ ืมไป
ก็สง่ ใจไปตามรูป เสยี ง กล่นิ รส เคร่อื ง สมั ผสั ตา่ งๆ เหตนุ นั้ โลก
อนั นีน้ ่ะเคา้ จงึ จดั ใหม้ ีมหรสพครบงานเตน้ ราํ ดีดสตี ีเป่าเพ่ือใหค้ นไปดู
มนั คลายทกุ ขท์ างใจไดบ้ า้ ง เป็นอย่างนีแ้ หละ ถา้ เป็นคนแปลกหนา้ คน
ชาติอ่นื โฆษณาครกึ โครมวา่ จะมาแสดงคอนเสริ ท์ ในเมอื งไทย อย่างนกี้ ็
ต่นื กนั แลว้ คนไทย ทงั้ ท่เี คา้ เก็บเงนิ กนั คนละ ๒๕๐๐บาทไมเ่ สียดายเลย
กเ็ สียเงิน ใหเ้ คา้ แลว้ ก็หวั เราะคอหายกบั กิรยิ าท่ีเคา้ เตน้ เรา่ ๆสใู่ หด้ ู ถา้ ไป
ถือวา่ มคี วามสขุ สนกุ สนานลืมทกุ ขล์ ืมญาติไป น่ีคนสว่ นมากตดิ อย่ใู น
ความสขุ เหลา่ นี้ เป็นอย่างนนั้ เม่อื มนั ติดอย่ใู นความสขุ อย่างนนั้ มนั ก็

3

ไมส่ นใจทางศีลทางธรรมทางบญุ กศุ ล แลว้ เคา้ ถือวา่ เคา้ มีความสขุ พอ
แลว้ นิ เรอ่ื งมนั น่ะมนั เป็นอย่างนนั้

สาํ หรบั ผทู้ ่ีบญุ วาสนาแรงกลา้ พอสมควร ไดฟ้ ังคาํ สอนของพระ
พทุ ธเจา้ แลว้ กจ็ งึ มาพิจารณาเห็นวา่ ความสขุ ในโลกดงั กลา่ วมานี้
มนั เป็นความสขุ ช่วั คราว ไมใ่ ชย่ ่งั ยืนอะไร ความสขุ อิงอาศยั วตั ถสุ งิ่ ของ
เม่อื วตั ถสุ ่ิงของนนั้ หมดไปความสขุ นนั้ กห็ มดไปตามกนั ความสขุ อาศยั
รา่ งกายอนั นี้ เม่อื รา่ งกายนีม้ นั ยงั ไม่ชาํ รุดทรุดโทรม เตน้ สามศอกออก
สามวาไดก้ ็ถือวา่ ตนมคี วามสขุ อยา่ งนีแ้ หละ อา้ ว พอรา่ งกายนีม้ นั ทรุด
โทรมไปไมจ่ ีรงั ย่งั ยืน ไอจ้ ิตท่อี าศยั ในรา่ งกายนีก้ ็ทรุ นทรุ าย เป็นทกุ ข์
เดือดรอ้ น กช็ ีวิตมนษุ ยเ์ ราก็หมนุ ไปตามกรรมอย่างนีแ้ หละสาํ หรบั ผไู้ ม่
รูน้ ะ มนั เป็นอยา่ งนนั้ เร่อื งมนั นะ สาํ หรบั ผรู้ ูผ้ ไู้ ดฟ้ ังคาํ สอนพระพทุ ธ
เจา้ แลว้ กม็ าฝึกจิตดวงนีใ้ หม้ นั ตงั้ ม่นั ลงไป เพราะจติ ไม่ตงั้ ม่นั น่นั แหละ
มนั ถงึ ไดห้ ว่นั ไหว ไปตามอาํ นาจของกิเลส หลงใหลไปตามความสขุ
ช่วั คราวนนั้ มนั มองไม่เหน็ ความสขุ นนั้ เป็นของช่วั คราว มองไมเ่ ห็นเลย
คาํ วา่ ช่วั คราวนนั้ หมายความวา่ มคี วามสขุ ประเด๋ยี วประดา๋ วแลว้ ความ
สขุ นนั้ กห็ ายไปน่ีนะ ความทกุ ขก์ ็เกิดมาแทนแลว้ กแ็ สวงหาความสขุ กนั
ไปใหม่

4

อนั ความสขุ ตามท่ีพระพทุ ธเจา้ ทรงแนะนาํ ส่งั สอนพทุ ธบรษิ ัทใหล้ ง
มือแสวงหากระทาํ อนั นีน้ ่ะ มนั เก่ียวกบั การแสวงหาความสขุ ทางกาย
ทางวาจา ทางใจนี้ อยา่ งโยมผหู้ ญิงท่มี าจากทางเหนือเน่ีย มาบวชชี
เม่ือตะกีเ้ นยี้ ถามดทู าํ ไมจงึ มาบวชชี ก็ตอ้ งการความสขุ ทางใจ อนั นี้
เพ่นิ ก็นบั วา่ เพ่ินคิดดีอย่เู หมอื นกนั นะ หมายความวา่ อย่กู บั บา้ นกบั ชอ่ ง
น่นั นะ่ มนั มีเรอ่ื งกระทบกระเทอื นมากมาย คลกุ คลตี โี มงอยกู่ บั คนหมู่
มากไดร้ บั ความกระทบกระท่งั อยนู่ นั้ จติ ใจหาความสงบ ระงบั ไม่ไดเ้ ลย
โน่นกเ็ สยี ใจ โนน่ ก็ดใี จ โนน่ กค็ บั แคน้ โน่นกโ็ กรธ อะไรตอ่ ะไรอยู่
เร่อื ยแตล่ ะวนั แตล่ ะคนื ผมู้ วี าสนาอย่บู า้ งก็พิจารณาเหน็ แหละ โอ้ การ
ท่อี ยอู่ ยา่ งนีน้ ่ีหาความสขุ ไมไ่ ดเ้ ลย มแี ตค่ วามทกุ ขท์ นทรมานทางจิตใจ
อยา่ งนี้ ถา้ ไดห้ นีไปสสู่ ถานทส่ี งบสงดั แลว้ อยา่ งนีม้ นั นา่ จะทาํ ความ
สงบใจได้ จะไดร้ บั ความสขุ ความสงบทางจติ ใจ คิดไดอ้ ยา่ งนีแ้ ลว้ จงึ
ไดร้ า่ํ ลาลกู หลานญาติพ่ีนอ้ งมามาขอบวชชีในวดั นี้ กข็ อใหแ้ มช่ ีทงั้
หลายจงมีเมตตาตอ่ แม่ชีท่ีมาใหม่ เพ่นิ คลอ่ งแคลว่ ไม่ชาํ นชิ าํ นาญขอ้
ปฏิบตั อิ นั ใดกช็ ว่ ยบอกช่วยแนะนาํ กนั ไป อย่างนีไ้ ดช้ ่ือวา่ เราเป็นผมู้ ี
เมตตากายกรรม เมตตาวจีกรรม เมตตามโนกรรมตอ่ กนั และกนั เช่นนี้
มนั กเ็ ป็นบญุ กศุ ลกนั สว่ นหนง่ึ

อนั นีน้ ะ มนั เป็นอยา่ งนนั้ หมายความวา่ การกระทาํ อนั ใดถา้ มนั
อาํ นวยผล คอื ความสขุ สบายใจกบั ผอู้ ่นื การกระทาํ นนั้ ไดช้ ่ือวา่ เป็น

5

บญุ กศุ ล ตรงกนั ขา้ ม การทาํ อะไรพดู อะไรทาํ ใหผ้ อู้ ่ืนเป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ น
การกระทาํ อนั นนั้ การพดู อยา่ งนนั้ ช่ือวา่ เป็นบาปอกศุ ล มนั กต็ รงกนั
ขา้ มอยา่ งนีแ้ หละ คนเราใหพ้ จิ ารณา ดใู หด้ ี พระพทุ ธเจา้ ทรงบญั ญตั ิ
สิกขาบทไวใ้ หส้ มาทาน ใหร้ กั ษาสาํ รวมระวงั กเ็ พ่ือไมใ่ หเ้ บยี ดเบียนซง่ึ
กนั และกนั นนั้ เองน่นั แหละ ถา้ ไมส่ าํ รวมในสิกขาบทวินยั ตา่ งๆแลว้ มนั ก็
เบยี ดเบยี นกนั หละหม่นู ีน้ ะ เม่อื ไมพ่ อใจกนั มาไม่แสดงออกทางกายก็
แสดงออกทางวาจา ดา่ แชง่ พดู หยาบคายกระทบกระแทกผทู้ ่ีตนเกลยี ด
นนั้ ใหเ้ คา้ เจ็บอกเจบ็ ใจ ไออ้ ยา่ งนีแ้ หละความเป็นผทู้ ่ไี ม่มเี มตตาธรรม
ตอ่ กนั และกนั นะ ไมช่ ่วยเหลอื เกือ้ กลู กนั นะ่ อย่างนนั้ ทกุ คนขอใหม้ ี
เมตตาพรหมวหิ าร มีกรุณาพรหมวหิ ารอย่ใู นใจ ทกุ คนผปู้ ระพฤตธิ รรม
ในโลกนีน้ ะอย่าไปปลอ่ ยใหค้ ณุ ธรรมเหลา่ นีเ้ หินห่างจากจติ ใจ แลว้ เรา
จะอยรู่ ว่ มกนั โดยสนั ตสิ ขุ ไมไ่ ดเ้ ลย ถา้ ขาดเมตตาธรรมกรุณาธรรมตอ่
กนั และกนั แลว้ อยดู่ ว้ ยกนั เป็นสขุ ไม่ไดเ้ ลย จะตอ้ งอยดู่ ว้ ยความทกุ ข์
ความวนุ่ วายใจ ความไม่พอใจ อะไรอยา่ งนนั้ อย่อู ยา่ งนนั้ นะ่ มนั ไมถ่ กู
ตอ้ งตามนกั บวช ผเู้ ป็นนกั บวชผมู้ าประพฤติธรรมจะเป็นคฤหสั ถก์ ็ตาม
มนั กไ็ ม่ถกู ทาง ดงั นนั้ เราตอ้ งปรบั ตวั เองเขา้ ไปใหม้ นั ถกู ทางสายกลาง
ใหไ้ ด้ เม่อื ตา่ งคนตา่ งปรบั ตวั เองใหม้ เี มตตาธรรมกรุณาธรรมตอ่ กนั และ
กนั อย่างนีแ้ ลว้ มนั กไ็ มม่ ปี ัญหาอะไรอยดู่ ว้ ยกนั แมจ้ ะเป็นผอู้ ยดู่ ว้ ยกนั

6

จาํ นวนมากกต็ าม มนั กม็ คี วามสขุ ความสบายใจน่นั แหละ ขอใหพ้ ากนั
เขา้ ใจ

เราเขา้ มาบวชในพทุ ธศาสนาน่ี ทกุ คนกห็ วงั วา่ จะหาความสขุ ทาง
จติ ใจน่นั แหละ พอรา่ งกายนีจ้ ะอยยู่ งั ไงมนั กไ็ มเ่ ท่ยี งไมย่ ่งั ยนื อยแู่ ลว้ จะ
อย่ใู นเพศไหนกต็ ามมนั ก็ไมเ่ ท่ยี งไม่ย่งั ยนื อยา่ งนนั้ เอง แตด่ วงจติ นีน้ ะ
เราสามารถปรบั ปรุงใหด้ ีไดใ้ หต้ งั้ ม่นั ได้ แตร่ า่ งกายน่ีเราจะบาํ รุงใหด้ ยี งั
ไงมนั ก็เท่ียงย่งั ยืนไม่ได้ พจิ ารณาดใู หด้ เี น่ีย แลว้ มแี ตจ่ ิตดวงเดยี วเน่ีย
เราสามารถปรบั ปรุงใหม้ นั ตงั้ ม่นั ลงไปได้ รา่ งกายมนั จะวิบตั ิแปรผนั ไป
แตจ่ ิตท่ฝี ึกฝนดีแลว้ มนั ก็ไมว่ ิบตั ไิ ม่แปรปรวนไปตามรา่ งกาย ความม่งุ
หมายตอ่ การปฏบิ ตั ิน่ีขอใหเ้ ขา้ ใจ แตส่ ว่ นมากไม่เป็นอย่างนนั้ น่ี เวลา
รา่ งกายมนั เจ็บไขไ้ ดป้ ่วยวิบตั ไิ ป ใจกห็ ว่นั ไหวไปตามรา่ งกายเลย
กระวนกระวายไปตามรา่ งกายน่นั แหละ สว่ นมากเป็นอยา่ งนีค้ นเรานะ่

ดงั นนั้ นะ่ เม่อื ไดร้ บั คาํ แนะนาํ ตกั เตือนเชน่ นแี้ ลว้ ก็ควรจะพากนั ต่ืน
ตวั ต่ืนตวั ฝึกจิตนีใ้ หต้ งั้ ม่นั ในบญุ ในคณุ ใหไ้ ด้ ฝึกจติ นีใ้ หเ้ ฉลียวฉลาด
มีปัญญา รูเ้ ทา่ นามธรรม รูเ้ ทา่ รูปธรรม อนั เรยี กวา่ ขนั ธ์ ๕ นีใ้ หไ้ ดก้ ็
เพราะความไม่รูเ้ ท่า ไม่รูแ้ จง้ ขนั ธ์ ๕ น่ีเอง จิตใจมนั จงึ ไดห้ ว่นั ไหวไป
ตามความไมเ่ ท่ยี งของขนั ธ์ ๕ เม่อื จิตใจหว่นั ไหวไปเช่นนนั้ นะ่ ทกุ คน
ตอ้ งรูด้ อี ย่แู ลว้ วา่ มนั ไม่มคี วามสขุ เลย จติ ใจดวงเดียวนีห้ ว่นั ไหวซะแลว้

7

ไม่มคี วามสขุ จรงิ ๆถา้ ฝึกจิตดวงนีใ้ หต้ งั้ ม่นั ดว้ ยดี มปี ัญญา รูเ้ ท่าขนั ธ์ ๕
ตามเป็นจรงิ อยา่ งวา่ น่นั นะ ไม่ถือม่นั วา่ เป็นตวั เป็นตน เป็นเราเป็นเขา
เม่ือขนั ธ์ ๕ มนั แปรปรวนไป เรากร็ ูว้ า่ ขนั ธ์ ๕ มนั แปรปรวน มนั กาํ ลงั
จะแตกจะดบั ไมไ่ ดถ้ ือวา่ วา่ เราจะแตกจะดบั เราจะตาย เราไม่มี
อย่ใู นขนั ธ์ ๕ ขนั ธ์ ๕ ไมไ่ ดม้ อี ยใู่ นเรา ก็ตอ้ งกาํ หนดรูต้ ามเป็นจรงิ อยา่ งนี้
แลว้ จติ กไ็ มห่ ว่นั ไหวตามขนั ธ์ ๕ แลว้ บดั นีน้ นั้ มนั เป็นอย่างนนั้ เรอ่ื งมนั
น่ะ

มนั จะวา่ มนั สาํ คญั อยทู่ ฝ่ี ึกใหใ้ จเราเขม้ แขง็ น่งั ภาวนากน็ ่งั ใหม้ นั
นานๆ สมควรพยายามข่มจติ นีท้ ่มี นั เล่ือนลอยอยใู่ หม้ นั ดง่ิ ลงไปสภู่ าย
ในหวั ใจนนู่ ใหม้ นั ดงิ่ ลงไปหาภพท่เี กิดของมนั น่ี ดวงจิตน่ีมนั เขา้ มา
ปฏิสนธิในทอ้ งของมารดา มนั เขา้ ไปอาศยั ธาตขุ องมารดาบดิ า แลว้ บญุ
กรรมตกแตง่ หทยั วตั ถคุ ือเนือ้ หวั ใจน่ีนะ ใหด้ วงจิตน่ีไดอ้ าศยั ใหเ้ ขา้ ใจ
เม่ือหากวา่ มสี ตปิ ระคบั ประคองความรูส้ กึ คือดวงจติ นีใ้ หต้ งั้ ม่นั อย่ใู น
ปัจจบุ นั ลงได้ เรยี กวา่ ตงั้ ม่นั อยใู่ นท่รี ูน้ ่นั น่ะ รูอ้ ยตู่ รงไหน มสี ตปิ ระคอง
ความรูน้ นั้ ใหต้ งั้ ม่นั อยใู่ นตรงนนั้ น่ะ น่นั นะ่ เรยี กวา่ ฝึกจติ ใหต้ งั้ ม่นั ขอให้
เขา้ ใจ ไมใ่ ช่วา่ ไอจ้ ิตน่นั จะหมายเอาอยา่ งอ่นื นะ อย่าไปเขา้ ใจผิด
จิตหมายเอาความรู้ ความรูอ้ นั อยใู่ นรา่ งกายอนั นีน้ ะ หายใจเขา้ เรากร็ ู้
อยู่ หายใจออกกร็ ูอ้ ย่อู ย่างนี้ ความรูอ้ นั นีไ้ มห่ นีไปไหนนะตงั้ แตเ่ กิดมา
จนถงึ บดั นีแ้ หละ ถา้ หากวา่ ความรูค้ ือจติ น่ีมนั ถอนออกจากหทยั วตั ถคุ ือ

8

เนือ้ หวั ใจน่ีแลว้ ตายเลย คนเรา อย่ไู มไ่ ด้ เหมอื นกบั ออกจากรา่ งนี้
ออกไปหาท่ีเกิดใหม่แลว้ จติ นี้ ท่วี า่ จติ ไปนนู่ ไปน่ีนะ ไมใ่ ช่จิตไปหรอก
เจตสกิ คอื ความคดิ ความคิดมนั กอ็ อกจากความรูส้ กึ อนั นนั้ แหละให้
เขา้ ใจ

ดงั นนั้ เม่อื ผใู้ ดรูอ้ ยา่ งนีแ้ ลว้ กม็ ีสตกิ าํ หนดรูเ้ ทา่ ความคดิ นนั้ ไว้
เผลอๆมนั คดิ ไป อา้ ว ความคดิ ไมใ่ ชจ่ ติ ก็แลว้ ไป เราก็มสี ติประคอง
ความรูส้ กึ อนั นนั้ ไว้ ไมใ่ หม้ นั คดิ ตอ่ ไปอกี ใหม้ นั คิดเท่าท่คี ดิ แลว้ น่นั
เช่นนีแ้ ลว้ มนั ก็หยดุ ลงไดเ้ ลย ความรูส้ กึ อนั นนั้ นะหยดุ คดิ ลงได้ ถา้ หาก
วา่ สติไมห่ ย่งั ลงไปใกลค้ วามรูส้ กึ อยา่ งนนั้ นะ่ มนั จะหา้ มจิตนีไ้ ม่ไดเ้ ลย
มนั จะคิดอย่อู ย่างนนั้ นะ่ มนั ยดึ ถือเรอ่ื งใดมนั กค็ ดิ ถงึ เรอ่ื งนนั้ แหละ
เอาเร่อื งนนั้ แหละมาวิจารณอ์ ยนู่ ่นั แหละ น่ีใหพ้ ากนั เขา้ ใจ น่งั ภาวนา
อย่าไปน่งั โงกน่งั งว่ ง อย่าไปน่งั ท่อื ๆอยเู่ ฉยๆ ตอ้ งเพง่ ลมหายใจเขา้ ออก
น่ี เพ่งความรูส้ กึ อนั นีน้ ะ สติใหห้ ย่งั เขา้ ไปหาความรูส้ กึ อนั นี้ เม่ือสตยิ งั
ลอยอยขู่ า้ งนอกยงั ไม่หย่งั เขา้ ไปถงึ ความรูส้ กึ อนั นนั้ มนั ไม่หยดุ คิดเลย
นะจติ นะ มนั กค็ ิดอย่อู ย่างนนั้ แหละ

เหตอุ นั นนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ สอนใหเ้ จรญิ พระกรรมฐาน เพ่งอวยั วะ
รา่ งกายนี้ อยา่ งใดอยา่ งหน่งึ ใหม้ นั เห็น แลว้ ก็เอาจติ ไปจดจอ่ ใน
นิมิตอนั นนั้ เชน่ เพ่งเหน็ กระดกู อยา่ งนีน้ ะ ซโ่ี ครงกระดกู สนั หลงั ก็เพ่ง

9

อยใู่ นกระดกู อนั นนั้ เอาความรูส้ กึ ไปเพ่งอย่ใู นกระดกู อนั นนั้ เม่อื จติ
มนั มเี ครอ่ื งอยอู่ ยา่ งนนั้ แลว้ มนั กไ็ มค่ ดิ ไปไหน แลว้ อยา่ งนีน้ ะ มนั กเ็ พง่ รู้
อย่แู ตก่ ระดกู น่นั แหละ เพง่ ไปเพง่ มา ครนั้ ถา้ หากจติ มนั สงบละเอียด
เขา้ ไป กระดกู น่นั มนั ก็ใสเขา้ ไปโดยลาํ ดบั มนั ใสกวา่ ธรรมชาตเิ ดมิ ของ
มนั มนั ปรากฏในความรูส้ กึ หมายความวา่ อย่างนนั้ แตท่ ่จี รงิ แลว้ กระดกู
มนั ก็เป็นกระดกู อยตู่ ามธรรมดาน่นั แหละ แตค่ วามรูส้ กึ ทางจติ ใจนะ่ มนั
ตอ้ งมองเหน็ กระดกู วา่ ใสเหมอื นแกว้

หากวา่ ผทู้ ่เี พ่งไมห่ ยดุ ไมห่ ยอ่ นนะ จติ ใจแน่วแน่ไดเ้ ตม็ ท่แี ลว้ มนั ก็
เป็นอยา่ งนนั้ น่ะไป ท่ที า่ นเรยี กวา่ ปฏิภาคนิมติ ปฏิภาคนิมิตแปลวา่
นมิ ติ ท่ีมนั พิเศษกวา่ ธรรมดา หมายความวา่ อย่างนนั้ คาํ วา่ ปฏภิ าคนิมิต
น่ีนะ มนั มีความรูส้ กึ สวา่ งไสวย่งิ กวา่ ธรรมดา ความรูส้ กึ ในใจและความ
สงบกแ็ นบเนียนกวา่ ธรรมดา อย่างนีน้ ะ แลว้ สง่ิ ท่เี ห็นน่ะมนั กผ็ อ่ งใส
ย่ิงกวา่ ธรรมดา น่ีทา่ นเรยี กวา่ ปฏิภาคนมิ ิต อุคหนิมิต น่นั เชน่ ยก
ตวั อยา่ งวา่ เราเพง่ เขา้ ไปเหน็ กระดกู อยา่ งนี้ ก็เหน็ กระดกู ธรรมดาอยู่
อยา่ งนนั้ ไมใ่ สไมอ่ ะไร ไมเ่ ล่อื มเหมือนแกว้ เหมอื นอะไรน่นั ไม่เป็นอะ้
เป็นกระดกู อยยู่ งั ไง กเ็ ป็นเหน็ อยา่ งนนั้ มเี ลอื ดมนี า้ํ เหลอื งมีนา้ํ หนอง
อะไรอยใู่ นนนั้ กเ็ หน็ ตามธรรมชาตอิ ย่นู นั้ อนั นีท้ า่ นเรยี กวา่ อคุ หนมิ ติ
นมิ ติ ติดตา

10

เน่ียการพิจารณาการเจรญิ พระกรรมฐานนะ เรามพี ระกรรมฐาน
อะไรหน่งึ เป็นอารมณอ์ ย่างนีแ้ ลว้ กท็ าํ ใหใ้ จสงบไดเ้ พราะใจนีเ้ ม่อื มนั มี
ท่ยี ดึ เหน่ียวอยภู่ ายในนนั้ แลว้ มนั ก็ไม่สง่ ไปภายนอก เรอ่ื งมนั นะ่ ถา้ มนั
อย่เู ฉยๆไมม่ ีท่ียดึ เหน่ียวภายในเลย อย่างนีน้ ่ีมนั อย่ไู ม่ได้ มนั ตอ้ งคิดสง่
ไปแลว้ มนั เป็นอยา่ งนนั้ เรอ่ื งมนั นะ่ ท่พี ระพทุ ธเจา้ สอนใหเ้ จรญิ
พระกรรมฐานนะ ก็เพอ่ื เป็นเครอ่ื งยดึ เหน่ียวจิตน่ีเองไม่ใหค้ ดิ พงุ่ ไปทาง
อ่ืน อยา่ งนีน้ ะ ถา้ ไมค่ ิดไม่เพ่งอย่างนนั้ กน็ กึ ถงึ ความตายเป็นอารมณ์
เออ้ ความตายน่ีคือลมหายใจมนั หยดุ ลง เม่ือลมหายใจมนั หยดุ ลงโลกก็
สมมตุ ิวา่ ตายเทา่ นนั้ เอง รา่ งกายก็เคล่อื นไหวไปมาไมไ่ ดเ้ ลย เหมือนกบั
ท่อนกลว้ ยท่เี คา้ ตดั ทิง้ ไวบ้ นดิน คอยแตจ่ ะเน่าจะเป่ือยผพุ งั ไปเท่านนั้
เอง น่ีความตายน่ีไดช้ ่ือวา่ เป็นท่หี วานหว่นั พร่นั พรงึ สะดงุ้ กลวั ตอ่ คน
ธรรมดาสามญั ท่วั ๆไป ตลอดจนสตั วส์ ิง่ เดรจั ฉานมนั ก็กลวั ตายเหมอื น
กนั อยา่ งนีน้ ะ น่นั ฉะนนั้ ความตายช่ือวา่ เป็นมหาภยั อนั ใหญ่ย่งิ ทกุ คน
ตอ้ งระลกึ ไวเ้ สมอ ไม่ฉะนนั้ เม่อื ความตายเขา้ มาถงึ แลว้ เป็นทกุ ขห์ ลาย
ทีเดียว ต่นื เตน้ เศรา้ โศกเสยี ใจ กลวั วา่ จะไดพ้ ลดั พรากจากของรกั
ของชอบใจในโลกนีไ้ ปอย่างนีแ้ หละ ทงั้ สะดงุ้ หวาดกลวั ตอ่ ความเจบ็
ความปวดความรอ้ นอะไรๆสารพดั แหละ เม่อื เวลามนั จะตายนะธาตุ ๔
ขนั ธ์ ๕ มนั ไมป่ รองดองสามคั คกี นั แลว้ มนั แตกสามคั คกี นั มนั ก็

11

ป่วนป่ันหว่นั ไหว ไปท่วั เลยเป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ เราตอ้ งพิจารณา
ความตายไวเ้ สมอๆ ขอยตุ ลิ งเพยี งเทา่ นี้

ทม่ี า: https://youtu.be/TtnL7fERgeY

12

คําสอนประโยคสุดท้าย ๓๑ สิงหาคม ๒๕๓๐

เน่ืองจากเวลานี้ เป็นเวลาท่มี ารวมกนั มาอย่ทู ่ศี าลาการเปรยี ญนี้
ก็เพ่ือท่จี ะฝึกกายฝึกจติ นีใ้ หส้ งบระงบั กายก็น่งั น่งิ ๆ ไม่ไหวตงิ ไมใ่ ห้
ง่วงเหงาหาวนอน เม่อื กายน่ิงได้ เพยี งจิตใจก็ทาํ จติ ใหน้ ่ิงตอ่ ไป พระ
พทุ ธเจา้ ทรงตรสั วา่ นัตถิ สันติ ปะรัง สุขัง แปลวา่ สขุ อ่นื ย่งิ
ไปกวา่ ความสงบไม่มี บรรดาความสขุ ในโลกมอี ยู่ เช่นผลไมส้ กุ มนั กม็ ี
รสหวานดแี ตก่ ห็ วานแคช่ ่วั ระยะปลายลิน้ เทา่ นนั้ แหละ เม่ือผ่านลงไปสู่
กระเพาะแลว้ ความหวานนนั้ มนั กห็ ายไป ความสขุ อนั เกิดจากการกนิ
อาหารอ่ิมหนาํ สาํ ราญ การไดน้ อนหลบั สนิดสบายดี การมเี งนิ ใชส้ อย
ไม่ขดั สน มเี ครอ่ื งใชไ้ มส้ อยตา่ งๆครบตามกระบวนการของโลกสมยั
ปัจจบุ นั

ไอห้ ม่นู ีม้ นั ก็เป็นความสขุ ช่วั คราวทงั้ นนั้ แหละ บคุ คลมาตดิ อย่ใู น
ความสขุ เหลา่ นีแ้ หละจงึ พน้ จากทกุ ขไ์ ปไมไ่ ด้ สขุ เหลา่ นีเ้ ป็นเหย่อื ลอ่ ให้
ตดิ อย่ใู นทกุ ข์ ดงั นนั้ ผปู้ ฏิบตั ิธรรมทงั้ หลายใหพ้ งึ เขา้ ใจกนั เหตดุ งั นนั้ น่ะ
การฝึกการอบรมกนั จงึ ตอ้ งฝึกใหต้ ่ืนดกึ ลกุ เชา้ ตอ้ งใหท้ าํ ขอ้ วตั ร
ปฏิบตั ิใหต้ รงตามเวลา หมนู่ ีม้ นั กล็ ว้ นแตฝ่ ึกใหค้ นเรานนั้ มจี ิตใจตงั้ ม่นั
ตอ่ ความดี มีสตสิ มั ปชญั ญะเตือนใจของตนใหต้ ่นื ตวั อย่เู สมอวา่ ความ
ตายน่นั น่ะมนั ไมม่ กี าํ หนดหมายเลย บทมนั จะตายมาป๊ บุ ป๊ับมนั เอาไป

13

เลยก็มี ชีวิตนีน้ ่ะมนั ฝากไวก้ บั ความตาย ไม่ใชเ่ ป็นของเราอะไรจรงิ จงั
ดวงจติ มาอาศยั อย่ชู ่วั คราวเทา่ นนั้ เอง ช่วั ระยะบญุ กรรมท่อี ปุ ถมั ภบ์ าํ รุง
อย่เู ทา่ นนั้ เม่อื หมดบญุ หมดกรรมอนั นีล้ งไปแลว้ รูปรา่ งอนั นีก้ ็ตงั้ อยไู่ ม่
ไดเ้ ลย

ดงั นนั้ ผมู้ ีปัญญาทงั้ หลายท่านจงึ ไมน่ ่ิงนอนใจ จงึ รบี เรง่ ทาํ ความ
เพียรละกิเลสอนั เป็นเหตใุ หเ้ กิดทกุ ขไ์ ปในสงสารเน่ียไม่รูจ้ กั จบจกั สนิ้ ให้
เพียรละความโลภดว้ ยการใหก้ ารบรจิ าคทาน เพยี รละความโกรธดว้ ย
การเจรญิ เมตตากรุณาเสมอๆ จนวา่ จิตใจมองเหน็ วา่ สตั วท์ งั้ หลายเน่ีย
นะมนั เป็นเพ่อื นทกุ ขเ์ กิดแก่เจบ็ ตายดว้ ยกนั ไมค่ วรท่ีจะไปเบยี ดเบยี น
มนั หรอื เขา เจรญิ เมตตาใหม้ องเห็นสตั วท์ งั้ หลายเป็นอย่างวา่ น่นั แหละ
แลว้ มนั ก็จะไดง้ ดเวน้ จากการเบยี ดเบียน สมาทานม่นั ในศลี ไดอ้ ย่าง
ม่นั คง ถา้ ไม่มเี มตตาธรรมกรุณาธรรมน่ีแลว้ ศลี ก็รกั ษาใหบ้ รสิ ทุ ธิ์ไม่ได้
ไม่มีคณุ ธรรมสนบั สนนุ แลว้ อย่างนีน้ ่ะมนั เป็นไปไมไ่ ดเ้ ลย ศลี จะบรสิ ทุ ธิ์
ไม่ได้ มนั เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ เราเป็นชาวพทุ ธนะ พระพทุ ธเจา้
ทรงแนะอบุ ายแนวทางขจดั กิเลสบาปธรรมออกจากจิตใจอย่างนีแ้ ลว้
เราจะไปปลอ่ ยใหเ้ วลาลว่ งไปเสยี เปลา่ มนั ก็ไมส่ มควรเลย เพราะวา่
กิเลสเหลา่ นนั้ มนั เป็นเหตใุ หเ้ กิดทกุ ขจ์ รงิ ๆ

14

อยา่ งความโกรธอย่างเนีย้ เม่อื มนั โกรธเขา้ มาแลว้ มนั ก็แสดงกิรยิ า
กายวาจาอนั ช่วั หยาบออกไป มนั กเ็ ป็นบาปเป็นกรรมเป็นเวรตดิ ตวั แลว้
น่นั น่ะ แตค่ นเรานนั้ นะ่ ไมร่ ูห้ รอกวา่ กรรมเวรนนั้ มนั ตดิ ตวั ไป เหตดุ งั นนั้
มนั ถึงไมย่ อมปฏบิ ตั ติ ามคาํ สอนมนั จะไม่หา้ มจติ ใจตนเอง เวลามนั
อยากโกรธขนึ้ มามนั ก็ปลอ่ ยใหม้ นั โกรธซะเต็มท่ี เชน่ นีแ้ ลว้ มนั จะไม่ให้
กรรมเวรตดิ ตามไปสนองใหเ้ ป็นทกุ ขอ์ ย่างไรไดเ้ ลา่ ถา้ ตวั เองไปสรา้ ง
กรรมสรา้ งเวรขนึ้ ใหแ้ กต่ วั เอง ดงั นนั้ นะ่ จงึ ควรพินิจพจิ ารณาใหเ้ หน็
คณุ านภุ าพแหง่ ขอ้ ปฏิบตั ิเหลา่ นีด้ ว้ ยตนเอง ใหเ้ หน็ อานภุ าพแห่งการ
ภาวนาวา่ การภาวนาเน่ีย มนั ทาํ ใหใ้ จสงบระงบั จากกิเลสเหลา่ นนั้ แหละ
ไม่ใช่อย่างอ่ืนใด เราพยายามทาํ ใจสงบกเ็ พ่อื ไม่ให้ มนั ปรุงแตง่ กิเลสคือ
ความโลภ ความโกรธใหเ้ กิดขนึ้ ในใจน่ีเอง พยายามใชป้ ัญญาสอนใจ
น่ีใหเ้ หน็ โทษแหง่ ความโลภ ความโกรธเหลา่ เนีย้ เห็นโทษแห่งความหลง

ความเขา้ ใจผิดตา่ งๆเน่ีย มนั ทาํ ใหค้ นเราเดินทางผดิ เพราะวา่ กาย
วาจาเน่ียมนั มใี จเป็นใหญ่เป็นประธาน ถา้ ใจเหน็ ผดิ แลว้ มนั กใ็ ชก้ ายใช้
วาจาทาํ ผดิ พดู ผิดจากทาํ นองคลองธรรมไป เช่นนีแ้ หละ เชน่ บางคนก็
เห็นไปวา่ การฆ่าสตั วน์ ่ีไม่เป็นบาปหรอก แตว่ า่ ฆา่ สตั วท์ ่ีเป็นอาหารนะ
สตั วอ์ นั ใดท่ีไมเ่ ป็นอาหารอย่าไปฆา่ มนั เพราะวา่ ชีวติ ของมนษุ ยเ์ ราน่ี
มนั อยดู่ ว้ ยกบั เนือ้ สตั ว์ ถา้ ไม่ไดร้ บั ประทานเนือ้ สตั วแ์ ลว้ มนั จะอยไู่ มไ่ ด้
ไอข้ องมนึ เมาตา่ งๆมสี รุ าเมรยั หม่นู กี้ เ็ ป็นของประดบั โลก ถา้ ไมม่ ีนา้ํ

15

พรรณนีค้ นเรากห็ งอยเหงาเศรา้ ใจ หาความสขุ สบายไม่ได้ เม่ือมนี า้ํ
พรรณนีห้ ลอ่ เลยี้ งเขา้ ไปแลว้ มคี วามสนกุ สนานร่นื เรงิ บนั เทิงใจดี หรอื
วา่ ไดไ้ ปเลน่ ชกู้ บั เมยี ของคนอ่นื หรอื ผวั คนอ่นื เหน็ วา่ เป็นเร่อื งสนกุ สนาน
ดี อนั หม่นู ีแ้ หละมนั ลว้ นแตเ่ ป็นเรอ่ื งเขา้ ใจผิดทงั้ นนั้ เลย

ถา้ บคุ คลเขา้ ใจถกู ตอ้ งแลว้ จะไม่ทาํ เป็นเดด็ ขาดเลย เช่นอย่างขอ้ ท่ี
หน่งึ อย่างนีน้ ะ สตั วท์ งั้ หลายมนั ขานอาสามาเป็นอาหารมนษุ ยห์ รอื ไม่
มนั ประกาศเม่อื ไร น่ี มนั ไมม่ ใี ครจะตอบไดเ้ ลย ตอนนีม้ นั วา่ กนั เอาเฉยๆ
สตั วท์ งั้ หลายยอ่ มกลวั ตายรกั ชีวิตของตนเหมอื นกนั หมดทกุ ชนิดเลย
ใครๆกไ็ มอ่ ยากใหใ้ ครมาทาํ รา้ ยตน มาเบยี ดเบยี นตน แมต้ วั ของตวั เอง
กล็ องคิดดกู ็รกั ชีวติ ของตวั เอง ไมอ่ ยากใหใ้ ครมาเบียดเบยี นเลย อย่าวา่
แตต่ บตีแมจ้ ะดา่ วา่ ดว้ ยวาจากเ็ จ็บใจเต็มทีอยแู่ ลว้ เน่ีย เพราะฉะนนั้ ผู้
ใดไปเบียดเบียนบคุ คลอ่นื สตั วอ์ ่ืน ก็จงึ ช่ือวา่ เป็นผเู้ อาเปรยี บบคุ คลอ่ืน
และสตั วอ์ ่ืน เห็นวา่ ตนมีอาํ นาจเหนือเคา้ กท็ าํ ไดท้ าํ เอา กท็ ีเคา้ มาทาํ ตน
ตนกป็ รารถนาไมใ่ หเ้ คา้ ทาํ หาทางตอ่ สู้ ไอห้ มนู่ ีม้ นั ควรคิดควรพิจารณา
ใหร้ ูใ้ หเ้ หน็ การตอ่ สกู้ นั เบยี ดเบยี นซง่ึ กนั และกนั มนั กเ็ ป็นกรรมเป็นเวร
ตามสนองกนั ไปชาติแลว้ กช็ าติเลา่ ดงั เราจะเหน็ ไดป้ ัจจบุ นั น่ีแหละ
ทาํ ไมคนจงึ ฆ่ากนั นกั หนา มนั ไมใ่ ชว่ า่ มนั ฆา่ กนั โดยไม่มเี หตปุ ัจจยั มนั
เหตหุ นหลงั มาสมทบกบั เหตใุ นปัจจบุ นั ดว้ ย เหตใุ นปัจจบุ นั ตา่ งคนตา่ ง
ไม่มีศีลสาํ รวมกายวาจา พดู กระทบกระท่งั กนั เขา้ แสดงกิรยิ าหยาบคาย

16

ตอ่ กนั และกนั ประกอบกบั กรรมเกา่ ท่ีไดท้ าํ มาแตก่ ่อนโนน่ เคยไดเ้ บยี ด
เบียนกนั มา มนั กม็ าหนนุ สง่ ใหม้ คี วามโกรธความพยาบาทขนึ้ อยา่ ง
รุนแรง น่ีก็ไดล้ งมอื ประหตั ถป์ ระหารกนั ใครดกี ใ็ ครอยู่ ใครไม่ดีกต็ ายไป
บางทมี นั ก็ลอบกดั เอาโดยเจา้ ตวั ไมร่ ูเ้ ลย อนั หมนู่ ีม้ นั ไม่ใชว่ า่ อาศยั เหตุ
ปัจจบุ นั นะ อาศยั เหตใุ นอดตี ท่ีลว่ งแลว้ มา แตก่ อ่ นผทู้ ่ีถกู เคา้ ฆา่ ตายผู้
นนั้ ก็คงไปฆา่ เคา้ มา แตก่ ่อนน่ะ กรรมนนั้ ก็ตดิ สอยหอ้ ยตามมา มาถึง
ในชาตินีม้ นั ถึงเวลามนั ใหผ้ ลเวลาใดกด็ ลบนั ดาล ใหค้ นอ่ืนมาฆ่าตนเอง
ตายเสีย กเ็ ป็นอยอู่ ย่างเนีย้ ด่งั บคุ คลผไู้ มม่ ศี ลี น่ะ ไม่สาํ รวมในศลี แลว้
มนั กม็ แี ตก่ ารเบยี ดเบียนซง่ึ กนั และกนั แหละไปอยอู่ ยา่ งนนั้

เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ ตรสั วา่ อพั ยาปัชฌัง สุขงั โลเก
ปาณะ ภเู ตสุ สัญญะโม ความสาํ รวมในสตั วค์ อื ความไม่เบียดเบยี น
ซง่ึ กนั และกนั เป็นสขุ ในโลก สุขา วริ าคะตา โลเก กามานัง
สะมะตกิ กะโม ความสิน้ ไปแหง่ ราคะคอื การลว่ งกามเสยี ได้ เป็นสขุ
ในโลก น่ีพดู ถึงความสขุ ท่ีพระบรมศาสดาทรงตรสั ไวน้ ะ ใหพ้ ิจารณาดู
พระองคเ์ จา้ ทรงสรรเสรญิ วา่ บคุ คลผใู้ ด ไม่เบยี ดเบียนบคุ คลผอู้ ่นื และ
สตั วอ์ ่ืนนนั้ น่ะ ผนู้ นั้ ย่อมเป็นสขุ สบายมาก แมจ้ ะไปเกิดในภพนอ้ ยภพ
ใหญ่ตอ่ ไปมนั กไ็ ม่มกี รรมช่วั เวรช่วั ตดิ ตามสนองใหเ้ ป็นทกุ ขต์ อ่ ไป เกิด
ชาติใดกม็ ีอายยุ นื ยาวนานไปจนตลอดจนถึงอายขุ ยั จงึ คอ่ ยตาย เพราะ
ไม่มีกรรมช่วั มาตดั รอนชีวติ ในระหวา่ ง

17

ใหบ้ คุ คลผพู้ ากเพียรพยายามละความกาํ หนดั ยินดใี หเ้ บาบางออก
ไปจากจติ ใจไดเ้ ท่าไร ความไมพ่ วั พนั ในกามคณุ หรอื วา่ กิเลสกาม กิเลส
กามไดแ้ กเ่ รอ่ื งผวั ๆเมียๆเน่ียแหละ กามคณุ ทงั้ ๕ ไดแ้ ก่ รูป เสียง กลนิ่
รส เครอ่ื งสมั ผสั ตา่ งๆหมเู่ นีย้ ผใู้ ดเอากายออกห่างเอาใจออกหา่ ง
เอาวาจาออกหา่ งได้ ผนู้ นั้ เป็นสขุ ในโลก พระศาสดาทรงตรสั ไวน้ ะ กเ็ ป็น
ความจรงิ นะ จะไมจ่ รงิ อย่างไรอะ้ บคุ คลผลู้ ะราคะความกาํ หนดั ยนิ ดไี ด้
โทสะกไ็ ม่เกิด โมหะความหลงกไ็ ม่เกิด เพราะความกาํ หนดั ยนิ ดเี น่ีย
ทาํ ใหค้ นเราหลงมวั เมาไปในทางท่ผี ิดศลี ผิดธรรม ทาํ ใหเ้ กิดการแย่งชิง
กนั โกรธกนั ประหตั ถป์ ระหารกนั หมนู่ ีม้ นั ก็ลว้ นแตเ่ กิดจากราคะความ
กาํ หนดั ยินดีนีท้ งั้ นนั้ เลย เพราะฉะนนั้ สาํ หรบั ผคู้ รองเรอื นแลว้ ควร
บรรเทา ถงึ ละไม่ขาดหมด ก็ใหม้ นั บรรเทาเบาบางลง อย่าใหป้ ระพฤติ
ศลี ขอ้ ท่ี ๓ กแ็ ลว้ กนั กย็ งั นบั วา่ เป็นความดีความชอบของผคู้ รองเรอื น

แตส่ าํ หรบั ผเู้ ป็นนกั บวชแลว้ ตอ้ งเวน้ ทงั้ ทางกาย ทงั้ ทางวาจาและ
ทางจติ ใจโดยประการทงั้ ปวง กายกไ็ มแ่ สดงมายาสาไถในเชิงรกั เชิงใคร่
การพดู จาปราศรยั อะไรก็ไม่แสดงบทมารยาสาไถ ออกไปตอ่ เพศตรงกนั
ขา้ ม ภายในจติ ใจก็สาํ รวมระวงั อย่าใหค้ วามกาํ หนดั ครอบงาํ จิตใจได้
โดยมาพจิ ารณาเห็นรา่ งกายทกุ กระเบยี ดนวิ้ ลว้ นแตเ่ ป็นของไมม่ อี ะไร
สวยงาม อาศยั หนงั หมุ้ หอ่ อยเู่ ท่านนั้ เองนะ่ สิง่ โสโครกจงึ ไมป่ รากฏ
ออกมา ถา้ สมมตุ ิลอกหนงั นอี้ อกลองดซู ิ น่าดเู หรอรูปรา่ งอนั เนยี้ ไมม่ ี

18

อะไรนา่ ดซู กั หน่อยเดยี วเลย มนั พอน่าดอู ยไู่ ดอ้ าศยั หนงั หมุ้ อยเู่ ทา่ นนั้
เอง แลว้ ก็มเี ลือดว่ิงพลา่ นตามเนือ้ ตามหนงั อนั นีแ้ หละ ทาํ ใหเ้ กิดผิว
พรรณเปลง่ ปล่งั ขนึ้ มา เหน็ เขา้ แลว้ ก็ชอบใจ ทแ่ี ทส้ ขี องเลอื ดตา่ งหาก
เลอื ดมนั ว่ิงไปตามรา่ งกายนีน้ ะทาํ ใหม้ ีนา้ํ มนี วลขนึ้ มา แตท่ ่ีแทจ้ รงิ ก็
ธาตนุ า้ํ นะ่ แหละคอื เลอื ด เลอื ดแดงกม็ ี เลือดสเี หลอื งกม็ ี เลอื ดขาวกม็ ี
มนั ซมึ ซาบอยใู่ นรา่ งกายทกุ สว่ นเนยี้ อยา่ งนีถ้ า้ หากวา่ ผใู้ ดเป็นโรคเลือด
จางเขา้ ไปแลว้ ผวิ พรรณกซ็ ูบซีดไม่เปลง่ ปร่งั เลย กาํ ลงั วงั ชากล็ ดนอ้ ย
ถอยเบาบางไป คนผเู้ ช่นนนั้ นะ่ ไมน่ า่ ดเู ลย ไม่น่าปรารถนา อยา่ งนีแ้ หละ
ลองพิจารณาดู ถา้ ผใู้ ดมาเพ่งพิจารณารา่ งกายสงั ขารใหเ้ หน็ ตามสภาพ
ความจรงิ อย่างวา่ มานี้

ถา้ เป็นนกั บวชกค็ ลายความกาํ หนดั ยนิ ดอี อกไปเร่อื ยๆ ไมต่ อ้ งการ
ไม่ปรารถนามนั ผใู้ ดเห็นรา่ งกายสงั ขารตามความเป็นจรงิ อย่เู สมอๆไป
ผนู้ นั้ ยอ่ มประพฤตพิ รหมจรรยไ์ ปไดต้ ลอดรอดฝ่ัง ถงึ แมย้ งั จะไมบ่ รรลุ
มรรคผลอะไรแตค่ วามรูส้ กึ ในใจนนั้ นะ่ ไมป่ รารถนาในรูป เสยี ง กลิน่ รส
เครอ่ื งสมั ผสั เลย เพราะมองเหน็ แลว้ วา่ ไมม่ ชี ิน้ สว่ นตรงไหนท่วี า่ สวย
งามหรอื วา่ เท่ียงย่งั ยืน ไมม่ ีเลย เป็นนกั บวชตอ้ งบาํ รุงความรูค้ วามเห็น
ดงั กลา่ วไวน้ ่ะ ใหเ้ กิดขนึ้ มใี นใจอยเู่ สมอๆไป อย่าไปมองเห็นตามความ
นยิ มสมมตุ ขิ องชาวโลก ชาวโลกผทู้ ่หี มกมนุ่ อยดู่ ว้ ยราคะตณั หามนั ก็
ตอ้ งเป็นไปอยา่ งนนั้ แหละ วา่ รูปนนั้ สวยงามดี รูปนีข้ ีร้ า้ ย เสยี งน่นั

19

ไพเราะดี เสียงนีไ้ มไ่ พเราะ อะไรทาํ นองเนีย้ มนั กเ็ ลือกคดั จดั สรรกนั
ไปอย่างนนั้ น่ะ ตามความนยิ มสมมตุ ิของโลก แตแ่ ลว้ ทงั้ รูปสวยและ
รูปไม่สวย เม่ือพดู ถงึ ความจรงิ แลว้ มนั ก็มีสภาวะอนั เดยี วกนั คือมนั เกิด
ขนึ้ มาแลว้ กแ็ ปรปรวนแตกดบั ทาํ ลายลงเหมอื นกนั หมดเลย ไมม่ รี ูปใดท่ี
จะสวยสดงดงามอย่ตู ลอดเวลา ทจ่ี ะเท่ียงย่งั ยืนอยตู่ ลอดเวลา ไม่มีเลย
น่ี

ถา้ เป็นนกั บวชแลว้ จาํ เป็นตอ้ งพิจารณาใหเ้ ขา้ ถงึ ความจรงิ อยู่
อย่างนีเ้ สมอไป อยา่ พจิ ารณาเห็นวา่ เป็นของสวยของงามอยา่ งนนั้ มนั
เป็นการย่วั ใหเ้ กิดราคะตณั หา มนั ไม่เหมาะสมกบั เพศสมณะ มนั เป็น
คฤหสั ถม์ นั จงึ เหมาะสมแบบนนั้ นะ่ เม่อื กาํ หนดั ยนิ ดมี าก็แสวงหามนั ไป
ไม่มีวินยั หา้ ม ถา้ เป็นนกั บวชน่ี มีวินยั หา้ มเลย แมแ้ ตค่ ิดในใจกป็ รบั
อาบตั ไิ ด้ เช่นไปคดิ สรรเสรญิ รูปรา่ งของเพศตรงกนั ขา้ มวา่ ตงั้ แตบ่ นั้ เอว
ขนึ้ ไปน่นั วา่ ตรงนนั้ สวยตรงนีง้ ามอะไรตอ่ อะไรขนึ้ มา เกิดความกาํ หนดั
ยนิ ดขี นึ้ ปรบั อาบตั ติ รงท่ีใจ ตงั้ แตบ่ นั้ เอวลงไปปรบั อาบตั ทิ กุ คน มนั เป็น
อย่างนนั้ นะ อยา่ ไปเขา้ ใจวา่ อาบตั ทิ างใจไม่มี มอี ยู่ เพราะฉะนนั้ เราตอ้ ง
รูต้ อ้ งเขา้ ใจความเป็นนกั บวชของตน

ผเู้ ป็นคฤหสั ถก์ เ็ หมือนกนั มนั ตอ้ งนกึ วา่ เราเป็นบรษิ ัทของพระ
พทุ ธเจา้ เราเป็นลกู ศษิ ยข์ องพระพทุ ธเจา้ เราตอ้ งปฏบิ ตั ิตามวินยั ท่ีพระ

20

พทุ ธเจา้ ทรงบญั ญตั ิไวน้ นั้ อยา่ งเครง่ ครดั เราจงึ จะพน้ จากนรกอบายภมู ิ
น่ีกต็ อ้ งสอนตนเขา้ ไปอยา่ งนี้ เป็นคฤหสั ถก์ ็ดี ไมใ่ ชว่ า่ เป็นคฤหสั ถแ์ ลว้
จะทาํ อะไรก็ทาํ ได้ ไม่เหมอื นนกั บวช ไม่ใช่อยา่ งนนั้ นิ มนั ตอ้ งเลอื กทาํ
เพราะวา่ ของในโลกนีน้ ่ะลองสงั เกตดมู ที งั้ ของดมี ีทงั้ ของเลว น่นั ไมใ่ ช่
วา่ ดีทงั้ หมด ไม่ใชว่ า่ เลวทงั้ หมด ปนเปกนั อยนู่ นั้ เลยทงั้ สองอย่างเนีย้
ทีนีฉ้ นั ใดกอ็ ย่างนนั้ แหละ ความประพฤตขิ องคนเราน่ีมนั มใี จเป็น
ประธาน คราวใดใจเป็นอกศุ ล มนั ก็แสดงออกทางกายทางวาจาไปใน
ทางเบียดเบยี นบคุ คลอ่นื และสตั วอ์ ่ืน น่ีเรยี กวา่ จติ เป็นอกศุ ล น่ีมนั เป็น
อยา่ งนนั้ คราวใดจติ เป็นกศุ ลเป่ียมไปดว้ ยเมตตากรุณา มนั กแ็ สดง
ออกซง่ึ ความช่วยเหลือเกือ้ กลู แกบ่ คุ คลอ่ืนและสตั วอ์ ่ืน ไม่เบยี ดเบยี น
น่นั มนั เป็นอยา่ งนี้

ไอช้ ีวิตของคนเราเน่ียนะ คอื วา่ พดู ถึงดวงจติ โดยตรงมนั มที งั้ ดีมีทงั้
ช่วั อยู่ ในดวงจติ อนั เนีย้ ดงั นนั้ นะ่ พระศาสดาจงึ ไดท้ รงสอนใหภ้ าวนา
คดั เลือกอารมณข์ องจติ เน่ีย อนั ใดท่เี ป็นความคดิ ความเหน็ ไปในทาง
บาปอกศุ ลแลว้ กาํ หนดละทงิ้ ไปเลย ไมค่ ิดไม่ปรุงแตง่ มนั ตอ่ ไป
หรอื วา่ ความคดิ อนั ใดมนั เป็นไปเพ่ือความรกั ความใครค่ วามโกรธความ
พยาบาทตา่ งๆหม่นู ีน้ ะ เป็นความคิดท่เี ป็นอกศุ ล เราตอ้ งพยายาม
กาํ หนดใจละเร่อื ยไปแลว้ กไ็ ม่สรา้ งมนั ขนึ้ มาตอ่ ไปอกี ความคดิ อนั ใดซง่ึ
ประกอบไปดว้ ยเมตตากรุณา คิดช่วยเหลือเกือ้ กลู ผอู้ ่ืนดว้ ยใหพ้ น้ จาก

21

ทกุ ขจ์ ากภยั ในสงสาร ไมค่ ดิ ลา้ งผลาญเบียดเบยี นใคร ไออ้ ยา่ งเนยี้ เป็น
ความคิดท่เี ป็นกศุ ล เราคดิ อีกอย่างนงึ เป็นความดาํ รทิ ่ีวา่ ทาํ ไฉนหนอ
เราถึงจะพน้ จากอาํ นาจแหง่ กามตณั หาอนั นีไ้ ปได้ ทาํ ไฉนหนอเราจงึ จะ
พน้ จากรูปตณั หาตา่ งๆหมเู่ นีย้ เราดาํ รเิ ขา้ ไปเพราะรูปกายอนั เนีย้ เป็น
ของไม่เทย่ี ง ถา้ จติ ยงั ผกู พนั มนั อยตู่ ราบใดแลว้ มนั ก็เป็นทกุ ขอ์ ยอู่ ย่างนี้
แหละ

อยา่ งปัจจบุ นั นีเ้ อง เขา้ มาอาศยั อยใู่ นของไมเ่ ท่ยี งนะ่ มนั ก็เป็น
ทกุ ขท์ นทรมานอย่อู ย่างนแี้ หละ ตอ้ งไดเ้ ลีย้ งตอ้ งไดป้ รนเปรอมนั ถงึ จะ
เลยี้ งหรอื ปรนเปรอมนั มนั กย็ งั ไม่เท่ียงอยอู่ ยา่ งนนั้ แหละ มนั ยงั แปร
ปรวนไปอยู่ ดงั นนั้ นะ่ มนั จงึ ไดเ้ ป็นทกุ ขน์ ะ่ จิตดวงเนยี้ กม็ าอาศยั อย่ใู น
ของไมเ่ ท่ยี ง น่ีแหละตอ้ งเพ่งพจิ ารณาดรู ูปกายอนั นี้ ใหจ้ นเกิดนิพพทิ ทา
ความเบ่ือหนา่ ย บคุ คลผทู้ ่ีขาดความเช่ือความเล่อื มใสในธรรมะคาํ สอน
ของพระพทุ ธเจา้ ไม่ควบคมุ จิตใจ ไม่ทาํ ความพอใจยนิ ดอี ย่ใู นธรรมะ
ไปยินดีอย่ใู นทางอธรรม ส่งิ ท่ไี มเ่ ป็นธรรมอย่างนีน้ ะ มนั กข็ าดจากกศุ ล
คณุ งามความดซี ิบอ่ น่ี เหมอื นอยา่ งสายวา่ วมนั ขาดน่นั แหละ เม่อื สาย
มนั อยขู่ า้ งลา่ งมนั ขาดแลว้ มนั ก็ไมม่ อี ะไรจะมาดงึ วา่ วนนั้ ไวไ้ ด้ สดุ แลว้
แตล่ มมนั จะพดั อย่างไหนทางใดมนั กไ็ ปทางนนั้ หละวา่ วแหละ ไอจ้ ิตใจ
คนเรามนั ก็เป็นเชน่ นนั้ แหละ ถา้ หากวา่ ไมฝ่ ึกใหเ้ กิดความรูค้ วามฉลาด
ขนึ้ ไมส่ ามารถจะสอนตนไดอ้ ย่างนีน้ ะ ชีวติ นีม้ นั ก็ขาดจากความสขุ

22

ความเจรญิ ขาดจากปัญญาญาณความรูย้ ่ิงเหน็ จรงิ ในธรรมของจรงิ ท่ี
พระพทุ ธเจา้ ทรงแสดงไว้

เราเกิดมาพบศาสนธรรมคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ กจ็ รงิ อยู่ แตว่ า่
คนบางคนบางพวกน่ะไม่พอใจไม่เล่อื มใส หากแตว่ า่ ปฏิญาณตนถงึ
พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆเ์ ป็นทพ่ี ง่ึ อยนู่ ่นั ละนะ แตเ่ ม่อื จะนอ้ มธรรมะ
คาํ สอนเขา้ มาสจู่ ติ ใจจรงิ ไมเ่ อา ไม่สู้ อย่างนนั้ แหละ เม่ือเป็นเชน่ นีแ้ ลว้
ชีวิตมนั ก็ยอ่ มมวั หมองอย่ดู ว้ ยอปุ กิเลส กิเลสมนั กย็ อ่ มครอบงาํ เอา
มนั เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ นะ่ พทุ ธบรษิ ทั อยา่ พากนั ประมาท
เพราะชีวติ นีเ้ ป็นของไมเ่ ท่ยี ง ความตายเป็นของแน่นอน เราจะอยโู่ ลกนี้
ไปไมน่ านเด๋ียวเดยี วกต็ ายกนั รา่ งกายนกี้ ต็ อ้ งกองอย่พู ืน้ แผน่ ดินนี้
ดวงจิตก็ไปตามยถากรรม สดุ แลว้ แตใ่ ครทาํ ดที าํ ช่วั ไวอ้ ย่างไร กรรมดี
กรรมช่วั มนั ก็นาํ จติ ดวงนีไ้ ป

ทม่ี า: https://youtu.be/ynpVHuJS_Fw

23

ดับไฟเผาวิญญาณ
อา้ วพากนั ตงั้ ใจบดั นีน้ ะ จะพดู ธรรมะใหฟ้ ัง เรามาอยรู่ วมกนั
ในวดั วาอารามก็จาํ เป็นตอ้ งพดู ธรรมะสกู่ นั ฟัง ใหธ้ รรมะมนั ซมึ ซาบเขา้
สจู่ ติ ใจ ผใู้ ดมีธรรมะซมึ ซาบเขา้ สจู่ ิตใจแลว้ ผนู้ นั้ ก็ไดค้ วามสงบความ
เยน็ ใจ ผใู้ ดไม่มีธรรมะซมึ ซาบเขา้ สใู่ จ กเิ ลสมนั กเ็ ผาเอาเดอื ดรอ้ น
อยไู่ ม่เป็นสขุ รอ้ นอะไรจะเทา่ รอ้ นกิเลสตณั หา รอ้ นกิเลสตณั หาน่ีมนั พา
ไปสทู่ กุ ข์ พาไปตกนรก พาเป็นเปรต พาเป็นอสรุ กาย พาไป
กาํ เนดิ เป็นสตั วเ์ ดรจั ฉาน รอ้ นแดดน่ีเอารม่ มากนั้ กย็ งั สบายไป รอ้ น
กิเลสตณั หาน่ีถา้ บคุ คลมีธรรมะเขา้ ไปสจู่ ติ ใจแลว้ มนั ก็เยน็ ลงได้
ธรรมะน่ีเหมอื นกบั นา้ํ กิเลสเหมือนกบั ไฟ ทีนีไ้ ฟลกุ ขนึ้ มาเราเอา
นา้ํ ไปดบั ลง เชน่ อยา่ งวา่ ความโกรธเกิดขนึ้ มา เราเจรญิ เมตตาขนึ้ มา
แทน เม่อื ความปรารถนาท่จี ะใหส้ ตั วท์ งั้ หลายเป็นสขุ ถว้ นหนา้ เกิดขนึ้
ในจติ ใจแลว้ ความโกรธมนั กบ็ รรเทาเบาบางลงไปอยา่ งนีน้ ะ เพราะ
ฉะนนั้ ธรรมะนีม้ นั วา่ เหมือนกบั นา้ํ กิเลสเหมอื นกบั ไฟ ความโลภก็
เหมือนกนั เม่อื มนั โลภเขา้ มาแลว้ จิตใจก็รอ้ น เพราะมนั อยากหลายๆ
เม่อื มนั อยากไดแ้ ลว้ ไม่ไดส้ มหวงั กย็ ่งิ เดือดรอ้ นใหญ่ น่ีเป็นเหตใุ หท้ าํ
ทจุ รติ ไปตา่ งๆนานา นอกศีลนอกธรรม นอกธรรมนอกวนิ ยั ออกไป

24

ก็เพราะความอยากไดอ้ ะไรตอ่ อะไร ไมม่ ที ่ีสิน้ สดุ เน่ียแหละ กพ็ ากนั
เขา้ ใจ

แมเ้ ป็นคฤหสั ถผ์ คู้ รองเรอื นกเ็ หมือนกนั เม่อื ปลอ่ ยใหค้ วามโลภ
ครอบงาํ จิตใจมากๆแลว้ ความอยากมนั ก็ท่วมทน้ จิตใจทาํ ใหใ้ จนนั้
ใหก้ ายทาํ ใหว้ าจาพดู ตวั เองหาในสิง่ ท่ตี อ้ งการปรารถนา เม่อื มนั แสวง
หาเอาโดยทางสจุ รติ ไมไ่ ดแ้ ลว้ มนั กแ็ สวงหาไปในทางทจุ รติ เพราะ
ความอยากอนั นนั้ มนั บงั คบั จติ ใจ ไม่ใหก้ ลวั บาปกลวั กรรมเวรอะไรเลย
อยา่ งนแี้ หละฤทธิเ์ ดชของกิเลสใหพ้ ากนั เห็นโทษของมนั อยา่ ไปสะสม
ใหม้ นั มากเกินขอบเขต

ผไู้ มโ่ ลภก็หมายความวา่ ยนิ ดใี นสมบตั ิท่ตี นแสวงหามาได้ ดว้ ย
ความหม่นั ความขยนั ไดม้ ากไดน้ อ้ ยเท่าไรก็ยินดบี รโิ ภคใชส้ อยอยู่
เท่านนั้ แมค้ นอ่นื จะมีมากกวา่ ตนกไ็ มท่ ะเยอทยานอยากไดข้ องเขามา
เป็นของเรา หา้ มจิตของตนใหไ้ ด้ โดยท่เี ช่อื กรรมเช่ือผลของกรรม
เม่ือตนทาํ ความดีมาแตก่ ่อนนอ้ ยไป มาชาตนิ ีม้ นั กใ็ หผ้ ลตามนอ้ ย เคา้
ทาํ ความดีมาแตก่ ่อนมาก เชน่ เคา้ ใหท้ านมาแตก่ ่อนมากกวา่ เราอยา่ ง
นีน้ ะ ผลมนั มาอาํ นวยใหช้ าตินี้ เคา้ ก็รวยม่งั มศี รสี ขุ ไดอ้ ย่างงา่ ยดาย
เพราะผลบญุ แตก่ อ่ นนนั้ มนั ตามมาอาํ นวยผลให้

25

เม่ือบคุ คลมารูแ้ จง้ อย่างนแี้ ลว้ มนั กบ็ รรเทาความโลภลงได้ กย็ ินดี
ในปัจจยั ท่ีเจา้ ของหามาได้ มีนอ้ ยกใ็ ชจ้ า่ ยตามนอ้ ย มีมากก็ใชจ้ ่ายตาม
มาก ทาํ ไดอ้ ยา่ งนมี้ นั ก็สบายใจดี น่ีเรยี กวา่ เป็นคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้
นะ ทรงสอนใหพ้ ทุ ธบรษิ ัทปฏบิ ตั ธิ รรมอย่างนี้ นอ้ มเอาสปั ปรุ สิ ธรรมเขา้
ไวใ้ นใจ คอื วา่ ยินดีตามมตี ามไดเ้ น่ียนะ ท่านเรยี กวา่ สัปปรุ สิ ธรรม
นอ้ มเอาธรรมเหลา่ นีเ้ ขา้ มาในใจ มนั กบ็ รรเทาเสยี ซง่ึ ความโลภ ความ
ทะเยอทยานตา่ งๆลงได้ ก็ใหพ้ ากนั เขา้ ใจ ตอ้ งบาํ เพ็ญธรรมะอยา่ งนี้
ใหเ้ กิดขนึ้ ในใจ

ไมว่ า่ นกั บวชหรอื คฤหสั ถ์ อนั ธรรมะน่ีตา่ งคนตอ้ งปฏิบตั เิ หมือนกนั
หมด ไม่ใช่วา่ ปฏิบตั ิแตน่ กั บวช คฤหสั ถไ์ ม่จาํ เป็น ตอ้ งเป็นผคู้ รองเรอื น
ตอ้ งแสวงหาอะไรตอ่ อะไรมากมาย น่นั แหละคฤหสั ถ์ น่นั แหละย่งิ ตอ้ ง
การมคี ณุ ธรรมเหลา่ นีไ้ วใ้ นใจ มนั จงึ ไม่เดือดรอ้ นใจมาก เม่อื เห็นคน
อ่นื มมี ากกวา่ ตนกไ็ ม่เดอื ดรอ้ น พอนกึ ถึงวาสนานาบญุ ของตนกบั ของ
เขา เทียบกนั ของเขาสงู กวา่ เรา เรานนั้ มวั เมาประมาทในชาตกิ ่อน
ไม่ไดท้ าํ ความดีไวม้ าก กเ็ ม่อื ความดีมนั อาํ นวยผลใหเ้ ท่านี้เรากย็ นิ ดีเท่า
นีไ้ ปก่อน แตช่ าตินีเ้ ราพยายามทาํ ความดีใหม้ ากขนึ้ ไป ใหเ้ ตม็ ความ
สามารถ พยายามฝึกกายวาจาใจของตนใหต้ รงตอ่ คาํ สอนของพระพทุ ธ
เจา้ ใหไ้ ด้ ถา้ ฝึกใหต้ รงตามคาํ สอนไดแ้ ลว้ บคุ คลไดช้ ่ือวา่ ไม่ทาํ บาป
ทาํ แตบ่ ญุ กศุ ล ทาํ แตค่ วามดใี หส้ าํ เรจ็ เป็นประโยชนต์ นและผอู้ ่ืน

26

ดงั นนั้ แหละการมคี ณุ ธรรมอยใู่ นใจน่ีนะ จงึ เช่ือวา่ เหมอื นเรามี
สมบตั ิอนั ลา้ํ คา่ ไวใ้ นตน ทา่ นวา่ ทรพั ยภ์ ายใน ทรพั ยภ์ ายในน่ีตกนา้ํ
ก็ไม่ไหล ตกไฟกไ็ มไ่ หม้ โจรลกั เอาไปกไ็ มไ่ ด้ ติดสอยหอ้ ยตามบคุ คล
ไปทกุ แหง่ ทกุ หน เช่นศีลอย่างนีน้ ะ ผใู้ ดรกั ษากายวาจาใหบ้ รสิ ทุ ธิ์
ปราศจากโทษท่ีพระพทุ ธเจา้ บญั ญตั หิ า้ มไวน้ นั้ และอยา่ งนีม้ นั กเ็ ป็นศลี
สมบตั ิติดตวั ไปทกุ แห่งทกุ หนเลย ปอ้ งกนั อบายภมู ิทงั้ ๔ ตายแลว้ ไม่ให้
ไปตกนรกเป็นตน้ น่ีคนมศี ีลสมบตั อิ ย่ใู นตนนะ มีศรทั ธาสมบตั ิอยใู่ นตน
เราเช่ือกรรมเช่ือผลของกรรม ไมเ่ ช่ือปรมั ปรา ไม่เช่ือมงคลต่นื ข่าว
ท่ีเลา่ ลือตา่ งๆนานากนั มานนั้ ซง่ึ พิสจู นค์ วามจรงิ ไม่ไดเ้ ลย แตก่ เ็ ช่ือไป
อย่างงมงาย อย่างนีผ้ เู้ ป็นบรษิ ัทของพระพทุ ธเจา้ ไม่ควรจะงมงาย
อย่างนนั้ พระองคเ์ จา้ สอนใหเ้ ราเช่ือตอ่ การกระทาํ ของเราเอง แตใ่ น
ภาษาบาลี ท่านเรยี กวา่ กรรม ถา้ วา่ เรยี กเป็นภาษาไทยเราตรงๆก็
เรยี กวา่ การงานท่บี คุ คลจะพงึ ทาํ แตบ่ คุ คลไปจบั การงานอนั มโี ทษลง
ไป มนั กเ็ ป็นบาปอกศุ ลเหลา่ นีน้ ะ ไดช้ ่ือวา่ เป็นผทู้ าํ บาปอกศุ ล เชน่ ชาว
ประมงอย่างนีน้ ะ ไปจบั อาชีพอนั นนั้ ไดแ้ ตล่ ะวนั กไ็ ปเท่ียวจบั แตส่ ตั ว์
สงั หารชีวติ ของสตั วไ์ ม่เวน้ แตล่ ะวนั อย่างนี้ กไ็ ดช้ ่ือวา่ เป็นผมู้ กี ายกรรม
อนั เศรา้ หมองขนุ่ มวั อยไู่ ดบ้ าปไดโ้ ทษ แลว้ เช่นนจี้ ะไปโทษใครอยา่ งนี้
นะ จะไปโทษผีสางนางไมว้ า่ มาทาํ ใหต้ นเป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ นอะไร อย่างนี้
มนั ไม่สาวหาตน้ ตอของการกระทาํ ของตนเองคนเรา ไปเช่อื แตส่ ิง่

27

ปรมั ปราภายนอกโนน้ บางทีตวั ไปเบียดเบียนสตั วน์ ่นั น่ะไปทาํ ลายชีวติ
สตั วไ์ มร่ ูว้ า่ ก่ีรอ้ ยก่ีพนั ตวั ยงั ไมน่ กึ เลยวา่ กรรมนนั้ ตามสนองตนน่นั
แหละ คนเราเขา้ ใจผดิ ไป นกึ วา่ ตนทาํ อยา่ งนนั้ แลว้ เบยี ดเบยี นสตั ว์
ถงึ ขนาดนนั้ แลว้ จะไมม่ ีกรรมช่วั อะไรตามสนอง เกิดไปชาติใดตนก็จะมี
ความสขุ ความเจรญิ ไป ถา้ เผ่อื วา่ กรรมช่วั มนั ตามสนองใหเ้ ป็นทกุ ข์
เดือดรอ้ นก็เอาแลว้ ทนี ี้ หาท่ีพ่งึ ทางใจไมไ่ ดเ้ ลย เพราะฉะนนั้ กจ็ งึ ไดว้ ่ิง
หาหมอดหู มอเดาไป จงึ ไดใ้ หญ้ าติพ่นี อ้ งไปบวงสรวงสง่ิ ศกั ดิส์ ิทธิ์ตา่ งๆ
ท่สี มมตุ ิกนั ขนึ้ ยกหิง้ ยกหอขนึ้ ไปศาลพระภมู ิอะไรอยา่ งนีน้ ะ น่นั แหละ
คนไม่พิสจู นด์ กู ารกระทาํ ของตวั เองแลว้ มนั กเ็ ป็นเชน่ นนั้ แหละ ขอให้
เขา้ ใจ

ถา้ ผใู้ ดมาพิสจู นด์ กู ารกระทาํ ของตนแลว้ เม่อื รูว้ า่ ตนไม่ไดท้ าํ ช่วั
เวน้ แลว้ ตนเวน้ กรรมช่วั ทงั้ ปวงแลว้ อยา่ งนีน้ ะ มนั กไ็ ดค้ วามอนุ่ ใจนะ่
เอาหละ กรรมช่วั ไมม่ อี ย่ใู นอยใู่ นจิตใจของเราแลว้ ไอท้ ่ีเราลมุ่ หลง
ทาํ มาแตก่ อ่ น เราก็อธิษฐานใจละมนั แลว้ เราไม่ทาํ อีกตอ่ ไป ผใู้ ด
อธิษฐานใจม่นั ลงไป อย่างนีล้ ะก็ไดค้ วามอนุ่ ใจ ไม่เดือดรอ้ นใจ เม่ือนกึ
ถึงความตายมาอยา่ งนี้ เม่อื ตนตายแลว้ จะไปเสวยทกุ ขห์ รอื เสวยสขุ
หนอ มนั ไมไ่ ดร้ าํ พงึ นะบดั นี้ อย่างนนั้ เพราะวา่ ตงั้ แตม่ ชี ีวิตอยเู่ น่ีย
มนั ชาํ ระกายวาจาใจของตนใหบ้ รสิ ทุ ธิ์จากบาปจากโทษ อยไู่ ดเ้ ห็นชดั

28

ดว้ ยปัญญาตาใจของตนเองอย่เู ช่นนีน้ ะ มนั กพ็ ยากรณต์ วั เองไดเ้ ลยวา่
ตายแลว้ เราไม่ไปสทู่ คุ ตแิ นน่ อน มสี คุ ตเิ ป็นท่ีไป

เม่ือโลกพยากรณต์ วั เองไดเ้ ชน่ นนั้ จงึ ไมเ่ ดือดรอ้ น คนน่ะ เม่อื เหน็
กายวาจาใจของตนบรสิ ทุ ธิ์จากบาปจากโทษอยอู่ ยา่ งนีน้ ะ เหมอื นอยา่ ง
คนเราธรรมดาเน่ีย ไมไ่ ดท้ าํ ผิดกฏหมายอะไรอย่างนี้ เขา้ ไปหาเจา้ นาย
หาตาํ รวจทหารก็ไม่ตอ้ งกลวั ไม่กลวั อะไรเลย เพราะวา่ ไปหาเขา เขาก็
ไม่จบั เพราะตนไมไ่ ดท้ าํ ผดิ กฏหมายอะไรเลย แตถ่ า้ คนไปทาํ ผิด
กฏหมายเขา้ แลว้ จะเขา้ ไปหาเจา้ หานาย กลวั แลว้ กลวั เคา้ จะจบั ตนไป
ฟอ้ งรอ้ งขนึ้ โรงขนึ้ ศาลตดิ คกุ ติดตาราง อนั นฉี้ นั ใดกเ็ หมอื นกนั น่นั แหละ
คนเราถา้ มบี าปเครอ่ื งเศรา้ หมองวา่ อยา่ งนี้ เวลาเจ็บไขไ้ ดป้ ่วยก็มานกึ
ถงึ เผ่อื วา่ ตนตาย ไปไหนจะยงั ไงหนอ ตนทาํ บาปมา บาปนีจ้ ะนาํ ตน
ไปสทู่ กุ ขใ์ นนรกอบายภมู หิ รอื ไงนอ้ มนั วิตกวจิ ารไปแลว้ น่ี พอวิตกวิจาร
ไปเท่าใดก็ย่ิงสะดงุ้ หวาดกลวั ตอ่ กรรมช่วั เหลา่ นนั้ มนั จะตามสนองให้
เป็นทกุ ข์ เน่ยี แหละบคุ คลผทู้ าํ บาปมาแลว้ ไมร่ ูส้ กึ ตวั นะ ไม่ตงั้ ใจละ
เวน้ น่ะ เวลาเจบ็ หนกั ก็มานกึ เสยี ใจในภายหลงั แหม เราน่ีมวั แตท่ าํ บาป
อย่างโนน้ อยา่ งนี้ เราคงจะไมพ่ น้ จากทกุ ขใ์ นวฏั สงสารนีแ้ ลว้ ใหค้ ดิ ดู
คนเรา เราเป็นชาวพทุ ธเรากต็ อ้ งเช่ือบญุ เช่ือบาปน่ีแหละ เป็นอยา่ งนนั้

29

ดงั นนั้ ถา้ ผใู้ ดแนน่ อนแหละ ทกุ คนเกิดมาเม่อื ยงั ไมร่ ูค้ าํ สอนของ
พระพทุ ธเจา้ น่ี มนั ก็ตอ้ งหลงใหลทาํ บาปบา้ ง มากบา้ งนอ้ ยบา้ ง อยา่ งนี้
แตว่ า่ บาปท่ที าํ นีเ้ ป็นลหกุ รรมเป็นกรรมเบา ไม่หนกั ไมใ่ ชอ่ นนั ตรยิ
กรรม ครุกรรม กรรมหนกั ไดแ้ ก่อนนั ตรยิ กรรม เช่นฆ่ามารดาบิดา
เป็นตน้ ดงั ท่เี คยพดู มา ดงั นนั้ แลบคุ คลท่ที าํ ความดยี งั ไงๆก็พน้ จาก
ผลแหง่ กรรมอนั หนกั นนั้ ไมไ่ ดเ้ ลย ตายแลว้ ก็ไป ตอ้ งตกอเวจีมหานรก
แนน่ อน ทนี ีบ้ าปกรรมนอกนนั้ น่ะ มนั เป็นลหกุ รรม กรรมเบา กรรมเบาน่ี
เม่ือบคุ คลรูส้ กึ ตวั แลว้ เหน็ โทษแหง่ การทาํ ช่วั อยา่ งวา่ นนั้ แลว้ อธิษฐาน
ใจละเวน้ เลย ตอ่ นีไ้ ปขา้ พเจา้ จะไมท่ าํ อีกแลว้ อยา่ งนีน้ ะ อธิษฐาน
ใจเสมอๆ ไหวพ้ ระภาวนา อธิษฐานใจเสมอไป บดั นีเ้ ม่ือจิตเราไม่
ชอบบาปกรรมเหลา่ นนั้ แลว้ อธิษฐานใจละอยทู่ กุ วนั บาปกรรมนนั้ ก็
หมดไปๆเท่านนั้ เอง เพราะมนั ไมห่ นกั หนา เม่อื บคุ คลเหน็ โทษของมนั
เม่อื ใดแลว้ รูต้ วั แลว้ อธิษฐานใจแลว้ มนั กด็ บั ไป เหมอื นอยา่ งกองไฟ
เลก็ อย่างนีน้ ะ่ เราเอานา้ํ พอประมาณเขา้ ไปดบั มนั ก็ดบั ได้ ถา้ ไฟมนั
ลกุ โพรงกองใหญ่ๆขนึ้ มาแลว้ แมจ้ ะเอานา้ํ มากเทา่ ไรไปดบั มนั ก็ยากท่ี
จะดบั ลงได้ มนั เป็นอยา่ งนนั้ นะ่ มนั ก็ไหมว้ ตั ถทุ ่ีมนั ไหมอ้ ยนู่ นั้ ใหเ้ ป็น
เถา้ เป็นถ่านลงไป หมดเชือ้ เม่อื ไรมนั จงึ ดบั ไปเม่ือนนั้ ไป อนั นีฉ้ นั ใดก็
เหมือนกนั บคุ คลผทู้ าํ กรรมช่วั อยา่ งหนกั ลงไปแลว้ แมจ้ ะอธิษฐานละ
ยงั ไงมนั กไ็ ม่พน้ มนั กต็ ามใหผ้ ลจนไดอ้ ยา่ งนนั้ แหละ มนั ใหผ้ ลไป

30

ทนทกุ ขท์ รมานไปนานแสนนาน เม่ือมนั หมดเหตแุ ห่งกรรมช่วั นนั้ แลว้
นะ่ มนั ถึงพน้ จากทกุ ขเ์ หลา่ นนั้ มา น่ีมนั เป็นอย่างนี้

กรรมมนั มี ๒ อยา่ งอย่างนี้ ลหกุ รรม (กรรมเบา) ครุกรรม
(กรรมหนกั ) เม่ือผใู้ ดมาพิจารณาเหน็ วา่ ตนไมไ่ ดท้ าํ ครุกรรมคอื กรรม
หนกั เชน่ ฆ่าพอ่ ฆา่ แมเ่ ป็นตน้ อนั นีเ้ คยพดู บอ่ ยๆน่นั นะ่ ตนไดท้ าํ แต่
กรรมเบา บดั นีต้ นรูเ้ หน็ โทษของกรรมเหลา่ นนั้ แลว้ ถงึ จะเบาหรอื หนกั
ก็ตาม เหน็ โทษ อธิษฐานใจละเวน้ ลงไป น่นั อยา่ งนีจ้ งึ เรยี กวา่ เป็น
ผมู้ ีคณุ ธรรมอยใู่ นใจคือมีเมตตาธรรม กรุณาธรรม โดยเฉพาะเมตตาตน
ของตนเองน่ีนะ ปรารถนาจะใหต้ นเป็นสขุ กอ่ นคนอ่ืนทงั้ หมดเลย ถา้ ตน
ไมเ่ ป็นสขุ แลว้ จะปรารถนาใหผ้ อู้ ่นื เป็นสขุ มนั ไมไ่ ดห้ รอก มนั เป็นไป
ไม่ได้ เม่ือตนมคี วามสขุ กายสบายใจ อย่ดู ว้ ยบญุ ดว้ ยกศุ ลดว้ ยคณุ ธรรม
ดงั กลา่ วมาน่นั แหละ แคน่ นั้ แหละ เราถึงนกึ อธิษฐานขอใหส้ ตั วท์ งั้ หลาย
เป็นสขุ ท่วั หนา้ กนั อยา่ งนนั้ ก็ไม่เสยี หายอะไร มีผลดี ดงั นนั้ คาํ วา่ เมตตา
เราเมตตาตนก่อนอ่ืนทงั้ หมดเลย

ทาํ อยา่ งไรตนถึงจะมีความสขุ ได้ ทนี ีก้ ็ตนกท็ าํ แตค่ วามดีลงไป
เพราะความดีคอื บญุ กศุ ลเทา่ นนั้ ทจ่ี ะอาํ นวยผลใหเ้ ป็นสขุ ได้ นอกจาก
บญุ กศุ ลแลว้ ไมม่ อี ะไรท่ีจะมาอาํ นวยผลใหเ้ ป็นสขุ เราตอ้ งพิจารณาให้
เห็นแจง้ ชดั ดว้ ยตนเองอย่างนี้ ลองคิดดอู นั ใดท่ีมาอาํ นวยผลใหเ้ ป็นสขุ

31

ได้ เงินทองหรอื แกว้ แหวนหรอื สรอ้ ยหสู รอ้ ยคอหรอื ตมุ้ หหู รอื
แหวนเพชรหรอื อาํ นวยผลใหเ้ ป็นสขุ นะ่ ไมเ่ ลย ไอข้ องประดบั ทงั้ หลาย
เหลา่ นีน้ ะมนั จะไมอ่ าํ นวยความสขุ ใหจ้ ิตใจ มนั ยงั อาํ นวยความทกุ ขใ์ ห้
ดว้ ยซา้ํ กลวั โจรขโมยมนั จะมายอื้ แยง่ เอาไป มนั จะมาจีเ้ อา มนั จะมา
ทบุ มาตีเอา น่ี กส็ ะดงุ้ อยเู่ ร่อื ย ผใู้ ดมีเคร่อื งประดบั มคี า่ ติดตวั อย่อู ยา่ ง
นนั้ น่ะ ไมใ่ ช่วา่ มนั อาํ นวยความสขุ ใหเ้ ม่อื ไหรน่ ะ น่นั แหละ ทีนีเ้ รากร็ ูก้ นั
แลว้ วา่ เงินทองขา้ วของ มนั อาํ นวยความสขุ ใหช้ ่วั คราว แตส่ ว่ นมาก
อาํ นวยความทกุ ขใ์ ห้ ทกุ ขอ์ ย่างไรละ่ ก็ทกุ ขใ์ นการแสวงหาน่นั แหละ
โหย การแสวงหาน่ีแสนยากแสนลาํ บาก มนษุ ยโ์ ลกอนั นีน้ ะ กวา่ จะได้
เงินทองขา้ วของมาแตล่ ะอย่างๆตอ้ งอาบเหง่ือตา่ งนา้ํ ไม่คอ่ ยไดพ้ กั ได้
ผ่อนเท่าไหรแ่ ลว้ น่ี เม่ือเวลาแสวงหาอยกู่ เ็ ป็นทกุ ขเ์ ดือดรอ้ น เม่ือไดม้ า
แลว้ เป็นทกุ ขเ์ พราะการรกั ษาอย่างนีน้ ะ ถา้ ไมร่ กั ษามนั ก็หายจรงิ ๆนะ
อา้ ว เวลาจะพลดั พรากจากมนั ก็เป็นทกุ ขเ์ ดือดรอ้ นแลว้ หรอื เวลามนั
สญู หายไปพลดั พรากจากไป ตนกเ็ ป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ นแลว้ น่ีแหละ จงึ วา่
คิดดใู หร้ อบคอบซิวา่ สิ่งตา่ งเหลา่ นีม้ นั ไมใ่ ช่จะอาํ นวยความสขุ ใหเ้ ราได้
ย่งั ยนื สบื ตอ่ ไป เป็นสขุ สบายไปช่วั ครงั้ ช่วั คราวเท่านนั้ เอง เม่ือละโลกนี้
ไปแลว้ กเ็ อาตดิ ตวั ไปไม่ไดเ้ ลย เวน้ เสยี แตส่ ่งิ ใดท่ีตนไดใ้ หท้ านฝากฝังไว้
ในพทุ ธศาสนานี้ สมบตั เิ หลา่ นนั้ แหละกจ็ ะเกิดเป็นบญุ เป็นกศุ ลขนึ้
บญุ กศุ ลกระนนั้ กจ็ ะเป็นอนคุ ามี ตดิ สอยหอ้ ยตามไปทกุ แหง่ ทกุ หน

32

พรอ้ มทงั้ คณุ ธรรมเชน่ หริ ิโอตตัปปธรรม ความละอายตอ่
ความช่วั ความละอายตอ่ การท่จี ะตอ้ งกระทาํ ช่วั ในท่ลี บั กต็ าม ในท่แี จง้
ก็ตาม เม่ือมคี วามละอายแก่ใจอย่มู นั ทาํ ไม่ไดค้ วามช่วั นนั้ นะ่ ถา้ ขาด
ความละอายแกใ่ จอย่างวา่ นนั้ แลว้ มนั ทาํ ช่วั ไดเ้ ลย ถา้ ทาํ ท่แี จง้ ไมไ่ ดก้ ็
ทาํ ท่ีลบั มนั เป็นอย่างนนั้ เพราะฉะนนั้ แหละใหพ้ งึ บาํ เพญ็ คณุ ธรรม
เหลา่ นีใ้ หเ้ กิดมีในใจของเราทกุ คน ตงั้ ความละอายแกใ่ จในการกระทาํ
ความช่วั ไว้ นกึ เสียวา่ เราเป็นมนษุ ยเ์ น่ีย นบั วา่ มคี ณุ ธรรมอนั สงู พอ
สมควรทีเดียวในโลกนีน้ ะ มเี กียรตมิ ีศกั ดศิ์ รอี นั สงู สง่ สมควรแลว้ หรอื ท่ี
เราจะไปทาํ กรรมช่วั ท่ีพระพทุ ธเจา้ ทรงบญั ญตั ิหา้ มไวน้ นั้ น่ะ กถ็ ามตน
สอนตนเขา้ ไปอยา่ งนีน้ ะ เม่ือมนั ระลกึ เขา้ ไปอย่างนีม้ นั ก็มองเหน็ ตนนนั้
มีศกั ดศิ์ รี มนุสโส แปลวา่ ผมู้ ีใจอนั สงู อย่ดู ว้ ยคณุ ธรรมคือเมตตากรุณา
น่ี มนั เป็นอย่างนนั้ นะ ช่อื ของมนสุ โสน่ีนะ บดั นเี้ รามีคณุ ธรรมเหลา่
นนั้ ในใจหรอื ยงั สมกบั ช่ือแลว้ หรอื ยงั ตรวจดกู ายวาจาใจของตนใหไ้ ด้
เป็นอย่างนนั้ เม่อื เรามหี ิรโิ อตตปั ปธรรมอยอู่ ยา่ งวา่ นนั้ แลว้ มนั ก็ไมท่ าํ
ความช่วั แลว้ คนเรา หาทางหลีกเล่ยี งจากธรรมอนั ช่วั ชา้ ลามกตา่ งๆ

ถา้ มขี นั ตธิ รรมอยใู่ นใจ ความอดทนนีน้ บั วา่ เป็นยอดแห่ง

อานิสงสค์ วามดีทงั้ หลาย พระพทุ ธเจา้ แสดงไวน้ ะ ทาํ ไมจงึ วา่ เป็นยอด
กบ็ รรดาความช่วั ทงั้ หลายท่บี คุ คลจะเวน้ ได้ ก็เพราะอดทนน่ีแหละ
เม่อื ตนยงั เวน้ มนั ไม่ไดโ้ ดยเด็ดขาดนะ มนั เกิดขนึ้ มาในใจเวลาใดอย่างนี้

33

ถา้ ตนไม่อดไมท่ น มนั ก็ใชก้ ายทาํ ใชว้ าจาพดู ไปทนั ทีเลย พดู ความช่วั
ทาํ ช่วั ไปทนั ทีอย่างนนั้ ถา้ ผใู้ ดมีความอดทนอยู่ ในใจเม่ือรูว้ า่ ความช่วั
มนั เกิดขนึ้ ในใจเรากอ็ ดกลนั้ ไวอ้ ยใู่ นใจน่นั ไม่แสดงออกมา ทางกาย
ทางวาจา เม่อื อดทนได้ กิเลสมนั ก็ไม่มีกาํ ลงั กลา้ มนั กอ็ อ่ นกาํ ลงั ลง
เม่อื นนั้ ใหใ้ ชป้ ัญญาพิจารณา เออ เรอ่ื งนีม้ นั ช่วั ใครคนหน่งึ หยิบยก
เอามาให้ แตเ่ ราไม่รบั เอา เราไมเ่ อา ขนึ้ ช่อื วา่ ความช่วั เราเกลียด
เพราะมนั อาํ นวยผลใหเ้ ป็นทกุ ข์ เม่อื จิตอดทนไดแ้ ลว้ อย่างนีย้ บั ยงั้ จิตได้
แลว้ มนั ก็พิจารณาเหน็ โทษแหง่ ความช่วั เหลา่ นนั้ ถา้ หากวา่ บคุ คล
ขาดความอดทนแลว้ มนั กไ็ ปตอบโตก้ บั คนท่ีนาํ ความช่วั มาใหต้ นน่นั
แหละ ไปตอบโตเ้ อาเลย มนั เป็นอยา่ งนนั้ ทนี ี้ตา่ งคนตา่ งกเ็ ลยกลายเป็น
คนช่วั เหมือนกนั เลย ไมม่ ใี ครเป็นคนดเี ลยทงั้ สองฝ่ายนะน่ีมน้ ตอ้ งให้
เขา้ ใจ ถา้ ผใู้ ดนนั้ เคา้ หยบิ ยกเอาความช่วั มาให้ เชน่ คาํ ดา่ คาํ แช่งคาํ
เสยี ดสคี าํ ดถู กู ดหู ม่ินอะไรตา่ งๆนานาหม่นู ีน้ ะ เราไม่เอาซะแลว้ เราไม่
ยดึ ถือเอาไวเ้ ลย ก็มนั กระทบมาทไี รกอ็ ดกลนั้ ไม่ปลอ่ ยใหใ้ จมนั ววู่ ามไป
น่นั แหละ พออดกลนั้ ไดแ้ ลว้ หยดุ ยงั้ อารมณห์ รอื กิเลสลงไดแ้ ลว้ ก็
กาํ หนดใจละมนั ไมถ่ ือม่นั เอาไว้ แลว้ ก็นกึ ถงึ เมตตากรุณา ทาํ อะไร
ใหเ้ กิดขนึ้ ในใจแทน

เม่อื คณุ ธรรมเหลา่ นีเ้ กิดขนึ้ ในใจแลว้ กิเลสเหลา่ นนั้ มนั กถ็ อยออก
ไป น่ีแหละจงึ วา่ เคยพดู อย่บู อ่ ยๆอยู่ อนั กิเลสในจติ ใจของคนเรานีน้ ะ

34

ไม่มีสงิ่ อ่ืนใดท่ีจะมาระงบั ได้ มีแตศ่ ลี แตธ่ รรมะคาํ สอน ของพระพทุ ธเจา้
น่ีแหละ จะมาระงบั กิเลสตณั หาในหวั ใจคนเราใหไ้ ดน้ ่ีนะ เชน่ ทาํ ใจสงบ
ลงไปไดน้ ่ีนะ มนั ก็ระงบั นวิ รณท์ งั้ ๕ ได้ ระงบั ความรกั ความชงั
ความพยาบาทตา่ งๆ ความงว่ งเหงาหาวนอน ความท่จี ิตฟ้งุ ซา่ น
เล่อื นลอยไป ความสงสยั ลงั เลในบาปคณุ โทษอะไรพวกนีน้ ะ มนั กร็ ะงบั
ลงไปได้ เรอ่ื งสมาธินะมนั เป็นอย่างนนั้

ทนี ีม้ าเจรญิ ปัญญาเขา้ ไป ถา้ หากเจรญิ ใหแ้ กก่ ลา้ เขา้ ไปจรงิ จงั ก็
สามารถถอนรากเหงา้ ของกิเลสตณั หาตา่ งๆออกไปไดเ้ ลย มนั จะไมเ่ กิด
ขนึ้ มาอกี แตถ่ า้ ถอนไม่ไดห้ มดมนั ก็ทาํ ใหเ้ บาบางลงไป อนั ปัญญานีน้ ะ
ลงความไดว้ า่ เม่อื มาปลอ่ ยวางขนั ธ์ ๕ ลงไปน่ีแลว้ ไม่ยดึ ถือวา่ เราเป็น
ของๆเราแลว้ มนั ก็ไมส่ รา้ งกิเลสตณั หาขนึ้ มาในใจ มนั ก็ทาํ ใจใหส้ งบ
ระงบั จากกิเลสตณั หาลงได้ การทบ่ี คุ คลจะมาสรา้ งกิเลสตณั หาใหห้ นา
แนน่ ขนึ้ ในใจกเ็ พราะมายดึ ถือขนั ธ์ ๕ น่ีแหละเป็นเครอ่ื งดาํ เนินนะ เม่ือ
ไปสาํ คญั วา่ ขนั ธ์ ๕ เป็นเราเป็นของๆเราแลว้ กเ็ อาแลว้ เราก็สรา้ งกิเลส
พนั หา้ ตณั หารอ้ ยแปดสารพดั สรา้ งความโลภ สรา้ งความโกรธ
ความหลงขนึ้ มา สรา้ งมานะทิฐิ อจิ ฉาพยาบาทอะไรตอ่ อะไรขนึ้ ในใจ
อย่างหนาแนน่ เลยทเี ดยี ว เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ ใหพ้ ากนั เขา้ ใจ
บทสรุปใหไ้ ด้ เม่อื เขา้ ใจแนวทางปฏบิ ตั อิ นั รวบรดั อย่างวา่ นี้ เรากม็ า
ภาวนาพยายามปลงขนั ธ์ ๕ นลี้ ง วางขนั ธ์ ๕ นีล้ ง ใชป้ ัญญาสอน

35

จติ ของตนใหม้ นั เห็นแจง้ ในขนั ธ์ ๕ ตามเป็นจรงิ แลว้ ปลอ่ ยวางลง
อย่าไปคิด อยา่ ไปปรุงแตง่ อะไรตอ่ ไปอกี อย่างนีน้ ะ ถา้ มนั วางไดจ้ รงิ จิต
มนั ก็รวมลงเป็นหน่งึ มนั ก็รวมลงไดน้ ะ เม่ือจติ มนั รวมลงได้ มนั ก็
ปลงขนั ธ์ ๕ ลงไปได้ แมป้ ลงไมเ่ ดด็ ขาด ก็เรยี กวา่ ปลงไปไดช้ ่วั คราว
กเ็ อาไปกอ่ น เม่อื เราพยายามเจรญิ ปัญญาสอนจติ ใหร้ ูแ้ จง้ ในขนั ธ์ ๕ น่ี
แลว้ กป็ รุงกว็ างไปเรอ่ื ยๆอย่างนี้ ภาวนาทใี ดนะ ใหเ้ ขา้ ใจ ปรุงวางลงไป
แลว้ จิตใจมนั กเ็ ป็นกลางอยู่ ไม่ยินดยี นิ รา้ ยกบั ขนั ธ์ ๕ นีแ้ ลว้ อนั นีแ้ หละ
เป็นทางพน้ ทกุ ขพ์ น้ ภยั ในวฏั สงสาร ดงั แสดงมาสมควรแก่เวลา ขอยตุ ิ
ลงเพียงเท่านี้

ทม่ี า: https://youtu.be/LXg5jy8iECc

36

ฝึ กจดจ่ออยู่กับปัจจุบันคือการปฏิบัติธรรมะ

ตอ่ นีไ้ ปพง่ึ พากนั ตงั้ ใจสาํ รวมจติ ใจของตนใหเ้ แนว่ แน่ เวลานีใ้ หน้ กึ
วา่ เรามาทาํ ความเพียร พรอ้ มเพรยี งกนั ในศาลาการเปรยี ญนี้ เพ่อื จะ
ทาํ ใจใหส้ งบ ใจไม่สงบเน่ียแหละมนั ไมร่ ูอ้ ะไรทงั้ นนั้ เลย เรยี กวา่ ไมร่ ู้
ธรรมของจรงิ ผจู้ ะรูธ้ รรมของจรงิ ไดก้ ต็ อ้ งมาทาํ ใจน่ีใหส้ งบเสยี กอ่ น
ละอารมณอ์ นั เป็น อดตี อนาคต แลว้ ใหป้ รากฏแตอ่ ย่ใู นปัจจบุ นั
เพราะชีวิตนีเ้ ป็นอยใู่ นปัจจบุ นั นเี้ ทา่ นนั้ อดีตก็ลว่ งมาแลว้ เป็นดเี ป็นช่วั
อะไรกเ็ ป็นมาหมดแลว้ ไมไ่ ดก้ ลบั คืนไปเป็นอย่างนนั้ อกี อนาคตกย็ งั
ไม่ไดไ้ มถ่ ึง ไม่ทราบวา่ ชีวิตนีจ้ ะไปถึงไหน อย่าไปคาดการณล์ ว่ งหนา้
อย่าไปยดึ ถือเอาสญั ญาอารณต์ า่ งๆท่เี ป็นอนาคต ใหถ้ ือวา่ น่นั เป็นของ
ไมแ่ นน่ อน อนั ปัจจบุ นั นีน้ ะ่ เป็นของแนน่ อน ลมหายใจเขา้ กร็ ูว้ า่
ชีวิตยงั เป็นอยู่ ลมหายใจออกก็รูว้ า่ ชีวติ ยงั เป็นอยู่ หายใจเขา้ ก็รูว้ า่
สงั ขารนีม้ นั ไม่เทย่ี ง หายใจออกกร็ ูว้ า่ สงั ขารน่ีมนั เป็นทกุ ข์ ทนไดย้ าก
ลาํ บาก หายใจเขา้ กร็ ูว้ า่ รา่ งกายนีไ้ ม่ใช่ตวั ตนเราเขา เป็นแตส่ กั วา่ ธาตุ
๔ ดิน นา้ํ ไฟ ลม ประชมุ กนั อย่เู ท่านนั้ อาศยั เหตอุ าศยั ปัจจยั บาํ รุงอยู่
จงึ คอ่ ยอยไู่ ด้

เหตปุ ัจจยั ท่บี าํ รุงรา่ งกายอนั นอี้ ย่กู ค็ อื บญุ และบาปท่ไี ดท้ าํ มาแต่
ชาตกิ ่อนมาหลอ่ เลยี้ งไว้ และประกอบกบั อาหารการบรโิ ภคในปัจจบุ นั

37

อีกดว้ ยกจ็ งึ เป็นอยไู่ ปได้ รา่ งกายอนั นีน้ ะ ถา้ หากวา่ ขาดปัจจยั อนั ใด
อนั หนง่ึ ดงั กลา่ วมานีแ้ ลว้ รา่ งกายน่ตี อ้ งแตกดบั ทาํ ลายไป ไมค่ งท่ีอย่ไู ด้
แสดงวา่ ทกุ สิง่ ทกุ อย่างในโลกอนั นีน้ ะมนั มีเหตมุ ีปัจจยั ใหเ้ กิดขนึ้ เม่ือ
พระพทุ ธเจา้ ทรงตรสั รูแ้ จง้ แทงตลอด พระองคก์ เ็ หน็ แจง้ วา่ ส่ิงหน่งึ สงิ่ ใด
มีความเกิดขนึ้ เป็นธรรมดา สิง่ นนั้ ทงั้ หมดย่อมมีความแตกดบั เส่อื มไป
สิน้ ไปเป็นธรรมดา อนั นีม้ นั เป็นความจรงิ ของโลกสงสารอนั นี้ แตค่ น
สว่ นมากหากไมเ่ คารพความจรงิ อนั นี้ ไปฝืนใจอยใู่ หม้ นั เท่ียง ใหม้ นั
ย่งั ยืน จะใหม้ นั เป็นไปตามใจหวงั ของตน

เม่ือมนั ไม่เป็นตามใจหวงั แลว้ ก็เป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ น แบบเนีย้ เน่ียนะ่
ท่านผมู้ ปี ัญญาทงั้ หลาย ทา่ นมาเพ่งพิจารณาลงในปัจจบุ นั นี้ มนั ก็ยอ่ ม
รูเ้ ห็นไดเ้ ห็นไปตลอดเลย ไม่ตอ้ งไปเพง่ เลง็ ไปฟากฟ้าแดนดนิ ท่ไี หน
หรอก กาํ หนดรูแ้ ตอ่ ยใู่ นปัจจบุ นั น่ีกเ็ หน็ ไดเ้ ลย กเ็ หน็ สภาวะ ทกุ สงิ่
ทกุ อยา่ งมีความเกิดความดบั อย่อู ย่างนี้ ผตู้ อ้ งการจะพน้ ทกุ ขก์ ต็ อ้ งยอม
รบั ความจรงิ อนั นี้ แลว้ กต็ อ้ งพิจารณาบอ่ ยๆ ถงึ แมว้ า่ สงิ่ เหลา่ นีจ้ ะเป็น
ความจรงิ กจ็ รงิ แตว่ า่ จติ นีม้ นั ถกู อวิชชาตณั หาครอบงาํ มนั ไมค่ อ่ ยจะ
ยอมรบั ความจรงิ ของสงั ขารอนั นี้ มแี ตส่ ง่ จติ นีไ้ ปเกาะไปขอ้ งแตร่ ูป เสยี ง
กลิน่ รส เครอ่ื งสมั ผสั อนั ท่ีเป็นน่ารกั ใครพ่ อใจในโลกนี้ น่ีแสดงวา่
จิตมนั ไมย่ อมรบั ความจรงิ มนั ยงั เขา้ ใจวา่ สภาวะธาตสุ ภาวะขนั ธท์ งั้
หลายเหลา่ นีจ้ ะอาํ นวยความสขุ ใหอ้ ยู่ เหตนุ นั้ จงึ ไดด้ ิน้ ไปตามรูปเป็นตน้

38

ดงั กลา่ วมาแลว้ นนั้ ดงั นนั้ จงึ วา่ ทางท่เี ราจะพน้ ทกุ ขไ์ ปไดเ้ รว็ น่นั นะ จงึ วา่
อยทู่ ่ีการเพ่งลงปัจจบุ นั น่นั นะ อย่าไปสงสยั ลงั เลอยา่ งอ่ืน

กท็ กุ คนคงรูอ้ ยแู่ ลว้ วา่ ผทู้ ่เี ป็นสขุ ก็คอื จติ ดวงนี้ ผเู้ ป็นทกุ ขก์ ็จติ ดวง
นีน้ ่นั นะ่ ไม่ใช่อ่ืนไกล รา่ งกายอนั นีถ้ ึงแมม้ นั จะแปรปรวนไปก็ตาม แตว่ ่า
มนั ไมร่ บั รูค้ วามแปรปรวน ความทนทกุ ขไ์ ดย้ ากลาํ บากของรา่ งกาย
อนั นีม้ นั ไม่รบั รู้ มนั มีแตห่ นา้ ท่แี ปรปรวนไปเทา่ นนั้ เอง แตผ่ รู้ บั รูค้ วาม
เป็นไปของรา่ งกายอนั นีค้ อื จิตดวงเดียวน่ีเท่านนั้ เอง ไม่ใชอ่ ยา่ งอ่ืนใด
อนั ท่ีเราบน่ กนั ออกมาวา่ ทกุ ขห์ นอๆเน่ียน่ะ กจ็ ิตดวงนีแ้ หละ มนั ไมร่ ู้
เทา่ สภาวะธาตุ สภาวะธรรม อนั มอี ย่ภู ายในและภายนอก หรอื หยาบ
ละเอยี ดในโลกนี้ มนั ไม่รูแ้ จง้ มนั ไม่รูเ้ ทา่ เหตนุ นั้ เม่ือเวลาสงิ่ ตา่ งๆ
เหลา่ นีว้ ิบตั แิ ปรปรวนไป มนั จงึ คอ่ ยบน่ ออกไปวา่ ทกุ ขห์ นอๆ น่นั แสดง
วา่ มนั จนปัญญา ไม่สามารถจะรูเ้ ท่าไดจ้ งึ ไดบ้ น่ ออกมา ถา้ ผมู้ ปี ัญญา
ไดพ้ จิ ารณาอย่เู สมอๆ ไดร้ ูเ้ ท่าแลว้ กจ็ ะไม่บน่ จะไมบ่ น่ ออกมาวา่ ทกุ ข์
อยา่ งโนน้ ทกุ ขอ์ ยา่ งนี้ ถา้ จะบน่ ออกมาก็ตอ้ งรูเ้ ทา่ รูเ้ ทา่ ในใจภายใน
จิตใจแลว้ ดงั นนั้ ทกุ คนขอใหฝ้ ึกจิตใจอนั นีใ้ หม้ นั ชาํ นิชาํ นาญในเร่อื ง
ความทกุ ขข์ องสงั ขารรา่ งกายอนั นนี้ ะไวเ้ สมอๆ เพราะวา่ ตา่ งคนตา่ งเกิด
มาแลว้ ตอ้ งไดพ้ บกบั ความทกุ ขน์ ่ีเหมือนกนั ทงั้ หมดเลย ซง่ึ จะไมไ่ ดพ้ บ
ไม่มีเลย ไม่มากกน็ อ้ ย

39

ความทกุ ข์ ความทนไดย้ ากลาํ บาก ความแปรปรวนไปแหง่
สภาวะธรรมสภาวะธาตทุ งั้ หลายเหลา่ นีน้ นั้ หลกี เล่ยี งไม่พน้ เลย ตอ้ ง
เตรยี มตวั ไวเ้ สมอแหละ ฝึกจิตใจไว้ อบรมปัญญาใหเ้ กิดขนึ้ ปัญญาน่ี
เป็นคณุ ธรรมอนั สดุ ทา้ ยสาํ หรบั ท่ีจะสอนใจใหต้ ดั สนิ ปลอ่ ยวางรูปธรรม
นามธรรมเหลา่ นี้ จะหลดุ จะพน้ ไปไดก้ ็เพราะปัญญาน่ีเองสดุ ทา้ ยนะ
ลาํ พงั มแี ตศ่ ีลมีแตส่ มาธิเท่านนั้ ยงั หลดุ พน้ ไม่ได้ เพียงแตบ่ รรเทาความ
ทกุ ขล์ งไปเท่านนั้ เอง บรรเทากิเลสไปเท่านนั้ อนั จะพน้ จากกิลเส
หรอื กองทกุ ขไ์ ดน้ ่ีอยทู่ ่ีปัญญา เป็นคณุ ธรรมอนั สดุ ทา้ ยแห่งการปฏิบตั ิ
ธรรม พงึ เขา้ ใจไว้ ดงั นนั้ แหละ การภาวนาเม่ือจิตใจสงบลงไปแลว้ ก็
อยา่ ไปพอใจอยแู่ ตใ่ นความสขุ อนั เกิดจากความสงบเท่านนั้ ตอ้ งหดั คิด
หดั พจิ ารณาสอนใจดวงนีแ้ หละเร่อื ยๆไป สอนใหม้ นั รูค้ วามจรงิ ใหม้ นั
รบั รูค้ วามจรงิ ของนามธรรมรูปธรรมอนั นี้

เม่ือมนั รูแ้ จง้ รูปธรรมนามธรรมอนั นีแ้ ลว้ มนั ก็รูแ้ จง้ สงิ่ อ่นื ทแ่ี วด
ลอ้ มรูปธรรมนามธรรมนีอ้ ยู่ เช่นวตั ถภุ ายนอกตา่ งๆจะเป็นสตั วก์ ็ดี เป็น
คนกด็ ี เป็นตน้ ไมใ้ บหญา้ แมน่ า้ํ ลาํ คลอง ภเู ขาเหลา่ กออะไรก็ตามแหละ
มนั กเ็ กิดจากธาตุ ๔ ดิน นา้ํ ไฟ ลม เช่นเดยี วกบั รา่ งกายอนั นีเ้ อง
ตา่ งแตว่ า่ สภาวะธาตภุ ายนอกมนั ไม่มีจติ ครองเท่านนั้ เองแหละ แต่
สภาวะธาตอุ นั เป็นภายในคือรา่ งกายอนั นี้ มนั มจี ิตครองเป็นอย่างนนั้
เหตดุ งั นนั้ มนั จงึ รูจ้ กั ทกุ ขน์ ่นั แหละ มนั จงึ รูจ้ กั ความเปล่ียนแปลงของ

40

รา่ งกายอนั นี้ อยา่ งเชน่ ตน้ ไมอ้ ย่างนีม้ นั ไม่มจี ติ ครอง ดงั นนั้ มนั จงึ ไม่ได้
รอ้ งครวญครางอะไรออกมาเลย เวลามนั หกั มนั โคน่ ลง มนั กห็ กั โคน่ ไป
อย่างนนั้ ธรรมดาน่ีแหละ แตส่ ว่ นรา่ งกายสงั ขารอนั มนั มีจิตครอง ดงั นนั้
เม่ือมนั วบิ ตั ิแปรปรวนไป จติ นีแ้ หละเป็นผรู้ บั รู้ เม่อื จิตไปรูเ้ ทา่ แลว้ ก็
ยอ่ มหว่นั ไหว ย่อมเดอื ดรอ้ น ทงั้ สะดงุ้ หวาดกลวั ตอ่ ความตายหรอื
ความแตกดบั ของสงั ขารรา่ งกายนี้

พระพทุ ธเจา้ ทรงตรสั วา่ สตั วโ์ ลกทงั้ หลายยอ่ มสะดงุ้ ตอ่ อาชญาคือ
ความตาย ไม่สะดงุ้ ก็แตพ่ ระอรยิ บคุ คลหรอื พระอรหนั ตเ์ ทา่ นนั้ แหละ
พระอรหนั ตน์ ่ีท่านไมส่ ะดงุ้ เพราะเหตวุ า่ ท่านละอปุ าทานในขนั ธท์ งั้ ๕ น่ี
เสยี แลว้ ทา่ นไมไ่ ดถ้ ือขนั ธ์ ๕ น่ีเป็นตวั เป็นตนเป็นเราเป็นเขา ทา่ นมอง
เห็นวา่ สิ่งทงั้ ปวงท่มี คี วามเกิดขนึ้ มาแลว้ กแ็ ปรปรวนแตกดบั ไปเทา่ นนั้
เอง ไม่มีสตั วต์ าย ไม่มีบคุ คลตาย ท่วี า่ ตายนนั้ สมมตุ กิ นั เอาตา่ งหาก
สมมตุ เิ อาธาตุ ๔ ขนั ธ์ ๕ น่ีมนั วา่ แปรปรวนแตกดบั ไปเท่านนั้ เอง วา่ คน
ตาย สตั วต์ าย แทท้ ่จี รงิ แลว้ นนั้ สมตุ ิวา่ เอาเฉยๆ แตพ่ ดู ถึงความจรงิ
แลว้ มนั กม็ แี ตส่ งิ่ ตา่ งๆท่ีมคี วามเกิดขนึ้ ในโลกอนั เนยี้ แลว้ กแ็ ปรปรวนใน
ทา่ มกลางแลว้ กแ็ ตกดบั ในท่สี ดุ กม็ เี ทา่ นีเ้ องนะ

ดงั นนั้ แหละ นกั ปราชญผ์ มู้ ปี ัญญาทงั้ หลายทา่ นจงึ เบ่อื หนา่ ย เม่อื
พิจารณาเหน็ แลว้ เบ่อื หนา่ ย อยากจะไปสสู่ ถานท่ีไม่วิบตั แิ ปรปรวน

41

แตกดบั อนั นี้ สถานท่ีไหนท่ีจะไมม่ ีการแปรปรวนแตกดบั แลว้ น่ีนะ
นอกจากพระนิพพานแลว้ ไม่มี ไม่มที ่ีไหนเลย โลกทงั้ ๓ อนั นีล้ ว้ นแต่
มแี ตค่ วามเกิดขนึ้ ในเบอื้ งตน้ แลว้ กแ็ ปรผนั ท่ามกลาง แตกดบั ในท่สี ดุ
ทงั้ นนั้ เลย ผปู้ ฏบิ ตั ธิ รรม ผภู้ าวนานะ มนั ตอ้ งพิจารณาใหเ้ หน็
ตามความเป็นจรงิ อยา่ งนี้ มนั จงึ จะยินดีตอ่ พระนพิ พาน เพราะวา่ พระ
นพิ พานนีเ้ ป็นธรรมอนั เท่ยี งแทแ้ น่นอนไม่แปรผนั เป็นอย่างอ่ืน จิตนีเ้ ม่อื
ละอาสวกิเลสใหบ้ รสิ ทุ ธิ์หมดจดไปแลว้ โดยประการทงั้ ปวงแลว้ จติ นีก้ ็
ไมเ่ คล่อื นไหว ไมด่ ิน้ รน ทะเยอทยานไปในภพนอ้ ยภพใหญ่เลยน่นั แหละ
ก็รูไ้ ดใ้ นปัจจบุ นั สาํ หรบั ผทู้ ่ีทา่ นบรรลแุ ลว้ ทา่ นกร็ ูไ้ ด้ รูจ้ ิตตวั เองวา่ หมด
อยากแลว้ หมดความปรารถนาในโลกแลว้ มนั ก็ไมอ่ ยากไปเกิดในภพ
นอ้ ยภพใหญ่อะไรเลย แมว้ า่ ธาตุ ๔ ขนั ธ์ ๕ น่ียงั จะไมแ่ ตกไม่ดบั ไปกอ่ น
แตด่ วงจติ ท่ลี ะอาสวกิเลสหมดแลว้ น่ี ไม่เป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ นอะไรเลย
เพราะวา่ มนั อย่คู นละโลกกนั แลว้ ท่านเรยี กวา่ โลกตุ ระธรรม แปลวา่
ธรรมเหนือโลกกห็ มายเอาดวงจิตนีเ้ อง มนั อยเู่ หนือโลกแลว้ ถงึ จะอาศยั
โลกนอี้ ย่แู ตก่ ็ไมต่ ดิ อย่ใู นโลกนี้ อารมณห์ รอื กิเลสตา่ งๆไม่สามารถจะซมึ
ซาบเขา้ สจู่ ิตใจของท่านผรู้ ูท้ งั้ หลายได้ เหมือนอยา่ งนา้ํ ไม่สามารถจะซมึ
เขา้ สใู่ บบวั ไดฉ้ นั ใด จติ ของมนุ ีผรู้ ูท้ งั้ หลายก็เป็นเชน่ นนั้ อารมณท์ งั้
หลายกระทบมาแลว้ กผ็ า่ นไป กระทบมาแลว้ ก็ผ่านไป เทา่ นนั้ เอง
จิตของทา่ นไม่หว่นั ไหว เพราะรูแ้ จง้ ตามเป็นจรงิ อย่างท่ีวา่ น่นั แหละ

42

รูว้ า่ ไมใ่ ช่ของเราของเขาอะไร ปัญญาอนั นีต้ อ้ งย่ิง ตอ้ งเจรญิ
ปัญญานีใ้ หย้ ่งิ ตอ้ งรูแ้ ลว้ รูอ้ กี ตอ้ งพิจารณาแลว้ พจิ ารณาอกี อยอู่ ย่าง
นนั้ กวา่ มนั จะรูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ไดน้ ะ่ ขอใหเ้ ขา้ ใจ ไมใ่ ช่วา่ พิจารณารู้
ครงั้ หนง่ึ แลว้ กแ็ ลว้ ไปเลย ไมต่ อ้ งพจิ ารณาอกี กอ็ ยอู่ ยา่ งนนั้ เลย อย่างนี้
ไม่ใช่หละ สาํ หรบั ผทู้ ่ียงั …จิตใจยงั ไมห่ ลดุ พน้ น่ี ความหลดุ พน้ อนั นี้
นะ่ มนั มอี ยู่ ๒ ประเภท คือหลดุ พน้ ช่วั คราวหน่งึ หลดุ พน้ อย่างถาวรหนง่ึ
น่ี ท่านเรยี กวา่ สมุทเฉทวิมุตติ์ คือหลดุ พน้ โดยเดด็ ขาดไปเลย กิเลส
ทงั้ มวลเหลา่ นนั้ ไม่กลบั มารบกวนจติ ใจของทา่ นอีกแลว้ ประเภทหนง่ึ
เราเรยี กวา่ หลดุ พน้ ไปช่วั คราว เช่นเราจะรูไ้ ดใ้ นขณะท่เี ราน่งั สมาธิ
เม่ือจติ ใจมนั รวมลงสงบลง เชน่ นแี้ หละ กิเลสทงั้ หลายก็รบกวนจิตใจ
ไม่ไดเ้ ลย คลา้ ยๆกนั กบั วา่ พน้ ไปแลว้ แตท่ ่จี รงิ แทแ้ ลว้ ยงั ไมพ่ น้ เป็นแต่
เพียงวา่ อานภุ าพแห่งสมาธินีม้ นั ไปทบั กิเลสไวเ้ ทา่ นนั้ เอง อานภุ าพแหง่
ความสงบนี้ มนั ไปทบั กิเลสไว้ กิเลสดิน้ ไม่ได้ มนั กเ็ ลยสงบตวั อยไู่ ป
ช่วั ระยะหนง่ึ ครนั้ เม่อื สมาธิถอนแลว้ กิเลสนนั้ มนั ก็ลกุ ขนึ้ ตามหลงั มา
มารบกวนจิตใจใหว้ นุ่ วายเดอื ดรอ้ นอกี น่ีเรยี กวา่ วิมตุ ตอิ์ นั เป็นสว่ น
โลกีย์ มนั มอี ยอู่ ย่างนีแ้ ตม่ นั ไม่เท่ยี งไมย่ ่งั ยนื อย่างวา่ น่ีแหละ ก็ใหพ้ า
พจิ ารณาใหร้ ูค้ าํ วา่ วมิ ตุ ตมิ์ นั มอี ยู่ ๒ ประการอยา่ งนีเ้ อง

43

แลว้ เราทาํ จติ ใหเ้ ป็นวมิ ตุ ตนิ์ ่ีไดไ้ หม อนั นเี้ ป็นหนา้ ทข่ี องเราทกุ คน
ท่จี ะพจิ ารณาใหเ้ หน็ ดว้ ยตนเอง ถา้ หากวา่ ไม่เหน็ วมิ ตุ ตใิ์ นสว่ นอนั เป็น
โลกียน์ ี้ มนั กไ็ ม่มีแก่ใจท่จี ะทาํ ความเเพียรเพ่ือใหถ้ ึงสมทุ เฉทวมิ ตุ ติไ์ ด้
เหมอื นอย่างบคุ คลทาํ นาทาํ สวนทาํ แลว้ ไม่ไดข้ า้ ว ไม่ไดข้ ายผลไม้ ไม่
สามารถจะรวมเงนิ เป็นกอ้ นใหญ่ไวไ้ ดอ้ ย่างนี้ มนั ก็ไมค่ ิดท่ีจะทาํ การคา้
การขายได้ เพราะวา่ การทาํ การคา้ ขายน่ีตอ้ งไดใ้ ชท้ นุ มากพอสมควร
จงึ จะทาํ การคา้ ขายได้ ทนุ เลก็ ๆนอ้ ยๆเน่ียคา้ ขายไม่ไดเ้ ลย อนั นีฉ้ นั ใด
กอ็ ย่างนนั้ แหละ บคุ คลท่มี บี ญุ กศุ ลนอ้ ยไปเช่นนีน้ ะ แลว้ กิเลสหลายตวั
กวา่ บญุ กวา่ คนนนั้ กิเลสมนั ก็คอยสะกดั กนั้ จิตอนั นีไ้ วไ้ มใ่ หท้ าํ ความ
เพยี รกา้ วหนา้ ไปไดเ้ ลย ทาํ ใหจ้ ติ ใจอ่อนแอทอ้ แทไ้ ป เป็นอยา่ งงนั้
ใหส้ งั เกตดจู ติ ใจของใครของเรามนั เป็นอยา่ งนนั้ ไม๊ ถา้ เป็นอย่างนนั้
กแ็ สดงวา่ บญุ กศุ ลอนั เป็นสว่ นโลกียน์ ีย้ งั ไม่มากพอเลย อย่าวา่ แตบ่ ญุ
กศุ ลอนั เป็นโลกตุ ตระเลย ทกุ คนตอ้ งรูต้ วั อยา่ งนี้ กร็ ูต้ วั อยา่ งนีแ้ ลว้ อา้
เราน่ีมนั บญุ นอ้ ยอยู่ บญุ กศุ ลมนั นอ้ ยไป เราจงึ ไม่สามารถหลดุ พน้
ออกจากกิเลสนีไ้ ด้ เชน่ นีแ้ ลว้ กท็ าํ ความเพยี รใหย้ ่ิงขนึ้ ไปโดยลาํ ดบั

การสาํ รวมตนก็ใหส้ ม่าํ เสมอไป ทงั้ กลางวนั กลางคนื ยืน เดนิ น่งั
นอน กิน ด่มื พดู จา ปราศรยั อะไรตอ่ อะไร ก็มสี ติ
สมั ปะชญั ญะประคบั ประคองจติ นี้ ใหส้ ม่าํ เสมอใหเ้ ป็นปกติไป ไมใ่ ห้
จิตนีห้ ลงยนิ ดีหลงยินรา้ ยกบั เรอ่ื งท่ไี ดท้ าํ คาํ ท่ีไดพ้ ดู ไปนนั้ ทาํ แลว้

44

แลว้ ไป พดู แลว้ แลว้ ไป ไมเ่ สยี ใจ ไม่ดใี จ กบั กิรยิ ากายท่ีแสดงออกไป
กิรยิ าวาจาท่ีพดู ท่ีกลา่ วออกไป แลว้ ก็แลว้ ไป กาํ หนดรูอ้ ยใู่ นปัจจบุ นั
อยา่ งเดยี วเท่านนั้ เพราะนอกจากนนั้ แลว้ ไมม่ ีอะไรย่งั ยืนนะ่ กิรยิ า
อาการท่ีกระทาํ หรอื คาํ ท่ีพดู ทาํ ไปแลว้ พดู ไปแลว้ มนั ก็ดบั ไปๆ
อยอู่ ย่างนนั้ ไมม่ ีอะไรย่งั ยืน แมว้ า่ มนั ไมด่ บั ลงในปัจจบุ นั ทนั ดว่ น มนั ก็
แปรปรวนไปเร่อื ยๆไป ในท่ีสดุ มนั ก็แตกดบั เชน่ บคุ คลสรา้ งบา้ น สรา้ ง
เรอื นขนึ้ มาอยา่ งนีน้ ะ เอาวา่ สรา้ งถาวรจรงิ ๆเลยอยา่ งนี้ วา่ อยา่ งนนั้ กไ็ ด้
แค่ ๑๐๐ ปีเทา่ นนั้ เองนะ แลว้ ทงั้ สมั ภาระทงั้ หลายท่ีก่อสรา้ งขนึ้
ก็หมดอายลุ ง กช็ าํ รุดทรุดโทรม กต็ อ้ งรอื้ ทิง้ ไป ดเู หมือนอยา่ งกระท่งั
พระพทุ ธเจา้ น่นั แหละ บา้ นเมอื งของคนสมยั นนั้ กเ็ จรญิ รุง่ เรอื งตามยคุ
ตามสมยั ครนั้ เม่ือลว่ งเลยมา ๒๕๐๐ กวา่ ปีนีน้ ะ อนั ส่งิ เหลา่ นนั้ มนั ไป
ไหนหมด น่นั แหละ มนั กพ็ งั ทะลายลงสพู่ ืน้ ดินนีไ้ ปหมดเลย ก็เหน็ แต่
ซากตา่ งๆปรากฏอย่บู า้ ง บางสงิ่ บางอย่างเท่านนั้ เอง อยา่ งเชน่ ไมว่ า่ ท่ี
ไหนในโลกอนั นี้ เมืองไทยน่ีก็มี วดั วาอารามโบราณแตก่ ่อนเพ่นิ สรา้ ง
กนั มา กบ็ างแห่งก็เหน็ แตซ่ ากอิฐซากปนู ปรากฏอยเู่ ทา่ นนั้ เองนะ จะได้
เหน็ เป็นหลงั คาศาลาหลงั คาโบสถอ์ ะไร อย่นู ่ีไม่มีเลยในประเทศอนิ เดยี
สถานท่ีพระพทุ ธเจา้ บงั เกิดขนึ้ ในโลกก็เหมอื นกนั ไมม่ แี ลว้ สิ่งปลกู สรา้ ง
แตอ่ ดีตกาลนนู่ นะ่ มีแตส่ ่ิงปลกู สรา้ งท่ีมนษุ ยท์ าํ ขนึ้ ใหมเ่ ทา่ นนั้ เองนะ

45

ธรรมดาการเจรญิ ปัญญาน่ีก็ตอ้ งพจิ ารณาหลายเรอ่ื งหลายอยา่ ง
มาประกอบกนั เขา้ มนั จงึ จะเหน็ แจง้ ในไตรลกั ษณญาณ คืออนิจจงั
ทุกขงั อนัตตา เม่ือปัญญามนั พจิ ารณาเห็นโลกสนั นิวาสอนั นี้ มนั มี
ความเกิดขนึ้ แปรปรวน แตกดบั ไปอย่างนนั้ แลว้ มนั กส็ งั เวชสลดใจ
น่ีแหละ สงั เวชสลดใจวา่ ดวงจิตดวงนีม้ นั มาอาศยั อย่ใู นของไม่เท่ยี ง
เหตนุ นั้ มนั ถงึ ไดเ้ ป็นทกุ ข์ มนั จงึ วนุ่ วายเดือดรอ้ นอยอู่ ยา่ งนี้ ถา้ วา่ สงิ่ ท่ี
อาศยั อยนู่ ่ีมนั เท่ยี งย่งั ยนื แลว้ มนั กไ็ ม่มอี ะไรท่จี ะมากระทบกระท่งั จติ
ดวงนีใ้ หเ้ ป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ นเลย กต็ อ้ งพิจารณาใหร้ ูใ้ หเ้ ห็นใกลๆ้ เขา้ มา
หากายกบั จิตน่ีแหละ ทแี รกพจิ ารณาใหก้ วา้ งขวางออกไป แตพ่ ิจารณา
กส็ รุปลงมาสกู่ ายกบั จติ อนั นี้ มาสอนจติ น่ีเห็นไหมหละมนั เป็นอย่างนนั้
แหละ โลกสนั นวิ าสอนั นีน้ ่ะ มนั ไมเ่ ท่ยี งไมย่ ่งั ยนื อยา่ งนี้ ถา้ มนั เท่ยี ง
มนั ย่งั ยนื เรากต็ อ้ งเหน็ ซิ วตั ถุ สงิ่ ของ ผคู้ น สตั วส์ าราสิง่ ท่ีเกิดขนึ้
มาบนโลกอย่างนี้ มนั ก็จะย่งั ยนื มาใหเ้ ราไดเ้ ห็นจนบดั นีแ้ หละ แตน่ ่ี
ไมม่ ีนิ ก็วา่ อย่างมีก็มีแตโ่ ครงกระดกู เท่านนั้ แหละ สตั วก์ ด็ ี คนกด็ ี มแี ต่
โครงกระดกู ใหเ้ ห็นเท่านนั้ เองนะ แมพ้ วกเราท่ีมีชีวติ เป็นอยปู่ ัจจบุ นั น่ี
ตอ่ ไปกจ็ ะตอ้ งแตกดบั ทาํ ลายลง เหลอื แตก่ ระดกู เท่านนั้ ใหค้ นรุน่ หลงั
ไดเ้ ห็นไดร้ ู้ ใหค้ ิดดใู หม้ นั เหน็ อยา่ งนีแ้ ลว้ ตณั หามนั จะไดน้ อ้ ยเบาบางลง

คอื ความอยากของจิตเน่ียน่ะ การพิจารณาอยา่ งนมี้ นั ลว้ นแตเ่ ป็น
อบุ ายละอปุ าทาน ความยดึ ม่นั ถือม่นั ในสงั ขารนามรูปอนั นี้ ทงั้ ภายใน

46

ทงั้ ภายนอก ทงั้ หยาบละเอยี ด มนั ลว้ นแตเ่ ป็นอบุ ายท่ีจะละทกุ ส่งิ
ทกุ อย่างในโลกอนั นี้ ไม่ถือม่นั มาเป็นของเราของเขา ของตวั ตนอะไรเลย
ใครเป็นผลู้ ะ จติ ดวงนีเ้ น่ียละนะ ปัญญาสอนจติ จิตเห็นแจง้ ตาม
ปัญญาแลว้ ก็ปลงได้ วางได้ ถา้ ปัญญาไมเ่ ดนิ หนา้ ก่อน จติ นนั้ ปลงไม่ลง
วางไม่ลง เป็นอย่างนั้ เพราะฉะนนั้ ปัญญาน่ีจงึ เหมอื นกนั กบั วา่
ผงซกั ฟอก ผงซกั ผา้ ท่ดี าํ ดา่ ง เปรอะเปือ้ นดว้ ยมลทนิ ตา่ งๆ เอาไปแช่
เขา้ ไปแลว้ นานไปแชไ่ ปซกั ประมาณช่วั โมงหน่งึ ไปขยีเ้ ขา้ ไป ขยกี้ บั
นา้ํ เขา้ ไป ผงซกั ฟอกนนั้ มนั จะทาํ ใหส้ ่ิงสกปรกโสโครกเหลา่ นนั้ เป่ือย
ละลายจากผา้ นนั้ แตผ่ งซกั ฟอกไมไ่ ดก้ ดั ผา้ เลย มนั จะไปทาํ ลายตงั้ แต่
ส่งิ สกปรกตา่ งๆท่มี อี ย่ใู นผา้ เท่านนั้ แหละ ใหม้ ลายหายสญู ไป เหลือแต่
เนือ้ ผา้ อนั สะอาดๆเท่านนั้ อนั นฉี้ นั ใดก็อยา่ งนนั้ แหละ ปัญญาน่ีสาํ หรบั
เราอบรมใหเ้ กิดใหม้ ีขนึ้ แลว้ กป็ ัญญาน่ีฟอกจติ ใจน่ีท่ีมวั หมองดว้ ย
อปุ กเิ ลสตา่ งๆนนั้ หนะ ใหม้ นั ขาวสะอาด ผดุ ผ่อง ดวงจติ อนั นีไ้ มใ่ ห้
มวั หมองดว้ ยอปุ กิเลสตา่ งๆ กฉ็ นั นนั้ แหละ ขอใหเ้ ขา้ ใจ

แตแ่ ลว้ ปัญญาน่ีก็มาจากสมาธิ สมาธิกม็ าจากศีล ไอธ้ รรม ๓
ประการนีม้ นั ยอ่ มเน่ืองกนั ไมใ่ ชว่ า่ ปัญญามนั เกิดขนึ้ โดยท่ีบคุ คล
ไมม่ ีศลี ไมม่ สี มาธิ ปัญญากก็ ิดขนึ้ ได้ ไม่ใช่นะ อนั ปัญญาโลกีย์
นนั้ มนั เกิดไดเ้ ป็นได้ แมบ้ คุ คลจะมีกิเลสตณั หาครอบงาํ จติ ใจอยกู่ ็ตาม
เม่อื มนั เรยี นมนั ทอ่ งมนั จาํ ตามตาํ ราตามตวั หนงั สือมนั ก็จาํ ได้ แลว้ มนั

47