บทบาทการส่งเสริมดนตรีไทยของพลตรีประพาศ-ศกุนตนาค-CUIR2563 (1)

35

ภาพที่ 22 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคปฏิบตั หิ นา้ ทถ่ี ่ายทอดสดพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพ
สมเด็จพระเจ้าพน่ี างเธอเจ้าฟ้ากลั ยานิวฒั นาฯ ณ พระเมรมุ าศท้องสนามหลวง
ท่มี าภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค
เอกสารในการดาเนินรายการทกุ คร้ังพลตรีประพาศ ศกุนตนาคจะเก็บเอาไวเ้ ป็นข้อมูลใน

การบรรยายในครั้งต่อ ๆ ไป ถือเป็นเอกสารท่ีบันทึกถึงงานพระราชพิธีสาคัญที่ผ่านมาอันเป็น
ประโยชน์ตอ่ การสืบค้นขอ้ มลู ให้กบั หนว่ ยงานตา่ ง ๆ ได้เป็นอยา่ งดี

ภาพท่ี 23 พลตรีประพาศ ศกุนตนาคปฏิบัติหนา้ ท่ีโฆษกคณะปฏวิ ัติ ปีพ.ศ. 2549
ที่มาภาพ: ผ้จู ัดการออนไลน์

36

นอกจากน้ีพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ได้ทาหน้าที่เป็นโฆษกในเหตุการณ์สาคัญ ๆ ของ
บ้านเมืองจากการเป็นผู้ท่ีอ่านประกาศของคณะรัฐประหารหรือคณะปฏิรูปท่ีเกยี่ วข้องกับสถานการณ์
ความมั่นคงของชาติในหลายครั้ง ไม่ว่าจะเป็นผู้อ่านประกาศของคณะรักษาความสงบเรียบร้อย
แห่งชาติ (รสช.) ในเหตุการณ์รัฐประหาร เมื่อปี พ.ศ. 2534 หรืออ่านประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินใน
เหตุการณ์พฤษภาทมิฬ ปี พ.ศ. 2535 และอ่านประกาศของคณะปฏิรูปการปกครองในระบอบ
ประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตริย์เปน็ ประมขุ (คปค.) ในการรฐั ประหารเม่ือวันที่ 19 กนั ยายน 2549
เปน็ ตน้

พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้ให้สัมภาษณ์เก่ียวกับการเป็นโฆษกคณะปฏิวัติผ่านส่ือ
หนังสือพิมพ์มติชน เมื่อวันท่ี 21 กันยายน พ.ศ. 2549 ปีที่ 29 ฉบับที่ 10421 ว่า “เหตุท่ีมารับหน้าที่
โฆษกคณะปฏิรูปฯ ชุดปัจจุบันน้ัน พลตรีประพาศ ศกุนตนาคคดิ ว่าน่าจะเริ่มมาจากการอยู่ใกล้ เพราะ
ผมเป็นผู้ประกาศของช่อง 5 พอมีอะไรเขา้ ก็ใช้เรา ผมคงเป็นคนใกล้ดี เรื่องความนา่ เชื่อถือในการอ่าน
ก็คงแล้วแต่ที่ผู้บังคับบัญชาเขาจะพิจารณาว่าเราจะสามารถทาหน้าท่ีอย่างนี้ได้หรือเปล่า แต่เขาคง
เหน็ เราคนุ้ กับงานอยา่ งนนี้ ่าจะมีความเข้าใจเปน็ อยา่ งดี”

การเป็นโฆษกในลกั ษณะพเิ ศษแบบนนี้ น้ั พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคกลา่ วอีกว่า

“การทาหน้าท่ีนีผ้ มไม่หนักใจหรือมีความลาบากอะไร สิ่งทเี่ ราทาคือทาตามหนา้ ที่เทา่ นั้น
เมื่อมีหน้าท่ีมาอ่านก็จะทาหน้าที่ให้เขาให้สมบูรณ์เท่าน้ัน คงไม่มีใครมามองว่าเราเป็นฝ่ายใด ผมเอง
อายุมากแล้ว เม่ือทางกองทัพหรือทางผู้ใหญ่ยังเห็นความสาคัญอยู่ก็ภูมิใจว่าเขายังนึกถึงเราอยู่ ท้ัง ๆ
ท่ีมีคนอื่นให้เขาเลือกอีกเยอะ ดีใจนะที่เขายังเรียกใช้” (เปิดใจ ประพาศ ศกุนตนาค เด่ียวมือหน่ึง
โฆษกคณะปฏวิ ัติ, 2549: 14)

พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้ให้สัมภาษณ์กับทีมข่าว MGR Live ว่า “จริง ๆ การปฏิวัติ
ผมไม่ค่อยชอบ แต่ท่ีเราทาหน้าท่ีคือเป็นผู้ประกาศตามหน้าที่เท่านั้นเอง แตจ่ ะให้ไปร่วมปฏิวตั ิด้วยผม
ไม่เอา เม่ือเราทาหน้าท่ีอันน้ี เราก็ทาหน้าท่ีให้ดีที่สุด อา่ นให้ดีที่สุด ใช้เสียงให้ดีที่สุด เน้นให้ดีที่สุด ให้
คนฟงั ได้มีความเชอ่ื ในคาท่เี ราประกาศไป” (เสยี งอยา่ งนีห้ าไมไ่ ดอ้ ีกแล้ว เปดิ เสน้ ทางนักขับเสภาระดับ
ตานาน ที่ ม.ร.ว.คกึ ฤทธ์ิ ถึงกบั คอนเฟิรม์ , 2562: ไมร่ ะบหุ นา้ )

37

ตัวอย่างข้อความลายมือของพลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค
ท่ีใช้เตรยี มการก่อนถ่ายทอดสดงานพระราชพธิ ี

ภาพที่ 24 ข้อความลายมือของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ที่ใช้เตรยี มการก่อนถ่ายทอดสด
งานพระราชพธิ ี หน้าที่ 1

ท่ีมาภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

38
ตัวอยา่ งข้อความลายมือของพลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค
ทใ่ี ชเ้ ตรียมการก่อนถ่ายทอดสดงานดนตรีไทยอุดมศึกษา ครง้ั 20 ปีพ.ศ. 2531

ณ โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกลา้

ภาพที่ 25 ข้อความลายมือของพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค ทใี่ ชเ้ ตรยี มการก่อนถ่ายทอดสด
งานดนตรไี ทยอุดมศึกษา คร้ัง 20 ปีพ.ศ. 2531 ณ โรงเรยี นนายร้อยพระจลุ จอมเกล้า แผ่นที่ 1

ทมี่ าภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

39

ทุกคร้ังที่ พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้ ทาหน้าที่อ่านประกาศ คาสั่งเหล่านั้น
พลตรีประพาศ ศกุนตนาคจะมีประโยคทิ้งท้ายไว้สอดแทรกเตือนใจให้ผ้ฟู ังได้คิดเสมอ พลตรีประพาศ
ศกุนตนาค เลา่ วา่

ทุกคร้ังที่เราถ่ายทอดเราไม่ได้พูดแค่เนื้อหาอย่างเดียว เรามีการทงิ้ ท้ายไว้
ก่อนจะจบเสมออยา่ งเช่น อ่านเหตุการณช์ ว่ งน้ันว่าเป็นอย่างไรเสร็จแลว้ ก็จะทิ้งทา้ ย
ว่า ยุคใดสมัยใด คนในชาติแล้งน้าใจ ไร้การเสียสละ ชาติย่อมประสบกับความย่อย
ยับอับจนด้วยน้ามือของอริและศัตรูได้โดยง่าย ชาติไทยก็เช่นเดียวกัน เคยประสบ
กบั ความสญู เสียอย่างใหญ่หลวงมาแลว้ แตบ่ รรพชนชาวไทยผกู้ ล้าหาญในอดีต ต่าง
ก็ได้เสียและต่อสู้กอบกู้เอกราชกลับคืนมาได้ด้วยชีวิต เลือดเนื้อ สละน้าตา นับว่า
เป็นบทเรียนอนั ล้าค่า ที่มอบไวใ้ ห้คนไทยท้ังชาติได้จดจา อันนีค้ ือสง่ิ ที่เราเพ่ิมเข้าไป
เองนะ หรือไม่ก็ใช้คาว่า บนผืนแผ่นดินที่เราอาศัยอยู่ทุกวันน้ีแทบจะกล่าวได้ว่า ไม่
มีแม้แต่กระเบียดน้ิวเดียวที่จะไม่มีกระดูก และหยาดเลือดของบรรพบุรุษทับถม
ชโลมทาไว้ จะทิ้งท้ายเตือนความจาไว้เสมอเพ่ือไมใ่ หค้ นลืมหรือจะเป็น ผทู้ ่ีผา่ นชีวิต
เป็นทหารมาแล้ว สิ่งที่ไม่เคยลืมเลือนเลยตลอดชีวิต นั่นก็คือจิตสานึกในความรัก
ชาติรักแผ่นดิน ยึดมั่นในความถูกต้อง (พลตรีประพาศ ศกุนตนาค, สัมภาษณ์,
9 พฤษภาคม 2562)

สังเกตได้ว่าทุกคร้ังท่ีมีเหตุการณ์การปฏิวัติเกิดขึ้นในประเทศไทย พลตรีประพาศ
ศกุนตนาคจะได้รับหน้าท่ีสาคัญในการการอ่านประกาศปฏิวัติเสมอ จนกลายเป็นสัญลักษณ์ของ
ประกาศของคณะปฏิวตั ิ และเปน็ ตวั อยา่ งของการใช้ถอ้ ยคาภาษา

ภาพท่ี 26 พลตรีประพาศ ศกุนตนาคนงั่ ดูเทปการอา่ นข่าวสมัยยงั เป็นผู้ประกาศขา่ วช่อง ททบ.5
ทมี่ าภาพ: นายปรมินทร์ เต็มพรอ้ ม

40
3.1.2 การเปน็ นกั แสดง
พลตรีประพาศ ศกุนตนาคเป็นนักแสดงละครโทรทศั น์ตงั้ แต่ปีพ.ศ. 2512 - 2540 โดยเป็น
นักแสดงในสังกัดคณะพิมพรรณ ของครูสุพรรณ บูรณพิมพ์ รัชฟิล์มทีวี และกันตนา ผลงานการแสดง
ละคร เช่น ผู้ดีจอมปลอม ทาง ททบ.5 ชุมทางชีวิต ทาง ททบ.5 สวนทางเถื่อน ทาง ททบ.5 ขอเพียง
รัก ทาง ททบ.5 วงเวียนชีวิต ทาง ททบ.5 เปลวไฟในดวงดาว ทาง ททบ.5 ละครซิทคอม 38 ซอย 2
ทาง ททบ.5 ฟ้าใหม่ ทางช่อง 7 สี เจ้าพระยาจักกรี ทาง ททบ.5 ศรีธรรมโศกราช ทาง ททบ.5
พระนเรศวร ทาง ททบ.5 พิธีกรรายการ ฝนจากฟ้ารายการสารคดีโครงการในพระราชของ ททบ.5
รายการกฤษนะล้วงลูก รายการข่าวช่อง 3 Family รายการเรื่องของเร่ือง ททบ.5 รายการลักไก่
รายการช่องอมรินทร์ทีวี และผลงานที่สร้างช่ือเสียงที่สุดของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค คือ ละคร
ส่ีแผ่นดินในบทของคุณเปรมเม่ือปีพ.ศ. 2517 ผลงานจากการแสดงละคร จึงทาให้พลตรีประพาศ
ศกนุ ตนาค มีชอื่ เสยี งเป็นที่รูจ้ กั อยา่ งกวา้ งขวางในบทบาทของนกั แสดง

ภาพที่ 27 พลตรีประพาศ ศกุนตนาค รับบทเป็นคุณเปรม ในละครสแ่ี ผน่ ดิน
ทม่ี าภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

41
นอกจากน้ีพลตรีประพาศ ศกุนตนาคยงั มโี อกาสแสดงละครเวทีหน้าพระพักตร์ และละคร
โทรทศั นห์ ลายเร่ือง และพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค เล่าถงึ การเล่นละครให้ฟังวา่

ตอนน้ันผมอ่านข่าวอยู่ท่ีช่อง 5 พ่ีสุพรรณ บูรณะพิมพ์ ท่านก็อยู่ที่ช่อง 5
ท่านมาออกรายการต่อจากผม ท่านก็บอกว่าคุณพาศเล่นละครให้พ่ีได้ไหม ผมก็
บอกว่าผมเล่นไมเ่ ป็นหรอก แกก็บอกว่าเอาน่ะเด๋ียวสอนให้ ผมเล่นละครมาก็หลาย
เรื่อง ผู้ดีจอมปลอมก็เล่น ผมก็รับเล่นเรื่องย่อย ๆ มาก่อน เอาทุกเร่ือง แต่ผมเล่น
เฉพาะช่อง 5 นะ เพราะเป็นช่องทหาร ไปเล่นช่องอื่นไม่ได้ (พลตรีประพาศ
ศกุนตนาค, สัมภาษณ์, ไม่ปรากฏวันท่ี อ้างถึงในนิตยสารรายการโทรทัศน์สี ททบ.
5, 2526: 16-17)

ภาพท่ี 28 พลตรีประพาศ ศกุนตนาคแสดงละครเร่อื งผู้ดจี อมปลอมเล่นคู่กับคุณพนารัตน์ พสิ ทุ ธศิ ักด์ิ
ทีม่ าภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

42

ภาพที่ 29 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคแสดงเปน็ บเุ รงนองในละครเรื่องพระนเรศวร ปีพ.ศ. 2553
แสดงละครหนา้ พระท่ีนง่ั ณ หอประชมุ ศูนย์วฒั นธรรมแหง่ ประเทศไทย
ท่มี าภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

ภาพท่ี 30 นิตยสารรายการโทรทัศนส์ ี ททบ.5 เดือนตุลาคม 2526 ฉบบั ที่ 55
ที่มาภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

43

ภาพท่ี 31 นิตยสารรายการโทรทัศนส์ ี ททบ.5 เดือนตุลาคม 2526 ฉบับท่ี 55
ที่มาภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

3.1.3 การเป็นนักขับรอ้ งเพลงไทยและนักขบั เสภา
- ด้านการขับร้องเพลงไทย
ความช่ืนชอบดนตรีไทยของพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค และการเติบโตมาในครอบครัวท่ีมี
วงดนตรไี ทย จงึ ทาให้พลตรีประพาศ ศกนุ ตนาคซึมซบั ดนตรีไทยมาตงั้ แต่วัยเยาว์ และได้เริ่มศกึ ษาการ
ขับรอ้ งเพลงไทยจนกลายเปน็ ความสามารถอีกดา้ นหนงึ่ ของพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค

44

ภาพท่ี 32 นักร้องดา้ นซ้าย พลตรีประพาศ ศกุนตนาค ,นกั ร้องดา้ นขวา ร้อยเอกบญุ ธรรม บุญสง่
วงดนตรีไทยโรงเรยี นนายร้อยพระจลุ จอมเกล้า ร่นุ แรก

บนั ทึกเทปถวายสดดุ วี ันปยิ มหาราชออกอากาศโทรทัศน์ ช่อง ททบ. 5
ท่ีมาภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

ปีพ.ศ. 2502 ในขณะที่พลตรีประพาศ ศกุนตนาคเป็นนักเรียนโรงเรียนนายร้อย
พระจุลจอมเกล้า ตอนนั้นยังไม่มีวงดนตรีไทย เน่ืองจากพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ขับเสภาและอ่าน
ทานองเสนาะได้ต้ังแต่เรียนช้ันมัธยมศึกษา อาจารย์ภาษาไทยของโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า
จึงนาพลตรีประพาศ ศกุนตนาคมาอ่านทานองเสนาะ เพื่อเป็นตัวอย่างให้เพื่อน ๆ ในชั้นเรียน อีกทั้ง
ในทุกวันท่ี 23 ตุลาคมของทุกปี เป็นวันปิยมหาราชซ่ึงต้องมีกิจกรรมเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พลตรีประพาศ ศกุนตนาคจึงทาหน้าที่ขับเสภาสดุดี ร่วมกับวงข้าราชการ
ของโรงเรยี นนายร้อยพระจลุ จอมเกล้า

ผลพวงจากการออกอากาศทางสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 จึงทาให้โรงเรียน
นายร้อยพระจุลจอมเกล้าสามารถออกรายการดนตรีไทยได้เดือนละหนึ่งครั้ง และได้งบประมาณซื้อ
เครอ่ื งดนตรีไทย โดยพลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค ทาหน้าที่เป็นผู้ขบั ร้องประจาวง การมีผลงานการขับ
ร้องทางส่ือวิทยุ โทรทัศน์ ทาให้พลตรีประพาศ ศกุนตนาคเป็นท่ีรู้จักและได้รับคาชมเชย โดยเฉพาะ
การได้รบั คาชมเชยจากหม่อมราชวงศ์คกึ ฤทธิ์ ปราโมช บนหนา้ หนังสอื พมิ พส์ ยามรฐั ว่า “เสยี งอย่างนี้
หาไมไ่ ด้อกี แลว้ ” (พลตรีประพาศ ศกุนตนาค, สมั ภาษณ์, 16 มกราคม 2564)

45

อย่างไรก็ตามโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้าในขณะนั้นยังไม่มีชมรมดนตรีไทย ไม่มี
การเรียนการสอนด้านดนตรีไทย พลตรีประพาศ ศกุนตนาคจึงรวบรวมเพ่ือน ๆ นักเรียนนายร้อยท่ี
สามารถเล่นดนตรีไทยได้ และชักชวนข้าราชการเข้าร่วมวงดนตรีไทย โดยนัดกันซ้อมดนตรีไทย
หลังจากเลิกเรียน โดยพลตรีประพาศ ศกุนตนาคเป็นผู้ออกงบประมาณในการฝึกซ้อมเอง ภายหลัง
จากนั้นจ่าสิบเอกชิด อ้ึงจึงเกตุ ข้าราชการโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า ลูกศิษย์จางวางทั่ว
พาทยโกศล เข้ามาทาหนา้ ที่เป็นผู้ฝกึ สอนดนตรไี ทยใหก้ บั โรงเรียนนายรอ้ ยพระจลุ จอมเกล้า

จากการเริ่มต้นของพลตรีประพาศ ศกุนตนาคในคร้ังนั้น ทาให้เกิดชมรมดนตรีไทยของ
โรงเรียนนายรอ้ ยพระจลุ จอมเกลา้ มาจนถึงทุกวันน้ี

ภายหลงั พลตรีประพาศ ศกุนตนาคจบการศึกษาจากโรงเรยี นนายร้อยพระจุลจอมเกล้าได้
เข้ารับราชการท่ีกรมการทหารส่ือสาร และได้เข้ารว่ มขบั ร้องกับวงส่ือสารสังคีต ออกอากาศทางสถานี
วิทยุ วปถ.1 (วิทยุประจาถิ่น 1) และสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 เป็นประจาทุก ๆ เดือน ใน
รายการช่อื ว่า “ส่งเสรมิ ดนตรไี ทย”

ภาพท่ี 33 วงสอ่ื สารสังคีตในรายการส่งเสรมิ ดนตรีไทย
ท่ีมาภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

นอกจากเป็นนักร้องประจาวงดนตรีไทยสื่อสารสังคีตแล้ว พลตรีประพาศ ศกุนตนาค
ยงั เปน็ นักร้องวงโยธวาทิตของกรมการทหารสือ่ สาร ออกอากาศทางสถานีวทิ ยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง
5 เป็นเวลา 1 ปี และในปีพ.ศ. 2517 เป็นต้นมา พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รับเชิญให้เป็นพิธีกร
รายการ “ดนตรีไทยที่รกั ” ของนายเสกสรรค์ ภู่ประดิษฐ์

46
ปัจจุบันพลตรีประพาศ ศกุนตนาคยังทาหน้าท่ีขับร้องเพลงไทยท่ีตนชื่นชอบในงานสาคัญ
ต่าง ๆ อยา่ งต่อเนอ่ื ง

ภาพท่ี 34 พลตรีประพาศ ศกุนตนาคขับร้องเพลงไทยในงานศพ จังหวดั พระนครศรีอยุธยา
ทมี่ าภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

ภาพที่ 35 พลตรีประพาศ ศกุนตนาคขบั ร้องเพลงไทยร่วมกับคณะนักดนตรี ณ โรงพยาบาลสงฆ์
ท่ีมาภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

กล่าวได้ว่าพลตรีประพาศ ศกุนตนาคเป็นที่รู้จักจากการเป็นนักร้องเพลงไทย ต้ังแต่เป็น
นักเรียนโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า การมีโอกาสขับร้องผ่านทางสื่อวิทยุ โทรทัศน์ ทาให้
พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคเป็นท่ีรจู้ กั ในในสงั คมและวงการดนตรไี ทย

47
- ด้านการขบั เสภา
พลตรีประพาศ ศกุนตนาค ขับเสภาประกอบละครโทรทัศน์ ประเภทละครจักร ๆ วงศ์ ๆ
ซ่ึงมีท่ีมาจากนิทานพื้นบ้านทางสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 7 ให้กับ บริษัท สามเศียร จากัด
บริษัท ดาราวิดีโอ จากัด และ บริษัท ดีด้า วิดีโอ โปรดักช่ัน จากัด โดยเร่ิมขับเสภาในละครจักร ๆ
วงศ์ ๆ มาต้งั แต่ปพี .ศ. 2542 จนถงึ ปจั จบุ ัน จานวนทั้งหมด 41 เร่ือง

ภาพท่ี 36 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคอดั เทปเสียงการขบั เสภาละครจักร ๆ วงศ์ ๆ
ณ ห้องสง่ บรษิ ัท ดดี า้ วิดโี อ โปรดกั ชนั่ จากดั
ทีม่ าภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

48

ภาพที่ 37 บทเสภาเร่ือง แก้วหน้าม้า
ทม่ี าภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

ภาพที่ 38 บทเสภาเร่ือง ขวานฟ้าหน้าดา
ท่มี าภาพ: นายปรมนิ ทร์ เต็มพร้อม

49

ภาพท่ี 39 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค สาธติ การตกี รับเข้ากับบทเสภาให้ผ้วู ิจยั ฟัง
ทมี่ าภาพ: นายปรมนิ ทร์ เต็มพร้อม

3.2 บทบาทในการเผยแพร่ดนตรไี ทย
3.2.1 การขับรอ้ งเพลงไทยออกอากาศทางสถานีวทิ ยโุ ทรทัศน์
พลตรีประพาศ ศกุนตนาคมีโอกาสขับร้องเพลงไทย และ ตีกรับขับเสภา ผ่านส่ือวิทยุ

โทรทัศน์ ผู้วิจัยรวบรวมข้อมูลกิจกรรมของพลตรีประพาศ ศกุนตนาคในการเผยแพร่ดนตรีไทย
ออกอากาศทางสถานวี ทิ ยโุ ทรทศั น์ ดังน้ี
งานดนตรีไทยอุดมศึกษา คร้ังท่ี 20 ปีพ.ศ. 2531

โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้าและจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมกันเป็นเจ้าภาพใน
การจัดงานดนตรีไทยอุดมศึกษา ครั้งที่ 20 เมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2531 โดยสมเด็จพระ
กนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงเสด็จพระราชดาเนินเป็น
องค์ประธานและร่วมทรงดนตรีไทยกับคณะครูอาวุโส นิสิตจากสถาบันต่าง ๆ และนักเรียนนายร้อย
ร่วมกันบรรเลงเพลงโหมโรงมหาราช และเพลงเขมรลออองค์ ณ โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า
จงั หวัดนครนายก มีการขับร้องโดย ครูละเมียด ทับสุข ครูศิริ วิชเวช และพลตรีประพาศ ศกุนตนาค
โดยงานดนตรไี ทยอุดมศึกษาคร้งั นี้ได้รบั การเผยแพรท่ างสถานวี ิทยโุ ทรทัศนก์ องทัพบกช่อง 5

50

ภาพที่ 40 สมเด็จพระกนษิ ฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี
ทรงร่วมบรรเลงดนตรีไทยกบั คณะครูอาวุโสและนิสติ สถาบันตา่ ง ๆ
ในงานดนตรีไทยอุดมศึกษา ครั้งที่ 20 ปีพ.ศ. 2531
ที่มาภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

ภาพท่ี 41 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค ทาหนา้ ทีผ่ ู้ประกาศข่าวในการถา่ ยทอดสดพเิ ศษ ชอ่ ง 5
งานดนตรีไทยอุดมศึกษา ครัง้ ที่ 20 ปพี .ศ. 2531
ทีม่ าภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

งานอุดมศึกษาคร้ังนี้ พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รับเชิญให้นากรับเสภาท้ังหมดไป
จดั แสดงนทิ รรศการ พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคเล่าบรรยากาศในวันนัน้ ให้ฟงั วา่

ถ้าจัดงานท่ีโรงเรียนนายร้อยนะ เราเป็นคนจัด และงานนั้นเราก็เป็นคน
จัด เพราะเราเป็นข้าราชการโรงเรียนนายร้อยอยู่ ตอนน้ันเราเป็นอาจารย์นายร้อย
เป็นวชิ าทหารส่ือสาร หัวหน้ากองวิชาพละ และก็เอากรับท่ีเราทาไปโชว์ 100 คู่ และ

51

เสียงแต่งหมดแล้ว ใช้ได้หมด โชว์ขา้ งนอกห้องประชุม ตอนนั้นคนก็ดูกนั ใหญ่ สมเด็จ
พระเทพ ฯ ถามว่าของใคร เราตอบของขา้ พุทธเจ้า ท่านทรงถามต่อว่าเอามาจากไหน
เราก็บอกว่าเอามาจากเสาเรือน และงานน้ีเราร้องด้วย (พลตรีประพาศ ศกุนตนาค,
สมั ภาษณ์, 16 มกราคม 2564)

ภาพที่ 42 พลตรีประพาศ ศกุนตนาค ขบั รอ้ งเพลงเขมรลออองค์ งานดนตรีไทยอดุ มศกึ ษา คร้ังท่ี 20
ที่มาภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

งานการบอกสักวา
พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้ร่วมร้องเพลงไทยกับวงดนตรีจากกรมศิลปากรในงานการ

บอกสักวา เรอ่ื งขุนช้างขุนเเผน ตอนพลายงามอาสา เนื่องในโอกาสโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า
ครบ 104 ปี เมื่อวันท่ี 5 สิงหาคม 2534 ณ โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า โดยสมเด็จพระ
กนิษฐาธริ าชเจา้ กรมสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงเสด็จพระราชดาเนินเป็น
องค์ประธานและทรงร่วมบอกสักวากับคณาจารย์ โดยมีวงดนตรีจากกรมศิลปากรบรรเลงและมี
นักร้องชาย คือ ครูแจ้ง คล้ายสีทอง พลตรีประพาศ ศกุนตนาค ครูสมบัติ สังเวียนทอง ครูสมชาย
ทับพร และนักร้องหญิง คือ ครูกัญญา โรหิตาจล ครูดวงเนตร ดุริยพันธุ์ ครูนิรมล ม่ันวิชาชัย (นุช
ทรัพย)์ โดยงานการบอกสักวาได้รบั การเผยแพร่ทางสถานวี ิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5

52

ภาพที่ 43 งานการบอกสกั วา เรื่องขุนชา้ งขุนเเผน ตอนพลายงามอาสา
เนอื่ งในโอกาสโรงเรยี นนายร้อยพระจุลจอมเกล้า ครบ 104 ปี
ท่มี าภาพ: KOTAVAREE KOTAVAREE

ภาพที่ 44 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคร่วมร้องเพลงไทยในงานการบอกสักวา
เรอื่ งขนุ ช้างขนุ เเผน ตอนพลายงามอาสา
ท่ีมาภาพ: KOTAVAREE KOTAVAREE

งานพิธีไหว้ครดู นตรีไทย 9 สถาบัน
พลตรีประพาศ ศกุนตนาคร่วมร้องเพลงไทยกับวงดนตรีไทยครูอาวุโสในงานพิธีไหว้ครู

ดนตรีไทย 9 สถาบัน ณ โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า เม่ือวันที่ 6 ตุลาคม 2537 โดยสมเด็จ
พระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จเป็นองค์ประธาน
ในพิธี ซ่ึงงานนี้ครูสุดจิตต์ ดุริยประณีต และพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ร่วมร้องเพลงนางครวญเถา
กับวงดนตรไี ทยครูอาวุโส ไดร้ ับการเผยแพร่ทางสถานวี ทิ ยุโทรทศั น์กองทัพบกชอ่ ง 5

53

ภาพท่ี 45 พลตรีประพาศ ศกุนตนาครว่ มรอ้ งเพลงนางครวญ เถา กบั ครูสุดจติ ต์ ดุรยิ ประณีต
ในงานพธิ ไี หว้ครดู นตรีไทย 9 สถาบนั
ท่ีมาภาพ: KOTAVAREE KOTAVAREE

ภาพที่ 46 วงดนตรีไทยครูอาวโุ สบบรรเลงงานพิธีไหว้ครูดนตรไี ทย 9 สถาบนั
ท่มี าภาพ: KOTAVAREE KOTAVAREE

ออกรายการสถานีวิทยุแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย FM 101.5 MHz
พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รบั เชิญออกรายการสถานีวิทยุแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

FM 101.5 MHz รายการหยิบมาถก ยกมาคุยยามบ่าย เม่ือวันศุกร์ท่ี 29 พฤศจิกายน 2562 เวลา
13.05 - 13.55 น. ให้ความร้เู รอื่ งการขับเสภา การตีกรับ และประวัติชีวิตการทางานด้านสื่อโทรทัศน์
โดยมี ปยิ ะนุช นาคคง ดาเนินรายการ

54

ภาพที่ 47 ซ้าย ปยิ ะนุช นาคคง ขวา พลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค
ออกรายการสถานวี ทิ ยแุ ห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั FM 101.5 MHz.

ท่ีมาภาพ: นางปิยะนชุ นาคคง

ภาพท่ี 48 เดย่ี วซอสามสายหกบท ศาสตราจารย์เกยี รตคิ ุณ ดร.อุดม อรณุ รตั น์
พลตรีประพาศ ศกุนตนาค ขับรอ้ ง

ทีม่ าภาพ: KOTAVAREE KOTAVAREE
นอกจากการเผยแพร่การขับเพลงไทยดังกล่าวข้างต้นแล้วพลตรีประพาศ ศกุนตนาคยัง
รว่ มขับร้องเพลงไทยทางสถานีวทิ ยโุ ทรทศั นใ์ นรายการอ่ืน ๆ เช่น ขับรอ้ งเพลงหกบทกับศาสตราจารย์
เกยี รติคุณ ดร.อดุ ม อรุณรตั น์ ซ่ึงเดยี่ วซอสามสายหกบท ออกอากาศรายการดนตรไี ทยของสถานวี ิทยุ
โทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 เป็นพิธีกรและร่วมขับร้องเพลงไทยรายการดนตรีไทยท่ีรัก ของคุณ
เสกสรรค์ ภปู่ ระดิษฐ์ ปีพ.ศ. 2517 ออกอากาศทางสถานวี ิทยโุ ทรทัศน์กองทัพบกชอ่ ง 5 เปน็ ต้น

55
3.2.2 การขับเสภาในงานกิจกรรมต่าง ๆ
งานเสภา เสนาะคาหวาน
พลตรีประพาศ ศกุนตนาครว่ มทางานกับครูศิริ วิชเวช และคณะอาจารย์อีกหลายท่านใน
การผลิตหนังสือและซีดี คลิปเสียง ในชื่อเสภา เสนาะคาหวาน เพื่อใช้เป็นคู่มือในการเรียนและฝึกฝน
การตีกรบั ขับเสภา ใหก้ บั ครู นักเรยี น และคนรุ่นหลังได้ยดึ เปน็ แบบแผน
เสภา เสนาะคาหวาน จัดข้ึนเน่ืองในงานสัมมนาทางวิชาการประกอบการสาธิตเสภาเร่ือง
ขุนช้างขุนแผน ตอน ขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้างถึงพาวันทองหนีไปอยู่ป่า ณ ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร
ถนนบรมราชชนนี เมอ่ื วันที่ 7 ธันวาคม 2543 สนับสนุนโดยบริษทั ซพี ี ออลล์ จากัด (มหาชน)

ภาพที่ 49 หนงั สอื เสภา เสนาะคาหวาน
ที่มาภาพ: นายปรมินทร์ เต็มพร้อม

ภาพท่ี 50 คณาจารย์ผขู้ บั เสภาและขับร้องรายการเสภา เสนาะคาหวาน
ทีม่ าภาพ: ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ภาณุภัค โมกขศักดิ์

56
งานปพ่ี าทย์เสภาท่ีวังหนา้

พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รับเกียรติเป็นผู้ขับเสภา ในงานปี่พาทย์เสภาที่วังหน้า
ติดต่อกัน 4 ปี โดยได้รับเกียรติให้เป็นผู้ขับไหว้ครูเปิดเวทีทุกครั้ง พลตรีประพาศ ศกุนตนาค เล่าให้
ฟังว่า

ใช่ 4 ปีติด ตั้งแต่อาจารย์เสรี หวังในธรรม ปีแรก เป็นคนเชิญเอาเราไป
ครั้งท่ีสองครูเสรีเสียไปแล้ว แต่ก็มีคนโทรศัพท์มาเชิญทุกครั้ง 4 หน ก่อนที่จะเล่น
วงปี่พาทย์น่ีนะ เสภาวังหน้าเราจะขับไหว้ครู และก็ขับเสภาจับเร่ืองด้วย คนที่ขับ
เสภาด้วยกันก็มี นฤพนธ์ ดุริยพันธุ์ สุรางค์ ดุริยพันธ์ุ ดวงเนตร ดุริยพันธุ์ สมชาย
ทับพร มี 4 คน รวมเราเป็น 5 คน เขาจะจัดทุก ๆ ปี ปีละหน คร้ังสุดท้ายที่ครูขับ
เสภา ครั้งที่ 9 มาขับเสภาข้างนอกหน้าหอประชุม และทุกครั้งกรับเราเป็นคนตีให้
คนอื่นร้อง เราตีกรับให้ (พลตรีประพาศ ศกุนตนาค, สัมภาษณ์, 12 กุมภาพันธ์
2564)

ภาพที่ 51 ซา้ ย พลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค กลาง ครูสมชาย ทับพร ขวา ครสู รุ างค์ ดุริยพันธุ์
ขบั เสภา ในงานปพ่ี าทย์เสภาท่วี งั หน้า
ทีม่ าภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค

ภาพท่ี 52 พลตรีประพาศ ศกุนตนาคขบั เสภาไวค้ รูงานป่ีพาทยเ์ สภาท่วี งั หน้า
ทม่ี าภาพ: พลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค

57
งานการอบรมเชิงปฏบิ ัติการ เรื่อง เสภา : การประพนั ธ์และการขบั ขาน

พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รับเชิญเป็นวิทยากรในการสาธิตการขับเสภา ในการอบรม
เชิงปฏิบัติการ เรื่อง “เสภา : การประพันธ์และการขับขาน” เนื่องในวันภาษาไทยแห่งชาติ
พุทธศักราช 2554 ระหว่างวันท่ี 14 - 15 มิถุนายน 2554 ณ ห้องเทพประทาน โรงแรมเวียงใต้
บางลาพู กรงุ เทพมหานคร โดยมีหม่อมราชวงศถ์ นัดศรี สวสั ดวิ ัตน์ ครูสมชาย ทับพร พลตรปี ระพาศ
ศกนุ ตนาค และผู้ชว่ ยศาสตราจารยถ์ าวร สิกขโกศล ดาเนนิ รายการ

ภาพท่ี 53 เปน็ วทิ ยากรในการสาธิตการขบั เสภา ในการอบรมเชิงปฏบิ ตั ิการ
เรื่อง “เสภา : การประพันธแ์ ละการขบั ขาน” เน่ืองในวันภาษาไทยแห่งชาติ พุทธศักราช 2554

ท่มี าภาพ: เพจตีกรับขับเสภา

ภาพท่ี 54 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค สาธิตการขับเสภาบทขุนช้างขุนแผน
ทมี่ าภาพ: เพจตีกรับขบั เสภา

58
งานเฮฮา เสภาไทย

พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคไดร้ ับเชิญขับเสภาเผยแพรว่ ฒั นธรรมไทยงานการแสดงเพอื่ การ
กุศล “เฮฮา เสภาไทย” เม่ือวันท่ี 19 กันยายน 2558 เวลา 13.05 - 13.55 น. ณ ภัตตาคารวิเศษ
ไกย่ ่าง โดยมี ปิยะนุช นาคคง อาจารย์ดนยั น้อยชนื่ และอาจารย์ประทปี คชบวั ดาเนินรายการ

ภาพที่ 55 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค ขับเสภางานการแสดงเพอื่ การกุศล เฮฮา เสภาไทย
ทม่ี าภาพ: นางปิยะนชุ นาคคง

งานดนตรีไทยอุดมศึกษา ครง้ั ท่ี 41 ปพี .ศ. 2558
พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รบั เชญิ จากมหาวิทยาลัยบรู พาให้เป็นบูรพาจารย์ทางด้าน

การขบั เสภาเพ่ือขบั เสภาในพิธีเปดิ กิจกรรม งานดนตรีไทยอดุ มศึกษา คร้ังที่ 41 ปพี .ศ. 2558 ซ่ึงจัด
โดยมหาวิทยาลยั บูรพา

59

ภาพท่ี 56 พลตรีประพาศ ศกุนตนาค ขบั เสภาเปิดงานดนตรไี ทยอุดมศึกษา ครง้ั ที่ 41
มหาวทิ ยาลัยบรู พา

ท่ีมาภาพ: นายณฐั วฒุ ิ การะกิจ

ภาพท่ี 57 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค ขบั เสภาเปดิ งานภบู ดินทร์ศิลปส์ ยาม
โครงการดนตรีนทิ ัศน์ ประจาปี 2559 ณ หอศิลปะและวัฒนธรรมภาคตะวนั ออก มหาวิทยาลยั บรู พา

ท่มี าภาพ: นายณฐั วฒุ ิ การะกิจ

60
งานวันวสิ าขบูชา

สมเดจ็ พระกนษิ ฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จ
ทอดพระเนตรนิทรรศการ มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย เนื่องในเทศกาลวันวิสาขบูชาโลก
ณ ลานคนเมืองศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร โดยพลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รับเกียรติขับเสภา
เผยแพรว่ ัฒนธรรมในวันสาคัญ ๆ ทางพระพุทธศาสนา

ภาพท่ี 58 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคขับเสภาในงานวันวสิ าขบชู า
ทมี่ าภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

โครงการอบรมเชิงปฏบิ ตั ิการ “เครือขา่ ยครูต้นแบบดา้ นการอ่านทานองเสนาะและการขับ
เสภาสืบทอดองค์ความรู้ 88 ปี พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค”

พลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้รับเชิญเป็นวิทยากรให้ความรู้ในโครงการอบรมเชิง
ปฏิบัติการ “เครอื ข่ายครตู ้นแบบด้านการอา่ นทานองเสนาะและการขบั เสภาสบื ทอดองค์ความรู้ 88 ปี
พลตรีประพาศ ศกุนตนาค” และการประกวดสุดยอดครูต้นแบบด้านการอ่านทานองเสนาะและ
การขับเสภา ระหวา่ งวันท่ี 26 - 27 ธนั วาคม 2563 ณ โรงเรยี นเตรยี มทหาร จังหวดั นครนายก

61

ภาพที่ 59 โปสเตอร์งานโครงการอบรมเชิงปฏิบตั ิการฯ
ทีม่ าภาพ: เพจชมรมเสนาะกรรณวัณณนาเพื่อการศึกษาและเยาวชน

ภาพท่ี 60 พลตรีประพาศ ศกุนตนาคเป็นวทิ ยากรการอบรมการขบั เสภา
ทมี่ าภาพ: นายกวนิ ภพ ทองนาค

จากการศึกษาบทบาทของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค สามารถสรุปได้ว่า พลตรีประพาศ
ศกุนตนาค มีช่ือเสียงเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางจากบทบาทที่เกี่ยวข้องกับสื่อวิทยุโทรทัศน์ ทั้งทา
หน้าที่การเป็นผู้ประกาศข่าว การเป็นโฆษกรัฐบาลในโอกาสสาคัญ การเป็นพิธีกรหรือผู้บรรยาย
ดาเนินรายการถ่ายทอดสดสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทยในงานพระราชพิธีสาคัญ ๆ และการ
เป็นนักแสดง จึงเป็นท่ีรู้จักของคนทั้งประเทศ นอกจากน้ีพลตรีประพาศ ศกุนตนาคยังมีความรู้
ความสามารถในด้านการขับร้องเพลงไทยและการขับเสภาโดยเผยแพร่ดนตรีไทยออกอากาศทาง
สถานวี ิทยุโทรทัศน์ และในงานสาคัญ ๆ จงึ ทาให้ทา่ นมีชอ่ื เสยี งดา้ นการขับร้องและการขบั เสภา เปน็ ท่ี
รู้จกั ของคนทั่วไป

บทที่ 4
บทบาทในการสืบทอดดนตรไี ทยของพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

พลตรีประพาศ ศกุนตนาค มีบทบาทด้านการสืบทอดดนตรีไทยในฐานะครูผู้ถ่ายทอด
ความรู้และส่งเสริมลูกศิษย์ ด้านการขับร้องเพลงไทย การตีกรับขับเสภา การสร้างกรับเสภา รวมถึง
การส่งเสริมและประสานงานกิจกรรมด้านดนตรีไทย ผู้วิจัยจึงได้นาข้อมูลต่าง ๆ มาศึกษาโดยแบ่ง
ออกเปน็ 3 ประเด็นคอื

4.1 การถ่ายทอดความรดู้ ้านดนตรไี ทย
4.1.1 การถ่ายทอดความรูด้ ้านดนตรีไทยสู่ลูกศิษย์
4.1.2 การถ่ายทอดกรรมวิธีการสรา้ งกรับเสภา

4.2 การสง่ เสริมดนตรีไทย
4.2.1 การจัดกิจกรรมไหว้ครูดนตรีไทย
4.2.2 การรเิ ร่มิ ใหม้ ีการจดั ต้งั วงดนตรไี ทยโรงเรียนนายรอ้ ยพระจุลจอมเกล้า
4.2.3 การส่งเสริมลูกศิษย์

4.3 ทัศนคติของนักดนตรีไทยต่อพลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค
4.3.1 ทัศนคตดิ า้ นความสามารถของพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค
4.3.2 ทัศนคติดา้ นบทบาทในการเผยแพรด่ นตรไี ทยของพลตรีประพาศ

ศกุนตนาค
4.3.3 ทศั นคตดิ า้ นการสบื ทอดดนตรไี ทยของพลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค

63

ภาพท่ี 61 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคไหว้พระประจาบา้ น
ท่ีมาภาพ: นายณฐวัตร พงษส์ ารกิ ิจ

4.1 การถา่ ยทอดความรู้ด้านดนตรีไทย
การถ่ายทอดความรู้ด้านการขับร้องเพลงไทยสู่ลูกศิษย์ เริ่มต้นจากผู้เรียนฝากตัวเป็นศิษย์

โดยนาดอกไม้มาไหว้ครู และไหว้พระเพื่อเป็นการฝากเนื้อฝากตัว ซ่ึงคาที่พลตรีประพาศ ศกุนตนาค
พูดกับลูกศิษย์ ทุก ๆ คนในการฝากตวั เหมือนกนั คือ “ยินดีรับเปน็ ศิษย์” (พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค,
สมั ภาษณ์, 16 มกราคม 2564)

4.1.1 การถา่ ยทอดความรู้ด้านดนตรีไทยสลู่ ูกศษิ ย์
การถ่ายทอดความรู้ด้านดนตรีไทย พลตรีประพาศ ศกุนตนาคจะใช้บ้านของท่านเองเป็น
แหล่งเรียนรู้ และอนุญาตให้ลูกศิษย์เข้ามาพบและต่อเพลงได้ตลอดเวลา โดยผู้วิจัยได้รวบรวมข้อมูล
สัมภาษณ์ เก่ียวกับลกู ศิษยข์ องพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค โดยการสัมภาษณ์รายบคุ คล ไดแ้ ก่

64

นางวิกานดา ไอเบิล

ภาพที่ 62 พลตรีประพาศ ศกุนตนาค และวิกานดา ไอเบิล
ขบั เสภาเทิดพระเกยี รติเน่ืองในวันแม่แห่งชาติ ณ สถานีวิทยุโทรทัศนก์ องทัพบก ช่อง 5

ท่มี าภาพ: พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค

วกิ านดา ไอเบิล นามสกุลเดิม เวรนุ ัต ช่ือเลน่ ดา เกิดวันที่ 4 มีนาคม พ.ศ. 2533 เป็นคน
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จบปริญญาตรี สาขาวิชาดุริยางค์ไทย คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลยั และวิกานดา ไอเบลิ เล่าวา่

ได้รู้จักท่านเม่ือตอนที่อายุ 17 ปี ประมาณปี พ.ศ. 2550 ตอนนั้นกาลัง
บรรเลงป่ีพาทย์ที่จังหวัดอ่างทองในงานศพของแม่นายทหารท่านหน่ึง ท่านประพาศ
กม็ ารว่ มฟังสวดอภิธรรมในคร้ังนด้ี ้วย ตอนน้ันก็บรรเลงปีพ่ าทย์ประกอบร้องตามปกติ
จากน้ันก็มีนายหลายท่านมาร่วมบรรเลงป่ีพาทย์ แล้วท่านประพาศก็ร้องเพลงด้วย
หลังจากฟังพระสวดอภิธรรมเรียบร้อย ท่านประพาศก็มาเรียกถามว่าเรียนอะไร อยู่
ช้ันไหน จากนั้นท่านก็ให้นามบัตร แล้วก็ได้ขอเบอร์กับที่อยู่ของวิกานดา ท่าน
ประพาศชมวา่ รอ้ งเพลงเสียงสงู ดี ฟังแล้วนึกถึงหมอ่ มสม้ จนี

65

จุดเริ่มความสัมพันธ์คือท่านโทรมาช่วงเรียนจบช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 6
แล้วถามว่าจบแล้วจะไปเรียนต่อท่ีไหน เราจึงตอบไปว่า สมัครไว้ 2 มหาวิทยาลัยท่ี
กรุงเทพ จากน้ันท่านก็ได้โทรมาถามเร่ืองการการสอบเข้าเรียนในมหาวิทยาลัย
เรื่อย ๆ จนกระท่ังได้ที่เรียนในมหาวิทยาลัย จากนั้นท่านก็ได้บอกให้เข้าไปท่ีบ้าน
จากน้ันก็ได้เป็นลูกศิษย์ของท่านประพาศ (วิกานดา ไอเบิล, สัมภาษณ์, 22 เมษายน
2564)

พลตรีประพาศ ศกุนตนาค เล่าถึง วกิ านดา ไอเบลิ วา่

ดามีแก้วเสียงสูง เสียงกังวาน เราให้ดามาหาเราที่ช่อง 5 บอกจะมาต่อ
เสภา แต่ดามีพ้ืนฐานเคร่ืองดนตรีเล่นได้หมด ดาเป็นนักเรียนนาฏศิลป์ของจังหวัด
อ่างทอง ลพบุรี 2 แห่ง ดาเป็นนักเรียนนาฏศิลป์อยู่แล้ว และมาหาเราท่ีช่อง 5 และ
หลังจากนั้นมาซ้อมท่ีบ้าน และรับเป็นศิษย์ ตอนน้ันดายังเป็นนักเรียนอยู่ ประมาณ
ม.5 อายุ 18 ปี ตอนนั้น และก็ฝกึ ให้ ตอนน้ันยงั ไม่มีท่ีพักและมานอนท่นี ่ีก่อน และให้
ไปสอบเขา้ จุฬา และงานศพเมียเรา ดาไปร้องในวงของตกั๊ และไปตีงานศพ รอ้ งเพลง
นางครวญ สมเด็จพระเทพฯ ประทับท่ีศาลา ถามว่าเอาใครมาเล่น เราตอบวง
โรงเรียนนายร้อยจปร. พุทธเจ้าค่ะ ใครร้อง ชา้ งเผือกคนใหม่ครบั หาเอามาไหน ท่าน
ติดหูเลย นางครวญ แล้วจะเอาดาไปเป็นครูอยู่จิตรลดา เพราะครบเคร่ืองหมด แต่
ดาไม่ยอมไปและไปนอกเลย (พลตรีประพาศ ศกุนตนาค, สัมภาษณ์, 7 กุมภาพันธ์
2564)

รูปแบบและเพลงที่ได้รับการถ่ายทอดจากพลตรีประพาศ ศกุนตนาคของวิกานดา
ไอเบลิ

การถ่ายทอดของพลตรีประพาศ ศกุนตนาคจะเป็นการถ่ายทอดโดยแบบตัวต่อตัว เพลง
ส่วนใหญ่ท่ีท่านจะต่อร้องและขัดเกลาให้จะเป็นเพลงสาเนียงมอญส่วนใหญ่ โดยท่านจะร้อง และให้
รอ้ งตาม บทเพลงท่ีไดร้ ับการถา่ ยทอดจากพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค คือ

1. เพลงราตรปี ระดับดาว เถา
2. เพลงเพลงบุหลัน สามช้นั
3. เพลงสุดสงวน เถา
4. เพลงนกขม้นิ สามช้นั
5. เพลงพระอาทติ ยช์ ิงดวง สองชน้ั
6. เพลงแขกมอญบางขุนพรหม เถา

66

7. เพลงแขกมอญ สามชนั้
8. เพลงนางครวญ เถา
กล่าวได้ว่าวิกาดา ไอเบิล ได้รับการถ่ายทอดวิธีการร้อง ประเภทเพลงสองช้ัน เพลง
สามช้ัน เพลงเถา ส่วนด้านการขับเสภานับเป็นลูกศิษย์คนสาคัญของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ใน
การขบั เสภาโดยพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค จะต่อเพลงและขัดเกลาให้ เพราะต้องไปบันทึกเสยี งให้กับ
ละครพ้ืนบ้านอยู่ตลอด โดยจะต่อเสภาสาเนียงต่าง ๆ ให้ เช่น เสภาไทย เสภามอญ แต่ท่ีได้มากที่สุด
คอื ลีลาการขับเสภาไทย
ณัฎฐวธุ นุราช

ภาพท่ี 63 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค และณัฎฐวธุ นุราช
ทม่ี าภาพ: นายณัฎฐวุธ นรุ าช

ณัฎฐวุธ นุราช ช่ือเล่น เอ็ม เกิดวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2531 ปัจจุบันอายุ 33 ปี เป็นคน
จังหวัดนครศรีธรรมราช จบปริญญาตรีการศึกษาบัณฑิต สาขาดุริยางค์ไทย คณะศึกษาศาสตร์
มหาวิทยาลัยบูรพา และจบปริญญาโท สาขาวิชาการบริหารศิลปะและวัฒนธรรม คณะศิลปกรรม
ศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยบูรพา ปัจจบุ ันเป็นขา้ ราชการครู โรงเรยี นร่มเกลา้ วัฒนานคร สระแก้ว รชั มังคลา
ภเิ ษก กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ (ดนตรีไทย) จงั หวดั สระแก้ว ณฎั ฐวุธ นรุ าช เลา่ วา่

จุดเริ่มต้นมาจากปากครูเม้ง (ครูณัฐวิภา มูลธรรมเกณฑ์ - ผู้วิจัย) เพราะ
ครูเม้งเคยพูดถ้าครูเม้งไม่อยู่แล้วให้ไปหาครูมี 2 คน คือ ครูศิริ วิชเวช และครูประ
พาศ ศกนุ ตนาค เพราะตอนนั้นครเู ม้งมี กรับอยู่ 1 สาหรบั ที่ครปู ระพาศเคยให้ไว้ เป็น
กรับไม้ชงิ ชัน กรับอันแรก แล้วพีก่ ็ไม่รู้วา่ ครูประพาศนี้คือใคร และครเู ม้งก็บอกวา่ ครู

67

ประพาศก็ขับเสภาได้ แต่ชอบคนเสียงสูงกรับเสภาที่ให้พี่ไปฝึกเป็นกรับท่ีเอามาจาก
บ้านครูประพาศน้ันแหละ หรือถ้าครูไม่อยู่ก็ให้ไปหาครูศิริ วิชเวช หรือครูประพาศ
ศกุนตนาคก็ได้ เพราะครูประพาศใจดี พ่ีก็เลยมาถามครูปัทม์ (อาจารย์บุญนภา
เจริญสืบทอง - ผู้วิจัย) พอถามหาครูปัทม์เสร็จ ครูปัทม์ก็เล่าให้ฟังว่าครูประพาศใจดี
อยู่โรงเรยี นนายร้อยจปร. น่ีรู้จักกับเสธตั๊ก (พลโทธนณัฐ ยังเฟอ่ื งมนต์ - ผู้วิจยั ) กเ็ ลย
เอาเบอร์ครูประพาศจากเสธ.ต๊ักติดต่อไป และพี่ก็ไปคนเดียว ครูเปน็ คนที่ไม่ยดึ ติดกับ
แบบแผนอะไรมากมาย พอมาปุ๊บอยากได้อะไร อยากรูอ้ ะไรครูก็สอนเลย ตอนน้ันพี่ก็
มีกรับเสภาที่ครูเม้งให้มาเอาไปเรียนกับครูประพาศ ก็ไปฝึกขับ อะไรพวกน้ี แต่ครูยัง
ไม่ให้กรบั เสภากอ่ น ครปู ระพาศบอกว่าต้องตีกรบั ใหด้ ังกอ่ นถึงจะมาเอากรบั ได้ ก็ไป
หาครูเรอื่ ย ๆ ส่วนมากตอนแรกกจ็ ะไมไ่ ดเ้ รียนขบั เสภา แต่จะเรียนตกี รับก่อน ตีให้ดัง
กอ่ น ฝึกตี ฝึกตี ก็ฝกึ ตีอย่างน้ัน พอเสร็จก็พอตีกรับเสียงออกแล้ว ครูประพาศก็ให้ไป
เลือกกรับเสภาในตู้เลยทั้งหมดน้ัน ในตู้นั้นก็กรับคู่ไหนก็ได้ จากนั้นครูก็เริ่มสอนไม้
พ้ืนฐานเลย ท่ีได้วิชามากท่ีสุดก็คอื วชิ าการแต่งกรบั เสภาทาแต่งกรับให้กรบั ดี เพราะ
เมื่อก่อนครูประพาศทากรับเสภาเอง ต้องทาแบบน้ี แต่งมนตรงนี้ ครูประพาศน้ีจับคู่
กรับเก่งมากเลยนะ หูครูดี แล้วก็เรื่องตีกรับ ที่เอาน้ิวกลางกับน้ิวนางออก เพราะจะ
ทาให้เสียงกรอท่ีละเอียดและกรอได้ยาว นี้ได้จากครูประพาศนี้แหละ ส่วนร้องครู
ประพาศต่อร้องเพลงราตรีประดับดาว พระอาทิตย์ชิงดวง เพลงแขกมอญบางขุน
พรหม ส่วนใหญ่จะเป็นเพลงสาเนียงมอญ เพราะเป็นเพลงท่ีครูชอบ เพราะถ้าเรื่อง
ร้องครูก็จะยึดครูเหนี่ยวเป็นต้นแบบ เรื่องการใช้คา เร่ืองการใช้เสียง ยึดของครู
เหนี่ยว (นายณฎั ฐวุธ นุราช, สัมภาษณ,์ 29 มกราคม 2562)

พลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค เล่าถึง ณัฎฐวธุ นรุ าช ว่า

เอ็มตีกรับได้ช้ันหน่ึงเลยเด๋ียวนี่ ตีกรับดี เสียงกรอละเอียด (พลตรี
ประพาศ ศกนุ ตนาค, สัมภาษณ์, 7 กุมภาพันธ์ 2564)

68

รูปแบบและเพลงที่ได้รับการถ่ายทอดจากพลตรีประพาศ ศกุนตนาคของณัฎฐวุธ
นุราช

รปู แบบของการต่อเพลงของพลตรีประพาศ ศกุนตนาคจะเป็นการต่อตัวต่อตัว โดยพลตรี
ประพาศ ศกุนตนาคจะคอยต่อเพลงอย่างช้า ๆ และร้องให้ฟังทีละวรรค รวมไปถึงการเปิดตัวอย่างที่
ท่านบันทึกให้ซ่ึงเป็นเทปเก่าบ้าง แผ่นเสียงเก่าบ้าง เพื่อให้เรียนรู้แล้วจึงเพ่ิมเติมเทคนิคการขับร้อง
โดยครูจะมีตาราที่ใช้ประจาคือหนังสือประมวลบทร้องเพลงไทย หนังสือประชุมบทเสภาหลวง เสภา
เร่ืองขนุ ช้างขนุ แผนตน้ ฉบบั หอสมุดแห่งชาติ ฯ

ภาพที่ 64 หนงั สอื ตาราที่ใช้ในการสอนขับร้องของพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค
ท่มี าภาพ: นายปรมินทร์ เต็มพร้อม

บทเพลงท่ีได้รบั การถ่ายทอดจากพลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค คือ
1. เพลงราตรปี ระดบั ดาว เถา
2. เพลงบหุ ลนั สามชั้น
3. เพลงสุดสงวน เถา
4. เพลงนกขมน้ิ สามชัน้
5 .เพลงพระอาทิตยช์ งิ ดวง สองช้นั
6. เพลงแขกมอญบางขุนพรหม เถา
7. เพลงแขกมอญ สามช้นั
8. เพลงนางครวญ เถา
9. เพลงทยอยเขมร เถา

69

ในด้านการขับเสภา พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคจะต่อเพลงและขดั เกลาใหเ้ รื่อย ๆ โดยเรมิ่
จากเสภาพื้นฐาน เสภาไหวค้ รู เสภาภาษาตา่ ง ๆ แตท่ ่เี ดน่ ๆ จะเป็นเสภามอญโดยจะสอนวาดเสียงให้
มจี ดุ เด่นเปน็ มอญอย่างเดน่ ชัด

กล่าวได้ว่าณัฎฐวุธ นุราช ได้รับการถ่ายทอดวิธีการร้อง และการขับเสภาจากพลตรี
ประพาศ ศกนุ ตนาค ในระดบั พื้นฐาน เช่น เพลงสองชัน้ เพลงสามชั้น เพลงเถา ถอื เป็นลกู ศิษย์อกี หนึ่ง
คนสาคญั ของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ที่จะสืบสานลักษณะการขับเสภา และ การขับร้องของพลตรี
ประพาศ ศกนุ ตนาค
อาทิตย์ จติ รม่ัน

ภาพท่ี 65 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค และอาทิตย์ จิตรมัน่
ทมี่ าภาพ: นายอาทิตย์ จิตรม่ัน

อาทิตย์ จิตรมั่น ช่ือเล่น โหน่ง ส่วนใหญ่จึงรู้จักกันในนาม อาทิตย์ เกิดวันที่ 15 กันยายน
พ.ศ. 2528 อายุ 36 ปี ภูมิลาเนา บ้านวัดแก้ว อาเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี การศึกษาจบปริญญาตรี
สาขา ภาษาไทย มหาวิทยาลัยศิลปากร และจบปริญญาโท สาขาการบริหารการศึกษามหาวิทยาลัย
กรุงเทพธนบุรี ปัจจุบันเป็นรองผู้อานวยการโรงเรียนวัดราชโอรส กรุงเทพมหานคร อาทิตย์ จิตรมั่น
เลา่ เร่ืองประทับใจท่ีมีต่อพลตรีประพาศ ศกุนตนาคว่า

ผมได้พบกับท่านอาจารย์ประพาศ ในช่วงราว ๆ เดือนสิงหาคม พ.ศ.
2554 จึงได้ฝากตัวเป็นศิษย์ของท่าน ท่านเป็นคนใจดี มีเมตตามาก ครูชอบเล่า
เร่ืองราวต่าง ๆ ในอดีตให้ฟังเสมอ ไปบ้านครูคร้งั ใด ครูจะเปิดเทปผลงานของท่านให้
ฟังอยู่เป็นประจา รวมทั้งผลงานของครูดนตรีไทยที่มือช่ือเสียงอีกหลาย ๆ ท่าน

70

โดยเฉพาะอย่างย่ิง นักร้องผู้เป็นแรงบันดาลใจและเป็นแบบอย่างในการขับร้องเพลง
ไทยของทา่ นน่ันก็คือ ครูเหนยี่ ว ดุริยพันธุ์ ครูมักจะเปิดผลงานของครเู หนี่ยวให้ผมฟัง
เสมอ ทั้งท่ีเป็นผลงานจากบันทึกการแสดงสดในโรงละครแห่งชาติและผลงานการ
บันทกึ เสียงของกรมศิลปากร

หลังจากฝากตัวเป็นศิษย์ของท่านไม่นาน ท่านก็ได้มอบกรับเสภาไม้
พะยูงให้ผมไว้ 2 สารับ กรับเสภาของครูเป็นกรับที่มีขนาดค่อนข้างใหญ่ มีความยาว
ประมาณ 21 ซม. สว่ นไม้ทีค่ รนู ิยมนามาทากรับนนั้ ครูนิยมไมพ้ ะยงู มากกว่าไม้ชงิ ชัน
เพราะไม้พะยูงน้ันให้เสียงท่ีมีการกาทอนและละเอียดกว่าไม้ชิงชัน ไม้ท่ีครูมีอยู่นั้น
ส่วนใหญ่ได้มาจากประเทศเพื่อนบ้านอย่างกัมพูชา ไม้พะยูงจากประเทศกัมพูชาน้ัน
เป็นไม้ท่ีข้ึนตามพ้ืนที่แล้งบนภูเขา เน้ือของไม้จะแกร่งให้เสียงท่ีดีกว่าไม้ที่ขึ้นตาม
ป่าช้ืนท่ัว ๆ ไป ครูเคยเล่าให้ฟังว่าท่านทากรับเสภาไว้หลายสิบสารับ แต่ก็มีนักร้อง
นักขับเสภาผู้ท่ีมีชื่อเสียงหลาย ๆ ท่านมาขอจากท่านไปจนหมด ที่เหลืออยู่ก็เป็นของ
ทใ่ี ชส้ าหรับสว่ นตัวสกั 2 - 3 สารับเทา่ น้ัน

ตั้งแต่ครั้งแรกที่ได้ไปพบครูท่ีบ้าน ด้วยความท่ีครูเป็นผู้ที่มีเมตตายิ่ง ครู
จะดูแลเปน็ อย่างดี ต้ังแต่การบอกเส้นทางเขา้ บ้านทา่ นอย่างละเอียด เตรยี มขนมของ
ว่างมาต้อนรับ ประหนึ่งผมเป็นคนที่สนิทสนมคุ้นเคยกับครูมานานแล้ว ชวนพูดคุย
อย่างเป็นกันเอง ไม่ถือตัวแม้แต่น้อย ครูไม่ปิดบัง อาพรางวิชาความรู้แม้แต่น้อย สิ่ง
ใดที่ผมสงสัย เมื่อเรียนถามท่าน ท่านก็จะอธิบายโดยละเอียด ขากลับออกจากบ้าน
ท่านก็จะให้นายทหารรับใช้ไปส่งข้ึนรถท่ีหน้าปากซอย นอกจากน้ี ผมยังได้รับความ
ไว้วางใจจากท่านให้เป็นผู้สงั่ ทาซอสามสายไม้แก้วให้ทา่ นอกี ด้วย ดว้ ยเหตนุ ี้ ครั้งหนึ่ง
เมื่อบริษัทดีด้า วิดีโอ ได้ถ่ายทาละครเรื่อง “พญาโศก” ครูจึงติดต่อให้ผมไปเป็น
ทีมงาน ฝกึ ซอ้ มการสีซอสามสายให้แก่นกั แสดงและบนั ทึกเสียงในละครเรอื่ งนี้

ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2554 เป็นต้นมา ผมได้เข้าไปพบท่านตามโอกาสจะ
เอื้ออานวย ด้วยความเมตตาของท่าน ท่านจึงชักชวนให้ผมได้ไปบรรเลงดนตรีถวาย
สมเด็จพระกนิษฐาธิราช ฯ ในช่วงเดือนตุลาคมของทุกปี ในโอกาสที่เสด็จพระราช-
ดาเนินไปในการบันทึกวิดิทัศน์การบรรเลงดนตรีไทยร่วมกับนักเรียนนายร้อย
พระจุลจอมเกล้า ณ สถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 นับเป็นความเมตตาของ
ทา่ นที่มอบใหก้ ระผมอย่างทสี่ ุด (อาทติ ย์ จิตรม่นั , สัมภาษณ์, 19 มกราคม 2564)

71

ภาพท่ี 66 กรบั เสภาไม้พะยงู ของอาทิตย์ จิตรมัน่ ได้รบั มอบจากพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค
ท่มี าภาพ: นายอาทิตย์ จติ รมั่น

กล่าวได้ว่าอาทิตย์ จิตรม่ัน ได้รับการถ่ายทอดวิธีการร้อง และการขับเสภาจากพลตรี
ประพาศ ศกนุ ตนาค ในระดบั พื้นฐาน เช่น เพลงสองช้ัน เพลงสามชัน้ เพลงเถา และเป็นผู้ที่ได้รับการ
ถา่ ยทอดเรือ่ งการตีกรับขบั เสภาจากพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค
ณฐวัตร พงษ์สาริกจิ

ภาพท่ี 67 ซ้าย จันจริ า ละมา้ ยเมอื ง กลาง พลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค ขวา ณฐวตั ร พงสารกิ ิจ
ที่มาภาพ: นายณฐวัตร พงษส์ ารกิ ิจ

72

ณฐวตั ร พงษ์สารกิ จิ ชอื่ เล่น โอ๊ต เกดิ วนั ท่ี 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2537 ปัจจุบนั อายุ 27 ปี
เปน็ คนจังหวัดอทุ ัยธานี จบปริญญาตรี คณะรัฐศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยรามคาแหง ปัจจุบนั เป็นศิลปนิ
อิสระด้านการขบั ร้องเพลงไทย และขบั เสภา ณฐวัตร พงษ์สาริกิจ เล่าวา่

กรับเสภาสารับนี้ ได้รับมอบจากคุณครูพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ครู
เสภาคนสาคัญสูงสุดของข้าพเจ้า และได้รับพิธีครอบครูเสภาและกรับเสภา ในความ
เมตตาของคุณครูศิริ วิชเวช ศิลปินแห่งชาติ เมื่อปี 2558 พร้อมกับพ่ีดา วิกานดา
เวรุนัต ศิษย์เสภารุ่นพี่ ที่บ้านคุณครูพลตรีประพาศ โดยมีคุณครูประพาศ เป็นผู้
อุปถัมภ์ในการพิธีน้ันด้วย ในด้านจิตวิญญาณแล้ว กรับเสภาถือเป็นเครื่องมือท่ีทาให้
ซาบซึ้งในพระคุณครูบาอาจารย์อยู่เสมอ แม้ไกลก็เหมือนใกล้เพราะอานาจแห่งความ
ระลึกถึงด้วยความนอบน้อมเคารพบูชานี้ ย่อมเป็นเกราะคุ้มภัยจากอันตราย ให้ดารง
อยู่ด้วยความดาริสติ ประกอบปัญญา อันจะทาให้คีตกรรมและกิจการงานทั้งปวง
สาเรจ็ ลลุ ว่ งด้วยดี (ณฐวัตร พงษส์ าริกจิ , สมั ภาษณ,์ 7 มกราคม 2564)

เริม่ ตน้ ของการเรียนกรับเสภา ณฐวัตร พงษส์ าริกจิ ได้ให้สัมภาษณ์กับผู้วจิ ยั ในการเข้ามา
ศึกษาในบ้านของพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค วา่

รู้จักผ่านพี่เอ็ม เพราะตอนนั้นพี่เอ็มเข้ามาเรียน พี่เอ็มเป็นคนแรก ที่ขอ
เข้ามาเรียนกบั ครปู ระพาศ ถือเป็นรุ่นแรก ๆ ในชว่ งอายขุ องเด็กนะ หลังจากพี่เอ็มเข้า
มาเรียนช่วงน้ันเป็นช่วงท่ีเข้ามากรุงเทพแรก ๆ เลย ก็ได้ติดต่อพ่ีเอ็มมา แล้วพี่เอ็มก็
ได้เข้ามาหาครู ซึ่งตอนน้ันเป็นช่วงที่เขากาลังจะซ้อมดนตรี ไปเล่นท่ีช่อง 5 ถวยงาน
สมเด็จพระเทพ ฯ ปี 57 หรือ 58 เราเข้าไป และเราไปขับเสภาให้ครูฟัง ครูก็ชมว่า
เสียงสงู เหมอื นครเู หนี่ยว ครูพูดนะ เรากเ็ ข้าไปบ่อย จนครูเมตตา ได้เข้าไปอยู่บา้ นครู
และสนิทกับลูก ๆ ของครูทุกคน จากการท่ีเข้าไปอยู่บ้านครูประพาศ ครูก็ได้มอบ
ความรู้ต่าง ๆ ให้ และท่ีสาคัญ ท่ีได้จากครูประพาศ คือโอกาส เราได้โอกาสเยอะมาก
ได้บรรเลงดนตรีพาไปเจอกับผู้ใหญ่ต่าง ๆ รู้จักกับพี่เอ็มครั้งแรก เพราะได้ไปอบรม
โครงการเสนาะรสร้อยกรอง เพราะพร้องทานองเสภา ท่ีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
ศนู ย์รงั สติ

กับครูท่านไม่ได้ถือตัวเองว่าต้องมีการฝากตัวตามขนบธรรมเนียมอะไร
ต่าง ๆ ไม่เน้นว่าการฝากตัวเป็นศิษย์ต้องมีดอกไม้ แต่ครูจะให้ทาแบบน้ี คือ ไปไหว้
ครูศิริ มีคร้ังหนึ่ง ครูศิริมาเกลาเพลงนกขม้ิน ท่ีจะไปแข่งงานอาจารย์เจริญใจ ครูศิริ
มาเกลาให้ ครูประพาศเลยให้ครอบครูกรบั เสภา ด้วยการเอากรบั เสภามาครอบกับพ่ี

73
ดามีดอกไม้ มีกรับเสภา ตอนน้ีกรับเสภาคู่นั้น ยังอยู่ท่ีเราอยู่เลย เป็นกรับเสภาไม้
พะยูงดา และเก่ามากเลย เสียงกรบั ไม่เก้ียวกราด แตเ่ สยี งกรับสุขุมดี เหมาะกับการตี
ในทีร่ โหฐาน (ณฐวตั ร พงษส์ าริกิจ, สมั ภาษณ์, 7 มกราคม 2564)

ภาพท่ี 68 ณฐวตั ร พงษส์ าริกิจ ตีกรบั เสภาไมพ้ ะยูงทพี่ ลตรีประพาศ ศกุนตนาคมอบให้
ที่มาภาพ: นายณฐวัตร พงษ์สาริกิจ

รูปแบบและเพลงทไ่ี ด้รับการถา่ ยทอดจากพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค ของณฐวัตร พงษส์ าริกิจ
การสอนของพลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาคจะเปน็ การต่อร้องแบบตวั ตอ่ ตวั โดยและต่อเพลง

ท่ีบ้านของพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค ณฐวตั ร พงษ์สาริกจิ เลา่ ให้ผวู้ จิ ยั ฟังว่า
ของเราจะนัดเวลากับครู แล้วก็เข้ามาต่อเพลงที่บ้านเลย ในการต่อเพลง

ในละคร้ังพลตรีประพาศ ศกุนตนาคจะคอยเอาใส่ในคาร้องและเอ้ือนทีละคาเพื่อให้
บทเพลงท่ีท่านต่อเกดิ ความไพเราะ และคอยเอาใจใส่ในรายละเอียดของคาร้องแต่ละ
คา รวมไปถึงเม่ือต่อเพลงเสร็จพลตรีประพาศ ศกุนตนาคท่านจะดูแลเร่ืองข้าวปลา
อาหารเสมอ (ณฐวตั ร พงษ์สารกิ ิจ, สมั ภาษณ์, 10 พฤษภาคม 2564)

74

บทเพลงท่ีได้รับการถา่ ยทอดจากพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค คอื
1. เพลงแขกมอญ เถา
2. เพลงราตรปี ระดับดาว เถา
3. เพลงมอญอ้อยอง่ิ
4. เพลงสุดสงวน เถา
5. เพลงนกขม้ิน สามชั้น
6. เพลงพระอาทิตย์ชิงดวง สองชัน้
7. เพลงแขกมอญบางขนุ พรหม เถา
8. เพลงสุรนิ ทราหู สามช้นั
9. เพลงนางครวญ เถา
10. เพลงกล่อมนารี เถา
11. เพลงพราหมณ์ดดี นา้ เต้า เถา
12. เพลงทองย่อน สองช้ัน
13. ตับจลู ่ง
14. เพลงแขกลพบุรี สามช้ัน

พลตรีประพาศ ศกุนตนาค มีความชอบในน้าเสียงของณฐวัตร พงษ์สาริกจิ ท่ีสามารถร้อง
เสียงสูงได้ จึงได้ถ่ายทอดการขับร้องเพลงไทยและเสภามากมายรวมไปถึงเสภาภาษาต่าง ๆ และยังได้
นาณฐวัตร พงษ์สาริกิจ ขับร้องเพลงไทยและขับเสภาถวายสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จ
พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทางชอ่ งสถานีโทรทศั นก์ องทพั บก ช่อง 5 อีกดว้ ย

กล่าวได้ว่าณฐวัตร พงษ์สาริกิจ ได้รบั การถ่ายทอดวิธีการรอ้ ง และการขับเสภาจากพลตรี
ประพาศ ศกุนตนาค ในระดับพ้นื ฐาน เช่น เพลงสองชั้น เพลงสามช้ัน เพลงเถา และเป็นลูกศษิ ยท์ ่ีคอย
ร่วมสืบสานอนุรักษ์เรื่องกรับเสภา การขับเสภา การขับร้องของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค
โดยการเป็นผู้ดแู ลโครงการจัดตั้งเสภาสมาคม สานกั สยามเสภานุรกั ษ์ (ดงั จะได้กลา่ วต่อไป)

75

จนั จิรา ละม้ายเมอื ง

ภาพท่ี 69 พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค และจันจริ า ละม้ายเมือง
ท่ีมาภาพ: นางสาวจันจิรา ละม้ายเมือง

จนั จิรา ละมา้ ยเมือง ชอื่ เล่น มนิ เป็นคนจงั หวดั สพุ รรณบุรี ปจั จบุ ันกาลงั ศกึ ษาทสี่ าขาวิชา
ดุริยางคศิลป์ไทย คณะศิลปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จันจิรา ละหมา้ ยเมืองเล่าวา่

เรียกว่าเป็นความบงั เอิญดีกวา่ เพราะว่าก่อนหน้านี้กม็ พี ี่คนหนึ่งทาหน้าที่
ตรงนี้เกิดติดธุระไม่สามารถมาทาได้ แล้วเปน็ บททีต่ ้องใช้ออกอากาศ และต้องใช้เสยี ง
ของผู้หญิงด้วย อาจารย์ก็เลยพาไปขับเสภาบทน้ันซ่ึงเราก็ทาได้ หลังจากน้ันก็มีการ
ฝึกฝนมาเร่ือย ๆ จนได้มีโอกาสขับเสภามาตั้งแต่น้ันเลย เรื่องแรกที่ขบั เสภา คอื เร่ือง
อทุ ัยเทวี (จนั จิรา ละม้ายเมือง, สมั ภาษณ,์ 31 พฤษภาคม 2562)

พลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค เล่าถงึ จันจริ า ละมา้ ยเมือง ว่า

เขาเปน็ คนทขี่ ยัน ฝึกแล้วจาง่าย อีกทัง้ มีความพยายามและตงั้ ใจ แลว้ เขา
เป็นคนที่เสียงสูงซึ่งจะได้เปรียบกวา่ คนเสียงต่า เสียงมีกังวาน มีเสน่ห์ ซ่ึงผมได้คุยกับ
ครูดนตรีไทยหลาย ๆ คนเขาพูดแบบเดียวกับผมเลย ผมฝึกเขาจนกระท่ังจบ ม.6
แล้วเสียงอย่างเขานี่คือเรียกได้ว่าแทบจะหายากเลย อย่างเวลาท่ีวงดนตรีเก้ียวเกล้า

76
ที่มาซอ้ มที่น่ี ซงึ่ เปน็ วงศิษยเ์ ก่าจากจฬุ าฯ กบั โรงเรียนนายร้อย เขามาฝึกกนั ท่ีบ้านผม
ซ่ึงผมก็สอนในเรื่องการขับร้องให้กับนักร้องของวงไปร้องถวายสมเด็จพระเทพฯ ใน
การอัดรายการ ปิยมหาราชเมื่อปีก่อน ๆ ซึ่งเล่นดนตรีถวาย แล้วเขามาเป็นครั้งแรก
แล้วยังมีความต่ืนเต้นอยู่ (พลตรีประพาศ ศกุนตนาค, สัมภาษณ์, 31 พฤษภาคม
2562)

กล่าวได้ว่าจันจิรา ละม้ายเมือง ได้รับการถ่ายทอดวิธีการร้อง และการขับเสภาจากพลตรี
ประพาศ ศกุนตนาค ในระดับพื้นฐาน เช่น เพลงสองชั้น เพลงสามช้ัน เพลงเถา และพลตรีประพาศ
ศกุนตนาคไดส้ ่งเสรมิ จนั จิรา ละมา้ ยเมอื ง โดยการใหร้ ว่ มขับเสภาในละครจกั ร ๆ วงศ์ ๆ
กวนิ ภพ ทองนาค

ภาพที่ 70 พลตรีประพาศ ศกุนตนาค แนะนาการตีกรับเสภาให้กบั กวนิ ภพ ทองนาค
ท่ีมาภาพ: นายปรมินทร์ เต็มพรอ้ ม

กวนิ ภพ ทองนาค ชอ่ื เลน่ ภู เกิดวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2543 ปจั จุบันอาศยั อยู่ท่ี
จังหวดั สพุ รรณบรุ ี และศึกษาอยู่ทสี่ าขาวิชาภาษาไทย คณะอกั ษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
กวนิ ภพ ทองนาคพูดถึงพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค ว่า

77

จุดเร่ิมต้นท่ีทาให้รู้จักพลตรีประพาศ ศกุนตนาค คือตอนน้ันมีค่าย
ประกวดเสภาทานองเสนาะค่ายหนึ่งเขาจัดขึ้น และผมก็ได้ไปเข้าร่วมเม่ือปีพ.ศ.
2560 พอหลังประกวดเสร็จก็ได้รับรางวัล และเขาก็ยังมีกรุ๊ปไลน์กันติดต่อกันอยู่ วัน
หน่ึงครูผู้จัดเขาชื่ออาจารย์ธีรวุฒิ สังข์ใหญ่ท่านก็ส่งภาพของพลตรีประพาศเข้ามา
ท่านก็ถามว่ารู้จักท่านไหม ผมก็เลยตอบไปว่ารู้จักครับ ท่านก็ถามว่าอยากมาเป็นลูก
ศิษย์ไหม อยากครับ ท่านก็เลยพามา ตอนน้ันผมอยู่ช้ันม.5 ครับ ก็นัดติดต่อกัน และ
มาพร้อมกบั พ่จี ันจิรา ละมา้ ยเมือง ตอนนี้เรียนอย่คู ณะศลิ ปกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์
มหาวิทยาลัย ชั้นปี 3 ครับ นั้นเป็นจุดเริ่มต้นที่ได้มากราบเป็นลูกศิษย์ท่านจริง ๆ
ครับ ส่วนตัวผมเองสนใจเรื่องตีกรับมานานแล้วครับ ตีกรับขับเสภาก็แอบฝึกเองท่ี
บา้ นบา้ งอะไรบ้าง คือไมไ่ ด้มีกระบวนการแต่ว่าการฝึกเองทาให้เรารู้นา้ หนัก ทาให้เรา
รูว้ ่าเราจะประคองกรับอย่างไรไม่ให้ร่วง ทาให้เรารู้ว่าเราจะตีกรับอย่างไร จะกระทบ
กันอย่างไร พอฝึกอย่างนั้นเป็นเองแล้ว ก็ทาให้เราพอจะตีออกบ้าง พอดีอย่างนั้นได้
ปุ๊บ ยิ่งมาเจอพลตรีประพาศ ท่านถูกใจว่าตีได้ ท่านก็เลยถา่ ยทอดให้ทั้งหมด และก็มี
การถา่ ยทอดก็คือ ตี 4 ไมพ้ ื้นฐานให้ได้ก่อน พอตี 4 ไม้พื้นฐานได้แล้วท่านถึงจะต่อไม้
ไหว้ครูให้ และ พลตรีประพาศท่านก็จะสนิทกับครูศิริ วิชเวช ศิลปินแห่งชาติด้านตี
กรับขับเสภา วันไหนครูศิริมาท่านก็จะให้ครูศิริช่วยสอน ช่วยแนะนาหน่อยสิ และ
กรบั ของท่านดี ๆ ทัง้ น้ัน สิ่งทนี่ ่าสนใจเกี่ยวกับท่านพลตรีประพาศ คือท่านศกึ ษาเรอ่ื ง
ตีกรับขับเสภาอย่างลึกซ้ึงนะครับ เมื่อสมัยหนุ่ม ๆ ตอนท่ีท่านเรียนโรงเรียนนายรอ้ ย
ทา่ นขับเสภาออกเครื่องกระจายเสียง ในขณะทหี่ ม่อมราชวงศ์ คกึ ฤทธ์ิ ปราโมช เขยี น
ชมไว้ว่า เสียงอย่างน้ีหาไม่ได้อีกแล้ว น่ีเป็นจุดเร่ิมต้นท่ีทาให้พลตรีประพาศ ยึดเอา
ทางน้ีมาโดยตลอด ท่านรู้สึกว่าท่านทิ้งไม่ได้ ในเมื่อเราทาได้ดีเราก็ทามาโดยตลอด
และท่านก็เป็นคนที่เก่งมีความสามารถ ขนาดครูศิริ วิชเวชท่านเป็นศิลปินแห่งชาติ
ท่านเป็นลูกศิษย์ของครูเหนี่ยวโดยตรง ท่านยังให้ความเคารพพลตรีประพาศ ให้
ความเกรงใจอย่างมากครับ เรื่องครูศิริกับครูพลตรีประพาศก็น่าสนใจนะครับ
เพราะว่าท่านสนิทรักใคร่กันมาก ท่านอายุเท่ากันเลย และทางานด้วยกันมาตั้งแต่ยัง
หนุ่ม ดังนั้นท่านก็จะรักกันดี มาเยี่ยมกัน และคุยกันสนุกครับ ท่านให้ความเคารพ
(กวินภพ ทองนาค, สมั ภาษณ,์ 21 กมุ ภาพันธ์ 2564)

กล่าวได้ว่ากวินภพ ทองนาคได้รับการถ่ายทอดวิธีการร้อง การตีกรับขับเสภา จากพลตรี
ประพาศ ศกุนตนาค ในระดบั พืน้ ฐาน เชน่ เพลงสองชัน้ เพลงสามชั้น เพลงเถา เปน็ ตน้

78

จากข้อมูลดังกล่าวสามารถกล่าวได้ว่าพลตรีประพาศ ศกุนตนาค เป็นผู้มีใจรัก มีความ
เมตตา และมคี วามตัง้ ใจจรงิ ในการถ่ายทอดความรูใ้ ห้กับลูกศษิ ย์ ดังบทสัมภาษณ์ดังน้ี

พลเอกกิติกร ธรรมนิยายให้สัมภาษณ์กับผู้วิจัยถึงเรื่องความเอาใจใส่ลูกศิษย์ของพลตรี
ประพาศ ศกนุ ตนาค วา่

เนื่องจากครูประพาศมีเสียงท่ีสูง ชอบในการท่ีจะขับเสภาและก็ร้องเพลง
เพลงทว่ั ไปทา่ นจะไม่รอ้ งเลย สากลต่าง ๆ ไม่รอ้ งเลย ครจู ะร้องเพลงไทยและขบั เสภา
เสียงเพลงน่ีอยู่ในจิตใจของท่าน และก็ส่งเสริม มีเคร่ืองดนตรีไทยในบ้านทั้งหมด
อยากให้มาซ้อมกันท่ีบ้าน ครูประพาศก็จะเป็นคนที่เอาใจใส่แต่ละลูกศิษย์ ครูก็จะ
ตามตัว และจะประสานงานรวมกันมาเล่นดนตรีกัน (พลเอกกิติกร ธรรมนิยาย,
สัมภาษณ์, 27 กันยายน 2563)

บญุ นภา เจริญสบื ทอง อาจารย์สอนขบั ร้องเพลงไทย คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลยั
บูรพา ใหส้ มั ภาษณ์กบั ผูว้ จิ ยั ถึงความมีเมตตาของพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค ว่า

ครูประพาศได้ทาหน้าท่ีอย่างมศี ักด์ิและมีศรีอย่างมาก ท่านเป็นแกนหลัก
และเป็นตัวเชื่อมความสัมพันธ์ต่าง ๆ ท่านจะมีความภูมิใจในส่ิงที่ท่านทาเลยนะ ใน
สมัยก่อนที่ยังมีอีกหลายคนยังไม่รู้ ท่านมีผลงานมากมาย และส่ิงที่ทาเป็นส่ิงท่ีงดงาม
มาก ๆ เลย

ครูถือว่าในเรื่องของเสภา ท่านก็เป็นหน่ึงทีเดียวนะท่ีคนยอมรับ และขับ
เสภาคนก็ท่ึงในส่ิงท่ีท่านทา ทาได้ทั้งกรับและร้องได้อย่างสมบูรณ์และท่านก็เป็นคน
ทากรับ รู้เสยี ง ทากรบั เอง ตีกรับเอง และร้องเพลงเองจะมใี ครบา้ งท่ีรูไ้ ด้ลกึ และลงลึก
ได้ลกึ ซึง้ ขนาดน้ี

และไปแนะเทคนิคต่าง ๆ ให้กับนักเรียนนายร้อยและเข้าไปถวายงาน
ดนตรี ตอนนั้นเม้งก็ไปด้วยนะ ซึ่งเป็นโอกาสสาคญั มากในสมัยก่อน เพราะท่านก็เป็น
คนดัง เป็นทหาร เข้าถึงยาก ไม่มีใครกล้าเขา้ หา อาจจะเป็นดว้ ยหนา้ ที่การงานต่าง ๆ
ของท่านด้วย รวมถึงมารยาทการเข้าหาผู้ใหญ่ คือส่วนหน่ึง ไหนท่านจะเป็นโฆษก
ของรัฐบาล ท่านมาหลังจากท่ีท่านเกษียณแล้วต่างหากที่ท่านเปิดโอกาสให้ใคร ๆ ได้
เข้าหา เพราะก่อนหน้าน้ีท่านก็ได้ทาหน้าท่ีในส่วนของราชการได้อย่างเต็มที่เลยตรง
น้ัน และท่านก็ทาดนตรีอยู่ในเครือของหน่วยราชการท้ังน้ันเลย พอหลังจากที่ท่าน

79

เกษียณแล้วก็ถึงได้มาสัมผัสกับเรา (บุญนภา เจริญสืบทอง, สัมภาษณ์, 28 มกราคม
2562)

กวินภพ ทองนาค ให้สัมภาษณ์กับผู้วิจัยถึงเร่ืองความมีเมตตาต่อศิษย์ของพลตรี
ประพาศ ศกุนตนาค วา่

ท่านเป็นครูท่ีมีความเมตตาครับ ลูกศิษย์ทุกคนท่ีเคยมาเรียนกับท่านไม่
เคยโดนท่านดุเลยสักครั้งนึง ท่านเป็นคนท่ีใจดีมีเมตตา แต่ไหนท่ีท่านไม่ได้ก็จะบอก
ว่าไม่ได้นะ แต่ว่าน้ันแหละท่านก็จะแสดงความเมตตาทุกคน ท่านไม่ได้ทากับลูกฺศิษย์
เหมือนกับว่าลูกศิษย์เป็นลูกศิษย์ แต่ท่านปฏิบัติเหมือนกับลูกศิษย์ทุกคนเป็น
ลูกหลานท่านหมดเลย อย่างเช่นผมมาเนี่ย ผมในฐานะลูกศิษย์แลที่จะดูเสียงจะด้อย
กว่าพี่ ๆ เพื่อน ๆ ทุกคนทั้งหมด แต่ท่านกไ็ ม่ได้เอาจุดน้ีมาพิจารณาว่าท่านจะไม่สอน
นะ ท่านก็สอน ก็ถ่ายทอดให้หมด ท่านให้ความเมตตาส่งเสริมให้ไปขับร้องถวายกรม
สมเด็จพระเทพฯ ด้วยกันครับ อีกอย่างหน่ึงนอกจากความมีเมตตาแล้วท่านเป็น
ผู้ใหญ่ที่ใจกว้างครบั ถ้าเราพิจารณาจากสมัยโบราณ ครคู นไหนท่ีเราเรียนด้วย เราจะ
ไปต่อเพลงนอกเหนือจากคนอ่ืนไม่ได้ หรือจะต่อเพลงต้องให้ท่านอนุญาตก่อนอะไร
ก่อน พลตรีประพาศท่านไม่มี ไปเลย ไปเรียนกับใครก็ได้ ส่งเสริมให้มีแต่
ความก้าวหน้า ตรงน้ีท่านยังไม่แน่นก็เชิญครูศิริมาสอนอีก ไม่ได้ยึดอัตตาว่า ฉันเก่ง
ท่ีสุด ฉันดีท่ีสุด อันไหนท่ีท่านรู้สึกว่าครูศิริท่านได้ดีว่า ท่านก็ให้มาช่วยสอนครับ
(กวนิ ภพ ทองนาค, สมั ภาษณ์, 21 กุมภาพนั ธ์ 2564)

วิกานดา ไอเบลิ ให้สมั ภาษณ์กบั ผู้วจิ ัยถึงเร่ืองความมเี มตตาต่อศิษยข์ องพลตรี
ประพาศ ศกุนตนาค วา่

ระหว่างช่วงท่ีอัดเสียง ก็ดีบ้างไม่ดีบ้างปน ๆ กันไปเพราะดิฉันไม่ใช่มือ
อาชีพ ท่านประพาศก็จะคอยสอน คอยชี้แนะอยูต่ ลอดเวลา ท่านช่วยขัดเกลาการขับ
เสภาในทุก ๆ บท ก่อนจะไปบันทึกเสียงจะต้องขับเสภาให้ท่านฟัง แล้วท่านจะคอย
ช่วยแก้ข้อบกพร่องให้อยู่ตลอด ท่านได้สนับสนุนดิฉันให้มีงานมีรายได้ระหว่างเรียน
มหาลัย นอกจากการส่งเสริมด้านการขับเสภาแล้ว ท่านยังคอยให้คาแนะนาเก่ียวกับ
การใช้ชวี ติ ในเมอื งหลวง ถามสารทุกข์สุกดิบตลอดช่วงเวลาท่ดี ิฉนั ใชช้ วี ิตอยู่ท่ีกรงุ เทพ
สาหรับดิฉันแล้ว ท่านมิได้เป็นเพียงแค่ครู ท่านคือผู้มีพระคุณและเป็นบุคคลท่ีดิฉัน
เคารพรักเสมือนญาตผิ ้ใู หญ่ (วกิ านดา ไอเบิล, สัมภาษณ์, 27 เมษายน 2564)

80

การถ่ายทอดความรูด้ ้านดนตรไี ทยสู่ลูกศิษย์ของพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค ทาให้ลกู ศษิ ย์
ของพลตรีประพาศ ศกุนตนาคมีบทบาทท่ีจะร่วมอนุรักษ์และสืบสานสิ่งที่ได้ศึกษาการขับร้องเพลง
ไทย และการขับเสภามาจากพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค และส่ิงท่ีพบจากการศกึ ษาในครงั้ นี้เห็นได้ว่า
ลูกศิษย์ท่ีได้รับการถ่ายทอดความรจู้ ากพลตรีประพาศ ศกุนตนาค โดยสว่ นใหญ่เป็นนักศึกษา ศิลปิน
อิสระ และเป็นครใู นสถาบนั ศึกษา ซึ่งลกู ศิษย์เหลา่ น้จี ะได้ถ่ายทอดความร้สู ูว่ ชิ าการดนตรีไทยต่อไป

การถา่ ยทอดความร้ผู ่านเสภาสมาคม ชมรมนักขับเสภาแห่งประเทศไทย

พลตรีประพาศ ศกนุ ตนาคและกลุม่ ลูกศิษย์ได้รว่ มจัดตัง้ “สานักสยามเสภานุรกั ษ์” เสภา
สมาคมชมรมนักขับเสภาแห่งประเทศไทย เมื่อวนั ที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2564 ตั้งอยู่ที่บ้านเลขที่ 18/3
ซอย 39 ถนนสุขาภิบาล 5 แขวงออเงิน เขตสายไหม กรุงเทพมหานคร 10220 โดยมีวัตถุประสงค์
การจัดต้ังตามดาริของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ท่ีจะมุ่งรักษาและสืบทอดความรู้ศิลปวัฒนธรรม
แขนงนี้ให้คงอยู่อย่างมั่นคง ดังเห็นได้จากพันธกิจของสานัก คือ เพื่อศึกษา ค้นคว้า ส่งเสริมให้
เยาวชนได้รู้จกั และร้องเลน่ เสภา เพลงไทย เผยแพร่ และอนุรักษ์ เสภา ดนตรี คีตศิลป์ไทย ให้คงอยู่คู่
ชาติไทย (โครงการจัดตั้งเสภาสมาคม สานักสยามเสภานุรักษ์, 2564 : ออนไลน์) ทั้งน้ีสานักสยาม
เสภานุรักษ์มีพลตรีประพาศ ศกุนตนาค และครูศิริ วิชเวช เป็นประธานคณะที่ปรึกษาสูงสุดและท่ี
ปรึกษากิตติมศักดิ์พิเศษของชมรม เน่ืองจากปัจจุบันในยุคโควิดมีการเรียนการสอนท่ียากลาบาก อีก
ท้ังพลตรีประพาศ ศกุนตนาคได้ตระหนักถึงการสืบทอดและการคงอยู่ในอนาคต จึงเป็นผู้ให้การ
สนับสนุนและส่งเสริมได้จัดต้ังเสภาสมาคม ชมรมนักขับเสภาแห่งประเทศไทยขึ้นเพื่อสืบทอด และ
เผยแพร่ความรู้ ผลงานต่าง ๆ ด้านการขับร้องเพลงไทยและการขับเสภา ผ่านสื่อออนไลน์ช่องทาง
เพจ Facebook โครงการจัดตงั้ เสภาสมาคม สานกั สยามเสภานรุ กั ษ์

81

ภาพท่ี 71 เพจชมรมนกั ขับเสภาแหง่ ประเทศไทย
ท่ีมาภาพ: เพจชมรมนักขับเสภาแห่งประเทศไทย

ภาพที่ 72 ผลงานเพจชมรมนักขบั เสภาแห่งประเทศไทย
ทม่ี าภาพ: เพจชมรมนกั ขบั เสภาแหง่ ประเทศไทย

ปัจจุบันเพจเสภาสมาคมได้รับความนิยมมากข้ึนโดยสังเกตจากผ้ทู ่ีเข้ามาชมซึ่งเพจชมรม
นักขับเสภาแห่งประเทศไทยได้มีผู้ติดตามท้ังหมด 1,453 คน และ ได้เผยแพร่วิดีโอความรู้เกี่ยวกับ
เสภาและดนตรีไทยแล้วทั้งหมด 338 คลิปวิดีโอ (โครงการจัดตั้งเสภาสมาคม สานักสยามเสภา
นุรักษ์, 2564 : ออนไลน์) เพจเสภาสมาคมจึงเป็นแหล่งเผยแพร่ความรู้ท่ีสาคัญในด้านการขับร้อง
เพลงไทย และการตีกรับขับเสภา กล่าวได้ว่าการที่พลตรีประพาศ ศกุนตนาค สนับสนุนให้เกิด

82

“สานักสยามเสภานุรักษ์” ข้ึน จึงเป็นอีกหนึ่งช่องทางในการส่งเสรมิ การขับร้องเพลงไทย การตีกรับ
ขับเสภา ผา่ นทางสอ่ื ออนไลน์

4.1.2 การถ่ายทอดกรรมวธิ ีการสร้างกรับเสภา

กรับเสภาบ้านพลตรีประพาศ ศกุนตนาค เป็นกรับเสภาท่ีนักดนตรีไทยหลาย ๆ คน ให้
การยอมรับ และให้ความสนใจเข้ามาขอกรับเสภาจากพลตรีประพาศ ศกุนตนาคเพ่ือไปใช้ในการขับ
เสภา ด้วยขนาดที่เหมาะมือ เสียงท่ีใส โปร่ง กังวาน น่าฟัง และมีความยาวขนาด 21.1 เซนติเมตร
(แต่ในปัจจุบันมีความยาวขนาด 21 เซนติเมตร) ทั้งน้ีจุดเริ่มต้นในการสร้างกรับเสภา พลตรีประพาศ
ศกุนตนาค ได้รับแบบกระสวนกรับเสภาจากบ้านพาทยโกศล และกรับของนายตรัยเทพ เทวะผลิน
ซง่ึ เป็นกรบั ของเจ้าพระยารามราฆพ (หม่อมหลวงเฟ้ือ พึ่งบญุ ) และทดลองปรับกระสวนกรบั เสภาและ
เสียงของกรับเสภาจนมีเอกลักษณ์เฉพาะตน ผู้วิจัยจึงได้ขอศึกษาและเก็บข้อมูลการสร้างกรับเสภา
จากพลตรีประพาศ ศกนุ ตนาค และสามารถสรปุ ได้ดงั น้ี

พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาคเลา่ ใหฟ้ งั วา่
ของครูขนาด 21.1 เซนติเมตร เด๋ียวน้ีเอาแค่ 21 เซนติเมตร อย่างเดียว

เร่ืองน้าหนักของกรับแล้วแต่มือ เพราะผู้ชายมือใหญ่หน่อย ส่วนมือเล็กน้าหนักเบา
หน่อย กระสวนกรับ ถอดแบบคร้ังแรกเอามาจากบ้านจางวางทั่ว เราไปท่ีบ้าน
คุณหญิงไพฑูรย์ เขาก็เอากรบั มาให้ดู ก็เลยขอวัดไว้ เสร็จแล้วก็มาเอาของเจ้าคุณราม
ราฆพ ซ่ึงคุณตรัยเทพ เทวะผลินเขามีกรับอันน้ีอยู่ คือพ่อของเขานะคุณสุชิน เทวะ
ผลิน เป็นนักลิเก ออกทีวีออกวิทยุ และคุณตรัยเทพ เป็นลูกเขาและเอามาเล่นด้วย
และเขาก็ตีกรับได้ และตาของของเขาคือ หมื่นขับคาหวาน เพราะแม่ของเขาเป็นลูก
ของหมื่นขับคาหวาน หลังจากนั้นก็เอามาปรับเป็นทางท่ีเราจะใช้ เราเอา 2 อันน้ีมา
รวมกนั (พลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค, สมั ภาษณ์, 16 มกราคม 2564)

83

ภาพที่ 73 กระสวนกรับเสภาจากบ้านครจู างวางทัว่ พาทยโกศล
ที่มาภาพ: นายปรมนิ ทร์ เต็มพรอ้ ม

กระบวนการผลติ กรับเสภาของพลตรีประพาศ ศกุนตนาค ไม้ท่ีใช้ทากรับเสภาจะทิง้ ไว้ตาม
สภาพอากาศธรรมชาติ และไมน่ ิยมอบไม้ ดังท่พี ลตรปี ระพาศ ศกนุ ตนาค เล่าใหฟ้ ังวา่

กรบั จะดังไม่ดังอยทู่ ี่ไม้ ผมปล่อยท้ิงแห้งตามธรรมชาติ ถ้าทาขายเขาใช้วิธีอบ
ไม้ น้าหนักไม่ได้เพราะยางไม่มี กรับเสภาดีต้องมีน้าหนัก ไม้ที่ทากรับต้องเสี้ยนลายตรง
แต่ถ้ามีตาไมห้ รอื เส้ียนคดใหไ้ วด้ ้านอื่น อย่าไว้ด้านที่กระทบ ได้มาตอ้ งแต่งส่วนกระทบให้
เว้ากลาง (พลตรีประพาศ ศกุนตนาค, 9 พฤษภาคม 2562)

84

ภาพที่ 74 กระบวนการสรา้ งกรบั เสภาของพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค
ทม่ี าภาพ: พลตรีประพาศ ศกุนตนาค

ขน้ั ตอนการสร้างกรบั เสภา
การสรา้ งกรบั เสภาถือเปน็ ข้นั ตอนท่มี ีความละเอยี ดอ่อนมาก ผ้วู ิจยั ได้แบ่งขน้ั ตอน

ออกเปน็ 3 ข้นั ตอนดังน้ี
- ขัน้ เตรียมไม้
ในการเลือกไม้เพ่ือท่ีจะทากรับเสภาในแตช่ ุดของพลตรปี ระพาศ ศกุนตนาค จะเลือกใช้ไม้

พะยูงทั้งหมด เน่ืองจากพลตรีประพาศ ศกุนตนาคมีความเชื่อว่าไม้พะยูงเป็นไม้เนื้อเข็งและมีความ
หนาแน่นมาก มากกวา่ ไม้อื่น ๆ จึงได้สอบถามความหนาแน่นของไม้จากกรมป่าไม้ โดยไม้ส่วนใหญ่จะ
ซ้ือมาจากประเทศกัมพูชา หรือจากภาคอีสาน โดยตัดไม้แต่ละท่อนให้หน้าตัดมีขนาด 2 นิ้ว ใน
ลักษณะสี่เหลีย่ มจัตุรัส ให้ลายเส้ียนตรงของไม้พะยงู อยดู่ ้านหน้ากรบั เสภา พลตรีประพาศ ศกุนตนาค
เลา่ ถงึ ไมท้ ีใ่ ชท้ ากรับเสภาให้ฟังว่า

ทาไมคนในกรุงเทพฯ เอาไม้ชิงชนั เพราะไม้พะยงู หาไม่ได้ เพราะไมพ้ ะยูง
จะอยู่อีสาน อยู่เขมร อยู่ลาว อยู่ปราจีน คนที่จะเดินทางไปเอาไม้ท่ีโน้น จะต้อง
เดินทางเป็นเดือนกว่าจะไปได้ไม่มีรถไป แต่ถ้านั่งรถไฟไปก็เอามาไม่ได้ แต่เดี่ยวน้ีไม้