โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว (อันดับที่ 2 ประจำปี 2565)

5. แบบสำรวจผลผลติ

48

1.2.2.การกำหนดผรู้ บั ผดิ ชอบในการป้อนข้อมูลและรอบระยะเวลาในการปอ้ นข้อมูล (Update data)

จำแนกฐานขอ้ มลู ฐานขอ้ มลู สารสนเทศ ผู้รบั ผิดชอบ ความถี่ในการจดั เกบ็
ขอ้ มูลพื้นฐาน ฝ่ายจดั สรรนำ้ ฯ
- ข้อมลู พน้ื ทโี่ ครงการ ฝ่ายสง่ นำ้ และ ทุก 1 ปี
การบริหารจัดการน้ำ - ขอ้ มลู พ้ืนทชี่ ลประทาน บำรงุ รักษาที่ 1 - 4 ทุก 1 ปี
- ข้อมลู พน้ื ที่รายแปลง ทกุ 1 ปี
การบำรงุ รักษา - ข้อมูลสถติ ิปรมิ าณน้ำเกบ็ กัก ฝ่ายจัดสรรน้ำฯ ทุก 1 วนั
- ข้อมลู สถิติฝน - น้ำทา่ ฝ่ายสง่ นำ้ และ ทกุ 1 วัน
- ข้อมลู อาคารชลประทาน บำรุงรักษาที่ 1 - 4 ทุก 1 เดือน
- ขอ้ มลู อตั รากำลังบุคลากร ทกุ 1 ปี
- ขอ้ มลู พื้นท่ีนำ้ ทว่ ม ฝา่ ยจัดสรรน้ำฯ ทุก 1 ปี
- ข้อมูลพื้นที่ภยั แลง้ ฝา่ ยส่งน้ำและ ทกุ 1 ปี
- ข้อมลู คลองธรรมชาติเชือ่ มต่อ บำรุงรักษาที่ 1 - 4 ทุก 1 ปี
- ขอ้ มูลแหลง่ น้ำธรรมชาติ ทุก 1 ปี
- ขอ้ มูลปริมาณความาตอ้ งการน้ำ ทกุ 6 เดือน
- ขอ้ มลู ผลผลติ และรายได้ทางการเกษตร ทกุ 6 เดอื น
- ขอ้ มลู การตรวจสอบสภาพอ่างฯแมส่ รวย ทุก 1 เดือน
- ขอ้ มลู สถติ กิ ารซอ่ มแซมและการ ทกุ 1 เดือน
ปรับปรุงระบบชลประทาน

องค์กรผู้ใช้นำ้ - ขอ้ มูลองค์กรผูใ้ ชน้ ำ้ ชลประทาน ฝา่ ยจดั สรรนำ้ ฯ ทุก 1 ปี

- ขอ้ มูลกลุ่มบรหิ ารการใชน้ ้ำชลประทาน ฝา่ ยส่งน้ำและ

- ข้อมลู อาสาสมัครชลประทาน บำรงุ รกั ษาที่ 1 - 4

1.2.3. การสำรองขอ้ มูล (Backup) และการปอ้ งกันฮารด์ แวร์ และระบบซอฟท์แวร์
ข้อมูลต่างๆ จะถูกรวบรวมโดยพนักงานส่งน้ำร่วมกับอาสาสมัครชลประทานเป็นเอกสารจากแต่ละฝ่ายส่งน้ำ โดยฝ่าย
จัดสรรน้ำจะมีหนา้ ที่รวบรวมไว้เป็นข้อมูลส่วนกลาง จากนั้นนำเข้าข้อมูลเป็นดิจิตอลไฟล์โดยเจ้าหน้าที่คอมพิวเตอร์ ทั้งน้ี
กำหนดใหส้ ำรองข้อมลู ลงใน External Harddisk โดยมีรอบระยะเวลาการรวบรวมและจัดเก็บ ขึ้นอยู่กบั ชนิดของข้อมูล
ทั้งนี้ความเสียหายที่จะเกิดขึ้นกับฮาร์ดแวร์ ส่วนใหญ่เกิดจากไฟฟ้าดับหรือกำลังไฟฟ้าตก ทำให้เครื่องคอมพิวเตอร์
บุคคลเสยี หายได้
ระบบสารสนเทศทโ่ี ครงการส่งนำ้ และบำรุงรักษาแมล่ าว นำมาใช้
ระบบฐานข้อมูล GIS เป็นเครื่องมือที่ใช้สำหรับการประมวลผลข้อมูลเชิงพื้นที่ให้กลายเป็นข้อมูลสารสนเทศ เป็นระบบ
สำหรับการบรหิ ารจัดการ การวิเคราะห์ และการแสดงผลความรู้ทางภูมิศาสตรป์ ัจจุบัน ซงึ่ จะแสดงให้เหน็ ในรูปของแผนที่
ซึ่งปัจจุบันโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว ได้เริ่มใช้ระบบ GIS มาใช้ในงานจัดทำฐานข้อมูลพื้นที่ชลประทาน งาน
บรหิ ารจดั การน้ำ ซง่ึ สามารถชว่ ยให้การวางแผนงาน การตดิ ตามประเมินผลมีประสิทธภิ าพ ความสามารถในการวิเคราะห์

49

ข้อมูลไปใช้ประโยชน์ในการปรบั ปรุงข้อมูลให้ทันสมัยตลอดเวลา รวมถึงการบูรณาการขอ้ มูลหลายรูปแบบเข้าด้วยกัน เช่น
การจดั ทำข้อมูลใน Google earth และนำเข้าสูโ่ ปรแกรม ArcGIS เพือ่ จดั การข้อมุลตอ่ ไป

50

1.3 วิธกี าร/กระบวนการจดั ทำแผนงานโครงการ

1.3.1 การจัดทำแผน 5 ปี และ 1 ปี MTEF (Medium Term Expenditure Framework)

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการวางแผนยุทธศาสตร์โดยรวม แบ่งเป็นแผนงานระยะสั้น 1 ปี

และแผนระยะยาว 5 ปี สอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์กรม โดยมีการจัดทำคำรับรองการปฏิบัติราชการประจำปี

งบประมาณ ซึ่งขั้นตอนการดำเนินงานจะให้แต่ละฝ่ายส่งน้ำบำรุงรักษาจัดทำแผนงาน 1 ปี และแผนงาน ระยะยาว 5 ปี

พร้อมลำดับความสำคญั จากน้ันฝ่ายจดั สรรน้ำและปรับปรุงระบบชลประทาน จะรว่ มกับฝ่ายวิศวกรรม จะนำแผนงานของ

ทุกฝ่ายส่งน้ำบำรุงรักษามารวบรวม และทำการปรับแผนงานตามสภาพความพร้อมในการปฏิบัติงานตามแผนยุทธศาสตร์

โดยได้มีการปฏิบตั ิตามแผนยุทธศาสตร์ตามความรับผิดชอบของโครงการฯ โดยผูอ้ ำนวยการโครงการฯ จะนำแผนงานและ

งบประมาณเข้าสู่ขบวนการในการแปลงแผนการปฏิบัติงาน และกำหนดผู้รับผิดชอบตามพื้นที่ที่รับผิดชอบหรือกำหนดตวั

บุคคลเพื่อดำเนินงานตามแผนการดำเนินงานนั้นๆ โดยอาศัยทรัพยากรของโครงการฯ หรือขอรับการสนับสนุนจาก

หน่วยงานสนับสนุน เมื่อมีการดำเนินงานแล้ว จะให้ปรับแผนยุทธสาสตร์ในปีต่อไป ตามสภาพของงบประมาณที่ได้รั บ

ความพร้อม ความจำเป็นเร่งด่วน โดยมีการติดตามประเมินผลตามตัวชีว้ ดั ทีก่ รมชลประทานกำหนด และมีการติดตามการ

ใช้จ่ายงบประมาณ ซึ่งมีการสรุปการดำเนินงาน คือการรายงานการใช้จ่ายในการดำเนินงาน ความก้าวหน้าในการ

ดำเนินงาน หรอื รายงานการส่งมอบงาน

1.3.3 วิธีการวเิ คราะห์การจัดทำแผนควบคมุ ภายในและแผนบริหารความเสย่ี ง ตามแนวทางทีก่ รมกำหนด

การบรหิ ารจดั การนำ้

วิธกี าร ศึกษา วางแผน ติดตาม ตรวจสอบ กำกับดูแล การบริหาร
จดั การน้ำรว่ มกับประชาชนผรู้ บั บริการและผู้มสี ว่ นเสีย

วตั ถุประสงค์ เพอ่ื การบริหารจัดการน้ำให้บรรลุวัตถุประสงค์ และเป็นไป
ตามความต้องการของผรู้ บั บริการและผ้มู สี ่วนได้ส่วนเสีย

การปรับปรงุ 1. จัดทำแผนการส่งเสริมการมีส่วนร่วมและ

ประสานงานเบื้องต้นกับทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง เพื่อทำประชา
พจิ ารณ์ เสนอแนวคิด วธิ ีการแกไ้ ขปญั หา

และหาขอ้ ยตุ ิ

2. ทำการประชาสัมพันธ์เชิงรุก เพื่อชี้แจงประโยชน์

ผลกระทบและการ
แกไ้ ขผลกระทบอย่างตอ่ เน่อื ง

3. ดำเนินการจัดตั้งคณะกรรมการเพื่อติดตามและ

ประเมนิ ผล

กำหนดผู้รบั ผดิ ชอบ ผอ.คบ.แมล่ าว, ฝจน.คบ.แม่ลาว, ฝวศ.คบ.แมล่ าว, ฝสบ.
คบ. ๑-๔แม่ลาว บท.คบ.แมล่ าว

สรุปผลการประเมิน/ข้อคิดเหน็ โครงการฯ ไม่ไดร้ บั งบประมาณในสว่ นน้ี แตม่ ีการ
ดำเนินการเชิงรุกในขั้นตอนการจัดเวทีรบั ฟังความคิดเห็น

กำหนดผูร้ บั ผิดชอบ ผอ.คบ.แมล่ าว, ฝจน.คบ.แมล่ าว, ฝวศ.คบ.แมล่ าว, ฝสบ.

คบ. ๑-๔แม่ลาว บท.คบ.แม่ลาว

สรปุ ผลการประเมิน/ข้อคดิ เห็น โครงการฯ ไม่ไดร้ บั งบประมาณในส่วนน้ี แต่มีการ

ดำเนนิ การเชิงรุกในขน้ั ตอนการจดั เวทีรบั ฟงั ความคดิ เห็น

51

1.3.4 วธิ กี ารติดตาม คาดการณ์ และทบทวน ผลการดำเนนิ การของแผนปฏิบตั ิการ 5 ปี

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาวได้ทบทวนแนวคิดใหม่ เพื่อค้นหารูปแบบใหม่ที่เหมาะสม และทันสมัยอยู่

เสมอ เพื่อการแก้ไขปัญหาและความพึงพอใจในการบริหาร โดยจัดกระบวนการลงมือปฏิบัติจริงในพื้นที่ต่างๆ โดยต้ัง

คำถาม เพอื่ หาคำตอบที่ชัดเจน

ดา้ นการบรหิ ารจดั การน้ำ

แนวทางและวตั ถุประสงค์ - สถานภาพของประชาชนกลมุ่ บคุ คลตา่ ง ๆ
- ปจั จยั /เงือ่ นไขท่ีกระทบต่อการเกิดปญั หา

- ความต้องการรปู แบบและกระบวนการแก้ไขปญั หาในแต่ละพน้ื ท่ีกลุม่ บุคคล
- มีการรบั ฟงั แนะนำ ชว่ ยเหลอื ประชาชนทกุ ภาคสว่ นในพน้ื ทอ่ี ย่างท่ัวถงึ
- ผรู้ ับบริการมคี วามพงึ พอใจตอ่ การปฏบิ ัตงิ านของบุคคลากร

การประเมินสถานการณ์ - กำหนดระดบั ความสนใจของประชาชน กลุ่มบคุ คลในประเดน็ ท่ตี ้องตัดสนิ ใจ
- พื้นที่ชุมชนหรือกลุ่มบุคคลมีประวัติ ประสบการณ์การมีส่วนร่วมหรือแสดงความ

สนใจ
- ปรมิ าณและขนาดของพ้ืนที่ ทไ่ี ด้รับผลกระทบ
- มกี ารสอบถามประชาชนถงึ ความเปน็ หว่ งกงวั ล

- มกี ารรวมกล่มุ ในพน้ื ท่ี
- (จากข้อมูลต่าง ๆ เป็นขั้นเตรียมแผนนำมาวิเคราะห์ เพื่อจัดทำแผนการมีส่วน

ร่วมของประชาชน)

ลกั ษณะของเทคนคิ - สานสัมพันธ์การพูดคุย แลกเปลี่ยนความคิดเห็นรายบุคคล หรือกลุ่มพื้นที่ ตาม
ประเดน็ ท่ีกำหนด

- ทำความเข้าใจในประเดน็ ทีก่ ำหนด หรือป้องกนั ความเขา้ ใจไม่ถกู ตอ้ ง
- เสนอทางเลอื กหรือการพัฒนาทางเลอื กร่วมกัน

- ค้นหาข้อกังวล ความหว่ งใยในเรือ่ งต่าง ๆ

- ประชาสัมพันธ์ให้ทั่วถึงสื่อต่าง ๆ เพื่อเป็นการกระตุ้นทั้งผู้ที่สนใจและผุ้ได้รับ
ผลกระทบ

ตวั ช้ีวดั ผลการปฏบิ ัติงาน - ให้ขอ้ มูลข่าวสาร รับฟังความคดิ เห็นทเ่ี กีย่ วข้อง รว่ มมอื กัน เสรมิ อำนาจประชาชน
- จดั ทำแผนความคดิ และสร้างอนาคตรว่ มกัน

เสรมิ สรา้ งกจิ กรรม - เยี่ยมเยือนพื้นที่ สร้างเครือข่ายกลุ่มให้มีความรู้ความเข้าใจติ่โครงการโดยจัด
กิจกรรมสรา้ งความสมั พันธร์ ะหวา่ งประชาชน กลมุ่ บคุ คล กบั เจ้าหนา้ ที่โครงการ

- ถ่ายทอดเทคโนโลยีทางด้านการชลประทาน สู่ประชาชน สู่ประชาชน กลุ่มบุคคล
ในพื้นท่ีทีม่ ีปัญหาเฉพาะกลุ่ม

52

แนวทางการดำเนนิ งานให้ - มีการจดั ทำแผนงานที่ชัดเจน เพ่อื เป็นกรอบในการปฏบิ ัตงิ าน
แผนปฏบิ ัติการประสบ - เตรยี มความพรอ้ มโดยเตรยี มการลว่ งหน้าก่อน
ความสำเร็จ - จัดทำแผนงานเปิดโอกาสให้ผู้รับบริการ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสยี ได้แสดงความคิดเห็น

และแสดงความต้องการ เพ่ือลดปญั หาความขัดแย้ง และเป็นการบูรณาการ
- มีการติดตาม และประเมินผลสำเรจ็ และผลความก้าวหนา้ เป็นระยะ
- ปรับปรุงแผนงานเพือ่ ใหเ้ หมาะสมกบั สถานการณ์ สภาพปัญหาและความ
ต้องการ
- ถา่ ยทอดและส่ือสารไปยงั เจ้าหนา้ ทีภ่ ายในโครงการ และผูบ้ งั คบั บัญชา
- -มีการประสานงานตดิ ตามกบั ส่วนท่ีเกยี่ วข้องอยา่ งสม่ำเสมอ
- พฒั นาบคุ ลากรใหม้ คี วามรู้ ความสามารถสูงขึ้น ขณะเดียวกันกม็ อบหมาย
ให้มีผูร้ ับผดิ ชอบชดั เจน

1.4 วิธีการจัดวางอตั รากำลงั บุคลากรอยา่ งเหมาะสม
โครงการส่งนำ้ และบำรุงรักษาแมล่ าว ไดม้ กี ารจัดวางอัตรากำลัง ใหส้ อดคลอ้ งกับปริมาณงาน ระบบงาน เพื่อให้

งานมปี ระสทิ ธภิ าพและประสิทธผิ ล โดยพิจารณาทั้งประเภทและสัดส่วนการใชก้ ำลงั คนในแต่ละประเภทภาระกจิ การ
บริหารกำลังคนให้สอดคล้องกับความจำเป็นตามพันธกิจ

• ใช้บุคลากรทม่ี ีอยูใ่ หเ้ กิดประโยชนส์ ูงสดุ
• ให้ความสำคัญต่อการบรหิ ารและพัฒนาบุคลากรเชิงปริมาณ (จำนวนบคุ ลากร) และเชิงคณุ ภาพ (ขีด
สมรรถนะและศักยภาพ)
• การจดั บุคลากรให้มคี วามสอดคล้องกับความจำเป็นในการปฏบิ ัตภิ ารกิจในปจั จุบนั และอนาคต
แนวทางในการจัดวางอัตรากำลังบคุ ลากรโครงการส่งน้ำและบำรุงรกั ษาแมล่ าว
• ภารกิจหลัก (Core Function)
เป็นงานตามกฎหมาย นโยบาย งานหลกั ตามภารกจิ และพันธกิจของหน่วยงานทจ่ี ำเป็นตอ้ งดำเนินการเพ่อื ให้
สัมฤทธ์ิผลตามเปา้ หมายท่ีกำหนด
• ภารกจิ รอง (Non – core Function)
เปน็ งานสนบั สนนุ ใหก้ ารดำเนินการ ตามภารกจิ หลกั สัมฤทธ์ิผลตามเป้าหมายที่กำหนด
• ภารกิจสนับสนนุ (Supporting Function)
เป็นงานดา้ นอำนวยการ งานธุรการ งานดา้ นบรกิ ารเพ่ือใหก้ ารดำเนนิ งานตามภารกิจหลกั และภารกจิ รอง สมั ฤทธิ์
ผลตามเป้าหมายท่ีกำหนด

53

แผนภมู ิ การจดั วางอตั รากำลัง

1.5 การจำแนกกลุ่มผู้รับบริการ และผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และการกำหนดช่องทางในการรับรู้ และวางแนวทางในการ
ตอบสนองความตอ้ งการของผ้รู บั บรกิ าร และผมู้ ีส่วนไดส้ ว่ นเสีย

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว ดำเนินการบริหารจัดการน้ำแบบบูรณาการ ในรูปแบบภาคีเครือข่าย
จึงนำไปสู่การบริหารจัดการน้ำ การแก้ไขปัญหาต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ การบริหารจัดการน้ำแบบบูรณาการ เริ่ม
ตั้งแต่การจำแนกผู้รับบริการผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย กลุ่มผู้ใช้น้ำ กลุ่มคณะกรรมการจัดการชลประทานฝาย แม่ลาว (JMC)
การประปา ฝ่ายปกครอง ภาคเอกชน หน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง นันทนาการ ระบบนิเวศ พื้นที่รับประโยชน์นอกเขต
ชลประทาน เขา้ มามีบทบาทในการร่วมประชุม วางแผน แสดงความคดิ เห็น เพือ่ บรหิ ารจัดการน้ำร่วมกัน ให้ทุกส่วน
ไดร้ บั น้ำอย่างพงึ พอใจ ทวั่ ถงึ และเป็นธรรม

การบริหารงานแบบมีส่วนร่วม มีความสำคัญอย่างมากในการปฏิบัติงาน การมีส่วนร่วมของประชาชน เป็น
กระบวนการประสานสัมพันธ์ระหว่างภาครัฐกับประชาชนเพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกัน เพื่อให้เป็นประโยชน์สุขของ
ประชาชน โดยมกี ารจำแนกกลุม่ ผู้รับบรกิ ารและผมู้ ีสว่ นได้ส่วนเสีย ออกเปน็ 4 ประเภท ดงั นี้

1. กลมุ่ ผูใ้ ชน้ ้ำภาคเกษตรกรรมในเขตโครงการ
2. กล่มุ ผู้ใช้นำ้ ภาคเกษตรกรรมนอกเขตโครงการ
3. หนว่ ยงานภาครฐั และรฐั วสิ าหกิจ
4. ประชาชนท่วั ไป

54

รปู 14 กจิ กรรมการประชมุ พบปะกับเกษตรกรผใู้ ช้นำ้ เพื่อการบรหิ ารจดั การนำ้ รว่ มกนั

55

โครงการสง่ น้ำและบำรงุ รกั ษาแม่ลาว มชี อ่ งทางรับรเู้ รื่องร้องเรยี นรอ้ งขอและขน้ั ตอนการดำเนนิ การจัดการ
เรือ่ งรอ้ งเรยี นรอ้ งขอ เพือ่ ตอบสนองความต้องการผรู้ บั บริการ ไว้ดงั น้ี

1.สง่ เรอื่ งร้องเรียนร้องขอดว้ ยตน ท่ที ำการ ฝา่ ยส่งน้ำและบำรงุ รักษาท่ี 1 โครงการส่งนำ้ และ
บำรุงรักษาแม่ลาว
2.เบอร์โทรศพั ท์ 053-607480 หรอื ตดิ ต่อกับเจา้ หน้าทีข่ องฝา่ ย
3.Facebook : โครงการสง่ น้ำและบำรุงรกั ษาแมล่ าว
4.Line :
5.Email : [email protected]
6.ตรู้ ับความคิดเหน็ ณ โครงการส่งนำ้ และบำรงุ รกั ษาแมล่ าว
7.ส่งจดหมาย โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว 62 หมู่ที่ 9 บ้านแพะ ตำบลดงมะดะ อำเภอแม่

ลาว จงั หวัดเชยี งราย รหัสไปรษณีย์ 57250 โทรศพั ท์ 0-5372-9631
8.ลงพ้นื ทพี่ บปะเกษตรกร
9.เวทปี ระชาคม รับฟงั ความคิดเหน็

ขนั้ ตอนการดำเนินการจัดการเรือ่ งร้องเรยี นรอ้ งขอ ดังนี้
1. การรับและการตรวจขอ้ รอ้ งเรยี น/ร้องขอลงในระบบสารบรรณอิเล็กทรอนิกส์
2. ตรวจสอบรายละเอียดข้อมูลของข้อร้องเรียน/ร้องขอโดยละเอียด ชื่อ – สกุล ที่อยู่ หมายเลข
โทรศพั ท์ติดตอ่ เร่ือง รอ้ งเรียน/รอ้ งทกุ ข์ และสถานท่ี
4. มอบหมายให้เจ้าหนา้ ที่ในพ้ืนท่ีทเี่ ก่ียวขอ้ งลงพน้ื ทตี่ รวจสอบข้อเท็จจริง
5. พจิ ารณาแนวทางการดำเนนิ การแกไ้ ขรอ้ งเรียน/รอ้ งทุกข์ และตดิ ต่อแจ้งผรู้ ้องเรียน/ร้องทุกข์
ทราบเบือ้ งต้น
6. ดำเนนิ การแกไ้ ขขอ้ รอ้ งเรยี น
7. รายงานผลการดำเนนิ การให้ผู้บรหิ ารทราบ
8. ตอบหนังสอื /โทรศัพทแ์ จง้ ให้ผูร้ ับบริการทราบ

56

หมวดท่ี 2 การสร้างความสัมพันธ์

57

หมวดที่ 2
การสรา้ งความสัมพนั ธ์
การสร้างความสมั พันธ์ เปน็ การนำหลกั การ “เขา้ ถงึ ” (Achieve) มาใช้ในการตรวจสอบการ
ดำเนินงานตามภารกจิ การบริหารจัดการ เพ่ือตอบสนองตอ่ การใหบ้ รกิ ารผรู้ บั บรกิ าร ผู้มีส่วนไดส้ ่วนเสีย และ
กลุม่ เปา้ หมาย โดยใจความของการประเมนิ ในหมวดที่ 2 น้นั ซึง่ ประกอบดว้ ย 3 องค์ประกอบย่อย ได้แก่
1. ระเบิดจากข้างใน (Inside-outblasting)
ฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่1 นั้นมุ่งเน้นเรื่องการพัฒนาคนการใช้น้ำชลประทาน และเน้นการสร้างความเข้มแข็ง
ให้คนภายในชมุ ชน โดยผ่านกิจกรรมตา่ งๆ ทเี่ กยี่ วกบั การจดั การน้ำชลประทาน ใหค้ นภายในชมุ ชน มีความพร้อมท่ีจะ
ร่วมพัฒนาและกระจายออกมาสู่สงั คมภายนอกชมุ ชน หรือการที่ฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 1 นั้นเข้าไปพบปะประชาชน
ในชุมชนเป็นประจำ เนื่องจากมีการลงพื้นที่สำรวจระบบชลประทาน การใช้น้ำชลประทาน และการประชุมหารือเกี่ยวกบั
การใช้นำ้ ท้ังนท้ี ำใหค้ นในชมุ ชนให้ความรว่ มมอื กับเจ้าหน้าที่ ฝา่ ยสง่ น้ำและบำรุงรกั ษาที่ 1 อกี ท้งั เป็นการสง่ เสรมิ การ
มสี ่วนร่วมของประชาชน ในการทำการเกษตร และการใช้น้ำในเขตพ้ืนท่ชี ลประทาน เปน็ ตน้
2. เข้าใจกลุ่มเปา้ หมาย (Understand target)
ทำงานรว่ มกับเครือข่ายคณะกรรมการ ในการบริหารจดั การน้ำ และแลกเปลี่ยนเรยี นรู้ประสบการณ์ แนวทางการ
ทำงานร่วมกับภาคส่วนและหน่วยงาน ที่เกี่ยวข้อง (องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น, การประปา, การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค,
การเกษตร, การปกครอง, สถานศกึ ษา) เพ่ือรว่ มบริหารจัดการน้ำ
3. พัฒนาศกั ยภาพโดยฝา่ ยสง่ นำ้ และบำรงุ รกั ษาที่ 1 มีแนวทางการทำเพอ่ื สร้างปัญญา (Educate)
แนวการทำงานคิดแบบเชิงระบบ (Systems thinking) การมองต้นน้ำ กลางน้ำ ปลายน้ำ ที่มีความสัมพันธ์กัน
ฝ่ายสง่ นำ้ และบำรุงรักษาที่ 1 มพี ืน้ ทีร่ ับน้ำชว่ งตน้ คลอง สามารถรบั นำ้ ได้ก่อนฝ่ายส่งน้ำอื่นๆ ทำให้มีความได้เปรียบในการ
บริหารจัดการน้ำในเขตพื้นที่ชลประทาน จึงมุ่งเน้นการสร้างจิตสำนึกในการเป็นองค์กรที่มีความสำคัญ และมีบทบาทใน
การบรหิ ารจัดการนำ้ ทงั้ ระบบอย่างเป็นธรรม เพอื่ ลดความขดั แยง้ ภายในกลมุ่ ผ้ใู ชน้ ำ้
2.1 วิธกี าร/กระบวนการ ในการให้บรกิ ารกับกลุ่มผ้รู บั บริการ และผู้มสี ่วนได้สว่ นเสยี

โครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการทำงานบูรณาการกับส่วนราชการในพืนที่ ในการจัดทำ
ยุทธศาสตร์จังหวัด และแผนการพัฒนาและจัดการนำแบบบูรณาการ เช่น จำนวนการเข้าร่วมเป็นคณะกรรมการ /
คณะทำงานแก้ไขปัญหาตามภารกิจของงานบูรณาการ คณะทำงานขับเคลื่อนนโยบาย Smart Farmer และ Smart
Officer จังหวัดเชียงราย การประสานงานกับหน่วยงานในพืนที่จังหวัดเชียงรายที่รับผิดชอบ การให้ความช่วยเหลือแก่
ผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย มีการจัดตังศูนย์ประมวลวิเคราะห์สถานการณ์นำโครงการ ติดตามสถานการณ์อย่าง
ใกล้ชิด และประเมินสถานการณ์นำตลอดจนแนวโน้มการเกิดภัย จากหน่วยงานต่างๆ พร้อมรายงานให้ศูนย์เฉพาะกิจฯ
สำนักงานชลประทานที่ ๒ ทราบเป็นระยะ รายงานสถานการณ์นำ ให้กับส่วนราชการ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทราบ
พร้อมทังช่วยประชาสัมพันธ์ ประสานงานกับจังหวดั อำเภอ และหนว่ ยงานตา่ งๆท่เี ก่ยี วขอ้ ง เพี่อร่วมกนั วางแผนการบริหาร
จัดการนำในแหล่งนำอื่นๆ นอกเขตชลประทาน รวมทังร่วมกันสำรวจตรวจสอบพืนที่ที่อาจจะเกิดภัยแล้ง และพืนที่ที่เคย
ประสบภัยแล้งซำซาก เพื่อร่วมจดั ทำแผนใหก้ ารชว่ ยเหลือต่อไป

มีการบริหารจัดการที่ราชพัสดุ โดยมีการนำข้อบังคับใช้กฎหมายในการอนุมัติ อนุญาต มาใช้และได้มีการจัดทำ
เอกสาร แบบฟอร์มต่างๆ ที่ใช้ในการขออนุมัติ อนุญาต และมีการตรวจสอบว่าเป็นไปตามข้อบังคับ กฎหมายหรือไม่ ก่อน

58

ส่งเรื่องไปสำนักงานชลประทานที่ ๒ เพื่อพิจารณาให้การอนุญาตแทนกรมชลประทานต่อไป รวมถึงการป้องกันการบุกรกุ

เพื่อลดข้อขัดแย้งระหว่างโครงการฯ กับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียดำเนินการตรวจสอบการบุกรุกที่ราชพัสดุเป็นประจำ สม่ำเสมอ

และได้รายงานการบุกรุกให้ผู้บังคับบัญชาทราบทุกเดือน ดำเนินการตรวจสอบเขตหลักชลประทาน เป็นประจำ ถ้ามีการ

ชำรุด สูญหาย โครงการฯ ได้แจ้งขอซ่อมหลักเขตทุกปี มีการประชาสัมพันธ์ให้ส่วนราชการต่างๆ ทราบในการประชุม

ประจำเดือนร่วมกับจังหวัด อำเภอ องค์กรปรกครองส่วนท้องถิ่นและการประชุม / สัมมนา กลุ่มผู้ใช้นำชลประทาน เป็น

ประจำโดยชีแจงขอบเขตของโครงการ หลักเขตชลประทาน ว่ามีความสำคัญ และจำเป็นมากน้อยแค่ไหน เช่น การรับรอง

การรังวัดเขตที่ดินข้างเคียง ถ้าหลักเขตชลประทานอยู่ครบก็จะทำให้การรับรองการรังวัดเขตที่ดินเสร็จเร็ว แต่ถ้าหลักเขต

ชลประทาน สญู หายไม่สามารถตรวจสอบได้การรังวดั เขตทีด่ ินก็ล่าช้า เปน็ ต้น

แนวทางและวิธีการใหแ้ กผ่ รู้ ับบริการ

จำแนกกลมุ่ ผลการ บรกิ ารทีใ่ ห้ ความต้องการ/ แนวทางและ

จำแนกกลุ่ม ความคาดหวัง วธิ กี ารสื่อสาร

ระหวา่ งกัน

1.กลุ่มผูใ้ ชน้ ำ้ 1.กลมุ่ - ให้คำปรึกษาในการวางดา้ น - ได้รบั การจดั สรร -เดินทางมาพบ

ภาคเกษตรกรรม เกษตรกรผู้ แผนการบรหิ ารจัดการนำ้ น้ำอย่างเพียงพอ และติดต่อ

ในเขตโครงการ ปลูกขา้ ว - ถา่ ยทอดความรู้ และเทคโนโลยี ท่ัวถงึ และเปน็ ประสานงานกับ

2.กลมุ่ สมัยใหม่ เพ่ือเสริมสร้างความเขม้ แข็ง ธรรม เจา้ หน้าท่ีโดยตรง

เกษตรกรผู้ - คำปรกึ ษา และคำแนะนำในการ - มีส่วนร่วมในการ -หนังสือแจ้ง หรือ

เล้ียงปลานลิ ดแู ลบำรุงรักษาระบบชลประทาน บรหิ ารจดั การนำ้ โทรศัพท์ ติดต่อ

และการแก้ไขปญั หาข้อพิพาท - ไดร้ บั น้ำตาม ประสานงาน หรือ

- ดแู ล กำกบั กฎระเบยี บ ขอ้ กำหนด ความตอ้ งการ และ Line

ขอ้ บงั คับของกลุ่มผูใ้ ช้นำ และวิธีการ ทนั เวลา Application

ปฏิบัตใิ หก้ ับกลมุ่ ฯ - ไดร้ บั การปรบั รุง -ออกไปพบปะ และ

- สนบั สนุนเครอื่ งมือ-เครอ่ื งจักร ซ่อมแซมอาคาร เยย่ี มเยือน

- ใหบ้ ริการสถานทจ่ี ัดประชมุ ของ ชลประทาน เกษตรกร

เกษตรกร - ไดร้ บั การชแ้ี นะ

และแนะนำแนว

ทางในการแก้ไข

ปญั หาในพ้นื ท่ี

59

บรกิ ารทใี่ หก้ ับกลมุ่ ผมู้ ีสว่ นได้ส่วนเสยี
1. ลงพื้นที่พบปะกลุ่มเกษตรกร เพื่อเก็บข้อมูลเกษตรกรรายแปลง แจ้งบทบาทการเข้ามามีส่วนร่วม ขั้นตอน
วธิ กี าร ในการบรหิ ารจัดกรน้ำ รบั ทราบ รับฟงั สถานการณ์ที่เกิดขึ้น ทำให้สามารถเข้าใจสภาพ ส่ิงท่ีเกิดข้ึนใน
พน้ื ท่ี เพอื่ นำมาเป็นชุดขอ้ มูลในการทำงาน

60

2. เวทีรับฟังความคิดเห็น ค้นหาปญั หา-สาเหตุ เปน็ การเปิดเวที เปดิ โอกาสในการมีส่วนรว่ ม ให้ภาคส่วน
ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ได้มีส่วนร่วมแสดงความเห็น ค้นหาปัญหาร่วม ค้นหาสาเหตุของปัญหาเพื่อให้การแก้ไข
ปญั หาอยา่ งย่ังยืน รวบรวมขอ้ เสนอแนะเป็นแนวทางให้กบั คณะกรรมการจัดการชลประทานดำเนินการต่อไป
ในประเดน็ ปญั หาเล็กนอ้ ยให้กลุ่มพนื้ ฐานไดม้ โี อกาสดำเนินการ ดว้ ยตวั เอง

61

3. การวางแผนการบริหารจดั สรรน้ำรว่ มกนั
เป็นเวทีในการกำหนดแผนการส่งน้ำรวมกัน จากอ่างเกบ็ น้ำแมส่ รวย ในรปู แบบคณะกรรมการจดั การ
ชลประทาน เปา้ หมายการแบ่งน้ำโควตานำ้ ใหก้ บั ทุกภาคส่วน อย่างทั่วถงึ เปน็ ธรรม และเท่าเทยี ม

4. ภาคส่วนผู้มีสว่ นไดส้ ่วนเสีย สง่ เสริมใหเ้ ข้าร่วมดำเนินการบรหิ ารจดั การน้ำแบบมีส่วนร่วม มภี าคส่วนในการ
เขา้ รว่ มดงั น้ี
1. เกษตรกรผู้ใชน้ ้ำชลประทาน ซง่ึ เป็นกลมุ่ รับบริการหลักของโครงการสง่ นำ้ และบำรุงรกั ษาแมล่ าว
2. การใชน้ ้ำเพ่อื การอุปโภค-บรโิ ภค และการผลิตนำ้ ประปา
3. หนว่ ยงานราชการ ภาคประชาชน สังคม ชุมชน ภาคเอกชน
4. กลุ่มเกษตรกรผู้ร้องขอโครงการ
5. กลมุ่ ผไู้ ด้รับผลกระทบจากการดำเนนิ โครงการ

62

5. การประสานงานและความร่วมมอื ระหว่างเจา้ หน้าทีช่ ลประทาน องค์กรผ้ใู ช้น้ำ และหนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้อง
มีการตดิ ต่อประสานงานระหวา่ งหนว่ ยงานท่เี กย่ี วข้องและกลุม่ ผใู้ ช้น้ำอยา่ งสม่ำเสมอ เข้าร่วมรบั ทราบ

แนวทางการ ทำงานของกลุ่ม และไดร้ ับความรว่ มมือเป็นอย่างดี เช่น การขอความรว่ มมอื จากองค์การ
บรหิ ารสว่ นตำบล หรือผูน้ ำหมู่บ้านใน การประชาสมั พันธใ์ นเรอ่ื งงานการสง่ นำ้ ในฤดูฝนและฤดูแลง้ , การขอ
ข้อมูล ตา่ ง ๆ

63

ชอ่ งทางการรับรขู้ ่าวสารและรบั เรอ่ื งรอ้ งเรียนและรอ้ งขอผูร้ บั บริการ และผมู้ สี ่วนได้สว่ นเสีย
โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการประชาสัมพันธ์ข้อมูลข่าวสารที่เป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้น้ำ ผู้รับบริการ

ผา่ น หนงั สอื เชิญประชมุ การติดปา้ ยประกาศ อาสาสมคั รชลประทาน โทรศัพท์ และ ใชแ้ อพพลิเคช่นั Line , Facebook
นอกจากน้นั ทางฝา่ ยสง่ นำ้ ฯ ยังใหบ้ รกิ ารข้อมูลรับเร่ืองร้องเรยี น ร้องทุกข์ ขอ้ คิดเห็นตา่ ง ๆ ตอ่ ผ้ใู ช้น้ำ ผูร้ ับบริการ และผู้มี
ส่วนได้สว่ นเสีย จดหมาย เวทีชมุ ชน คลกิ เกษตรเคลือ่ นที่ จังหวัดเคลือ่ นท่ี รวมถึงการมาติดต่อด้วยตนเองอกี ดว้ ย

บอรด์ ประชาสมั พนั ธ์

Facebook โครงการสง่ นำ้ และบำรงุ รกั ษาแม่ลาว

หนงั สอื เวียน

64

Line Group สำหรับแจง้ ขา่ วสาร

65

2.2 วธิ ีการในการเพมิ่ ขีดความสามารถ/ศักยภาพของทีมงานตอ่ การปฏิบัตงิ านเพ่อื เพ่ิมประสิทธิภาพ
การทำงาน

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการจัดพนักงานส่งนำ้ คนใหม่ที่เข้ามาทดแทนบุคคลที่เกษียณอายุราชการ
ไป โดยการสอนงานกันเองในระหว่างพนักงานส่งน้ำด้วยกัน การศึกษาความรู้จากคู่มือการปฏิบัติงานส่งน้ำที่มีให้
ณ มุมเอกสารสำหรับศกึ ษาคน้ คว้าหาความรู้เพิ่มเติมและใช้อา้ งองิ ในงานไดอ้ ย่างสะดวก ส่งเสรมิ ให้ทำงานเป็นทึมสามารถ
ช่วยกันดำเนินงานของแต่ละโซนได้และส่งเสริมให้เข้าร่วมการฝึกอบรมในหลักสูตรต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องอาทิเช่น การวัดน้ำ
ชลประทาน เป็นต้น ตลอดจนการจัดกจิ การเพือ่ สร้างความสามคั คีในฝ่ายฯ
ดำเนินการตาม พรฎ.การบริหารจัดการบ้านเมืองที่ดี พรบ.ข้อมูลข่าวสาร ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุ
พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุด้วยวิธีการอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2549
การควบคุมภายใน โดยการดำเนินการจะต้องปฏิบัติตามระเบียบ เช่น มีการประกาศประกวดราคาทาง Internet การ
ดำเนนิ การประมูลด้วยวิธี E-Auction ตลอดจนมกี ารควบคมุ การเบกิ จ่ายตามระเบยี บการปฏบิ ัตริ าชการ
โครงการสง่ นำ้ และบำรงุ รักษาแม่ลาว ได้คำนงึ ถงึ ความตอ้ งการหรอื ผลประโยชน์ของผรู้ บั บริการและผมู้ ีส่วนได้ส่วนเสีย โดย
ยึดหลักความโปรง่ ใสและความชดั เจน โดยมีการกำหนดหลักเกณฑ์ให้ทุกสว่ นดำเนินการจดั ทำระบบตาม พรฏ.การบริหาร
กจิ การบ้านเมืองเมอื งท่ดี ี พ.ศ. 2546 พรบ.ขอ้ มูลขา่ วสาร การควบคุมภายใน การดำเนินการตามคำรับรองการปฏิบัติ
ราชการและการจดั การรบั ฟงั ความคดิ เหน็ จากผูร้ บั บรกิ ารและโครงการ

โครงการส่งนำ้ และบำรุงรักษาแม่ลาว มี อุปกรณเ์ ทคโนโลยีตา่ งๆ เชน่ ระบบ Intranet คอมพิวเตอร์ และ
เครื่องปริน้ เตอร์ ใหแ้ ก่สำหรับเจา้ หน้าทีใ่ นการปฏิบัติงานได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ และไดม้ ีการนำ Application
Line มาใชใ้ นการติดต่อสือ่ สารระหวา่ งกนั ภายในหนว่ ยงาน เพือ่ ให้การตดิ ต่อสือ่ สาร รวดเรว็ และทนั ต่อเหตุการณ์ใหก้ าร
ปฏิบัติงานเป็นไปอย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ

รปู ที่ 22 อปุ กรณแ์ ละเทคโนโลยตี ่าง ๆ

66

กจิ กรรมภายในโครงการสง่ นำ้ และบำรงุ รักษาแมล่ าว

67

เอกสารแสดงฐานะการเงินของสวสั ดิการโครงการสง่ น้ำและบำรงุ รกั ษาแม่ลาว ประจำปี 2562

68

69

โครงการสง่ นำ้ และบำรงุ รักษาแมล่ าว มชี อ่ งทางรบั รเู้ ร่ืองร้องเรยี นรอ้ งขอและข้นั ตอนการดำเนนิ การจัดการเร่อื งร้องเรยี น
ร้องขอ เพื่อตอบสนองความต้องการผู้รับบริการ ไวด้ ังน้ี

1.ส่งเรื่องร้องเรียนรอ้ งขอด้วยตน ท่ีทำการโครงการสง่ นำ้ และ
บำรงุ รกั ษาแมล่ าว
2.เบอรโ์ ทรศพั ท์ 053-607480 หรอื ตดิ ต่อกับเจา้ หน้าทีข่ องฝา่ ย
3.Facebook : โครงการสง่ น้ำและบำรุงรกั ษาแมล่ าว
4.Email : [email protected]
5.ตรู้ บั ความคดิ เห็น ณ โครงการส่งนำ้ และบำรงุ รักษาแม่ลาว
6.ส่งจดหมาย ฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 1 หมู่ที่ 6 ตำบลสันกลาง อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย
57120
7.ลงพื้นทพ่ี บปะเกษตรกร
8.เวทีประชาคม รับฟังความคิดเห็น

ข้ันตอนการดำเนนิ การจัดการเรื่องร้องเรียนร้องขอ ดงั นี้
1. การรับและการตรวจข้อร้องเรียน/ร้องขอลงในระบบสารบรรณอิเล็กทรอนิกส์
2. ตรวจสอบรายละเอยี ดข้อมูลของข้อร้องเรียน/รอ้ งขอโดยละเอยี ด ชื่อ – สกลุ ท่ีอยู่ หมายเลข
โทรศพั ท์ตดิ ตอ่ เรอื่ ง รอ้ งเรียน/ร้องทกุ ข์ และสถานท่ี
4. มอบหมายให้เจา้ หนา้ ที่ในพ้นื ท่ีท่เี ก่ยี วขอ้ งลงพนื้ ทต่ี รวจสอบข้อเท็จจรงิ
5. พจิ ารณาแนวทางการดำเนินการแก้ไขรอ้ งเรียน/ร้องทุกข์ และติดต่อแจ้งผรู้ อ้ งเรยี น/ร้องทุกข์
ทราบเบอ้ื งตน้
6. ดำเนนิ การแก้ไขข้อร้องเรยี น
7. รายงานผลการดำเนนิ การใหผ้ ้บู ริหารทราบ
8. ตอบหนงั สอื /โทรศพั ทแ์ จง้ ใหผ้ ูร้ ับบริการทราบ

70

หมวดท่ี 3 การบริหารจัดการ

71

หมวดที่ 3 การบรหิ ารจัดการ
การบรหิ ารจดั การนำ้ และการบำรงุ รกั ษา

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการบริหารจัดการชลประทานโดยเกษตรกรมีส่วนร่วมมุ่งเน้นการใช้ประสิทธิภาพ
การชลประทานโดยปรับเปล่ยี นการพฒั นาเชงิ ปรมิ าณเป็นเชงิ คุณภาพดว้ ยยุทธศาสตร์การบริหารจัดการนำ้ ชลประทานโดย
การเกษตรมีส่วนรว่ มอยา่ งบูรณาการ และนำ้ เทคโนโลยีมาเพิ่มประสทิ ธภิ าพในการปฏบิ ัตงิ าน โดยมีขบวนการท่ีสำคัญที่สุด
คือการส่งเสริมให้เกษตรกรผู้ใช้น้ำมีส่วนร่วมในการบรหิ ารจัดการนำ้ ชลประทาน รวมถึงการมีสว่ นรว่ มขององค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่น และหน่วยงานอ่ืนทีเ่ กี่ยวข้อง ในรูปแบบการบรหิ ารจัดการชลประทานโดยเกษตรกรมีส่วนร่วม ด้านการส่งน้ำ
และบำรุงรักษา (participatory Lrrigation Management of the Operation and Maintenanc : PIM ) ซ่ึง
นำไปสู่การจัดสรรน้ำและบำรุงรักษาอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล เพื่อประโยชน์แก่เกษตรกร ดังคำกล่าวที่ว่า
“กรมชลประทาน งานเพ่อื แผ่นดินไทย”

มีการบริหารจัดการนำ้ ชลประทานทุกระดับของโครงการชลประทานโดยให้เกษตรกรหรือผูใ้ ช้น้ำชลประทาน เข้า
มามสี ่วนร่วมในการตัดสนิ ใจ บรหิ ารจัดการ และ ดำเนนิ งานกจิ กรรมดา้ นการส่งน้ำและบำรุงรักษาโดยเกษตรกรมีส่วนร่วม
14 ข้นั ตอน มี 3 ระดบั ดงั น้ี
1. การบริหารจัดการน้ำระดับโครงการฯ คณะกรรมการจัดการชลประทาน หน่วยงานราชการระดับจังหวัด อำเภอ
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เกษตรกร ร่วมบริหารจัดการน้ำชลประทานกับฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษา ตั้งแต่ขั้นตอน การ
วางแผน การส่งนำ้ และการบำรงุ รกั ษา
2. การบริหารจัดการน้ำในระดับคลองส่งน้ำ ประธานกลุ่มบริหารการ ใช้น้ำชลประทาน ร่วมกันบริหารจัดการน้ำ
ชลประทานภายในคลองสง่ น้ำเพ่ือนำไปสรู่ ะบบแปลงนา
3. การบริหารจัดการน้ำในระดับแปลงนา เป็นการดำเนินการน้ำในระดับแปลงนา โดยมี หัวหน้ากลุ่มพื้นฐานเป็นผู้นำ
สมาชิกของแต่ละคูรว่ มกนั บรหิ ารจดั การนำ้ กันเอง

ขั้นตอนการบรหิ ารจัดการน้ำ

72

แผนภมู ิแสดงระบบส่งน้ำของโครงการส่งนำ้ และบำรงุ รักษาแมล่ าว
(Schematic Diagram of Conveyance System)

ฝ่ ายสง่ น้าฯที่ 4

ฝ่ ายส่งน้าฯที่ 1
ฝ่ ายส่งน้าฯที่ 2

ฝ่ ายส่งน้าฯที่ 3

73

3.1 วิธีการรบั ทราบ/รับรู้/คำนวณปริมาณนำ้ ต้นทนุ ในการจัดสรรน้ำ หรือการระบายนำ้ ในแตล่ ะฤดกู าล
โครงการส่งนำและบำรงุ รกั ษาแม่ลาว มกี ารบริหารจัดการชลประทานโดยเกษตรกรมีสว่ นร่วม

มุ่งเน้นการใช้ประสิทธิภาพการชลประทานโดยปรับเปล่ียนการพฒั นาเชิงปริมาณเปน็ เชิงคณุ ภาพด้วยยุทธศาสตร์
การบริหารจดั การนำชลประทานโดยการเกษตรมสี ว่ นรว่ มอยา่ งบรู ณาการ และนำเทคโนโลยมี าเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพ
ในการปฏบิ ตั ิงาน โดยมขี บวนการทีส่ ำคัญทีส่ ุด คือการส่งเสรมิ ใหเ้ กษตรกรผู้ใชน้ ำมสี ่วนร่วมในการบรหิ ารจัดการ
นำชลประทาน รวมถงึ การมีส่วนร่วมขององคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถ่ิน และหนว่ ยงานอ่ืนท่ีเก่ยี วขอ้ ง ในรปู แบบการ
บรหิ ารจดั การชลประทานโดยเกษตรกรมีสว่ นร่วม ดา้ นการส่งนำและบำรุงรักษา (participatory Lrrigation
Management of the Operation and Maintenanc : PIM ) ซึ่งนำไปสู่การจดั สรรนำและบำรุงรักษาอย่าง
มีประสทิ ธภิ าพและประสิทธิผล เพื่อประโยชน์แกเ่ กษตรกร ดงั คำกลา่ วที่วา่ “กรมชลประทาน งานเพ่ือแผน่ ดนิ
ไทย”
มีการบริหารจัดการนำชลประทานทุกระดับของโครงการชลประทานโดยให้เกษตรกรหรือผูใ้ ช้นำชลประทาน เข้า
มามสี ่วนรว่ มในการตัดสนิ ใจ บรหิ ารจัดการ และ ดำเนินงานกจิ กรรมด้านการส่งนำและบำรุงรักษาโดยเกษตรกรมีส่วนร่วม
14 ขนั ตอน มี 3 ระดับ ดงั นี
1. การบริหารจัดการนำระดับโครงการฯ คณะกรรมการจัดการชลประทาน หน่วยงานราชการระดับจังหวัด
อำเภอ องคก์ รปกครองสว่ นท้องถนิ่ เกษตรกร รว่ มบริหารจดั การนำชลประทานกบั ฝ่ายส่งนำและบำรุงรักษา ตังแต่ขันตอน
การวางแผน การสง่ นำ และการบำรุงรกั ษา
2. การบริหารจัดการนำในระดับคลองส่งนำ ประธานกลุ่มบริหารการใช้นำชลประทาน ร่วมกันบริหารจัดการนำ
ชลประทานภายในคลองส่งนำเพือ่ นำไปสรู่ ะบบแปลงนา
3. การบริหารจัดการนำในระดับแปลงนา เป็นการดำเนินการนำในระดับแปลงนา โดยมี หัวหน้ากลุ่มพืนฐานเป็น
ผนู้ ำ สมาชิกของแตล่ ะคูร่วมกนั บริหารจดั การนำกันเอง
ขน้ั ตอนการบรหิ ารจัดการนำ้
นโยบายและแนวทางการวเิ คราะห์ ปรมิ าณนำต้นทุน (ROS) ในภาพรวมของโครงการทมี่ อี ่างเกบ็ นำและในกรณีไม่
มอี ่างเกบ็ นำใหว้ เิ คราะหห์ านำทา่ เพอื่ การบรหิ าร
การวางแผนการจัดสรรนำจะพิจารณาวางแผนในพืนที่รับผิดชอบของโครงการ แบ่งออกเป็น 2 ฤดูคือ ฤดูฝน และฤดูแล้ง
โดยคำนึงถึงจำนวนพืนท่ีเพาะปลกู และปริมาณนำตน้ ทนุ ท่ีมอี ยู่ตามความต้องการระยะเวลาการเพาะปลูกพืชและชนิดของ
พชื ที่ปลูก โดยเกษตรกรมีส่วนร่วมในการพจิ ารณาวางแผนการปลูกพชื เพื่อนำมาวางแผนการสง่ นำให้สอดคล้องกับปริมาณ
นำตน้ ทุน ตลอดช่วงดูกาลเพาะปลกู และมีการตรวจสอบตดิ ตามผลการสง่ นำวา่ เปน็ ไปตามแผนหรือไม่

74

ก. การบริหารจดั การอ่างเก็บน้ำ

ใช้วิธีการทำสมดุลของนำในอ่างเก็บกักนำ เป็นการหาคำตอบล่วงหน้าหรืออาจจะเรียกว่าเป็นการทำบัญชีนำ
ผลลพั ธ์ทไี่ ด้คือปรมิ าณนำที่มีอย่ใู นอ่างเก็บนำท่ชี ว่ งปลายเวลา พิจารณาตามสภาวะของปริมาณนำไหลเขา้ และไหลออกจาก
อ่างเก็บนำ ปริมาณนำไหลลงอ่าง (Inflow) ความต้องการใช้นำ (Demand) การประเมินความต้องการนำในแต่ละ
กจิ กรรม และสมดลุ นำ (Water Balance Simulation) คือการจำลองระบบอา่ งเกบ็ นำ โดยมเี กณฑ์ ดงั นี

เกณฑ์ วิธีการ
Rule Curve โค้งปฏบิ ัติการอา่ งเกบ็ น้า

ในฤดฝู น ควรระบายน้าออกจากอา่ งเกบ็ น้า โดยให้พร่องน้าจากอา่ งเกบ็ น้าที่ระดับต่้า
กวา่ Upper Rule Curve (URC) ที่ความเสย่ี งต่างๆ เพ่ือให้สามารถรองรับน้าท่ีจะไหลลงอา่ ง
เกบ็ น้าได้ โดยวธิ ี Vacancy Minimum Storage Requirement Rule Curve ปริมาณน้าใน
อา่ งเกบ็ น้าจะเต็มอา่ งพอดีเม่ือสนิ สดุ ฤดูฝน และปริมาณน้าในอา่ งเกบ็ น้าจะแห้งพอดีเม่ือสนิ สดุ
ฤดูแลง้
ในฤดฝู น ควรรักษาปริมาณน้าในอา่ งเกบ็ น้าไม่ให้ต่้ากว่า Lower Rule Curve (LRC) ที่
ความเสยี่ งต่างๆ เพื่อป้องกนั ปัญหาน้าแห้งอา่ งเกบ็ น้า ซง่ึ ในการด้าเนนิ งานของแต่ละฝา่ ยสง่
น้าฯ จะใชค้ วามเสย่ี งไม่เกนิ 5 % เพ่ือป้องกนั การขาดแคลนน้า
ที่มา : คู่มือการปฏบิ ัติงาน (Work Manual) เลม่ ที่ 9/16 คู่มือการจดั ท้าโค้งปฏบิ ัติการอา่ ง
เกบ็ น้า (Reservoir Operation Rue Curves) , สงิ หาคม 2554
ROS การวิเคราะห์น้าต้นทุนโดยใช้ ROS (Reservoir Operation Study)
1.เปรียบเทียบความต้องการใชน้ ้ากบั ปริมาณน้าต้นทุน
2.ค้านวณพืนท่ีเป้าหมายการสง่ น้า โดยใชข้ อ้ มูลกรณีต่างๆประกอบ
3.วิเคราะห์ ศักยภาพการสง่ น้า ของระบบชลประทาน
4.ก้าหนดขอบเขตพืนที่เป้าหมาย ชนดิ พืช และทางเลอื ก
5. กา้ หนดรูปแบบและวิธีการสง่ น้าในเขตฝายสง่ น้า แต่ละฝา่ ยๆ เสนอสา้ นกั งานชลประทานท่ี 2
ท่ีมา : คู่มือการปฏบิ ัติงาน (Work Manual) เลม่ ที่ 5/16 คู่มือการจัดท้าโค้งปฏบิ ัติการอา่ ง
เกบ็ น้า (Reservoir Operation Rue Curves) , สงิ หาคม 2554

75

ข. การนำปริมาณนำ้ ต้นทนุ ทไ่ี ดร้ บั มาวางแผนจดั สรรน้ำ/ระบายนำ้

เกณฑ์ วธิ ีการ
1.การประเมนิ น้า ค้านวณปริมาณน้า
ตน้ ทุนจากน้าท่า 1. เก็บข้อมลู น้าท่าจากจุดสถานีวัดน้าของล้าน้าแมล่ าวแตล่ ะเดอื นตลอด
(Side Flow) ช่วงฤดสู ่งน้า
2 .การเปรียบเทียบกบั สถิตนิ ้าท่าย้อนหลงั ของสถานีวัดน้า
3. วเิ คราะห์ความน่าจะเป็นของปริมาณน้าในล้าน้าแมล่ าว

2.การวเิ คราะห์น้า 1.เปรียบเทียบความตอ้ งการใช้น้ากับปริมาณน้าตน้ ทุน

ตน้ ทุน โดยใช้ ROS 2.ค้านวณพนื ที่เป้าหมายการสง่ น้า โดยใช้ข้อมลู กรณตี า่ งๆประกอบ

(Reservoir Opertion 3.วิเคราะห์ ศกั ยภาพการส่งน้า ของระบบชลประทาน

Study) 4.ก้าหนดขอบเขตพนื ทเ่ี ป้าหมาย ชนิดพชื และทางเลอื ก

แบบไมม่ แี หลง่ น้าตน้ ทุน 5.ก้าหนดรูปแบบและวิธกี ารสง่ น้าในเขตโครงการ

ทมี่ า : คมู่ อื การวางแผนการใช้น้าจากอา่ งเกบ็ น้า (Reservoir Operation

Study) , สงิ หาคม 2554

โครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่ลาว ได้กำหนดพืนที่ส่งนำของโครงการโดยใช้หลักการ ROS มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้เป็น
แนวทางในการบริหารจัดการอา่ งเก็บนำใหเ้ กิดประสิทธิภาพสงู สุด โดยทำใหส้ ามารถรบั การเปลีย่ นแปลงทางด้านภมู ศิ าสตร์
ซึ่งมกี ารผันแปรอยูต่ ลอดเวลาไดอ้ ยา่ งยดื หยุ่นและมปี ระสทิ ธิภาพ การนำ ROS ไปประยุกต์ ใชง้ านสามารถทำได้ดงั นี

1. ในฤดูแล้งควรรักษาปริมาณนำในอ่างเก็บนำแม่สรวยไม่ให้ต่ำกว่า Lower Curve ที่ความเสี่ยงต่างๆ เพ่ือ
ปอ้ งกนั ปญั หานำแห้งอา่ งเก็บนำ

2. ในฤดูฝนควรระบายนำออกจากอ่างเก็บนำแม่สรวย โดยให้พร่องนำจากอ่างเก็บนำที่ระดับต่ำกว่า Upper
Rule Curve ทค่ี วามเส่ียงต่างๆ เพื่อให้สามารถรองรับนำเพอ่ื ที่จะไหลลงอ่างเกบ็ นำได้

สำหรับการป้องกันระบบนิเวศน์ และอุตสาหกรรมนัน เนื่องจากในเขตพืนที่โครงการฯไม่มีโรงงานอุตสาหกรรม
ขนาดใหญ่ จึงยังไม่มีกระบวนการเปน็ รูปธรรม แต่ตอ้ งเฝ้าระวังโดยให้เจา้ หนา้ ที่แตล่ ะฝ่ายส่งนำฯ ดแู ลด้านกายภาพของนำ
ด้วย เชน่ สี กลนิ่ คราบตา่ งๆ รวมถึงลักษณะนิเวศน์ของต้นนำ

การจัดทำเกณฑ์การบริหารจัดการนำ เช่น Rule Curve หรืออื่น/เกณฑ์การบรหิ ารจัดการนำทา่ ในกรณีไมม่ ีอ่าง
เกบ็ นำ

76

3.2 การคำนวณปรมิ าณน้ำต้นทุนในการจัดสรรนำ้ และการระบายนำ้
โครงการสง่ น้ำและบำรงุ รักษาแม่ลาว มีการวางแผนการสง่ น้ำ โดยแบ่งออกเปน็ 2 ฤดู คือ ฤดฝู น และฤดู

แล้ง โดยพิจารณาจากจำนวนพื้นท่ีการเพาะปลกู และปริมาณน้ำต้นทุนที่มีอยู่ตามความต้องการระยะเวลาการปลกู พืชแต่
ละชนิดท่ีปลูก โดยเกษตรกรมีส่วนร่วมในการพิจารณาวางแผนการปลูกพืชเพื่อนำมาวางแผนการส่งน้ำให้สอดคล้องกับ
ปริมาณน้ำต้นทุน ตลอดช่วงฤดูการเพาะปลูกและมีการตรวจสอบติดตาม การส่งน้ำว่าเป็นไปตามแผนหรือไม่ ทั้งนี้
ในการบรหิ ารจัดการนำ้ ตวั แปรสำคญั คอื ฝน-แล้ง และพื้นท่ีการเพาะปลกู ของเกษตรกรทีเ่ กินเป้า ทำใหก้ ารบรหิ ารจัดการ
น้ำไม่เป็นไปตามแผนท่ีวางไว้ ดังนั้น ฝา่ ยส่งน้ำฯ จะต้องติดตามผลการส่งน้ำตลอดฤดูกาลส่งน้ำ และ เตรียมพร้อมสำหรับ
การปรับแผนการสง่ นำ้ ใหเ้ หมาะสมกับสถานการณป์ ัจจบุ ัน

เกณฑ์ วธิ กี าร
1. การประเมนิ นำตน้ ทุน คำนวณปริมาณนำทา่
จากนำท่า (Side Flow) 1. กำหนดอาคารฝายแม่ลาว เป็นจุดวัดการไหลของแม่นำลาวในแต่ละเดือน

ตลอดช่วงฤดกู าลสง่ นำ
2. การเปรียบเทยี บกบั สถิตินำทา่ ย้อนหลงั
3. วิเคราะหค์ วามนา่ จะเปน็ ของปรมิ าณนำในแมน่ ำลาว
2. การวิเคราะห์นำต้นทุน 1. เปรียบเทยี บความต้องการใชน้ ำกับปรมิ าณนำตน้ ทนุ
โดยใช้ ROS (Reservoir 2. คำนวณพนื ท่ีเปา้ หมายการสง่ นำ โดยใชข้ อ้ มลู กรณตี า่ งๆ ประกอบ
Operation Study) 3. วิเคราะห์ ศักยภาพการสง่ นำของระบบชลประทาน
แบบไมม่ ีแหล่งนำตน้ ทนุ 4. กำหนดขอบเขตพนื ท่ีเป้าหมาย ชนิดพืช และทางเลอื ก
5. กำหนดรูปแบบวธิ กี ารส่งนำในเขตโครงการ
ที่มา : คู่มือการวางแผนการใช้นำจากอ่างเก็บนำ (Reservoir Operation
Study) , สิงหาคม 2554

การวางแผนและการดำเนนิ การตรวจสอบค่าสัมประสิทธิ์ของอาคารชลประทานหลกั ในโครงการ

การตรวจสอบค่าสัมประสิทธิ์ของอาคารชลประทาน เพื่อความถูกต้องในการคำนวณปริมาณนำผ่านสร้าง
ความสัมพันธ์ระยะเปิดบาน กับค่า สัมประสิทธิ์ของอาคารชลประทาน การคำนวณปริมาณนำที่ไหลในคลองชลประทาน
และผา่ นอาคารชลประทานต่างๆ นับวา่ มคี วามสำคัญในการปฏบิ ตั ิงานสง่ นำ ตราบใดทก่ี ารคำนวณปรมิ าณนำ ยังไม่ถูกต้อง
ย่อมทำให้แผนการสง่ นำที่กำหนดไว้ไม่อาจบรรลุเป้าหมาย และทำให้การส่งนำในปริมาณที่ถูกต้องแก่พืนที่เพาะปลูกตา่ งๆ
เป็นไปได้ยาก โดยทั่วไปปริมาณนำทีไ่ หลผ่านอาคารชลประทานจะคำนวณได้ดว้ ยสูตรสำเร็จ (Empirical Formula) ของ
อาคารชลประทานแต่ละประเภท โดยอาศัยการทราบค่าความแตกต่างของระดับนำทางด้านเหนือนำกับท้ายนำเป็นระยะ
เปิดบาน และความกว้างของบานอาคารชลประทาน ปริมาณนำที่ผ่านอาคารจะมีการแปรผันไปนอกจากองค์ประกอบท่ี
กล่าวมาแล้ว ยังขึนอยู่กับค่าสัมประสิทธิ์การไหลของนำ (Discharge Coeffcient , C) ผ่านอาคารชลประทาน ซึ่งจะ
รวมถึงค่าสัมประสิทธิค์ วามฝืด ชนิดของช่องทางนำเข้า-ออก และลักษณะการเปิด-ปิดบานระบาย การตรวจวัดปริมาณนำ
ผ่านอาคารนันๆ เพื่อเป็นการสอบเทียบ (Calibrate) เล่มที่ 14/16 การวัดปริมาณนำในคลองส่งนำชลประทานและการ
สอบเทยี บอาคารชลประทาน , สงิ หาคม 2554

77

โครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีแผนการสอบเทียบอาคารชลประทาน การตรวจสอบค่าสัมประสิทธิ์ของ
อาคารชลประทานหลัก จำนวน 17 แหง่

การจัดปฏทิ นิ การปลกู พชื /การจัดทำแผนการระบายนำ้ ในพื้นท่ี โดยแปลงน้ำฝนเปน็ นำ้ ท่า
ลำนำแม่ลาวมีปริมาณนำต้นทุนไม่แน่นอน เนื่องจากไม่มีแหล่งเก็บกักนำขนาดใหญ่ในลุ่มนำเมื่อถึงฤดูฝนปริมาณ
นำในแม่นำล่ามีมาก และไหลหลากเข้าท่วมพืนท่ีเพาะปลูกทีเ่ ปน็ ทีร่ าบลมุ่ กอ่ ให้เกดิ ความเสยี หายเป็นบริเวณกว้าง แต่เม่ือ
เข้าสู่ฤดูแลง้ ปริมาณนำในแม่นำลาวลดลงอยา่ งต่อเนื่อง และเริ่มแห้งขอดตังแตป่ ระมาณเดือนกุมภาพันธ์เป็นประจำทกุ ๆปี
ดงั นัน การวางแผนการปลกู พชื ฤดฝู นจะอาศยั ปริมาณนำในแม่นำลาวเปน็ หลัก สว่ นฤดูแล้งตอ้ งคำนึงถงึ ปริมาณนำจากอ่าง
เก็บนำแมส่ รวยเป็นหลัก ซ่งึ ต้องวางแผนให้สอดคลอ้ งกบั ปรมิ าณนำต้นทุนที่มอี ยู่ ในแตล่ ะชว่ งฤดกู าลเพาะปลกู
 สำหรบั ฤดูฝน โครงการฯจะจัดการบริหารจดั การนำฝนให้เกดิ ประโยชน์สูงสดุ
 สำหรับฤดูแล้ง โครงการฯ จะเก็บนำในช่วงฤดฝู นในอ่างเก็บนำแม่สรวยซึง่ เป็นแหล่งนำสำรองเพื่อไว้ใช้ในช่วง
ฤดแู ล้ง จะเปน็ การช่วยบรรเทาภยั แล้งให้กับเกษตรกรได้
การกำหนดพืนที่ส่งนำเบืองต้น โครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่นำลาว ได้ให้ฝ่ายส่งนำและบำรุงรักษาที่ 1-4 ดำเนินการ
จดั ประชุมกลุ่มผู้ใชน้ ำเบืองตน้ เพ่ือทำความเข้าใจให้กบั เกษตรกรได้รับทราบปริมาณนำท่ีมีอยู่และจะจัดสรรนำให้กิจกรรม
ใดบ้าง เพื่อให้เกษตรกรเข้าใจและลดความขัดแย้งเรื่องการแย่งนำ และกำหนดแผนในการบำรุงรักษาอาคารชลประทาน
ร่วมกัน พร้อมทังกำหนดระยะเวลาการส่งนำเบืองต้น และกำหนดเวลาการแจ้งความต้องการปลูกพืช เมื่อได้ทราบจำนวน
ความต้องการปลูกพืช โครงการจะคำนวณหาความต้องการใช้นำและเทียบกับปริมาณนำต้นทุนที่มีอยู่ และจัดประชุม
คณะกรรมการจดั การชลประทานเพอ่ื กำหนดแผนการส่งนำ

การกำหนดพื้นที่เพาะปลกู ตามศักยภาพของนำ้ ตน้ ทุน / การวางแผนการบรหิ ารจดั การนำ้ ตามศกั ยภาพของลำนำ้
ในการกำหนดพืนที่เพาะปลูกตามศักยภาพของนำต้นทุน จะเห็นผลหรือเป็นผลกับโครงการหรือที่ใช้นำภายใน

โครงการฯไม่เกี่ยวข้องกับภาพรวมของระบบลุ่มนำ แต่ทังนีปัญหาการใช้นำของผู้รับบริการ (เกษตรกร) มักจะมีมากกว่า
ปริมาณนำต้นทุนที่สามารถใช้ได้เสมอ ดังนัน โครงการฯ จึงต้องมีการประชาสัมพันธ์ให้เกษตรกรใช้นำอย่างประหยัดและ
เจ้าหน้าที่ต้องควบคุมปริมาณนำที่ส่งไปในคลองส่งนำให้สอดคล้องกับความต้องการนำ กล่าวคือ จะไม่ส่งนำเกินความ
ตอ้ งการของพชื และใชว้ ิธีสง่ นำแบบรอบเวร ผลดั กนั รบั นำในแต่ละช่วงเวลา

78

โครงการส่งนำ้ และบำรงุ รักษาแม่ลาว ได้กำหนดพ้ืนที่เพาะปลกู ตามศักยภาพของน้ำต้นทุน ดงั นี้

การกำหนดพ้นื ที่เพาะปลกู ตามศักยภาพของนำ้ ต้นทนุ

ขน้ั ตอน วิธีดำเนินการ

1. วเิ คราะหน์ ำตน้ ทุน วเิ คราะห์นำตน้ ทุน ประเภทอ่างเกบ็ นำ และ ประเภทลำนำในพืนท่รี ับผดิ ชอบ ตน้ ฤดูกาล

(ฤดแู ลง้ ๑ พ.ย. ฤดฝู น ๑ พ.ค.)

2. กำหนดพืนทเ่ี พาะปลกู โดยพิจารณาจากพืนที่เพาะปลูกในฤดูกาลเดียวกันในปีที่ผ่านๆ มาย้อนหลังเพื่อ

เปรียบเทียบเคยี งกัน

3. กำหนดชนดิ พืช พิจารณาข้อมูลชนิดพืชที่ปลูกในฤดูกาลเดียวกันในปีที่ผ่านมา เช่น ข้าว ยาสูบ ข้าวโพด

และพืชผัก

4. ระยะเวลาการปลูก พิจารณาจากอายุของพืชแต่ละชนิดที่ปลูก สัปดาห์เริ่มต้นการเพาะปลูก และปริมาณ

การใชน้ ำของพชื แต่ละชนิด

5. คำนวณปริมาณนำ ด้วยโปรแกรม ROS (Reservoir Operation Study) โดยเริ่มระดับนำในอ่างเก็บนำ

จริงท่ตี ้นฤดู ใชข้ ้อมูลฝนเฉล่ีย Inflow เฉล่ยี กำหนดวันเรม่ิ ส่งนำ

การสำรวจขอ้ มูลความตอ้ งการใช้น้ำของผใู้ ชน้ ้ำกอ่ นส่งนำ้ / การสำรวจศกั ยภาพในการระบายน้ำในลำนำ้ ทรี่ บั ผดิ ชอบ
โครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่นำลาว ได้ให้ฝ่ายส่งนำและบำรุงรกั ษาที่ ๑-๔ ทำการสำรวจข้อมูลความต้องการ

ใช้นำของผู้รบั บริการและผู้มีส่วนไดส้ ว่ นเสียก่อนส่งนำ โดยพิจารณานำต้นทนุ และความตอ้ งการนำ โดยแบ่งประเภทความ
ต้องการใช้นำ นำเพื่อการเกษตร แยกเป็นการปลูกพืชชนิดเดียว ได้แก่ ข้าว และการปลูกพืชหลายชนิด ได้แก่ ข้าว พืชไร่
พชื ผัก และนำเพ่ือการอุปโภค-บรโิ ภค

กรณีความต้องการปลูกพืชมากกว่าพืนที่ส่งนำเป้าหมาย จะมีการประชุมกลุ่มผู้ใช้นำฯ เพื่อทำ ความเข้าใจ
ชแี จงถึงเหตุ และลงมติร่วมกนั ในการลดพนื ทีเ่ พาะปลูก

กรณีความตอ้ งการปลูกพืชน้อยกว่าพืนทีส่ ่งนำเป้าหมาย จะมีแผนการส่งเสริมการเพาะปลูก ให้เกษตรกร
โดยประสานกับจังหวัด อำเภอ เขา้ ไปใหค้ วามรู้ ความเขา้ ใจ แนะนำการปลูกพืช ให้แกเ่ กษตรกรในพนื ท่ี

วธิ กี ารเนินงานสำรวจความต้องการใช้นำ้ ของเกษตรกร และผูม้ ีสว่ นไดส้ ่วนเสยี
1. ใช้แบบสำรวจความต้องการปลกู พืช
2 แผนการใชน้ ำโดย ROS
แนวทางและวิธกี ารใหบ้ ริการแกผ่ รู้ ับบรกิ าร

ผูร้ บั บริการ แนวทางและวิธีการให้บริการ
1. เกษตรกร 1.1 สง่ นำใหแ้ กพ่ นื ทีใ่ นเขตชลประทานทรี่ บั ผิดชอบ เพ่อื การเกษตร
1.2 การสง่ เสริมสนับสนนุ ใหค้ วามรู้ในกจิ กรรมที่เกี่ยวเนื่องกบั การเกษตร

เชน่ การฝึกอบรมบุคคลภายนอก
1.3 สง่ เสรมิ การดำเนินงานขององค์กรผูใ้ ช้นำชลประทาน

79

2. หน่วยงานภาครัฐและ 2.1 ใหก้ ารสนับสนุนใชน้ ำดิบเพือ่ การประปา
เอกชน 2.2 ใหก้ ารสนบั สนนุ แนะนำด้านวิชาการดา้ นก่อสรา้ งแก่องคก์ รปกครองสว่ นท้องถ่นิ ใน
ภารกิจที่ไดร้ ับการถา่ ยโอน และอื่นๆ
2.3 การอนญุ าตใหใ้ ชท้ ีด่ ินราชพสั ดทุ ีอ่ ยใู่ นความรบั ผดิ ชอบ
2.4 การใหก้ ารสนับสนุนเคร่อื งสบู นำเพ่อื แกป้ ัญหาเรอ่ื งนำนอกเขต-ในเขตชลประทาน

3. บคุ คลท่วั ไป/ชมุ ชนและ 3.1 ให้การสนบั สนนุ แนะนำให้ความรดู้ ้านการชลประทานและการปอ้ งกันแก้ไขปญั หา
สังคม เรอ่ื งนำ
3.2 การให้การสนับสนุนเครอ่ื งสูบนำเพือ่ แก้ปญั หาเรอ่ื งนำ
3.3 การอนญุ าตให้เช่าทีด่ นิ ราชพัสดุทอ่ี ยใู่ นความรบั ผิดชอบ

วธิ กี ารและการดำเนนิ งานสำรวจความต้องการใชน้ ำ้ ของผรู้ บั บริการและผมู้ สี ่วนไดส้ ่วนเสีย
1. การใช้แบบสำรวจความตอ้ งการใช้นำ ของผ้รู ับบริการและผมู้ สี ว่ นไดส้ ่วนเสยี (แบบ สบ.2-1 , สบ.2-2)
2. จดั ทำแผนการใชน้ ำโดยใช้โปรแกรม Reservoir Operation Study

แสดงกระบวนการดำเนินงานสำรวจความต้องการใช้นำ้

1.กาหนดพ้นื ที่
2.สารวจและเกบข้อมูล
ความตอ้ งการการใช้น้า

ประเมินการใช้นา้ ใน
กจิ กรรมต่าง การเกษตร
อปุ โภค บริโภค

การจดั ทำแผนจัดสรรน้ำรายฤดูกาล / รายเดอื น / รายสัปดาห์ หรือ การจัดทำแผนการบรหิ ารลำน้ำในพ้ืนที่รบั ผิดชอบ
โครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่นำลาว ได้ดำเนินการจัดทำแผนจัดสรรนำรายฤดูกาล/รายเดือน/รายสัปดาห์

เพ่อื ใหเ้ ป็นแนวทางในการปฏบิ ตั ิงาน และสร้างภาพลกั ษณ์ของเกษตรกรที่มตี ่อโครงการชลประทานฯ และสร้างความ
มั่นใจให้กับผู้ใชน้ ำชลประทาน โดยติดตามกระบวนการส่งนำและบำรุงรักษาโดยเกษตรกรมีสว่ นร่วม ๑๔ ขันตอน ร่วมกับ
ฝายส่งนำฯ โดยโครงการการสง่ นำและบำรุงรักษาแม่นำลาว ดำเนินการจดั ทำแผนจัดสรรนำ แยกเปน็ ดังนี

1. แผนการจดั สรรนำและการเพาะปลกู พชื จากอ่างเก็บนำแมส่ รวย

80

2. แผนการจดั สรรนำและการเพาะปลกู พืช ฝายแมล่ าว
นอกจากนีโครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่นำลาว ยังมกี ารสนบั สนุนให้ฝา่ ยส่งนำฯ ดำเนินการนำร่องในเรื่องการนำระบบ
สารสนเทศภูมศิ าสตร์ (GIS) มาชว่ ยในการวางแผนจัดสรรนำคำนวณปริมาณความต้องการนำของพชื ตดิ ตามการส่งนำราบ
สัปดาห์ ซ่งึ พบวา่ ง่ายตอ่ การตดิ ตามในการส่งนำและการปรบั แผนการสง่ นำใหเ้ หมาะสมกบั ความตอ้ งการของเกษตรกร

81

3.3 การแจ้งข่าวสารให้ผู้ใช้น้ำทราบทั้งก่อนและระหว่างส่งน้ำ/การแจ้งข่าวสารให้ผู้รับบริการและผู้มี

สว่ นได้สว่ นเสียในลำน้ำท่ีรบั ผดิ ชอบ

การแจ้งข่าวสารใหผ้ ู้ใชน้ ำ้ ทราบท้งั ก่อนและระหว่างส่งนำ้ หรือการแจง้ ขา่ วสารใหผ้ ู้บริการและผู้มีส่วนได้สว่ นเสีย

ในลำนำ้ ท่รี ับผิดชอบ

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว ประสานงานถึงอำเภอพาน , องค์การบริหารส่วนตำบล , กำนัน , ผู้ใหญ่บ้าน ,

คณะกรรมการกลุ่มผู้ใช้น้ำ และอาสาสมัครชลประทาน ที่อยู่ในเขตพื้นที่ชลประทานช่วยประชาสัมพันธ์ แจ้งข่าวสารให้

ผูเ้ กี่ยวขอ้ งทราบกอ่ นและระหว่างส่งน้ำเพ่ือใหเ้ กษตรกรได้รบั ทราบและมีสว่ นร่วมในการวางแผน การส่งนำ้ โดยการสื่อสาร

ข่าวสารผ่านเอกสารและทาง Line คณะกรรมการกลุ่มผู้ใช้น้ำตอน 1 เพื่อแจ้งการส่งน้ำจะทำการประชุมกลุ่มเกษตรกร

ทราบถึงแผนการส่งน้ำ ระหว่างการส่งน้ำจะดำเนินการ โดยหัวหน้าหน่วยส่งน้ำ (โซนแมน) และ นักประชาสัมพันธ์

ชลประทาน เขา้ พบปะ แจง้ ใหเ้ กษตรกรกลุ่มผู้ใชน้ ำ้ ทราบถงึ การสง่ น้ำ

ฤดูกาล การดำเนนิ งาน ชอ่ งทางแจง้ ขา่ วสาร

- ประสานงานกับหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องใน - ประชุมประจำเดือน ระดับจังหวัด ระดับ

พื้นทท่ี ีอ่ าจมีผลกระทบ อำเภอ ระดับทอ้ งถ่นิ

- หนังสือราชการ

ก่อนการสง่ น้ำ - แจ้งให้ประธานกลุ่มผู้ใช้น้ำ หรือ หัวหน้ากลุ่มผู้ใช้ - ติดป้ายประชาสัมพันธท์ ี่ทำการกลุ่มผู้ใช้น้ำ ที่
นำ้ ตามพ้นื ท่ีตา่ งๆ ใหท้ ราบขา่ วสาร แผนการส่งน้ำ ทำการผใู้ หญบ่ ้าน ท่ีทำการ อบต.

และการระบายนำ้ - หอกระจายข่าวประจำหมู่บ้าน
- วิทยชุ ุมชน

- ตดิ ตามออกตรวจเยีย่ มกลุ่มผูใ้ ช้นำ้ - เจา้ หนา้ ทฝี่ ่ายฯ พบปะกับกลมุ่ ผูใ้ ชน้ ำ้ โดยตรง

- ตรวจสอบการสง่ น้ำว่าเปน็ ไปตามแผนการสง่ นำ้ - แจ้งหอกระจายข่าวประจำหมูบ่ ้าน

หรือไม่

ระหวา่ งการส่ง - ปรบั แผนการสง่ นำ้ ให้เหมาะสมตามกิจกรรม - ติดป้ายประชาสัมพันธท์ ี่ทำการกลุ่มผู้ใชน้ ้ำ ท่ี
น้ำ เพาะปลูก และพนื้ ท่ีเพาะปลกู จรงิ ตลอดฤดูกาลสง่ ทำการผใู้ หญบ่ า้ น ที่ทำการ อบต.

นำ้ - หอกระจายขา่ วประจำหมู่บ้าน
- วิทยชุ ุมชน

กรณนี ้ำแล้ง - ประชุมกลมุ่ ผใู้ ชน้ ้ำ

- ร่วมกระชุมกลุ่มผู้ใช้น้ำ เพื่อชี้แจงทำความเข้าใจ - ติดป้ายประชาสัมพันธ์ท่ีทำการกลุ่มผู้ใช้น้ำ ที่

และทำข้อตกลงพน้ื ที่การเพาะปลกู รว่ มกนั ทำการผใู้ หญ่บ้าน ท่ีทำการ อบต.

- ประชาสมั พนั ธ์ให้มีการใช้นำ้ อย่างประหยัด - แจกแผ่นพบั ประชาสมั พันธฯ์
-วางแผนจัดสรรน้ำให้เหมาะสมกบั สภาพพ้ืนท่ีอย่าง - หอกระจายขา่ วประจำหมู่บ้าน

ป้องกนั และ มีประสิทธภิ าพ - วิทยุชมุ ชน

บรรเทาภัยจาก กรณีน้ำหลาก

น้ำ - วางแผนปฏิบัติการเตรียมความพร้อมแจ้ง

ประชาชนในพืน้ ท่ีทราบ
- แจง้ ข้อมูลขา่ วสารของกรมอุตุวทิ ยา
-แจ้งสถานการณ์น้ำให้เป็นปจั จบุ ัน

82

3.4 การควบคมุ การสง่ น้ำในระดับต่าง ๆ / การควบคุมการระบายนำ้ ในระดับตา่ ง
โครงการสง่ น้ำและบำรงุ รักษาแม่ลาว มีการตรวจสอบควบคุมการสง่ น้ำโดยใหฝ้ ่ายส่งน้ำและ

บำรุงรักษา มีการควบคุมการส่งน้ำใหถ้ งึ เกษตรกรตามแผนทว่ี างไว้ โดยเจา้ หนา้ ทฝ่ี า่ ยฯ จะให้ความรู้เร่ืองการควบคุม
การส่งนำ้ ฝึกอบรมเกษตรกรใหร้ ู้จักการทำงานของระบบและการใช้น้ำชลประทานอย่างประหยัดและถูกวธิ ี ซ่ึงมวี ิธกี าร
ส่งน้ำ 2 วธิ ี ตามความเหมาะสมในแต่ละพืน้ ท่ี และ แต่ละช่วงเวลา ดังนี้

การสง่ น้ำ

1. ส่งนำ้ ตลอดเวลา เป็นการส่งน้ำให้แก่พื้นที่ตลอดเวลา ซึ่งจะมีน้ำนอนคลองส่งน้ำตลอดเวลา

(Continuous Flow Method) เกษตรกรผู้ใช้น้ำสามารถใช้น้ำได้ตลอดเวลาตามความต้องการ แต่มีข้อเสีย

คอื เกษตรกรจะขาดวินัยการใช้น้ำ

2. สง่ นำ้ แบบรอบเวร วิธีการส่งน้ำแบบนี้มีข้อดีที่สำคัญ คือ ช่วยให้การกระจายน้ำระหว่างต้น

(Rotation) คลอง กลางคลอง ปลายคลอง ดีขึ้น ทำให้เกษตรกรที่อยู่ปลายคลองได้รับ

น้ำตามสิทธิท่ีควรจะได้รับมากขึน้ สามารถควบคุมเกษตรกรทีใ่ ช้นำ้ เกินกวา่

ท่ีควนจะได้รับได้ดว้ ย

การควบคมุ

1. ส่งเจ้าหนา้ ทอ่ี อกไปตรวจสอบพื้นท่ี และตดิ ตามการสง่ น้ำในพ้นื ท่ขี องโครงการที่รับผดิ ชอบสมำ่ เสมอ

2. ตดิ ตอ่ ประสานงานกับหัวหนา้ กลุม่ ผู้ใชน้ ำ้ อาสาสมัครชลประทานที่ปฏบิ ัตงิ านประจำพืน้ ท่ี

3. จัดใหม้ ีเจ้าหน้าที่ติดตามการสง่ นำ้ เปน็ ระยะ

ตารางรายงานสภาพน้ำประจำวนั ของอ่างเกบ็ น้ำแมส่ รวย

83

ตารางรายงานสภาพน้ำประจำวัน

84

3.5 การดำเนินงานปอ้ งกันและบรรเทาภัยจากน้ำหรอื ในสภาวะวิกฤต (น้ำท่วม น้ำแลง้ )

สาเหตุของการเกดิ น้ำท่วมในเขตโครงการส่งนำ้ และบำรงุ รกั ษาแม่ลาวเน่อื งมาจากปัจจัยด้านต่าง ๆ ดงั ต่อไปน้ี

1. นำ้ จากลำน้ำแม่ลาวเอ่อลน้ ตลิ่ง ไหลมาทว่ มพน้ื ทใี่ นเขตอำเภอแมล่ าว และอำเภอเมืองเชียงราย

สาเหตเุ นื่องจากน้ำในลำนำ้ แม่ลาวไม่สามารถไหลระบายลงสแู่ มน่ ้ำกกได้ทัน

2. นำ้ ป่าไหลหลากลงสคู่ ลองสง่ น้ำสายใหญ่ และเออ่ ล้นคันคลองไหลบ่าทว่ มพ้ืนท่ี สาเหตุเน่ืองจากน้ำปา่

ไมส่ ามารถไหลระบายลงสู่ลำหว้ ยธรรมชาตทิ ีแ่ คบและตืน้ เขินได้ทนั

3. นำ้ ท่วมขังพ้นื ท่ีนอกเขตชลประทานดา้ นตดิ คลองสง่ น้ำสายใหญฝ่ ั่งขวา สาเหตุเนือ่ งจาก การปรับปรุงมี

การยกระดบั ท้องคลองสง่ น้ำใหส้ ูงขึ้นทำให้ปรมิ าณนำ้ ซึง่ เดิมเคยไหลลงสคู่ ลองส่งนำ้ ได้ ไมส่ ามารถไหลลงได้เชน่ เดมิ จึงเกดิ

การทว่ มขัง

4. การก่อสร้างถนนหลวงช่วงตัดผา่ นคลองสง่ นำ้ ไมไ่ ด้ขยายช่องทางน้ำให้มขี นาดเทา่ กบั คลองสง่ น้ำที่ได้

ปรบั ปรงุ แลว้ ทำใหก้ ดี ขวางทางน้ำไม่สามารถไหลระบายสู่อาคารระบายนำ้ ปลายคลองได้ทนั

พ้ืนที่เส่ียงอุทกภยั ในเขตโครงการสง่ น้ำและบำรงุ รกั ษาแม่ลาว มีเขตพน้ื ท่ีเสีย่ งอุทกภัยเนื่องจากเป็นพนื้ ทีเ่ กิดปญั หาน้ำท่วม

เป็นประจำ ได้แก่

1) พน้ื ท่นี อกเขตชลประทานดา้ นฝ่งั ขวาของคลองสง่ นำ้ สายใหญฝ่ งั่ ขวาชว่ ง กม.47+000 ถึง กม.

49+150 ในเขตพืน้ ทีห่ มู่ 7 และหมู่ 9 ตำบลศรีถ้อย อำเภอแม่ใจ จงั หวัดพะเยา

2) พนื้ ทส่ี องฝากตลงิ่ ลำนำ้ แม่ลาวในเขตอำเภอแมล่ าว และอำเภอเมืองเชยี งราย เกิดภาวะน้ำล้นตลิง่ เขา้

ท่วมพื้นทเ่ี นื่องจากไม่สามารถระบายน้ำลงสูแ่ มน่ ำ้ กกได้ทนั

การดำเนินการปอ้ งกันและบรรเทาภัย

1. เตรยี มความ ก่อนน้ำมา
พร้อม
 จัดตั้งศูนย์ประมวลวิเคราะห์และติดตามสถานการณ์น้ำ เพื่อบริหารข้อมูลสถานการณ์แจ้ง

หนว่ ยงานทเ่ี ก่ียวขอ้ งและประชาสมั พนั ธ์ให้ทราบ Internet
 บริหารจัดการน้ำในอ่างเก็บน้ำแม่สรวย โดยใช้ Ros และ Operation Rule หรือให้มี

ปรมิ าณนำ้ คงเหลือในอ่างเก็บน้ำ ไมเ่ กนิ 30%-40% ของความจุ เพื่อเตรียมรองรับปริมาณน้ำ

ในชว่ งฤดูฝน
 การคาดการณ์และติดตามสถานการณ์สภาวะทางกรมอุตนุ ิยมวิทยา-อุทกวิทยา เฝ้าระวัง

พ้นื ที่เสี่ยงภัยและการบรหิ ารน้ำหลาก
 จัดเตรียมยานพาหนะ เคร่อื งสบู น้ำเคลือ่ นที่ให้พรอ้ ม เพอ่ื เตรียมรบั สถานการณน์ ำ้ ได้ทนั ที
 ตรวจสอบสภาพอาคารชลประทานพร้อมเครื่องกว๊านบานระบายและอุปกรณ์ต่างๆ ท่ี

เก่ยี วข้องใหอ้ ยูใ่ นสภาพมนั่ คงแขง็ แรงพร้อมใชง้ าน
 การซอ่ มแซมบำรุงรักษา ขดุ ลอกและกำจัดวัชพืชในคลองชลประทาน เพอื่ ให้การระบายน้ำได้

สะดวกรวดเรว็
 การส่งเสริมกระสอบทรายก่อสร้างคันดิน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพอาคารชลประทานที่ยังไม่มี

ศักยภาพเพยี งพอ

85

การดำเนนิ การปอ้ งกนั และบรรเทาภัย(ต่อ)

ก่อนน้ำมา

2. การเฝ้าระวงั ระดับ  ติดตามข่าวสารและตรวจสอบสภาพอากาศจากกรมอุตุวิทยาทุกวันผ่านทางเว็บไซต์

นำ้ และพ้นื ทเ่ี สยี งภยั www.tmd.go.th

 ติดตามสถานการณน์ ้ำท่า แม่น้ำวังทกุ วนั ตามสถานวี ัดน้ำต่างๆ สำนักอุทกวทิ ยาและ

บรหิ ารน้ำกรมชลประทาน

 รายงานระดับนำ้ ตามสถานีวดั น้ำ ทุกวันเวลา 06.00 น. และ 18.00 น.

 แจง้ ข่าวสารใหป้ ระชาชนในพ้ืนทีใ่ ห้ทราบผ่านทาง หอกระจายขา่ ว วทิ ยชุ มุ ชน เตรียมรบั

กับสถานการณ์น้ำท่วม และลดผลกระทบที่จะเกดิ ขนึ้ กบั ชีวติ และทรัพยส์ ิน

ระหวา่ งนำ้ มา

1. กำหนดแนวทาง 1. กำหนดระดบั ของอทุ กภัยและการเตรยี มการรบั มือในแต่ละระดับ

การปฏบิ ตั อิ ย่างชดั เจน 2. กำหนดพนื้ ท่รี องรับน้ำ/ระบายนำ้ กรณรี ะดบั อุทกภัยอยู่ในขั้นวกิ ฤต

3. กำหนดผูร้ บั ผิดชอบควบคุมการระบายน้ำ จากฝายแม่ลาวเขา้ สู่คลองส่งน้ำตา่ งๆ รวมท้งั

อาคารชลประทานทใ่ี ชร้ ะบายนำ้

2. บรหิ ารจดั การน้ำทา่ การบริการจัดการน้ำท่าในแม่น้ำลาว ไม่ให้เกินความจุลำน้ำที่ไหลผ่าน เพื่อป้องกัน/บรรเทา

ในแม่นำ้ ลาว ไมใ่ ห้นำ้ เออ่ ลน้ ตลง่ิ เข้าทว่ มในเขตชุมชนทอี่ ยอู่ าศัย โดยดำเนินการดงั นี้

3. การเตือนภัยและ โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่น้ำลาว ใช้การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของระดับน้ำและ

ระดับวกิ ฤต ระยะเวลาการไหลของแม่นำ้ ลาว ทส่ี ถานีวัดนำ้ ทา่ ตา่ งๆของแมน่ ำ้ ลาวในการเตือนภัย

4. การบรรเทาภัย 1. เป็นศนู ยข์ อ้ มูลขา่ วสาร รายงานสถานการณ์นำ้ ในพน้ื ที

2. ช่วยเหลืออำนวยความสะดวกแก่ผู้ประสบภยั และให้บรกิ ารเครือ่ งสูบน้ำ

3. ประสานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ขอสนับสนุนกำลังคนในการบรรจุและเสริมกระสอบ

ทรายตามชุมชนต่างๆ ขอสนับสนนุ เครื่องจักรกลรถแบ็คโฮในการกำจัดสวะที่ขวางทางนำ้ จาก

องค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ เป็นตน้

การใหค้ วามช่วยเหลือในภาวะวกิ ฤต

กจิ กรรม วิธกี ารดำเนินงาน การประสานหน่วยงาน

1. การป้องกันและ  การเฝา้ ระวงั ตดิ ตามสถานการณ์ โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว

ผลกระทบ  แผนทพี่ ้นื ทเ่ี ส่ียงภัย โทรศัพท์ 0-5372-9631

 ประกาศเขตพน้ื ท่ีเสีย่ งภัย http://[email protected]

2. การเตรยี มความ  กำหนดแผนและวางแนวทางในการ สำนกั งานชลประทานที่ 2

พร้อมรบั ภัย ปฏิบัติงานร่วมกันหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง http://www.ori2.go.th/mainori2

ใหช้ ดั เจน ศนู ย์อทุ กวทิ ยาภาคเหนอื ตอนบน

 ประชาสัมพันธ์ แจ้งข้อมูลข่าวสาร แก่ http://www.hydro-1.net/

ประชาชนและผ้มู สี ว่ นได้ส่วนเสยี ศูนย์ประมวลวิเคราะห์สถานการณ์น้ำกรม

ชลประทาน

86

3. การจดั การใน  การประสานงาน ตดิ ตอ่ สอบถาม http://wmsc.rid.go.th/
ภาวะฉกุ เฉิน
 ประเมินเหตุฉุกเฉินกับหน่วยงานที่ ผ่านหอกระจายข่าว/วิทย/ุ โทรศัพท์
4. การจัดการ
ภายหลงั การเกดิ เก่ยี วข้อง องคก์ รปกครองส่วนท้องถิน่
ภัย
 แจ้งเหตุฉกุ เฉิน ประเมินความเสยี หาย องค์กรผ้ใู ชน้ ำ้

และผลกระทบทีเ่ กิดขน้ึ ภาคเอกชน และประชาชนทว่ั ไป

 พิจารณาการเนินงานท่ีมีความเร่งด่วน

 รายงานความเสียหาย และขออนุมัติ

แนวทางการเนนิ งานในขัน้ ตอ่ ไป

 ให้การชว่ ยเหลอื ประชาชนในพ้ืนที่

 สำรวจ/รายงานความเสยี หาย

 พจิ ารณาแนวทางในการเนนิ งาน

 ประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ าน

การสง่ เสริมใหม้ ีการควบคุมและตรวจสอบคณุ ภาพน้ำในพ้ืนทโ่ี ครงการ
โครงการสง่ น้ำและบำรงุ รกั ษาแม่ลาว ได้มีมาตรการในการตรวจสอบคุณภาพน้ำในพื้นทีท่ ีอ่ ยู่ในเขตโครงการที่
รับผิดชอบ โดยร่วมกบั ฝา่ ยส่งน้ำและบำรุงรักษาทั้ง 4 ฝ่าย จดั สง่ เจา้ หน้าทีฯ่ ออกไปดำเนินการสง่ เสริมและตรวจสอบ
คณุ ภาพในพ้ืนทโี่ ครงการ ดังนี้

โครงการส่งนำและบำรุงรักษาแม่ลาว ได้จัดเตรียมเครื่องจักรกลที่อยู่ในความรับผิดชอบพร้อมเจ้าหน้าที่เพื่อให้ความช่วยเหลือ

ประกอบดว้ ย

รถยนต์บรรทุก ขนาด 6 ตนั 1 คัน

รถยนตบ์ รรทุก ขนาด 4 ตนั 1 คัน

รถยนตบ์ รรทุก ขนาด 2 ตัน 2 คัน

รถยนตบ์ รรทุก ขนาด 1 ตนั 4 คัน

เครือ่ งสูบนำเคล่ือนท่ี จำนวน 6 เคร่อื ง (ขนาด  8” 4 เคร่ือง , ขนาด  6” 2 เคร่ือง

การป้องกนั และอนรุ ักษน์ ำ้ ได้มกี ารประชาสัมพนั ธ์ การป้องกนั น้ำเสีย ผ่านทางหอกระจานขา่ วโดยชมุ ชน การประชุม
ประจำเดอื นหมู่บ้าน โปสเตอร์ แผน่ พบั เชน่

1. แนะนำและให้ความรู้แกเ่ กษตรกรผู้ใชน้ ำ้ ลดการใช้สารเคมีท่จี ะปนเปอื้ นมากบั น้ำ ที่ระบายออกจากแปลงนา
และชใ้ี หเ้ ห็นถึงผลเสียของสารเคมที ปี่ นเปื้อนมากับน้ำ

2. สง่ เสรมิ เกษตรกรผใู้ ช้นำ้ ให้มคี วามรู้ความเขา้ ใจ ชว่ ยกนั รักษาคุณภาพน้ำ ไม่ทิ้งขยะ ไมร่ ะบายนำ้ เสียลงในคู
คลองส่งนำ้

3. สง่ เสริมใหเ้ กษตรกรปลูกหญา้ แฝก เพื่อป้องกันหนา้ ดินเวลามีฝนตกหนัก

87

การควบคุมและการตรวจสอบคุณภาพนำ้ มกี ารควบคมุ และตรวจสอบคณุ ภาพน้ำ โดยใชเ้ คร่อื งมือตรวจวัดในคลองสง่ นำ้
ทุกเดือน ตามมาตรฐานนำ้ ชลประทาน เพอื่ การจดั การคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำเพอื่ การเกษตรกรรม การอปุ โภค-บรโิ ภค การ
ทอ่ งเที่ยวและอ่ืนๆ

12.การตดิ ตามและรายงานผลการส่งนำ้ และการเพาะปลกู
โครงการส่งน้ำและบำรงุ รักษาแม่ลาว มีการตดิ ตามและรายงานผลการส่งน้ำ ในเขตพนื้ ท่โี ครงการชลประทาน ท่ีรบั ผิดชอบ
ดังน้ี
แนวทางการดำเนินงาน มาตรการและนโยบาย

- มีการจัดทำแผนงานที่ชดั เจน เพอื่ เปน็ กรอบในการปฏิบัติงาน
- เตรยี มความพร้อมโดยการเตรยี มการลว่ งหนา้
- จัดทำแผนงานเปิดโอกาสให้ผรู้ ับบริการ ผมู้ ีสว่ นไดส้ ่วนเสยี ได้แสดงความคิดเหน็ และแสดงความต้องการเพ่ือลด
ปัญหาความขดั แยง้ และเป็นการบรู ณาการ
- มกี ารตดิ ตาม และประเมินผลสำเร็จ และผลความก้าวหน้าเปน็ ระยะ
- ปรบั ปรงุ แผนงานเพือ่ ให้เหมาะสมกบั สถานการณ์ สภาพปัญหาและความตอ้ งการ
- ถ่ายทอดและสือ่ สารไปยังเจ้าหน้าท่ภี ายในโครงการ และผู้บงั คบั บัญชา
- มกี ารประสานงานติดตามกับหน่วยงานที่เกย่ี วข้องอย่างสม่ำเสมอ
- มีการพฒั นาบคุ ลากรใหม้ ีความรู้ ความสามารถสูงข้นึ ขณะเดียวกันก็มอบหมายให้มผี รู้ ับผดิ ชอบชัดเจน
ขน้ั ตอนและวิธกี ารในการจดั เกบ็ ขอ้ มูลและรายงานผลการเพาะปลกู ในพ้นื ท่ีโครงการฯ ดงั น้ี
1. ประชุมร่วมกบั กลุ่มผใู้ ช้น้ำเพอื่ วางแผนการปลูกพชื และการสง่ น้ำ กำหนดพ้ืนที่เปา้ หมาย ให้เหมาะสม
กับนำ้ ตน้ ทุนที่มีอยู่แลว้ รวบรวมตอ้ งการเพาะปลกู พืชฤดฝู น-ฤดแู ล้ง เพ่ือประกอบ การวางแผนการเพาะปลูกพชื และ
จดั ทำรายงานสง่ กรมฯ
2. ประสานขอ้ มลู ผลการปลกู พืช แต่ละ สบ.1-4 คบ. แมล่ าว
3. รวบรวมและรายงานความก้าวหน้าการเพาะปลูก การเก็บเก่ียวประจำสัปดาห์และจัดทำรายงาน สง่ กรมฯ
4. สำรวจเก็บสถิติผลผลิตการเพาะปลูกพชื ในฤดฝู น โดยการต้งั แปลงและเก็บตวั อยา่ งขา้ วนาปี รวบรวมสรปุ ผล
ผลิตและจดั ทำรายงานสง่ กรมฯ
5. สำรวจการปลกู พชื ในฤดฝู น-แล้ง โดยการสัมภาษณเ์ กษตรกร รวบรวมสรปุ ผลผลติ และจดั ทำรายงานส่งกรมฯ

88

ข้ันตอนและวิธกี ารในการจดั เก็บขอ้ มลู และรายงานผลการส่งนำ้ ในพื้นทโี่ ครงการฯ ดงั นี้

วิธีเลือกข้อมูล 1. ข้อมลู ดา้ นอตุ วุ ิทยา-อุทกวทิ ยา-นำ้ ท่า นำ้ ฝน

2. ข้อมูลด้านการชลประทานและเกษตรชลประทาน-แผนผลการจัดการ

น้ำ (ส่งน้ำและระบายน้ำ)-แผน/ผลการเพาะปลูก ข้อมลู ผลผลติ

3. ข้อมูลด้านการส่งเสริมการมีส่วนร่วม-การดำเนินงานที่เกี่ยวข้องกับ

เกษตรกร/ผ้มู สี ่วนได้สว่ นเสีย

4. ข้อมูลรายงานตามตัวชว้ี ัดคำรับรองการปฏบิ ตั ริ าชการฯ

การจัดเก็บข้อมลู 1. การบันทึกภายในของโครงการฯ ในกระดาษทำการ/คอมพิวเตอร์ แล้ว

จัดส่งทางโทรสาร , E-mail , ไปรษณยี ์

2. การบันทึกเข้าระบบฐานข้อมูลส่วนกลางของกรมฯ หรือหน่วยงานที่

เกย่ี วขอ้ งผา่ นระบบเครือขา่ ย Internet โดยตรง

กำหนดรอบการจดั เก็บข้อมูล 1. การกำหนดเวลาไวอ้ ย่างแนน่ อน เช่น รายวัน , รายสัปดาห์ , รายเดือน
, รายไตรมาส , ราย 6 เดอื น , รายปี
2. การทบทวนตรวจสอบที่สอดคล้องกับสถานการณ์ เช่น ในกรณีการ
ระบายน้ำในช่วงที่มีความวิกฤตอาจต้องติดตามข้อมูลที่ต่อเนื่องเป็นราย
ช่วั โมง เป็นตน้

การซ่อมแซมและบำรงุ รกั ษา
1. การดำเนินงานบำรุงรักษาปกติ เชงิ ป้องกนั และกรณเี รง่ ด่วน
โครงการส่งนำ้ และบำรุงรักษาแมล่ าว มีการดำเนนิ งานบำรุงรกั ษาปกติ เชิงปอ้ งกัน และกรณเี รง่ ดว่ น โดยมขี ้ันตอนการ
ปฏบิ ตั งิ าน ดังนี้

การเกบ ดาเนินการ ติดตามและ ประเมนิ ผลการ
รวบรวมข้อมูล บารงุ รกั ษา ควบคุม บารงุ รกั ษา

แผนภมู ิ ขนั้ ตอนการปฏบิ ัตงิ าน

89

ข้ันตอน วธิ ดี ำเนนิ งาน

การเกบ็ รวมรวม ให้เจ้าหน้าที่โครงการฯ ร่วมกับฝ่ายส่งน้ำฯท่ี1-4 ลงพื้นที่เก็บข้อมูลพร้อมกับกลุ่มผูใ้ ช้น้ำฯ โดย

ขอ้ มลู ใชแ้ บบฟอรม์

1. แบบตรวจสอบคลองสง่ นำ้ (แบบ สบ.1-4)

- สำรวจแผน่ คอนกรีตชำรุด

- สำรวจความลึกของตะกอนดิน

2. แบบตรวจสอบ FTO (แบบ สบ.1-3)

- สำรวจโครงสรา้ งอาคารชลประทาน

- สำรวจเคร่อื งกวา๊ นบานระบาย

การดำเนนิ งาน การเนนิ งานบำรุงรักษา มี 2 วิธี คอื

บำรงุ รักษา - งานทำเอง

- การบำรุงรักษาปกติ - งานจา้ งเหมา

- การบำรงุ รกั ษาเชิง การดำเนินงานจะร่วมกบั กลุ่มผใู้ ชน้ ำ้ ฯ ดำเนนิ การปอ้ งกันความเสยี หายอาคารชลประทาน

ปอ้ งกัน 1. ปลกู หญา้ คลมุ คนั คลองส่งนำ้ เพ่ือป้องกนั น้ำฝนกัดเซาะดิน

2. ไมป่ ลกู ต้นไม้บนคันคลองส่งน้ำ ไมน่ ำวัสดใุ ดๆ ไปกดี ขวางทางนำ้ ห้ามนำสัตวเ์ หยียบย้ำบนคัน

คลองส่งน้ำ

3. อุดรรู ว่ั ท่ีคนั คลองส่งนำ้ ทนั ที ที่พบ ทาสแี ละอดั จารบเี คร่ืองกว๊านบานระบายน้ำเป็นประจำ

4. แนะนำการเปิด-ปิดอาคารอัดน้ำเข้าคลองส่งน้ำ จนล้น เพราะจะทำให้อาคารชลประทาน

เสียหาย

ข้นั ตอน วธิ ดี ำเนนิ งาน
- การบำรุงรักษา
กรณเี ร่งด่วน 1. กรณนี ำ้ ท่วมเซาะคันคลองพงั มกี ารประสานขอสนบั สนุนลูกรัง กระสอบทราย กำลงั คนจาก
องค์กรปกครองสว่ นท้องถิ่น
- การติดตามและ 2. กรณีสวะตดิ คอสะพาน บานระบาย ปากคลองมีการประสานสนับสนนุ เครอื่ งจกั รกล รถแบค็
ควบคุม โฮ จากองคก์ รปกครองส่วนท้องถ่ิน อำเภอ จังหวัด มาช่วยในการขุดลอกสวะ

- การประเมนิ ผล โครงการฯ มีการจดั ส่งเจ้าหนา้ ท่ี ลงพ้นื ทีร่ ่วมกบั ฝา่ ยสง่ นำ้ ฯที่ 1-4
1. ลงพนื้ ที่ตดิ ตาม และควบคมุ การปฏบิ ตั ิงาน
2. จดั ทำรายงานความกา้ วหนา้ รายวัน/สปั ดาห์/เดือน
3. สรปุ ผลรายงานเสนอโครงการชลประทานลำปางทราบทุกเดอื น
4. เชิญผู้อำนวยการโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว และหัวหนา้ ฝา่ ยวิศวกรรมรว่ มตดิ ตาม
ตรวจสอบผลการดำเนนิ งาน

1. รวบรวมและรายงานผลการปฏบิ ัติงาน
2.ประชมุ ประจำเดือนโครงการส่งนำ้ และบำรงุ รกั ษาแม่ลาว เพื่อสรุปผลการดำเนินงาน
3. จดั สถติ ิขอ้ มูล
4. วเิ คราะห์ผลการปฏบิ ัตงิ านและนำไปปรบั ปรุงใช้

90

การดำเนนิ งานซอ่ มแซมปรบั ปรงุ

โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการดำเนินงานการบันทึกผลการซ่อมแซมปรับปรุง และรายงานผล

ความก้าวหน้าเป็นรายวัน/รายเดือน โดยให้ฝ่ายส่งน้ำฯ ทำหน้าที่ตรวจสอบและบันทึกผล รายงานให้โครงการฯ ทราบทุก

เดอื น และหลงั จากเมื่องานแล้วเสร็จ ผู้อำนวยการโครงการและหวั หน้าฝ่ายวิศวกรรมร่วมติดตามตรวจสอบการดำเนินงาน

โดยจะมีการสรุปและนำเสนอรายละเอียดในที่ประชุมโครงการฯ ด้วย ซึ่งจากการดำเนินงานที่ผ่านมาบรรลุตาม

วัตถุประสงค์ของงานที่วางไว้ โครงการฯ จะดำเนินการรายงานผลการปฏิบัติงาน ตามแบบรายงาน เสนอสำนักงาน

ชลประทานตอ่ ไป

วธิ ีการดำเนนิ งาน

บันทึกข้อมูลการปฏิบัติงานลงในแบบฟอร์ม รายงานความก้าวหน้าการบำรุงรักษา

การบนั ทกึ ผล อาคารชลประทาน โดยมีรายละเอียดเกี่ยวกับ ชื่องาน ระยะเวลา ผู้รับผิดชอบ

ขอบเขตเป็นขอ้ มูล รายวนั /สปั ดาห/์ เดือน

การรวบรวมขอ้ มูล จัดเก็บไว้ในรายงานการปิดงวดงาน ประกอบด้วย (แผนงาน แผนปฏิบัติงาน รูปถ่าย
กอ่ นทำ/ระหวา่ งทำ/แล้วเสร็จ)

ผรู้ บั ผดิ ชอบ กำหนดให้เจา้ หนา้ ทผี่ รู้ ับผิดชอบแตล่ ะโครงการเป็นผูบ้ นั ทกึ ข้อมูล

การจัดลำดับความสำคัญงานซอ่ มแซม ปรับปรุง
โครงการส่งนำ้ และบำรุงรักษาแมล่ าว ไดจ้ ัดลำดับความสำคัญงานซอ่ มแซม ปรับปรงุ และบำรงุ รกั ษาตามแผนงาน

(Medium Terms Expenditure Framework : MTEF) วางแผน 5 ปี ดงั นี้
 ผลผลติ ท่ี 1 การจัดการนำ้ ชลประทาน/การปรับปรงุ ระบบชลประทาน (เฉพาะจุด)
 ผลผลิตท่ี 4 การปอ้ งกันและบรรเทาภัยจากน้ำ
โดยทางโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว ได้พิจารณาจัดความสำคัญของงานต่างๆ ทั้งที่ได้รับการร้องขอจาก

เกษตรกร องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมถึงรายงานการศึกษาต่างๆ นำมาจัดเรียงลำดับ
ความสำคัญ ดงั นี้

สารวจขอ้ มลู สภาพอาคารชลประทาน

จดั ลาดับความสาคัญ
จดั ทาแผนโดยฝ่ายวศิ วกรรม เป็นผรู้ บั ผดิ ชอบ และนาเขา้ ทีป่ ระชมุ โครงการฯ พจิ ารณา

ความสาคญั รว่ มกบั ฝ่ายส่งน้า เพื่อเสนอ สชป.2 ตอ่ ไป

91

การประเมินผลการส่งน้ำ
1. จดทำรายงานการประเมินการสง่ น้ำประจำฤดกู าล สรุปผลเป็นรปู เลม่ ทนั เวลา
โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการดำเนินงานการบันทึกผลการส่งน้ำ และรายงานผลความก้าวหน้าเป็น
รายวัน/รายเดือน โดยให้ฝ่ายส่งน้ำฯ ทำหน้าที่ตรวจสอบและบันทึกผล รายงานให้โครงการฯ ทราบทุกเดือนตลอดฤดูกาล
สง่ นำ้
2. จัดทำรายงานการประเมนิ การส่งน้ำประจำฤดูกาลเพาะปลูก
โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว มีการดำเนินการจัดทำรายงานการประเมินผลการส่งน้ำแต่ละฤดูกาล
เพาะปลกู เพื่อใช้เปน็ แนวทางในการบรหิ ารจดั การนำ้ ในฤดกู าลต่อๆไป

3.6 การดำเนินการจัดทำบันทึกประวัติการตรวจสอบสภาพ และการบำรุงรักษาอาคารชลประทาน
Walk thru

การตรวจสภาพอาคาร
อาคารชลประทานท่ีเกดิ ความเสยี หายไมว่ ่าด้วยสาเหตุใดๆ ก็ตาม ควรมีการซอ่ มแซมแก้ไขใหม้ ีสภาพ ใช้

งาน ได้ดีอยู่เสมอ ซึ่งเจ้าหน้าทีช่ ลประทานนอกจากจะใชอ้ าคารต่างๆ ที่ตนเองรับผิดชอบอยา่ งถกู วิธีแล้ว ต้องหมนั่
ตรวจสอบดูแลว่าสภาพปัจจุบันของอาคารมีอะไรที่ชํารุดเสียหายบ้าง โดยข้อบกพร่องบางอย่างอาจแก้ไขได้ทันที เช่น
การใช้น้ำมันหล่อลื่นจุดหมุนของอาคารต่างๆ เป็นต้น หรือบางอย่างมีการเสียหายมากต้องจัดหางบประมาณซ่อมแซม
ต่อไป ดังนั้นการตรวจสภาพอาคารอย่างต่อเนื่องก็จะทําให้ทราบความเสียหายตั้งแต่เริ่มต้นที่ยังไม่เกิดความรุ นแรงมาก
นัก ซึ่งการซ่อมแซมในช่วงนี้ จะทําให้สูญเสียงบประมาณไม่มาก แต่หากไม่มีการตรวจสภาพอาคารเลย ก็จะทําให้เกิด
ความเสยี หายมากข้ึน ยอ่ มตอ้ งส้นิ เปลืองงบประมาณในการซ่อมแซมมากขึ้น

การตรวจสภาพอาคารชลประทาน จึงมีความจําเป็นอย่างย่ิงและควรทําอย่างสม่ำเสมอเป็นช่วงๆ เพื่อทําให้มี
ข้อมลู เป็นปจั จุบนั และมคี วามพรอ้ มสาํ หรบั นําไปใช้ในการวางแผนซ่อมแซมบํารุงรกั ษาอยา่ งมีหลักเกณฑ์ ท้ังยงั สามารถ
เรยี งลําดบั ความจําเปน็ ในการกําหนดการซอ่ มแซมได้ตามข้อมูลความเสยี หายทเี่ กิดขึ้นจรงิ

การตรวจสภาพอาคารชลประทานจึงเป็นงานเริ่มต้นของงานซ่อมแซม บํารุงรักษา ก่อนที่จะนําไปวางแผน งาน
และจดั หางบประมาณเพ่ือทําการซ่อมแซมตอ่ ไป

ขน้ั ตอนการตรวจสภาพอาคารชลประทาน
การเตรยี มงานกอ่ นออกไปสาํ รวจ
ในการทจี่ ะออกไปตรวจสภาพอาคารชลประทานในสนาม เพ่อื บันทกึ ขอ้ มลู ความเสียหายของอาคาร จะตอ้ ง มีการ
เตรียมการให้มีความพร้อมเป็นอย่างดี เพื่อให้ได้ข้อมูลที่มีความถูกต้องสมบูรณ์ครบถ้วน ไม่เกิดปัญหาขาดข้อมูล เป็นต้น
เตรียมการไดด้ ังน้ี

92

การเตรียมขอ้ มลู เบือ้ งตน้
การเตรยี มข้อมูลต่างๆ จะทําใหส้ ามารถค้นหาข้อมูลในสนามได้ทันที เพราะบางอย่างต้องดูข้อมลู ประกอบการตัดสินใจใน
สนามเลย เช่น ตําแหน่ง กม.ของอาคาร เป็นต้น ข้อมลู ตา่ งๆ ที่ควรนาํ ติดตัวไปในสนาม เชน่

- บัญชีอาคาร เพ่อื ทราบข้อมูลเกีย่ วกับอาคาร ลักษณะและขนาดของอาคาร จดุ กม. ที่ตง้ั อาคาร เป็น
ต้น ซงึ่ ประโยชน์ทีไ่ ด้จากบญั ชีอาคาร เช่น ทราบถงึ กม. ของอาคารตา่ งๆ ได้อยา่ งถูกตอ้ ง เปน็ ตน้

- ประวัติการบํารุงรักษา เพื่อทราบว่าอาคารที่เกิดความเสียหาย เคยซ่อมแซมหรือยัง และซ่อมแซมครั้ง
สุดท้ายเมอ่ื ใด ซงึ่ สามารถวิเคราะห์ว่าเกิดปญั หาการซอ่ มแซมซ้ำซากหรือไม่

แนวทางการตรวจสภาพอาคารชลประทาน
การตรวจสภาพอาคารชลประทานควรดําเนินการอย่างละเอียดถี่ถ้วน เพื่อให้ได้ข้อมูลเพียงพอที่จะใช้

ประโยชน์ ในการซ่อมแซม โดยเมื่อทําการซ่อมแซมแล้วสามารถใช้งานได้ยาวนาน ไม่ใช่ซ่อมแซมแล้วเวลาผ่านไประยะ
ส้ันๆ ก็ เกดิ ปญั หาตอ้ งกลับมาซ่อมใหม่อีก ทําใหเ้ กิดการสิน้ เปลืองงบประมาณ นัน่ คอื จะต้องคํานึงถงึ ความสาํ คญั ของการ
ตรวจสอบอาคาร เพราะการสาํ รวจตรวจสอบอาคารจะเป็นจดุ เรม่ิ ในการวางแผน และซอ่ มแซมบาํ รุงรักษาต่อไป

หลกั การของการสํารวจอาคาร
- การเดินสํารวจ ( Walk Thru ) การตรวจสอบอาคารที่จะเกิดประโยชน์อย่างเต็มที่นั้น จะต้อง

ดำเนินการอย่าง ละเอยี ดถ่ถี ้วน ดังนั้นการเดนิ สํารวจกจ็ ะทำใหส้ ามารถมองเหน็ ความเสยี หายของอาคารไดอ้ ย่างชัดเจนกว่า
การใช้ ยานพาหนะในการสาํ รวจอาคารเพราะถงึ แม้จะมีความสะดวกในการเดินทาง แต่กอ็ าจจะมองข้ามความเสยี หายบาง
จดุ ได้ นอกจากนกี้ ารใชย้ านพาหนะคงไมส่ ะดวกที่จะจอดดคู วามเสยี หายไดบ้ ่อยๆ

- สํารวจในช่วงไม่มีน้ำ หรือหยุดส่งน้ำ การดำเนินการตรวจสอบอาคารควรทำในช่วงที่ไม่มีน้ำในคลอง
หรือ เปน็ ช่วงท่หี ยดุ ส่งน้ำ เพราะถ้ามนี ำ้ จะทำให้ไม่เหน็ สภาพความเสยี หายท่ีอย่ใู ตน้ ำ้ และ ไม่สะดวกในการดำเนินการ

- ทำในช่วงก่อนวางแผนการบำรุงรักษา การตรวจสอบอาคารทำในช่วงก่อนที่จะทำการวางแผนการ
ซ่อมแซมบำรุงรักษา เพราะจะได้นําข้อมูลที่ได้ไปจัดเข้าแผนงานซ่อมแซมในแต่ละปี หรือแผนระยะยาว โดยเรียงลำดับ
ความจาํ เป็นก่อนหลงั หรือในกรณีทม่ี ผี ลการสํารวจอาคารที่ทำเตรียมไวแ้ ลว้ ก็สามารถนาํ ไป ใชไ้ ด้ทนั ที
บญั ชีอาคารชลประทาน

93

การจัดทำบันทึกประวตั กิ ารตรวจสอบสภาพและการบำรงุ รกั ษาอาคารชลประทาน

การจัดทำบันทึกประวัติ โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่ลาว ได้ดำเนินการทำบันทึกข้อมูลเดิมและจัดทำ

บันทึกประวัติอาคารใหม่ โดยการออกสำรวจจัดเก็บข้อมูลจัดทำบันทึกประวัติอาคารร่วมกับกลุ่มผู้ใช้น้ำโดยจะเริ่ม

ดำเนนิ การในปีงบประมาณ 2563 เปน็ ต้นไป

* การดำเนินงานบำรุงรักษาปกติและเชิงป้องกัน การดำเนินงานบำรุงรักษาปกติ เป็นงานที่ดำเนินการตาม

แผนงานประจำปี เช่น บำรุงรกั ษาคลองชลประทาน * การ

บันทกึ ประเมนิ ผลการบำรงุ รักษา ประจำฤดูกาล การบนั ทกึ ประเมนิ ผล การบำรงุ รักษาประจำฤดูกาลจะดำเนินการร่วมกับ

การจัดทำประวัติอาคาร โดยการจดบันทึกแนบท้ายอาคารชลประทานแต่ละชนิดว่าได้บำรุงรักษาอย่างไร ดำเนินการ

เมื่อไหร่ ตรงตามแผนงานท่วี างไวห้ รอื ไม่อยา่ งไร

รายงานโครงการตรวจสอบอาคาร/ระบบชลประทาน โดยวธิ กี าร Walk Thru

การสำรวจความพร้อมใช้งานของอาคารชลประทาน

94

3.7 การคิดคน้ /นำนวตั กรรมมาใช้ในการปฏบิ ัตงิ าน หรอื ปรบั ปรงุ วธิ กี ารทำงาน
การนำระบบเทคโนโลยี อปุ กรณ์ เคร่ืองมอื ในการปฏบิ ตั ิการ และส่งิ อำนวยความสะดวกมาใชใ้ นการ ปฏิบตั ิงาน

ระบบเทคโนโลยี โครงการส่งนำ้ และบำรงุ รักษาแมล่ าว มีการนำระบบเทคโนโลยที ี่ทนั สมยั มาชว่ ยในการปฏิบัติงาน
เพือ่ ความสะดวก รวดเรว็ แมน่ ยำ และมีค่านา่ เชอื่ ถือสงู เชน่
• ระบบ Internet ความเรว็ สงู Wireless network
• ระบบปฏิบตั กิ าร Window
• ระบบภมู ศิ าสตรส์ ารสนเทศ Arc Gis
• ระบบการจัดการฐานข้อมลู Microsoft Access Database Management System
อุปกรณใ์ นการปฏบิ ัตงิ าน จัดหาอุปกรณ์เทคโนโลยีทีท่ ันสมัย รองรบั การปฏบิ ตั ิงานอย่างรวดเรว็ ทันใจ
• อปุ กรณ์คอมพิวเตอร์
• ปรนิ้ เตอร์และเครอื่ งถา่ ยเอกสาร
• โปรเจคเตอร์
• กล้องถา่ ยรูป กลอ้ งวดี โี อ
• เครื่องอา่ นพกิ ดั GPS
• เครื่องบันทึกเสียง
• วิทยสุ ือ่ สาร
ส่ิงอำนวยความสะดวก มสี ่งิ อำนวยความสะดวก เพ่อื สนับสนุนความสะดวกสบายในการปฏิบัตงิ าน เช่น เครื่องปรับอากาศ
ทวี ี ตู้เยน็ รถจักรยานยนต์ รถยนต์ รถตู้ รถบรรทุก 2 ตนั รถบรรทกุ 6 ล้อ ฯลฯ

นอกจากนีโ้ ครงการส่งนำ้ และบำรุงรักษาแม่น้ำลาว ยังมกี ารสนับสนุนใหฝ้ ่ายสง่ นำ้ ฯ ดำเนนิ การนำร่องในเร่ืองการ
นำระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) มาช่วยในการวางแผนจัดสรรน้ำคำนวณปริมาณความตอ้ งการนำ้ ของพืช ติดตามการ
ส่งน้ำรายสัปดาห์ ซึ่งพบว่าง่ายต่อการติดตามในการส่งน้ำและการปรับแผนการส่งน้ำให้เหมาะสมกับความต้องการของ
เกษตรกร

95

เทคโนโลยีด้านสารสนเทศภมู ิศาสตร์
เทคโนโลยีดา้ นสารสนเทศภมู ิศาสตร์ เช่น QGIS ,GoogleEarth, GoogleMap โดยเฉพาะGoogleEarth และ
GoogleMap สามารถส่อื สารสารสนเทศที่สำคญั เพอ่ื ใหส้ าธารณะ รวมถงึ เจ้าหนา้ ทภ่ี ายในองค์กรได้รับทราบข้อมลู ต่างๆ
ทีเ่ กยี่ วข้องกบั องค์กรไดร้ บั ทราบในเชิงพนื ท่ี

96

A Mobile Application

นำ Application มาใช้ในการอำนวยความสะดวกในการสื่อ ประชาสัมพันธข์ ่าวสารและยงั เป็นเคร่อื งมอื ชว่ ยปฏบิ ตั งิ านใน
สนามได้ เช่น Line ,Facebook ,GPS Map Camera , Thai weather

97