Nota Panduan Bahasa Arab SPM

ISI KANDUNGAN

Bil Tajuk Muka
Surat
a Isi Kandungan
1
PANDUAN EFISYEN UNTUK GURU-GURU
1 Format Instrumen Pentaksiran Bahasa Arab 3
4–9
3 Panduan Menjawab Cemerlang Kertas 1 10 – 17

5 Panduan Menjawab Cemerlang Kertas 2 19 – 22
23 – 34
NOTA BESTARI 35 – 52
8 Bahasa Arab Kertas 1 53 – 85

- Bahagian Mufradat 87 – 96
97 – 100
- Bahagian Nahu 100 – 106
107 – 109
- Bahagian Sarf 110 – 130

- Bahagian Balaghah 132 – 167
168 – 178
9 Bahasa Arab Kertas 2

- Bahagian Karangan

- Bahagian Kefahaman

- Bahagian Ucapan Ringkas

- Bahagian Ulasan Kata-kata Hikmah

- Soalan 3 dan 4

LATIHAN TOPIKAL

9 Kertas 1

10 Kertas 2

1

2

FORMAT INSTRUMEN PENTAKSIRAN

MATA PELAJARAN BAHASA ARAB TINGGI

SIJIL PELAJARAN MALAYSIA

( Mulai Tahun 2012 )

BIL PERKARA KERTAS 1 KERTAS 2 KERTAS 3

1 Jenis Ujian Objektif Ujian Subjektif Ujian Lisan

Instrumen

2 Jenis Item Item Objektif Beri Item Subjektif - Item Respons

Jawapan - Item Respons Terbuka Terbuka

- Item Respons Terhad - Item Respons

Terhad

3 Bilangan 40 (jawab semua) Soalan 1 Bahagian A
Soalan 5 (jawab1) - 30 markah - Bacaan Teks : 20

Soalan 2 markah
3 (wajib jawab) - 30 markah
Bahagian B
Soalan 3 dan 4 - Perbualan Terhad :
(pilih 1) 40 markah 10 markah

Bahagian C
-Perbualan Terbuka :

20 markah

4 Jumlah 80 markah 100 markah 50 markah

Markah

5 Cara Memberi Ditulis pada kertas Ditulis pada kertas jawapan Lisan

Respons soalan

6 Tempoh Ujian 1 jam 15 minit 2 jam 30 minit 15 minit

7 Wajaran Pengetahuan - Kemahiran Membaca Kemahiran Membaca
Konstruk Aplikasi - Kemahiran Menulis Kemahiran Berlisan
Analisis - Kemahiran Aplikasi
- Kemahiran Analisis

8 Pemarkahan Objektif Bergred Holistik Holistik

Analitik

9 Cakupan Konstruk ditaksir pada Konstruk ditaksir pada Konstruk ditaksir pada

Konteks semua konteks semua konteks semua konteks

10 Aras R : S : T= 5 : 3 : 2 R:S:T=5:3:2 R:S:T=5:3:2

Kesukaran :

Rendah : R

Sederhana : S

Tinggi : T

3

PANDUAN MENJAWAB CEMERLANG

KERTAS 1

BAHASA ARAB TINGGI

LANGKAH MENJAWAB KERTAS 1 CEMERLANG

Bahagian Mufradat : ‫( اﻟﻤﻀﺎدات‬Perkataan berlawan)

Baca dan fahami maksud ayat supaya sampai kepada makna
perkataan yang sebenar.
Beri perkataan berlawan samada dalam makna sebenar, huraian,
contoh dan lawan seerti.

‫( اﻟﻤﺘﺮادﻓﺎت‬Perkataan seerti)

Beri perkataan seerti samada dalam makna sebenar, huraian, contoh
dan lawan antonim

Bahagian Nahu : ‫اﻟﻨﺤﻮ‬

Beri satu jawapan yang paling tepat di hadapan. Tidak digalakkan
menjawab lebih daripada satu jawapan
Memahami kata tugas di dalam soalan seperti tukar struktur, isi tempat
kosong, alamat I’rab dan betul kesalahan.
Pastikan perkataan yang dikehendaki berdasarkan kata tugas tersebut.

Contoh ayat Terjemahan Contoh kata tugas

.‫ اﻷوﻻد اﻷﺣﺬﻳﺔ واﻷﻗﻤﺸﺔ‬- Bezakan antara ‫اﻟﺠﻤﻞ اﻟﻤﻔﻴﺪة‬ ‫ﻣﻴّﺰ اﻟﺠﻤﻞ اﻟﻤﻔﻴﺪة ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬
: ‫اﻟﻤﻔﻴﺪة ﻣﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
‫ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻰ اﻟﻮﻟﺪ أن ﻳﻄﻴﻊ‬- dengan ‫ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻔﻴﺪة‬.
‫ﺣّﻮل اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﻌﻠﻮم إﻟﻰ‬
.‫اﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﻤﺠﻬﻮل ﻣﻊ ﺿﺒﻂ ﺑﺎﻟﺸﻜﻞ‬

.‫ ﻳﻀﻊ ﻋﺜﻤﺎن اﻟﻜﺘﺎب ﻓﻲ اﻟﺪرج‬Tukarkan ‫ اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﻌﻠﻮم‬kepada : ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
‫أﻋﺮب إﻋﺮاﺑﺎ ﺗﺎﻣﺎ اﻟﻜﻠﻤﺎت‬
‫ اﻟﻤﺠﻬﻮل‬beserta dengan baris.

‫ ﻟﻢ ﻳﻠﺘﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺄﺧﻴﻪ ﻓﻲ اﻟﺴﻮق‬I’rabkan (‫ )أَ ْﻋ ِﺮ ْب‬perkataan yang

4

.‫اﻟﻤﺮﻛﺰي‬ bergaris di bawah dengan : ‫اﻟﺘﻲ ﺗﺤﺘﻬﺎ ﺧﻂ ﻣﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
sempurna.
‫اﻣﻸ ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﻔﺮاﻏﺎت اﻵﺗﻴﺔ‬
‫ ﺳﻮف أﺳﺘﻘﺒﻞ ______ ﻓﻲ‬Penuhkan tempat kosong dengan : ‫ﺑﺎﻟﻤﻔﻌﻮل اﻟﻤﻨﺎﺳﺐ‬
‫ اﻟﻤﻔﻌﻮل اﻟﻤﻄﺎر‬yang sesuai
‫ﺑﻴّﻦ ﺣﻜﻢ إﻋﺮاب اﻟﻜﻠﻤﺎت‬
.‫ﺧ ْﻦ ﻓﻲ اﻟﻔﺼﻞ‬ ‫ﻻ ﺗُ َﺪ‬ Terangkan hukum I’rab bagi : ‫اﻟﺘﻲ ﺗﺤﺘﻬﺎ ﺧﻂ‬
perkataan yang bergaris.
‫ﺻ ّﺤﺢ اﻟﻜﻠﻤﺎت اﻟﺨﺎﻃﺌﺔ ﻓﻲ‬
‫اﺣﺘﺮم ﺟﺎرﻩ ﻛﻤﺎ ﺗﺤﺘﺮم أﺑﺎك‬ Betulkan perkataan yang salah : ‫اﻟﺠﻤﻞ اﻵﺗﻴﺔ‬
dalam ayat-ayat berikut.
‫ﻏﻴّﺮ اﻟﺠﻤﻞ اﻵﺗﻴﺔ إﻟﻰ ﻣﻔﺮد‬
‫ ﺻﻮﻣﻮا ﺗﺼﺤﻮا‬Tukarkan ayat berikut kepada ‫ﻣﻔﺮد‬ : ‫ﻣﺆﻧﺚ‬
‫ﻣﺆﻧﺚ‬.
‫ﺑﻴّﻦ ﻋﻼﻣﺔ اﻹﻋﺮاب‬
‫ ﻫﺆﻻء اﻟﻌﻤﺎل ﻓﺮﺣﻮا ﺑﻨﺠﺎح‬Terangkan tanda I’rab bagi : ‫ﻟﻠﻜﻠﻤﺎت اﻟﺘﻲ ﺗﺤﺘﻬﺎ ﺧﻂ‬
‫ﺧﺎ ِﻃ ْﺐ اﻟﻌﺒﺎرات اﻵﺗﻴﺔ إﻟﻰ‬
perkataan yang bergaris.
: ‫اﻟﻤﻔﺮد اﻟﻤﺬﻛﺮ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﺘﻬﻢ‬
‫ ﻻ ﺗﻨﻬﻮا ﻋﻦ ﺧﻠﻖ وﺗﺄﺗﻮن ﻣﺜﻠﻪ‬Tukarkan ayat-ayat berikut kepada ‫ﺑﻴّﻦ ﻣﻮﻗﻊ اﻹﻋﺮاب ﻟﻠﻜﻠﻤﺎت‬
: ‫اﻟﺘﻲ ﺗﺤﺘﻬﺎ ﺧﻂ‬
‫اﻟﻤﻔﺮد اﻟﻤﺬﻛﺮ‬
: ‫ﻋﻴَﻦ اﻟﺘﻮاﺑﻊ ﻣﻊ ﺑﻴﺎن ﻧﻮﻋﻬﺎ‬
‫ ﻳﺘﺤ ّﺪث اﻟﻤﻌﻠﻤﺎن أﻣﺎم اﻟﻄﻼب‬Terangkan ‫ﻣﻮﻗﻊ اﻹﻋﺮاب‬
‫اﺳﺘﺨﺮج اﻟﺨﺒﺮ ﻣﻊ ﺑﻴﺎن ﻧﻮﻋﻪ‬
‫ﻓﻲ اﻻﺟﺘﻤﺎع اﻟﺼﺒﺎﺣ ّﻲ‬ (kedudukan) perkataan yang : ‫ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻌﺔ اﻵﺗﻴﺔ‬
bergaris di bawah.

‫ ﻓﺎﻃﻤﺔ وﻫﻨﺪ ﺷﻘﻴﻘﺘﺎن‬Tentukan ‫ اﻟﺘﻮاﺑﻊ‬dan terangkan

jenis-jenisnya :

‫ ﻛﻮاﻻ ﻟﻤﻔﻮر ﻋﺎﺻﻤﺔ ﻣﺎﻟﻴﺰﻳﺎ‬Keluarkan ‫ اﻟﺨﺒﺮ‬dan terangkan

jenis-jenisnya dari petikan berikut :

Memahami semua tajuk tingkatan empat dan lima.
Jawab soalan dengan tepat dan betul.
Tidak perlu menyalin keseluruhan ayat.

Bahagian Sarf : ‫اﻟﺼﺮف‬

Memahami kata tugas di dalam soalan seperti beri wazan isi tempat
kosong dengan menukar kalimat musytaqqat, mengeluarkan perkataan
tertentu dan lain-lain lagi.

Contoh ayat Terjemahan kata tugas Kata tugas

_______ ‫ﻳﺪﻋﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺒﻞ‬ Letakkan tempat kosong berikut ‫ﺿﻊ ﰲ اﻟﻔﺮاﻏﺎت اﻵﺗﻴﺔ ﻣﺼﺎدر‬
dengan Masdar dari feel yang

5

(‫ وﺑﻌﺪﻩ )ﻳﺄﻛﻞ‬ada dalam kurungan. : ‫اﻷﻓﻌﺎل اﻟﱵ ﺑﲔ اﻟﻘﻮﺳﲔ‬

‫ﺧﺮج اﻟﺴﺎﺋﺢ ﻳﻮﻣﺎ ﻟﻠﻨﺰﻫﺔ ورﻛﺐ‬ Datangkan Isim Fael yang ‫ﻫﺎت اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ اﳌﻨﺎﺳﺐ‬
sesuai bagi perkataan yang : ‫ﻟﻠﻜﻠﻤﺎت اﻟﱵ ﲢﺘﻬﺎ ﺧﻂ‬
‫ ﺳﻴﺎرﺗﻪ وأﺳﺮع ﺑﻬﺎ ﺧﺎرج اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‬bergaris.
‫ﻫﺎت وزﻧﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎ ﻟﻠﻤﺼﺪر اﻟﺬي‬
‫اﻻﺟﺘﻬﺎد أﺳﺎس اﻟﻨﺠﺎح‬ Datangkan Wazan yang sesuai : ‫ﲢﺘﻪ ﺧﻂ ﰲ اﳉﻤﻞ اﻵﺗﻴﺔ‬
bagi Masdar yang bergaris
‫اﻣﻸ ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﻔﺮاغ اﻵﰐ ﺑﺎﺳﻢ‬
dibawah ‫ﻣﺼﺪر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻦ اﻷﻓﻌﺎل ﺑﲔ‬

_______ ‫اﻟﻮﻗﺎﻳﺔ ﺧﻴﺮ ﻣﻦ‬ Penuhkan tempat kosong berikut : ‫اﻟﻘﻮﺳﲔ‬
dengan Isim Masdar yang ‫اﻣﻸ اﻟﻔﺮاغ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﰐ ﺑﻜﻠﻤﺔ‬
(‫ )ﻋﺎﻟﺞ‬sesuai ‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺔ ﻣﺸﺘﻘﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺼﺎدر اﻟﱵ‬

‫ﻣﺎ _______ اﻟﺒﻨﺖ أﺧﻼﻗﺎ‬ Penuhkan tempat kosong berikut : ‫ﺑﲔ اﻟﻘﻮﺳﲔ‬
dengan pecahan dari Masdar
(‫ )اﻟﺠﻤﺎل‬yang ada dalam kurungan.

Menguasai isim musytaq (‫ )ﻣﺸﺘﻖ‬seperti wazan isim fael, isim masdar,

isim maf’ul dan lain-lain.

Memahami ‫ أوزان اﻟﻔﻌﻞ‬dan boleh menggunakannya dengan baik.

Memahami semua tajuk tingkatan empat dan lima.
Jawab soalan dengan tepat dan betul.
Tidak perlu menyalin keseluruhan ayat.

Bahagian Balaghah : ‫اﻟﺒﻼﻏﺔ‬

Memahami kata tugas di dalam soalan seperti tukar struktur, isi

tempat kosong, bezakan, keluarkan, tentukan kalimah atau jenis
dan sebagainya.

Contoh ayat Terjemahan kata tugas Kata tugas

‫اﺑﺘﺴﻤﺖ اﻟﺰﻫﻮر ﺑﻌﺪ ﻧﺰول اﻷﻣﻄﺎر‬ Tentukan jenis ‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة‬ : ‫ﻋﻴّﻦ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
‫أﻧﺖ وردة‬ Sebutkan jenis ‫اﻟﺘﺸﺒﻴﻪ‬ ‫اذﻛﺮ ﻧﻮع اﻟﺘﺸﺒﻴﻪ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻷداة ووﺟﻪ اﻟﺸﺒﻪ ﻓﻴﻤﺎ‬

‫أرﺳﻠﺖ اﻟﺤﻜﻮﻣﺔ ﻋﻴﻮﻧﺎ إﻟﻰ أرض‬ Keluarkan hubungan yang : ‫ﻳﺄﺗﻲ‬
‫اﻟﻌﺪو‬ menghalang penggunaan ‫اﺳﺘﺨﺮج اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ اﻟﻤﺎﻧﻌﺔ ﻣﻦ إرادة اﻟﻤﻌﻨﻰ اﻷﺻﻠﻲ‬
makna asal bagi ayat-ayat
‫ﻳﻘﻠّﺐ اﷲ اﻟﻠﻴﻞ واﻟﻨﻬﺎر‬ berikut : : ‫ﻓﻲ اﻟﺠﻤﻞ اﻵﺗﻴﺔ‬
Tentukan kedudukan
: ‫ﻋﻴّﻦ ﻣﻮاﺿﻊ اﻟﻄﺒﺎق ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬

6

‫… اﻟﻄﺒﺎق‬ : ‫و ّﺿﺢ ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
: ‫ﺑﻴّﻦ أﺿﺮب اﻟﺨﺒﺮ وأدوات اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
‫ ﻻ ﺗﻨﺎل اﻟﻐُﺮر إﻻ ﺑﺮﻛﻮب اﻟﻐﺮر‬Terangkan jenis ‫اﻟﺠﻨﺎس‬
‫ إن ﻟﺠﺴﺪك ﻋﻠﻴﻚ ﺣﻘﺎ‬Terangkan ‫أﺿﺮب اﻟﺨﺒﺮ‬ : ‫اﺳﺘﺨﺮج اﻟﻤﺠﺎز اﻟﻤﺮﺳﻞ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
‫وأدوات اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ‬ : ‫اﺟﻌﻞ اﻟﺠﻤﻞ اﻵﺗﻴﺔ ﻟﻠﻤﺘﺮدد‬

‫ إن اﻷﺑﺮار ﻟﻔﻲ ﻧﻌﻴﻢ‬Keluarkan ‫اﻟﻤﺠﺎز اﻟﻤﺮﺳﻞ‬ : ‫و ّﺿﺢ ﻋﻼﻗﺔ اﻟﻤﺠﺎز اﻟﻤﺮﺳﻞ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬
‫ أرى ﻗﻤﺮا ﻓﻲ اﻟﻠﻴﻞ‬Jadikan ayat-ayat berikut
‫ﻋﻴّﻦ اﻟﺘﺼﺮﻳﺤﻴﺔ واﻟﻤﻜﻨﻴﺔ ﻣﻦ اﻻﺳﺘﻌﺎرات اﻵﺗﻴﺔ‬
untuk ‫ﻣﺘﺮدد‬ :
‫ وﻟﺪت اﻷم ﻃﺒﻴﺒﺎ ﻣﺎﻫﺮا‬Terangkan hubungan

setiap ‫ ﻣﺠﺎز اﻟﻤﺮﺳﻞ‬yang

berikut :

‫ رأﻳﺖ اﻟﺒﺪر ﻓﻲ اﻹدارة‬Tentukan ‫ ﺗﺼﺮﻳﺤﻴﺔ‬atau
‫ ﻣﻜﻨﻴﺔ‬daripada ‫اﺳﺘﻌﺎرة‬

berikut :

Menguasai dengan baik tajuk-tajuk popular seperti bahagian uslub,
tasybih dan majaz. (Rujuk analisis)

Membiasakan diri dengan konteks soalan yang akan dikemukakan
berdasarkan tajuk, contoh : tajuk tasybih konteks soalan berkaitan
dengan rukun dan na’u tasybih.

Memahami semua tajuk tingkatan empat dan lima.

Jawab soalan dengan tepat dan betul.
Tidak perlu menyalin keseluruhan ayat.

7

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻷﺳﺌﻠﺔ ﻟﻠﻮرﻗﺔ اﻷوﻟﻰ‬

‫‪ANALISIS SOALAN KERTAS 1‬‬

‫ﻗﺴﻢ اﻟﻨﺤﻮ‬

‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫اﻟﺮﻗﻢ‬
‫‪١٨ ١٧ ١٦ ١٥ ١٤ ١٣ ١٢‬‬

‫أﻧﻮاع اﳋﱪ‬ ‫‪.١‬‬
‫اﻹﺿﺎﻓﺔ‬ ‫‪.٢‬‬
‫‪.٣‬‬
‫أدوات اﻟﺸﺮط‬ ‫‪.٤‬‬
‫اﻟﺘﻮاﺑﻊ‬ ‫‪.٥‬‬
‫اﳊﺎل‬ ‫‪.٦‬‬
‫‪.٧‬‬
‫اﻷﻓﻌﺎل اﳋﻤﺴﺔ‬ ‫‪.٨‬‬
‫اﳌﺒﲏ واﳌﻌﺮب ﻣﻦ اﻷﻓﻌﺎل واﻷﲰﺎء‬ ‫‪.٩‬‬
‫‪.١٠‬‬
‫اﳌﻔﻌﻮل اﳌﻄﻠﻖ‬ ‫‪.١١‬‬
‫اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء‬
‫اﳌﻨﺎدى‬

‫اﻷﲰﺎء اﳋﻤﺴﺔ‬

‫ﻗﺴﻢ اﻟﺼﺮف‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫اﻟﺮﻗﻢ‬
‫اﻟﺴﻨﺔ‬
‫‪١٨ ١٧ ١٦ ١٥ ١٤ ١٣ ١٢‬‬ ‫‪ .١‬اﳌﻴﺰان اﻟﺼﺮﰲ واﳌﺸﺘﻘﺎت‬
‫‪ .٢‬اﻟﻔﻌﻞ اﻟﺼﺤﻴﺢ واﻟﻔﻌﻞ اﳌﻌﺘﻞ‬
‫‪8‬‬

‫اﻻﺳﻢ اﳌﻘﺼﻮر واﳌﻨﻘﻮص واﳌﻤﺪود‬ ‫‪.٣‬‬
‫ا‪‬ﺮد واﳌﺰﻳﺪ‬ ‫‪.٤‬‬
‫اﳌﺼﺎدر‬ ‫‪.٥‬‬
‫‪.٦‬‬
‫اﳉﺎﻣﺪ واﳌﺸﺘﻖ‬ ‫‪.٧‬‬
‫اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ واﺳﻢ اﳌﻔﻌﻮل‬ ‫‪.٨‬‬
‫اﳌﻨﻘﻮص واﳌﻘﺼﻮر واﳌﻤﺪود‬

‫ﻗﺴﻢ اﻟﺒﻼﻏﺔ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫اﻟﺮﻗﻢ‬
‫اﻟﺴﻨﺔ‬
‫‪١٨ ١٧ ١٦ ١٥ ١٤ ١٣ ١٢‬‬ ‫اﻟﺒﻼﻏﺔ ووﻋﻠﻮﻣﻬﺎ‬ ‫‪.١‬‬
‫أرﻛﺎن اﻟﺘﺸﺒﻴﻪ وأﻧﻮاﻋﻪ‬ ‫‪.٢‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪.٣‬‬
‫اﳊﻘﻴﻘﺔ وا‪‬ﺎز‬ ‫‪.٤‬‬
‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة‬ ‫‪.٥‬‬
‫‪.٦‬‬
‫ا‪‬ﺎز اﳌﺮﺳﻞ‬ ‫‪.٧‬‬
‫اﻷﺳﻠﻮب اﳋﱪي‬ ‫‪.٨‬‬
‫اﻷﺳﻠﻮب اﻹﻧﺸﺎﺋﻲ‬ ‫‪.٩‬‬
‫‪.١٠‬‬
‫اﻟﺴﺠﻊ‬ ‫‪.١١‬‬
‫اﳉﻨﺎس‬ ‫‪.١٢‬‬
‫اﻻﻗﺘﺒﺎس‬
‫اﻟﻄﺒﺎق‬
‫اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ‬

PANDUAN MENJAWAB CEMERLANG

KERTAS 2

BAHASA ARAB TINGGI

SOALAN PERTAMA : ‫اﻹﻧﺸﺎء‬

: ‫ﻃﺮقﻛﺘﺎﺑﺔ اﻟﻤﻘﺎﻟﺔ اﻟﺠﻴﺪة‬

LANGKAH-LANGKAH MENULIS KARANGAN CEMERLANG

.‫ ﺗﺄﻛﺪ ﻣﻦ أﻧﻚ ﻋﻠﻰ ﲤﺎم اﳌﻌﺮﻓﺔ ﺑﺄﻧﻮاع اﻹﻧﺸﺎء وأﺷﻜﺎﻟﻪ وﻋﻨﺎﺻﺮﻩ‬،‫ﻗﺒﻞ اﺧﺘﻴﺎر اﳌﻮﺿﻮع‬

Sebelum memilih tajuk pastikan anda mempunyai pengetahuan yang
cukup tentang jenis-jenis,bentuk dan isi-isi karangan .

.‫ﻋﻠﻴﻚ أن ﲢﺎول ﻓﻬﻢ ﻣﺎ ﻳﻘﺼﺪ ﻣﻦ اﳌﻮﺿﻮﻋﺎت‬

Anda hendaklah cuba memahami kehendak setiap tajuk.

.‫اﺧﱰ اﳌﻮﺿﻮع اﻟﺬي ﺗﺴﺘﻮﻋﺐ ﺷﻜﻠﻪ وﻋﻨﺎﺻﺮﻩ‬

Pilih tajuk yang anda kuasai bentuk dan isi-isinya.

.‫ارﺳﻢ داﺋﺮة ﺣﻮل اﻟﻜﻠﻤﺎت اﻟﺮﺋﻴﺴﺔ ﻣﻦ اﳌﻮﺿﻮع‬

Gariskan kata kunci yang terdapat di dalam tajuk

‫ اﻛﺘﺐ‬: ‫ﺗﺄﻛﺪ ﻣﻦ اﻟﻔﺮق ﺑﲔ اﻟﺘﻮﺟﻴﻬﺎت اﳌﻮﺟﻮدة ﰲ اﳌﻮﺿﻮع ﻣﺜﻞ‬

...‫اﻛﺘﺐ ردا وﻏﲑﻫﺎ‬/‫ﲢﺪث‬/‫ﻧﺎﻗﺶ‬/‫ﺗﻘﺮﻳﺮا‬

Pastikan perbezaan arahan yang terdapat di dalam tajuk seperti tuliskan
laporan/bincangkan/ceritakan/tuliskan respon .

.‫اﻛﺘﺐ أﻓﻜﺎر اﻹﻧﺸﺎء ﺣﺴﺐ أﻗﺴﺎﻣﻬﺎ اﳌﺄﻟﻮﻓﺔ ﻣﻦ ﻣﻘﺪﻣﺔ وﻋﻨﺎﺻﺮ وﺧﺎﲤﺔ‬

Tuliskan isi-isi penting mengikut bahagian-bahagiannya seperti
pendahuluan, isi-isi penting dan penutup.

.‫ﻋﻠﻴﻚ أن ﺗﻜﺘﺐ اﻟﻤﻘﺎﻟﺔ اﻟﻤﻔﻬﻮﻣﺔ اﻟﻤﺘﺴﻠﺴﻠﺔ اﻷﻓﻜﺎر‬

Anda hendaklah menulis karangan yang mempunyai isi yang berkait.

.‫ﺗﺄ ّﻛﺪ أن إﻧﺸﺎءك ﳛﺘﻮي ﻋﻠﻰ ﲬﺴﺔ أﻓﻜﺎر ﻋﻠﻰ اﻷﻗﻞ ﻣﺎ ﻋﺪا اﳌﻘﺪﻣﺔ واﳋﺎﲤﺔ‬

Anda mesti memastikan karangan anda mempunyai 5 isi penting selain
dari pendahuluan dan penutup.

.‫اﺟﺘﻨ ْﺐ ﻣﻦ ﺗﻜﺮار اﻟﻔﻜﺮة اﻟﻮاﺣﺪة أﻛﺜﺮ ﻣﻦ ﻣﺮة وﻟﻮ ﺑﻜﻠﻤﺎت ﺟﺪﻳﺪة‬

Jauhkan dari mengulang isi yang sama lebih dari sekali walaupun dengan
menggunakan perkataan-perkataan baru.

10

‫ ﻛﻠﻤﺔ أو زﻳﺎدة ﻷ ّن اﻟﺜﺮوة اﻟﻠﻐﻮﻳﺔ‬١٥٠ ‫ﺗﺄ ّﻛﺪ أن ﻋﺪد ﻛﻠﻤﺎت اﻹﻧﺸﺎء ﻻ ﻳﻘ ّﻞ ﻋﻦ‬
.‫اﻟﻤﺘﻨّﻮﻋﺔ ﺗﺴﺎﻋﺪ اﻟﺤﺼﻮل ﻋﻠﻰ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺠﻴﺪة‬

Anda hendaklah memastikan bilangan perkataan karangan tidak kurang
dari 150 patah perkataan atau lebih dari 150 perkataan kerana
perbendaharaan kata yang pelbagai membantu anda untuk mendapatkan
markah yang baik.

Peringatan :
Jangan sekali-kali anda mengabaikan bahagian ini kerana ia

merupakan bahagian yang amat penting !

PERATURAN PEMARKAHAN KARANGAN

Bahagian Cemerlang Sederhana Lemah

Perbendaharaan Kata 10 / 11 / 12 6/7/8/9 5

Nahu 7/8 4/5/6 3
Uslub 5 3/4 2

Kesinambungan Isi 5 3/4 2

Jumlah 30

SOALAN KEDUA :

a) ‫اﻟﻔﻬﻢ واﻻﺳﺘﻴﻌﺎب‬

: ‫ﻃﺮق إﺟﺎﺑﺔ اﻟﻔﻬﻢ واﻻﺳﺘﻴﻌﺎب اﻟﺠﻴﺪة‬

LANGKAH-LANGKAH MENJAWAB KEFAHAMAN CEMERLANG

1. Membaca petikan dan memahami isi kandungan petikan seperti tajuk,
tempat, masa, bagaimana, siapa dan apa.

2. Memahami kehendak soalan dan di perenggan mana jawapan itu
terletak bersama kata kunci.

3. Menulis jawapan yang tepat iaitu mengandungi jawapan pendahuluan
serta tidak berlebihan, kurang isi atau tergantung. Ini akan
menyebabkan calon tidak mendapat markah yang maksimum.

4. Tulis nombor soalan dan tulis jawapan pendahuluan meskipun tidak
pasti jawapan sebenar bagi mengelakkan markah kosong.

11

PERATURAN PEMARKAHAN KEFAHAMAN

Bahagian Cemerlang Sederhana Lemah

Kefahaman 3 1-2 0

b) ‫اﻟﺘﻌﺎﻣﻞ ﻣﻊ اﻵﺧﺮﻳﻦ‬

: ‫ﻃﺮقﻛﺘﺎﺑﺔ اﻟﺠﻴﺪة‬

LANGKAH-LANGKAH MENJAWAB CEMERLANG

1. Bagi pelajar yang baik penguasaan bahasa Arabnya, ia boleh
membina ayat sendiri.

2. Bagi mendapatkan 5 markah, pelajar hendaklah membuat sekurang-
kurangnya 4 ayat yang mengandungi 6 hingga lapan perkataan bagi
setiap 1 ayat dengan uslub yang baik.

3. Ucapan ini hendaklah mengandungi ucapan salam, nama penerima
ucapan, kandungan ucapan dan penutup (doa / harapan).
Contoh:
1. Ucapan salam
2. Nama penerima ucapan ‫أخي العزيز محمد بن عمر‬
3. Tujuan / Kandungan
a. – ucapan tahniah atau takziah ‫ أعزيك‬/ ‫أھنئك‬
4. Penutup – Perasaan dan harapan.

: ‫اﻟﺴﺆال‬

. ‫ﻨﺌﺔ ﻣﻌﱪا ﻋﻦ ﺷﻌﻮرك ﺑﻨﺠﺎﺣﻪ‬ ‫ ارﺳﻞ ﻟﻪ ﺑﻄﺎﻗﺔ‬.‫ﳒﺢ زﻣﻴﻠﻚ ﰲ اﻣﺘﺤﺎن اﻟﺸﻬﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ اﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬
: ‫ﻧﻤﻮذج اﻻﺟﺎﺑﺔ‬

‫ أﻫﻨﺌﻚ ﻋﻠﻰ ﳒﺎﺣﻚ اﻟﺒﺎﻫﺮ ﰲ اﻣﺘﺤﺎن اﻟﺸﻬﺎدة‬،‫ ﺻﺪﻳﻘﻲ اﻟﻌﺰﻳﺰ‬،‫اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ ورﲪﺔ اﷲ ﺗﻌﺎﱃ وﺑﺮﻛﺎﺗﻪ‬
‫ ﻛﻤﺎ أﺷﻌﺮ ﺑﺎﻟﻔﺮح ﳍﺬا اﻟﻨﺠﺎح اﻟﺬي ﺣّﻘﻘﺘَﻪ وأدﻋﻮ ﻟﻚ ﺑﺎﻟﺘﻮﻓﻴﻖ واﻟﻨﺠﺎح ﰲﻛﻞ‬،‫اﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ اﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ‬
‫ أﲤﲎ ﻟﻚ اﻟﻔﻮز داﺋﻤﺎ ﰲ اﳌﺴﺘﻘﺒﻞ وأن ﺗﺴﺘﻄﻴﻊ ﻣﻮاﺻﻠﺔ دراﺳﺘﻚ ﰲ‬.‫اﻣﺘﺤﺎﻧﺎﺗﻚ ﰲ اﻟﺪﻧﻴﺎ واﻵﺧﺮة‬
‫ واﻟﺴﻼم‬،‫ ﻣﺒﺎرك ﻋﻠﻴﻚ‬.‫اﳉﺎﻣﻌﺔ‬

12

PERATURAN PEMARKAHAN

Bahagian Cemerlang Sederhana Lemah
1-2
Ucapan 5 3-4

SOALAN KETIGA @ KEEMPAT :

a) ‫ اﻟﻌﺒﺎرات ﺣﺴﺐ اﻟﻤﻮﻗﻒ‬/ ‫ اﻟﺘﺮاﻛﻴﺐ‬- 10 m
b) ‫ اﻟﻘﻮاﻋﺪ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‬- 10 m ( ‫ ﺣّﻮل‬/ ‫ و ّﺟﻪ‬/ ‫)ﺧﺎﻃ ْﺐ‬
c) ‫ اﻟﺼﺮف‬- 10 m
d) ‫ اﻟﺒﻼﻏﺔ‬- 10 m

: ‫ﻃﺮق اﻹﺟﺎﺑﺔ اﻟﺠﻴﺪة‬

LANGKAH-LANGKAH MENJAWAB CEMERLANG

1. Pilih salah satu soalan antara soalan 3 atau 4 yang mampu dijawab
dengan baik .

2. Bahagian Ungkapan (‫ )مواقف‬Beri jawapan mengikut situasi .
3. Bahagian Nahu bagi soalan 3 adalah berbentuk aplikasi contoh

iaitu membina ayat berdasarkan arahan tertentu.
4. Bahagian Nahu bagi soalan 4 adalah berbentuk aplikasi contoh

iaitu membina ayat berdasarkan rangkaikata atau perkataan.
Perhatian : Bagi soalan rangkaikata, calon tidak boleh memisah
rangkaikata menjadi dua perkataan. Ini akan mengakibatkan
markah dipotong ½.
5. Bahagian Balaghah bagi soalan 3 dan 4 juga berbentuk apilkasi.

13

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻷﺳﺌﻠﺔ ﻟﻠﻮرﻗﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬

‫‪ANALISIS SOALAN KERTAS 2‬‬

‫ﻗﺴﻢ اﻹﻧﺸﺎء )‪(BAHAGIAN KARANGAN‬‬

‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫اﻟﺮﻗﻢ‬
‫‪١٨ ١٧ ١٦ ١٥ ١٤ ١٣ ١٢‬‬

‫‪ .١‬اﻟﺪﻳﻨ ّﻲ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﺔ اﳌﺮأة ﰲ اﻹﺳﻼم‬

‫اﻹﺳﻼم ﻳﺪﻋﻮ إﱃ اﻟﺮﲪﺔ واﻹﺧﺎء واﻟﺘﻌﺎون‬
‫اﻟﺼﻼة ﺗﻨﻬﻰ ﻋﻦ اﻟﻔﺤﺸﺎء واﳌﻨﻜﺮ‬

‫دور اﻟﺼﻼة ﰲ ﺑﻨﺎء اﻟﺸﺨﺼﻴﺔ اﻟﻔﺮﻳﺪة‬

‫دور اﳌﺪارس اﻟﺪﻳﻨﻴﺔ ﰲ ﺗﺮﻗﻴﺔ اﻟﱰﺑﻴﺔ اﻟﺪﻳﻨﻴﺔ ﻟﺪى ا‪‬ﺘﻤﻊ‬

‫ﺧﻄﺒﺔ ﲟﻨﺎﺳﺒﺔ اﻟﻌﺎم اﳍﺠﺮي اﳉﺪﻳﺪ‬
‫إﻛﺮام اﻟﻀﻴﻮف‬

‫‪ .٢‬ﻣﻨﺎﻗﺸﺔ ﻋﺎﻣﺔ ‪ /‬اﻻﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺔ ‪:‬‬

‫دور اﻟﻄﻠﺒﺔ ﰲ ﻋﺼﺮ اﻟﻌﻮﳌﺔ‬

‫ﺗﻄﻮر اﻟﺴﻴﺎﺣﺔ ﰲ ﻣﺎﻟﻴﺰﻳﺎ‬
‫ﻳﺘﻌﺮض اﻟﻨﺎس اﻟﻴﻮم ﳌﺸﻜﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺔ ﺧﻄﲑة‪،‬‬

‫ﻣﻨﻬﺎ اﳌﻨﻜﺮات واﻟﻔﺤﺸﺎء‪ .‬ﺗﻜﻠﻢ ﻋﻦ ﻫﺬﻩ‬
‫اﳌﺸﻜﻼت ﻣﺒﻴﻨﺎ أﺳﺒﺎ‪‬ﺎ وﻃﺮق ﻋﻼﺟﻬﺎ‪.‬‬

‫اﻟﺘﻌﺎون وأﳘﻴﺘﻪ ﰲ اﳊﻴﺎة اﻻﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺔ‬

‫اﻫﺘﻤﺖ اﳊﻜﻮﻣﺔ اﳌﺎﻟﻴﺰﻳﺔ ﺑﺎﻟﺘﺠﺎرة‪ ،‬ﲢﺪث ﻋﻨﻬﺎ‬

‫‪14‬‬

‫وﻓﻮاﺋﺪﻫﺎ ﻟﻠﺸﻌﺐ واﻟﺒﻼد‬ ‫‪.٣‬‬
‫دور اﳌﻌﻠﻤﲔ ﰲ ﺗﺜﻘﻴﻒ اﻷﻣﺔ‬ ‫‪.٤‬‬

‫ﻓﻮاﺋﺪ اﻟﺮﻳﺎﺿﺔ اﻟﺒﺪﻧﻴﺔ‬
‫أﳘﻴﺔ وﺳﺎﺋﻞ اﻹﻋﻼم اﳌﻌﺎﺻﺮة ﰲ ﺗﻘﺪم اﻟﺒﻼد‬

‫وﺳﺎﺋﻞ اﻻﻋﻼم ﰲ ﻣﺎﻟﻴﺰﻳﺎ‬
‫ﺗﺄﺛﲑ اﻟﺘﻠﻔﺰﻳﻮن ﻋﻠﻰ اﻷﻃﻔﺎل‬

‫ﺣﻮادث اﳌﺮور‬
‫ﺧﻄﻮات ﺗﻘﺪم ﻣﺎﻟﻴﺰﻳﺎ ﺳﻨﺔ ‪٢٠٢٠‬‬

‫اﻟﺰراﻋﺔ ﰲ ﻣﺎﻟﻴﺰﻳﺎ‬
‫أﳘﻴﺔ اﶈﺎﻓﻈﺔ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﻈﺎﻓﺔ‬
‫ﻧﺎﻗﺶ ﻋﻦ ﳏﺎﺳﻦ وﻣﺴﺎوئ اﺳﺘﺨﺪام اﳍﺎﺗﻒ‬

‫اﻟﻴﺪوي ﻟﺪى اﻟﻄﻠﺒﺔ‬
‫اﻟﺘﻘﺮﻳﺮ ‪:‬‬

‫ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺻﺤﺎﰲ ﻋﻦ اﳌﺆﲤﺮ اﻟﺴﻨﻮي ﻟﻠﺠﻤﻌﻴﺔ اﻟﺘﻌﺎوﻧﻴﺔ‬
‫ﰲ ﻣﺪرﺳﺘﻚ‪...‬‬

‫اﻟﱪاﻣﺞ اﳋﺎﺻﺔ ﻟﺘﻘﻮﻳﺔ اﶈﺒﺔ واﻹﺧﺎء ﺑﲔ ﺳﻜﺎن اﻟﻘﺮﻳﺔ‬

‫اﳌﺨﻴﻢ اﻟﺘﺸﺠﻴﻌﻲ‬

‫ﺗﻘﺮﻳﺮا ﺻﺤﺎﻓﻴﺎ ﻋﻦ أﺳﺒﻮع اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﰲ ﻣﺪرﺳﺘﻚ‬

‫اﻟﻘﺼﺔ ‪ /‬اﻟﻮﺻﻒ‪:‬‬

‫اﳊﻜﻢ واﻷﻣﺜﺎل‬

‫‪ .٥‬اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ ‪:‬‬

‫‪15‬‬

16

‫ﻗﺴﻢ اﻟﻨﺤﻮ )‪(BAHAGIAN NAHU‬‬

‫ﻗﺴﻢ اﻟﺒﻼﻏﺔ‬

‫)‪(BAHAGIAN BALAGHAH‬‬

‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫اﻟﺮﻗﻢ‬
‫‪١٨ ١٧ ١٦ ١٥ ١٤ ١٣ ١٢‬‬

‫‪ .٢‬اﻷﺳﺎﻟﻴﺐ اﳋﱪﻳﺔ‬
‫‪ .٣‬اﻷﺳﺎﻟﻴﺐ اﻹﻧﺸﺎﺋﻴﺔ‬

‫‪ .٤‬اﻟﺘﺸﺒﻴﻪ وأرﻛﺎﻧﻪ وأﻧﻮاﻋﻪ‬

‫‪ .٥‬ا‪‬ﺎز واﳊﻘﻴﻘﺔ‬

‫‪ .٦‬ا‪‬ﺎز اﳌﺮﺳﻞ‬

‫‪ .٧‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة‬
‫‪ .٩‬اﻟﻄﺒﺎق‬

‫‪ .١٠‬اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ‬
‫‪ .١١‬اﳉﻨﺎس‬

‫‪ .١٢‬اﻟﺴﺠﻊ‬

‫‪ .١٣‬اﻻﻗﺘﺒﺎس‬

‫‪17‬‬

‫ﻗﺴﻢ اﻟﺤﻜﻢ واﻷﻣﺜﺎل واﻟﻨﺼﻮص اﻷدﺑﻴﺔ‬

‫)‪(BAHAGIAN KATA HIKMAH & NUSUS‬‬

‫اﻟﺤﻜﻢ واﻻﻣﺜﺎل‬

‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺎت‬
‫‪١٨ ١٧ ١٦ ١٥ ١٤ ١٣ ١٢‬‬

‫ﺑﻴﱵ ﺟﻨﱵ‬
‫اﻟﺸﻬﺮة ﲦﺮة اﻻﺟﺘﻬﺎد‬

‫اﻟﺸﺒﺎب ﺛﺮوة وﺛﻮرة‬
‫ﺳّﺮ اﻟﻔﻨﻮن ﰲ ﲢﺴﲔ اﻟﻄﺒﻴﻌﺔ‬

‫ﲝﺴﻦ اﳌﻌﺎﺷﺮة ﺗﺪوم اﶈﺒﺔ‬
‫إﺻﻼح اﻟﺮﻋﻴﺔ ﺑﺈﺻﻼح اﻟﺮاﻋﻲ‬

‫ا‪‬ﺪ ﻇﻞ اﻟﻔﻀﻴﻠﺔ‬
‫ﺑﻘﺪرﻟﻐﺎت اﳌﺮء ﻳﻜﺜﺮ ﻧﻔﻌﻪ‬

‫اﳉﺎر ﻗﺒﻞ اﻟﺪار‬
‫ﻇﻬﺮ اﻟﻔﺴﺎد ﲟﺎﻛﺴﺒﺖ أﻳﺪي اﻟﻨﺎس‬
‫ﻣﺎ أﺣﺴﻦ اﻟﺪﻳﻦ واﻟﺪﻧﻴﺎ إذا اﺟﺘﻤﻌﺎ‬

‫ﻟﻮ ﻻ اﻟﻮﺋﺎم ﳍﻠﻚ اﻷﻧﺎم‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﻟﻨﺎسﻛﻤﺎ ﲢ ّﺐ أن ﻳﻌﺎﻣﻠﻮك‬

‫‪18‬‬

19

‫اﻟـﻤﺮادﻓﺎت ﻟﻠﺴﻨﺔ اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ‬

‫‪Rendah‬‬ ‫‪Sederhana‬‬ ‫‪Tinggi‬‬
‫ُﻣْﻨﺘَ َﺠﺎت َﺣﺎ ِﺻﻼت‬
‫ُﻣََﻮﻛاﺜِِﻃﲑﻦ ُﺳﻗَﻠِﻴّﻜﺎﻞن‬ ‫أَﻧْ َﺸﺄَ ﺑَـَﲎ‬ ‫ﻧـَ ْﻬ َﻀﺔ ﺗَـَﻘ ‪‬ﺪم‬
‫َﲢَ‪‬ﻮَل ﺗَـﻐَ‪‬ﲑ‬
‫ﻓَﺎَز‬ ‫َﳒَ َﺢ‬ ‫ﺑـُﻠْ َﺪان‬ ‫ُﳐُدﺘَﻠوَِﻔلﺔ‬ ‫ﺗَـَﻌ ‪‬ﺪد َﲡَﻨ‪‬ﺲ‬
‫ِﻋْﻠ َﻣﻢﻌﺎ‪ِ/‬ﻫﻓَـﺪْﻬﻢ‬ ‫َﻣﺪا ِرس‬ ‫ُﻣﺘﻌ ‪‬ﺪدة‬ ‫ﺗَ ُﺴْﻮُد‬ ‫ﺗَـُِﻘﳘ‪ْ‬ﻮﺔُد‬
‫َﻋاِﻠِﻳَـﺗﺳَـَﻢﺘَﺘِْﻌَْﻌﻠَِ‪/‬ﻜْﻴأﻠَ‪‬ﻤْﺎدﻢﻢَرلَك‬ ‫َﻣ ْﻌِﺮﻓَﺔ‬ ‫َﻣ َﺸ‪‬ﻘﺔ َﺻ ْﻌ ٌﺐ‬ ‫َﻋْﺰمٌ‬ ‫اِﻟْﺘِ َﺤﺎق‬
‫أَﻧْ َﺸﺄَ ‪ /‬ﺑَـَﲎ‬ ‫ﻳَـﺘَ َﺤ ‪‬ﺪث‬ ‫ﻗَـْﺮﻳَﺔ ِرﻳْﻒ‬ ‫ُﻣُﻣَﻮاْﺴﺘََﺻِﻤﻠ‪‬ﺮﺔة‬ ‫ُﻣﺘَ َﻜ‪‬ﺮَرة‬
‫اِ ﺗَﺳْﺪﺘِ ِرﻳْْﺨﺪاﺲم‬ ‫أَْر َﺷ َﺪ‬ ‫أَ ْﺷَﺧَﺒِﺮْﲑَف‬
‫ُﻣِﺟِﻬ‪‬ﺪّﻢ‬ ‫َﻋِﺮ َف‬ ‫ُﻣﺘَﺨ ‪‬ﺼﺺ‬ ‫ُﺟْﺰءٌ‬ ‫ﻋُ ْﻀٌﻮ‬
‫َِﳚْﻴ ُﺊ‬ ‫أَ ‪‬ﺳﺲ‬ ‫ﻳـُﻨََﺎﺣ ِد ّﺚي‬ ‫َﺷ ‪‬ﺠﻊ‬ ‫ﻳَـَﺘدََوَاﻜﻓِ‪‬ﻮﻊن‬ ‫ﻳَََﻋْﳛﺗﺴَُﺘَﺘﻮَاﻌِِﻮِْﻣﻤ‪‬ﺪﺘِيﻞﻊ‬
‫ﺗﺸَﱰي‬ ‫ﺿﺮور ّي‬ ‫َﺟَﻌ َﻞ‬ ‫ﻳَ ْﺪﻋُﻮ‬ ‫ﻳَـﺘَـﻠَ ‪‬ﺬذُ‬ ‫َواِْﺟرَﺒﲢﺎﻞت‬
‫ُﺟ ْﻬ ٌﺪ‬ ‫ﻋُﻠُ‪‬ﻮ‬ ‫اِﻧْرﺎﺗَِﺧِﻣﻠﻔَﻴﺎَﻖﺔع‬ ‫ﺗـَُﻬﻴ‪ُ ‬ﻣﺊﺎﺋِ‪/‬ﺪةُﲡَ‪‬ﻬُﺰ‬
‫ﻳﺄِﰐ‬ ‫اُِﻣﺘَﺷﻄََﱰ‪‬ﻮَركة‬ ‫اِﻧ َﻀ ‪‬ﻢ‬ ‫اِﻧﺘَﻘﻞ‬
‫ﺗَﺴّﻮق‬ ‫ُﻣﺸﻜِﻠﺔ‪/‬‬
‫َﻣﺴﺄﻟﺔ‬
‫أْزَﻣﺔ‬

‫اﻟـﻤﺮادﻓﺎت ﻟﻠﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‬

‫‪20‬‬

‫‪Rendah‬‬ ‫‪Sederhana‬‬ ‫‪Tinggi‬‬
‫َﺻ ِﺤْﻴ َﺤﺔ ﻗَِﻮﻳْـ َﻤﺔ‬
‫أَﻃَْﻔﺎل‬ ‫ﺗَـأَْﻨﺑْـﻨَِﻈﺎْﻴءﻢ‬ ‫ﺗُـ ْﻌ ِﻄﻲ ﺗُﻘ ّﺪم‬
‫َﺧْﲑﺗَـ‪ْ/‬ﺮﺗِإِْﻴ ْﺣﺐَﺴﺎن‬ ‫ﺑِ‪‬ﺮ‬ ‫اﻟـ ُﺤ ‪‬ﺐ اﻟُﻮ‪‬د‬ ‫ﻳُﻄ‪‬ﻮر ﻳُﻨ ‪‬ﻤﻲ‬
‫ﻳُﺪ‪‬رس‬ ‫ُﻣﺬا َﻛﺮة‬ ‫ُﻣﻟِﻨﺒَﺎﺎﻗَﺸسﺔ‬ ‫اﻟﺘَ َﺤﻖ وا َﺻﻞ‬
‫ﻳُﻌﻠ‪‬ﻢ‬ ‫َز ّي‬ ‫أَ ْﺷَﺮ َف أَْر َﺷ َﺪ‬
‫ُﳑﺘﺎز‬ ‫أُﻣﺘﺻﻔِﺪ‪‬ﻮﻗﺎقء‬ ‫ُﻣﻨﺎﻓَ َﺴﺔ ُﻣﺴﺎﺑَـَﻘﺔ‬ ‫اﻟَﻔ ْﺼﻞ اﻟَﻔْﺘـَﺮة‬
‫ُزﻣﻼء‬ ‫َﳏﺒﻮب ﻣﺮﻏﻮب‬ ‫ﺗﻜﺎﺗَﻒ ﺗﻜﺎﻓَﻞ‬
‫ﺳْﲑة‬ ‫ﻳ ﻗِﺴﺎّﺼِﻋﺔﺪ‬ ‫ﻗُﻤﺎﻣﺔ ُزﺑﺎﻟﺔ‬ ‫ﻳﻔﺘ ِﺨﺮ ﻳﻌﺘ‪‬ﺰ‬
‫ﻳﻌﺎ ِون‬ ‫ﻳﻐ ِﺮس‬ ‫اﻳَﻨﻋﺒﺘِﻐﻨِﺎﻲء‬
‫َﻣُﻣﻨَﺘْﺎِﻘِﻇﻦﺮ‬ ‫ﻳُﺰِﳎَر‪‬ﺪع‬ ‫ﻣﻔﺮوض‬
‫ﻣﻌﺮوف ﻣﺸﻬﻮر‬ ‫َﻣﺸﺎ ِﻫﺪ‬ ‫اﻫﺘِﻤﺎم‬

‫ﺿﺮوري ﻣﻬ ّﻢ‬ ‫ُﳎﺘ ِﻬﺪ‬ ‫َﺣ ِﺮﻳْﺺ‬ ‫ﻓَـْﺮٌد‬ ‫َﻣْﺮءٌ‬
‫ﻗ َﻌﺪ‬ ‫ﺟﻠَﺲ‬ ‫اِ ْﺟﺘَـَﻬﺪ‬ ‫ﺟ ‪‬ﺪ‬ ‫ﻳَـْﻨ َﺼِﺮف‬ ‫ﻳـَْﻔَِﱰق‬
‫ﺑُﺴﺘﺎن‬ ‫َﺣ ِﺪﻳْـَﻘﺔ‬ ‫أَْر َﺟﺎء‬ ‫أَْﳓَﺎء‬
‫ﻓَِﺮﻳْﻖ َْﳎ ُﻤْﻮَﻋﺔ‬ ‫ِﻣأَﻴﻗْـَﺪﻮاامن‬ ‫أَ ْﻋَﺮاق‬ ‫َﻫﻼك‬ ‫َدﻣﺎر‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫َﳎﺎل‬ ‫ﺗـَُﻔ ‪‬ﺠﺮ‬ ‫ﺗَُﺪﻓ‪‬ﻖ‬
‫َﳛﺘِﻔﻞ ﻳَ ْﺴﺘَـْﻘﺒِﻞ‬ ‫ﺗَُﳛَْﺎﺼﻠﻓِِْﻴﻆﺢ‬ ‫ﺗﻳَــَُْﻌﺮاﻗِِﺪﻳْﺐﻞ‬
‫أﺳﺮة ﻋﺎﺋﻠﺔ‬ ‫ﺗَـ ْﻐﻴِْﲑ‬ ‫َْﲢ ِﻮﻳْﻞ‬
‫ﻳـُﺷﺎَﻌﺋِّﺪﻊ‬ ‫ُﻣﻳُﻨﺘﻌﺘَِﺸﱪﺮ‬
‫َوَراء‬ ‫ﻳََﺧﻌِْﻴْﻠ َﺶﻒ‬ ‫ﺷﺎرك اﻧﻀ ‪‬ﻢ‬ ‫ُﻣﺰاَوﻟﺔ‬ ‫ُﳑﺎَرﺳﺔ‬
‫ﻳَ ْﺴ ُﻜﻦ‬ ‫َﻣﻨﺎ ِﻃﻖ َﻣﻮاﻗِﻊ‬ ‫َﳛﺘﻮي‬ ‫ﻳﺘﻜ‪‬ﻮن‬
‫َﺣﳛﺎَِﻛِﱰمﻢ ﻗﻳُﺎ ْﻜِﺿِﺮمﻲ‬ ‫أَْرﻳَﺎف‬ ‫َﻣِﻗﺮُـاﲪََﺮﺎﻛِﻳىﺔﺐ‬
‫ِوﻗﺎﻳﺔ‬ ‫ُﻣﻌﺎ ِرﺿﺔ‬
‫اِﻧْﺘَِﲨَﺨﺎﺎلب اِ ُﺣْﺧﺘِْﻴَﺴﺎﻦر‬ ‫َوﺳﺎﺋِﻞ اﻟﻨ‪‬ـْﻘﻞ‬
‫ُﻣﻘﺎ ِوﻣﺔ‬

‫‪Rendah‬‬ ‫اﻟﻤﻀﺎدات ﻟﻠﺴﻨﺔ اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ‬ ‫‪Tinggi‬‬

‫‪Sederhana‬‬

‫‪21‬‬

‫ﻓَ ِﺸ َﻞأَ‪َ/‬ﺧََرﺬِﺳ َﺐ‬ ‫َو َﺿ َﻊ‬ ‫ﻳـَُﻗﳜَْﻌﺒﺎِْﻴﻟِِﺼﺢﻒﻲ‬ ‫َﻳﻳﺟَُـﺘ‪ِ‬ﺬﻄِﻔاْﻴﻖﻊب‬ ‫اِ ْﺿ ِﻈَﺮاب‬ ‫اِ ْﺳﺘِْﻘَﺮار‬
‫ﻳَ ْﻜَﺮﻩُ‬ ‫َُِﳛﳒَ َ‪‬ﺢﺐ‬ ‫أ ْﺟﻨﺎس‬ ‫أَ ْﻋَﺮاق‬ ‫َﲢﺎ َﺳﺪ‬ ‫ﺗَ َﺴﺎَﻣﺢ‬
‫ُﺳ ْﻮءٌ‬ ‫ُﺣِﺻ ْﺴ‪‬ﺤٌﺔﻦ‬ ‫ﻳـَُرَﺷْﻓِﻬَْﻴـﺮِﻤَﻌٌﺔﻞفُ‬ ‫َْﳎ ٌﺪ‬ ‫ُﻣﺘﺨﻠ‪‬ﻒ‬ ‫ُﻣﺘﻘ ‪‬ﺪم‬
‫َﻣَﺮض‬ ‫َﻣْﺮ َﺿﻰ‬ ‫َﺣَﺮاَرة‬ ‫ﻓَﻳـُْﺘِﻀِﻘْﻴـﻠَُﻦﺔ‬ ‫ﻓَـْﺮع‬ ‫أ ﺗَـﺳْﻨﺎِﻤﻴَﺳﺔّﻲ‬
‫ﻃﺒﻴﺐ‬ ‫ﻗ ِﻮ ‪‬ي‬ ‫ﺗﻨ ُﻘﺺ‬ ‫ﺑـُُﺮْوَدة‬ ‫اُِﻣﺗَﺘ‪ْ‬ﺳﻄْﺘَـِﺤِﻮْﻳﻮَْﺪرﺮَدة‬ ‫أَ ْﺻ َﺪَر‬
‫َﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻗﺮﻳﺐ‬ ‫َﳑْﻨﻮع‬ ‫ﺗَِﺰﻳﺪ‬ ‫َﻣ َﻌﻴ‪‬ـﻨَﺔ‬ ‫ُﻣﺘﻔ‪‬ﺮﻗﺔ‬
‫ﺑﻌﻴﺪ‬ ‫َﻣﻮ‪‬دة‬ ‫ﻻﻋَﺎﻳُِدْﺪﻳَِرﺔك‬ ‫ﻣﺄﻣﻮر‬ ‫ﺗﻀ َﻌﻒ‬ ‫ُﻣﺘﻌ ‪‬ﺪدة‬
‫ﻏﺎَﻋﺪِاﺿوةﺐ‬ ‫ﺻﺎﺑِﺮ‬ ‫َذ ‪‬ل‬ ‫ﻓَـ ْﻬﻢ‬ ‫ﺛَﺎﺑِﺘَﺔ‬ ‫ﺗَﺘﻤﻴ‪‬ﺰ‬
‫َﺻ ِﺪﻳْﻖ‬ ‫ﻳَﻋﻌُِﺪﻴ‪‬وﺶٌ◌‬ ‫اﻫَزﺘَِرﻤعَﺎم‬ ‫ﻋﺠﻴﺒﺔ‬ ‫ﺳﻠِﱯ‬ ‫ُﻣﻨْﺘَ ِﺸﺮة‬
‫َﳝﻮت‬ ‫ﻃﺎﻟِﺐ‬ ‫اَِْورﺗِْﺳﻔﺎٌﺦع‬ ‫أﻛَﺮم‬ ‫اِﻓِْﱰاق‬ ‫إِاِْ‪‬ﳚﲢﺎﺎدّﰊ‬
‫ﻣﻌﻠ‪‬ﻢ‬ ‫وا ِﺳﻊ‬ ‫ﺑﺪاَوة‬ ‫ﻧَـَﺰ َع‬ ‫ُﻣﻌ‪‬ﲔ‬ ‫ُﳐﺘﻠِﻒ‬
‫ﺿﻴ‪‬ﻖ‬ ‫ﻗِﻠ‪‬ﺔ‬ ‫أﻗﺎم‬ ‫إﳘﺎل‬ ‫َﳛَﺰن‬ ‫أََراْﳝﻏﺋِﻠََﺮﺒِﻌﻴّحﺔﺔ‬
‫َﻛﺜْـَﺮة‬ ‫َﺿَﺮر‬ ‫ﺧْﻔﺾ‬ ‫اِِْﳔﻧَﻔِﻘﺎّﻲض‬ ‫أَﻗَـﻠ‪‬ﻴّﺔ‬ ‫اِأزْﻣداﻦد‬
‫ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫ﺟﺪﻳﺪة‬ ‫ﺣﻀﺎَرة‬ ‫ﻗﺒﻴﺤﺔ‬ ‫ﻃﺎﻋﺔ‬
‫ﻗﺪْﳝﺔ‬ ‫ﺷ‪‬ﺮ‬ ‫ﺳﺎﻓَﺮ‬ ‫َﺿ ْﻮﺿﺎء‬
‫ﺣ َﺴﻦ‬ ‫رﺋﻴﺲ‬ ‫رﻓْﻊ‬ ‫ﻧـََﻘﺺ‬
‫ﻇَﻋْﺒﺎ ِﺪﱂ‬ ‫ﻋﺎ ِدل‬ ‫ﻣﻌﺼﻴﺔ‬

‫‪Rendah‬‬ ‫اﻟـﻤﻀﺎدات ﻟﻠﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‬ ‫‪Tinggi‬‬

‫‪Sederhana‬‬

‫‪22‬‬

‫ِﺻ ْﺪ ٌق ﻛِ ْﺬ ٌب‬ ‫ﻓﺎ ِﺳﺪ‬ ‫ﺻﺎﻟِﺢ‬ ‫رﻛﻴﻚ‬ ‫ﻣﺘﲔ‬
‫ﻋﺎّﻣﺔ ﺧﺎ ّﺻﺔ‬ ‫ﻣﺘﺨﻠ‪‬ﻒ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻏﻴﺎب‬ ‫ﻏﻠَﻖ‬ ‫ﻋﻧَﺎﺮﻓِﻊض‬ ‫ﺳﻌﺎدة‬ ‫ﻣﺘﻘ ‪‬ﺪم‬
‫ﻋﺎﻟﺿَﺎِﻤّرﻴ‪‬ةﺔ‬ ‫َﳏﻠ‪‬ﻴﺔ‬ ‫اﻧ َﺴ َﺤﺐ‬
‫ﺻﺒﺎح ﻣﺴﺎء‬ ‫و ّﺳﺦ‬ ‫ﻧﻈّﻒ‬ ‫َﳜ َﻀﻊ‬ ‫ﺷﻘﺎوة‬
‫ﺿﻴ‪‬ﻖ‬ ‫و ّﺳﻊ‬ ‫ﻳَـَْﺻﺮﺗَْﻤِﺪ ٌيﺖ‬
‫ﺑَـ ْﻌ َﺪ ﻗَـْﺒ َﻞ‬ ‫َﳝﻨَﻊ‬ ‫ﺳﻳﺎﺄ ُﻣِﺧﺮﻦ‬ ‫َﺷ ْﻌِﱯ‬ ‫ﺳ ّﺠﻞ‬
‫ﺛﻘﻴﻞ ﺧﻔﻴﻒ‬ ‫ﺑﺎ ِرد‬ ‫ﻳـُ َﻌ‪‬ﺰي‬ ‫ﻳﺘﻜ‪‬ﱪ‬
‫ﺑﺪاﻳﺔ‬ ‫ﻳﻘﺒَﻞ‬ ‫َﺿْﻮ َﺿﺎء‬
‫ﻗﺼﲑ ﻃﻮﻳﻞ‬ ‫‪‬ﺎﻳﺔ‬ ‫اِﺑْﺘِ َﺪاء‬ ‫ُﻣﻌ ‪‬ﲔ‬ ‫ﺗَـ ْﻳﻘﻠﻠِﺒَْﻴﺪﺲ ّي‬
‫ﻳﺒﺘﻌِﺪ ﻳﻘَِﱰب‬ ‫اِﻧْﺘِ َﻬﺎء‬ ‫إﺳﺎءة‬ ‫ﺧﻔﺾ‬ ‫ﻳـَُﻬﻨ‪ُ ‬ﺊ‬
‫ﺣﺰﻳﻦ ﻣﺴﺮور‬ ‫إﺣﺴﺎن‬ ‫اِﻓِْزﻳَِﺎَﱰادةق‬ ‫ﻳﺮﻓُﺾ‬
‫ﻳَـْﻨ ِﺰل‬ ‫ﻳَواْﺼِﺳَﻌﻊﺪ‬ ‫َﳜْ َﻀﻊ‬ ‫ُﳐﺘﻠﻔﺔ‬
‫أﺑﻨﺎء آﺑﺎء‬ ‫َﺿﻴ‪‬ﻖ‬ ‫ﻋُﻠْﻴﺎ‬ ‫َرﻓْﻊ‬
‫ُﻣِﻘﻴْﻢ ُﻣﺴﺎﻓِﺮ‬ ‫ﻇُْﻠﻢ‬ ‫َﻋﺪاﻟﺔ‬ ‫اِ ْﺗَﺳـﺘِْﻌﻌِﺰﻳْﻤﺰﺎر‬ ‫ﻧـُْﻘﺼﺎن‬
‫ﻳﺸَِﱰي ﻳﺒﻴﻊ‬ ‫ﻗﺒﻴﺢ‬ ‫َﲨﻴﻞ‬ ‫َو ْﺣ َﺪة‬
‫ﺗَ ِﺴْﲑ َﲤْ ِﺸﻲ‬ ‫ﻏﺎِﱄ‬ ‫َرِﺧْﻴﺺ‬ ‫ﻳـً ْﻌﺘَـّﺰ‬
‫ﻛﺒﲑ ﺻﻐﲑ‬ ‫أﻗ ‪‬ﻞ‬ ‫ﺗَُْﺳﺪْﻔِﻋﻠَﻴﻰﻢ‬
‫أَ ْﻛﺜَﺮ‬ ‫َﻫﺎ ِدﺋﺔ‬ ‫اِ ْﺳﺘِﻘﻼل‬
‫َُﺿﻣﻌﻐِْﻴﻠَﻖﻒ‬ ‫ﻣﻔﺘﻮح‬ ‫ُﻣ ْﻀﻄَِﺮﺑﺔ‬
‫ﻗ ِﻮ ّي‬
‫ﻳﻌﻴﺶ َﳝﻮت‬
‫أﻣﺎم َﺧْﻠ َﻒ‬

‫‪23‬‬

‫اﻟﻤﺤﺘﻮﻳﺎت ﻟﻠﺼﻒ اﻟﺮاﺑﻊ واﻟﺼﻒ اﻟﺨﺎﻣﺲ‬

‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺎت‬ ‫اﻟﺮﻗﻢ‬
‫‪١‬‬
‫أﻧﻮاع اﳋﱪ‬ ‫‪٢‬‬
‫اﻹﺿﺎﻓﺔ‬ ‫‪٣‬‬
‫أدوات اﻟﺸﺮط‬ ‫‪٤‬‬
‫اﻟﺘﻮاﺑﻊ‬ ‫‪٥‬‬
‫اﳊﺎل‬ ‫‪٦‬‬
‫اﻷﻓﻌﺎل اﳋﻤﺴﺔ‬ ‫‪٧‬‬
‫اﳌﺒﲏ واﳌﻌﺮب ﻣﻦ اﻷﻓﻌﺎل واﻷﲰﺎء‬ ‫‪٨‬‬
‫اﳌﻔﻌﻮل اﳌﻄﻠﻖ‬ ‫‪٩‬‬
‫اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء‬ ‫‪١٠‬‬
‫اﳌﻨﺎدى‬ ‫‪١١‬‬
‫اﻷﲰﺎء اﳋﻤﺴﺔ‬

‫‪24‬‬

‫أﻧﻮاع اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬

‫ﻫﻮ اﻻﺳﻢ اﳌﺮﻓﻮع اﻟﺬي ﻳﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﲎ اﳉﻤﻠﺔ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻞ ‪ :‬اﻟﻜﺘﺎب ﻣﻔﻴ ٌﺪ‬
‫أﻧﻮاع اﻟﺨﺒﺮ‬

‫ﺷﺒﻪ ﺟﻤﻠﺔ‬ ‫ﺟﻤﻠﺔ ﻓﻌﻠﻴﺔ‬ ‫ﺟﻤﻠﺔ اﺳﻤﻴﺔ‬ ‫ﻣﻔﺮد‬
‫اﻟﺮﻳﺎﺿﺔ ﻧﻔﻌﻬﺎ ﻛﺒﻴﺮ‬ ‫اﳊﻠﺒﺔ ﺣﺪﻳﺜﺔٌ‬
‫ﺳﺒﺎق اﻟﺴﻴﺎرات ﻣﻦ‬ ‫اﳌﻨﻄﻘﺔ ﺗﺘﺰﻳﻦ ﺑﺎﻷﻋﻼم‬
‫اﻟﺮﻳﺎﺿﺎت اﻟﻤﻔﻀﻠﺔ‬

‫‪25‬‬

‫اﻟﺘﻮاﺑﻊ‬

‫اﻟﻨﻌﺖ ‪ /‬اﻟﺼﻔﺔ‬ ‫اﻟﻌﻄﻒ‬ ‫اﻟﺒﺪل‬
‫اﻟﺘﻮاﺑﻊ‬

‫اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ‬

‫أ( اﻟﻌﻄﻒ‬

‫اﻟﻤﻌﻄﻮف ﻳﺘﺒﻊ اﻟﻤﻌﻄﻮف ﻋﻠﻴﻪ ﰲ اﻹﻋﺮاب‪.‬‬

‫ﺣﺮوف اﻟﻌﻄﻒ ﻋﺪﻳﺪة‪ ،‬ﳓﻮ ‪ :‬و‪ ،‬ف‪ ،‬ﺛ ّﻢ‪ ،‬ﻟﻜﻦ‪ ،‬أو‪ ،‬أم‪ ،‬ﻻ‬

‫ﺣﺎﻟﺔ اﻹﻋﺮاب‬ ‫اﻟﻤﻌﻄﻮف‬ ‫اﻟﻤﻌﻄﻮف ﻋﻠﻴﻪ ﺣﺮف اﻟﻌﻄﻒ‬ ‫اﻟﺠﻤﻠﺔ‬
‫اﳌﺪر ُس‬
‫ﻣﺮﻓﻮع‬ ‫اﳌﺪر َس‬ ‫ﻗﺮأَ اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ واﳌﺪر ُس اﻟﻜﺘﺎ َب اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ و‬
‫ﻣﻨﺼﻮب‬ ‫اﳌﺪر ِس‬ ‫اﻟﻄﺎﻟ َﺐ و‬ ‫رأﻳ ُﺖ اﻟﻄﺎﻟ َﺐ واﳌﺪر َس‬
‫ﳎﺮور‬ ‫ﻣﺮر ُت ﺑﺎﻟﻄﺎﻟ ِﺐ واﳌﺪر ِس اﻟﻄﺎﻟ ِﺐ و‬

‫‪26‬‬

‫ب( اﻟﺒﺪل‬

‫اﻟﻤﺜﺎل‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫أﻧﻮاع اﻟﺒﺪل‬ ‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬

‫ﻛّﺮم اﳋﻠﻴﻔﺔ ﻋﻤﺮ‬ ‫ﻳﻄﺎﺑﻖ اﻟﺒﺪل اﳌﺒﺪل ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﻤﻄﺎﺑﻖ‬ ‫اﻟﺒﺪل ﻳﺘﺒﻊ‬
‫اﻟﻀﻌﻔﺎء‬ ‫اﳌﺒﺪل ﻣﻨﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻳﻜﻮن اﻟﺒﺪل ﺟﺰءا ﻣﻦ اﳌﺒﺪل ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﺒﻌﺾ ﻣﻦ اﻟﻜﻞ‬
‫أﻛﻠﺖ اﻷرّز ﻧﺼﻔﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن اﻟﺒﺪل ﻳﺸﺘﻤﻞ ﻋﻠﻴﻪ اﳌﺒﺪل ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻻﺷﺘﻤﺎل‬ ‫ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺧﻔﺖ اﻟﻠﻴﻞ ﻇﻠﻤﺘﻪ‬ ‫اﻹﻋﺮاب‪.‬‬

‫اﻟﻤﺒﺪل ﻣﻨﻪ اﻟﺒﺪل ﺣﺎﻟﺔ اﻹﻋﺮاب‬ ‫اﻟﺠﻤﻠﺔ‬
‫ﻗﺎَم اﻷﺳﺘﺎذُ ﻋﺒ ُﺪ اﷲ‬
‫اﻷﺳﺘﺎذُ ﻋﺒ ُﺪ اﷲ ﻣﺮﻓﻮع‬ ‫أﻋﺠﺒﺘﲏ اﻟﻘﻬﻮُة راﺋﺤﺘُـ َﻬﺎ‬
‫اﻟﻘﻬﻮةَ راﺋﺤﺘُﻬﺎ ﻣﺮﻓﻮع‬ ‫ﺷﺮﺑ ُﺖ اﻟﻘﻬﻮَة ﻧﺼَﻔﻬﺎ‬
‫اﻟﻘﻬﻮَة ﻧﺼَﻔﻬﺎ ﻣﻨﺼﻮب‬
‫ج( اﻟﻨﻌﺖ‪/‬اﻟﺼﻔﺔ‬

‫اﻟﻤﺜﺎل‬ ‫أﻧﻮاع اﻟﻨﻌﺖ اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ اﻟﻘﺎﻋﺪة‬

‫اﺷﱰﻳﺖ ﻛﺘﺎﺑﺎ‬ ‫ﻳﺘﺒﻊ اﳌﻨﻌﻮت ﰲ اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ واﻟﺘﻨﻜﲑ واﻟﻌﺪد‬ ‫اﻟﺬي ﻳﺼﻒ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻟﻨﻌﺖ‬
‫ﺟﺪﻳﺪا‬ ‫واﻟﻨﻮع‬ ‫اﳌﻨﻌﻮت‬ ‫اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ‬

‫ﺻﺪﻳﻘﻚ رﺟﻞ‬ ‫اﻟﻨﻌﺖ اﻟﺴﺒﺒﻲ اﻟﺬي ﻳﺼﻒ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻜﻮن داﺋﻤﺎ ﻣﻔﺮدا وﻳﺘﺒﻊ ﻣﻨﻌﻮﺗﻪ ﰲ اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻃﻴﺒﺔ أﺧﺘﻪ‬
‫واﻟﺘﻨﻜﲑ وﻳﺘﺒﻊ ﻣﺎ ﺑﻌﺪﻩ ﰲ ﺗﺬﻛﲑﻩ وﺗﺄﻧﻴﺜﻪ‬ ‫ﻟﻪ ﺻﻠﺔ ﺑﺎﳌﺘﺒﻮع‬

‫ﺣﺎﻟﺔ اﻹﻋﺮاب‬ ‫ﻧﻮع اﻟﻨﻌﺖ‬ ‫اﻟﻤﻨﻌﻮت اﻟﻨﻌﺖ‬ ‫اﻟﺠﻤﻠﺔ‬
‫اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ ا‪‬ﺘﻬ ُﺪ‬ ‫ﻛﺘﺐ اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ ا‪‬ﺘﻬ ُﺪ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‬
‫ﻣﺮﻓﻮع‬ ‫اﳊﻘﻴﻘﻲ‬ ‫ﻃﺎﻟﺒﺔً ﳎﺘﻬ ًﺪا‬ ‫ﻗﺎﺑﻠ ُﺖ ﻃﺎﻟﺒﺔً ﳎﺘﻬ ًﺪا أﺧﻮﻫﺎ‬
‫ﻣﻨﺼﻮب‬ ‫اﻟﺴﺒﱯ‬ ‫اﻟﺒﻴ ِﺖ اﻟﻔﺴﻴ ِﺢ‬ ‫أﺳﻜﻦ ﰲ اﻟﺒﻴ ِﺖ اﻟﻔﺴﻴ ِﺢ ﻓﻨﺎُؤﻩ‬
‫ﳎﺮور‬ ‫اﻟﺴﺒﱯ‬
‫‪27‬‬

‫د( اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ‬

‫اﻟﻤﺜﺎل‬ ‫أﻧﻮاع اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ‬ ‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬

‫ﺟﺎء اﻟﺮﺟﻞ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ اﻟﻠﻔﻈﻲ ﺑﻌﻴﻨﻪ‬ ‫اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ ﻳﺘﺒﻊ اﳌﺆﻛﺪ ﰲ‬
‫ﻗﻤ ُﺖ أﻧﺎ‬ ‫إﻋﺮاﺑﻪ وﻳﻄﺎﺑﻘﻪ ﰲ اﻹﻓﺮاد‬
‫ﺑﻤﺮادﻓﻪ‬ ‫واﻟﺘﺜﻨﻴﺔ واﳉﻤﻊ‪ ،‬واﻟﺘﺬﻛﲑ‬
‫ﺟﺎء اﻟﻄﺎﻟﺐ ﻧﻔﺴﻪ‬
‫ﺟﺎء اﻟﻄﻼب ﲨﻴﻌﻬﻢ‬ ‫ﻧﺴﺒﺔ )ﻧﻔﺲ‪،‬ﻋﻴﻦ(‬ ‫اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ اﻟﻤﻌﻨﻮي‬ ‫واﻟﺘﺄﻧﻴﺚ‪ ،‬وأن ﺗﺴﻨﺪ‬
‫اﻟﻜﻠﻤﺎت إﱃ ﺿﻤﲑ‬
‫ﴰﻮل )ﺟﻤﻴﻊ‪ ،‬ﻋﺎﻣﺔ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻮد ﻋﻠﻰ اﳌﺆﻛﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻞ‪ ،‬ﻛﻼ‪ ،‬ﻛﻠﺘﺎ(‬

‫ﺣﺎﻟﺔ اﻹﻋﺮاب‬ ‫ﻧﻮع اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ‬ ‫اﻟﻤﺆﻛﺪ اﻟﺘﻮﻛﻴﺪ‬ ‫اﻟﺠﻤﻠﺔ‬

‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻟﻔﺘﺢ‬ ‫ﻟﻔﻈﻲ )ﺑﻌﻴﻨﻪ(‬ ‫ﳒ َﺢ ﳒ َﺢ‬ ‫ﳒ َﺢ ﳒ َﺢ اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ‬
‫ﳎﺮور‬ ‫ﻟﻔﻈﻲ )ﺑﻌﻴﻨﻪ(‬ ‫اﻟﻐﺮﻳ ِﺐ اﻟﻐﺮﻳ ِﺐ‬ ‫ﻻ ﺗﺘﻜﻠﻢ ﻣﻊ اﻟﻐﺮﻳ ِﺐ اﻟﻐﺮﻳ ِﺐ‬
‫ﻟﻔﻈﻲ )ﲟﺮادﻓﻪ(‬
‫ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻟﻀﻢ‬ ‫ﺗﺎء اﻟﻔﺎﻋﻞ أﻧﺎ‬ ‫ﻗﻤ ُﺖ أﻧﺎ اﻣﺎم اﻟﻔﺼﻞ‬
‫ﻣﺮﻓﻮع‬ ‫ﻣﻌﻨﻮي‬ ‫اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ ﻧﻔ ُﺴﻪ‬ ‫ﺟﺎء اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ ﻧﻔ ُﺴﻪ‬

‫‪28‬‬

‫اﻟ ُﻤ ْﻌَﺮ ُب َواﻟ َﻤْﺒﻨِﻲ ِﻣ َﻦ اﻷ ْﺳ َﻤﺎِء‬

‫اﻻ ْﺳ ُﻢ اﻟ َﻤْﺒﻨِﻲ‬ ‫اﻻ ْﺳ ُﻢ اﻟ ُﻤ ْﻌَﺮ ُب‬

‫ﺗـَْﻌ ِﺮﻳْﻔـُﻪُ‬ ‫ﺗـَْﻌ ِﺮﻳْﻔـُﻪُ‬

‫أَْو َﻣِﻣﺎﺜـُْﻫﻟـَُﻞَﻮِﺰَم‪َ:‬ﻣآﺎَﻫِأَﺧِﺬُﺮْﺷﻩُﻩِﺒَﻪَأََْﺣراﺎﻟـْﻟـٌَﺔًضَﺤْﺮﻃَـوَاَﻴ‪‬فﺒَِ‪،‬ﺣﺔٌَﺪةً ‪.‬‬ ‫أَْو َﻣﺎ ﺗـَﻐَﻴ‪‬ـَﺮُِﻫﻣآﺜَـْﻮِﺧُﻞَُﻣﺮﻩُﺎ‪:‬ﺑﻟــَِﺘـَﻫَْﻢﻐَِﺬ‪‬ﻳُﻩِِﲑْﺸأاَﺒﻟــِْْرِﻪَﻌَاﻮاٌﻟـضِْﻣَِﺤﻞﻃْـَﺮﻴ‪‬اﺒَﻟَﺔٌف‪‬ﺪا‪ِ،‬ﺧﻠـَِﺔ َﻋﻠـَْﻴِﻪ‪.‬‬

‫أَﺑْـَﻮاﺑُﻪُ‬ ‫أَﻗـْ َﺴﺎُﻣﻪُ‬

‫اﻧْـﺘُ ْﻢ‪ ،‬أﻧَﺎ‪َْ ،‬ﳓ ُﻦ‪،‬‬ ‫أﻧْ َﺖ‪ ،‬أﻧْ ِﺖ‪ ،‬أﻧْـﺘُ َﻤﺎ‪،‬‬ ‫ـ َﻣُﻫﺘـََﺖ‪‬ﻦﻰِ◌‪،ُ،‬‬ ‫ُﻫَﻮ‪ِ ،‬ﻫ َﻲ‪ُ ،‬ﳘَﺎ‪ُ ،‬ﻫ ْﻢ‪،‬‬ ‫أَ أَْأَﲰَْﺎْﲰاَﲰَءﻟُﺎﺎءُاءُﻀـا‪‬اﻻﻟَﻤِﻹْﺎﺳﺋ‪‬ﺸِﺘَِﺷُْْﺮﺮﻔﺎََِﻬرطِةﺎِم‬ ‫ُﻣ ْﻌـﺘـَﻞُ اﻵ ِﺧِﺮ‬ ‫َﺻ ِﺤْﻴ ُﺢ اﻵ ِﺧِﺮ‬
‫أَﻧـ‪‬ﻰ‪َ ،‬ﺣْﻴﺜـَُﻤﺎ‬ ‫‪،‬أَﻳْﺗـَُﻦَﻤ‪،‬ﺎأ‪َ،‬ﻳ‪‬ﺎﺗـَُنْﻢ‪ ،،‬ﺗـﻛـَُْﻴ‪‬ﻦ َﻒ‪،‬‬ ‫َﻣ ْﻦ‪َ ،‬ﻣﺎ‪َ ،‬ﻣ ْﻬ َﻤﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺾ اﻟﻈﺮوف‬ ‫ُﻫَﻮ َﻣﺎﻛـَﺎِﻣَﺑنـﺜـِْآَُﻞﺤَِﺮﺧﻛ‪:‬ـَُﺎﺮﻩُ ٍَﺟتﺎَﺣءَْﺮُﻣاﻘـﻟََْـف‪‬ﺪﻔـََرﺘةٍِﻋـَﻠـ‪.‬ﻰٍﺔ‪َ ،‬وﻳـُْﻌَﺮ ُب‬ ‫ُﻫَﻮ َﻣﺎ ﻟـِﻣَْﻴﺜـْ ُﻞﺑَـﺲِ‪َ:‬آﺤَﺮَِﻛﻫﺧـَُﺎﺮِﺬﻩُﻩٍِتأََﺣْْرﺮﻇـَﺎٌَفِضﻫَﺮةٍِﻋﻃَـﻠ‪.‬ـﻴ‪ٍ‬ﺒﺔَﺔٌ‪َ ،‬وﻳـُْﻌَﺮ ُب‬
‫َﻣ ْﻦ‪َ ،‬ﻣﺎ َذا‪َ ،‬ﻣﺘـَﻰ‪ ،‬أَﻳْ َﻦ‪ ،‬أَﻳ‪‬ﺎ َن‪،‬ﻛـَْﻴ َﻒ‪ ،‬أَﻧـ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻛـَْﻢ‬ ‫اﻷَ ْﲰَﺎءُ اﻟـَْﻤْﻮ ُﺻْﻮﻟـَﺔ‬
‫َﻫَﺬا‪َ ،‬ﻫ ِﺬﻩِ‪َ ،‬ﻫُﺆﻻِء‪ ،‬ذَﻟِ َﻚ‪ ،‬ﺗِﻠـْ َﻚ‪ ،‬أوﻟَﺌِ َﻚ‬ ‫اﻷﻋﺪاد اﳌﺮﻛﺒﺔ ﻣﺎ ﻋﺪا ‪١٢‬‬

‫أﻣ ِﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺚ‪ ،‬ﻟﻴﻞ ‪‬ﺎر‪ ،‬ﺻﺒﺎح ﻣﺴﺎء‬

‫اﻟ ِﺬي‪ ،‬اﻟﺘـِﻲ‪ ،‬اﻟ ِﺬﻳْ َﻦ‪ ،‬اﻟﻼﺗـِﻲ‪ ،‬اﻟﻠَﻮاِﰐ‪ ،‬اﻟﻼﺋِﻲ‬ ‫‪29‬‬

‫‪١١،١٣،١٤،١٥،١٦،١٧،١٨،١٩‬‬

‫ﻳـُْﺒـَﲎ اﻟـِْﻔ ْﻌ ُﻞ اﻟـَْﻤﺎ ِﺿﻲ‬ ‫اﻟِﻔ ْﻌـ ُﻞ اﻟـَْﻤْﺒـﻨِﻲ‬ ‫اﻟ ُﻤ ْﻌَﺮ ُب َواﻟ َﻤْﺒـﻨِﻲ ِﻣ َﻦ اﻷﻓـَْﻌﺎِل‬ ‫اﻟِﻔ ْﻌ ُﻞ اﻟـُْﻤ ْﻌَﺮ ُب‬ ‫ﺗـَﺘـﻳـُ‪ْ‬ﻌَِﺼﺮ ْﻞُبﻧﺑـُـِاْﻟِﻪﻮـُْنُﻤﻧـُْاﻮﻟَﻀﻨ‪ُ‬نﺎ ِْراﺴﻟُعَﺘﻮـَِةْإﻮﻛِذْﻴا ِﺪﻟـَْأﻢْو‬
‫اَﺗـ‪َ‬وا َﺼﻷَﻠأـَْْﻣوُﺮْﺖﻧـ‪ُْ،‬ﻮﺑـَِواُِﻪنﻟـْاﻧـُُﻤﻟْﻨ‪‬ﻮَُﻀنْﺴﺎَاﻮِرﻟةِﺘُعـ‪َْ.‬ﻮإِﻛذْﻴاِﺪ‬
‫اﻷ ْﻣ ُﺮ‬ ‫اﻷﻓـَْﻌﺎ ُل اﻟ َﻤْﺒﻨِﻴ‪‬ﺔُ َوأ ْﺣَﻮا ُل ﺑـِﻨـَﺎﺋَِﻬﺎ‬
‫ﻳـُْﺒﻨـَﻰ َﻋﻠـَﻰ‬ ‫اﻟ َﻤﺎ ِﺿﻲ‬
‫اﻟ ُﻤ َﻀﺎِر ُع‬ ‫ﻳـُْﺒﻨـَﻰ َﻋﻠـَﻰ‬
‫ﻳـُْﺒﻨـَﻰ َﻋﻠـَﻰ‬

‫اﻟﻔـَﺘـْﺢ‬ ‫َﺣ ْﺬ ِف َﺣْﺮ ِف‬ ‫َﺣ ْﺬ ِف اﻟﻨـ‪ْ‬ﻮن‬ ‫اﻟ ‪‬ﺴ ُﻜْﻮن‬ ‫اﻟ ‪‬ﺴ ُﻜْﻮن‬ ‫اﻟَﻔﺘْﺢ‬ ‫اﻟﻔـَﺘـْﺢ اﻟ ‪‬ﺴ ُﻜْﻮن اﻟ ‪‬ﻀ ‪‬ﻢ‬
‫اﻟـْﻌِﻠـ‪‬ﺔِ‬

‫‪ .١‬إذَا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ ﺑـِﻨـُْﻮِن‬ ‫‪ .١‬إَﺣَذاْﺮﻛـََﺎف َنِﻋﻠآـ‪ٍِ‬ﺔﺧ‪ُ.‬ﺮُﻩ‬ ‫‪ .١‬إذَا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ ﺑـِﺄﻟِ ِﻒ‬ ‫‪ .١‬إذَا ﻟـَْﻢ ﻳَﺘـ‪ِ ‬ﺼ ْﻞ‬ ‫‪ .١‬إذَا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ‬ ‫‪ .١‬إ َذا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ‬ ‫‪ .١‬إذَا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ ﺑـَِﻮا ِو‬ ‫‪ .١‬إ َذا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ‬ ‫‪ .١‬إذَا ﻟـَْﻢ ﻳَﺘـ‪ِ ‬ﺼ ْﻞ‬
‫اﻟﺘـ‪ْ‬ﻮﻛِْﻴ ِﺪ‪.‬‬ ‫اﻻﺛـْﻨـَْﻴ ِﻦ أو َوا ِو‬ ‫ﺑـِﺂ ِﺧ ِﺮِﻩ َﺷ ْﻲءٌ‪.‬‬ ‫ﺑـِﻨـُْﻮ ِن‬ ‫اﻟـْ َﺠ َﻤﺎ َﻋِﺔ‪.‬‬ ‫ﺑـِ َﻀ ِﻤْﻴ ِﺮ اﻟ‪‬ﺮﻓـِْﻊ‬ ‫ﺑـِﺂ ِﺧ ِﺮِﻩ َﺷ ْﻲءٌ‪.‬‬
‫م‪:‬‬ ‫– اِ ْﺳ َﻊ‪،‬‬ ‫م‪:‬‬ ‫اﻟـْ َﺠ َﻤﺎ َﻋِﺔ أو ﻳَﺎِء‬ ‫ﺑـِﻨـُْﻮ ِن‬ ‫م‪:‬‬ ‫اﻟـُْﻤﺘـَ َﺤ‪‬ﺮِك )اﻟﺘﺎء‬
‫– اِْﻣ ِﺶ‪،‬‬ ‫م‪:‬‬ ‫اﻟﻨـ‪ْ ‬ﺴَﻮةِ‪.‬‬ ‫اﻟﺘـ‪ْ‬ﻮِﻛْﻴ ِﺪ‪.‬‬ ‫م ‪ :‬ﻛـَﺘـَ َﺐ‬
‫اﻛـْﺘـُﺒَ ‪‬ﻦ‬ ‫َﺳﻌَﻰ‬ ‫اﻟـُْﻤ َﺨﺎﻃـَﺒَِﺔ‪.‬‬ ‫م ‪ :‬ﻳَﻜـْﺘُْﺒ َﻦ‬ ‫م ‪ :‬ﻳَﻜـْﺘُﺒَ ‪‬ﻦ‬ ‫ﻛـَﺘـَﺒُﻮا‬ ‫وﻧﺎ(‪.‬‬ ‫‪ .٢‬اإﻟذَﺘـا‪‬ﺄﻧِاْﻴﺗـ‪َِ‬ﺚﺼ‪َ.‬ﻞ ﺑِﺘَﺎِء‬
‫َﻣﺸـَﻰ‬ ‫م‪:‬‬ ‫اﻛـْﺘـُ ْﺐ‬
‫َد َﻋﺎ – اُْد ُع‬ ‫‪ .٢‬إذَا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ ﺑـِﻨـُْﻮِن‬ ‫م ‪َ :‬ﻛﺘَْﺒ َﺖِ◌ُ ‪،‬‬ ‫م ‪ :‬ﻛـَﺘـَﺒَ ْﺖ‬
‫اﻛـْﺘـُﺒَﺎ‪،‬‬ ‫‪ .٣‬إذَا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ ﺑِﺄﻟِ ِﻒ‬
‫اﻛـْﺘـُﺒُﻮا‪ ،‬اﻛـْﺘـُﺒـِﻲ‬ ‫اﻟﻨـ‪ْ ‬ﺴَﻮِة‪.‬‬ ‫ﻛـَﺘـَْﺒﻨـَﺎ‬
‫م‪:‬‬ ‫‪ .٢‬إ َذا اﺗـ‪َ ‬ﺼ َﻞ ﺑـِﻨـُْﻮِن‬ ‫اﻻﺛـْﻨـَْﻴ ِﻦ‪.‬‬
‫م ‪ :‬ﻛـَﺘـَﺒَﺎ‬
‫اﻛـْﺘـُْﺒ َﻦ‬ ‫اﻟﻨـ‪ْ ‬ﺴَﻮِة‪.‬‬
‫م ‪َ :‬ﻛﺘـَْﺒ َﻦ‬

‫‪30‬‬

‫اﳌﻔﻌﻮل اﳌﻄﻠﻖ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻔﻪ‪-‬اﺳﻢ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﻦ ﻟﻔﻆ اﻟﻔﻌﻞ ﻳﺪل ﻋﻠﻰ ﺣﺪث ﻏﲑ ﻣﻘﱰن ﺑﺰﻣﻦ ‪،‬وﻳﻌﻤﻞ ﻓﻴﻪ ﻓﻌﻠﻪ ‪،‬أو ﺷﺒﻬﻪ‪،‬ﻋﻠﻰ أن‬

‫ﻳﺬﻛﺮ ﻣﻌﻪ‪.‬‬
‫أﻧﻮاﻋﻪ‪ .١ -‬ﻣﺒﲔ ﻟﻠﻨﻮع‬
‫‪ .٢‬ﻣﺆﻛﺪ ﻟﻠﻔﻌﻞ‬
‫‪ .٣‬ﻣﺒﲔ ﻟﻠﻌﺪد‬

‫ﻓﺮح أﲪﺪ ﻓﺮ ًﺣﺎ‬ ‫ﻣﺼﺪرﻣﻨﺼﻮب ﻳﺬﻛﺮ ﺑﻌﺪ ﻓﻌﻞ ﻣﻦ‬ ‫اﳌﻔﻌﻮل اﳌﻄﻠﻖ ‪ -‬ﻟﺘﺄﻛﻴﺪ اﻟﻔﻌﻞ‬
‫ﻓﺮح أﲪﺪ ﻓﺮﺣﺎ ﺷﺪﻳ ًﺪا‬ ‫ﻟﻔﻈﻪ ﻟﺘﺄﻛﻴﺪﻩ أو ﺑﻴﺎن ﻧﻮﻋﻪ أو‬ ‫اﳌﻔﻌﻮل اﳌﻄﻠﻖ ‪ -‬ﻟﺒﻴﺎن ﻧﻮع‬
‫ﺿﺮب أﲪﺪ اﻟﻔﺄر ﺿﺮﺑﺘﻴﻦ‬ ‫ﻋﺪدﻩ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬
‫اﳌﻔﻌﻮل اﳌﻄﻠﻖ ‪ -‬ﻟﺒﻴﺎن ﻋﺪد‬
‫ً◌‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬

‫اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء‬

‫اﻟﻘﺎﻋﺪة ‪:‬‬
‫‪ .١‬اﻟﻤﺴﺘﺜﻨﻰ اﺳﻢ ﻣﻨﺼﻮب ﻳﻘﻊ ﺑﻌﺪ أداة ﻣﻦ أدوات اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء ﻟﻴﺨﺎﻟﻒ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﰲ اﳊﻜﻢ‪.‬‬

‫‪ .٢‬أرﻛﺎن اﻻﺳﺘﺜﺎء ﻫﻲ )‪ (١‬اﻟﻤﺴﺘﺜﻨﻰ ﻣﻨﻪ )‪ (٢‬اداة اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء ) ‪ (٣‬اﻟﻤﺴﺘﺜﻨﻰ‬
‫‪ .٣‬أدوات اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء ﻫﻲ اﻻ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ‪ ،‬ﺳﻮى ‪ ،‬ﺧﻼ ‪ ،‬ﻋﺪا ‪ ،‬ﺣﺎﺷﺎ‪.‬‬
‫‪ .٤‬اﻻﺳﻢ اﻟﺬي ﻳﻘﻊ ﻗﺒﻞ اداة اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء ﻳﺴﻤﻰ اﻟﻤﺴﺘﺜﻨﺎء ﻣﻨﻪ‪.‬‬

‫– ﻳﺠﺐ ﻧﺼﺒﻪ اذاﻛﺎن اﻟﻜﻼم ﻣﺜﺒﺘﺎ ﻣﺜﻞ ﻗﺮأ اﻟﻄﻼب اﻟﻤﺠﻠﺔ‬ ‫أﺣﻜﺎم ﻟﻼﺳﺘﺜﻨﺎء‬

‫) ‪ (١‬اﻻ‬
‫اﻻ ﻃﺎﻟﺒﺎ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫_ اﺗﺒﺎع اﳌﺴﺘﺜﲎ ﻣﻨﻪ اذاﻛﺎن اﻟﻜﻼم ﻣﻨﻔﻴﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻗﺮأ اﻟﻄﻼب‬ ‫اﻟﻤﺠﻠﺔ اﻻ ﻃﺎﻟﺒﺎ‬

‫_ ﻳﻌﺮب ﲝﺴﺐ ﻣﻮﻗﻌﻪ ﰲ اﳉﻤﻠﺔ اذاﻛﺎن اﻟﻜﻼم ﻣﻨﻔﻴﺎ وﱂ ﻳﺬﻛﺮ‬ ‫اﳌﺴﺘﺜﲎ ﻣﻨﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻗﺮأ اﻻ‬
‫ﻛﺘﺎب‬ ‫) ‪ (٢‬ﻏﻴﺮ و ﺳﻮى‬
‫اﻟﻴﻪ ﻣﺜﻞ‬
‫_ ﻳﻜﻮن اﻻﺳﻢ ﺑﻌﺪ ﻏﲑ وﺳﻮى ﳎﺮورا داﺋﻤﺎ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎرﻩ ﻣﻀﺎف‬

‫ﻣﺎﻛﺘﺐ اﻟﻄﻼب اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ ﻏﲑ ﻃﺎﻟﺐ‬

‫) ‪ (٣‬ﺧﻼ ‪،‬وﻋﺪا ‪ ،‬وﺣﺎﺷﺎ _ اﻣﺎ ان ﺗﻜﻮن ﻣﻨﺼﻮﺑﺎ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎرﻩ ﻣﻔﻌﻮﻻ ﺑﻪ وﺑﺎﻋﺘﺒﺎر أن ﺧﻼ ‪،‬‬
‫وﻋﺪا ‪،‬‬

‫وﺣﺎﺷﺎ أﻓﻌﺎل ﻣﺎﺿﻴﺔ‪.‬‬
‫_ أو ﳎﺮور ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر أن ﺧﻼ وﻋﺪاوﺣﺎﺷﺎ ﺣﺮوف اﳉﺮ‪.‬‬
‫_ وﻗﺪ ﺗﺴﺒﻖ )ﻣﺎ( اﳌﺼﺪرﻳﺔ ﻋﺪا وﺧﻼ‪ .‬وﺣﻴﻨﺌﺬ ﻳﺘﻐﲑ ﻧﺼﺐ‬

‫اﳌﺴﺘﺜﲎ‬
‫ﺑﻌﺪ ﻋﺪا وﺧﻼ ﻋﻠﻰ أﻧﻪ ﻣﻔﻌﻮل ﺑﻪ وأ‪‬ﻤﺎ ﻓﻌﻼن ﻣﺎﺿﻴﺎن‪.‬‬

‫اﳌﺜﻞ‬
‫‪.١‬ﻋﺎدت اﻟﻄﺎﺋﺮات ﻋﺪا ﻃﺎﺋﺮة‬
‫‪.٢‬ﻋﺎدت اﻟﻄﺎﺋﺮات ﺧﻼ ﻃﺎﺋﺮة‬
‫‪.٣‬أﻻﻛﻞ ﺷﻴﺊ ﻣﺎ ﺧﻼ اﷲ ﺑﺎﻃﻞ‬

‫اﻟﻤﻨﺎدى‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻔﻪ = اﺳﻢ ﻳﺬﻛﺮ ﺑﻌﺪ أداة ﻣﻦ أدوات اﻟﻨﺪاء‬

‫‪32‬‬

‫أدوات اﻟﻨﺪاء = ﻳﺎ‪ /‬أﻳﺎ‪ /‬ﻫﻴﺎ‪ /‬أي‪/‬اﳍﻤﺰة)أ(‪ /‬اﻟﻠﻬﻢ‬
‫أﻗﺴﺎم اﻟﻤﻨﺎدى ﻧﻮﻋﺎن ‪:‬‬

‫)‪(١‬ﻣﻨﺎدى ﻣﻨﺼﻮب ‪(١) :‬اﳌﻀﺎف )‪(٢‬ﺷﺒﻴﻪ ﺑﺎﳌﻀﺎف )‪ (٣‬اﻟﻨﻜﺮة ﻏﲑ اﳌﻘﺼﻮدة‬
‫)ب(ﻣﻨﺎدى ﻣﺒﻨﻲ ‪(١) :‬اﻟﻨﻜﺮة اﳌﻘﺼﻮدة )‪ (٢‬اﻟﻌﻠﻢ اﳌﻔﺮد‬

‫اﻋﺮاب اﻟﻤﻨﺎدى‬

‫)‪(١‬ﻳﻨﺼﺐ اﻟﻤﻨﺎدى اذاﻛﺎن ﻣﻀﺎﻓﺎ أو ﺷﺒﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﻤﻀﺎف أو ﻧﻜﺮة ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻘﺼﻮدة‪.‬‬
‫اﳌﺜﻞ ‪ (١):‬ﻳﺎ رﺋﻴﺲ اﻟﻔﺼﻞ ! اﻗﺮأ ﻫﺬا اﻟﻜﺘﺎب‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﻨﺼﻮب ﺑﺎﻟﻔﺘﺤﺔ‬
‫)‪ (٢‬ﻳﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎ ! أﻧﺼﺖ ﻋﻨﺪ ﺷﺮح اﳌﻌﻠﻢ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﻨﺼﻮب ﺑﺎﻟﻔﺘﺤﺔ‬

‫)‪(٣‬ﻳﺎ أﻣﻬﺎت اﳌﺴﺘﻘﺒﻞ! اﺣﺮﺻﻦ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻳﻨﻔﻊ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﻨﺼﻮب ﺑﺎﻟﻜﺴﺮة‬

‫)‪ (٤‬ﻳﺎ رؤﺳﺎء اﻟﻔﺼﻮل ! أﻧﻈﻔﻮا ﻓﺼﻮﻟﻜﻢ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﻨﺼﻮب ﺑﺎﻟﻔﺘﺤﺔ‬

‫)‪ (٥‬ﻳﺎ ذا اﳌﺎل! أﻧﻔﻖ اﱃ اﻟﻔﻘﺮأ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﻨﺼﻮب ﺑﺎﻻﻟﻒ‬

‫)‪ (٦‬ﻳﺎ ﻣﻌﻠﻤﻲ اﻟﻌﻠﻮم ! اﺟﺘﻬﺪوا ﰲ ﻋﻤﻠﻜﻢ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﻨﺼﻮب ﺑﺎﻟﻴﺎء‬

‫‪33‬‬

‫)ب(ﻳﺒﻨﻰ اﻟﻤﻨﺎدى ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻳﺮﻓﻊ ﺑﻪ‪ ،‬اذاﻛﺎن ﻧﻜﺮة ﻣﻘﺼﻮدة او ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻔﺮدا ﻳﻜﻮن ﻓﻲ ﻣﺤﻞ‬

‫ﻧﺼﺐ‬

‫اﳌﺜﻞ ‪ (١) :‬ﻳﺎ ﻃﺎﻟﺐ ! أﻛﺘﺐ اﻻﻧﺸﺎء‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻟﻀﻢ‬
‫)‪ (٢‬ﻳﺎ ﻋﻠﻲ ! ارﺟﻊ اﱃ ﺑﻴﺘﻚ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻟﻀﻢ‬
‫)‪ (٣‬ﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ! اذﻫﺒﺎ اﱃ اﳌﺴﺠﺪ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻻﻟﻒ‬
‫)‪ (٤‬ﻳﺎ ﻣﺆﻣﻨﻮن !ﺻﻠﻮا ﰲ اﳌﺴﺠﺪ‬

‫ﻣﻨﺎدى ﻣﺒﲏ ﺑﺎﻟﻮاو‬
‫)‪ (٥‬ﻳﺎ ﻣﻌﻠﻤﺎت ! اﻋﻤﻠﻦ ﲜﺪ‬
‫ﻣﻨﺎدى ﻣﺒﲏ ﻋﻠﻰ اﻻﻟﻒ‬

‫اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺨﻤﺴﺔ‬

‫اﻟﻘﺎﻋﺪة ‪:‬‬

‫)‪(١‬اﻷﲰﺎء اﳋﻤﺴﺔ ﻫﻲ )أﺑﻮ‪-‬أﺧﻮ‪-‬ﺣﻤﻮ‪-‬ﻓﻮ‪-‬ذو(‬
‫)‪(٢‬ﺗﺮﻓﻊ اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺨﻤﺴﺔ ﺑﺎﻟﻮاو وﺗﻨﺼﺐ ﺑﺎﻷﻟﻒ وﺗﺠﺮ ﺑﺎﻟﻴﺎء ﺑﺸﺮﻃﲔ ‪:‬‬

‫)أ(أن ﺗﻜﻮن ﺑﻠﻔﻆ اﳌﻔﺮد‬
‫)ب(أن ﺗﻜﻮن ﻣﻀﺎﻓﺔ ﻟﻐﲑ ﻳﺎء اﳌﺘﻜﻠﻢ‬

‫اﻟﻤﺠﺮور‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻮب‬ ‫اﻟﻤﺮﻓﻮع‬ ‫اﻷﺳﻤﺎء اﻟﺨﻤﺴﺔ‬
‫اﻟﻴﺎء‬ ‫اﻷﻟﻒ‬ ‫اﻟﻮاو‬
‫أﰊ‬ ‫أﺑﺎ‬ ‫أﺑﻮ‬ ‫أﺑﻮ‬
‫أﺧﻮ‬
‫اﺧﻲ‬ ‫أﺧﺎ‬ ‫أﺧﻮ‬

‫‪34‬‬

‫ﲪﻮ ﲪﻮ ﲪﺎ ﲪﻲ‬
‫ذو ذو ذا ذي‬
‫ﻓﻮ ﻓﻮ ﻓﺎ ﰲ‬

‫‪35‬‬

‫اﻟﻤﺤﺘﻮﻳﺎت ﻟﻠﺼﻒ اﻟﺮاﺑﻊ واﻟﺼﻒ اﻟﺨﺎﻣﺲ‬

‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺎت‬ ‫اﻟﺮﻗﻢ‬

‫‪ ١‬اﳌﻴﺰان اﻟﺼﺮﰲ واﳌﺸﺘﻘﺎت‬

‫‪ ٢‬اﻟﻔﻌﻞ اﻟﺼﺤﻴﺢ واﻟﻔﻌﻞ اﳌﻌﺘﻞ‬

‫‪ ٣‬اﻻﺳﻢ اﳌﻘﺼﻮر واﳌﻨﻘﻮص واﳌﻤﺪود‬

‫‪ ٤‬ا‪‬ﺮد واﳌﺰﻳﺪ‬

‫‪ ٥‬اﳌﺼﺎدر‬

‫‪ ٦‬اﳉﺎﻣﺪ واﳌﺸﺘﻖ‬

‫‪ ٧‬اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ واﺳﻢ اﳌﻔﻌﻮل‬

‫‪ ٨‬اﳌﻨﻘﻮص واﳌﻘﺼﻮر واﳌﻤﺪود‬

‫اﻟﻤﺼﺎدر ﻣﻦ اﻷﻓﻌﺎل اﻟﺜﻼﺛﻴﺔ‬

‫‪36‬‬

‫ﻫﻮ اﻻﺳﻢ ﻟﻠﻔﻌﻞ أو اﻟﺤﺪث اﻟﻤﺠﺮد ﻋﻦ اﻟﺰﻣﻦ وﻫﻮ أﺻﻞ‬
‫اﻟﻔﻌﻞ‬

‫ﻓَـَﻌﺎ ٌل ‪َ -‬ﺿﻼ ٌل‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ِﻓ ْﻌ ٌﻞ ‪ -‬ﻟِْﻌ ٌﺐ‬

‫ﻣﺼﺎدر اﻷﻓﻌﺎل اﻟﺜﻼﺛﻴﺔ‬

‫ﻓُـ ْﻌ ٌﻞ ‪ُ -‬ﺣْﺰٌن‬ ‫ﻓﻌﻮل ‪ -‬دﺧﻮل‬

‫ﻓَـ ْﻌ ٌﻞ ‪َ -‬ﺷ ْﻬ ٌﻢ‬ ‫ﻓَـَﻌ ٌﻞ ‪ -‬ﻓﺮح‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﺔ ‪ -‬ﻛﺘﺎﺑﺔ‬

‫‪37‬‬

‫اﻟﻔﻌﻞ ووزﻧﻪ‬

‫اﻟﻤﺰﻳﺪ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ ووزﻧﻪ‬ ‫اﻟﻤﺠﺮد‬

‫ﺛﻼﺛﻲ رﺑﺎﻋﻲ‬ ‫ﺛﻼﺛﻲ رﺑﺎﻋﻲ‬

‫ﺗَـَﻔ ْﻌﻠَ َﻞ – ﻳَـﺘَـَﻔ ْﻌﻠَﻞُ‬ ‫أَﻓْـَﻌ َﻞ – ﻳُـْﻔِﻌﻞُ ‪:‬‬ ‫ﻓَـَﻌﻠَ َﻞ – ﻳُـَﻔ ْﻌِﻠﻞُ ‪:‬‬ ‫ﻓَـَﻌ َﻞ – ﻳَـْﻔَﻌﻞُ ‪:‬‬
‫‪:‬‬ ‫◄ أَ ْﻛَﺮَم ‪ -‬ﻳُ ْﻜ ِﺮُم‬ ‫◄ َزﻟَْﺰَل ‪ -‬ﻳُـَﺰﻟِْﺰُل‬ ‫◄ ﻗَـَﺮأَ ‪ -‬ﻳَـْﻘَﺮأُ‬
‫ﻓَـَﻌ َﻞ – ﻳَـْﻔِﻌ ُﻞ ‪:‬‬
‫◄ ﺗَـﺒَـ ْﻌﺜَـَﺮ ‪-‬‬ ‫ﻓَـ‪‬ﻌ َﻞ – ﻳُـْﻔ‪‬ﻌﻞُ‪:‬‬ ‫◄ َﺿَﺮ َب ‪ -‬ﻳَ ْﻀ ِﺮ ُب‬
‫◄ َﻛﻠ‪َ ‬ﻢ ‪ -‬ﻳُ َﻜﻠ‪ُ ‬ﻢ‬ ‫ﻓَـَﻌ َﻞ – ﻳَـْﻔﻌُ ُﻞ ‪:‬‬
‫ﻓَﺎ َﻋ َﻞ – ﻳُـَﻔﺎ ِﻋﻞُ‪:‬‬ ‫◄ ﻧَ َﺼَﺮ ‪ -‬ﻳَـْﻨ ُﺼُﺮ‬
‫◄ َﺟﺎ َﻫ َﺪ ‪ -‬ﻳُ َﺠﺎ ِﻫ ُﺪ‬ ‫ﻓَِﻌ َﻞ – ﻳَـْﻔَﻌﻞُ ‪:‬‬
‫اﻓْـﺘَـَﻌ َﻞ – ﻳَـْﻔﺘَِﻌﻞُ ‪:‬‬ ‫◄ ﻟَِﻌ َﺐ ‪ -‬ﻳَـﻠَْﻌ ُﺐ‬
‫◄ ا ْﺟﺘَ َﻤ َﻊ ‪ -‬ﻳَ ْﺠﺘَ ِﻤ ُﻊ‬ ‫ﻓَِﻌ َﻞ – ﻳَـْﻔِﻌ ُﻞ ‪:‬‬
‫اﻧْـَﻔَﻌ َﻞ – ﻳَـﻨْﺘَِﻌﻞُ‪:‬‬ ‫◄ َﺣ ِﺴ َﺐ ‪-‬‬
‫◄ اﻧْـَﻔﺘَ َﺢ ‪ -‬ﻳَـْﻨـَﻔﺘِ ُﺢ‬
‫ﻳَ ْﺤ ِﺴ ُﺐ‬
‫اﻓْـَﻌ ‪‬ﻞ – ﻳَـْﻔَﻌ ‪‬ﻞ ‪:‬‬ ‫ﻓَـﻌُ َﻞ – ﻳَـْﻔﻌُﻞُ ‪:‬‬
‫◄ َﻛُﺮَم ‪ -‬ﻳَ ْﻜُﺮُم‬
‫◄ ا ْﺣ َﻤ‪‬ﺮ – ﻳَ ْﺤ َﻤ‪‬ﺮ‬
‫ﺗَـَﻔﻌ‪َ ‬ﻞ – ﻳَـﺘَـَﻔﻌ‪‬ﻞُ ‪:‬‬

‫◄ ﺗَـَﻘ ‪‬ﺪَم ‪ -‬ﻳَـﺘَـَﻘ ‪‬ﺪمُ‬

‫ﺗَـَﻔﺎﻋَ َﻞ – ﻳَـﺘَـَﻔﺎ َﻋ ُﻞ ‪:‬‬
‫◄ ﺗـَ َﺴﺎﺑَ َﻖ ‪ -‬ﻳَـﺘَ َﺴﺎﺑَ ُﻖ‬
‫ا ْﺳﺘَـْﻔَﻌ َﻞ – ﻳَ ْﺴﺘَـْﻔ ِﻌﻞُ ‪:‬‬
‫◄ ا ْﺳﺘَ ْﺨَﺮ َج ‪ -‬ﻳَ ْﺴﺘَ ْﺨ ِﺮ ُج‬

‫‪38‬‬

‫اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻼزم واﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﺘﻌﺪي‬
‫اﻟﻔﻌﻞ‬

‫اﻟﻤﺘﻌﺪي‬ ‫اﻟﻼزم‬

‫ﻓﻌﻞ ﻳﺤﺘﺎج إﻟﻰ اﻟﻤﻔﻌﻮل ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻌﻞ ﻻ ﻳﺤﺘﺎج إﻟﻰ اﻟﻤﻔﻌﻮل‬
‫ﺑﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ ‪:‬‬
‫َﺷ َﻜَﺮ اﻟﻌﺒ ُﺪ َرﺑ‪‬ﻪُ‬ ‫ﻣﺜﻞ ‪:‬‬
‫ﻋﻠ‪َ ‬ﻢ اﻷﺳﺘﺎذُ اﻟﺘﻠﻤﻴ َﺬ اﻟﺨ ‪‬ﻂ‬ ‫ﻓَِﺮ َح اﻷُﺳﺘﺎذُ‬
‫ا ْﺷﺘَـَﺮَك ﻋﺒ ُﺪ اﻟﺮﺣﻤ ِﻦ ﻓﻲ ﻣﺴﺎﺑﻘِﺔ‬

‫اﻟﺨﻄﺎﺑ ِﺔ‬

‫ﻣﺎ ﻳﺤﺘﺎج إﻟﻰ ﻣﻔﻌﻮﻟﻴﻦ‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺤﺘﺎج إﻟﻰ ﻣﻔﻌﻮل‬
‫أو أﻛﺜﺮ‬ ‫واﺣﺪ‬

‫ﻣﺜﻞ ‪:‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ‪:‬‬
‫َﻋﻠ‪ْ ‬ﻤﺘُ َﻚ اﻟ َﺨ ‪‬ﻂ‬ ‫ﺗَ َﺴﻠ‪َ ‬ﻢ َﻋْﺒ ُﺪ اﻟ‪‬ﺮ ْﺣﻤﻦ‬

‫اﻟ َﺠﺎﺋَِﺰَة‬

‫‪39‬‬

‫اﻟﺠﺎﻣﺪ واﻟﻤﺸﺘ ّﻖ‬

‫ﻣﺎ دل ﻋﻠﻰ اﻟﻤﻌﻨﻰ أو‬ ‫ﻣﺎ ﻻ ﻳﺼﺎغ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺠﺎﻣﺪ‬
‫اﻟﺤﺪث اﻟﻤﺠﺮد ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫اﻻﺳﻢ‬

‫اﻟﺰﻣﻦ‪.‬‬ ‫اﻟﻤﺸﺘﻖ‬
‫ﻣﺜﻞ ‪ :‬ﻧَـْﻮﺑَﺔ وﻣﻬﺎرةٌ‬
‫ﻣﺎ دل ﻋﻠﻰ اﻟﺬات‪.‬‬
‫ﻣﺜﻞ ‪ :‬ورﺷﺔ واﻟﺨﺸﺐ‬

‫أﻧﻮاﻋﻪ‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺼﺎغ ﻣﻦ‬
‫اﻟﻔﻌﻞ‬
‫‪ .١‬اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ‬
‫ﻋﻠﻰ وزن )ﻓَﺎ ِﻋ ٌﻞ( – َﺧﺎﻟِ ٌﻖ ﻣﻦ َﺧﻠَ َﻖ‬ ‫‪40‬‬

‫‪ .٢‬اﺳﻢ اﻟﻤﻔﻌﻮل‬
‫ﻋﻠﻰ وزن )َﻣْﻔﻌُﻮٌل( – َﻣْﻌﻠُﻮٌم ﻣﻦ َﻋِﻠ َﻢ‬

‫‪ .٣‬اﻟﺼﻔﺔ اﻟﻤﺸﺒﻬﺔ‬
‫ﻋﻠﻰ وزن )ﻓَِﻌﻴ ٌﻞ( – َﻛﺒِﻴٌﺮ ﻣﻦ َﻛﺒُـَﺮ‬

‫‪ .٤‬ﺻﻴﻐﺔ اﻟﺘﻔﻀﻴﻞ‬

‫ﻋﻠﻰ وزن )أَﻓْـَﻌ ُﻞ( – أَ ْﺟ َﻤ ُﻞ ﻣﻦ َﺟ ُﻤ َﻞ‬
‫‪ .٥‬اﺳﻢ اﻟﺰﻣﺎن‬

‫ﻋﻠﻰ وزن )َﻣْﻔَﻌ ٌﻞ ‪َ /‬ﻣْﻔِﻌ ٌﻞ( – َﻣْﻨﻈٌَﺮ ﻣﻦ ﻧَﻈََﺮ‬
‫‪ .٦‬اﺳﻢ اﻟﻤﻜﺎن‬

‫ﻋﻠﻰ وزن )َﻣْﻔَﻌﻞٌ ‪َ /‬ﻣْﻔِﻌ ٌﻞ( – َﻣ ْﺼﻨَ ٌﻊ ﻣﻦ‬
‫َﺻﻨَ َﻊ‬

‫‪ .٧‬اﺳﻢ اﻵﻟﺔ‬
‫ﻋﻠﻰ وزن )ِﻣْﻔَﻌﺎ ٌل ‪ِ /‬ﻣْﻔَﻌﻞٌ( – ِﻣْﻔﺘَﺎ ٌح ﻣﻦ‬

‫ﻓَـﺘَ َﺢ‬

‫ﻣﺼﺎدر اﻷﻓﻌﺎل اﻟﻤﺰﻳﺪة‬

‫ﻣﺼﺎدر اﻷﻓﻌﺎل‬
‫اﻟﻤﺰﻳﺪة‬

‫اﻟﺴﺪاﺳﻲ‬ ‫اﻟﺨﻤﺎﺳﻲ‬ ‫اﻟﺮﺑﺎﻋﻲ‬
‫)ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺜﻼﺛﺔ‬ ‫)ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺤﺮﻓﻴﻦ(‬ ‫)ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺤﺮف(‬

‫أﺣﺮف(‬ ‫اﻓْـﺘَـَﻌ َﻞ ‪ -‬اﻓْﺘَِﻌﺎ ٌل‬ ‫أﻓْـَﻌ َﻞ ‪ -‬إﻓْـَﻌﺎ ٌل‬
‫◄ اﺑْـﺘَـَﻌ َﺪ ‪ -‬اﺑْﺘَِﻌﺎدٌ‬ ‫◄ أ ْﻛَﺮَم ‪ -‬إ ْﻛَﺮاٌم‬
‫ا ْﺳﺘَـْﻔَﻌ َﻞ ‪ -‬ا ْﺳﺘِْﻔَﻌﺎ ٌل‬ ‫ﻓَﺎ َﻋ َﻞ ‪ِ -‬ﻓَﻌﺎ ٌل ‪ُ /‬ﻣَﻔﺎ َﻋﻠَﺔٌ‬
‫◄ ا ْﺳﺘَ ْﺨَﺮ َج ‪ -‬ا ْﺳﺘِ ْﺨَﺮا ٌج‬ ‫اﻧْـَﻔَﻌ َﻞ ‪ -‬اﻧِْﻔَﻌﺎ ٌل‬ ‫◄ َﺟﺎ َد َل ‪ِ -‬ﺟ َﺪا ٌل ‪/‬‬
‫◄ اﻧْـَﻔﺘَ َﺢ ‪ -‬اﻧِْﻔﺘَﺎ ٌح‬
‫ُﻣ َﺠﺎ َدﻟـَﺔٌ‬
‫ﺗَـَﻔﺎﻋَ َﻞ ‪ -‬ﺗَـَﻔﺎﻋُﻞٌ‬ ‫ﻓَـﻌ‪َ ‬ﻞ ‪ -‬ﺗَـْﻔِﻌْﻴﻞٌ‬
‫◄ ﺗَـﻨَﺎﻓَ َﺲ ‪ -‬ﺗَـﻨَﺎﻓُ ٌﺲ‬ ‫◄ َﻛ‪‬ﺮَم ‪ -‬ﺗَ ْﻜ ِﺮﻳْ ٌﻢ‬

‫ﺗَـَﻔﻌ‪َ ‬ﻞ ‪ -‬ﺗَـَﻔﻌ‪ٌ ‬ﻞ‬
‫◄ ﺗَـَﻘ‪‬ﺮ َب ‪ -‬ﺗَـَﻘ‪‬ﺮ ٌب‬

‫‪41‬‬

‫َﻣ ‪‬ﺪ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ اﻟﺼﺤﻴﺢ واﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﻌﺘﻞ‬ ‫َﻛﺘَ َﺐ‬
‫َزﻟَْﺰَل‬ ‫ذَ َﻫ َﺐ‬
‫أَ َﻛ َﻞ‬
‫ﻣﻀ ‪‬ﻌﻒ‬ ‫َﺳﺄَ َل‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ‬
‫َﻣﻸَ‬

‫ﻣﻬﻤﻮز‬

‫ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ ﺣﺮف اﻟﻌﻠﺔ وﻗﺪ ﺗﻜﻮن اﻟﻬﻤﺰة واﻟﻤﻀﻌﻒ ﻓﻴﻪ‬
‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬

‫اﻟﻔﻌﻞ اﻟﺼﺤﻴﺢ‬
‫واﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﻌﺘﻞ‬

‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻓﻴﻪ ﺣﺮف اﻟﻌﻠﺔ وﻗﺪ ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻲ أول ﻓﻌﻞ أو وﺳﻄﻪ أو آﺧﺮﻩ‬

‫ﻧﺎﻗﺺ‬ ‫أﺟﻮف‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫)ﺣﺮف اﻟﻌﻠﺔ ﻓﻲ آﺧﺮﻩ(‬ ‫)ﺣﺮف اﻟﻌﻠﺔ ﻓﻲ وﺳﻄﻪ(‬ ‫)ﺣﺮف اﻟﻌﻠﺔ ﻓﻲ أوﻟﻪ(‬

‫َرأَى‬ ‫ﻧَﺎ َم‬ ‫َو َﻋ َﺪ‬
‫َدﻋَﺎ‬ ‫ﻗَﺎ َل‬ ‫ﻳَ َﺴَﺮ‬
‫َرَﻣﻰ‬ ‫ﺑَﺎ َع‬

‫اﻟﻤﻔﺮوق‬ ‫ﻟﻔﻴﻒ‬
‫)ﺣﺮف اﻟﻌﻠﺔ ﻓﻲ أوﻟﻪ آﺧﺮﻩ(‬ ‫اﻟﻤﻘﺮون‬

‫َوﻓَﻰ‬ ‫)ﺣﺮف اﻟﻌﻠﺔ ﻓﻲ وﺳﻄﻪ آﺧﺮﻩ(‬
‫َوﻟَﻰ‬
‫ﻧَـَﻮى ‪42‬‬
‫ﻃََﻮى‬

‫اﻟﻤﻨﻘﻮص واﻟﻤﻘﺼﻮر واﻟﻤﻤﺪود‬

‫ﻳﺮﻓﻊ وﻳﺠﺮ ﺑﺎﻟﻌﻼﻣﺎت اﻹﻋﺮاﺑﻴﺔ اﻟﻤﻘﺪرة‬ ‫آﺧﺮ اﻟﻜﻠﻤﺔ ﻳﺎء‬ ‫اﻟﻤﻨﻘﻮص‬
‫وﻳﻨﺼﺐ ﺑﺎﻟﻔﺘﺤﺔ اﻟﻈﺎﻫﺮة‬ ‫ﻣﻜﺴﻮرة ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﻘﺼﻮر‬
‫َﺟﺎ َء اﻟَْﻘﺎ ِﺿﻲ‬ ‫م ‪ :‬اﻟﻬﺎدي ‪/‬‬ ‫اﻟﻤﻤﺪود‬
‫َرأَﻳْ ُﺖ اﻟَْﻘﺎ ِﺿ َﻲ‬ ‫اﻟﻤﺤﺎﻣﻲ ‪ /‬اﻟﻘﺎﺿﻲ‬
‫َﺳﻠ‪ْ ‬ﻤ ُﺖ َﻋﻠَﻰ اﻟَْﻘﺎ ِﺿﻲ‬
‫آﺧﺮ اﻟﻜﻠﻤﺔ أﻟﻒ‬
‫ﻳﺮﻓﻊ وﻳﻨﺼﺐ وﻳﺠﺮ ﺑﺎﻟﻌﻼﻣﺎت اﻹﻋﺮاﺑﻴﺔ‬ ‫ﻣﻔﺘﻮﺣﺔ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‬
‫اﻟﻤﻘﺪرة‬ ‫م ‪ :‬ﻣﻮﺳﻰ ‪ /‬ﻟﻴﻠﻰ ‪/‬‬

‫َﺣ َﻀَﺮ ُﻣﻮ َﺳﻰ‬ ‫ﻣﺼﻄﻔﻰ‬
‫َرأَﻳْ ُﺖ ُﻣﻮ َﺳﻰ‬
‫َﻣَﺮْر ُت ﺑُِﻤﻮ َﺳﻰ‬ ‫آﺧﺮ اﻟﻜﻠﻤﺔ ﻫﻤﺰة‬
‫ﻗﺒﻠﻬﺎ أﻟﻒ زاﺋﺪة‬
‫ﻳﺮﻓﻊ وﻳﻨﺼﺐ وﻳﺠﺮ ﺑﺎﻟﻌﻼﻣﺎت اﻹﻋﺮاﺑﻴﺔ‬ ‫م ‪ :‬اﻷﻏﻨﻴﺎء ‪/‬‬
‫اﻟﻈﺎﻫﺮة‬ ‫اﻟﺤﻤﺮاء ‪ /‬أﺳﻤﺎء‬

‫ﻓَِﺮ َح اﻟُْﻌَﻠ َﻤﺎءُ‬
‫أَ ْﻛَﺮْﻣ ُﺖ اﻟْﻌُﻠَ َﻤﺎ َء‬
‫ﻧﻈﺮت إﻟﻰ اﻟُْﻌﻠَ َﻤﺎِء‬

‫‪43‬‬

‫ﺗﺼﺮﻳﻒ اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﺎﺿﻲ‬ ‫_ _ _َ‬ ‫ُﻫ َﻮ‬
‫ِﻫ َﻲ _ _ _َ ْت أَﻧْ َﺖ _ _ _ْ َت أَﻧْ ِﺖ _ _ _ْ ِت أَﻧﺎَ _ _ _ْ ُت‬ ‫_ _ _َ ا‬ ‫ُﳘَﺎ‬
‫ُﳘَﺎ _ _ _َ ﺗَﺎ أَﻧْـﺘَُﻤﺎ _ _ _ْ ُﲤَﺎ أَﻧْـﺘَُﻤﺎ _ _ _ْ ُﲤَﺎ َْﳓ ُﻦ _ _ _ْ ﻧَﺎ‬ ‫_ _ _ُ وا‬ ‫ُﻫ ْﻢ‬

‫ُﻫ ‪‬ﻦ _ _ _ْ َن أَﻧْـﺘُ ْﻢ _ _ _ْ ُْﰎ أَﻧْـُ‪‬ﱳ _ _ _ْ ﺗُ ‪‬ﻦ‬

‫ﺗﺼﺮﻳﻒ اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﻀﺎرع‬

‫أَ _ _ _ُ‬ ‫أَﻧﺎَ‬ ‫اﻳْ َِنﻦ‬ ‫_ِ‬ ‫_‬ ‫_‬ ‫َت‬ ‫أَﻧْ ِﺖ‬ ‫َتَت_____َ_ُا ِن‬ ‫أَﻧْ َﺖ‬ ‫َتَت_____َ_ُا ِن‬ ‫ِﻫ َﻲ‬ ‫َي َي_____َ ا_ُِن‬ ‫ُﻫ َﻮ‬
‫َن _ _ _ُ‬ ‫َْﳓ ُﻦ‬ ‫_َ‬ ‫_‬ ‫_‬ ‫َت‬ ‫أَﻧْـﺘُ َﻤﺎ‬ ‫أَﻧْـﺘُ َﻤﺎ‬ ‫ُﳘَﺎ‬ ‫ُﳘَﺎ‬

‫ُﻫ ْﻢ َي _ _ _ُ وَن ُﻫ ‪‬ﻦ َي _ _ _ْ َن أَﻧْـﺘُ ْﻢ َت _ _ _ُ وَن أَﻧْـُ‪‬ﱳ َت _ _ _ْ َن‬

‫ﺗﺼﺮﻳﻒ ﻓﻌﻞ اﻷﻣﺮ‬ ‫ِﻫ َﻲ‬ ‫ُﻫ َﻮ‬
‫أَﻧْ َﺖ ا _ _ _ْ أَﻧْ ِﺖ ا _ _ _ِ ْي أَﻧﺎَ‬ ‫ُﳘَﺎ‬ ‫ُﳘَﺎ‬
‫أَﻧْـﺘَُﻤﺎ ا _ _ _َ ا أَﻧْـﺘَُﻤﺎ ا _ _ _َ ا َْﳓ ُﻦ‬ ‫ُﻫ ‪‬ﻦ‬ ‫ُﻫ ْﻢ‬

‫أَﻧْـﺘُ ْﻢ ا _ _ _ُ وا أَﻧْـُ‪‬ﱳ ا _ _ _ْ َن‬

‫‪44‬‬

‫ﻧﻤﺎذج اﻷﻣﺜﻠﺔ ﻓﻲ اﻷﻓﻌﺎل اﻟﺜﻼﺛﻴﺔ اﻟﻤﺠﺮدة واﻟﻤﺰﻳﺪة‬

‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻤﺼﺪر‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﺳﻢ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ﺛﻼﺛﻲ‬
‫اﻟﻤﻔﻌﻮل‬ ‫ﻣﺠﺮد‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺔ اﻹﻧﺸﺎء ﻣﻬﻤﺔ‬ ٌ‫ﻛِﺘَﺎﺑَﺔ‬ ‫اﻟﺪرس ﻣﻜﺘﻮب ﻋﻠﻰ‬ ‫َﻣ ْﻜﺘُﻮ ٌب‬ ‫ﻳﺼﺪر اﻟﻜﺎﺗﺐ‬ ‫ﻳﻜﺘﺐ اﻟﻄﺎﻟﺐ اﻟﺪرس َﻛﺎﺗِ ٌﺐ‬ ‫ﻛﺘﺐ‬
‫اﻟﻠﻮﺣﺔ اﻟﺒﻴﻀﺎء‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب اﳉﺪﻳﺪ‬ ‫ﻳﻜﺘﺐ‬ ‫اﳌﺘﻌﺪي‬
Penulisan Penulisan Ditulis ‫اﻛﺘﺐ‬
karangan penting Pelajaran ditulis di Penulis Penulis Pelajar menulis
‫َﺿْﺮ ٌب‬ atas papan putih ‫َﻣ ْﻀُﺮو ٌب‬ mengeluarkan pelajaran Tulis
‫اﻟﻀﺮب وﺳﻴﻠﺔ ﻣﻦ‬ buku yang baru
‫وﺳﺎﺋﻞ اﻟﱰﺑﻴﺔ‬ Merotan / ‫اﻟﻮﻟﺪ اﻟﻌﻨﻴﺪ ﻣﻀﺮوب‬ Dipukul ‫اﺿﺮب ﺑﻌﺼﺎك اﳊﺠﺮ َﺿﺎ ِر ٌب‬ ‫ﻳَ َﺿْﻀَﺮِﺮ َُبب‬
Pukulan ‫ﺑﺎﻟﻌﺼﺎ‬ ‫ﺿﺎرب اﻟﻮﻟﺪ ﻳﻌﺎﻗﺐ‬ ‫ا ْﺿِﺮ ْب‬
Merotan salah satu ‫َﳑْﻨُﻮ ٌع‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬
daripada cara ‫َﻣْﻨ ٌﻊ‬ Anak yang degil itu Pukul
mendidik dipukul dengan Ditegah Pemukul budak Pemukul Pukullah batu
Tegahan tongkat akan dihukum dengan tongkat ‫َﻣﻨَ َﻊ‬
‫ﻣﻦ ﺣﻖ اﻵﺑﺎء ﻣﻨﻊ‬ ‫َﻣﺎﻧِ ٌﻊ‬ ‫َﳝْﻨَ ُﻊ‬
‫أﺑﻨﺎﺋﻪ ﻣﻦ ارﺗﻜﺎب‬ ‫اﻟﺘﺪﺧﲔ ﻣﻤﻨﻮع‬ ‫اﻟﻜﺴﻞ ﻣﺎﻧﻊ اﻟﻨﺠﺎح‬ kamu ‫اْﻣﻨَ ْﻊ‬

‫اﳌﻌﺎﺻﻲ‬ Merokok adalah ‫ﻣﻨﻊ اﻹﺳﻼم اﳌﺮأة ﻣﻦ‬ Tegah
ditegah ‫اﻟﺘﱪج‬
Antara hak bapa
menegah anak- Malas adalah Penghalang Islam menegah
anaknya daripada penghalang wanita daripada
melakukan maksiat
kejayaan bersolek

45

‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻤﺼﺪر‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﺳﻢ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ﺛﻼﺛﻲ‬
‫اﻟﻤﻔﻌﻮل‬ ‫ﻣﺠﺮد‬
‫ﺳﺐ اﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ إﰒ‬ ‫ﺳﺐ‬
‫ﻋﻈﻴﻢ‬ ‫ﺐ‬ ‫َﺳ‬ ‫اﻟﻌﺎﺻﻲ ﻣﺴﺒﻮب ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻣﺴﺒﻮب‬ ‫ﻳﻠﻌﻦ اﷲ اﻟﺴﺎب‬ ‫ﺳﺎب‬ ‫ﻻ ﺗﺴﺐ أﺧﺎك‬ ‫ﻳﺴﺐ‬ ‫اﳌﺘﻌﺪي‬
‫اﷲ‬ ‫اﳌﺴﻠﻢ‬ ‫ﺳﺐ‬
Mencela ibu bapa Allah melaknat Pencela
merupakan dosa Celaan Orang yang Dicela pencela Jangan mencela Cela
berbuat maksiat ‫آﻛِ ٌﻞ‬ saudara Muslim
besar dicela oleh Allah ‫اﻵﻛﻞ اﳉﻴﺪ ﻻ‬ ‫أَ َﻛ َﻞ‬
‫ﻳﺘﻌﺠﻞ‬ kamu ‫ﻳَﺄْ ُﻛ ُﻞ‬
‫اﻷﻛﻞ اﳌﺘﻮازن ﻣﻔﻴﺪ‬ ‫أﻛﻞ‬ ‫اﻟﻔﻮاﻛﻪ ﻣﺄﻛﻮﻟﺔ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﺄﻛﻮل‬ ‫ُﻛ ْﻞ‬
‫ﻟﻠﺼﺤﺔ‬ ‫ﺗﻨﺎول اﻟﻐﺪاء‬ ‫ﻛﻞ ﻋﻨﺪﻣﺎ ﲡﻮع‬
Makan
Pemakanan yang Pemakanan Buah-buahan Dimakan Pemakan yang Pemakan Makanlah apabila
seimbang baik dimakan selepas baik tidak gopoh kamu lapar ‫َﺳﺄََل‬
untuk kesihatan ‫ﺳﺆال‬ ‫ﻣﺴﺆول‬ ‫ﻳَ ْﺴﺄَُل‬
makan ‫ﳚﻬﻞ اﻟﺴﺎﺋﻞ ﳏﺘﻮى‬ ‫َﺳﺎﺋِ ٌﻞ‬ ‫ﻓﺎﺳﺄﻟﻮا أﻫﻞ اﻟﺬﻛﺮ إن‬ ‫ا ْﺳﺄَْل‬
‫اﻟﺴﺆال ﻧﺼﻒ‬ tengahari ‫اﻟﺪرس‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ ﻻ ﺗﻌﻠﻤﻮن‬
‫اﳉﻮاب‬ Tanya
‫أﻧﺖ ﻣﺴﺆول ﻋﻦ‬
Soalan itu ‫واﺟﺒﺎﺗﻚ‬
Separuh
daripada jawapan Soalan Kamu ditanya Ditanya Orang yang Orang yang Bertanyalah
tentang bertanya kepada
bertanya itu cerdik
tanggungjawab tidak tahu isi pandai
kamu kandungan
sekiranya
pelajaran kamu
tidak

mengetahui

46

‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻤﺼﺪر‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﺳﻢ‬ ‫اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ﺛﻼﺛﻲ‬
‫ﻗﺮاءة‬ ‫اﻟﻤﻔﻌﻮل‬ َ‫ﻗَـَﺮأ‬ ‫ﻣﺠﺮد‬
‫اﻋﺘﺪت ﻗﺮاءة‬ ُ‫ﻳـَْﻘَﺮأ‬
‫ﻼت ﰲ اﻟﺼﺒﺎح‬‫ا‬ Bacaan ‫اﳌﻘﺎل ﻣﻘﺮوء ﰲ ﻣﺪة‬ ‫ﻣﻘﺮوء‬ ‫ﳛﺐ اﻟﻘﺎرئ ﻗﺮاءة‬ ‫ﻗَﺎ ِر ٌئ‬ ‫اﻗﺮأ ﺑﺎﲰﻚ اﻟﺬي‬ ْ‫اﻗْـَﺮأ‬ ‫اﳌﺘﻌﺪي‬
‫ﻗﺼﲑة‬ ‫اﻟﻘﺼﺺ‬ ‫ﺧﻠﻖ‬
Saya biasa ‫وﻋﺪ‬ Baca
membaca majalah Rencana itu dibaca Dibaca Pembaca itu suka Pembaca Bacalah dengan
pada waktu pagi Janji dalam masa yang membaca buku nama Mu yang ‫َﻳَوِﻋﻌَِﻋُْﺪﺪَﺪ‬
‫ﻣﻮﻋﻮد‬ cerita ‫َوا ِﻋ ٌﺪ‬ telah mencipta
‫ﻳﻔﻲ اﻟﺼﺎدق اﻷﻣﲔ‬ ‫ﺑﻴﻊ‬ singkat berjanji
‫ﺑﻮﻋﺪﻩ‬ ‫ﺧﲑ اﻟﻮاﻋﺪﻳﻦ اﻟﻮاﰲ‬ ‫وﻋﺪ اﷲ اﳉﺰاء اﻷوﰱ‬
Menjual / ‫اﻟﺘﻘﻰ اﻟﺼﺪﻳﻘﺎن ﰲ‬ ‫ﺑﻌﻬﺪﻩ‬ ‫ﻟﻠﻤﺤﺴﻨﲔ‬ ‫ﺑَﺎ َع‬
Sahabat yang Jualan ‫اﻟﻴﻮم اﻟﻤﻮﻋﻮد‬ ‫ﻳَﺑﺒِِْﻴْﻊُﻊ‬
amanah menepati
Dua orang sahabat Dijanjikan Sebaik-baik orang Orang yang Allah telah Jual
janjinya itu bertemu pada yang berjanji berjanji menjanjikan
‫ﻣﺒﻴﻊ‬ balasan yang
‫ﺑﻴﻊ اﳌﺨﺪرات ﳑﻨﻮع‬ hari yang dijanjikan adalah orang yang ‫ﺑَﺎﺋٌِﻊ‬ sempurna
‫ﻛﻠﻴﺎ‬ Dijual menepati janjinya bagi orang-orang
‫اﳋﻀﺮوات ﻣﺒﻴﻌﺔ ﰲ‬ Penjual yang berbuat
Menjual dadah ‫اﻟﺴﻮق‬ ‫ﻳﺴﺘﻴﻘﻂ ﺑﺎﺋﻊ‬
adalah ditegah ‫اﻟﺼﺤﻒ ﻣﻦ ﻧﻮﻣﻪ‬ baik
Sayur-sayuran
sama sekali dijual di pasar ‫ﻣﺒﻜﺮا‬ ‫ﺑﺎع اﻟﺘﺎﺟﺮ اﳊﻮاﺋﺞ‬
‫اﳌﻨﺰﻟﻴﺔ ﻳﺜﻤﻦ رﺧﻴﺺ‬
Penjual
suratkhabar Peniaga itu telah
bangun dari menjual barang
tidurnya pada awal keperluan rumah
dengan harga yang
pagi
murah

47

‫اﻟﻤﺼﺪر اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﺳﻢ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ﺛﻼﺛﻲ‬
‫اﻟﻤﻔﻌﻮل‬ ‫ﻣﺠﺮد‬
‫أﺧﻲ ﻻ ﳚﻴﺪ اﻟﺮﻣﻲ‬ ‫رﻣﻲ‬ ‫اﻟﻘﻤﺎﻣﺎت ﻣﺮﻣﻴﺔ ﰲ‬ ‫ﻣﺮﻣﻲ‬ ‫ﺻﺪﻳﻘﻲ راﻣﻲ اﻟﻘﻨﺒﻠﺔ‬ ‫َراٍم‬ ‫رﻣﻰ اﳊﺠﺎج اﳉﻤﺮات‬ ‫ﻳـًَْارﺮَﻣِْﻣرِمﻰﻲ‬ ‫اﳌﺘﻌﺪي‬
‫اﻟﻄﺮﻗﺎت‬ ‫اﳌﺎﻫﺮ‬ ‫ ﻣﻦ ذي اﳊﺠﺔ‬١٠ ‫ﰲ‬
Dibuang Buang ‫اﻟﻼزم‬
Abang saya Melontar / Sampah sarap Kawan saya Orang yang Jemaah haji
tidak pandai Lontaran di buang adalah pelontar membuang melontar jamrah ‫َذ َﻫ َﺐ‬
di jalanan / melontar ‫ﻳَْﺬ َﻫ ُﺐ‬
melontar peluru pada ‫ا ْذ َﻫ ْﺐ‬
yang mahir ‫ذَا ِﻫ ٌﺐ‬ 10 Zulhijjah
‫ﻳﻔﻀﻞ اﻟﺸﺒﺎب‬ ‫ذﻫﺎب‬ Pergi
‫اﻟﺬﻫﺎب إﱃ اﳌﻼﻫﻲ‬ ‫اﻹﻣﺎم ذاﻫﺐ إﱃ‬ ‫اذﻫﺐ إﱃ اﳌﻜﺘﺒﺔ‬
Pergi ‫اﳌﺴﺠﺪ‬ ‫ﻟﻠﻤﺮاﺟﻌﺔ‬ ‫اﻳَـَْْررﺮَِِﺟﺟﺣَﻊْﻊُﻊ‬
Pemuda pemudi
lebih suka ‫رﺟﻮع‬ Imam pergi Orang yang Pergilah Pulang /
ke pergi ke perpustakaan Kembali
pergi ke tempat Kembali
hiburan Masjid untuk
mengulangkaji
‫ﻳﻨﺒﻐﻲ ﻟﻜﻞ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﻮ راﺟﻊ إﱃ ﻗﺮﻳﺘﻪ‬
‫اﻟﺮﺟﻮع إﱃ اﻟﻘﺮآن‬ ‫ﻛﻞ أﺳﺒﻮع‬ ‫َرا ِﺟ ٌﻊ‬ ‫ﻳﺮﺟﻊ اﳌﻨﺘﺨﺐ اﻟﻮﻃﲏ‬
‫ﻟﻜﺮة اﻟﻘﺪم إﱃ اﻟﻮﻃﻦ‬
Setiap Dia pulang
Muslim ke kampungnya Orang yang Pasukan
mestilah pulang bola sepak
kembali setiap
Kepada minggu Negara
ajaran kembali
Quran
ke tanah air

48

‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻤﺼﺪر‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﺳﻢ‬ ‫اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ﺛﻼﺛﻲ‬
‫ﻗﻌﻮد‬ ‫اﻟﻤﻔﻌﻮل‬ ‫ﻣﺠﺮد‬
‫اﻟﻘﺮوﻳﻮن ﳛﺒﻮن‬ ‫ﻳﻘﻌﺪ اﻷﻃﻔﺎل ﻋﻠﻰ‬ ‫ﻗﻌﺪ‬
‫اﻟﻘﻌﻮد ﲢﺖ اﻟﺸﺠﺮة‬ Duduk ‫ﻳﻀﻴﻊ اﻟﻘﺎﻋﺪ أوﻗﺎﺗﻪ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪ‬ ‫اﻟﻔﺮاش‬ ‫ﻳﻘﻌﺪ‬ ‫اﻟﻼزم‬
‫ﰲ اﳌﻘﻬﻰ‬ ‫اﻗﻌﺪ‬
‫ﰲ اﳌﺴﺎء‬ ‫ﺳﺮور‬ Kanak-kanak
Orang yang Orang yang duduk di atas Duduk
Orang-orang melepak duduk permaidani
kampong suka ‫ﺮ‬‫َﺳ‬
duduk di bawah menghabiskan ‫ﻳﺴﺮ اﳌﺸﱰك ﺑﻔﻮزﻩ‬ ‫ﺮ‬‫ﻳَ ُﺴ‬
pokok pada waktu masanya di kedai ‫ﰲ اﻟﺴﺒﺎق‬ ‫ﺮ‬‫ُﺳ‬

petang kopi Peserta gembira Gembira
dengan
‫اﻟﺴﺮور ﻋﻼﻣﺔ‬ ‫ﻋﻤﻲ رﺟﻞ ﺳﺎر‬ ‫ر‬‫َﺳﺎ‬
‫اﻟﺴﻌﺎدة‬ kemenangannya
dalam
Kegembiraan Bapa saudara saya Orang yang
adalah tanda pertandingan
kebahagiaan Kegembiraan adalah seorang gembira /

yang ceria ceria

49

‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻤﺼﺪر‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﺳﻢ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ‬ ‫اﻟﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ﺛﻼﺛﻲ‬
‫اﻟﻤﻔﻌﻮل‬ ‫أَ ْﺧَﺮَج‬ ‫ﻣﺰﻳﺪ‬
‫ﻗﺎﻣﺖ اﳊﻜﻮﻣﺔ‬ ‫إِﻓْـَﻌﺎ ٌل‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﳌﺪرﺳﻴﺔ‬ ‫ُﻣْﻔَﻌ ٌﻞ‬ ‫ﺣﻀﺮ اﻟﻤﺨﺮج‬ ‫َﻣْﻔِﻌ ٌﻞ‬ ‫أَ ْﺧ ِﺮ ُﺟﻮا دﻓﺎﺗﺮﻛﻢ‬ ‫ُﳜْ ِﺮ ُج‬ ‫أَﻓْـَﻌ َﻞ‬
‫ﺑﺈﺧﺮاج اﻟﻀﺤﺎﻳﺎ ﻣﻦ‬ ‫إِ ْﺧَﺮا ٌج‬ ‫اﻟﻘﺪﳝﺔ ﻣﺨﺮﺟﺔ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻴﻨﻤﺎﺋﻲ إﱃ‬ ‫ُﳐْ ِﺮ ٌج‬ ‫أَ ْﺧِﺮْج‬ ‫ﻳُـْﻔِﻌ ُﻞ‬
‫ُﳐَْﺮٌج‬ ‫اﳌﻬﺮﺟﺎن اﻟﺴﻨﻮي‬ Keluarkan buku ‫أَﻓِْﻌ ْﻞ‬
‫اﳌﺄذق‬ Mengeluarkan ‫اﳌﺨﺰن‬ Penerbit / latihan kamu Mengeluarkan
/ Pengeluaran Dikeluar Penerbit filem Pengeluar ‫ﻓ ّﻌﻞ‬
Kerajaan telah Buku-buku teks telah hadir ke ‫اﻟﻮﻟﺪ اﻟﺼﺎﱀ ﻳﻜﺮم‬ ‫ﺮَم‬‫َﻛ‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ‬
mengeluarkan ‫ﺗَـْﻔِﻌْﻴ ٌﻞ‬ yang lama ‫ ٌﻞ‬‫ُﻣَﻔﻌ‬ pesta tahunan ‫ﻌ ٌﻞ‬‫ُﻣَﻔ‬ ‫اﻟﻜﺒﺎر‬ ‫ﺮُم‬‫ﻳُ َﻜ‬ ‫ﻓﻌﻞ‬
mangsa-mangsa ٌ‫ﺗَ ْﻜِﺮْﱘ‬ dikeluarkan ‫ﺮٌم‬‫ُﻣ َﻜ‬ ‫ﺮٌم‬‫ُﻣ َﻜ‬ ‫ﺮْم‬‫َﻛ‬
daripada kemelut ‫ﻣﻜﺮم اﻟﻀﻴﻮف‬ Anak yang soleh ‫ﻓﺎﻋﻞ‬
Pemuliaan / daripada stor Dimuliakan ‫ﳏﺒﻮب ﻋﻨﺪ اﷲ‬ Orang yang memuliakan orang Memuliakan ‫ﻳﻔﺎﻋﻞ‬
‫ﺣﻀﺮ اﻟﻀﻴﻮف‬ Keraian memuliakan ‫ﻓﺎﻋﻞ‬
‫اﻟﻜﺮام ﰲ ﺣﻔﻠﺔ‬ ‫ﻣﺪﻳﺮ اﳌﺪرﺳﺔ ﻣﻜﺮم‬ Orang yang tua ‫ََُﳚﺟﺟَﺎﺎﺎَِِﻫﻫﻫ َُُﺪﺪﺪ‬
ٌ‫ ُﻣَﻔﺎ َﻋﻠَﺔ‬/ ‫ﻓَِﻌﺎ ٌل‬ ‫ﻟﺪى اﳌﺪرﺳﲔ‬ memuliakan ‫ُﻣَﻔﺎ ِﻋ ٌﻞ‬
‫اﻟﺘﻜﺮﻳﻢ‬ ٌ‫ ُﳎَﺎ َﻫ َﺪة‬/ ‫ِﺟ َﻬﺎٌد‬ ‫واﻟﻄﻼب‬ tetamu disayangi ‫ُﳎَﺎ ِﻫ ٌﺪ‬ ‫َﺟﺎ ِﻫ ْﺪ ﰲ ﺳﺒﻴﻞ اﷲ‬ Berjihad
oleh Allah
Tetamu kehormat Jihad Pengetua Orang yang Berjihadlah dijalan
telah hadir ke sekolah ‫ﻳﻘﺎﺗﻞ اﻟﻤﺠﺎﻫﺪ‬ berjihad Allah !
majlis keraian dimuliakan oleh ‫ﻹﻋﻼء ﻛﻠﻤﺔ اﷲ‬
guru-guru dan
‫ﻣﺠﺎﻫﺪة اﻟﻨﻔﺲ‬ para pelajar Orang yang
‫ﺿﺮورﻳﺔ ﰲ ﺗﻜﻮﻳﻦ‬ berjihad
‫ﺷﺨﺼﻴﺔ اﳌﺴﻠﻢ‬
berperang untuk
Bermujahadah meninggikan
melawan nafsu kalimah Allah
adalah penting
dalam pembinaan
peribadi Muslim

50