Branko Vukusic-O Trojansko Slovenskoj Misteriji

nom Pricmomorju", 1981), A.G.Kifišina ("Genostruktura VELES KNJIGA I SLOVENSKA
dogrčkog i starogrčkog mita", 1990, "Sumerski i proto- TRADICIJA, MITOLOGIJA, PRAISTORIJA
sumerski natpisi Kamene Mogile" 1996.) L.N.Gumileva
("Drevna Rusija i Velika stepa", 1989), i dr. Posebno su Rezultati izučavanja arijevskih jezika, poređenje
interesantni za našu temu radovi sledećih autora - vedske tradicije iz Rg-veda, slovenske mitologije i drevnih
V.Ščerbakova o praslovenskoj vezi u mitu o Atlantidi letopisa sa velikim arheološkim otkrićima na evroazijskim
("Atlantida i Prasloveni"), V.A.Safronova o balkanskom prostorima izvan antičkog, grčko-rimskog sveta pokazali
Podunavlju kao osnovnoj kolevci indoevropske civilizacije su da je indoarijevska civilizacija ne samo indo-
("Indoevropske pradomovine", 1989). I.E. Šambarova o evropska nego arijevsko-slovenska. Praslovenski ogra-
velikoj severnoj, arktičkoj prapostojbini indoevropske nak arijevskog stabla se pojavljuje kao treći samostalan
civilizacije ("Rusija, put iz dubine vekova", 1999). U vezi tok arijevske tradicije.
sa praslovenskom pismenošću pored A.H. Kifišina,
značajni su radovi B.D. Mihajlova ("Petroglhi Kamene Novootkrivena Veles knjiga je, kao Rg-veda indu-
Mogile u Ukrajini", 1994), V.A.Čudinova. A.Asov je skog ili Avesta iranskog pogleda na svet, Sveto pismo
sačinio najpotpunije delo o mitovima i legendama drevnih praslovenskog, arijevskog ogranka vedske religije i
Slovena, sličnostima između vedske i praslovenske zauzima posebno mesto među drevnim knjigama i
mitologije i poreklu Slovena uopšte ("Mitovi i legende letopisima evropskih naroda. Skandinavski eposi o svetim
drevnih Slovena", 1998). Njegovo najnovije delo ("Veles knjigama keltskih druida "Eda" i "Stara Eda" su nastale
knjiga", Moskva 2000) predstavlja prevod svih daščica tek u 13. veku i zapamćene su u kasnijim irskim
Veles knjige, njihovu tematsku i vremensku siste- legendama.
matizaciju uz iscrpne komentare.
Kao što je Tilak u induskim Vedama, otkrio
90 praistoriju arijevskog sveta, njihovu postojbinu tako su i
prvi istraživači Veles knjige, pre svega Jurij Miroljubov,
prof Pešić i A. Asov, otkrili da ona sadrži duhovnu vasionu
slovenskog sveta, njegovu vedsku religiju i pogled na
svet. U njoj su prepoznate krupne odrednice praistorije
Slovena i mnogih drugih naroda Evroazije, slovenskih
Praroditelja od zajedničke arijevske prapostojbine pre 20
hiljada godina, preko prve postojbine slovenskog ogranka
pre 8 hiljada godina, sve do 9. veka naše ere kada je

91

pisana poslednja verzija Veles knjige. Ona potvrđuje Knjige iz "runske biblioteke" Ane Jaroslavne
bogatstvo slovenske mitologije, usmene tradicije i preda- preživele su inkvizicijski mrak u Francuskoj, verovatno
nja. Poslednja verzija koja je došla do našeg doba ura- zahvaljujući tada nepoznatom sadržaju na čudnom jeziku
đena je u 8. veku n.e u Novogorodu na severu Rusije. i pismu, da bi se ponovo pojavile posle punih 800 godina.
U rezali su je na brezove daščice vedski sveštenici pre U burnim danima francuske revolucije, obrazovani
pokrštavanja. saradnik tadašnjeg ruskog poslanstva Dubrovski, otkupio
je za bagatelnu cenu biblioteku Ane Jaroslavne, zajedno
Istorijat Veles knjige, njena misteriozna sudbina, sa mnogim antičkim i egipatskim starim tekstovima i
nastanak, nestanak i ponovno otkriće, dostojno je prave odneo ih u Rusiju, gde je godine 1804/5. u svom stanu u
romaneskne priče i slikovito dočarava kako se stvarala Petrogradu otvorio muzej za ljubitelje umetnosti i starina.
zagonetka Slovena. Opišimo ukratko pustolovinu Veles U Lajpcigu je objavio spisak dela "dostojan najbogatije
knjige. riznice" koja su se kod njega nalazila. Bile su tu i knjige iz
Anine "runske biblioteke", koje su posle toliko vekova
Novgorod je bio veliki centar još žive vedsko- stranstvovanja ponovo stigle u Rusiju. Dubrovski je kas-
praslovenske kulture i religije u kome su se čuvali i nije počeo da ih prodaje zbog materijalne oskudice.
izučavali drevni arijevski tekstovi koji u to vreme, pre Obzirom da je u to vreme među germanskim i nordijskim
crkvenog raskola, još nisu bili uništavani. U Novgorodu je istoričarima počelo formiranje kasnije čuvene teze o
u 11. veku vladao knez Jaroslav (978-1054) nazvan Slovenima kao varvarima, Dubrovski je hteo da kolekcija
Mudri. Njegova kćerka Ana Jaroslavna udala se za ostane u Rusiji, pa je veći i dragoceniji njen deo praktično
francuskog kralja Anrija Kapeta i sobom na njegov dvor poklonio svom prijatelju, najvećem kolekcionaru starih
ponela ne samo nove hrišćansko-slovenske, nego i mno- rukopisa u 19. veku, A.I. Sukaladzeu. U katalogu njegove
štvo drevnih arijevsko-slovenskih knjiga, pesama i leto- kolekcije, koja je predstavljala čitavu biblioteku
pisa, a među njima i Veles knjigu. Svi ovi dragoceni slovensko-vedskih tekstova, bile su i one iz kolekcije
rukopisi su najpre smešteni u kraljevsku biblioteku, a Ane Jaroslavne, uključujući knjigu Velesa na 45 daščica,
zatim u opatiju Sanlis koju je osnovala Ana. Čak su jedno zatim knjige drevnih basni na 143 daščice, Bojanova
vreme na takozvanom Remskom Jevanđelju na staro- himna iz IV veka na slovenskom jeziku i pismu, Zlatogor i
slovenskom, zakletvu polagali francuski kraljevi! mnoge druge. God 1898. objavljen je katalog kolekcije
Sukaladzea pod sugestivnim naslovom: "Lažni rukopisi".
Kakav je evropski kulturni centar tada bio Istovremeno, germansko-nordijska teorija o Slovenima
Novgorod, kakva je istočno-zapadna evropska komu- već je pobedila i bila prihvaćena i od ruske istoriografije.
nikacija postojala još tada, pre raskola u hrišćanskoj crkvi, Za vedsko-slovenske knjige se već tada govori da su
pokazuje još jedan primer. Sin Jaroslava se oženio kćer- "nepriznate, da nisu za čitanje, da držanje kod kuće nije
kom Istočnorimskog cara Konstantina Monomaha, koja je dozvoljeno". Jezik drevnih rukopisa okarakterisan je kao
obogatila biblioteku novgorodskog kneza mnogim starim "nepostojeće reći, nerazumljive skraćenice, besmislice da
grčkim, takođe predhrišćanskim rukopisima, među kojima
je bio i najstariji puni tekst Ilijade. (Sačuvan je u ruskom 93
prevodu iz 14. veka poznat kao Lajdenski rukopis gde
se danas nalazi.)

92

bi sve izgledalo što drevnije". Pravoslavna crkva ih Ijubov se 1953. preselio u SAD sa dve tone rukopisa i
takođe, ocenjuje kao paganske i štetne. knjiga uključivši i sve prepiše i fotografije Veles knjige.
Posle njegove smrti, njegova udovica je sve preselila u
A. Asov setno konstatuje da "nije lako vraćati u Ahen u Nemačkoj, gde je formiran arhiv Miroljubova.
slovensku i svetsku kulturu blago drevne slovenske misli,
poezije i umetnosti". Lutanja drevnih vedsko-slovenskih O Velesovoj knjizi uz delimične prevode nekih
knjiga, uključujući i "runsku biblioteku" Ane Jaroslavne i daščica pisali su neki autori, ruski sveštenici emigranti, ali
posle 800 godina nastavila su se. Ni njihova domovina pravi stručnjaci (A.Kur, S.Ljaševski, B.A.Rebinder i dr) će
više ih nije priznavala. Posle smrti Sukaladzea, njegova se sa njom upoznati tek kasnije. Paleolingvista prof.
udovica je rasprodavala njegove rukopise. Mnogi su Pešić bio je prvi čovek od nauke koji se zainteresovao za
završili na Zapadu, neki su kopirani i dospeli u Ermitaž, u Veles knjigu i arhiv Miroljubova. Udovica Miroljubova,
imperatorsku bibiloteku. gospođa Žana, stavila mu je u potpunosti arhiv na
raspolaganje. Prof. Pešić je ubrzo posle početka rada na
Novu sovjetsku vlast nisu interesovala ovakva Veles knjizi ocenio da se radi o kapitalnom delu slovenske
dela, pa je 1931. g. 1700 knjiga i drevnih slovenskih civilizacije, najstarijem pisanom dokumentu Slovena. U
rukopisa iz imperatorske biblioteke prodato "na veliko" toku više boravaka u arhivu Miroljubova u Ahenu, Pešić je
njujorškom knjižaru Perlštajnu. Tako je bogata kolekcija uspeo da napravi sistematizaciju velesovice - pisma Veles
konačno izgubljena za slovensku nauku. Daščice Veles knjige, koristeći prethodni rad Miroljubova i Skripnika.
knjige tek će doživeti vratolomnu istoriju, mada sa Obradio je svih 45 daščica i prevod na srpski uz
srećnijim ishodom. Njih je od udovice Sukaladzea otkupila komentare o značaju ovog dela za pismenost i istoriju
porodica učenog ukrajinskog plemića Nehljudova. Godi- Slovena, izučavanje njihovog izvornog pogleda na svet,
ne 1919. za vreme građanskog rata u Rusiji, Nehljudovi društvenog uređenja, praslovenske religije. Smrt ga je
su stradali. U njihovoj kući je carski oficir Izenbek, koji se prekinula u daljem radu na tematskoj obradi ove slo-
interesovao za istoriju, pronašao Velesovu knjigu i mada venske svete knjige. Rad prof. Pešića Velesova knjiga
ne poznajući pismo kojim je pisana, ocenio je vrednost objavljen je 1997. u izdanju "Pešić i sinovi".
ovih daščica. Poneo ih je sa sobom u emigraciju. Već u
Beogradu hteo je da ih preda jugoslovenskim naučnicima, Ruska, srpska i ostale zvanične istoriografije
ali nije bilo interesa. Dospeo je u Belgiju, gde se sa njim slovenskih zemalja, ignorisale su Veles knjigu. Kada su
upoznao J.P.Miroljubov, koji je shvatio dragocenost se 1960. fotografije daščica pojavile prvi put u Rusiji,
daščica za slovensku istorijsku nauku i civilizaciju. Stra- primljene u Slovenskom komitetu u Moskvi, u Akademiji
hujući da se knjiga ne izgubi u toku 17 godina neumorno nauka Rusije date su na recenziju. Zaključak recenzenta
je sređivao daščice, kopirao ih, prepisivao i precizno LP. Žukovske bio je - knjiga je lažna ("poddeljka").
sredio napravivši preko 100 fotografija, spasio za nauku. Ćutanje o Veles knjizi je nastavljeno sve do pada
sovjetske vlasti 1990. god, posle čega se za nju javlja
Godine 1941. odmah posle nacističke okupacije interes kod ruskih naučnika i većeg broja znalaca
Belgije, Gestapo je, po belešci Miroljubiva, oduzeo sve iz staroruske kulture. Na prvom mestu A.Asov je objavio
stana Izenbeka, oko 500 slika kao i originalne daščice kompletan prevod na ruski Veles knjige uz neke ispravke i
Veles knjige. Nestale su u nemačkim arhivama. Miro-
95
94

dopune ranijih prevoda i novu tematsku obradu u svojoj izvorno sačuvana, arhaičnost evropskih, čak mnogih
knjizi (A.Asov: "Veles knjiga", Moskva 2000). Međutim, globalnih, svetskih mitova, posebno praistorija Slove-
"generali ruske nauke", kako ih naziva Asov, i dalje ćute. na. Pokazalo se da je slovenska mitologija po sadržaju
"Danas je u Rusiji mesto partijske komunističke ideologije pre svega vedska, arijevska, da su u njoj vrlo prisutni
zauzela antinacionalna, antiruska ideologija izrasla u tragovi arktičke arijevske prapostojbine iz koje su doneta
stranim ideološkim centrima", kaže Asov. Protiv knjige stara znanja i realno sećanje na tamošnji "hiperborejski
Velesa već su ustali neki novinari, naučnici. Misterija raj". Posle nekoliko milenijuma to znanje i sećanje ostalo
Veles knjige i posle hiljadu godina otkada je počelo njeno je zapisano i sačuvano za čovečanstvo u vedskim
stranstvovanje sa Anom Jaroslavnom se nastavlja. knjigama indo-iranskih Arijevaca, Vedama i Avesti. Do
otkrića Veles knjige smatralo se da Sloveni nisu imali
Slovensko-arijevska mitologija i tradicija zapisanu svoju arijevsku tradiciju. Kod slovenskih
Arijevaca u Evropi, nad kojima su se smenjivali razni
Kod Slovena, pre svega Rusa, ostalo je najviše okupatori, svete biblioteke i hranilišta starih knjiga i
sačuvanog vedskog nasleđa iz zajedničke arijevske letopisa su u potpunosti uništene. Po mitologiji, tradiciji i
prapostojbine. Zbirka samo ruskih mitova, narodnih arheološkim otkrićima bilo je izvesno da je praslovenska
pesama, legendi, basni sadržavala bi stotine tomova pismenost postojala vrlo davno. Te mitološke izvore
izvornih mitova najstarijih Veda koji su se do vremena istočnoslovenski autori nazivaju Slovenskim Vedama,
stvaranja induske Purane već izgubile. smatrajući da su u njima sačuvani najdrevniji slojevi
arijevskog pamćenja. Mada je vedski period slovenske
Zahvaljući mitologiji, osvetljene su mnoge tamne civilizacije bio dugotrajniji, bogatiji, autentičniji od hriš-
stranice metaistorije čovečanstva koje nije bilo moguće ćanskog, Sloveni ovu tradiciju odbacuju kao pagansku i
rekonstruisati u odsustvu pisanih izvora. Ruski istraživač bezvrednu.
V. Ščerbakov je preko mitologije došao do realne osnove
mita o Atlantidi. To je put istaživanja i drugih "nestalih" Predhrišćanska, vedska praslovenska religija
drevnih civilizacija, Hiperboreje, Lemurije, civilizacija Dre- bitno se razlikuje od grčko-rimske, vrlo je slična induizmu i
vne Amerike, planetarnih katastrofa u dalekoj prošlosti. zoroastrizmu. I sudbina tog predhrišćanskog nasleđa se,
takođe, bitno razlikuje. Dok su slovenski narodi posle
Bogata slovenska predhrišćanska mitologija malo pokrštavanja odbacili i zaboravili svoju bogatu slovensko-
je korišćena u istoriografiji kao izvor za prošlost Slovena, vedsku tradiciju kao varvarsku i pagansku, grčko-rimska
jer njihova mitologija navodno nije izvorna, već preuzeta predhrišćanska kultura i tradicija utemeljena je u antičku,
od starijih naroda. Stoga je slovenska mitologija, koju je zapadnu civilizaciju. Poznavanje mnoštva mitova, bogova
hrišćanstvo odbacilo kao pagansku, dugo ostala neza- i mitoloških bića iz antičke prošlosti Rima, a naročito
nimljiva i nepoznata. Grčke, smatra se značajnim delom opšteg obrazovanja i
kulture. Ostaje, međutim, nepoznato, skriveno u grčkoj
Ruski autori u poslednje vreme vrlo uspešno mitološkoj magli, da su antički bogovi, mitovi i legende
dokazuju da je, naprotiv, upravo u slovenskoj tradiciji
97
96

kasnije prerađene verzije mnogo starijih vedskih izvora, Zvezdano nebo, kretanje zvezda i planeta, pramena
stigle u Evropu upravo preko praslovenskih tradicija. svetlosti i mraka podređeno je tim pravilima (Pravu),
jedinstvenom zakonu čitave Vaseljene, koga zovu i
Asov u svojoj knjizi "Mitovi i legende drevnih trojnim zakonom Triglava, Jav-Prav-Nav. Prvi je Zakon
Slovena" iz mitologije izvlači dalekosežne istorijske Roda, Bića. Drugi je Zakon Velesa, koji sve u prirodi
zaključke o prošlosti Praslovena i Slovena koje su stavlja u pokret, kruženje. Simbol tog večnog kruženja je
komplementarne sa tezama Tilaka. Svaki motiv u svastika. Treći je Zakon Koljade čime je uspostavljen
induskim Vedama ima svoj protolik u usmenim prvi kalendar, veliko Kolo kretanja svih nebeskih tela i
predanjima i drevnim knjigama Slovena. O tome ima pojava u prirodi (Kolo-dar, Kalendar), odnosno Svarogov
mnogo podataka u zborniku slovenske-arijevske točak.
mitologije "Zvezdana knjiga Koljada", od istog autora. U
knjizi "Veda Slovena" koju je krajem prošlog veka objavio Jedanaesta daščica Veles knjige posvećena je
navodno na srpskom (ustvari na bugarskom) u Beogradu i religiji i uvodi nas u suštinu da je Priroda Trojedino
Sant Petersburgu - Stefan Ilić Verković, daje se opis (trojansko) božanstvo sastavljeno od tri suštine
zajedničke prapostojbine u slovenskoj vedskoj tradiciji, jedinstvenog boga, Jav, Nav i Prav. Vidljivi, materijalni,
precizniji nego u svetim knjigama induizma i zoroastrizma, zemaljski svet je - Jav, nebeski - Nav i duhovni svet
za koje je taj sever zaista dalek. mudrosti i pravde - Prav. On je sam zakon prirode,
Svevišnji koji je stvorio svet i zato je i Svarog. Ime
Drevna slovenska mitologija uz adekvatno Svevišnjeg, Višnu u induskim i slovenskim Vedama i
tumačenje njene simbolike sadrži deo duhovne meta- Veles knjizi, je istovetno - Višnji, Svevišnji. U raznim
istorije celog čovečanstva. Datiranje je za Arijevce bilo ovaploćenjima dolazio je kao Krišna, Dažbog.
moguće jer su poznavali svemir, astronomiju, kretanja na Bogomajka je u Rg-vedama i Mahabharati Matarisvan,
nebu, zakone prirode, jer su živeli u skladu sa prirodom i kod Slovena Mater Sva. Iz ljubavi Mater Sva i Svaroga
njenim zakonitostima, koje su pažljivo pratili i duboko rođena je Rada - boginja iz slovenskih Veda, identična sa
poštovali. Zato su njihova znanja o svetu bila empirijska, Radhom iz induskih Veda. Veles je bog koji odgovara za
iskustvena, istinita. opšti zakon prirode, postojanja i razvitka, zakon Triglava -
kruženja trojstva prirode - materijalne Jave, nebeske
Vedska religija i kosmogonija Praslovena Nave i mudrosti Prave. Iz tih osnovnih zakona proističu
svi drugi i brojna božanstva koja ih oličavaju. Sunce je
Bogovi i božanstva Slovena su bili simboli izišlo iz lica Svevišnjeg, mesec iz grudi, zvezde iz očiju,
prirodnih pojava, dobrih ili zlih - vezanih za "zvezdane zore iz obrva, noći iz misli, vetrovi iz daha. Sunčana reka
zakone" Prava (pravde, pravila). Njima je potčinjen Jav Ra deli Jav od Nava. Ona donosi surju (medovinu,),
(pojavni, materijalni svet) i Nav (duhovni, posmrtni svet). božansko piće mudrosti, onima koji su dostojni Sve-
Prav je opšti zakon postanja i razvitka, uzajamnog višnjeg. "Pijte istinu božjih Veda" kaže se u Veles knjizi,
dejstva, prožimanja, kruženja, smene Java i Nava. "Mi mu se obraćamo u raznim njegovim likovima ali on je
jedini".
98
99

Nasuprot Grcima i Rimljanima, Drevni Sloveni nisu Vedska, arijevska, religija je živela na Balkanu u
stvarali svoje bogove prema ljudskom uzoru. Živeći u kontinuitetu od neolitskih kultura sve do Grčke i Rima. O
potpunom skladu sa prirodom (kao drevne civilizacije tome svedoči deset hiljada samo vinčanskih figurina
Amerike), sebe su smatrali njenim neraskidivim delom, vedskih idola, prepunih najstarijih arijevskih simbola, kao
potpuno se sa njom stapali, poštovali njene zakonitosti. što je na primer svastika. Vedska planina Meru pre-
poznaje se na leđima idola sa Dupljajskih kolica, ili idola iz
Vedska religija ima sličnosti sa izvornim Kličevca iz 2000. god s.e. "Kako je moguće da se jedan
hrišćanstvom - trojno jednoboštvo, besmrtnost duše, ali u duhovni kontekst očuva u kontinuitetu na istovetnom tlu
vedskoj religiji hramovi i kler, odnosno kasta žreca ne skoro 3000 godina u istoj duhovnoj matrici", pita se prof
postoji. Bogu se obraća direktno bez posrednika, bog Pešić.
se ne moli, on se slavi. Prof Pešić kaže: "Originalna
religija jednog naroda predstavlja odraz narodnog duha, Grčki pesnik Hesiod (polovina 8. veka s.e.), koji se
njegove suštine, načina mišljenja, prirodnih i intelektualnih smatra savremenikom Homera, svoju teogoniju i didak-
kvaliteta. Grčki i rimski mitovi su nametnuti kao predmet tičku poeziju zasnovao je na mitologiji i kosmogoniji
proučavanja u čitavom svetu, ali je nedopustivo nepo- pelazgijskih, arijevskih starosedelaca Balkana. Međutim,
znavanje mitologije sopstvenog naroda." (R. Pešić, vedska religija je bila izmeštena iz svog prirodnog,
"Velesova knjiga", Pešić i sinovi, Beograd, 1999). Religija "varvarskog" zemljoradničko-stočarskog izvorišta i prese-
starih Slovena je bila živa, realistična, izraz neraskidivog ljena u trgovačke gradove Grčke. Božanski panteon je
sklada sa prirodom i njenim zakonitostima. Zato oni nisu kod Grka predstavljao obogotvorene ljude, preseljen iz
imali hramove, sastajali su se na "belim" - "belastim", pelazgijsko-homerovskog svetilišta Dodone u Delfe i za-
svetim mestima, kod izvorišta, na proplancima ispod počeo potpuno novi život na nepristupačnom Olimpu, na
hrastova, lipa. Sve se odlikovalo prirodnom jednostav- čelu sa Zevsom, preimenovanim arijevskim Deusom.
nošću, radošću. Okružen je božanstvima koja uživaju u nektaru i ambroziji
(arijevska surja, praslovenska medovina), ljubavnim
Vedska religija je kod Slovena, posebno Istočnih, avanturama, obesti, međusobnim svađama i nadme-
živela duže nego u induskoj arijevskoj postojbini. Kod tanjima u moći. Iz njihovih bračnih i vanbračnih avantura
Indusa je ostala zapisana u Rg-vedama, ali ju je iz života rađalo se mnoštvo polubogova koji su pretvoreni u
u većoj meri nego kod Slovena potisnuo budizam, a zatim mitološke vladare, osnivače dinastija, narodne junake
islam i druge religije. Kod evroarijevaca vedizam je kao svuda gde je bio projektovan helenski mitološki svet. Te
živa religija preživeo sve do hrišćanstva, kod Istočnih mitološke ličnosti pretvaraju se u istorijske, bogovi sa
Slovena čak do 9-10. veka n.e. Arijevske knjige kao Olimpa silaze među ljude i posreduju u mitološko-
paganske tada su bile uništene, kao i sve biblioteke i istorijskom svetu. U takvoj zbrci ni istoričari ne mogu da
centri pismenosti, sem nekih prerađenih letopisa. se snađu, no evidentno je da je sve to bilo daleko od
Pokazalo se da je čudnim sticajem okolnosti preživela prirodne, izvorne suštine kosmogonije i religije
Veles knjiga, kao dragoceno svedočanstvo vedske pelazgijsko-arijevskih starosedelaca Balkana, od obogo-
tradicije.
101
100

tvorenih sila prirode iz gustih šuma, širokih reka i Vedska tradicija je dugo koegzistirala sa
panonsko-ukrajinskih ravnica. hrišćanstvom. Savremeno pravoslavlje, za razliku od
zapadnog hrišćanstva, duboko je ukorenjeno u vedsku
U istočnoj Evropi gde nisu stigli grčki, a potom ni tradiciju. U nekim oblastima Rusije sačuvala su se u
rimski bogovi, vedska tradicija i slava prirodnih, arijevskih praksi vedska verovanja sve do savremenog doba.
bogova se nastavila. Vedska, paganska religija je živo i Porodične slave i daće kod Srba su primeri očuvani iz
obredno vršena sve do prihvatanja hrišćanstva. Južnim i najdublje vedske tradicije.
Zapadnim Slovenima, koji su bili pod rimskom
okupacijom, nametnuti su novi rimski bogovi, a zatim Mnogi mitološki sižei u slovenskoj i vedskoj
hrišćanstvo. Sloveni koji su ostali van vlasti Rima i tradiciji su zajednički. Na primer mit o stvaranju sveta. U
Vizanta prihvatili su hrišćanstvo u katoličkoj i pravoslavnoj Rg-vedama i u slovenskim mitovima, posebno Veles
verziji dosta kasno (tek u 9. veku sa Ćirilom i Metodijem). knjizi, taj mit je istovetan. Iz tame je Višnu - Svevišnji
Sa hrišćanstvom su dobili i zajednički, praslovenski jezik (Svarog) iznedrio Zlatno jaje iz koga je rođen Rod i sve
razumljiv svim Slovenima. On se kod pravoslavnih Slove- što nas okružuje - Priroda.
na sačuvao u liturgiji i književnosti praktično do današnjih
dana. To je dodatno omogućilo da se izvorna slovenska Legende o potopu, raspeću Boga, silasku u
patrijarhalna tradicija, obredi, predanja i mitovi očuvaju i u pakao, vedski mit o kraju sveta, opisan i u Mahabharati,
znatnoj meri ugrade u novu religiju. Kod katoličkih Slove- prisutan je u svim religijama sveta kao i raspeće Hrista u
na taj proces očuvanja praslovenskih tradicija i mitova bio Jerusalimu, Prometeja na Kavkazu, silazak u pakao
je znatno slabiji zbog latinskog jezika, ali su mnoga Herakla, Tezeja. Ponovno rađanje sveta posle potopa i
drevna, praiskonska vedska verovanja preživela čak i razne varijante Nojeve barke imaju svoj praizvor u ved-
islamsku okupaciju. skim mitovima.

Vedska tradicija kao paganska i kao vera Po slovenskim mitovima slovenski narodi su
zabranjenih sekti (bogumili), bila je žestoko progonjena potekli od Dažboga, oni su, po Veles knjizi, njegovi
u vreme pokrštavanja Južnih Slovena, njihove svete knji- "unuci". Praroditelju Ariju i svim njegovim unucima dati su
ge uništavane su. Istrebljenjem bogumila od strane "Zaveti oca Arija", odnosno "Zakon Svaroga", suština
zapadno-katoličkog i istočno-pravoslavnog hrišćanstva vedske kosmogonije, slovenskog pogleda na svet, osnova
bila je najgrublje presečena živa veza sa drevnom ved- pojma patrijarhalne duhovnosti slovenske civilizacije. Po
skom tradicijom, što su otomanska okupacija i islam njima, Dažbogovi unuci treba da "sleduju pravdu i heže od
dokrajčili. I pored toga, mnogi drevni vedski mitovi su se krivde, da poštuju Rod nebeski i svoj rod, prijatelje i
očuvali u našim narodnim pesmama i legendama. Taj porodicu". Žene da imaju samo jednog muža, razvodi i
prekid kod Istočnih Slovena nije bio tako radikalan. Zato mnogoženstvo se dopuštaju samo u krajnjoj nuždi.
je kod Istočnih Slovena sačuvano najviše drevnih letopisa
i kasnijih prepisa vedskih svetih knjiga uključujući i Veles Borba Dažboga i Crnoboga je slovensko-vedski
knjigu. dualizam u prirodi kao nužnost, jedinstvo, borba dobra i
zla, pozitivnog i negativnog (slično kineskom odnosu jing i
102 jang sila).

103

Zakonima Svaroga dato je i uređenje društva - Najznačajnija posledica izvornog tumačenja
osnova vlasti je "saborska demokratija", za razliku od vedske, praslovenske tradicije je mogućnost da se
grčko-rimskog robovlasništva. Svu vlast su vršila "narod- dokaže da bogato arheološko nasleđe kultura Drevne
na veća" (sabori), birala kneza koji je obavljao vlast samo Evrope jasno etno-istorijski, pripada arijevskoj tradiciji, a
za vreme rata, funkcija je bila vremenski ograničena i ne nekim nedefinisanim, izgubljenim, nestalim narodima i
promenljiva, nije mogla da se prenosi na naslednike. U kulturama. Kulture balkanske civilizacije Starčeva, Vince i
Veles knjizi se kaže: "Ljubite zavet oca Arija. On je za vas drugih evromediteranskih kultura, odlikuju se vedskim,
zeleni svet i život. Ljubite svoje prijatelje i budite u miru arijevskim idolima i simbolima.
među rodovima".
Praslovenski vedski Kalendar, Svarogov točak
Vrlo često se u slovenskoj hrišćanskoj tradiciji
ponavljaju vedski mitovi skriveni iza hrišćanskih naziva i Vedsko-arijevska znanja iz astronomije su bila
imena. Drevni arijevsko-slovenski mitovi pored izvornog tako izuzetna da bi se moglo govoriti o "tradicionalnoj
sloja imaju i nove sadržaje u skladu sa novim inkar- astronomiji", kao što su i znanja iz "tradicionalne
nacijama, ovaploćenjima božanstava, sve do istorijskog medicine" dobila svoju naučnu potvrdu i priznanja. Uz
vremena i hrišćanstva. Slovenska vedska legenda o pomoć astronomije i hronologije kretanja nebeskih tela -
Devani kćerki boga Peruna (Gromovnik) i Dive (Dodole) sunca, zemlje, meseca, planeta, posebno zvezda i zodija-
je istovetna sa induskim Perunom-Pradžana i Divom- kalne simbolike, stvoren je vrlo precizan kalendar obreda
Indra. Grci, zatim Rimljani su je preuzeli od arijevskih vezanih za svaku od pramena na nebu. Arijevci, Pra-
predaka Pelazga, Minojaca, Kimerijaca, Skita, kao boginju sloveni, su znali da svaku pramenu na zvezdanom nebu
lova - Dijanu. dovedu u vezu sa odgovarajućim pojavama na zemlji. Ne
samo tako očigledne, kao što je smena dana i noći,
Kod Zapadnih Slovena sve do dolaska Anglo- uključujući i šestomesečne polarne dane i noći, mesečeve
saksonaca, najznačajniji bog je bio Radogost, kao treće mene, nego i promene sazvežđa koja od jednog nultog
ovaploćenje Višnu-a. Kultu Radogosta je bio posvećen položaja do drugog naprave krug od više hiljada godina.
hram u vedskom svetom gradu Retri, u poljskoj pri- (Za naše pojmove o varvarima neverovatna preciznost u
baltičkoj oblasti kod Poljaka-Ljutića (baltički Veneti). datumima održavanja verskih obreda vezanih za pojave u
Uništen je tek u 11. veku n.e. Radogostu je bio posvećen prirodi.) Poznavali su ne samo smene dana i noći zbog
dan mrtvih (7-8. novembra), i cvetna nedelja, dan njego- kruženja zemlje oko svoje ose, godišnjih doba, zbog
vog rođenja (21. april). Tih dana su na grobljima prire- kruženja zemlje oko sunca (ravnodnevnice, solsticije,
đivane bogate daće sa jelom i pićem, razgovaralo se sa mesečeve mene), nego i smene sazveđa na zvezdanoj
duhovima predaka. "Tamo oni imaju život kao što je naš, karti severne hemisfere u ciklusima od 2160 do čak 26
samo tamo nema ni Huna, ni Helena, tamo vlada Pravda." hiljada godina. Zato su njihovi kalendari vezani za prirodu
(Veles knjiga). Istorijska je istina da su u vreme kada je
rađena (u 5. veku n.e.) jedna od poslednjih redakcija 105
Veles knjige, Huni i Vizant bili glavni neprijatelji Slovena, o
čemu knjiga vodi jasnu hroniku.

104

bili tačniji nego oni koji su kasnije bili vezani za bogove i arktičke indoarijevske pradomovine od 27. milenijuma s.e.
svece velikih monoteističkih religija, ili za obogotvorene i trajao do 368. g. n.e.
ljude.
Slovenski zodijakalni znaci, prema Veles knjizi,
Jedna od naznačajnijih tekovina vedske civilizacije nosili su sleđeće nazive: Belojar (Ovan), Lađa (Bik)
je Točak Svaroga - Večni kalendar, izveden iz ari- Kupala (Blizanci), Koleda (Rak), Dajbog (Lav), Maja
jevskog učenja o Velikom Triglavu (Trojstvu) i Malim (Devica), Veles (Vaga), Perun (Škorpija), Kitovras
Triglavima po Veles knjizi. Prvi lik Triglava je Svarog, (Strelac), Indra (Jarac), Krišnja (Vodolija), Rod (Riba).
početak, uzročnik svega postojećeg. Iznad Svaroga je Oni čine jedno ćelo kolo, jednu Godinu Svaroga, koja
Svevišnji. Drugi lik je Perun, Gromovnik, sin Svaroga, bog traje ukupno oko 26 hiljada "naših" godina. (Tilak je
borbi koji "oživljava svet". Treći lik Svetovid je sveti duh prema Vedama izračunao 25868 g.). Jedan Dan Svaroga
"on zemlju sa suncem nosi, zvezde drži, svet ukrepljuje". je trideseti deo zodijakalne epohe Meseca Svaroga od
Svetovid čuva stožer oko koga se okreće nebo, a stožer 2160, odnosno 72 "naše" godine. Sadašnji mesec
je Točak Svaroga. On poznaje zakone nebeskih kretanja Svaroga u znaku Ribe počeo je 368. g, a završiće se
zemlje, sunca, zvezda. Točak je astronomski kalendar koji 2528. g. kada će nastupiti epoha Vodolije. Po računanju
predstavlja Svargu - Zvezdano nebo severne hemisfere. A. Asova mi smo 2002. g. u 1635. godini Svarogovog
On je vrlo složenog sastava i pravi kalendarski sistem koji kola, koje je počelo 368. g. n.e. Moguće je izvesti
podseća na čuveni Astečki kalendar i slične "astronomske računice sve do "naših" meseci, dana, časova, minuta,
kompjutere" drevnih američkih civilizacija. sekundi. Jedan "mali čas Svaroga" traje 6 naših godina.
Njegov prvi period je bio znaku sazvežđa Ribe, odnosno
Svarogov točak, Večni kalendar slovenske, ved- vedsko-slovenskog boga Roda (27-25. mil. s.e.), kada se
ske religije bio je podeljen na 12 zodijakalnih znakova. rađala vedska religija. U sazvežđu Vodolije - Krišne (25-
Tako je podeljeno zvezdano nebo severne hemisfere na 23. mil. s.e.) nastaje vedsko znanje. Svako od tih
12 delova od po osam stepeni sa svojim znakom. Svaki zodijakalnih sazvežđa ima svoje vedsko-slovensko ime.
znak je dobio naziv po sazvežđu koje se u određenom Ova naizgled apstraktna, mitološka nagađanja potvrđuje
periodu nalazilo na zvezdanom nebu. Taj period od nultog arheologija. Iz tog perioda, potiče na primer Sungirska
položaja do celog kruga tačno je utvrđen u kalendaru. Ovi kultura koja je arheološki otkrivena u Zapadnom Sibiru,
"astrološki znaci" danas su opšte poznati kao kineski ili datirane starosti od 24000 godina. U epohi pod znakom
vavilonski, samo što im je naziv grčki-zodijakalni, po Jarca - Indre (23-21. mil) beleži se udar boga Indre,
životinjama. Manje je, međutim, poznato da je njihovo odnosno pad komete, topljenje lednika i potop, što pot-
najstarije poreklo arijevsko i da je u Evropi najstariji vrđuje krater Đavolski Kanjon u Americi iz tog doba. To je
slovenski Svarogov točak. Godine, dane, mesece broji vreme kada u mitologiji pobeđuju mesečeva božanstva
zvezdani bog Čislobog, a točak okreće bog Perun. Perun tame od kojih potiču vladari meseca. I među Slovenima je
prati poredak da se "zvezdani točkovi pravilno okreću". bilo podele po toj liniji i oni su imali svoje "vedske sekte".
Krug svakog od 12 sazvežđa, prema danas poznatim Po Veles knjizi kasnije su Veneti bili pobornici Indre-
zodijakalnim znacima, traje 2160 god. Veliki krug, godina Cmoboga. Epoha Strelca - boga Kitovrasa traje od 21. do
Svaroga, počeo je u poslednjem ledenom dobu u vreme
107
106

19. mileniuma s.e. kada pobeđuju Svarogova božanstva Urala, na Altaju i u oblasti Sedmorečja. Kako je zahla-
Sunca. Vreme Škorpije - Peruna (od 19-16. mil.) je borba đenje zahvatalo ove delove Evroazije i Sibir, tako su se
zlih i dobrih bogova, koji se objašnjavaju prvim sukobima Arijevci pomerali dalje ka jugu i zapadu u novootvorene
među severnim i južnim narodima. U periodu Vage - oblasti Evrope. Tada počinje da se razdvaja slovenski i
Velesa (od 16-14. mil. se.) bog Veles obučava ljude indoiranski ogranak arijevskog stabla i započinje istorij-
zemljoradnji, donosi im pismenost i umetnost o čemu je i ski period Slovena, koji obuhvata i dva poslednja
sam učio kod Višnjeg na Belogorju (Altaju). U periodu perioda Dana Svaroga, odnosno Trojanovih vekova i
Device - Maje (od 14-11. mil. s.e.) dolazi u toku 13. Trojanskih staza. Tu se već istorija i mitologija prepliću, to
miienijuma do najvećeg procvata arijevske civilizacije na je vreme praroditelja, stvaranja posebnog slovenskog
evroazijskom kontinentu i atlantske u Atlantiku. U periodu etnosa, potpunog izdvajanja Slovena od njihovog zajed-
Lava-Dajboga (od 11-9. mil. s.e.) dolazi do svemirske ničkog severnog, arijevskog, hiperborealnog stabla indo-
katastrofe, topljenja leda i stvaranja novih lednika oko evropskih naroda. Taj proces se završava u periodu
polova. Većina atlantologa smatra da se upravo u to Blizanaca (7-4. mil. s.e.).
vreme (oko 9800. g. s.e.) dogodila propast Atlantide i
opšti planetarni potop, koji je, po Ščerbakovu, bio U periodu Bika - boginja Lađa (4-2. mil. s.e.) i
posledica ne samo redovnog kraja ledenog doba, nego i Ovna - Belojara (2. mil s.e. - početak nove ere) boginja
udara meteora u regionu Zapadnog Atlantika, gde se Lađa donosi slovenskim praroditeljima Bogumiru i
nalazila Atlantida. Potop je zahvatio ćelu planetu. Nivo Slavunji tajnu znanja, pripremanja svetog napitka surje -
mora je narastao po raznim procenama od 120 do 200 surice (medovina) i umeće vladanja. Belojar je naučio
metara, čime je najveći deo priobalnih nizija u kojima su ljude zanatima, umetnosti i lečenju. O tom periodu najviše
se i razvijale drevne civilizacije nestao pod morem. Time govori Veles knjiga.
je potopljena i uništena ne samo Atlantida, već mnoge
drevne civilizacije kao i arktička arijevska pradomovina. U vedskom kalendaru ima još 12 božanstava u
Međutim, znanja tih prepotopskih civilizacija nisu potpuno vezi sa Jupiterom (Kolo Dajboga), koji za 12 godina
nestala. Njih su delimično preuzeli, sačuvali u pamćenju i prolazi svoj ciklus, u čemu je sličnost vedskog sa kines-
preneli u nove postojbine njihovi preživeli potomci. kim kalendarom, jer se smatra da je do toga došlo u
vreme Bogumira na Altaju. Kineska kultura je u to vreme
Posle potopa nastupa period pod znakom Raka - bila u dodiru sa praslovenskom.
Koleda (9-7. mil. s.e). Po vedskoj slovenskoj mitologiji to
je vreme kada Arijevci dobijaju "Zvezdanu knjigu Veda", Primer astronomske reforme kalendara staro-
kada uobličavaju sećanja na svoju arktičku domovinu ruskog kneza Busa je višestruko značajan dokaz da su
Arktidu i veru svojih predaka. Slovenska, poput induske vedski kalendar, Točak Svaroga, Sloveni primenjivali
vedske tradicije, nosi najviše sećanja na to prvo zajed- od početka Trojanovog doba, od vremena njihovog
ničko stanište svih Arijevaca koji su preživeli katastrofu mitološkog rodonačelnika Trojana u njihovoj evroazijskoj
ledenog doba i potopa. To je vreme boravka u prvoj postojbini (u 7. mil. s.e.) sve do hrišćanstva. Za vreme
zajedničkoj postarktičkoj postojbini u Zapadnom Sibiru iza ruskog kneza Busa Belojara - (Ovan) u 4. veku n.e.
završavala se Godina Svaroga koja je trajala 25920
108 godina, a počela je u vremenima prepotopske arijevske,

109

arktičke prapostojbine. Bus Belojar bio je istorijska ličnost, Oba hrišćanska kalendara, julijanski i grego-
učesnik u čuvenoj bici Slovena protiv Germana na rijanski, vezani su za ličnosti koje su ih propisali - julijanski
Dnjepru, a mitološki, vedski "poslednje ovaploćenje boga za Julija Cezara (mogao bi se zvati i cezarijanski, rimski)
Krišne na zemlji". Za njegovog vremena počinjala je nova i gregorijanski za ime pape Gregora 8. Julijanski kalendar
godina Svaroga na proletnju ravnodnevnicu u petak 20- je uveo Julije Cezar sa početnim danom po njegovom
21. marta 368. godine n.e. Tada je zvezda Alfa Devica rođendanu 25. decembra. Manje je poznato da ovaj
prolazila kroz nulti meridijan i trebalo je izvršiti korekciju, kalendar zapravo nije bio rimski, već je izrađen u Egiptu,
reformu kalendara, utvrditi "godišnji točak" praznika i Aleksandriji makedonskih Ptolomejevića u kojoj su bila
kultnih obreda (Vreme cara Konstantina u Carigradu). skupljena egipatska i druga drevna znanja. Kasnije, na
saboru u Nikeji 325. g. n.e. taj je kalendar prihvatila i
O Busovoj reformi kalendara ostao je tekst na hrišćanska crkva.
sačuvanom spomeniku, pisan na velesovici, pismu Veles
knjige. Bilo je to urađeno 31. Ijutena 5875. godine od Kalendari koji su nastali na drevnoj vedskoj tradi-
početka Trojanovog doba, (možda bi se moglo reći ciji bili su tačniji i pouzdaniji, naročito za vrlo velika
trojansko-slovenske civilizacije) po slovensko-vedskom vremenska razdoblja do kojih je savremena astronomija
kalendaru, što znači u 2003. godini, pre 7510 godina tek nedavno došla. Njih su vedski sveštenici - astronomi
(5875 - 368 + 2002). Pošto početak praslovenskog redovno korigovali, precizirali, vršili reforme tako da u
kalendara obeležava odvajanje Slovena od zajedničkog datumima njihovih obreda i podnošenja žrtava vezanih za
arijevskog stabla, može se smatrati i početkom pra- prirodne pojave nije dolazilo do odstupanja. Te promene
istorije Slovena. Taj datum je bio uklesan i na spome- su neznatne za kraća vremenska merenja, ali u dužim
niku Busu kod njegovog kurgana u mestu Etok kod vremenskim intervalima odstupanje se akumulira i oni su
Pjatigorska, koji je podigla njegova žena. znali kako da otklone "grešku" u kalendaru. Danas to
odstupanje nauka objašnjava sa precesijom zemaljske
Ovaj primer astronomske reforme Busa potvrđuje ose, kada se prolazak zvezde kroz nulti meridijan pomera
zajedničko poreklo slovenskog i induskog ogranka arijev- za 1 čas i 20 minuta u toku jednog veka. Na duži rok se to
skog stabla i vedske tradicije, jer je sličnu reformu u 4. pretvori u dane. Zbog potrebe da se ta "greška" ispravlja
veku izvršio u Indiji radža Vikramaditja, takođe istorijska uveden je gregorijanski kalendar. Vedski sveštenici su
ličnost. Natpis na spomeniku Busu, napisan je istim ovu korekciju ugradili u sam princip svog kalendara, kao
pismom kao i "Bojanova himna", dragoceni letopis iz tog stoje uradio knez Bus u Ruskolaniji (Rusiji) 338. g. n.e.
doba. Po mitologiji, Bus je dao Slovenima nauku Prava,
uspostavio kalendar vedskih praznika i obreda. To je Danas je moguće pomoću astronomije, geologije,
istorijski blisko vreme, međutim za istoriju Slovena naj- paleoklimatologije, kao i arheologije, utvrditi preciznost
mutnije u antičkim izvorima, o kome već govore svete drevne vedske hronologije do duboke meduglasijalne
knjige i letopisi, hronike susednih zemalja i naroda, pa i prošlosti. U slovenskim mitovima je ta hronologija bila
germanskih izvora, jer je to vreme germanskih osvajanja očuvana izvorno. Meseci nose zodijakalne znakove i
slovenskih teritorija. imena božanstava, njihovih pokrovitelja koji su vezani za
prirodne pojave, sunce, mesec, zvezde, sazvežđa. Pri
110
111

tome su zodijakalni znakovi koji se koriste u savremenim na zajednički život u prapostojbini, u hiperborealnom
astrološkim kalendarima izgubili svoj izvorni smisao koji je Arijevskom raju (Arijana Vaejo) u prvobitnoj Aratiji.
u vedskoj tradiciji bio drugačiji, zaista astronomski. Oni Aratija će se posle pojavljivati u novim postojbinama
sadrže vremenske podatke za vrlo duge zvezdane cikluse Arijevaca i sa novim ovaploćenjima istog trojnog
na zvezdanom nebu severne hemisfere. Astronomski je božanstva.
moguće tačno datirati vreme trajanja određenog ciklusa u
prošlosti i prema tome odrediti istorijski period u kome je U grčkim mitovima, preuzetim od vedsko-
pokrovitelj bilo određeno sazvežđe. slovenskih i helenizovanim, znamo da se ta mitološka
zemlja nalazi na severu - Boreja i dalekom severu -
Nauka je tek u 20. veku pokazala da iza mita o Hiperboreja. Za Grke je taj sever počinjao od Balkana, a
Točku Svaroga u praslovenskoj mitologiji stoje vrlo "rajska zemlja Hiperboreja" bila je skrivena mitovima
egzaktne astronomske činjenice. Ovi točkovi se vrte u gde i kada se nalazila, dok se za Hiperborejce kao narod
tako pravilnim ciklusima da se može izračunati vreme kaže dasu Pelazgi, preci Grka.
ponovne pojave sazvežđa na nebu u hiljadama godina u
prošlost ili budućnost!!! Nije slučajno da svaka "godina Šambarov u svojoj knjizi "Rusija-put iz dubine
Svaroga" traje oko 26 hiljada godina što ima savremeno vekova", pruža vrlo argumentovanu podršku tezi da je
naučno objašnjenje. Toliko približno traje jedan od ciklusa kolevka Arijevaca Arktida, naseljena iza današnjeg polar-
između dva ledena doba po jednoj od najznačajnijih nog kruga pre 40 hiljada godina. Vedsko-slovenska
astronomskih teorija 20. veka, "Kanonu osunčavanja" mitologija govori o polarnom danu, polarnim noćima,
Milutina Milankovića. polarnoj svetlosti kao o nečemu svakodnevnom. Zlatno
ostrvo iz vedske tradicije Alatir, po legendama zemlja
Arijevsko-slovenska praistorija i geografija boga sunca, nalazilo se na raznim mestima duž severnih
prema slovenskoj mitologiji, vedskoj tradiciji, obala Evroazije, do kraja Istočnog Sibira. Istoimena
svetilišta posle se nalaze u novim postojbinama Arijevaca,
Veles knjizi novim ovaploćenjima Arija, širom evroazijskog arijevskog
sveta. U Severnom moru kao Alatir se pominje ostrvo
Slovenska, kao i indusko-iranska mitologija Tule u Belom moru, ostrvo Horsa u Karskom moru, razna
potvrđuje severno poreklo Arijevaca, posebno Tilakovu ostrva iznad Istočnog Sibira. Svetu zemlju Belovodje
tezu o prvoj, arktičkoj pradomovini Veda. Dobila je drevna slovenska mitologija smešta na Belo ostrvo iznad
naziv Arktida poput sličnih mitoloških prepotopskih civi- ušća Oba u Severni ledeni okean. Po legendama, ono je
lizacija Atlantida, Lemurija, Pacifida. Posle potopa, odno- u vreme poslednjeg potopa potonulo u okean, ostali su
sno pojave leda u oblastima te prvobitne postojbine, samo vrhovi na kojima su se neki od prživelih spasili, da
stanovništvo se raseljavalo "trojanskim stazama" na jug bi potom prešli na kopno i dalje se odselili na jug. Sa
u Aziju i zapad u Evropu. Formirali su žarišta raznih praslovensko-arijevskom osnovom "beli" ima bezbroj
kultura koje su se dalje razvijale, ali uvek čuvajući sećanja reka, jezera, planina, mesta širom slovenskog sveta, od
evroazijskog severa, Urala do Podunavlja i našeg
12 Belgrada - Beograda.

113

Koliko mitologija može da ukaže put arheologiji Smatra se da je Sedmorečje oblast velikih stepa
pokazuje legenda o selidbi na jug sa obala Belog Mora. centralnog dela Evroazije, između Urala i Altaja, uglav-
Augusta 1997. tamo su otkrivene ruševine iz paleolita nom u današnjem Kazahstanu. U centru oblasti je jezero
"najstarije kultne građevine na svetu" - Sejdozersko Balhaš u koje zaista utiče sedam reka. Ovde je nastalo
svetilište. Građevina je usečena u stene po kojima je najstarije navodnjavanje na planeti, što potvrđuje drevnost
prošao lednik, što je dokaz da su međuglasijainog, ovdašnje kulture.
prepotopskog porekla. Vidljive su gigantske ploče,
stepenice, bunar, zatim urezi u kamenu kao dokaz da je Istočna granica Sedmorečja, Belovodja je oblast
tu bila i opservatorija, mitsko svetilište boga Velesa. Naziv Altaja u Zapadnom Sibiru. Ovaj 2000 km. dugačak
planine na kojoj se nalazi Ninčurt, na lokalnom jeziku planinski masiv je po vedskoj mitologiji takođe Sveti
("ženske grudi") podseća na ime Ninile, mitske žene boga Alatir, Zlatogorje i Belogorje. U slovenskoj mitologiji to
Velesa, pokroviteljice astronomije, što sve upućuje na je preteča mnogih "Belih gora" širom slovenskog sveta.
nesumnjivo vedsko poreklo ovog nalazišta na dalekom Najviši vrh Altaja od praiskonskih vremena do danas nosi
severu Rusije. Sejdozersko svetilište je prvi otkriveni arijevsko slovenski naziv Beluha (visok je 4508 m).
spomenik u priarktičkoj Hiperboreji. Tek predstoji njegovo Oblast Altaja bila je kao i Kavkaz prava košnica naroda. U
izučavanje jer na njemu su otkriveni i natpisi. ovu "sredinu sveta" sticali su se mnogi narodi i odatle
razilazili širom Evroazije. Zato je Altaj postojbina brojnih
Prema vedskim knjigama Indije, Irana, praslo- naroda ne samo arijevske bele, nego kasnije i žute rase.
venskoj Veles knjizi i slovenskim letopisima, narodnoj Mongoli su po legendama došli sa Severa, iz Istočnog
tradiciji i mitologiji, na čelu svake seobe je kao praroditelj Sibira. Odavde su arijevsko-slovenski narodi potiskivani u
bio Arij. Njegovo ime u svakom etnosu imalo je isti Evropu, a širile su se kasnije velike svetske imperije. Bio
značaj. Arij je bio vedska inkarnacija svih bogova, ova- je to najpre centar prve slovenske države Bogumira,
ploćenje Svevišnjeg. O Ariju se u Veles knjizi kaže: kasnije velikog turskog kaganata, imperije Džingiskana i
"Bog... to je svet. Mi ga nazivamo Perun, Dažbog, Hors, današnje Rusije. On se nalazio u sredini između drevnih
Jar i drugim imenima. Sloveni su ispunjavali volju Arija". azijskih kultura - arijevske, budističke i daoske (kineske).
On je izveo pretke Slovena sa Krajnjeg Severa Altaj i geografski formira jedinstven planinski lanac sa
(Hiperboreje) "jer da su ostali pretrpeli bi mnogo od leda". Kun-Lunom, svetom gorom kineske daoske kulture, gde
prebivaju njeni bogovi. Po budističkim verovanjima ovamo
Oblast Urala je najznačajnija poslepotopska je sa Himalaja došao Heser, drevni tibetski bog i "vladar
prapostojbina praslovenskih Arijevaca u njihovom pome- deset zemalja sveta". Zlatna knjiga praslovenskih Veda
ranju ka jugu i Zapadu, a u Veles knjizi to je Irijski kraj. nastala je na Altaju i u njoj je glavna legenda Altaja o
Na Uralu u 7-6. milenijumu s.e. nalazila se druga Arijana, bogu Velesu od koga su kasnije nastali Buda i mesije
drugo Belovodje. Ural deli Evropu od Azije, a u pravcu drugih religija. Po altajskim legendama, vedska vera je
sever jug podupire se na Severni ledeni okean i sa preneta ovamo sa Urala kao i u druge arijevske postoj-
Novom Zemljom čini jedinstveni planinski venac. Sredina bine na balkanskom Podunavlju i Kavkazu.
je šumovita, a između njegovog juga i Kaspijskog mora su
beskrajne evroazijske stepe i kasnija "vrata naroda". 115

114

Nazivi iz arktičke prapostojbine doneti su u nova doba", "trojanske staze" kao arijevsko-slovenski
staništa. Tako se na jugu Urala nalazi opet Belovodje sa pojmovi, mogli bi se dovesti u vezu sa poreklom
Belom rekom koja ulazi u Kamu, a ova u Volgu, Ra reku "trojanske civilizacije" na Balkanu kao arijevske.
po vedskoj mitologiji. Ural je pradomovina vedske vere
induske i praslovenske, gde su uobličena sećanja na U Sedmorečju se, prema Veles knjizi, pojavio
severnu pradomovinu, nastala usmena predanja koja su praotac Slovena Bogumir i njegova žena Slava. O
kasnije pretvorena u arijevske svete knjige. Svi narodi Bogumiru govore i drugi slovensko-arijevski izvori. O
slovensko-arijevskog-evropskog ogranka po predanjima i njemu su govorile i knjige Pelazga koje nisu do nas stigle.
letopisima potiču iz ove zajedničke postojbine, iz koje se Bogumir je poznat u Bibliji pod imenom Homer, što ranije
zatim odvajaju u razne ogranke. Tragovi o tome su u nije privlačilo pažnju istraživača jer Slovena još, navodno,
izvornim slovenskim Vedama, u svetim knjigama Indije, nije ni bilo u oblastima Evromediterana. U kakvoj bi to
Irana, kao i Egipta. vezi moglo biti sa helenskim mitom o Homeru kao tvorcu
Ilijade i Odiseje, još nije utvrđeno. U kolekciji starih slo-
Arijevsko-slovenske "Trojanske staze' venskih rukopisa A.I Sukaladzea pod nazivom Bela knjiga
nalazi se legenda o Bogumiru, prvom vladaru Slovena.
Iz prethodnog se može zaključiti da je osnovna Ovaj božanstveni, mitološki unuk Svaroga, sin Dažboga i
matrica poslepotopskih kultura Drevne Evrope bila Marene rođen je "pre pet hiljada godina" na Uralu, na
arijevska, da potiče iz jednog praizvora. Pojam Sedmo- Irijskim gorama, duhovno i telesno besmrtan. Po Veles
rečja, Petorečja su među najrasprostranjenijim obeležjima knjizi on je u slovenskom trojnom rodoslovu treći. Rod je
zajedničke kolevke vedske tradicije. Najveći broj autora otac svih rodova, drugi je Svarog, a treći Bogumir.
koji su izučavali istoriju naroda tri najstarija arijevska
ogranka - induskih, slovenskih i iranskih Arijevaca, njihovu Prva postojbina Slovena u koju se Bogumirov
poslepotopsku domovinu nalaze u centralno azijskom narod naselio, su po Veles knjizi, stepe između Urala i
sedmorečju. Istočnoslovenski autori su utvrdili istorijsko- Kaspija, kod izvora reke Ra (Volga).To je vreme kada se
geografske puteve širenja slovenskog ogranka arijevskog iz opšte porodice arijevskih naroda izdvajaju Sloveni.
stabla, njegove "trojanske staze". Za razliku od indo-iranskih Arijevaca, oni "svoje bogove
ne mole ni za šta. Samo slave njihovu moć, slave Sve-
U uralsko-altajskoj oblasti Sedmorečja rađala se višnjeg i njegovo ime". Možda je to najstarije objašnjenje
po vedskoj mitologiji, najstarija praslovenska zajed- za poreklo imena Sloven. Srpske slave verovatno potiču
nica. Odatle se "trojanskim stazama" širila Evro-pom, što iz tih drevnih vedskih vremena.
upućuje na mogući trag razrešenja antičkog homerovskog
mita o trojanskoj civilizaciji i njenom stvarnom poreklu. Nedavnim otkrićem u Rusiji, istraživači su našli
Jer, vrlo rašireni pojam "trojanskog" u slovenskoj mito- potvrdu mita o postojbini Slovena. Otkriven je, naime,
logiji, sinonim je za arijevsko. Shodno tome, "trojanovo drevni grad Arkaim, (ark = medved) na Južnom Uralu, za
koji se smatra da je bio centar prve postojbine arijevskih
116 Slovena. U Veles knjizi njegov naziv je Okrugli grad
(Kaile grad), u nekim drugim vedskim izvorima Slavni
grad.

117

Arkaim je nesumnjivo bio vrlo značajno vedsko vreme kada te granice među slovenskim plemenima nisu
svetilište i observatorija. Ovde, nedaleko od izvora reke bile još dovoljno jasne. Njihova sudbina je objašnjena tek
Ra leži i nova arijevska sveta gora Alatir, tu je i najviši vrh otkrićem Veles knjige. Pripadnici ovog plemena nisu hteli
Urala - Jamantau ("Jama" je vedsko ime za Bogumira, sa ostalima da se sele u Evropu "trojanskim sta-
"tau" je planina). Izgradnja Arkaima zasada je datirana u zama", a kasnije su ih pokorila ugro-finska plemena i
6. milenijum s.e, a neki autori smatraju daje znatno stariji. nestali su iz istorije. Njihovo sveto mesto i grobnica je bilo
U iranskoj Avesti postoji detaljan opis kružnog grada koji Bajt na platou pored Kaspijskog jezera, gde se i danas
potpuno odgovara ostacima nedavno otkrivenog Arkaima. nalazi 70 gigantskih skulptura, za koje su arheolozi tek
Bogumir (Ijma) je dao da se sagradi "kružni grad za život 1983/4. g, otkrili da potiču iz arijevskih vremena, pre više
ljudi. U prednjem delu je devet prolaza, u drugom šest, a hiljada godina. Dosta su oštećene, ali deluju impresivno i
u trećem tri". Spolja je opkoljen kružnim, zemnim valom- imaju mnogo sličnosti sa čuvenim olmečkim skulpturama-
nasipom. (Interesantno je da i Platonov opis Atlantide glavama, posebno sa toltečkim skulpturama sedećeg bo-
odgovara ovakvoj kružnoj konstrukciji grada, ali na ostrvu, ga Ćakmola u Meksiku. Starost im je približna, a zajed-
u obliku nekoliko kružnih prstenova spojenih mostovima. ničko poreklo po nekim tezama atlantsko. Ove skulpture,
Predpostavlja se da je mit o Atlantidi Platon formirao na neke i po 4 metra visoke, stajale su na ulazima u svetilišta
osnovu egipatskih izvora, a možda i arijevsko-slovenskih). i grobnice, sada su pored ruševina kružnih kurgana. Na
nekima od njih su znaci pisma koje još nije dešifrovano.
Kružni oblik grada, koji je očigledno arijevskog Sve glave su okrenute na Zapad i pripisuju ih drugim
porekla, predstavlja prototip svih sličnih kružnih, mega- slovenskim rođacima Skitima, Sarmatima, Kimerijcima.
litskih građevina koje su kasnije podizane širom Evrope, Mešanje jednih slovenskih predaka sa drugima je vrlo
od Urala duž "duge stepskih piramida", do Atlantika, često u to antičko vreme, naročito ukoliko se prati prema
Britanskih ostrva. (Interesantno je da najstarija piramida u zbunjujućim grčkim izvorima. Nestanak Masageta sa
Meksiku - Kuikilko ima sličnu kružnu osnovu. Nivo astro- istorijske scene objašnjen je tek uz pomoć Veles knjige.
nomskih znanja drevnih pretpotopskih kultura je u skladu
sa ovim oblikom gradnje). Arkaim je bar 3 hiljade godina Svetilište sličnog plana gradnje i sličnih kolosalnih
stariji od čuvenog Stounhendža, Karnaka. figura kao u Bajtu otkriveno je u Maloj Aziji, na jugoistoku
Anadolije. Pripada takođe arijevsko-praslovenskim Heti-
U Arkaimu su po knjizi Velesa, Avesti i drugim tima. Po tezama Ščerbakova, najstariji sloj ovog nasleđa
zoroastrijskim legendama, prinošene žrtve bogovima u potiče iz istog praizvora, Atlantide. Među Vanima, Heti-
skladu sa preciznim kalendarom. Po Velesovoj knjizi, svi tima i drugim drevnim kulturama Male Azije, Ščerbakov
slovenski rodovi potiču od boginje krave Zemun, preko nalazi Istočne Atlante-Praslovene. Među potomcima tih
unuka Dažboga, "mi Skiti, Anti, Rusi, Borusi, Surožci". drevnih naroda su Jermeni i Kurdi, koji su sličnog porekla
Kult krave iz zodijakalnog znaka bika stigao je i na (i slične sudbine kao i Sloveni).
Balkan!
Ruski istraživači pokušavaju da odgonetnu
Među slovenskim precima koji vode poreklo iz ove legendu o boginji Zlatnoj Majci, gospodarici svete pra-
oblasti je i misteriozno pleme Masageta, koje su mnogi domovine, izgubljenog arijanskog raja, odakle su došli
istraživači poistovećivali sa Skitima, Kimerijcima, Antima u
119
118

slovenski preci. Nju su obožavali sibirski i uralski domo- ili Istar, čiji kult je bio vrlo raširen. Najveća svetinja
roci i posle hrišćanstva, sve do 20. veka. Po verziji Kavkaza je kurgan Busa Belojara na obali reke Etok,
Ščerbakova, kult Zlatne majke potiče od atlanta - "zlatnih nedaleko od Pjatigorska. Na tom mestu je stajala sve do
ljudi" (atl - zlato, ant - čovek). Interesantno je da mnogo nedavno velika statua kneza Busa, takođe sa pogledom
domorodačkih toponima u Meksiku, Gvatemali i drugim na Zapad. Na njoj je natpis na pismu identičnom
Maja oblastima Centralne Amerike, do danas ima koren velesovici. (Sada se nalazi u Moskvi u istorijskom
"atl". muzeju.)

Kavkaz je jedna od arijevskih postojbina u kojoj Mnogi autori, među njima i neki ruski, zastupaju
Arijevci nisu bili autohtono stanovništvo, već su se mešali tezu da je postojala još jedna praslovenska seoba
sa domorocima. Po knjizi Velesa, za Slovene je Kavkaz Slovena-Arijevaca u Evropu i to iz Indije. Asov o tome
slično drugim postojbinama, u arijevskoj mitologiji takođe - govori kao o posledici pobune u induskoj postojbini
Zlatogorje, Belogorje, jedno od vedskih ovaploćenja. Arijevaca u 2. milenijumu, kada su poklonici kulta
Istorijski, međutim, nije uvek moguće utvrditi koji je narod meseca, zlog boga Indre pobedili. Sloveni su kao poklo-
u ovoj "košnici naroda" autohton, starosedelački, a koji je nici kulta sunca, Svaroga, tada već naseljavali Evropu,
doseljen u nekom prošlom vremenu. To je slučaj sa Kav- gde su došli "trojanskim stazama". Na Balkanu je for-
kazom i sa Balkanom gde postoje podaci o postojanju mirana najznačajnija evropska Aratija, pelazgijsko-
prepotopskog stanovništva i tragovima vrlo drevnih kul- arijevska kolevka evropske civilizacije. Možda je to
tura. Neki naučnici smatraju da su Kimerijci doneli ari- poslednja, ali najznačajnija etapa na dugom putu "trojan-
jevsku tradiciju na Kavkaz sa severa u 2. milenijumu s.e, skim stazama" iz daleke Hiperboreje.
ali ima dokaza i o drugim starijim arijevskim migracijama
preko Male Azije i sa zapada i sa istoka, iz Evrope ka Teorija Milutina Milankovića i paleoistorija
Iranu i Indiji ili obratno. Evrope

Asov navodi jedan interesantan slučaj očuvanja U vezi sa značajnim otkrićima o drevnoj indo-
arijevske tradicije - neki arijevski kultovi su vršeni na evropskoj, praslovenskoj kolevci evroazijske civilizacije,
Kavkazu do našeg doba i to u izvornom vidu, bez maski- posebno kulturama severa Evroazije i Zapadnog Sibira,
ranja hrišćanstvom ili islamom. U Jermeniji nedaleko od teoriji o Arktičkoj pradomovini Veda, neophodno je jedno,
Jerevana, u mestu Garna, obnovljen je paganski, arijevski naizgled, udaljavanje od teme. Novim otkrićima, kao što
hram boga sunca i njegove supruge (Ara-Mazda i Nana). smo već pomenuki, starost čovečanstva se pomera na
Veličanstveni hram sa kolonadama građen je u stilu grčko više miliona godina, što je, kako smo videli i Tilak na
rimskih hramova i potiče iz 1. veka n.e. Obnovljen je kao osnovu analize vedskih tekstova anticipirao još pre više
kulturni spomenik, a jedna sekta u njemu vrši bogo- od 100 godina. Isto tako starost ljudskih civilizacija se ne
služenje. Svoju veru dovode u neposrednu vezu sa ograničava vremenski na desetak hiljada godina posle
arijevskim korenima. Po slovenskim mitovima taj bog je
Veles i Nenila, a Svetigor se pretvorio u Svetu Goru- 121
Ararat. U antičkom svetu slovenska Nenila je bila Astarta

120

poslednjeg ledenog doba, niti teritorijalno na Afriku, medi- utvrđene su promene u toku više desetina miliona godina
teranske, evroazijske oblasti. I evolucija ljudske vrste se - visine mora do 100 metara, promene temperature i
odvijala u više ciklusa u raznim delovima planete. Mnoge ciklično smanjenje, povećanje i pomeranje polarnih kapa.
novotkrivene činjenice, teorije i hipoteze iz daleke pro- To "geganje" zemlje, kako su ga nazvali, odvija se tačno
šlosti Starog sveta, Drevne Amerike, Azije i Afrike, još po Milankovićevim ciklusima od oko 20, 45 i 100 hiljada
deluju kao neverica ili senzacija u odnosu na ono što je godina.
svima nama bilo poznato ili što je i dalje vladajuća istina.
Neka saznanja o evoluciji biljnog i životinjskog sveta Videli smo da su slični ciklusi ugrađeni u drevne
uočavaju se i u razvoju ljudske vrste, čovečanstva i arijevske kalendare, kako induskog, tako i slovenskog
civilizacije. ogranka. Njihove posledice su promene klime na planeti,
smena ledenih doba i otopljavanja, potopa u raznim
Rasvetljavanje tajni drevne prošlosti, posebno delovima planete. Ledena doba su kraćeg trajanja,
Evrope i Slovena, zasniva se dobrim delom na teoriji manjeg intenziteta, regionalnog a ne globalnog karaktera
jednog od velikana srpske i svetske nauke 20. veka, kada nastupa samo jedna od tih promena. Najradikalnija,
Milutina Milankovića (1879-1958). Ona ima izuzetan katastrofalna, planetarna ledena doba i otopljavanja su
značaj za saznanja o više ciklusa u razvoju čovečanstva, kada se poklope sve tri promene, što je posledica uticaja
posebno o prepotopskoj prošlosti Drevne Evrope i evrop- na zemlju i njeno magnetno polje raznih vanplanetarnih
skim starosedeocima među kojima su i Sloveni. nebeskih tela u kruženju zemlje oko sunca i zajedno sa
suncem u okviru naše galaksije, kada dolazi do takvih
Po teoriji Milankovića "Kanon osunčavanja", klimatskih promena na zemlji, smena ledenih doba i
dolazi do cikličnih pramena ledenih doba i otopljavanja u otopljavanja u raznim delovima planete, cikličnog "preme-
raznim delovima planete. One su posledica pomeranja u štanja" polova i zaleđivanja kao i otopljavanja prethodnih
rotaciji Zemlje oko svoje ose, u nagibu ose rotacije, ledenih površina, porasta nivoa svetskog mora odnosno
eliptičnom okretanju Zemlje oko Sunca (revolucija). potopa. To utiče na uslove života biljnih i životinjskih
Milanković je izračunao krivulju ovih cikličnih promena vrsta, evoluciju svih oblika života na planeti, naravno i
osunčavanja planete, po kojoj se oni odvijaju mate- čoveka i ljudske civilizacije.
matičkim zakonima u tri vremenska intervala. Ova teorija
uzima u obzir uglavnom promene tri elementa - zemljine Praistorijski čovek je uvek tražio sredine sa
ose prema ekliptici, čiji je period vekovne promene oko optimalnim klimatskim uslovima, selio se iz ugroženih
45000 godina, longitude perihela čiji je vekovni period oko oblasti ka onima koje pružaju povoljnije uslove za život.
21000 godina i ekscentričnost zemljine putanje čija je Poslednje ledeno doba koje je počelo pre oko, 25000
sekularna promena oko 100000 godina. Jedan tim ame- godina, trajalo je do potopa pre od oko 12000 godina. Taj
ričkih stručnjaka (prema časopisu "Nature") vršio je potop registrovala je i arheologija na sloju koji odvaja
nedavno istraživanja sedimenata na rubnim delovima paleolit od neolita.
Antarktika i naveo nove, nepobitne dokaze za teoriju
Milankovića i preciznost njegovih ciklusa. Na osnovu Malo je naučnih teorija koje su tako široko
fosila, hemijskih i magnetskih podataka iz Kejp Robertsa, razumljive i u nestručnim krugovima, a koje imaju potvrdu
u velikom broju naučnih oblasti. Mnoge donedavno naiz-
122
123

gled nerešive zagonetke iz više naučnih disciplina sa ledu ili pustinjskom pesku Sahare, senzacionalna otkrića
predznakom paleo-geologija, biologija, hidrologija, geo- ostataka pisama starih stotine hiljada godina, neo-
grafija, botanika itd, posle Milankovićeve matematičke bjašnjiva dostignuća i znanja drevnih naroda, mogu se
teorije postaju objašnjive, razumljive. Mnoga nova otkrića objasniti jedino cikličnom pramenom uslova života nekih
iz raznih oblasti su pokazala da "kanon osunčavanja" civilizacija koje su bile dostigle zenit, prekidima u
nije značajan samo za astronomiju i geofiziku nego i njihovom razvoju, novim počecima evolucije u novim
za objašnjenje tajni evolucije biljnog i životinjskog uslovima.
sveta na našoj planeti, posebno čoveka. Mnoge
misterije paleontologije, paleobotanike i etnografije Najsenzacionalniji je primer geografskih karti Piri
ne mogu se objasniti bez Milankovića. Na primer, Rejsa, koje su tek posle Milankovića postale interesantne
otkuda u moru kod Špicberga korali, magnolija, čempresi, za nauku, čak verovatne. "Atlas Bahrie" sastavio je turski
kesteni, topole iza polarnog kruga, zašto su u Sibiru rasle ademiral Piri Reis 1513, u vreme kada je "otkrivana"
tropske šume, živeli slonovi, sibirski tigrovi, ili odkud Amerika, na osnovu 14 vrlo starih, misterioznih mapa.
ostaci mamuta pod pustinjskim peskom Bliskog Istoka i Mada su bile poznate i objavljivane nekoliko puta (1811,
Sahare? Kako su dospeli pod 4 km debelim ledenim 1929. i 1935.) nisu uzimane ozbiljno. Smatrane su
pancirom Antarktika ostaci bogate flore, ležišta uglja? izmišljenim špekulacijama sve dok se nije pokazalo da su
Velika nalazišta nafte, tragovi nekada bogate flore i faune neverovatno precizne. Privukle su pažnju naučnika pede-
u danas pustinjskim oblastima Sahare i arapskog polu- setih godina 20. veka, kada je ustanovljeno da je među
ostrva itd? Starost ljudskog roda sada se meri milionima, njima i mapa antarktičkog kopna - bez ledenog pokri-
po nekima čak desetinama miliona godina, u toku čega je vača! Proglašene su za falsifikate pošto je bilo još
čovečanstvo prolazilo kroz razne civilizacijske cikluse u nepoznato da je Antarktik zaista kontinent sa preciznim
svojoj evoluciji u raznim delovima planete. obalama, zalivima, uvalama, planinama, nizijama nad
kojima je već milenijumima led debeo 4 km. Tačnost tih
Pomoću teorije Milankovića mogu se objasniti i mapa o antarktičkom kopnu ispod današnjeg leda
mnoga nova otkrića iz paleoistorije. Uslovi za život i precizno je do detalja utvrđena na osnovu američkih
opstanak čoveka su se menjali zavisno od promena sondaža i satelitskih snimaka NASA-e najsavremnijom
ledenih doba i otopljavanja, pomeranja polova i ledenih opremom. Tek tada su mape Piri Rejsa postale prvo-
pokrivača, tropskih i umerenih oblasti na planeti. Na razredna svetska senzacija i još nerazjašnjena misterija.
primer, u nekom od tih ciklusa ledeni pokrivač južnog pola Čak je ucrtana Zapadna Antarktida kao arhipelag, a ne
mogao je biti u amazonskoj, tropskoj oblasti Mato Grosa u kompaktno kopno što je tek nedavno utvrđeno pomoću
Brazilu, a na mestu današnjeg Arktika prašume i bogata najsavremenijih aparata. Sve je bilo precizno ucrtano
fauna. mada je led nad Antarktikom ne samo debeo 4000 m.
nego i star bar 10 hiljada godina!
Neka umetnička dostignuća paleolitskih ljudi,
astronomska i matematička znanja starih civilizacija, 125
posebno u Drevnoj Americi, otkrića tragova razvijenih
civilizacija u danas surovim delovima planete, sibirskom

124

Kentaur iz Valača kod Zvečana na Ibru, naselje vinčanske kulture
/ V milenijum s.e./

Kultna kolica iz Dupljaje u Banatu, žutobrdska kultura Etrurija - VI vek s.e.
/bronzano doba, III milenijum s.e./

Antropomorfna flgurina iz Nea Nikomedija u Makedoniji,
danas u Grčkoj,/Vmilenijum s.e./

Zlatan nakit i ukrasi za odeću iz kneževskog groba, Novi Pazar Kultna posuda, neolitska kultura Lenđel/ V milenijum s.e./ koja je zah-
/kraj VI veka s.e./. Među njima je izvorna arijevska svastika. vataia teritorije Slavoniju,Austrtiju,Moravsku, Jugozapadnu Poljsku.

Borba lava sa jednorogim kao borba Crnoboga Indre i drugih Dijevića i
Svarožića. Crtež na sanduku ,XVII vek.

Perun, rekonstrukcija A.Asova prema statui iz Retre/ V-XI vek n.e./. Perun, Borba Kitovrasa i lava iz manastira Studenica/XII vek n.e./. Kada je
Gromovnik / Ilija u hrišćanstvu/ je sin Svaroga i Mater Sva, muž Dive- Kitovras ugrabio Horsu-Radogostu njegovu lepoticu Zoru po sloven-
Dodole, otac Devane Kod Rimljana ona je Dijana, boginja lova. U induskoj sko-vedskom mitu Bog Sunca gaje progonio u liku lava. Tog sižea
vedskoj tradiciji Perun je Pradžana, mitovi o Zevsu su došli u grčku nema u grčkim mitovima
mitologiju od kimerijsko-skitskih predaka Slovena. Simbol Peruna u ari-
jevsko- vedskoj tradiciji je svastika/ kukasti krsf .

Borba Peruna i lava. U liku
lava je Devana kćerka
Peruna i Dive u kojoj je
„zaigrala krv Dija-Crnoboga,
htela da ode u Raj da pojede
rajsku jabuku i sedne na
tron Svaroga. Posle duge
borbe u kojoj se Devana
pretvarala u lavicu, pticu,
ribu Perun je savladao i
kaznio. Ovaj mit kao borba
Zevsa i Tifona došao je u
grčku mitologiju preko
Kimerijaca i Skita.

Mater Divija i Diva. Počiva na vedsko-slovenskora mitu o borbi između
Peruna Crnog Zmaja oko lepe Dive Dodole. kćerke noćnog boga Dija i
boginje meseca DMje. Pobedio Perun ali na svadbi došlo do nove nevolje, «
Divu se zaljubio bog Veles, nastali su novi sukobi. Desno statua Divije-
majke sa Krita / II milenijum s.e./, levo slovensko skitska statua I vek s.e»-
Na glavi je ptica Roda / kao i u Retri/. Zmija je znak vlasti nad Navom. Lav
i zec su otelotvorenje Peruna i Velesa, muževa suparnika Dive.

Boginja smrti Marena i Zmija-zmaj gospodar pakla. Freska u manastiru Dažbog sin Svaroga pretvoren u Aleksandra Makedonskog
Gračanica, Kosmet,1321.Ovde je arijevska boginja pakla, zla i smrti pred- okruženog umesto žezla sa pticama koje hrani prilikom
stavljena kao Marena a ne kao glavata zla žena Gorgona što je češće u grčkoj uznošenja, Dimitrovski sabor, XII vek
mitologiji. U borbi protiv Crnoboga Kašćeja oko boginje smrti Marene
Dažbog je razbio Zlatno Jajce u kome je zatvorena smrt Crnoboga, ali i
propast sveta. Smrću Kašćeja Jav je nadvladala Nav, narušena je celina
Vasione, ravnoteža između smrti i života. Zato je Rod-Tvorac morao da vrati
svet na put Prava- prirodnog zakona. Legenda o zlatnom jajcu potiče iz naj-
dublje vedske tradicije.

Dažbog u nebeskoj kočiji, reljef na Kijevskoj lavri, VII-X vek n.e. Bogumilski stećak iz Radimlja, kod Stoca.
Lik Svaroga, rad A.Asova. Po Veles knjizi Svarog je Tvastir - Tvorac, po Predstavlja Dažboga sa magičnim
indijskim Vedama Tvaštar. Svarog ovde predstavlja Drvo života. Njegove prstenom kojim je oživeo Maju Zlatogorku,
četiri glave su simbol vlasti nad četiri strane sveta. Stoji na Zmiji u znak majku Kolade-Krišne. Taj koledarski mit
pobede nad Crnim Zmajem. U levoj ruci je Sveti kamen-Alatir u desnoj bio je vrlo raširen u slovensko-vedskoj
čekić kojim udara po gori Alatir u vreme Postanja. Tu su simboli Nava iza tradiciji.
leve ruke, Java iza desne ruke, sunčanog kruga simbola Prava, Veles u
ovaploćenju ptice, Perun. Ikonografija Svaroga je slična induističkoj ikono- Arijevsko-skitski Bog Sunca.
grafiji Brahme. Slovenska predanja o Krišni-
Koladi podudaraju se sa
indijskim vedskim legen-
dama o Krišni- Kalkinu.

Dažbog jašeći na lavu
pobeđuje Crnoboga.
Zlatni falar iz Sverskog
kurgana, X vek. Dažbog
je od tri žene imao
mnogo dece i unuka od
koji potiču sva slovens-
ka plemena. Sloveni su
prema Veles knjizi
„Dažbogovi unuci,,.
Njegov zavet su Zakoni
Svaroga- da poštuju
nebeski i svoj Rod, da
se klone Krivde, poštuju
Pravdu, vole prijatelje i
čuvaju slogu među
rodovima.

Arktička, prepotopska pradomovina Arijevaca, Hiperborejaca skica
Spomenik Busu Belojaru / IV Vek n.e./, po A.Asovu. Prema natpisu na
spomeniku pisanom velesovicom Bus je 21 marta 368 god obeležio
početak novog kalendarskog ciklusa- Kolo Svaroga.

Znaci vedske arijevsko-praslovenske tradicije.

1. Rod, roditelj svega postojećeg, koga Svevišnji oslobađa tame rada svet iz
Zlatnog jajca. Majka Lađa snagom Ljubavi porodila je Vaseljenu, bezbroj zvezdanih
svetova, Prirodu koja nas okružuje. 2. Surja je simbol Vedskog Znanja, zakona
vrhovnog boga Svaroga, sunčana medovina, božansko piće. 3.Hors- Radogost sin
boga Sunca Ra, brat Velesa. Upravlja kolicima Sunca na nebu, u zemaljskom
otelotvorenju je reka Ra / Volga/ simbol besmrtnosti i medovine. 4.Svarog po Knjizi
Velesa je Tvorac, vrhovno božanstvo koje je stvorilo „svarganilo,, Svargu- zemaljski
svet. Objedinjava Nav, Jav i Prav, jedinstvenu kosmogoniju arijevskog sveta. Od
Svaroga i krave Zemun potiče ljudski rod, sve obogtvorene sile prirode, bela božanst-
va 5.Perun Gromovnik, bog ratnika, sin Svaroga i Mater Sva čuvar opšteg poretka i
Zakona kruženja kao stilizovani simbol svastike. Hitler je taj vrhunski simbol ari-
jevskog pogleda na svet uzeo za simbol svoje ideologije, samo je izokrenuo krake i
njihov prirodni tok kruženja. 6.Višnja, sin Svaroga i Mater Sva. U arijevsko-
induskoj vedskoj tradiciji on je troglavi Višnarupi, sanskritski Višnu, nebo-otac,
zemlja-majka i Višnu-sin. Prema Rigvedi donosi vatru precima Arijevaca, prema ari-
jevsko-slovenskoj Veles knjizi Višnja / Svevišnji/ preko Mater Sva predaje Vede /
Znanje/ Slovenima. 7.Maja Zlatna Maja i Višnja su roditelji Krišne koji je rođen na
zemlji da pobedi zlo i preda ljudima vedsko znanje, daje da piju surju -„istinu božjih
Veda,, 8. Jarilo sin Velesa i Dive, bog proleća, šuma, podčinjava vile, vukodlake i
druga šumska bića 9. Veles praslovensko, arijevsko božanstvo sa više ovaploćenja.
Najpre kao nebeski sin Roda i svete krave Zemun, pre Višnje, kao treći lik vedsko-
slovenskog Trojstva. Među ljudima kao sin Svaroga i Mater Sva, umirao je i rađao se
više puta, učio je ljude mudrosti, znanju, doneo prve zakone, podelu zanimanja, dao
prvi kalendar. 10. Dažbog je sin Svaroga, drugo ovaploćenje Višnje 11. Semargl, bog
meseca i vatre, prinošenja vatrene žrtve koji noću čuva stražu na nebu sa vatrenim
mačem.Samo jednom godišnje u vreme jesenje ravnodnevnice silazi na zemlju na
zov boginje noći Kupalnice. 12.Šiva božanstvo kiše i izvora 13. Jav je čitav pojavni
svet koji po Velesovom zakonu neprestanog kretanja, razvitka, kruženja prelazi iz
jednog stanja u drugo, kao smena života i smrti, dana i noći, godišnjih doba, radosti
i tuge, izlaska zalaska, to je smena Java i Nava. 14. Prav je sveopšti Zakon, Pravilo
kojim se upravlja svet, zakon bića i opšteg razvitka, zakon uzajamnog dejstva sila
prirode, kruženja, smene materijalnog i duhovnog. Taj princip apsolutnog poštovanje
zakona prirode u mikro i makro razmerama, ravnoteže sila prirode, jedinstva
suprotnosti, smrti i života je najbliži savremenom naučnom pogledu na svet. Naziva
se i Zakonom Triglava - Java, Prava i Nava. Njihovu suštinu bliže određuju tri
osnovna zakona- Zakon Roda, Velesa i Kolade / Koledar- kalendar, osnova je kolo-
krug/..15 Nav je trancendentalni, duhovni, posmrtni, svet predaka i bogova.svet u
kome prebiva ličnost boga do njegovog ovaploćenja u zemaljskom svetu. 16.Crnobog
za razliku od osnovnih vedskih božanstva koje potiču od Sunca, je rodonačelnik
mesečeve, crne dinastije arijevskih božanstava. On je Crni Zmaj, gospodar tame,
carstva pakla, leda, smrti .Živi u crnom zamku zajedno sa boginjom smrti Marenom
a pred njim zaseda zagrobni sudija crni Radogost. Njemu služe demoni zla, vukod-
laci.veštice, od njega dolazi kosmička tama. Međutim, po arijevskoj kosmogoniji
prema Veles knjizi on je važna kosmička sila koja „održava Svargu,., njegova borba
sa Belobogom je neophodna za ravnotežu Java i Nava, materijalnog i duhovnog sveta.
Zlatno jajce sadrži ne sasmo zatvorenu smrt zlog boga Kašćeja nego i pogibiju
Vasione. 17 Sedunja je Koza, rodonačelnica mesečevih, tamnih božanstava kao što
je Krava Zemun sunčevih, belih. Ona je majka Dija, baka Indre. 18. Dij je bog noćnog
neba. U Indiji on je Djaus, kod slovenskih Arijevaca mešali su ga, zavisno od kulta
Sunca ili Meseca, sa Perunom, Horsom, Trojanom. Smatra se da grčki Zevs i rimski
Jupiter potiču od Dija. Ima dosta zajedničkog i sa Djavolom u hrišćanstvu.

Zodijakalni tanjir iz Retre, uni- Svarga -Irijski Rajski Vrt po
šenog predhrišćanskog hrama slovensko-vedskoj tradiciji je
pribaltičkih Slovena / V-XI vek nebesko carstvo bogova na
n.e./. Kolo Svaroga predstavlja Alatirskoj gori / Altaj/ iznad
Zvezdano nebo. Kolo je učvršćeno Bele reke sa opisom raja koji
na Polarnoj zvezdi kao stožeru se javlja u raznim religijama.
oko koga se okreće. Taj krug-kolo Sa Vasiljevskih vrata
je u osnovi Koleda, kasnijih Pokrovskog sabora u
koledara -kalendar. Na vrhu je Aleksandrovu / XVI vek/
Perun u otelotvorenju orla i nat- Krilati Kitovras i car Solomon
pis-Perun. Dan 13 červena/ 2 Vasiljevska vrata Pokrovskog
august/ je Perundan, hrišćanski sabora Aleksandrov, XVI vek.
Ilindan. U centru plovka sa nat- Kitovras -bik sa trupom
pisom Radomant, slovenski brat čoveka se javlja u grčkoj
Minosa. Tragom arijevskog mitologiji kao Kentaur koji se
kruženja/ suprotno od kazaljke bori protiv Lapita- svih var-
na satu/ su zodijakalni znaci sa vara. Po slovensko-vedskom
odgovarajućim runskim natpi- mitu Kitovras je otelotvorenje
som 1. sazvežđe lava, simbol hromog boga Meseca kao
Dažboga i Peruna, 2. Krilata Crnoboga koji hoće da ukrade
Zlatna Maja/ Lađa/, 3. Sazvežđe Belobogu Radogostu- Horsu
Velesa, znak Vage, 4. Sazvežđe njegovu lepoticu ženu zvezdu
Škorpije. Dalje ide Riba i Zoru-Zornjaču.
oštećena velika zimska i proletnja
sazvežđa tog dela neba.
Troglavi Višnu prema induskim
Vedama- Višna, Krišna i Maja ,
ugaoni stub Georgijevskog sabo-
r a u Jurjevu Poljskom.

,Veles knjiga,, iz biblioteke novgorodskih sveštenika Zlatni bokal iz „Atiline riznice,,,
/V -IX vek n.e./, lice i naličje daščice 11-16 sarmatsko-slovenski rad iz
prvih vekova n.e sa vedsko-
slovenskim.arijevskim sižeom.
Ptica Gamajun uzdiže na
Svargu / nebo/ Krišnu, u desnoj
ruci drži čašu sa Surjom /
Vedsko znanje/ i poji pticu. U
levoj ruci je baklja sa Svetom
vatrom.

Kitovras i Zec,
Georgijevski sabor u
Jurjev Poljskom, XII
vek.U slovensko-vedskoj
tradiciji zec je jedno od
otelotvorenja Velesa čega
nema u grčkim i
apokrifno-hrišćanskim
vizantijskim legendama
o Kentauru.

BALKANSKO-PODUNAVSKA KOLEVKA Rezultati evroarijevskih istraživanja dokumentuju
SLOVENSKE CIVILIZACIJE arijevsku osnovu najstarijih poslepotopskih, neolitskih
kultura Evrope, Slovene kao najznačajniju evroarijevsku
PrimerMakedonije etničku porodicu od Urala do Atlantika.

Nova arheologija za razliku od tradicionalne, Arheološke mape Evrope sa Dunavom kao
pruža sve više podataka o istorijsko-etničkom kontekstu kičmom, načičkane su brojnim nalazištima u vremen-
predantičkih evromediteranskih civilizacija. Naime, tradi- skom nizu od preko deset hiljada godina, od mezolita do
cionalna arheologija nije u potpunosti koristila arheološke rimskog doba. Dunavski basen spaja dva žarišta naj-
podatke kao potencijalni izvor informacija o vremenu starijih kultura Evrope - srednje Podunavlje i Balkan
nastanka određenog predmeta, kulturnoj istoriji, načinu sa donjim Podunavljem i Pricrnomorjem i istočno-
života, etničkom, socijalnom, ekonomskom, ideološkom evropsku kolevku evropske civilizacije sa Volgom i
kontekstu datog vremena. Opisi arheoloških predmeta velikim rekama Crnomorskog sliva u Istočnoevropskoj
postali su često sami sebi cilj, skoro u antikvarskom ravnici.
smislu. Međutim, uprkos novim argumentima arheologije,
politička ograničenja sprečavaju promenu slike o Iz područja Srednjeg Podunavlja i Balkana
korenima evropske civilizacije, jer novi rezultati mogu uzvodno i nizvodno slivovima pritoka Dunava, Save,
da dovedu u pitanje mnoge utvrđene vrednosti koje su Drave, Tise, Tamiša do ušća, Moravom koja povezuje
pretvorene u prave tabue. Podunavlje sa Vardarskom dolinom i Egejom, širile su se
balkansko-podunavske neolitske kulture. U ovom
Smatra se da je u južnim delovima prepotopske praslovensko-arijevskom petorečju iz Velesove knjige,
Evrope koja je bila slobodna od leda, živelo samo neko- one su se razvijale u miru i saživotu, prirodno odumirale i
liko desetina hiljada kromanjskih stanovnika, koji su nasleđivale jedna drugu bez osvajanja i rušenja u toku
ostavili paleolitske tragove uglavnom u pećinama Španije, više hiljada godina. U Evropi, ne tako davno oslobođenoj
Francuske, Italije, Balkana, Pricrnomorja. Poslepotopski od ledenog pancira, bilo je dovoljno slobodnog prostran-
Arijevci preplavili su Evropu posle otopljavanja od 9-10. stva za sve i nije bilo potrebe za osvajanjima. Posle
milenijuma. Stapanjem retkog prepotopskog, kroma- arijevsko-slovenskog talasa naseljavanja istočne, južne i
njonskog, verovatno negroidnog stanovništva, sa belim, centralne Evrope dalje zaleđivanje sevemog Sibira
arijevskim masama stvorene su prve autohtone evropske otvaralo je prostor za novo arijevsko, anglosaksonsko,
kulture, osnove evropske civilizacije. ugrofinsko naseljavanje uglavnom severnijih evropskih
oblasti. Kasnije su stigli već tatarsko-mongolski osvajači.
126
Na srednjem, balkanskom delu Podunavlja nastala
je u toku nekoliko milenijuma neolitska revolucija
Evrope. Balkansko-podunavskom neolitu je do pre
nekoliko decenija pripisivana starost približno do III
milenijuma s.e. Sadašnjim metodama ta starost se
udvostručuje. Prvobitno se smatralo da zemljoradnja,

127

metalurgija, pismenost nisu bile autohtone nego uvezene najstarije i najrazvijenije neolitske kulture Evrope u cen-
na Balkan. Danas i brojni zapadni autori ocenjuju da je tralnom, balkanskom delu Podunavlja - Starčevačka (7.
balkanski neolit autohton (Gordon Čajld, Ričard Pitoni i milenijum s.e.), Vinčanska (6. milenijum s.e.) i Kereška
dr). Ovde su nastale prva zemljoradnja, rudarstvo, (5. milenijum s.e.). Zatim se nastavlja Karanovska (5.
metalurgija Evrope i prvo najznačajnije obeležje milenijum s.e.) u donjem Podunavlju, Lenđelska u
svake civilizacije - pismo. gornjem Podunavlju (5. milenijum s.e.), koja se dolinama
dunavskih pritoka nastavlja sa mlađim kulturama u Istoč-
Ceo Balkan je prekriven arheološkim nalazištima noj Austriji, Moravskoj, Slovačkoj, jugozapadnoj Poljskoj.
od kojih je mali deo otkriven, a još manji istražen. To je Butmirska u Bosni, koja je u neposrednoj vezi sa vinčan-
naročito slučaj sa oblastima u kojima je autohtono skom, bila je centralna kultura središta Balkana sve do
slovensko stanovništvo preživelo sve okupacije - rimsku, ilirskog perioda.
germansko-mađarsku, tursku. Prihvatajući germansku
doseljeničku tezu predantička nalazišta, ukoliko nisu U knjizi "Balkanska civilizacija", Trajan Stojanović
pripisivana Grcima ili Rimljanima, nisu bila interesantna. smatra da sve te kulture čine jedinstvenu balkansku civi-
Ovih dana je, na primer, u pomoravskom selu Belica lizaciju, sa više kulturnih oblasti i podoblasti
nedaleko od Kraljeva, za vreme rada na seoskom putu,
ispod same površine otkriveno nekoliko desetina figurina U istočno-evropskoj ravnici i Pricrnomorju savre-
od kamena starosti 6200. g. s.e. Među njima je jedna menik Lepenskog Vira je naselje Kamena Mogila na
figurina u obliku zrna pšenice, što pokazuje ne samo da Azovskom moru. Vrhunac razvoja u tom području
su Vinčanci znali za zemljoradnju, nego da je kultura dostignut je Tripoljskom kulturom (5. milenijum), koja se
pšenice dobila već kultni značaj kao nekada kukuruz prostire od Donjeg Podunavlja širom rusko-ukrajinske
kod centroameričkih Maja. ravnice i nastavlja u kulturama Kukuteni (4. milenijum
s.e.), Černa voda (3. milenijum s.e.), Kocofeni (3.
Ruski autor V. A. Safronov smatra da je upravo u milenijum s.e.). U oblasti koja se pružala iz Podunavlja
Podunavlju rođena "najstarija civilizacija i državnost uzvodno Moravom prema vardarskoj, skopskoj dolini,
Evrope" sa zemljoradnjom kao osnovom privrede. Odatle Makedoniji i Grčkoj, takođe su se u vreme neolita razvile
se raširila po celoj indoevropskoj teritoriji Starog sveta, bogate kulture, varijante starčevačko-vinčanske, kao
duž "grandiozne duge najstarijih indoevropskih kul- Anzabegovo-Vršnik, Porodinska kultura u Makedoniji i
tura" koja obuhvata Lepenski Vir, Starčevo i Vincu u Sesklo, Dimini kulture u Tesaliji. Od bronzanog doba i
Podunavlju, Kamenu Mogilu i Tripolje u istočnoevropskoj kasnije Halštatske, odnosno Latenske kulture u Zapa-
stepi. O arijevskoj, praslovenskoj duhovnoj matrici tih dnu i Severnu Evropu "Keltskim stazama" su se iz
kultura postoje nesumnjivi dokazi. balkanske kolevke širile brojne autentične kulture, sve do
rimskih osvajanja Galije.
Najstarije evropsko mezolitsko i neolitsko naselje
je Lepenski Vir (9. milenijum s.e.) sa najstarijim Savremeni naučni metodi omogućili su istra-
skulpturama Evrope. Posle Lepenskog Vira u ovoj oblasti živačima da dođu do teza o etničkim karakteristikama
Srednjeg Podunavlja, našeg "petorečja", nedaleko od neolitskog stanovništva Balkana. Po tim nalazima,
ušća Save, Morave, Tise, Tamiša u Dunav, razvile su se Pelazgi (Pelasti) su etnički naslednici Vinčanaca i

128 129

ranijeg paleolitskog, starosedelačkog, arijevskog stano- arheološko nalazište Černa voda (skulptura Mislioca sa
vništva Podunavlja i Balkana kao centralnog područja naslovne strane knjige pripada ovoj authtonoj slovenskoj
Drevne Evrope. Etničku sličnost stanovništva sa tih kulturi). Od tog evropskog Nila, Jangce-a, Eufrata i Tigrisa
prostora Evrope uočio je još prvi istraživač Vince, profesor širile su se kulture pritokama i bogatim podunavskim
Miloje Vasić. Arheolog Sofija Davidović-Živanović kaže da basenom, slivom Dunava, na sever u Evropu i na jug i
rezultati najnovijih antropoloških istraživanja skeleta sa istok prema ušću i crnomorskim oblastima Rusije.
vinčanskih nalazišta ukazuju na identičnost antropoloških,
epigenetskih karakteristika Vinčanaca sa prethodnim Arheološki, paleolingvistički, paleografski i drugi
autohtonim stanovništvom kromanjonskih odlika sa podu- dokazi pokazuju da su kulture na teritoriji Balkana,
navskih nalazišta Padine, Hajdučke Vodenice, Lepenskog Srednjeg Podunavlja, posebno bivše Jugoslavije, pred-
Vira, Vlasca, Gomolave i najstarijeg do sada poznatog stavljale pre rimske okupacije vrhunac evropske civili-
stanovništva Panonije u širem smislu (Žitište, Bački zacije. Njihov razvoj nije bio prekidan stranim elemen-
Petrovac). Najnoviji nalazi iz Vince (V. Markotić: "Vinca tima i uticajima, etnička osnova i kulturno nasleđe im je
Culture") potvrđuju autohtonost vinčanskog stanovništva i ostalo praslovensko. Međutim, posle rimske okupacije,
nastavak njihovih, ne samo antropoloških, nego i kulturnih ovo nasleđe je uneto, bez arheoloških i antropoloških
karakteristika sve do savremenog srpskog stanovništva. dokaza, zajedno sa misterioznom trojanskom, u temelje
Naš mladi naučnik Biljana Čuljković obavila je analizu zapadne civilizacije kao antičko grčko-rimsko nasleđe.
DNK materijala Đerdapske antropološke serije stare
sedam hiljada godina. Na primeru Makedonije može se pratiti način
deslovenizacije Balkana i balkanske civilizacije,
Dunav je praslovenska reka, jedan od njenih trojansko-slovenska misterija. Način grciziranja,
najstarijih naziva Černa je nesumnjivo slovenski. Kod deslovenizacije makedonsko-slovenskog nasleđa je bio
drevnih Slovena reci crno, černo, čamo imaju isti koren još bezobzirniji od trojanskog, jer je vršen u istorijski
kao i magično, tajnovito, mračno. U njihovom poimanju poznatom vremenu. Makedonija nije bila nikakva misterija
sveta crno izaziva strahopoštovanje, nasuprot belom kao ili mit, već relativno bliska istorijska činjenica koju nije bilo
pojmu svetog, jasnog. Dunav je pojam crnog, tajnovitog, lako mistifikovati.
mračnog naročito u Đerdapskoj klisuri, gde sabijen
između dve planine deluje moćno, tajanstveno. Upravo u Makedonska, slovensko-ilirska država na
takvom ambijentu su nastale riboidne skulpture Balkanu
Lepenaca, najstarije u Evropi. Tragovi tog Crnog Dunava
su se indirektno sačuvali do današnjih dana i u podu- O najvećoj državi i najznačajnijoj civilizaciji
navskim oblastima koje su kasnije deslovenizovane. On je Starog sveta - imperiji Aleksandra Makedonskog,
"crn" od svog germanizovanog izvora (Švarcvald-Crna uglavnom je sve poznato. Međutim, odgovor na pitanje ko
šuma), gde nastaje od dve rečice koje su do danas su zapravo bili Makedonci zamagljeno je još od antičkih
zadržale svoj praslovenski naziv - Breg i Brega. Utiče u vremena.
Crno more gde se u delti Dunava nalazi neolitsko
131
130

Makedonija je posle rimske okupacije postala đe tih gradova-luka ostalo je i dalje domorodačko, "var-
rimska, vizantijska provincija, kraće vreme obnovljena kao varsko", u stvari, praslovensko.
država, ostaje zatim pod turskom vlašću sve do 20. veka.
Izbacivanjem Slovena iz predantičke istorije Balkana Pri helenizaciji makedonsko-ilirskog nasleđa
olakšan je put konačnoj helenizaciji i slavnog make- zaboravlja se (ili prećutkuje) da je makedonska država
donsko-slovenskog nasleđa. Slavu makedonske imperije i postojala na istoj teritoriji Balkana, pod istim imenom
njeno kulturno nasleđe još u antička vremena prisvojili su u istorijski poznato vreme, više vekova pre njenog
najpre Grci, a zatim Rimljani, koji su pokorili najveći deo izlaska na svetsku istorijsku scenu, još od 10. veka
te imperije zajedno sa Grčkom. Međutim, tezu da je s.e. Zato Salinas i dovodi u vezu ovu ilirsko-slovensku
makedonska imperija grčka, demantuju sami grčki izvori. državu sa Trojom. Sve je to istorijski i arheološki moguće
Po njima je bilo nepobitno da, pre stvaranja velike dokumentovati, daleko pre prevoda Ilijade i Odiseje na
makedonske svetske imperije, koja se prostirala na tri grčki i pre helenizacije trojanskog nasleđa!
kontinenta - Makedonci nisu bili Grci. Naprotiv, pre no
što su ih Grci pokorili, Makedonci su bili najveći helenski U Makedoniji je vladao tipično slovenski način
neprijatelji. Grčki antimakedonski savez za rat protiv života, plemenski, saborni poredak (veća) za razliku od
"varvarina" Filipa II Makedonskog (383-336. s.e.) pred- robovlasničke demokratije u grčkim polisima, za koje je
vodila je Atina (Demostenove filipike) makedonski poredak bio varvarski. U Velesovoj se nalazi
obilje poređenja praslovenskih, skitskih kultura sa pred-
U bici kod Heroneje 338. g. s.e. Makedonci su na hrišćanskim sabornim poretkom koji je vladao u grčkim
čelu sa Filipom pobedili Helensku ligu i pokorili grčke trgovačkim kolonijama na rusko-ukrajinskim obalama.
gradove polise, koji su vodili vekovne peloponeske ratove Makedonska vlast se postepeno širila na druge, etnički
za pomorsku trgovačku prevlast u oblasti Mediterana i srodne oblasti Balkana, od Donje Makedonije u var-
Crnog mora i primat u Grčkoj. Tada je "varvarin" Filip darskoj dolini i solunskom zalivu do Gornje Makedonije
postao ujedinitelj Grčke i po prvi put u istoriji, grčki polisi koja se graničila sa susednim tribalsko-dardanskim
su prekinuli svoje vekovne ratove i postali ujedinjeni. oblastima na severu i tračkim na istoku. Od 7. veka s.e.
(Kakvu žestinu su imali ti peloponeski ratovi među grčkim razvija se trgovina sa grčkim gradovima polisima, prven-
polisima, posebno između Sparte i Atine, pokazuje Tuki- stveno s Atinom, preko kojih se izvoze makedonski
didova priča o Pateji. Pošto se Pateja u tom ratu proizvodi (posebno drvo i plemeniti metali), a uvozi medi-
opredelila za Atinu, Sparta je pobila sve njene stanovnike teranska roba grčkih trgovaca. Grčki gradovi, koji su
i mesto sravnila sa zemljom). Antički Grčki gradovi su preko trgovine upoznavali unutrašnje prilike u balkanskim
prethodno procvetali u trgovini sa Makedonijom i bogatim zemljama, znali su preko plaćeničke vojske da se mešaju
balkanskim, podunavskim, crnomorskim "varvarskim" pro- u unutrašnje makedonske i međuilirske sukobe, najuspeš-
izvođačkim kulturama, od Balkana do Skitije. U trgovačkoj nije Atina i Teba od 5. veka s.e. Filip Drugi je jedno
i kulturnoj komunikaciji sa njima stvarali su ne samo vreme, pre nego što je postao vladar, bio talac kod
bogatstvo nego i svoj etno-kultumi identitet i prestiž. Zale- Tebanaca. Njegov otac Amintas (koji je vladao od 394-
370. g. s.e.) uspešno je branio državu od ostalih ilirskih
132 suseda i mešanja grčkih polisa. Filip je odlično shvatio

133

lekciju iz istorije - da bi bio slobodan i nezavistan, treba značajne promene u Aleksandrovim planovima (posle
pokazati superiornost u svakom pogledu. Izvršio je Indije Arabija, ali ga je smrt sprečila).
reorganizaciju vojske i unutrašnje uprave, postigao
unutrašnju stabilnost kao preduslov za ostvarenje vizije Makedonska država je predstavljala prirodan
velike makedonske države. To je bio san još njegovog vrhunac prethodnog razvoja ilirsko-slovenskih kultura
dede Arkelaja (vladao od 413-399. g. s.e), osnivača Balkana, čiji su narodi učestvovali u ostvarenju velikog
prestonice Pela, koju će uspešno ostvariti njegov sin svetskog projekta pod Aleksandrom Makedonskim. Uz
Aleksandar Treći, slavni Aleksandar Makedonski. Aleksandrovo ime se najčešće vezuje epitet "veliki",
ponekad "makedonski", ali se obično ispušta da je bio
Za našu temu posebno je interesantna "trojanska treći vladar viševekovne makedonske loze istog
veza" prvih makedonskih vladara. Prva makedonska imena Aleksandar - Treći. I da je Makedonija zadržala
vladarska porodica Argeada vezivala je svoje poreklo za ime svoje drevne balkanske postojbine i kao svetska
homerovskog junaka Herakla. Ta homersko-trojansko- imperija. O makedonskoj državi ima istorijskih podataka i
ilirska tradicija nije bila zavijena u helensku mitološku brojnih arheoloških dokaza još od 10. veka s.e. Ona se
maglu, nego je vezana za poznate istorijske ličnosti. razvijala u istoj geografskoj oblasti Balkana, čiji je centar
Negovanje ove tradicionalne trojanske veze bilo je bio u plodnoj vardarskoj dolini severno od Grčke, u kojoj
očuvano sve do Olimpije, majke Aleksandra, četvrte su Makedonci živeli od iskona. Njena etnička osnova je
žene Aleksandrovog oca Filipa. Njena epirsko-make- bila slovenska. Njeni kraljevi iz istorijski poznatih dinastija
donska porodica je vezivala svoje poreklo za Ahila, nosili su ista, slovenska imena pre i posle helenizacije
junaka Ilijade. Filip je vaspitanje svog sina naslednika, Aleksandrove imperije. Čak su i kristijanizacijom mnoga
zasnovao na homerskim epopejama. Mnoge od njih je od tih drevnih muških (Filip, Aleksandar itd.) i ženskih
Aleksandar znao napamet. Aleksandrov karakter je bio u (Aleksandra, Kleopatra, Olimpija, Verenica, Ladica
potpunosti formiran na homerskom svetu, prijateljstvu itd.) makedonsko-slovenskih imena prihvaćena, obično
Ahila i Patrokla, mržnji Ahila i Hektora. On se po očevoj i kao helenska, a pri tom se njihovo slovensko, make-
majčinoj liniji smatrao u srodstvu sa Heraklom, posebno donsko, pagansko poreklo namerno zaboravljalo. Naj-
sa Ahilom. Herojski homerski duh preneo je i na svoje poznatiji primer su imena trinaest Kleopatri, kasnijih
najbliže saradnike, koji su to kasnije i potvrdili u stvaranju vladarki makedonskih Ptolomejevića u Egiptu, posle smrti
imperije. Aleksandar je dobio nadimak Ahil, a njegov Aleksandra Makedonskog. One se obično smatraju
prijatelj Hefest - Patroklo. Aleksandar je, navodno, u grčkim, egipatskim a nikako makedonskim princezama.
svojoj kampanji imao primerak Ilijade, koju je specijalno Istorijski je poznato da je sedma žena Filipa Drgog
za njega pripremio Aristotel, kao i dela grčkih tragičara Makedonskog, Aleksandrovog oca, bila makedonska
Eshila, Sofokla, Euripida, i "oca istorije" Herodota. Lažnu plemkinja Kleopatra, sestra njegovog najbližeg prijatelja
sliku antičkog sveta iz nepouzdane Herodotove, tipično Atala, zbog koje se Filip posvađao sa ocem. Danas je već
grčke istorije, za koga su svi narodi sem Grka bili varvari, teško i pomisliti da takva imena kao Aleksandar, Olimpija,
Aleksandar je razotkrivao za vreme svojih osvajanja do Kleopatra imaju drugo, sem grčkog porekla.
Indije. Pogrešne infoirmacije Herodota dovele su do
135
134

Slovenskim toponimima bio je prekriven čitav osnovu u stvaranju makedonske svetske imperije, kao
predantički Balkan i Makedonija. Na primer, 365. g. s.e. obnovu i nastavak slave predaka i drevnih tradicija.
Filip Drugi preselio je svoju prestonicu iz grada Filipi u
novosagrađenu, koja je imala čisti slovenski naziv Izvori. Pojam "makedonski" se sačuvao i pod make-
Skoro hiljadu godina pre "doseljavanja" Slovena na donskim naslednicima, posle raspada imperije u čijem
Balkan(!) (Taj podatak je preživeo i rimsku okupaciju i sastavu su ostali i grčki gradovi. Za vreme rimske
romanizaciju na teritoriji neolitske Kukuteni kulture u okupacije makedonsko ime je ostalo u nazivu rimske
današnjoj Rumuniji i može se naći u Arheološkom provincije, sačuvalo se i za vreme viševekovne vizan-
leksikonu akademika Srejovića). tijske, zatim i turske okupacije Balkana, sve do našeg
doba.
Za trojansko-ilirsko-slovenska istraživanja
najinteresantnija je veza između makedonske i trojan- Pa ipak, ime i pojam Makedonije uporno se
ske tradicije u Ilijadi, koju prema grčkom istoričaru odvajaju od njihovog slovenskog korena. Germanskom
Arijanu navode i neki savremeni autori (na primer u knjizi teorijom o Slovenima, nasleđe ove civilizacije nije se
"Aleksandar veliki" Nemca Hansa Joacnima Gerkea, moglo vezati za neke "varvare" koji su se, navodno,
Minhen 1996.). Gerke ju je, međutim, koristio kao dodatni pojavili na Balkanu skoro hiljadu godina posle Aleksandra
argumenat za drevno poreklo helenske kulture, a ne kao Makedonskog. Kada su se slovenski narodi oslobađali
vezu sa slovenskim svetom. Poznato je da je Aristotel, sin petstogodišnjeg turskog ropstva bili su već opterećeni
grčkog lekara na makedonskom dvoru, bio vaspitač germanskom doseljeničkom teorijom i nisu imali prava da
mladom Aleksandru. Međutim, manje je poznato da je pretenduju na svoje predantičko nasleđe. Samim Make-
Aleksandar Makedonski bio vaspitavan, pre svega, na doncima, koji su nepobitno još postojali, pošto nisu mogli
homerskom nasleđu - imaginarnom svetu Ilijade, njenim da budu Sloveni, izmišljeno je drugo, nepoznato poreklo.
mitovima, herojima, tradiciji, pogledu na svet, odnosima Obavljena je veštačka podela između "dve vrste
između pojedinca i zajednice, vezi božanskog i ljudskog, Makedonaca" - helenskih i nekih drugih, navodno, kas-
prijateljstvu i neprijateljstvu, pravdi i osveti. On je tu nijih - slovenskih, pošto je makedonsko ime bilo istorijski
tradiciju rehabilitovao i ugradio u svoju svetsku impe- toliko poznato da se nije moglo brisati iz antičkih tekstova.
riju, ne kao što se smatra po Aristotelovim idejama, već Ti "slovenski Makedonci", koji su na Balkan navodno došli
zato što je homerska tradicija u Aleksandrovo vreme još tek u 6. veku n.e, nisu imali nikakve veze sa
bila živa u Makedoniji. O toj vezi sa Ilijadom Makedonije i makedonskom državom Filipa i Aleksandra Makedon-
Aleksandra lično, svedoči Arijan. Međutim, njegovo je skog, sa onima koji su pokorili grčke gradove i stvorili
delo napisano skoro 500 godina posle smrti Aleksandra, moćnu svetsku imperiju (Slična je bila konstrukcija
pošto je već bila obavljena helenizacija celokupnog španskih okupatora u odnosu na Maje. Kada su arheolozi
Aleksandrovog dela. otkrivali gradove Maja po džunglama Jukatana i Gvate-
male, "nestali" tvorci ovih dela, koji su stvorili jednu od
Imajući to u vidu, a polazeći od homerskih, najsjajnijih američkih civilizacija, nisu imali nikakve veze
trojanskih tradicija, moguće je prepoznati trojansko-ilirsku sa njihovim savremenim, bednim potomcima - Indijan-
cima. Ta teza pala je u vodu kada je dešifrovano Maja
136
137

pismo i otkriveno da su misionarske verzije njihovih svetih Dubrovnikom gradom-polisom, odnosno samostalnom
knjiga, prevedenih na španski, Ćilam Balam i Popol Vu, republikom na slovenskoj obali Jadrana. On je nastao,
pisane istim jezikom kojim i danas govore njihovi potomci, trgovački se obogatio i razvio kao snažan centar "slovin-
obespravljeni Maja - Indijanci). ske" kulture zahvaljujući slovenskom zaleđu, pre svega
bogatoj srpskoj i bosanskoj srednjevekovnoj državi. Ali
Ima mnogo argumenata kojima može da se trgovina i kulturni prestiž mu nisu davali za pravo, niti ga
opovrgne konstrukcija o dve vrste Makedonaca. Etnička je Dubrovnik koristio, da zemlje sa kojima je trgovao
osnova makedonsko-ilirske države bila je ista pre i posle smatra svojim kulturnim prostorom, još manje svojom
imperije Aleksandra Makedonskog. Ime Ilir i Sloven bili državnom teritorijom, sem Konavlja. Neposredno zaleđe
su sinonimi sve do 19. veka i germanske teorije. Ali, grčkih gradova polisa i teritorije na severu, prema
zvanična verzija ostaje i dalje na snazi. Umesto da unutrašnjosti Balkana nisu bile slovenske nego ilirske -
naslednici stare Grčke isprave ovu istorijsku nepravdu "varvarske". Trgovačke kolonije, umetničke i zanatske
prema Makedoncima i Slovenima, današnji pravi potomci radionice grčkih polisa, bile su posejane širom obala
Makedonaca ne smeju da koriste ni ime svojih predaka, Mediterana i Crnog mora. Njihove trgovačke postaje
koji su od iskona živeli na istoj teritoriji. Slično je bilo sa širom Evrope, karavanski putevi trgovine sa Istokom
trijumfalnom proslavom 500. godišnjice "otkrića" Amerike. prostirali su se čak do Kine i Indije još u antičko doba. Ali,
Umesto da se Vatikan, savremena Španija i SAD izvinu ne mogu se smatrati grčkim kulturnim prostorom sve
preživelim potomcima Indijanaca, za zločin i istorijsku oblasti gde su postojale grčke trgovačke kolonije i postaje,
nepravdu nad njihovim precima i da ih oslobode bede i gde su grčki trgovci stizali, prodavali svoju ili kupovali tuđu
obespravljenosti, u Santo Domingu podignut je morbidni robu. Ne može se svako arheološko nalazište u kome se
spomenik Kolumbu i njegovom "podvigu". Jedino je u nađe grčka amfora ili neka skulptura iz njihovih radionica
Meksiku učinjen pokušaj da se posredno prizna domo- proglasiti grčkim. Šta je sa bogatim kupcima te robe, zar
rodački doprinos formiranju savremene meksičke nacije oni mogu biti samo anonimni varvari?
kao spoja tri kulture.
Već je pomenuto da su grčki pomorsko-trgovački
U vezi sa makedonskom imperijom, u kontekstu gradovi polisi nastali uz velike, bogate proizvođačke
trojansko-slovenske misterije, korisno je pozabaviti se oblasti ilirsko-slovenskog Balkana, slično feničanskim
pitanjem - u kom se istorijskom vremenu i na kojoj trgovačko-pomorskim gradovima na obali Palestine i
teritoriji nalazila antička grčka država? Taj pojam njihovoj koloniji Kartagini na sevemoj obali Afrike, gde se
istorijski, etnički i teritorijalno nije bio jasno definisan u razvila berberska kultura od Egipta do Atlantika. Ona je
antičko doba. Na značaj tog pitanja ukazuje i Salinas u kontrolisala trgovinu na zapadnoj obali Mediterana pre i u
svojoj tezi o Troji. Pa ipak, ono do danas ostaje nepo- vreme grčkih polisa, vodili su međusobnu borbu za
znato i zaodenuto u istorijski nedefinisane trojanske pomorsko-trgovačku prevlast u kojoj su Kartaginjani
mitove o grčkom Herojskom dobu. postigli prevlast u Zapadnom Mediteranu, koja će biti
okončana rimskim rušenjem Kartagine. Posle toga, grčki
Poznato je da su bogati pomorsko-trgovački grčki trgovci preuzimaju primat u trgovini na Mediteranu od
gradovi polisi, pored grada obuhvatali samo prigradsko
zemljište za ishranu stanovništva. Sličan slučaj je bio sa 139

138

Feničana. Nemoguće je berbersko-feničansko nasleđe renesansu u Srednjem veku i stalno se upotpunjuje posle
uvrštavati u rimsko, samo zato što su im Rimljani bili isključenja Slovena iz nasleđa antike. Tako se sada u
okupatori, kao što Egipat nije isključivo arapski zato što je enciklopedijama (na pr. Hachette) nalaze i ovakve
to sada njihova zemlja. Još je teže prigrabiti tuđe pored definicije: "Koncept helenizma je nastao kao izraz
još živih naslednika, kao što je slučaj sa Makedonijom. kulturnog identiteta svih grčkih naroda nasuprot
varvarima. Ne odnosi se toliko na poreklo pojedinca
Za vreme stvaranja i rasta makedonske imperije, nego na njegov kulturni nivo i njegovo poznavanje
bogati grčki gradovi ne samo da nisu bili ujedinjeni u neku zajedničkog jezika svih Grka-koine. Ovaj koncept gubi
grčku državu, nego su vodili žestoke vekovne ratove za snagu sa ekspanzionističkom politikom Aleksandra".
tržišta i međusobni prestiž. Međutim, bili su već svesni da
uticaj grčke kulture u oblastima gde su bile posejane Grčki gradovi su i posle raspada imperije
njihove kolonije daleko prevazilazi značaj Atine, Sparte ili Aleksandra Makedonskog ostali pod vlašću njegovih
bilo kog grčkog grada pojedinačno ili svih zajedno. Kada naslednika u Makedoniji sve do rimske okupacije. Admi-
je makedonska država pokorila grčke gradove i time ih nistrativni pojam Grčke nije postojao ni za vreme make-
prvi put u njihovoj istoriji ujedinila, kada su grčki donskih vladara posle smrti Aleksandra, ni za vreme
pomorsko-trgovački gradovi doživeli ekonomski procvat u rimske vlasti. Ostao je helenizam kao opšti pojam grčke
okviru makedonske imperije nastao je vrlo širok, obuhva- kulture, mada centar helenizma nije više bio Atina ili bilo
tan i ambiciozan pojam "helenizma". koji grčki grad nego Aleksandrija makedonskih nasled-
nika Ptolomejevića u Egiptu. Posle podele rimske imperije
Šta je to helenizam? Najkraće rečeno to je Grčka je, kao i druge slovenske oblasti Balkana, uklju-
sinonim za sve što je grčko u najširem smislu. Pošto su čujući Makedoniju, ostala u sastavu Istočno rimske
Heleni - Grci. Interesantna je geneza tog pojma. Izvodi se imperije, Vizanta. Ni uz nategnuto široko korišćenje pojma
od imena lepe mitološke Helene (Jelene), kćerke Zevsa i helenizma, ni istočnorimska imperija se ne može smatrati
Lede, sestre Poluksa i Kastora, žene spartanskog kralja Grčkom imperijom, niti se ikad tako zvala. Isto tako ni
Menelaja, čija je otmica od strane trojanskog princa Vizant koji je bio sastavljen uglavnom od pokorenih
Parisa, dovela do trojanskog rata. Time je trojansko Slovena, nije se, naravno, nikad smatrao slovenskom
nasleđe obeleženo kao grčko, uključeno u helensko. imperijom. Grci su, zatim, kao i južnoslovenski narodi, pali
Međutim, značajnije od mitološko-trojanskog je uključenje pod tursku vlast sve do 19/20. veka. Renesansa antike
celokupnog istorijskog ostvarenja makedonske imperije u kao grčkog nasleđa u Zapadnoj Evropi, probudila je slavu
helenizam. Iz toga je sledila ambicija da helenizam grčke kulture koju treba osloboditi od turskog ropstva. O
obuhvata sva istorijska i kulturna zbivanja vezana za Slovenima je u senci austrougarske "istočne politike"
imperiju Aleksandra Makedonskog i njegovih naslednika. stvorena famozna teorija kao o evropskim varvarima i
To je ta grčka kultura koju prihvataju i negrčki narodi. To skorojevićima.
je grčki civilizacijski uticaj među kulturama Istoka u
najširem smislu. Istorijski počinje sa dobom Aleksandra Nekadašnja slovensko-makedonska država imala
Makedonskog i njegovih naslednika, proteže se kroz je, kao i Grčka, vazalni status u odnosu na Vizant, dok je
rimsko doba i Vizant, povezuje se čak za humanizam i nisu pokorili najpre Bugari, koji su se u 8. veku doselili u

140 141

slovenske oblasti Balkana i asimilirali se sa domorocima. su stvarali svoju državu, kao i njihovi odnosi sa
Kasnije je došla pod tursku vlast kao i svi Južni Sloveni. slovensko-ilirskim rođacima, poznati su njihovi vladari kao
Proces borbe za oslobođenje Južnih Slovena od turske istorijske, a ne mitološke ličnosti. Za razliku od zapadne
vlasti pratilo je nadmetanje Bugarske, Grčke i Srbije oko predstave o varvarskom Balkanu upravo u balkansko-
makedonskih teritorija. Tako je najznačajniji deo Make- podunavskoj kolevci slovenske i evropske civilizacije
donije ušao u prvu i drugu Jugoslaviju u kojoj je stvarane su od neolitskih vremena u toku više milenijuma,
Makedonija postala republika u sastavu SFR Jugoslavije, pretpostavke za rađanje takvog poduhvata koji je ostavio
ali su delovi teritorija nekadašnje klasične makedonske neizbrisiv trag u svetskoj civilizacijskoj baštini.
države pripali Grčkoj (Vardarska Makedonija) i Bugarskoj
(Pirinska Makedonija). Posle njenog raspada stvorena je Velika makedonska imperija koju je projektovao
samostalna makedonska država, prva samostalna država Filip Drugi, a ostvario njegov sin Aleksandar, potekla je iz
Makedonije posle klasične makedonsko-siovenske države balkanske prapostojbine Slovena i nosila sva obeležja
Filipa i Aleksandra. Ali ona je ostala opterećena, uz tipično slovenske civilizacije. Predstavljala je jedin-
blagoslov Evrope, apsurdnom zabranom da ime svoje stven, neponovljiv multikulturni, multireligijski, multietnički
države i svojih predaka koristi kao zvanično ime svoje poduhvat u istoriji čovečanstva. Bitno se razlikujući od
zemlje. Simbol sunca iz grobnice makedonskih vladara u persijske, rimske i kasnijih osvajačkih, ropsko-kolonijalnih
Vergini, tipično arijevsko-slovenski kult sunca, Makedonija imperija. Vodeća snaga u stvaranju imperije bili su
ne može da koristi kao svoj grb! Sve to je posledica Makedonci kao prvi među jednakima sa ostalim
"rešenja" donetog još u antičko vreme u odnosu na prvu i slovensko-ilirskim rođacima Tribalima, Odrisima,
najslavniju makedonsku državu, osnaženog novom politi- Peonima, Tračanima, Dardancima idr. Oni su bili preci
kom Zapada prema Slovenima uopšte. ostalih južnoslovenskih naroda iz njihove balkansko-
podunavske kolevke koji su opstali do danas.
Imperija Aleksandra Makedonskog - vrhunac
slovenske civilizacije U stvaranju makedonske imperije, njeni tvorci Filip
i njegov sin Aleksandar, nisu imali za cilj porobljavanje
Izlazak grandioznog makedonsko-slovenskog drugih naroda, uništavanje njihovog nasleđa, nametanje
projekta sa Balkana u svet nije bio neobjašnjiv, neoče- modela Atine, Sparte ili nekog od grčkih polisa ili centra-
kivan, iznenadan. Nije to bio pohod nomadskih varvara lizovanog, despotskog makedonskog poretka, već okup-
koji su se iznenada pojavili ne zna se otkuda, da bi ljanje i stvaralačko prožimanje kultura i svega što je
opljačkali bogate grčke gradove, niti imperijalni rat za najbolje stvoreno u tadašnjem poznatom Starom
osvajanje novih teritorija i robova. Istorijski je poznato da svetu, od Balkana, Grčke, Bliskog Istoka do Indije.
su Makedonci - Sloveni, nesporna je oblast Balkana koja Pod makedonskim pokroviteljstvom, a ne robovlasničkom
je bila i ostala njihova postojbina, poznato je koliko dugo despotijom. Rušeći persijsku imperiju, Aleksandar je stva-
rao jednu novu, autentičnu svetsku civilizaciju, na bazi
142 poštovanja najvećih i najvrednijih kulturnih dostignuća
svakog naroda od Balkana do Indije (egipatske, vavilon-
ske, sumerske, iransko-persijske, baktrijske, induske),

143

kroz stvaralački sinkretizam religija, kultura, iskustava poštovanje prema atinskoj kulturi, znao je grčki jezik i
evroazijskog sveta. U srušenoj persijskoj imperiji Alek- pismo, imao i grčko vaspitanje kao i njegov učitelj Ari-
sandar Makedonski je ukinuo samo persijsku despotsku stotel, takođe porekiom iz Stagire u Makedoniji. Sve to su
vlast nad drugim narodima, smenio njihove despote u Grci uspešno koristili kao opravdanje za kasniju hele-
pokorenim oblastima, ali su vraćeni stari zakoni, kulturna i nizaciju celokupnog nasleđa makedonske imperije. Ali,
religiozna sloboda pokorenih naroda. Domaća vlastela je poštovanje nekih iskustava atinske demokratije i grčke
nastavila da vlada uz makedonsku kontrolu. U ogromnoj kulture Aleksandru nije bilo iznad njegovog "varvarskog",
imperiji nastupio je proces slobodnog etničkog i kulturnog makedonsko-slovenskog porekla i autentične, drugačije
mešanja ljudi, ideja, trgovine. vizije sveta bez ičije rasne i civilizacijske superiornosti. On
je kategorički odbacio robovlasnički poredak grčkih polisa
U tom duhu prvi i poslednji put u istoriji, vladar i rasistički odnos nipodaštavanja drugih naroda i kultura
jedne moćne imperije nije "pokorenim" narodima kao varvarskih.
nametnuo sopstveni jezik. Naprotiv, u interesu što
efikasnijeg ostvarenja tipično slovenskog, neagresivnog Grci su, naravno, profitirali od neviđenog poleta
projekta, bez ikakvog kompleksa prema svom "var- trgovine i pomorstva u ogromnoj imperiji, koristeći pre-
varskom", makedonskom, uzeo je za službeni jezik dnost rasprostranjenosti svog pisma i jezika za kasnije
multietničke, multikulturne košnice naroda jednu varijantu svojatanje celokupnog makedonskog nasleđa kao helen-
grčkog - koine. Bio je to najpre jezik komunikacije među skog. U vlasti su, međutim, imali marginalnu ulogu ne
grčkim gradovima, zatim dosta raširen jezik trgovačke i samo u okviru imperije Aleksandra Makedonskog, nego i
kulturne komunikacije evromediteranskih trgovaca sa u makedonskim državama koje su nastale posle raspada
istočnim, u to vreme mnogo pogodniji za svetsku make- imperije. Političku vlast u imperiji za vreme Aleksandra i
donsku misiju od sopstvenog jezika. U tom specifičnom njegovih naslednika imala je isključivo makedonsko-ilirska
Grčkom jeziku bilo je dosta slovenskih uticaja, zbog politička i vojna elita. Najviši rang na dvoru Aleksandra
vekovnih trgovačkih i kulturnih veza grčkih gradova sa koji je imao neki Grk bio je majordom, šef protokola.
bogatim slovensko-ilirskim kulturama Balkana i Podu- Vladarske kuće nastale u različitim delovima imperije
navlja i njihovim crnomorskim srodnicima - Skitima, posle smrti Aleksandra - u Egiptu, Maloj Aziji, Mesopo-
Kimerijcima, Sarmatima, Antima. tamiji, Persiji, Baktriji, Makedoniji, formirali su Makedonci,
najbliži Aleksandrovi saradnici.
Slično je bilo i sa pismom, njegovim značajem
za razmenu civilizacijskog nasleđa i očuvanje kulturne U samo 12 godina kampanje koju je
raznovrsnosti imperije. Feničansko pismo, koje su Grci Aleksandar Makedonski počeo u svojoj 20. godini
usvojili veoma je korišćeno u trgovačko-kulturnoj komu- stvorena je najveća imperija Starog sveta. U tih
nikaciji širom Mediterana i Bliskog Istoka. Makedonija je dvanaest godina smešteno je toliko veličine i svetske
imala svoje pismo iz porodice raznih pisama Balkana i slave, da je nastala i misterija Aleksandra Makedon-
Podunavlja, koja su potekla od vinčanskog. Međutim, za skog, otkuda takva veličina da izraste iz balkanske
njegov svetski projekat bilo je poznatije i korisnije pismo varvarike. Aleksandar Makedonski je umro pre nego je
grčkih trgovačkih gradova. Sam Aleksandar imao je ostvario svoje planove. Njegova imperija ubrzo posle

144 145

njegove smrti se raspala na više delova u kojima su ostali vali su saznanja samo grčki i rimski autori, koji su na
da vladaju njegovi saradnici. Međutim, njegov civilizacijski osnovu njih napisali svoja dela i svoju verziju istorije koja
poduhvat je u potpunosti ostvaren, stvaralački je delovao je temelj celokupne kasnije literature o imperiji Aleksandra
oko 600 godina, posebno u egipatskom delu njegove Makedonskog i njemu lično sve do savremenog doba.
imperije sa centrom u Aleksandriji.
Najpoznatiji autori na kojima se temelji zvanična
Zato helenizacijom nije potpuno razrešena make- istorija makedonske imperije su grčki istoričar Arijan (180-
donska enigma. U raznim istorijskim vremenima pona- 105. g.. s.e.) sa delom "Anabis" i "Ekspedicija Aleksan-
vljale su se ambicije da se njegov poduhvat ponovi - od dra", zatim grčki istoričar Diodor (90-20. g. s.e.) iz grčke
rimskog Cezara, preko Kolumba do Hitlera i Musolinija. kolonije na Siciliji, koji je svoje delo napisao za vreme
Međutim, nijedan nije uspeo jer, za razliku od Augusta, posle rimskih osvajanja ptolomejevskog Egipta i
makedonsko-slovenskog projekta poštovanja samo- smrti poslednje, najpoznatije, trinaeste Kleopatre iz make-
bitnosti svakog naroda, pokretali su ih samo osvajački, donske dinastije Ptolomejevića. Na osnovu radova Arijana
rasistički motivi nametanja ropske pokornosti i sopstvenog i Diodora, nastali su mnogi kasniji radovi rimskih autora,
poretka tuđim narodima. uključujući Plutarha i Seneku, da bi se kasnije na njih
zaboravilo sve do renesanse antike u Srednjem veku, i
Obimna literatura o Aleksandru Makedonskom i nove literature o slavi Aleksandra Makedonskog-Velikog.
njegovoj imperiji počiva na istorijski nepouzdanim i
pristrasnim delima grčkih i rimskih autora, nastalih u Najveći deo literature o Aleksandru Makedonskom
antičko doba, nekoliko vekova posle njegove smrti. Ona i njegovoj imperiji potiče iz Aleksandrije iz vremena posle
su bila sastavni deo "overavanja" helenizacije make- Ptolomejevića, za vreme rimske vladavine, više vekova
donskog nasleđa, koja je u međuvremenu obavljena. posle smrti Aleksandra. Izvorne verzije Aleksandrovog
Bogata izvorna literatura koju su stvarali Aleksandrovi pohoda od strane učesnika hroničara, uključujući i prvog
savremenici još za vreme njegovog života, ili je nastala guvernera Egipta Ptolomeja i istoričara Kalistena su
neposredno posle njegove smrti, uništena je, nestala, ili je prerađene i nestale. Istorijska slika imperije u hele-
korišćena u grčko-rimskoj verziji istorije Aleksandrovog nističkom maniru sve više se menjala. Izgubljene su i
doba. Među tim izvornim istoriografskim delima najdra- prepravljane izvorne hronike, pravljene nove verzije
goceniji su bili radovi makedonskih autora, Kalistena, Kalistena. Kako su vekovi prolazili tako se istorijska slika
zvaničnog hroničara Aleksandrove kampanje, zatim o vremenu i imperiji Aleksandra Makedonskog udaljavala
Klitarha, koji je svoje delo izradio na osnovu razgovora sa od istorijske istine. Brisan je makedonski u prilog isklju-
živim učesnicima Aleksandrovih osvajanja na stvaranju čivo grčkog karaktera celog poduhvata. Najznačajnije
njegove svetske imperije. Dragoceni su i memoari u slavu civilizacijsko nasleđe makedonske imperije, koje je
vladara, komandanta i prijatelja, jednog od najbližih make- stvoreno u njenom egipatskom centru i najznačajnijem
donskih saradnika Aleksandra, Ptolomeja, osnivača ma- kulturnom žarištu Starog sveta - Aleksandriji, bilo je
kedonske dinastije, koja je vladala Egiptom sve do rimskih kasnije zaboravljeno i odbačeno od strane naslednika
osvajanja. Zatim memoari Niarkosa, Aleksandrovog ko- rimske imperije. Zapadni deo imperije odbacivao je to
mandanta flote. O tim radovima i njihovom sadržaju saču- nasleđe kao pagansko, tuđe, istočno, koje je ostalo u

146 147

sastavu istočne, njima rivalske imperije - Vizanta. Zato običaju više u mit nego istoriju. Aleksandar je, kako se
mračna, inkvizitorska srednjevekovna Zapadna Evropa navodi u Britanskoj enciklopediji, postao Grk "mada je pre
nije smela da zna za velikane antičke misli. S druge njegove slave, makedonski narod kome je pripadao,
strane, i Vizant je antičko nasleđe odbacivao kao pagan- proglašen za van/are i najveće neprijatelje Grka".
sko. Posle paljevine Aleksandrijske biblioteke, sva naučna
otkrića aleksandrijske škole bila su zabranjena kako na Literatura o Aleksandru i makedonskoj imperiji
istoku tako i na zapadu rimske imperije. Balkanska antika postala je mešavina literarne imaginacije, istorije, mito-
je, ne samo u svojoj makedonskoj nego i helenizovanoj logije, starih legendi raznih naroda (Gilgameš i dr.). U
verziji, bila zaista zaboravljena. Tako se dogodilo da je raznim delovima imperije stvarane su razne verzije i
najveće dostignuće evropske civilizacije - antička misao, svojatanja njegovog lika. U Persiji je bio sin Darija, među
bila u Evropi ponovo otkrivana posle više od hiljadu muslimanima prorok, među ranim hrišćanima je progla-
godina. U njoj je sve manje bilo prisutno makedonsko- šavan za sveca. Najmaštovitije i najtrajnije je ipak bilo
slovensko nasleđe da bi konačno bilo brisano german- grčko zamagljivanje velikog istorijskog poduhvata Alek-
skom teorijom u 19. veku. sandra Makedonskog. Po njihovoj verziji, Aleksandar nije
bio Makedonac nego mešavina Egipćanina i Grka. Navo-
Iznenađujuće je, ali istinito, da su negovana i dno je Egipćanin Nektanebus u prestonici Pela zaveo
sačuvana u arapskom, muslimanskom svetu. Čak su Aleksandrovu majku Olimpiju u vidu Zevsa pretvo-
razvijana i dalje u arapsko-maorskoj državi u Španiji i na renog u zmaja.
Siciliji, odakle je Evropa i dobila račun i "arapske" brojeve.
Arapski, islamski naučnik Avicena (980-937. g. n.e.), Tako je i trojanska civilizacija i njeno vrhunsko
poznat kao "knez filozofa" i "knez lekara", napravio je prvi delo Ilijada i Odiseja helenizovano, mitološke ličnosti i
prevod Aristotela na latinski! Zahvaljujući arapskoj nauci, božanstva u njima pretvoreni su u istorijske, grčke vla-
Evropa je tek na kraju mračnog Srednjeg veka otkrila dare. I druge velike antičke civilizacije - minojska, hetit-
antičku misao, nauku i filozofiju Aristotela, Platona, Pita- ska, etrurska, skitska i danas su obavijene mistikom i
goru, Heraklita. Tek je renesansa vakrsla, rehabilitovala misterijom. Ipak, to se ne može ni izbliza porediti sa
slavu antike i konačno je unela u zapadno-evropsko načinom kako je rimska civilizacija postupala sa poko-
kulturno, civilizacijsko nasleđe. renim narodima i njihovim nasleđem. Ona je razarala
pokorene kulture, a njihove narode pretvarala u robove.
U vreme renesanse sa obnovom antike, slava Tako je postupila sa berbersko-feničanskom Kartaginom,
Aleksandrove imperije stigla je u Evropu preko latinske starosedelačkim kulturama Drevne Evrope, ilirsko-sloven-
verzije Kalistena iz 3. veka n.e. Kako ceo makedonski skim kulturama i narodima Balkana, njihovim kulturnim
poduhvat, tako i ličnost Aleksandra definitivno je hele- nasleđem, pismima i spomenicima.
nizovana i stvoren je mit koji je još više udaljio njegovu
ličnost i delo od stvarnosti. Pošto je odnos hrišćanstva 149
prema makedonskom civilizacijskom nasleđu bio kao i
prema drugim paganskim kulturama, slava Aleksandra
kao grčkog vladara "zavijena" je po starom grčkom

148

Aleksandrija, najveći centar civilizacija Starog drijskog nasleđa, koje je rimska civilizacija kasnije
sveta nemilosrdno uništila.

Širom imperije Aleksandra Makedonskog izgra- Manje je poznato i nedovoljno priznato da oko
đeno je 70 gradova sa imenom Aleksandrija, sa ciljem da hiljadu godina od (4 veka s.e do 6 veka n.e) najznačajnije
budu centri - rasadnici nove kulture, koja će se stvarati žarište antike, odnosno grčko-rimske civilizacije nisu bili
prožimanjem svih kultura imperije. Njihova izgradnja je ni Atina ni Rim, nego Aleksandrija. Međutim, ne kao što
bila smišljeno određena u oblastima u kojima su postojale se smatra zahvaljujući grčko-rimskoj civilizaciji, nego
već razvijene autohtone kulture koje su pod persijskom uspešno ostvarenoj viziji makedonsko-slovenskog poretka
vlašću bile prigušene. Zato su najznačajnije Aleksandrije njegovih osnivača Filipa i Aleksandra, kao i tekovinama
nastale u Egiptu i Baktriji, na zapadnom i istočnom kraju velike egipatske civilizacije. Posle rimske okupacije
imperije, u centrima drevnih civilizacija koje su fascinirale Egipta, Rim je postao politička i vojna prestonica imperije,
Aleksandra. Aleksandrije u drevnoj Baktriji, "zemlji hiljadu ali je Aleksandrija zadržala ulogu najznačajnijeg kulturnog
gradova", čiji je centar bio u današnjem tragičnom Avga- žarišta Starog sveta. Posle podele imperije i pada
nistanu, bile su na mestu gradova Herata, Kandahara i zapadne prestonice Rima, istočnorimska imperija -
Samarkanda u Uzbekistanu. Vizant, odnosno Konstantinopolj, preuzima još skoro
hiljadu godina (od 6-15. veka n.e.) ulogu najznačajnijeg
U ovu svrhu zadržaćemo se posebno na civilizacijskog centra Evrooazije, umesto Rima i Aleksan-
egipatskoj Aleksandriji, najslavnijoj i prvoj koja je izgra- drije. Rim je izgubio tu ulogu posle pada zapadnorimskog
đena još za života Aleksandra. carstva, smene novih, germanskih gospodara na njenom
čelu, međusobnih verskih ratova, inkvizicije i srednje-
Aleksandar je imao posebno poštovanje prema vekovnog mraka. Aleksandrija je potpala pod arapsku
egipatskoj kulturi, na čijim izvorima su se napajali grčki vlast kao i iberijsko ostrvo u Evropi. Arapi su tamo ostali
umovi vekovima pre njega - od Solona do Platona. On je oko 800 godina kada su u 15. veku proterani iz Španije, u
pokorio Egipat bez borbe za razliku od feničanskog Tira, vreme kada su Turci već osvojili Carigrad. Renesansa je
koga je opsedao mesecima i na kraju surovo kaznio. u Zapadnoj Evropi predstavljala pokret za povratak
Proglasio se počasnim egipatskim faraonom, pokrovi- antičke slave i obnove zapadne civilizacije na antičkim
teljem Egipta. U ovom najvećem žarištu antičke kulture u osnovama.
toku više vekova, korišćeni su paralelno egipatski i grčki
jezik i pismo, što je omogućilo Sampolionu u 19. veku da Aleksandrija je posle smrti Aleksandra i raspada
na osnovu jedne sačuvane dvojezične ploče dešifruje imperije postala prestonica makedonske vladarske kuće
egipatske hijeroglife. Tako je bio otvoren put da se Ptolomejevića (Lagida) u Egiptu. Bilo ih ukupno 16 i svaki
ponovo otkrije bogatstvo egipatske kulture i aleksan- je imao svoj nadimak. Njen osnivač je bio Ptolomej
Soter, ("Spasilac", 368-283. g. s.e.) Makedonac, najbliži
150 saradnik Aleksandra, vojni komandant koga je imenovao
za prvog namesnika Egipta. On je osnivač aleksandrijske
biblioteke i univerziteta. Njegov sin Ptolomej Drugi,

151

Filadelf ("Sestroženac", 308-246. g. s.e.) prvi je od Sva velika dostignuća koja su obeležila pojam antike
Makedonaca preuzeo faraonski običaj ženidbe sa ses- rođena su u toj multikulturnoj klimi koja je obeležila više
trom. Bio je veliki graditelj uključivši Alesandrijski sveti- vekova evroazijske istorije. Došlo je do punog procvata
onik, jedno od Sedam čuda Starog sveta. Ptolomej Treći velikih, autentičnih kultura od Evrope, Egipta pa do Indije.
("Dobrotvor", 280-221. g. s.e.) pokorio je Malu Aziju koja Nastala je jedna nova civilizacija kao plod jedin-
je bila pod vlašću takođe makedonske dinastije Seleukida stvenog sinkretizma istočnih i zapadnih kultura u
i oblasti Egeja itd. Poslednji vladar makedonske loze Starom veku.
Ptolomej 16. bio je sin Kleopatre 13. i rimskog Cezara.
Vladao je zajedno sa svojom majkom od 44-30. g. n.e. Kako je kulturna tolerancija u makedonskoj imperiji
Ubijen je po nalogu Oktavija. Tako se ugasila make- kasnije bila zloupotrebljena, kao osnova za helenizaciju
donsko-slovenska loza Ptolomeja, Egipat je postao rim- celokupnog viševekovnog makedonsko-slovenskog nasle-
ska provincija. đa, najbolje pokazuje primer upravo Aleksandrije i Egipta
Ptolomejevića. Najveći kulturno-civilizacijski procvat u egi-
Aleksandrija je za vreme skoro četristogodišnje patskom centru makedonske imperije ostavio je svetu
vladavine makedonskih Ptolomeja postala kulturni cen- najveća dostignuća u nauci i kulturi.
tar celokupnog evroazijskog Starog sveta. Ovde je
sabirano, objedinjavano, stvaralački nastavljano celoku- Aleksandrijska škola kao najznačajnije žarište
pno nasleđe istočno-zapadnih kultura iz sastava Aleksan- nove kulture Starog sveta je najpre helenizovana, da bi
drove makedonske imperije. Aleksandrija je postala cen- zatim postala temelj i vrhunski domet zapadne civilizacije.
tar prožimanja kultura Istoka i Zapada kakav nikada Zaboravljena je njena istinska geneza. Nije to bila više ni
više nije ponovljen u istoriji. Najveći kulturni procvat u samo egipatska, ni samo makedonska, ni grčka, a još
Starom svetu bio je dokaz genijalnosti jedinstvenog manje rimska, zapadna kultura. Bio je to rezultat nepo-
projekta u istoriji, kome su tipično slovenski, neagresivni novljivog spoja najvrednijih dostignuća kultura Istoka i
duh tolerancije, uzajamnog uvažavanja u spoju sa auten- Zapada u još živom žarištu jedne od najvećih, najstarijih i
tičnim civilizacijama Egipta i Bliskog istoka, uz grčku najplodnijih civilizacija na planeti - egipatske.
preduzimljivost, dali dotad neviđeni pečat.
Aleksandrija je bila primer mirnog, stvaralačkog
I pored rane smrti Aleksandra, raspada imperije, spoja grčke preduzimljivosti, makedonskog, slovenskog
međusobnog sukoba vladarskih kuća u raznim provin- duha i "istočne mudrosti", rasadnik i riznica znanja celog
cijama, njegovi naslednici su više ili manje uspešno ostva- Starog sveta. Osnovana u 3. veku s.e. za vreme
rivali njegove vizije u toku nekoliko vekova njihovog Ptolomeja Drugog i u vreme najvećeg procvata imala je
trajanja. Makedonske provincije su nakon njegove smrti 300. hiljada stanovnika. Aleksandrijska biblioteka nije
postale žarišta autentičnih kultura koje su dobile punu bila samo biblioteka, nego i najstariji univerzitet, najveći
autonomiju i slobodu razvoja. U nekim državama taj centar antičke nauke, kavog nije bilo u celoj istoriji čove-
procvat pod makedonskim pokroviteljstvom bio je izu- čanstva. U njoj su bila skupljena sva naučna, književna
zetno uspešan u svakom pogledu - ekonomskom, politi- dela prebogatog nasleđa drevne egipatske civilizacije,
čkom, kulturnom, verskom, nacionalnom, civilizacijskom. dela starih mesopotamskih, mediteranskih i balkanskih
kultura. Drugim recima, najznačajnija dela poznatog sveta
152
153

Istoka i Zapada pre 3. veka s.e. I ona koja su tokom nim dostignućima u navodnjavanju. Kolos sa Rodosa,
nekoliko vekova procvata Aleksandrije u njoj stvarana. O simbol priznanja velikim mediteranskim moreplovcima.
tome koliki je značaj pridavan prikupljanju svekolikih zna- Mauzolej u Halikarnasu u bogatoj Karskoj državi u Maloj
nja u Aleksandriju, govori i ptolomejevski propis po Aziji, koju je Aleksandar oslobodio persijske satrapije, bio
kome je svaki rukopis sa brodova prispelih u aleksan- je simbol poštovanja prema kultu mrtvih tog doba. Fidijin
drijsku luku, najveću raskrsnicu trgovačkih puteva Spomenik Zevsu je bio izraz poštovanja prema kultu
Starog sveta, morao da se pošalje u biblioteku zbog sličnog božanstva u svetilištu pelazgijskih starosedelaca
prepisivanja. I to je bio jedan od puteva da Aleksan- Balkana iz Dodone, koga su po trojanskoj tradiciji slavili
drijska biblioteka dostigne 900.000 papirusnih svezaka, Makedonci i drugi balkanski starosedeoci, a kasnije i Grci.
kataloški obrađenih prema svim tada poznatim nauč- Hram Artemide u Efesu je bio simbol kulta Velike majke,
nim oblastima. Na osnovama takvog kulturnog blaga su najvećeg ženskog božanstva evromediteranskih starose-
izrasla najveća imena antičke nauke, kojima je kasnije delaca, koji je stigao još iz paleolita (praslovensko-
pripisana isključivo helenska slava. arijevska Kubela). Svetilište kulta majke nastavljeno je i u
hrišćanstvu posle rušenja paganskog Artemidinog hrama.
Ne podcenjujući značaj grčkog doprinosa nasleđu U Efesu je 421. g. n.e. održan prvi ekumenski sabor.
makedonske imperije i stvaralaštvu aleksandrijske škole,
time i svetskoj civilizaciji, ne treba zaboraviti da su najveći Na spisku se nisu našla mnoga velika dela kultura
velikani antike potekli iz te makedonsko-egipatsko-ptolo- iz tog ili ranijeg doba za koje se znalo, ali nisu bile u
mejevske škole. Na primer Pitagora, Demokrit, Anaksa- sastavu makedonske imperije ili helenskog sveta. Gran-
gora, Anaksimandar, Tales Miletski, Ksenolan, Aristarh iz diozna etrurska piramida u Kluziju, čuda Kartagine,
Samosa itd. Platon je pre dolaska Aleksandra u Egipat u minojska palata u Knososu ili neka od velikih skitskih
njemu proveo 20 godina u izgnanstvu, naučio egipatski i "stepskih piramida", da ne govorimo o čudima kitajske i
na osnovu tamošnjih izvora i saznanja o egipatskoj induske civilizacije. Da je spisak pravljen u nekim drugim
demokratiji napisao svoju "Republiku". Solon, tvorac delovima makedonske imperije, na primer u Baktriji,
atinske demokratije, takođe je u Egiptu preveo izvore za takođe bi drugačije izgledao. Sigurno bi na njemu bili
svoje delo, itd. grandiozni spomenici Budi u Bamijanu u Avganistanu
(6. vek s.e.). Oni su preživeli sve okupacije posle
Spisak 7 čuda Starog sveta napravljen je, Aleksandra, ali su ih nedavno uništili islamski funda-
takođe, u Aleksandriji Ptolomejevića (autor je Grk Filon). mentalisti uz ravnodušnost "međunarodne zajednice".
Za razliku od kasnije glorifikacije rimske civilizacije,
podele na Istok i Zapad, ovde su bila odabrana naj- Rimska imperija je razorila i razgrabila najveći deo
reprezentativnija obeležja raznih kultura, na teritoriji "čuda" sa aleksandrijskog Filonovog spiska, uništivši duh
tadašnje makedonske imperije. Na čelu spiska su bile tolerancije makedonsko-slovenske imperije. Rimsku oku-
egipatske piramide, Aleksandrijski svetionik, ali ne i paciju preživele su samo neuništive egipatske piramide
Aleksandrijska biblioteka, u stvari najveće čudo Starog čije bi rušenje zahtevalo sličan poduhvat kao i njihova
sveta. Viseći vrtovi Semiramide su ušli u spisak kao izgradnja. Delovi Mauzoleja u Halikarnasu nalaze se u
izraz poštovanja prema vavilonskoj kulturi, posebno nje- Britanskom muzeju. Artemidin "paganski" hram je pot-

154 155

puno uništen za vreme rimske okupacije u 4. veku n.e, i kuće makedonskih Antagonida u Siriji zvala se Stratoni-
tek u 20. veku su u ruševinama otkrivene mnoge statue ca. Njegova prva žena je bila Ladica. Antioh je u ratu
ove drevne mnogogrudne boginje. Ostaci aleksandrijskog protiv Ptolomeja 2, graditelja aleksandrijske biblioteke,
svetionika su pronađeni, Fidijinog Zevsa nisu, ali se zna sklopio mir i oženio se njegovom kćerkom - Verenicom.
kako je izgledao, dok o izgledu Kolosa sa Rodosa postoje Itd.
samo maštovita nagađanja. Umesto ovih, Rimljani su
stvarali svoj spisak svetskih čuda, zapadnorimska "Kleopatrinim iglama" popularno se nazivaju
imperija i njeni naslednici svoja. Na prvom mestu je bio obelisci koji krase centralne trgove u dve velike prestonice
rimski Koloseum, koji je dobio i naziv po Kolosu sa Zapada - Rimu, Parizu, Vašingtonu. Rimski obelisk koji se
Rodosa. Rimski koloseum kao i gladijatorske arene nalazi ispred Bazilike Svetog Petra doneo je u Rim ne baš
širom imperije postali su najtipičniji arhitektonski simboli slavni rimski imperator Kaligula. Vatikanu nije smetalo da
nove rimske civilizacije. Pridružile su im se trijumfalne na vrh tog paganskog spomenika doda zlatni krst. Pariški
kapije, slavoluci, hramovi novim bogovima, spome- obelisk je na trg Konkord, donet za vreme Napoleonovih
nici obogotvorenim imperatorima, carske i vlaste- osvajanja Egipta. Teško bi bilo uveriti građane tih presto-
linske palate. U zapadnorimskom, posebno svetom ger- nica zapadne civilizacije da su to i najstariji javni spome-
manskom carstvu, nasledila ih je sakralna i fortifikaciona nici uopšte u tim gradovima, uključujući i "Večni Rim". I da
arhitektura, velelepne katedrale i gradovi-tvrđave koje nisu njihovi. Takvo "kićenje tuđim perjem" po merilima je
su naročito u Srednjem veku obeležile Mediteran i osvajačke, zapadne civilizacije. Sve je počelo sa Kleo-
Evropu. patrom koja je, u duhu tradicije novih gospodara Egipta,
obogotvorenim rimskim imperatorima u čast (obadvojici)
Današnja slava Ptolomejevog Egipta najviše se poklonila dva staroegipatska obeliska iz Heliona. Nekoliko
vezuje za ime poslednje Kleopatre (13.) kao egipatske vekova kasnije, njihov naslednik Dioklecijan (ilirsko-dal-
vladarke, prvenstveno zbog njenih ljubavnih afera sa dva matinskog porekla) će u Aleksandriji, u faraonskom stilu,
rimska imperatora i njenoj legendarnoj smrti. Istorijsko podići sopstveni spomenik visok 27 m.
sećanje na ovu mudru i veliku vladarku zaboravlja prostu i
nepobitnu istorijsku istinu - Kleopatre nisu bile ni egipat- Aleksandrijska biblioteka je stradala već za vreme
ske, ni grčke kraljice nego vladarke Egipta iz make- Cezarovih osvajanja 47. g. s.e. Zapaljena je po njegovom
donske vladajuće loze Ptolomejevića. To drevno make- nalogu. Delimično je bila obnovljena, ali je zadržala samo
donsko ime nosile su brojne princeze iz vladarskih kuća u nešto od svog uticaja iz vremena Ptolomejevića. Kada je
Makedoniji i za vreme Ptolomejevića u Egiptu, od Ale- u vreme hrišćanstva postala centar prirodnih nauka,
ksandrovog osvajanja do rimske okupacije. Slično je bilo "paganskih sekti" koje su ugrožavale monopol rimske
u drugim provincijama Aleksandrove imperije kojima se crkve, bila je razorena u 5. veku n.e. Aleksandrija se kao
posebno ne bavimo - od Makedonije do Baktrije. Njihov centar kulture održala još za vreme arapske okupacije, da
slovenski karakter je prepoznatljiv u svim makedonskim bi je Turci konačno ugasili.
vladarskim kućama gde su, takođe, žene igrale značajnu
ulogu u vlasti. Na primer, majka Antioha 2, iz vladarske Paljevina aleksandrijske biblioteke, uništenje alek-
sandrijskog žarišta antike, bilo je najveći kulturni geno-
156 cid u Starom svetu. Može da se uporedi sa paljevinom

157

astečke bibiloteke u Tenoćtitlanu, prestonici Asteka. I Ogromni doprinos multikulturnog makedonsko-
egipatsko pismo bilo je uništeno zajedno sa najvećom slovenskog poduhvata opštoj civilizacijskoj baštini je bio
bibliotekom na svetu, pa se za njega saznalo tek uz obezvređen. Zato je izostala njegova istinska valorizacija
pomoć arheologije u 19. veku. Zahvaljujući slučajno od strane istoriografije, što je dokrajčeno istoriografskom
otkrivenom tekstu na dva jezika i dva pisma na jednoj tezom o Slovenima.
ploči iz ptolomejevskog perioda, posle skoro dva
milenijuma, bilo je dešifrovano (Šampolion). Ponovo je U vezi sa "krađom i prekrađom" egipatsko-
počela da se otkriva veličanstvena egipatska civilizacija. A makedonske kulturne baštine od strane Zapada,
kakvo bi blago za čovečanstvo predstavljala aleksan- zaslužuje pažnju nedavni grandiozni poduhvat obnove
drijska bibilioteka da je sačuvana i kakva je praznina aleksandrijske biblioteke, pod nazivom Aleksandrina.
nastala u svetskoj kulturnoj baštini njenim uništenjem, Izveden je pod pokroviteljstvom UNESC-o. Spoljni zidovi
kako bi izgledao razvoj svetske civilizacije da je ona zdanja su ukrašeni hijeroglifima, ideogramima i slovima
nastavila aktivno da zrači kroz ova dva milenijuma, danas desetak svetskih azbuka. Među njima, naravno, nema
nije moguće ni zamisliti. Mnoga otkrića i saznanja drevnih vinčanske azbuke, najstarije na evromediteranskom pro-
civilizacija koja su u Aleksandriji bila još izvorno sačuvana storu, niti bilo kakvog makedonskog, balkansko-sloven-
i razvijana dalje, bila su prekrivena srednjevekovnim skog obeležja u spomen istinskim osnivačima prve i
mrakom, da bi tek u novije doba bila ponovo otkrivena. najslavnije aleksandrijske multikulturne riznice znanja
Starog sveta, Istoka i Zapada. Među 800 zvanica na
Na primeru uništenja aleksandrijskog centra otvaranju biblioteke bili su lideri Zapada, naslednici one
kulturne antike od strane Rimljana, vidi se razlika između iste civilizacije koja je Aleksandriju uništila, bez pred-
makedonskog, grčkog i rimskog odnosa prema drugim stavnika Makedonije, ili bilo kog slovenskog naroda čiji su
kulturama. Najveće i najpoznatije tekovine antičke kulture preci bili njeni tvorci. Na osnovu ovog primera, teško je
potekle su iz Aleksandrije. Ono što je u nauci antike poverovati da ne postoji nikakva zavera ćutanja oko
stvoreno pre Aleksandrije, sačuvano je zahvaljujući slovenske civilizacije, kako kaže prof. Pešić.
makedonskim vladarima koji su sačuvali, prihvatili sa
poštovanjem i dalje razvijali egipatsko nasleđe. Ono što 159
je u egipatsko-makedonskoj Aleksandriji stvoreno, Grci su
kasnije prisvojili, helenizovali, ali je zahvaljujući tome
ostalo sačuvano za čitavo čovečanstvo. Rimljani nisu
uništavali to nasleđe zbog uvažavanja njegovog grčkog,
helenističkog porekla, ono je romanizovano i uneto u
temelje zapadne civilizacije. Slovensko-makedonsko ute-
meljenje aleksandrijske škole je zajednički izbrisano kao
"varvarsko". Udeo prethodnih kultura u tome, pre svega
egipatske, bio je uništen, tragovi izbrisani, prošlost
zaboravljena.

158

Kerramički oblici i ornamentalne tehnike centralne kulture Srednjeg Krater iz nalazišta Derveni u današnjoj grčkoj Makedoniji
Podunavlja i Balkana, od Vinča-Tordoš I do Pločnika II. Izrasta iz / IV vek s.e./, vreme Filipa Makedonskog.
starčevačke kulture, promene u poslednjoj fazi pod uticajem sa istoka,
kultura Černavoda III, Bubanj, Krivodol i dr. /VI -IV milenijum s.e./

Mozaik sa predstavom lova, freska iz Pele, makedonske prestonice
/ IV vek s.e./

Ostaci pelazgijskog svetilišta u Dodoni u Epiru, preteča Olimpije / X vek
s.e - II vek n.e. kada ga srušili Rimljani./. Kult Velike Boginje Zemlje
/Mater Sva/ svetog hrasta.izvora.Dodonskog Zevsa Grci su zvali Najos-
teror. Prorokovalo se po letu golubova, šuštanju lišća hrasta, žuboru sve-
tog izvora ili brujanju velikog bronzanog gonga

Oklop Filipa II Makedonskog iz Vergine, gvozdeni sa zlatnim trakama Modeli kultnih stubova, Kultura
/ 3 vek s.e./ Poljanica u Bugarskoj, savrem-
nik Bojan kulture u Rumuniji
/ 5.400 god s.e./.

Slikane vaze iz Stene, Makedonija, današnja Demir Kapija /V vek s.e./.

Sedeća statua na
prestolu, Predionica,
naselje vinčanske
kulture kod Prištine
/ 5 milenijum s.e./

PRECI OSTALIH JUŽNOSLOVENSKIH NARODA izgradnje brana, (slučaj Lepenskog Vira) potvrđuju bogat-
MEĐU SLOVENSKO-ILIRSKIM stvo kultura koje su se smenjivale na ovim prostorima i
STAROSEDEOCIMA BALKANA koje su još neotkrivene. Proces smeštanja ogromnog
arheološkog blaga (preko 10.000 figurina koje pripadaju
Čitava teritorija bivše Jugoslavije, Balkana i samo vinčanskoj kulturi) u istinski etnički, kulturni i istorij-
Podunavlja bogata je nalazištima iz svih perioda ski kontekst usuđuju se da vrše tek pojedinačni istraživači
balkanske praistorije - od vremena neolita do ilirskog slovenske prošlosti. "Kada se istoriografija nađe pred
perioda i rimske okupacije. Nauci je već poznato da su zagonetkama prošlosti, ona ih ili u potpunosti odbacuje, ili
kulture balkanske civilizacije od Lepenskog vira, Starčeva, ih svrstava u mitologiju, uprkos nepobitnoj argumentaciji
Vince do ilirskog perioda nosile neka zajednička kultumo- koja se nudf, kaže prof Pešić. Ili, kako to kaže akademik
etnička obeležja. Celovitost tog starosedelačkog, pra- V.V. Sjedov: "Svi mi Sloveni, izašli smo ispod iste kape...
slovenskog prostora pre rimske okupacije nije se bitno svi potičemo iz iste slovenske zajednice".
menjala, kao ni njihov etnokulturni kontinuitet. Nije bilo
takvih vanregionalnih uticaja ili migracija da bi se moglo U toku 2. milenijuma s.e. obrazuju se posebni
reći da su pre Rima tu živeli neki drugi narodi, da bi se slovenski jezici, etničke zajednice kao direktni preci
posle navodnog "doseljavanja" Slovena u vreme propasti današnjih slovenskih naroda. Oni su takođe izdanci zajed-
zapadnoprimskog carstva pojavili opet neki sasvim drugi, ničkog arijevskog stabla, njegovog praslovenskog ogran-
tj. Sloveni. Kao što smo videli na primeru Makedonije, na ka, kada su još govorili jednim zajedničkim jezikom.
Balkanu su pre i posle Rima živeli isti narodi koji su
tu "od početka živeli", čiji potomci su uprkos poko- Kontinuitet kultura balkanske civilizacije, posto-
ravanjima uglavnom opstali na svojoj zemlji. Preci i janost njihovog etničkog domorodačkog karaktera značaj-
potomci tih naroda etnički pripadaju istoj, slovenskoj nije se menja neposredno pre, za vreme i posle rimske
porodici, istom etničkom stablu kao i savremeni južno- okupacije, u vreme velikih seoba naroda iz Azije u Evropu
slovenski narodi koji žive na istim teritorijama. Sličan (Goti-Germani, Huni, Avari, Mađari idr). U tim ratovima,
Makedoncima je primer Dalmata-Dalmatinaca. Preci osta- seobama nasilno je menjan etnički sastav stanovništva,
lih južnoslovenskih naroda kriju se pod imenima mno- uništavano nasleđe prethodnih kultura. Najveće promene
gobrojnih ilirskih plemena. su nastale prema rimskim izvorima u periodu koji se može
smatrati ilirskim.
Mnogi nalazi su, međutim, neobrađeni otišli u svet
u privatne kolekcije, ili čame u depoima muzeja. Opšte je poznata istina da mnogobrojni Iliri
Najneobičniji, slučajni nalazi na kopovima ciglana ili pre etnički nisu pripadali ni Grcima ni Rimljanima.
Odgovor na pitanje - kom etničkom stablu su pripadali
160 tvorci predantičkih balkanskih kultura, nalazio se u
odgovoru - ko se krije iza imena Iliri, Veneti, Raseni,
Tribali, Tračani, Auterijati, Dardanci i drugim grčko-
rimskim nazivima za evropske varvare. Utvrđeno je da su
tvorci tih kultura etnički bliži precima Slovena, nego bilo
kom drugom od poznatih naroda. Imajući u vidu etno-

161

kulturni kontinuitet u dužem vremenu na istoj teritoriji, ideje, da su sprečavali svako jugoslovensko okupljanje,
srodnost naroda koje su pokorili Rimljani sa njihovim učestvovali u razbijanju prve, druge i treće Jugoslavije.
precima, nesumnjivo je da su tvorci tih kultura - Iliri,
etnički preci današnjih južnih Slovena. Sve do 19. Zahvaljujući germanskoj istoriografskoj školi i
veka pojmovi Ilir - Sloven bili su sinonimi. To poisto- njenoj politici prema Slovenima u 19. i 20. veku, kao i
većivanje ilirskog sa slovenskim poštovali su južno- neslozi među Južnim Slovenima, pojam jugoslovenstva je
slovenski okupatori od Rimljana do Austrougarske. Slo- danas satanizovan u svim delovima bivše Jugoslavije.
venski i neslovenski autori koji su se bavili istorijom Pojam Ilira je deslovenizovan, prekinuta je svaka veza
Slovena u Srednjem veku, poistovećivali su Ilire sa između sadašnjih južnoslovenskih naroda i njihovih
Slovenima. (Lomonosov, Orbin u monumentalnom delu ilirskih predaka. Tako su otvorene mogućnosti da se
"Kraljevstvo Slovena"). Smatralo se da su Iliri Sloveni koji među nekim drugim evropskim narodima traže potomci
su za vreme rimske vlasti romanizovani, ali samo gradsko Ilira.
stanovništvo. Za humaniste italijanskog "quatrocenta"
Ilirija je isto što i Skijavonija. Jedan od najobrazovanijih Istočno pitanje je bilo, zapravo, slovensko
ljudi svog vremena Eneja Silvije Pikolomini, budući papa pitanje - šta uraditi sa Južnim Slovenima pod turskom
Pije 2. (1440-1493. g. n.e.) napisao je u tom duhu delo vlašću, pošto se "Bolesnik na Bosforu" - turska imperija
"Opis Evrope i Azije", koje još nije prevedeno kod nas raspadne. Uprkos ilirsko-jugoslovenskom pokretu za oslo-
mada bi trebalo da bude nezaobilazno štivo za istoriju bođenje, hercegovačkom ustanku, oslobođenju Srbije i
Slovena neopterećenu doseljeničkom tezom. Crne Gore, sprečeno je da Bosna i Hercegovina bude
oslobođena od Turaka zbog opasnosti da dođe do
U Austrougarskoj imperiji, carica Marija Terezija je oslobođenja i ostalih ilirskih, tj. slovenskih zemalja pod
još 1747. osnovala ilirsku deputaciju pri Bečkom dvoru Austrougraskom. Zato je Berlinskim kongresom slovensko
za vođenje "slovenskih poslova". U to vreme se smatralo pitanje rešeno tako da je Austrougarska monarhija dobila
da su Južni Sloveni direktni potomci Ilira. Napoleon je pravo da prvo okupira, potom i anektira Bosnu i
ukinuo nezavisnu "slovinsku" Durovačku republiku, ali je Hercegovinu. Zatim je krenula u obračun sa Srbijom da bi
uveo provinciju Iliriju, poštujući tadašnja saznanja da su se sprečilo jugoslovensko okupljanje. Rusija kao najveća
Iliri-Sloveni. Itd slovenska zemlja, bila je više okupirana svojim
imperijalnim nego nacionalno-slovenskim ili panslo-
Zbog svega toga bilo je razumljivo da prvi pokret venskim interesima. U velikom germanskom pohodu na
za oslobođenje Južnih Slovena od turske i austrougarske slovenski istok (Drang nach Osten), Srbija je pregažena u
vlasti, jugoslovenski pokret dobije naziv - ilirski pokret. 1. svetskom ratu i izvršen prvi genocid nad Srbima u 20.
Time je u borbi za oslobođenje Južnih Slovena davana veku. U tom ratu raspala se Austrougarska, ali je ostala
prednost imenu zajedničkih predaka u odnosu na bilo koji žeđ za osvetom nad navodnim krivcima za raspad
od savremenih naroda. Razumljivo je da je Austrougarska hiljadugodišnjeg carstva, naslednika zapadnorimske
učinila sve da se razbije i na kraju zabrani ilirski pokret, ali imperije. U novom germanskom, Hitlerovom pohodu na
je bilo štetno da južnoslovenski narodi to prihvate. slovenski svet u II svetskom ratu, prvo je surovo kažnjena
Razumljivo je da su Germani bili protiv jugoslovenske i raskomadana Jugoslavija, a njeni delovi podeljeni

162 163

susednim saveznicima da bi zatim bio izvršen novi U antičko vreme Srbija je bila poznata kao Raška,
genocid nad srpskim narodom. Tribalija, Mezija i Drdanija. Tribalija je bila poznata kao
najveća, najbrojnija i najnaprednija ilirska zajednica
Od današnjih južnoslovenskih naroda, kao što smo Balkana, u 1. milenijumu s.e, pre i u vreme imperije
videli, najlakše je dokazati makedonsko ilirsko-slovensko Aleksandra Makedonskog. Herodot prvi pominje Tribal-
poreklo, jer je ime ostalo isto, vezano za istu teritoriju pre sko polje, plodno Podunavlje i Pomoravlje. Prestonica
i posle Rimljana, odnosno "doseljavanja" Slovena. Koristili Tribala je bila u gradu koji se u vreme Rimljana zvao
su ga sami o sebi i drugi o njima. Slično je bilo sa Viminacijum (današnji Kostolac na Dunavu), koji je bio
Dalmatima - Dalmatincima. Međutim, moguće je, takođe, centar njihove provincije Gornje Mezije. Nalazio se u
identifikovati pretke svakog od južnoslovenskih naroda centralnom delu praslovenske kolevke u Srednjem
među njihovim ilirskim precima pod imenima raznih Podunavlju Balkana, na ušću Mlave u Dunav. Primer
ilirsko-slovenskih plemena. Viminacijuma, velikog i naprednog grada pre Rimljana, a
takvih ima više na Balkanu, pokazuje da Rimljani nisu
Srbija došli u varvarski, nerazvijeni Balkan, već da su pokorili
jednu od najnaprednijih kultura svoga doba. Požarevački
Od davnina je Srbija zauzimala centralno mesto u muzej čuva dokaze o tome.
balkansko-podunavskoj kolevci Slovena. Na teritoriji
današnje Srbije se nalazi kolevka drevne balkanske Među ilirsko slovenskim učesnicima u svetskom
civilizacije - Lepenski Vir, starčevačka i vinčanska kultura. poduhvatu Aleksandra Makedonskog, Tribali su imali,
Srbi kao narod i teritorija Srbije bili su od pamtiveka pored Tračana, najznačajniju ulogu. Moćna država
izloženi najvećim nasrtajima osvajača, a njihova istorija Tribala, pre i u vreme stvaranja makedonske, nalazila se
svojatanjima. Za zvaničnu istoriografiju istorija i civilizacija približno na teritoriji današnje Srbije.
Srbije i dalje počinju od navodnog doseljavanja na
Balkan, odnosno od Nemanjića. Predhrišćanski period Kod nekih savremenih srpskih autora prena-
njihove prošlosti savremena srpska istoriografija smatra glašava se isključivo srpska komponenta u traganju za
za preistorijski, odnosno paganski. sopstvenim korenima ("Srbi narod najstariji"), što je
razumljivo za jedan od najstarijih slovenskih naroda, u
Od svih evropskih naroda, Srbi su najduže opstali njegovoj balkansko-podunavskoj kolevci, koji je bio
na svom tlu, uprkos svim osvajanjima i sačuvali su najviše izložen vekovnim naletima osvajača. Prof. Pešić je,
patrijarhalnih, autentičnih, praslovensko-arijevskih tradici- međutim, sagledavao centralno mesto Srbije i srpskih
ja. Za S. Robera Srbi Ilirije su "najstariji među Slove- korena u širem slovenskom kontekstu, tragajući ne samo
nima". Pored imena Servija, Srbi, Sirbi, Serbi, Sorabi u za srpskim, nego opšte slovenskim korenima. Jer, svi Siti
ilirskom periodu pre rimske okupacije, njihovi preci su bili jesu Sloveni, ali svi Sloveni nisu Srbi.
poznati i kao Rašani, Mezi, Skordisci, Tribali, na dana-
šnjem Kosmetu kao Dardanci. Pojmovi Raška, Rašani, Rasi, su vrlo značajni za
autohtonističku teoriju o poreklu Srba kao starosedelaca
164 na Balkanu. Teritorija Raške od neolitskih vremena Vince,
preko etrurskih Rasena do ilirskih Tribala, bila je nepre-

165