Branko Vukusic-O Trojansko Slovenskoj Misteriji

kidno jedan od centara drevne srpske kulture. Pojam oblast, ne samo za nemanjićke ili današnje Raške oblasti,
Raška, Rasi očigledno je stigao do doba Nemanjića iz već za šire oblasti Srbije, što upućuje na dalekosežne
velike drevnosti. Tako je prvi srpski vladar posle rimske zaključke.
okupacije Stevan Nemanja - "veliki župan Raške". Oni
koji poštuju germansku doseljeničku tezu o Slovenima, Teritorija Beograda neprekidno je bila naseljena
odbacuju povezivanje Srbije i Srba sa Tribalima ili hiljadama godina još od paleolita, što je sigurno
Mezima, još manje sa pojmom Raške i Rasena, Rašani- jedinstven slučaj u Evropi, a možda i u svetu. Usred
ma. Međutim, povezivanje pojma Rašana i Rasena sa Beograda, na današnjoj Bajlonovoj pijaci, otkrivena je
Srbima može da bude ključ za osvetljavanje predantičke lobanja neandertalca, na padinama Banovog brda
istorije Srba, zatim za rasvetljavanje "misterije Slovena", sileksno oruđe iz starijeg kamenog doba. Beograd je
za predantičku istoriju celog Balkana. Tako je, na primer, zahvaljujući svom jedinstvenom položaju na ušću Save u
već pominjani Eneja Silvije Pikolomini (budući papa Pije Dunav uvek bio u centru kultura, koje su se u ovoj
2.) nazivao još u 15. veku n.e. Srbe imenima iz antičkog balkansko-podunavskoj kolevci evropske civilizacije sme-
doba - Tribali i Mizi, dodajući da se danas zovu "čas Srbi, njivale u toku milenijuma. Beograd je bio u centru oblasti
čas Rašani". Tako su i Etrurci, takođe slovenski rođa- gde su nastale najstarije neolitske kulture Evrope Lepen-
ci, poznati kao Raseni, Rašani i doselili su se sa Balka- ski vir (8. milenijum s.e.), Starčevačka (7-6. milenijum),
na na Apeninsko poluostrvo. Dodajući tome da je kolevka Vinčanska (6-4. milenijum) sa najstarijim pismom Evrope,
trojanske civilizacije, po tezama Salinasa, Balkan - sve to kao i najstarije kulture bakarnog i gvozdenog doba Evrope
može delovati vrlo izazovno za istraživače prošlosti sa najstarijom metalurgijom. Kultura Tribala (Rašana-
Drevne Srbije. Od Balkana do Istre, do danas je očuvano Srba) na teritoriji današnje Srbije u ilirskom periodu bila je
mnoštvo toponima i hidronima sa nazivima Raška, Rasina njihov direktni naslednik, baštinik. Prva stalna naselja
i si. Zbog svega toga bi "rašansko-etrurska veza", kao i vinčanske kulture pre najmanje 7.000 godina nastala su
srpsko-tribalska veza, mogla biti značajna za praistoriju upravo na teritoriji Beograda (Banjica, Kalemegdan,
Srba i Slovena na Balkanu. Možda "rašansko-etrurska" Čukarica, Žarkovo). Najviše primeraka vinčanskog pisma
veza postane jedan od ključeva za otkrivanje trojanske najstarijeg u Evropi, otkriveno je upravo na užem području
veze sa drevnom prošlošću Balkana, doprinos razrešenju ovog najstarijeg grada Evrope, na Banjici, na širem pod-
"homerovskog pitanja" i nova potvrda za Salinasovu Troju ručju grada Vinca, na desnoj obali Dunava i Starčevo na
na Balkanu. levoj, kao centri najstarijih i najdugotrajnijih evropskih
kultura. Pronalazak najstarijeg pisma Evrope na nje-
Današnji istraživači "enigme Ras", se usmeravaju govom tlu, upućuje da je Beograd bio zaista najstarije
na grad, lokalitet u ovoj oblasti, na prestonicu prve srpske gradsko naselje Evrope. Jer, pismo ne nastaje u var-
države posle "doseljavanja", a zanemaruju putokaze koji varskom, nomadskom šatoru!
vode ka daleko značajnijim zaključcima. Jer, Nemanja
ipak nije bio "župan Rasa" nego Raške. Pojam Rasa, Na teritoriji Beograda, na Karaburmi je velika
Rasena, Rašana vremenski se vezuje za mnogo dublju nekropola takođe ilirskog plemena Skordiska, gde je
prošlost Balkana, ne samo za jedan lokalitet već za širu sahranjivanje vršeno do 1. veka s.e, odnosno do rimske
okupacije.
166
167

I pored svega toga, starost Beograda kao Hercegovini, datovana je radioaktivnim ugljenikom na
slovenskog grada zvanično se veže za datum kada se 12380-13200 g. s.e, na kraj poznog ledenog doba. Od
njegovo slovensko ime navodno prvi put pojavljuje u tada pa kroz neolit nije prestajao kulturni razvoj Bosne i
nekom dokumentu njegovih osvajača, ili drugih naroda Hercegovine, koja obiluje "preistorijskim" i drugim nala-
koji su se pojavljivali kao osvajači na njegovom tlu. Dajući zištima, koja su samo delimično istražena.
tako prednost nekom kasnom, okupatorskom, tuđem
dokumentu, ignoriše se ili briše najvažnije - najstariji Uticaj centralnih kultura iz Srednjeg Podunavlja u
naziv najstarijeg grada Evrope bio je i ostao slovenski vreme "neolitske revolucije" - starčevačke i vinčanske,
- Belgrad, Beograd. Trag je ostao u kasnijim nazivima vrlo rano se širio dolinama Save, Drine i Bosne. Za razliku
grada u drugim jezicima - Belgrado, Belgrade, Fehervar od kultura u matičnom podunavskom području, koje su se
(na mađarskom) itd. Toponima gradova, naselja, sa slo- bavile najstarijom zemljoradnjom u Evropi, u Bosni je
venskim korenom "bel-belo" (Beligrad, Belgorod itd) ima preovlađivalo stočarstvo.
u celoj Evropi. Ali Belgrad-Beograd je najstariji od svih, jer
se nalazi u epicentru balkansko-podunavske kolevke U neolitu u dolini Bosne razvila se bogata,
evropske, slovenske civilizacije. Kao što je u osnovi dugotrajna Butmirska kultura (u toku 5. i 4. milenijuma
najstarijeg naziv Dunava bilo praslovensko "crno" s.e.) kao varijanta starčevačke i vinčanske kulture.
(Černa), tako je i u nazivu Beograda "belo" - "Bel-grad". Najveće naselje i najveća nekropola bronzanog i gvozde-
Pojam "belog" pod novim tumačenjima arijevsko-pra- nog doba na čitavom evropskom tlu bio je Glasinac na
slovenskog, pelazgijskog pogleda na svet (kosmogonije) i Romaniji. Na 1000 kv. km glasinačkog područja, od
verskog dualizma, "dobro-zlo" (Belobog-Čemabog), nepreglednog broja tumula, istraženo je preko 1000.
"crno-belo" je sinonim "svetog", "čistog", "dobrog", ne
samo belog u današnjem smislu. Glasinačka kultura se prostirala u jugoistočnoj
Bosni, istočnoj Hercegovini, delu jugozapadne Srbije i
Beograd je trideset puta u svojoj istoriji bio rušen i Metohije, u Crnoj Gori. To je bila kultura jednog od
ponovo građen, i kao feniks ponovo vaskrsavao. najvećih ilirskih plemenskih saveza Auterijata. Na osnovu
brojnih nalazišta i obilja arheološkog materijala, ova
Bosna i Hercegovina kultura je podeljena u više faza. Njen bronzani period je
podeljen u tri faze (od 1800-800. g. s.e.). Ukrasni pred-
Na teritoriji današnje Bosne i Hercegovine meti u grobovima su karakteristični za bronzano doba
razvijale su se domorodačke kulture u visemilenijumskom Srednjeg Podunavlja, posebno zapadnosrpsku varijantu
kontinuitetu od paleolita pa do ilirskog perioda. Paleolitsko vatinske kulture, što ukazuje na kulturnu i etničku srod-
nalazište Kamen kod ušća Usore u Bosnu je među nost. Na primeru mirne dugotrajne glasinačke kulture,
najbogatijim primerima balkanskog prepotopskog paleolita pred kraj bronzanog doba (oko 1200. g. u vreme trojan-
(5000 predmeta). Starost nalazišta Badanj kod Stoca u skog rata) uočavaju se prvi znaci ozbiljnijih poremećaja
ustaljenog domorodačkog poretka i pojava vanre-
168 gionalnih kulturnih i etničkih pramena i uticaja. Broj
grobova je naglo smanjen. To je inače doba propasti
trojanske civilizacije, koje je još pokriveno mitološkom

169

maglom u evropskoj istoriji, doba dorske invazije, mi- Evrope. Njihovo poreklo je bilo balkansko. Međutim,
kenske kulture i tzv. Egejske seobe. halštatski i latenski period se u duhu germanske dose-
Ijeničke teorije o Slovenima pripisuju Keltima, a ne njiho-
Glasinačka kultura pokazuje milenijumski kontinu- vim starijim balkanskim uzorima, koje su sami Kelti doneli
itet etnokulturnog razvoja na ovom području, povezanost sa Balkana u svoju novu postojbinu. Na primeru halštat-
sa ranijim neolitskim kulturama Srednjeg Podunavlja, svo- ske i latenske kulture se može pratiti kako se metalurgija,
jim savremenicima širom Balkana, pre svega sa naj- koja je nastala na Balkanu, proširila iz balkanske kolevke
starijom neolitskom kulturom u Bosni - butmirskom. uzvodno dunavskim slivom, prema Srednjoj Evropi.

O živoj trgovini sa mediteranskim centrima, ali i U Bosni i Hercegovini najduže je bilo sačuvano
udaljenim delovima Evrope, svedoče brojni ćilibarski ukra- izvorno arijevsko-praslovensko, prethriščansko nasleđe i
sni predmeti koji su stizali jantarskim putevima Evrope, tradicija. Zato je u zapadnim naporima deslovenizacije
bronzane posude iz italskih radionica, luksuzni predmeti iz Balkana, njegov slovenski karakter bio izložen najvećim
grčkih radionica i dr. To ukazuje i na kulturni nivo lokalne pritiscima i podelama. S obzirom da se paganska, pra-
društvene elite kupaca tih dobara (kneževski grobovi). Na slovenska tradicija najduže očuvala u Bosni i Hercegovini,
glasinačkom nalazištu iz bronzanog i gvozdenog perioda bogumilstvo je poslednje iskorenjeno.
nađeno je obilje metalnih predmeta, jedinstvenih u svom
vremenu - duga ilirska koplja, mačevi, kacige, štitnici za Slovenija
noge.
U Sloveniji su starosedelački slovenski preci pre
U Hercegovini su bile poznate i druge ilirske ilirskih vremena bili poznati kao Veneti, Kami, Norici,
plemenske zajednice i kulture pored Auterijata - Reti, uz bogato nasleđe iz neolitske prošlosti sve do
Desitijati, Daorsi, Ardijejci, Enheleji. Daorsi su stvorili u rimske okupacije. Preci Veneta su naseljavali teritoriju
oblasti današnje Hercegovine vrlo naprednu, osobenu današnje Slovenije još od neolita. Ljubljanska kultura
kulturu. Kiklopske zidine njihove prestonice Daorsona najbliža je venetskom periodu (oko 1850. g. s.e.) i zas-
kod Stoca, pripadaju mikenskom periodu. O kontinuitetu nivala se pretežno na stočarstvu i lovu. Bila joj je poznata
ljudskih naselja u ovoj oblasti govori i Badanj, jedna i metalurgija o čemu svedoče pronađeni kalupi za livenje
paleolitska potkapina starosti 15000 godina. Tragovi auto- bakarnih predmeta, bodeži, sekire itd. Sve znatno ranije
htonih ilirskih, bosansko-hercegovačkih predaka stigli su od halštatske kulture, kojoj se i dalje pripisuje evropska
preko bogumilskih stećaka sve do našeg doba. metalurgija.

Interesantno je da glasinačka kultura bronzanog Velika je zasluga Mateja Bora, jednog od
doba sadrži preteče po oblicima, stilu i tehnici mnogih najznačajnijih slovenskih autohtonista, što je dokazao
nalaza kasnijih kultura gvozdenog doba Zapadne i neposrednu vezu između Veneta i Slovenaca ("Veneti
Centralne Evrope kao što su Halštatska (800-500 g. s.e. naši davni preci", Ljubljana). Ovaj značajan poduhvat u
u Austriji) i Latenska (500. g. s.e. do početka n.e. Švaj-
carska). Tu je pre svega jedinstven nalaz bronzanih 171
kultnih kolica, sa tipično arijevskim kultom sunca, koja
će kasnije u toku gvozdenog perioda biti otkrivana širom

170

istraživanju porekla Slovena, dokaz da su starosedeoci, slovenskih naroda, koji su tek u novije vreme hrvatizovani
na primeru geneze jednog od najmanjih slovenskih zajedno sa njihovom prošlošću. Činjenica je da potomci
naroda koji se najduže očuvao u germanskom okruženju, više starih slovenskih naroda žive na približno istim
značajan je prilog razbijanju germanske doseljeničke teritorijama Hrvatske gde su živeli i njihovi preci. Sačuvali
škole o Slovenima. Slovenci su posle rimske okupacije bili su čak svoje starosedelačko ime, ali ne i autonomiju. To
tvorci prve slovenske države i uspeli da se odupru su Dalmatinci, (Dalmati, Ardijejci), Istrani (Istri), odnosno
romanizaciji i germanizaciji i sačuvaju svoje slovenske Ličani (Japodi), Slavonci (Panonci, Breuci), Primorci
korene. (Liburni). Arheologija potvrđuje njihovu vezu sa prošlošću
do neolitskih vremena. Liburnska grupa iz gvozdenog
Hrvatska doba raširena od severne Dalmacije do reke Raše u Istri
(rašansko-etrurski naziv), obuhvatala je i jadranska ostrva
Ilirsko-slovenske kulture na teritoriji Hrvatske, tog područja i Ravne kotare, sa hronološkim rasponom od
takođe, su se razvile na bogatom ranijem nasleđu sve do 900. god do 1. veka s.e. Osnovna privredna grana
ranog neolita. To su Korenovska, nedaleko od Bjelovara Liburna bila je zemljoradnja, stočarstvo, ribolov, zanat-
(5. milenijum s.e.), Vučedolska sa centrom u Slavoniji stvo, i posebno pomorstvo. Kao uspomena na pomorsku
koja je zauzimala ogromna prostranstva do Češke na slavu Liburna ostao je tip liburnskih brodova, što govori o
severu, do Jadrana na jugu (4. milenijum s.e.), Lasinjska dugoj pomorskoj tradiciji pre Rimljana.
sa centrom na Kupi (4. milenijum s.e.), Istarska,
Japodska i dr. U ilirskom periodu, na teritoriji koja se Za razliku od predaka drugih naroda na teritoriji
nekad smatrala "užom Hrvatskom" (kajkavsko područje i Hrvatske, zaista je teško utvrditi koje se od autohtonih
oblast prvih županija - zagrebačke, varaždinske i križeva- ilirskih starosedelačkih plemena može smatrati direktnim
čke), bilo je poznato ilirsko pleme Jaši. precima Hrvata. Za razliku od Dalmacije, hrvatsko ime se
ne javlja pre i u vreme rimske okupacije, tek posle
Zvanična i nezvanična hrvatska istoriografija da- raspada rimske imperije u vreme seoba, najpre u Ukrajini.
nas je najvatreniji pobornik zapadnih, germanskih teza o
Slovenima. Kako je ovo bilo područje najbrojnijeg katolič- Dalmacija
kog naroda na Balkanu, pogledi Vatikana imali su najveću
tradiciju ne samo u Hrvatskoj, nego zbog prozelitizma i u Dalmati su ilirsko-praslovenska plemenska zajed-
drugim južnoslovenskim oblastima, sa težnjom da se nica, koja je pored Makedonaca sačuvala svoje ime kao
među Južnim Slovenima katoličko i hrvatsko poistovete. naziv za istu oblast i isti narod pre i posle rimske
Na to je imalo uticaj i pokroviteljstvo austrougarske okupacije do današnjih dana. Kontinuitet imena Dalmata
monarhije. ključni je dokaz njihovog slovenskog, starosedelačkog
neprekidnog trajanja u etničkom smislu i na istoj teritoriji.
Hrvatska država je formirana na teritoriji i etničkom
prostoru na kome su živeli i žive potomci više autohtonih, 173

172

Dalmatinci žive u tim oblastima već hiljadama godina pod dalmatinskim nazivom stigao je do naših dana, iako se
istim imenom. minojska civilizacija ugasila pre skoro 3500 godina.
Minojska civilizacija je uključena u helenistički kulturni
Širom Dalmacije otkriveni su tragovi raznih kultura prostor, ali ime psa je ostalo nehelenizovano, vezano za
od neolita do rimske okupacije. Danilska kultura se izvorno ime naroda koji ga je odnegovao.
razvijala u toku 6-4. milenijuma s. e., bila je u vezi sa
Butmirskom kulturom u Bosni, posebnom varijantom Vin- U Dalmaciji se, za razliku od Hrvatske, sačuvala
čanske kulture u Metohiji (Reštani) i Cakran kulture u veza sa ilirsko-slovenskom prošlošću. Dalmatinska,
današnjoj Albaniji. Hvarsko lisičićka kultura (5. slovenska tradicija se održala i kroz Srednji vek, pove-
milenijum s.e.) razvijala se duž istočnog Jadrana i u zanost sa Hrvatskom je nametnuta tek kasnije u okviru
Hercegovini. Najpoznatija je Dalmatinska kulturna Austrougarske. U prvim pisanim delima iz tog doba
grupa iz starijeg gvozdenog doba, 1200. g. s. e, od naglašava se "slovinski" karakter Dalmacije (Andrija Kačić
vremena trojanskog boja, do 300. g. s. e, odnosno do Miošić - "Razgovori ugodni naroda slovinskoga", kao i
rimske okupacije. Ona se prostirala u srednjoj Dalmaciji, "Kraljevstvo Slovena" Mavra Orbina 1601). Ta "slovinska"
od Krke do Neretve, kao i kraškim poljima Dalmatinske tradicija Dalmacije bila je naročito naglašena u vreme
Zagore. Osnovna privredna grana bilo je stočarstvo, ilirskog pokreta.
zemljoradnja, zanatstvo i trgovina. Sahranjivanje je vrše-
no u rodovskim i plemenskim nekropolama. U njima je O Dalmatima, njihovoj moćnoj državi pre rimske
pored oružja pronađen vrlo bogat i raznovrstan nakit - okupacije, obnovljenoj državi posle Rimljana i razvijenoj
ogrlice, fibule, narukvice i dr. M. Zaninović u knjizi "Ilirsko kulturi može se govoriti samo kao o neslovenskoj prošlosti
pleme Dalmata", pišući o duhovnoj kulturi Ilira, potvrđuje koja pripada nekim "nestalim" Dalmatincima. Od imena
ranije nalaze akademika Budimira, da su u rimsko vreme Dalmacije ostali su tragovi u vatikanskoj svešteničkoj
dalmatinski stanovnici ostrva Brača govorili istim odori (dalmatike), uspomena na nekoliko rimskih
jezikom kojim govore i sada. Matej Bor u knjizi o imperatora dalmatinskog porekla (Dioklecijan), prvog
Venetima kao precima Slovenaca, navodi tekst sa prevodioca Biblije na latinski (Jeronim Dalmatinac) - i
jednog nadgrobnog spomenika iz 6. veka s.e. sa naziv psa - Dalmatinac!
Brača, u kome se obraća boginji Demetri da je
pokojnik otišao kod nje "ća". To je podatak koji govori CrnaGora
da je najmanje 2600 godina staro jedno od jezičkih
obeležja Dalmatinca, kao što je "bre" kod Srba ili "će" U Crnoj Gori najpoznatiji ilirski-slovenski starose-
Argentinaca. deoci su Enheleji, Dokleati (Dukljani), Labeati. Naziv
Dokleata je ostao i u najznačajnijem rimskom gradu
Podatak o Dalmatineru, belom pegavom psu sa Doklei na ušću Morače u Zetu, u oblasti rimske provincije
freske u minojskoj palati u Knososu, star je oko 5000 Dalmacija. Ilirska država Duklja, zauzimala je veliku teri-
godina. (Stvoriti i odnegovati takvu rasu psa mogao je toriju i objedinjavala više plemena u 3. veku s.e, za vreme
narod slovenske dobroćudnosti, isto kao što ne bi mogao
da stvori rasu krvoločnog bul terijera.) Pod istim, izvornim 175

174

Argona, sa centrom u Boki Kotorskoj. Prostirala se od veku bio najveći i najbogatiji grad rimskog Ilirikuma. Ra-
Neretve do Epira. Argonova udovica Teuta izgubila je rat čuna se da je preko dvadeset rimskih imperatora bilo po-
protiv Rimljana i njena država se najpre svela na teritoriju reklom iz slovensko-ilirskih oblasti Balkana i Podunavlja.
današnje Crne Gore. Kasnije je u 3. ilirskom ratu protiv
Rimljana, kralj Gencije bio zarobljen i njegova država je Romanizacija ilirsko-slovenskog stanovništva Bal-
konačno okupirana. kana i Podunavlja za vreme rimske vlasti zahvatila je,
uglavnom, gradsko stanovništvo. Seosko stanovništvo
Argonova i Teutina ilirsko-slovenska država nasta- naročito u brdskim oblastima, sačuvalo je svoj slovenski
la je na mnogo starijem kulturnom nasleđu, kao i u drugim identitet, jezik i tradiciju.
južnoslovenskim oblastima Balkana. I ovde, arheološka
otkrića dokumentuju neprekinuti kulturni razvoj, od mezo- 177
lita do ilirskih vremena. Na primer, potkapina Crvena sti-
jena kod sela Petrovići, blizu Nikšića, jedinstveno je
nalazište u Evropi, možda i u svetu, sa kulturnim slojem
debljine 20,3 m. i čak 31. kulturnim horizontom. Vremen-
ski raspon tog nalazišta je od srednjeg paleolita (pre
130.000 g.) do prelaza iz bronzanog u starije gvozdeno
doba (oko 2000. g. s.e.). Ovde su, kao u nekoj knjizi,
složeni "listovi" kalendara praistorije ovog dela Balkana.
Nešto je mlađe nalazište Odmut (u 7 slojeva od 9000-
1800. g. s.e.), koje sadrži obeležja starčevačke i
vinčanske kulture. Ovakva nalazišta koja bi bila ponos
svakoj evropskoj zemlji i predstavljala turističku atrakciju,
ostaju nepoznata javnosti, čak i stručnoj.

U prilog autohtnosti Slovena na Balkanu govori
činjenica, koju smo već spominjali, da su ostali privrženi
svom slovenskom poreklu i za vreme rimske okupacije.
Sloveni su bili najveća robovska snaga imperije, pobuna
Tracanina Spartaka ugrozila je opstanak imperije. Mnogi
komandanti rimskih legija poreklom sa Balkana, dobili su
titule imperatora, neki od njih bili su među najčuvenijima.
Oni su dobili rimska imena, ali su na tipično slovenski
način, vezani za svoje poreklo i rodno tle, podizali sebi
rezidencije, zadužbine u krajevima iz kojih su potekli, kao
na pr. Dioklecijan u Splitu, Galerije u Gamzigradu, Kon-
stantin u Nišu, Justinijan u Lebanima, Sirmijum je u 4.

176

Korintski šlem /VI vek/ Prikaz trepanacije lobanje, nalazi u
nekropolama iz bronzanog doba kod
Šlem Filipa II iz Vergine Mokrina u Banatu, gvozdenog doba u
Keltski šlem /II vek/ Ilirski šlem /V vek/ Krivoj reci na Zlatiboru kod Uzica,
Viminacijumu pre i posle Rimljana.
Kultna kolica sa Glasinca kod Sarajeva, Šlem sa krestom /III vek/
X vek s.e. Kultna kolica iz Trundholma u
Danskoj. U tresetištu dobro
očuvan disk Boga sunca, kolica
vuče konj / VII vek s.e./.

Crvenokosa Boginja Iz Donje Branjevlne Antropomorfna flgurina iz
kod Odžaka na Dunavu, nalazište nalazišta Korbovo kod Kladova
starcevačke kulture / VI milenijum s.e./. pod utlcajem Černavode III.

Antropomforne figure iz Divostina, starcevačka i vinčanska kultura Riton iz Panađurišta, pri-
/ VI milenijum s.e./ padao ilirsko-tračkom
kralju Seutesu III
/ IV vek s.e./.

NESLOVENSKI DOSELJENICI MEĐU približavala se današnjoj. Sever Evrope se tek oko 6.
SLOVENE milenijuma oslobađa leda. Pošto je u Severnoj Aziji i
Sibiru postajalo sve hladnije do današnjeg stanja to je
Na sudbinu Slovena najviše su uticali njihovi izazivalo dalja pomeranja i mongolskog, kineskog i
osvajači, najpre rimska imperija, zapadnorimska i Vizant, drugog stanovništva unutar Azije ka Srednjoj i Istočnoj
kao osvajači u Jugoistočnoj Evropi, Podunavlju i Zapadnoj Aziji. Kasniji talasi germanskog i nordijskog doseljavanja
Evropi od početka prvog milenijuma do rušenja Vizanta. stigli su do Evrope tek krajem stare i početkom nove ere.
Zatim Germani kao naslednici zapadnorimske imperije, Kretali su se najpre iznad već odavno naseljenih
zajedno sa Vatikanom, posebno sa Mađarima kao Austro- slovenskih oblasti prema slobodnim prostorima severa
ugarska imperija sve do 20. veka. Turska imperija je Evrope, zatim kroz sukobe sa Slovenima u oblastima koje
skoro 500 godina gospodarila nad najvećim delom Južnih su oni naselili još u postglasijalnom periodu. Tek mnogo
Slovena. Tataro-Mongoli su nekoliko vekova gospodarili kasnije seobe su se razlikovale od prvog arijevskog talasa
nad značajnim delom Istočnih Slovena. Svi osvajački naseljavanja Evrope. Do njih je došlo pod pritiscima
ratovi su vođeni na slovenskim teritorijama, pri čemu su drugih nomadskih plemena iz istočnosibirskih i drugih
materijalne, duhovne i ljudske žrtve bile pre svega sloven- oblasti koje je zhvatalo zahlađenje, rasta stanovništva i
ske, uništavano je kulturno nasleđe, paljene biblioteke i traženja novog životnog prostora. Ove migracije su
hranilišta drevnih knjiga. Osvajači su pored asimilacije predstavljale nasilno osvajanje novih oblasti kroz
domaćeg stanovništva unosili nacionalne i verske sukobe dugotrajne ratove i sukobe sa već domorodačkim
među Slovene, čije su žrtve bili pagani, bogumili, kauri, Slovenima pred kraj stare i početkom nove ere. Vreme,
kao katolici, pravoslavci, reformatori (husiti) ili muslimani, pravci tih seoba i sukoba sa slovenskim stanovništvom
što je uticalo na fizički nestanak mnogih starih slovenskih najpre u Istočnoj Evropi, a zatim i u ostalim delovima
naroda, posebno u Zapadnoj Evropi, na proces deslove- Evrope, dobro su poznati. Među tim doseljenicima su bili
nizacije i asimilacije Slovena. preci Germana, Anglosaksonaca, Ugrofinaca, Mađara,
Huna, Avara.
Neki germanski autori prihvatili su tezu o arkti-
čkom poreklu arijevske rase. Međutim, tu arktičku kolevku Odgovor na pitanje o starosedeocima i došljacima
su nalazili u oblastima između Švedske, Finske i Nema- Evrope olakšan je time što se najveći deo današnjih
čke, odakle su se u talasima širili Evropom. Novija evropskih naroda pojavio u Evropi u istorijski poznato
istraživanja tu mogućnost isključuju, pre svega zbog vreme pred kraj stare i početak nove ere. Tako je i
stanja ledenog pancira nad Evropom u to vreme i navodno doseljavanje Slovena skriveno u vreme "Velike
nemogućnosti opstanka čoveka u tim oblastima. U to seobe naroda" od 4-6. veka, odnosno navale osvajača iz
postglasijalno vreme, s druge strane, klima u Srednjoj i Azije prema Evropi i centru rimske imperije. Preko sloven-
Južnoj Evropi bila je već vrlo povoljna za život čoveka, skih zemalja, prošli su mnogi osvajači sa Istoka - od Gota-
Germana, Alana, Anglosasa, Normana, do Huna, Avara,
178 Mađara, Ugrofinaca, Mongola. Sa mnogim osvajačima
Sloveni su bili u savezu, kad je bio u pitanju pohod na

179

zajedničkog neprijatelja - Rimljane. Neki od tih osvajača slave. Istorija i civilizacija je opet počinjala od njih. Evropa
su uspevali da stvore moćne države u Evropi, čak da je zaboravila na antičku nauku, Aristotela, Ptolomeja,
osvoje i opljačkaju Rim, ali su kasnije nestali iz evropske Perikla, jer je nova imperija počivala na dogmi da je
istorije, poput Huna i Avara. zemlja centar vasione, Rim centar sveta, a papa božji
namesnik na zemlji. Spaljivani su naučnici poput Đordana
Iz zajedničke skupine germansko-teutonskih Bruna, koji su tvrdili ono što je "paganskoj" antici već bilo
plemena, Anglosasa, Normana, Alana, koji su u raz- poznato. Ova inkvizitorska Evropa je otkrila Ameriku, što
maku od nekoliko vekova stizali u Evropu, kasnije će se je dovelo i do novih saznanja o svetu koja su podstakla
formirati preci svih današnjih zapadnoevropskih naroda renesansu antičkog nasleđa.
Evrope, što je istorijski poznato, i oko čega nema nikakve
misterije. Pitanjem - ko su evropski starosedeoci a ko Germanima, kao Latinima u antici u odnosu na
došljaci - pozabavićemo se kratko na primeru Germana, Etrurce, bilo je neophodno da utvrde svoju evropsku
jer su najviše uticali na sudbinu Slovena i stvaranje drevnost i poreklo (svoj antički pedigre), pa je izmišljena
misterije o njihovom poreklu. indogermanska teorija o Germanima kao starosedeocima
Evrope i Slovenima kao skorojevićima i varvarima, što nije
Germani bilo ništa bitno novo po pitanju Slovena, u odnosu na ono
što su Grci i Rimljani već učinili u antici.
Germani su bili najuspešniji osvajači Evrope posle
Rimljana. Germani (Goti) su za samo dva-tri veka od Po nemačkim izvorima, Germani se prvi put
dolaska u Evropu u 2. veku n.e. uspeli da osvoje Rim i pojavljuju u evropskoj istoriji kao Goti 155. g. s.e. (Ostgoti,
sruše zapadnorimsko carstvo (Odoakar, 476. n.e.). Na Vestgoti i Gepidi), dok se po verodostojnijim ruskim
ruševinama zapadnorimske imperije dotada najveći nepri- izvorima, Goti pojavljuju u Evropi 80 godina kasnije.
jatelji Rima, Germani su osnovali Sveto Germansko Slovenske oblasti rusko-ukrajinskih stepskih područja i
rimsko carstvo. Čak su i prestonicu carstva iz "večnog Pricrnomorja bile su prve na udaru ovih agresivnih
Rima" jedno vreme preselili u Ahen u Nemačkoj, pa je došljaka iz Azije, do kojih je došlo na istočnim granicama
tako nekoliko desetina hiljada osvajača iz Azije uspelo da Ruskolanije, naslednice bogate Skitije, 230. g. n.e. Grčki
stvori najveću imperiju u Evropi. Polazilo je to za rukom i izvori iz njihovih pricrnomorskih kolonija navode 235-40.
drugim osvajačima, ali su se njihove imperije ubrzo g. kao prve nalete Germana. Oni su srodne Vandale, koji
raspadale i oni su odlazili u istoriju (popt Huna, Avara, su pre njih nadirali ka Evropi, proterali dalje ka
Mongola). Međutim, germanska imperija je potrajala i Dunavskom basenu. Već do kraja 3. veka, pokorili su
proslavila svoju hiljadugodišnjicu kao Sveto habzbursko veliki deo slovenskih oblasti na jugu Rusije, koristeći
carstvo, opstajući do našeg doba. rivalitet među Slovenima kao svoje najmoćnije oružje. Uz
asimilaciju domaćeg stanovništva rasla je i njihova etnička
Nemci su postali zvanični naslednici rimske moć. Zatim su osvojili Dakiju i uz pomoć slovenskih
imperije, ali ne i njene paganske civilizacije i antičke Karpa, žestokih neprijatelja Rimljana iz vremena rimskog
osvajanja Dakije, stigli na Dunav i postali glavna pretnja
180 zapadnorimskoj imperiji. Prešli su Dunav 250. g. n.e,

181

porazili rimsku vojsku 251. g. kod Filipopolja. U toj bici je himni zvala Slovenija. Opis tog tipično slovenskog slavlja
poginuo rimski imperator Decij. Međutim, za konačni potvrđuje ne samo prisustvo Slovena pre Germana u
pohod na Rim morali su da obezbede pozadinu, da Evropi, već i živu arijevsku, vedsku tradiciju u susedstvu
potpuno pokore Istočne Slovene sa kojima su počeli sa moćnom hrišćanskom rimskom imperijom. Ona je
žestoke sukobe. Dugotrajni rat protiv Istočnih Slovena podelila slovenski svet na porobljene podanike imperije i
vođen je sa promenljivim ishodom. Gotski hroničar Jordan one preko Dunava, od kojih ih je delila utvrđena granica
opisuje te dugogodišnje ratove pre no što su stigli do (limes). Bojana pominje i ruski letopis "Priča o Igorovoj
Rima. Dalje je sve istorijski poznato i neosporno, ali je vojsci", u kome se opisuje pobedničko slavlje nad "banda-
zaboravljeno da su Goti pre Rima, po dolasku u Evropu ma (polčišća) konunga Germanareha". Knez Ruskolanja
ratovali protiv Slovena, da bi posle izmislili obratnu priču. (Rusije) Bus je poslao svog sina Bojana da "učvrsti
bratstvo Ruskolanije i Slovenije". Bojan će pesmom slaviti
Veles knjiga sadrži detaljne opise ratovanja Velesa, za slavu Slovena - "pijemo za sećanje na Zlato-
Germana i Slovena, vođenih od 3-5. veka n.e. u stepsko- gora u slavu Arija". Tako je arijevska slava koju su preci
crnomorskim oblastima Rusije i Ukrajine. Germani su Slovena doneli iz prapostojbine stigla i do našeg doba.
zauzeli najpre Krim i Priazovje, drevnu bogatu Skitiju i
došli do severnih padina Kavkaza, odsekli ruskoj državi U ovoj slovenskoj himni iz 4. veka, Germani još
Ruskolanj prilaz Crnom moru i saterali ih u stepu. Zatim nisu bili pokorili Slovene, ali će posle skoro hiljadu i po
su krenuli na zapad i pokorili oblasti do Visle. Pod vod- godina izmisliti priču da su se Sloveni tek dva veka posle
stvom Germanareha, njihovog slavnog vođe, sredinom 4. te istorijske pobede nad permanarehom, pojavljuju u
veka, stvorena je u Evropi velika gotska država, koja se Evropi! Ruski autor V.E. Šambarov, opisujući u svojoj
prostirala od Tamiša do Dona. Gotski hroničar Jordan knjizi ratove Gota sa Slovenima, navodi da se od 4. veka
poredi Germanareha sa Aleksandrom Makedonskim. n.e. u zapadno-germanskim hronikama više ne pominju
Rusi-Roksolani i drugi Sloveni kao prethodnici Germana u
Pod Germanarehom se dogodila najveća bitka sa Evropi. Posle pokoravanja Slovena na jugu i istoku
Slovenima u kojoj je Germanareh poginuo. U "Bojanovoj Evrope, Germani su krenuli na sever i zapad, gde su opet
himni", letopisu iz 4. veka napisanom velesovicom, pokorili slovenske starosedeoce - Lužičke Srbe, odnosno
posvećen najvećem slovenskom junaku bitke, dat je opis Venete. Tako je na slovenskoj teritoriji formirana buduća
ovog boja i pobedničkog slavlja (objavljen u Moskvi Nemačka država, kolevka germanske rase i evropske
1995). Na strani Rusa bili su svi "Sloveni na čelu sa civilizacije.
knezom Slovenom", Kelti, Anti, Kimerijci, Radimići,
Dregovići, Drevljani, plemena sa Venetskog mora, Kod germanskih, čak i nekih slovenskih autora,
Goljadi, Vlasi, Zemegolci. Slovenski pobednici su uz javlja se verzija o "civilizatorskoj" ulozi Germana među
pesmu velikog guslara i ratnika Bojana, priredili neviđenu Slovenima. Navodno su im doneli prve osnove državnosti
gozbu i veselje, "u stolnom gradu Slovenije Novgorodu", i kulture. Šambarov savetuje tvorcima lažnih hipoteza da
blizu izvora Dunava, na obali jezera Mojska. Radi se o otvore oči nad činjenicama. U trećem veku, u vreme
Slovačkoj, centru Moravske kneževine, tada najveće gotskih naleta, arheološki je registrovan nagli pad visoko
slovenske države u Evropi, koja se prema Bojanovoj razvijene kulture, prestanak kovanja zlatnog novca i

182 183

rimskih moneta iz razmene bogate slovenske Černja- germanska plemena su pustošila i osvajala Zapadnu
govske kulture na Donjem Dunavu sa Rimljanima. Evropu. Najpre Galiju (kasnija Francuska), zatim su
Arheološko bogatstvo kurgana govori o viskorazvijenim "bande divljih Germana upale u bogatu Španiju noseći
kulturama koje su se smenjivale u prirodnoj evoluciji smrt, paljevine i rušenja. Germani su naselili opustošene,
tokom više milenijuma, pre dolaska gotskih nomada iz opustele oblasti - u Portugaliji Alani, u Andaluziji na
Azije. Isto će se kasnije dogoditi sa kulturom Lužičkih Gornjoj Rajni i u Istočnoj Galiji Vandali". Opsednuti Rim je
Srba, Kelta. Germani su "pobedničkim istinama" sledili 408. g. n.e. plaćao danak Alarihu. Uz pomoć zapadnih
tradiciju osvajača - Rimljana u odnosu na Etrurce, Skite i Gota i Alana branio se od Huna i "biča božjeg" Atile,
druge pokorene slovenske pretke. nanevši mu i poraz 451. g. na Katalonskim poljima. Bila je
to poslednja odbrana zapadnorimske imperije. Posle niza
Podsetimo se ukratko kako jedan germanski autor, novih međusobnih ubistava poslednjih rimskih imperatora,
K.F.Beker, prikazuje rušenje zapadnorimskog carstva od kratkotrajne vlasti galskih vođa, 476. g. vođa germanskih
strane Germana. Imperija se raspadala iznutra (to je "varvara" Odoakar konačno ruši romansku zapadno-
period građanskih ratova i borbe za vlast, pobune kolona, rimsku imperiju, koja postaje germanska od Karla Velikog
ratova na svim granicama, opšte degeneracije rimskog (800. g. n.e.) i Sveto germansko rimsko carstvo. Od
poretka, gladijatorske igre, pobune robova itd). Posle dolaska Germana kao varvara u Evropu, prošla su samo
"obesnih, raspusnih, brutalnih" imperatora (Kaligula, dva veka da bi Nemačka postali najveća i najmoćnija
Klaudije, Neron), niza "soldatskih imperatora" koje su evropska sila, predvodnici zapadne civilizacije.
pretorijanci postavljali, zbacivali i ubijali, dolazi nekoliko
imperatora ilirsko-slovenskog porekla. Dioklecijan je (284- Istočno rimska imperija će i pored pada Kon-
305. g.) pokušao da spase imperiju decentralizacijom - stantinopolja i kratkotrajnog stvaranja Latinskog carstva
triumviratom, unutrašnjom reorganizacijom, odvajanjem produžiti kao Vizant čitav milenijum posle propasti
vojske od vlasti, obustavom progona, priznanjem hrišćan- zapadno-rimskog carstva. Pod tursku vlast pada 1453.
stva itd. U to doba Rim prestaje da bude centar, da bi ga god. Te vekove evropske istorije obeležio je rivalitet
Konstantin (takođe ilirsko-slovenskog porekla, iz Niša), zapadne, svete, germanske imperije sa Vizantom u
osnivanjem Konstantinopolja, konačno zasenio. Svoju neprestanim ambicijama za stvaranje svetskog poretka
Imperiju Konstantin je podelio na 4 prefekture - Istok, pod zapadnim liderstvom. Južni Sloveni su bili podeljeni
Iliriju, Italiju i Zapad. Ilirija je obuhvatala Panoniju, između istočnog i zapadnog dela rimske imperije. Zapadni
Dakiju, Makedoniju i Grčku. Konstantin je uspešno bra- su dobili nove germanske gospodare, i zadržali vazalni
nio imperiju od njenih najvećih neprijatelja - german- status, sem kratkotrajnog formiranja nezavisnih država.
skih varvara. Međutim, posle Konstantinove smrti nastali Neke su bile moćnije od Vizanta (Dušanovo carstvo).
su međusobni sukobi među trojicom njegovih sinova i Mada je Vizant preko hiljadu godina bio jedini centar
naslednika, da bi svakim novim imperatorom država rimske imperije, sa prestonicom u Konstantinopolju, zatim
gubila nove teritorije i slabila iznutra. Oronulo zdanje najveći, najbogatiji i najrazvijeniji deo Evrope, on je i tada
zapadnog dela imperije se ubrzano rušilo pod naletima ostao deo Istoka, više nego evropske civilizacije. Podela
Germana i Huna i pobuna pokorenih Slovena. Razna Evrope između Istoka i Zapada išla je uglavnom granicom

184 185

između pravoslavlja i katolicizma, zapadnog hrišćanstva. proizvođači ćilibara koji su odatle raznosili trgovci,
Ta granica je podelila i slovenski svet. uglavnom Grci, ćilibarskim putevima širom Evrope.

Germani su ubrzo postali legitimni Evropejci, pred- Ostaje nerasvetljeno poreklo i drugih staro-
stavnici evropske civilizacije, formalni nastavljači rimske sedelačkih naroda u Zapadnoj i Severnoj Evropi, kao što
imperije, Vizanta i Konstantinopolja. su Baski, Iberi, Bretonci, Korzikanci, Sardeni, Velšani,
Škoti, Irci (Kelti) i dr.
Proces germanizacije slovenskih starosedeoca u
oblastima koje su danas germanske trajao je sve do 19. Pismenost Germana počinje sa Karlom Velikim
veka, kada je Zapadna Evropa bila očišćena od sloven- (početak 9. veka n.e.). Engleza u 7. veku, Nemačke u 8,
skih starosedelaca. Ostao je Balkan, Istočna Evropa kuda Holandije u 9, Skandinavije u 12 veku n.e. Postojale su
je navodno doseljavanje Slovena bilo "maskirano" got- teze u vezi starosti runa kao najstarijeg evropskog pisma,
skom migracijom. autohtonog, germanskog porekla, međutim, prof. Pešić je
poređenjem vinčanskog pisma sa ostalim starim pismima
U vreme rušenja zapadnorimske imperije i osva- Evrope i Mediterana, pokazao da i rune imaju sličnosti sa
janja Nemačke, po Britanskoj Enciklopediji, "Nemačka je svojim vinčanskim praizvorom i kasnijim etrurskim, venet-
bila puna Slovena" poznatih pod nazivom Lužički Srbi skim pismima.
(Lausitz), Pomoranaci (Pomerania), Veneti (VVindish) i
drugi. Lužička kultura (Lausitz) se razvila na širokom Najstariji naziv za rune nije bio slučajno - "vend-
prostoru između Saksonije i Zapadne Ukrajine, Baltičkog ske rune" što je pravi trag njihovog porekla, koji se
mora i severnih delova Češke, Moravske i Slovačke. kasnije briše. Ustvari, najstarije rune su sa teritorije
Pripadala je grupi domorodačkih kultura neolita, bron- Danske iz 3. veka n.e, ali je to pismo izašlo iz upotrebe u
zanog i gvozdenog (halštatskog) doba Evrope. One se 10. veku n.e. U nekim regionima Švedske rune su se
karakterišu po načinu sahranjivanja u velikim nekro- sačuvale i do novijih vremena. Nalazi runskog pisma
polama (često preko hiljadu grobova) sa spaljenim pokoj- otkrivani su širom Evrope - od zapada Rusije, do istoka
nicima. Takve nekropole postojale su još 2000 godina pre Francuske, ali najviše u Skandinaviji i Engleskoj. Pre
Germana - što govori o dugotrajnom, mirnom i stabilnom najnovijih germansko-nordijskih špekulacija, autori su bili
razvoju te kulture. Kultura Lužičkih Srba bila je prva žrtva saglasni da je poreklo runa na Balkanu, u Podunavlju.
novih, germanskih doseljenika. Pomeraniju (najstariji Švedski arheolog B.Salin došao je do zaključka da su
slovenski naziv Pomorje odnosno Slavinia) su naseljavali rune došle u Skandinaviju iz Jugoistočne Evrope, da
Sloveni od "preistorijskih vremena" na južnom Baltiku, pre 3-4. veka n.e. nema tragova runama u zapadno-
između Visle i Odre, odnosno Prusiji. Teutonci su je teutonskom svetu, odnosno jugozapadno od linije Šlezvig,
zauzeli u 13. veku n.e. Berlin, Bukurešt. Zato su neki autori poreklo runa tražili u
grčkom ili latinskom pismu. Norvežanin C.J.S. Mastran-
Slovenski starosedeoci na teritoriji Zapadne der je poreklo runa izveo iz severno-etrurskog alfabeta,
Evrope do Baltika najviše su bili poznati pod opštim čime je ustvari anticipirao Pešićeva otkrića. Taj alfabet je
nazivom Veneti. Na severu Evrope su razvili poznatu bio u upotrebi kod Kelta (odnosno praslovenskih pleme-
ertebelsku kulturu. Veneti su na Baltiku bili glavni na), u Istočnim Alpima i Bohemiji i na osnovu njih su

186 187

Teutoni izradili svoje rune. Germanska gotica je kasnije mongolske imperije svedoče opisi Marka Pola. Džingis-
nastala na osnovu runa. Najveći procvat rune su dostigle kanovi naslednici su se okrenuli osvajanju Evrope. Batu
u Britaniji i znatno su se razlikovale od kontinentalnih, Kan je osvojio kijevsku Rusiju (1240. g.), zatim Poljsku,
germanskih. spalio Krakov i potukao nemačko-poljske knezove 1241.
g. Druga mongolska vojska pod Kadanom pobedila je na
U poslednje vreme ima pokušaja da se bogato Tisi Ugarskog kralja Belu 4. i gonila ga sve do Jadranske
kulturno nasleđe Kelta uključi u germansko, zapadno- obale. Na vest o smrti Ogotaja, Džingiskanovog sina i
evropsko nasleđe. Istraživanja o poreklu Slovena istovre- naslednika, Mongoli su napustili opsadu Trogira i preko
meno pokazuju da Kelti nemaju nikakve etničke, ni Dubrovnika i Kotora otišli za Rusiju. Time je Evropa bila
kulturne veze sa Germanima, nego upravo sa Slovenima. spašena. Posle smrti Džingiskana i raspada imperije for-
mirana je mongolsko-tatarska država "Zlatna horda" u
Mađari su pored Germana najviše uticali na Rusiji. Oni su vladali Rusijom oko dva i po veka (od 1240-
mesto Slovena u istoriji Evrope. Mađarska plemena 1480. g.) i uticali znatno na dalji razvoj Rusije i Ukrajine.
ugarsko-finske rase stigla su iz Azije Evropu u 10. veku
n.e. Kao ratnički narod, njih oko 30000 zauzeli su naj- Bugari su krenuli prema Evropi iz iste oblasti
plodnije slovenske zemlje u Podunavlju i srušili Veliko- Azije kao i Mađari, stigli su ranije već u 8. veku s.e. Za
moravsku kneževinu (6-10. vek). Prihvatili su katoličan- razliku od Mađara, Bugari su se ubrzo asimilovali sa
stvo, postali partneri Germana u Svetom germanskom slovensko-tračanskim starosedeocima i potpuno sloveni-
carstvu-Austrougarskoj monarhiji. Zajednički ili samostal- zovali. Bugarski istoričari poklanjaju izuzetnu pažnju
no pokorili su Čehe, Slovake i najveći deo Južnih Slove- izučavanju tračanskog nasleđa kao svog, a Makedonce
na: Bosance, Hercegovce, Hrvate, Slavonce, Dalmatince, smatraju za Bugare, odričući im pravo na makedonsko
znatan deo Srbije. Vršeći asimilaciju i mađarizaciju nasleđe kao i Grci.
pokorenih Slovena sačuvali su svoj nacionalni identitet,
mada su intenzivnim mešanjem sa Slovenima izgubili Albanija se ne pojavljuje pod tim imenom nigde u
etničke karakteristike svog azijskog porekla. Nasleđe pra- Evropi pre ni posle rimske okupacije Balkana. Neki autori
slovenskih, arijevskih kultura koje su dobile mađarske smatraju da su Albanci došli iz istoimene oblasti u
nazive (Lenđel, Kereš, Kočofeni, Kukuteni) pripisano je današnjem Dagestanu u 11-12. veku n.e. kao plaćenici
"nestalim" narodima i, takođe, mađarizovano. Pokoreni normansko-sicilijanskih vladara u pokušaju osvajanja na
Sloveni su dobili naziv Raci (od tada još aktuelnog naziva istočnoj obali Jadrana. Posle poraza Normana, Albanci
za Srbe) kao sinonim za varvare. ostaju na teritoriji današnje Južne Albanije. Očuvali su
svoj nacionalni identitet i autonomiju u mirnom saživotu sa
Mongoli su vrlo značajno uticali na sudbinu susednim Slovenima. Zajedno s njima su potpali pod
Istočnih Slovena i umalo da odrede sudbinu ćele Evrope. tursku okupaciju, čak su vodili borbu zajedno sa Srbima
Pojavili su se u istoriji u 13. veku, kada je Džingiskan protiv Turaka (Skenderbeg). Za razliku od susednih Slo-
objedinio Tatare i Mogole i stvorio jednu od najvećih vena, Albanci su se uglavnom islamizovali, mada je na
imperija u Srednjoj i Istočnoj Aziji. Njegovi naslednici su Kosmetu tursku okupaciju preživela enklava slovensko-
pokorili bagdadski kalifat i Kinu. O sjaju i raskoši velikog srpskih starosedelaca - Goranci, koji su sačuvali srpski
mogula na kineskom dvoru u vreme najveće moći
189
188

jezik. U novije vreme, koristeći germansku tezu o ISTOČNOEVROPSKA KOLEVKA
Slovenima i nemarnost slovenskih istoričara, koji se odri- SLOVENSKE CIVILIZACIJE
ču svoje predrimske prošlosti, javlja se sve više dela
albanskih istoričara sa tezom da su Albanci direktni Zvanicna istoriografija se za vreme carske Rusije
potomci Ilira. To teško nailazi na prihvatanje zvanične nije mnogo bavila istraživanjem prasiovenske, pred-
istoriografije izvan Albanije. Salinas, na primer, smatra da hrišćanske, paganske prošlosti. U skladu sa germanskom
Albanci i Sloveni imaju isto poreklo. U svakom slučaju, tezom o Slovenima, istorija Rusije |e počinjala Kijevskom
pitanje porekla Albanaca je još otvoreno. Rusijom, pismenost hrišćanstvom, Cirilom i Metodijem. Za
razliku od germanskog nacionalnog zanosa, ruski impe-
Rumunija je specifičan slučaj formiranja jedne rijalni interesi su bili ispred slovenskih, nacionalnih.
neslovenske nacije u bogatoj balkansko-podunavskoj
kolevci slovenstva. Ona je nastala na području rimske U vreme Sovjetskog Saveza uspešno su otkrivana
provincije Dakije i moćnih praslovenskih plemena Dača- arheološka bogatstva drevnih kultura na evroazijskim
na, Karpa i drugih, asimilacijom i romanizacijom domoro- prostranstvima i arheološka mapa tih otkrića širom Rusije
daca i doseljenika za vreme rimske okupacije u cilju i Sibira postajala je sve bogatija. Međutim, sve je to bilo
zaštite imperije sa istoka. van interesovanja zapadne istoriografije, nedovoljno valo-
rizovano ili nepoznato iz više razloga. Pre svega, zbog,
190 međunarodne izolacije SSSR-a poistovećivanjem ko-
munističkog Sovjetskog saveza sa Rusijom, odnosno
komunizma sa slovenstvom. Pored toga, za zvaničnu
sovjetsku istoriografiju internacionalno je bilo iznad
nacionalnog, posebno slovenskog. Uostalom, na čelu
najveće slovenske države jebio Gruzin - Staljin. Naučnici
nisu mogli, kako kaže J.A. Šilov, da "izlaze izvan okvira
ou'cijelne nauke. Ona je počivala i počiva na tezi da je
istorija počela u Sumeru, da su temelje evropske kulture
položili Grci, a da su Sloveni poslednji Evropejci".
Poznato je da je i Marks imao animozitet prema
Slovenima i njihovoj civilizaciji što je, takođe, imalo
dodatnog uticaja na sovjetsku istoriografiju. Rusko
ukrajinski istraživači prasiovenske prošlosti pružaju obilje
novih dokaza za - neosnovanost vladajuće teorije o

191

Slovenima i potrebi revizije opštih pogleda na istoriju slovenskih država. U obimnoj literaturi rusko-ukrajinskih
svetske civilizacije iz koje su Sloveni praktično isklju- istraživača o poreklu Slovena, neki autori potvrđuju Tila-
čeni, a njihov doprinos brisan. kovu tezu o arktičko-sibirskom poreklu arijevske rase
zaključujući da je "siovenstvo koren indoevroopskog sveta
"Osam hiljada godina praistorije Slovena", i osnova planetarne civilizacije".
nosi naslov poglavlje knjige J.A. Šilova (Praistohja Rusije,
Jekaterinburg 1999.). Po vladajućoj teoriji Istočni Sloveni Šilov je dao periodizaciju praistorije:
se pojavljuju u istoriji Evrope u centralnom delu Evropske Paleoevropska Aratija na prostorima Balkanskog
Rusije još kasnije nego na Balkanu - sa hrišćanstvom, u Podunavlja, Karpata, Povolžja, Krima, protoslovenski,
9-10. veku n.e. "Zarje pre toga ovde bila pustinja, u kojoj indoevropski, praslovenski, pelazgijski period, pad Troje i
su živeli divljaci u životinjskom krznu sa kamenim sekira- preseljenje Veneta i Etruraca u periodu od 24-13. veka
ma?", pita se ruski autor V.E. Šambarov. s.e, slovenski period od 13. veka s.e. do granice n.e,
istorijski period od 10. veka n.e, odnosno perioda
Skitija se ističe kao najznačajnija kultura antičkih hrišćanstva.
predaka Istočnih Slovena, slično Makedoniji na Balkanu. Najstariji period Aratije Šilov vidi kao sinkretizam,
U svojoj izvanrednoj knjizi o praistoriji Rusije i Slovena spajanje starosedelačkog, prepotopskog kromanjonskog,
uopšte, Šilov polazi od kategoričke teze - "niti je istorija paleoevropskog stanovništva Balkana i Pricrnomorja,
počela sa Rimom i Grčkom, niti je otac istorije Herodot", Male Azije sa arijevskim, poslepotopskim stanovništvom
to su "iskrivljeni kulturni stereotipi pretvoreni u tradiciju Evroazije i Sibira. To potvrđuju arheološki nalazi najzna-
koja onemogućava iznalaženje istine". Zvaničnoj istoriji i čajnijih žarišta kultura u Podunavlju - Starčevo,
pismenosti Rusije i ostalih slovenskih naroda koja navod- kereška, vinčanska, lenđelska kultura. Kultura
no počinje od 9. veka n.e. "prethodilo je najmanje još 7 Lepenskog Vira Šilovu još nije bila poznata. U istočno
milenijuma istorije", kaže J.A. Šilov. Zato, smatra Šilov, evropskim oblastima to su kulture Kamene Mogile,
treba prihvatiti poziv Engleza Dž.Vuda da "početak evrop- bugo-dnjestrovske, sursko-dnjeprovske, tripoljske i
ske istorije treba ponovo pisatf. Šilov dodaje - ne samo drugih kultura, čija je suština vedsko-arijevska, a Sloveni
evropske i ne samo početak, nego istoriju svetske civili- su njeni najizvorniji naslednici.
zacije. Šilov kaže da "Evropejci smatraju više od dve
hiljade godina da njihova istorija počinje u Grčkoj, tačnije
Slika slovenske prošlosti iskrivljena od strane "oca sa opsadom Troje krajem II milenijuma s.e. Međutim,
istorije" Herodota, kasnijim zlonamemim falsifikatima, prema njihovom "ocu istorije" Herodotu, i sami pobednici
skrivana je dveipohiljade godina, kaže Šilov. Međutim, nisu zaboravili da je njihova civilizacija nastala na
istorijska istina je svetlucala ispod pepela milenijuma, u ruševinama neke Pelazgije, koju je osnovao mitski Hiper-
riznicama etnografije, u hiljadama arheoloških spomenika, borejac Pelazg. Smatra, se takođe, da i evropska mudrost
pisanim svedočanstvima. potiče iz Grčke. Grci ne samo da nisu znali dobro svoju
preistoriju, nego ni poreklo Zevsa, Apolona i drugih
Rezultati istraživanja ruskih i ukrajinskih naučnika bogova. Grci su svoje poreklo tražili čas u Egiptu,
o korenu i stablu slovenske civilizacije pokazuju da je
ona evroarijevska u kontinuitetu od drevne Aratije, 193
Hiperboreje, Pelazgije, Skitije, do današnje Rusije i ostalih

192

Pelazgiji, Hiperboreji, te da ih je izmislio Pelazgo-Trojanac sve Grci ubrajali među tamošnje varvare, mogu proisteći
Homer. Za njega su pretpostavljali da je Grk, a nisu mu mnogi podaci o starosedeocima u Istočnoj Evropi. Pose-
znali ni mesto rođenja, niti su mogli da kažu u kom bno je interesantan period uoči i u toku "seobe naroda",
vremenu je živeo". koji nosi i savremene pouke o Slovenima, Germanima,
pojmu varvarizma i zapadne civilizacije uopšte.
Tragajući za rodoslovom trojanske civilizacije,
Šilov i više ruskih autora, smatraju da ona potiče iz U istraživanjima najdubljih korena drevnih kultura
zajedničke arijevske praslovenske pradomovine, što Evroazije ruski istraživači dolaze do zaključka da je
potvrđuje bogata literatura arijevsko-vedskog pogleda na slovenstvo naslednik i čuvar "etnokulturnog jezgra
svet, rodoslov i panteon bogova, mitologija, tradicija, indoevropskih naroda koji su stvorili najstariju i u
posebno arheologija i paleolingvistika, sličnost sanskrta celini najoptimalniju zemaljsku civilizaciju", kako kaže
sa slovenskim jezicima. Zato se smatra da antička isto- Šilov - "Od očuvanja tog jezgra zavisi i budućnost
rija Evrope počinje od sredine III milenijuma s.e, od celog čovečanstva".
istinskog patrijarha Grčke - Pelazga.
U istočnu kolevku Slovena u pridnjeprovskoj
Trojansko-slovenske, pelazgijske veze bile su oblasti knez Kij i njegovo pleme došli su sa jugozapada,
posredno predmet istraživanja više rusko-ukrajinskih sa Balkana, obala Dunava i Tise, u vreme rimskih osva-
autora. No i oni su lutali, vezujući Trojansku civilizaciju za janja ovih oblasti. Oni su, prema Veles knjizi i starim
Malu Aziju, dok im Salinasova teza o balkanskoj Troji nije letopisima, tu obitavali i zajedno sa ostalim slovenskim
bila poznata. Zato su dugo vremena pojmovi "trojanskih starosedeocima pružali otpor Rimljanima, koji su prodirali
staza,trojanske zemlje i trojanskih vremena" doseljavanja dalje prema Istoku, u pohodima za robljem. Rimljani
Slovena iz starog ruskog letopisa "Slovo o Igorovom (Romeji) su pokušali da potkupe vojsku Kija za svoju
narodu", tumačeni kao Trojanove staze, po rimskom caru strategiju "varvarin protiv varvara", nudeći novac i razne
Trajanu i si. (Kada se prihvatilo tumačenje pojma "trojan- "srebrne stvari", koje su takođe prethodno opljačkali. Kij je
ski" u smislu sećanja na staru, trojansku postojbinu, onda prozreo planove Rimljana i povukao se sa svojim pleme-
je kopneni pravac tih staza bio dosta nelogičan - nom najpre do Karpata, zatim preko Karpata na sever, a
prebacivanje preko Bosfora i Trakije, ili još nelogičnije potom su sišli u pridnjeprovsku niziju, gde su se pomešali
morskim putem iz Male Azije u Rusiju. Sve te teškoće bi sa tamošnjim Poljanima i Drevljanima, podigavši grad
se, međutim, otklonile prihvatanjem Salinasove teze.) Kijev. U to vreme, (pre Dioklecijana i Konstantina), Rim i
Vizantija su još bili jedna država.
Prva antička saznanja o narodima u ovim obla-
stima širili su grčki trgovci i hroničari. Grci su još od 7. Velesova knjiga uverljivo potvrđuje Salinasovu
veka s.e. uspostavljali svoje trgovačke kolonije u pri- balkansku verziju Troje. Ovo kapitalno delo slovenske
crnomorskim oblastima, imali više vekova kontakte sa civilizacije osvetljava oko dve hiljade godina najmračnijeg
starosedelačkim narodima iz pricrnomorskih i severno- perioda slovenske istorije - od njihovog stupanja na
kavkaskih, prikaspijskih oblasti Evrooazije. O tome su istorijsku scenu Evrope u vreme trojanskog boja, krajem
grčki hroničari, uključujući Herodota, ostavili brojna 2. milenijuma s.e, period pre i posle rimske okupacije,
svedočanstva, iz kojih novim čitanjem, a znajući koga su "seobe naroda", raspada rimskog carstva, ratova protiv

194 195

Germana pa do pokrštavanja Slovena. Sačuvana verzija s.e. Brojna arheološka nalazišta kružnih "stepskih pira-
Veles knjige nastala je u 5. veku n.e. uz poslednje dopune mida", kurgana ove kulture, zauzimaju širok pojas rusko-
u 8. veku n.e. Dragoceni istorijski podaci u njoj obuhvataju ukrajinske stepe do Dunava. Tripoljci su imali svoje pis-
period koji počinje "1300 godina pre Germanareha ", to mo, razvijenu astronomiju sa brojnim observatorijama.
jest od 10. veka s.e. Pored tog relativno novijeg vremena Tripoljski gradovi u 3. milenijumu zauzimali su do 500
u ovoj slovenskoj Rg-vedi su i najdublji slojevi arijevske hektara površine, građeni u obliku koncentričnih krugova
prošlosti još od hiperborejske pradomovine. Ta istorija sa svetilištem i observatorijom u centru. Ta kružna
počinje u postojbini "praroditelja" u 20. milenijumu s.e. svetilišta, čiji je najstariji prototip nedavno otkriveni arijev-
Svaka etapa je utvrđena na osnovu astronomskih, zodija- ski Arkaim na Uralu, proširila su se od 4-2. milenijuma s.e.
kalnih podataka koji su ugrađeni u knjigu. preko lenđelske kulture u Podunavlju, naslednice Vince,
širom Evrope sve do Stounhendža. Njihova kružna grad-
Skitija (Ruskolanija) nja je potpuno u skladu sa arijevskim mito-ritualima. Ruski
istraživači smatraju da u etnogenezi Slovena, tripoljska
O Skitima i Kimerijcima, od kojih direktno potiče kultura označava kraj arijevsko-protoslovenskog i početak
više savremenih istočno-slovenskih naroda, u antičkim slovenskog perioda praistorije Slovena. U periodu pre i u
izvorima ima najviše podataka, a arheologija ih je bogato vreme Skita, poznati su iz grčkih izvora i Veles Knjige
dokumentovala. Visoko razvijena skitska kultura nastala mnogobrojni preci Slovena pod raznim nazivima.
je kao vrhunac razvoja više prethodnih kultura, koje su se
smenjivale u toku više milenijuma. Skiti su imali isti ključni Tavro-Rusi koji se pominju kod Homera u Pricrno-
značaj u istraživanju "varvarske", praslovenske prošlosti u morju, bili su poznati kao arijevski Tiverci, odnosno Tavri.
njihovoj istočno-evropskoj prapostojbini, kakav imaju Osnivači su grada Korsunja u 8. veku s.e, kasnijeg
Etrurci, Raseni kada je u pitanju balkanska kolevka Hersona. U Hersonu su Grci osnovali jednu od svojih
Slovena. Po Veles knjizi, došavši u svoju rusku postoj- najvećih pomorsko-trgovačkih kolonija u Tavridi (tragovi o
binu, arijevski slovenski preci su najpre nazivani tome se mogu naći u literaturi - "Ifigenija na Tavridi").
Skitima. Osnovni praotac Slovena po "skitskoj liniji", u Tavrorusi su vršili iz Pricrnomorja pohode, kao i Skiti
Veles knjizi je skitsko ovaploćenje Arija, što neposredno kasnije, u Malu Aziju, Midiju odakle su se vratili. Grad
potvrđuje daleko arijevsko poreklo svih Slovena. Arhe- Surož, koga su takođe osnovali Tavrorusi, čitava četiri
ologija dokumentije kontinuitet neolitskih kultura arijevsko- veka kasnije osvojili su grčki plaćenici. Ekspediciju u
slovenskog porekla koje su prethodile Skitskoruskoj Tavridu je 437. g. s.e, predvodio čuveni Perikle.
zajednici (Ruskolanj).
Kimerijci su u odnosu na Skite i Tavre paralelna,
Tripoljska kultura je bila najznačajnija istočno- ali nešto starija linija slovenskih predaka. Kimerijska
evropska kultura, mlađi savremenik Vinčanske u Sred- kultura je dostigla najveći procvat od 13-11. veka s.e. i to
njem Podunavlju. Trajala je od polovine 6-3. milenijuma u oblasti Crnomorja od Volge do Dnjestra i Tereka.
Akademik Ribakov pokazao je da je to bila Činjecko-
196 komarovska kultura, koju je kasnije smenila, još
naprednija, Lužičko-skitska kultura. O Kimerijcima govore

197

mnogi antički autori, o njima postoje tragovi i u asirskim imperiju. O tome nam daju podatke Strabon, Diodor Sicilij-
izvorima. Na njihovoj teritoriji arheolozi su pronašli velike ski i drugi antički autori. O etničkim sličnostima tih naroda
gradove, svetilišta i nekropole, ogromne kurgane "step- govori i Herodot kada kaže da "Sarmati (Saromati) govore
skih piramida". O impresivnim "Kimerijskim zidovima" u skitskim jezikom, ali sa "greškama" (u svom dijalektu).
Skitiji pisao je pet-šest vekova kasnije u 5. veku s.e i
Herodot. O Kimerijcima se u Velesovoj knjizi kaže da su U grčkim izvorima, posebno kod Herodota, o
bili ratnici, ti "oci naši su pobeđivali i Grke i Romeje, Skitima se govori vrlo slično kao što su govorili Rimljani o
razgonili ih kao preplašene svinje". Kimerijski arheološki Etrurcima kao o - varvarima, divljacima, pijanicama, krad-
tragovi nalaze se širom Evrope, u vreme kada ih već u ljivcima žena. (Dodaju im i kanibalizam, podnošenje ljud-
njihovoj Pricrnomorskoj postojbini smenjuju Skiti. Deo skih žrtava bogovima...) U Veles knjizi se, pak, o tim "civi-
Kimerijaca se još u 2. milenijumu s.e, selio uzvodno lizovanim" Grcima govori kao o pokvarenim trgovcima
pritokama Dunava na severozapad Evrope, sve do ("našu stoku hoće badava'), "najopasnijim, neprijateljima
okeana u zemlje "hladnih magli", gde su po Veles knjizi vere", odnosno drevnog vedskog učenja. Za razliku od
podizali kurgane od belog kamena (za razliku od zemlja- Slovena koji su bili uglavnom poklonici boga sunca -
nih stepskih kurgana). Smatra se da od kimerijske seo- Dajboga, Grci su bili poklonici meseca - Dija, od koga će
be potiču rođaci Slovena u Zapadnoj Evropi i na nastati kasnije Deus Pater, Zevs, Jupiter. Zato su za
Baltiku, poznati pod etnonimima kao Kamri, Veneti, Slovene Grci i Romeji bili pagani. Za praslovene,
Vindi, i najverovatnije - Kelti. Herodot je pisao da su baštinike arijevske tradicije, nezamislivo je da je njihovo
Veneti iz njegovog doba na Baltik došli negde od društveno uređenje počivalo na ropstvu. Time se odba-
Kaspijskog jezera. Kimerijci su vršili daleke pohode preko cuje suština vedske vere - duhovna sloboda čoveka. Skiti
Trakije čak do Male Azije, gde su na ostacima Hetitske su smatrali da se ropstvo u životu pretvara u ropstvo
države osnovali "zemlju Kimir", kako se naziva u asirskim u posmrtnom životu. Zato je bolje umreti slobodan,
izvorima, koja je obuhvatala Lidiju, Frigiju. Mnogi narodi sačuvati svoju veru nego živeti kao rob. Herodot je
su ih prihvatili saveznički. U tradiciji naroda Zapadnog informacije o Skitima skupljao od grčkih trgovaca iz njiho-
Kavkaza, u Urartu, na primer. God 705. s.e. pobedili su vih kolonija i uklapao ih u svoju sliku o "skitskim var-
Asirce i ubili njihovog cara Sargona 2, poznatog po varima". Kod Strabona ima odjeka te antičke satanizacije
surovim kaznama nad zarobljenicima (nabijanje na kolac, Skita. Naziv Crno more Grci su preuzeli od Skita, uz
dranje kože živim žrtvama, spaljivanje itd). Stigli su i do objašnjenje da je "crno" zbog "divljih Skita koji su sve
Palestine i Egipta gde ih je zaustavio faraon Psametih 1. strance ubijali ijeli njihovo meso'1
Krajem 6. veka su ih iz Male Azije proterali Asirci i oni su
se vratili u Trakiju i na Donji Dunav, pomešali sa Skitima, Skiti su, međutim, bili među najprofinjenijim pozna-
Sarmatima, Antima, Hazarima, Odrisima i mnogim drugim tim umetnicima u svetskoj civilizaciji. Prema izvorima,
slovenskim srodnicima. Od dela Kimerijaca koji su se njima su mnogi grčki običaji delovali divljački, primitivno,
razišli po Zapadnoj Evropi, pojavili su se ponovo na posebno homoseksualnost. Zato su Skiti čuvali svoju
Balkanu Kelti, koji su u 2. veku s.e. prodrli u rimsku autentičnu kulturu, kažnjavali svoje građane, čak i neke
vladare koji bi potpali pod grčki uticaj. Po Velesovoj knjizi,
198 Skiti su arijevski "potomci boginje krave Zemun zajedno

199

sa Antima, Rusima i Borusinima", a Vendi su sinovi Skita. kimerijske civilizacije, još od 7. veka s.e. Desetine bogatih
Velika Skitija se prema Nestorovoj "Hronici prošlih vreme- grčkih trgovačkih gradova niklo je po primorskim obodima
na" smatra postojbinom Slovena, gde je živeo "Slaven sa bogate ukrajinsko-ruske nizije, posebno na Tamanskom
bratom Skitom", što neposredno potvrđuje vedsko, arijev- poluostrvu oko Azovskog mora. Te kolonije, počevši sa
sko poreklo Slovena uopšte, Skita posebno. Krava Istrijom na ušću Dunava, Borisfenidom na ušću Dnjepra,
Zemun je među nastarijim vedskim božanstvima, (iz prve stvarane su zatim na ušćima svih severnocrnomorskih
daščice Veles knjige u kojoj se govori o praroditeljima), reka i pretvarane su u kolonije bogatije od svojih matičnih
pokrovitelj epohe u zodijakalnom znaku bika. Njen mlečni polisa. Kao desetine Dubrovnika ili Venecija u odnosu na
put na nebu osvetljava put Pravde. Skitija je doživela naj- njihovo balkansko kontinentalno zaleđe! Trgovali su sto-
veći procvat u 2. milenijumu, pre Grčke i Rima. čarskim, zemljoradničkim, zanatskim, umetničkim proizvo-
dima tih naroda, prodavali im robu sa Mediterana i Bliskog
O visoko razvijenoj civilizaciji Skita danas se već Istoka. Raznosili su i razmenjivali kulturu i kulturne uticaje,
mnogo zna. Zvanična istorija za Skite kaže da su nede- ne samo robu. Preko Skita su, Grčka i ostali svet, upo-
finisanog iranskog porekla, da se pojavljuju između 750- znali puter i mnoge proizvode stočarstva, kože i kožnih
700. g. s.e, da su ih potisli Kimerijci do Male Azije. Me- prerađevina.
đutim, o takvoj migraciji nema pomena ni u persijskim ni u
kineskim izvorima. Istovremeno se opisuju kao plavokosi, Grci su maksimalno iskoristili vrednosti prebo-
plavih očiju, "što baš nije opis iranskog tipa", kaže prof gatog skitskog umetničkog stvaralaštva, koje su uspeli da
Pešić. Grci su znali za postojanje dve Skitije - Velika Skiti- komercijalizuju, koriste u brojnim radionicama u svojim
ja (Skufija) na jugu Ukrajine i Mala Skitija u delti Dunava - kolonijama uz domaću radnu snagu. To izuzetno, izvorno
Dobrudža, gde su ostaci černjagovske kulture. Za Grke umetničko i kulturno blago, otkriveno u bezbrojnim skit-
"koji su pisali istoriju", "skutai" su svi varvari koji su nosili skim kurganima, ili u raznim delovima Mediterana, u
krzno. Oni su za njih bili primitivni i zli nomadi, nemilo- Grčkoj obradi dugo je bilo pripisivano isključivo Grcima.
srdni, surovi prema neprijatelju. Međutim, istina je da je Kao i na Balkanu. Mnogi od bezbrojnih kurgana sa pravim
Skitija bila zemljoradnička zemlja, jer prema grčkim riznicama umetničkog stvaralaštva Skita, stigli su neo-
izvorima, "Skitskim Nebom se hranila čitava Helada". pljačkani i do našeg vremena. Umetnička dela u orna-
mentici životinjskog i biljnog sveta u bronzi i čuvenom
Skitija je više vekova od kraja 3. milenijuma s.e. skitskom zlatarstvu, izrađivana su tako savršeno i
zauzimala ogromne oblasti ruskih i ukrajinskih nizija i prio- autentično, da im verovatno nema ravnih u svetu. (Za
balja Crnog Mora, Krima i severnih oblasti Kavkaza. vreme službovanja u Moskvi 1969, jedino uz specijalno
Njihovi proizvodi su bili vrlo privlačni za grčke trgovce, koji odobrenje direktora Ermitaža, akademika Piotrovskog,
su ih razmenjivali širom Evrope i Mediterana. Trgovačku, mogao sam da uživam u tom nenadmašnom svetskom
komercijalnu reprodukciju skitskih vaza i skitskih motiva blagu. Danas je ono pristupačno širokoj javnosti.) Skitsko
na njima, skulptura i drugih umetničkih dela, Grci su kao zlato ostavlja impresivan utisak, koji može da se meri sa
svoje proizvode masovno prodavali širom Mediterana. ćavinskim zlatarstvom u Peruu i kolumbijskim zlatom,
Grčki polisi su se najviše obogatili preko brojnih delima majstora andskih starosedelaca Drevne Amerike.
trgovačkih kolonija na crnomorskim obalama skitske,
201
200

Još u antička vremena, skitska umetnost je pripi- Skitske žene su se mnogo doterivale, negovale su
sivana Grcima. Skitsko zlato koje je novija arheologija šminku celog tela, nosile raskošne haljine i bogatu frizuru.
otkrila u kurganima, navodno nije njihovo delo, nego Arheolozi su otkrili mnoge skitske flašice za mirise. Me-
opljačkano od Grka ili Persijanaca! Međutim, kažu dana- dicina im je bila vrlo razvijena. Po Hipokratu, poznavali su
šnji ruski autori, ta velemajstorska dela zlatarstva su osnove refleksoterapije i lečenja akupresurom, lekovite
izrađivali Skiti i njihovi Kimerijski i drugi praslovenski srod- trave. Njihova religija odgovara kosmogoniji i religiji Pra-
nici, od Altaja do Balkana, čitavih hiljadu godina pre nego slovena prema Veles knjizi. Verovali su u reinkarnaciju.
što su se uopšte pojavile prve grčke kolonije na obalama
Crnog mora. Njihovu autentičnost i osobenu umetničku Utvrđeni gradovi od tvrdog materijala nisu bili
snagu nije bilo moguće imitirati. (Na jednoj od skitskih karakteristka skitske civilizacije. Oni dugo nisu znali za
zlatnih ploča u tipično skitskom umetnickom stilu je potpis ratove što je dokumentovala arheologija. Mada Skiti nisu
majstora u čiji slovenski karakter ne treba sumnjati - bili ratnički narod, vrlo umešno su ratovali. O tome i
Poranko.) veličini i moći osobene skitske društvene zajednice
govore i ratovi drugih osvajača protiv Skita. Smatrali su ih
Visoko razvijena skitska kultura imala je i svoju najboljim vojnicima starog sveta, ali ne u osvajačkom
pismenost, naročito poeziju. Sačuvani se pismeni doku- smislu nego na osobeni, oštrouman, lukav, odbramben
menti skitskih vladara iz prepiske sa azijskim. Jedno od način. Osnovni im je cilj bio da sačuvaju svoja ognjišta i
takvih pisama upućeno Dariju, izazvalo je njegov pohod porodice, da što manje imaju žrtava među svojim
protiv Skita. Diogen Lartski pominje pismo Anaharsija vojnicima, a da nanesu nemilosrdan poraz neprijatelju
lidijskom Krezu, Lukijan iz Samosa pominje skitske lukavstvom. Zato se osvajači, koji bi ih jednom napali,
zakone na bakarnim pločama itd. V.E. Šambarov, na više nisu odlučivali da to ponove. Naime, Skiti su imali
primer, navodi posetu skitskog mudraca Anarhazija, savršeno izgrađenu odbrambeno-pobedničku taktiku.
autora poeme od 800 stihova, Atini u 6. veku s.e. On je Neprijatelju je namerno prepuštana teritorija, u početku
svojim umom izazvao divljenje Atinjana, a o njegovim napada je zavaravan iluzijom brze pobede i lakog
aforizmima pisao je i Herodot. Međutim, kasnije su ga osvajanja, ustvari, uvlačen je u klopku iz koje mu kasnije
Grci proglasili za jednog od svojih "sedam mudraca", nije bilo spasa. Skiti bi prethodno sve porodice sa decom i
zajedno sa Solonom i ostavili priču da su ga zbog starcima, stokom i imovinom stepskih naroda, koja je bila
njegovog helenizma sami Skiti ubili. U znanju astronomije uglavnom pokretna, sklanjali što dalje na sever u duboke
i geografije Skiti su bili ispred grčke antike. Njihovo pisano šume, gde je organizovan privremeni život. Puštali su
zakonodavstvo je bilo po antičkim izvorima "vrlo pra- osvajača da napreduje, a ispred njega su palili stepu,
vedno", imali su najpravičnije uređenje. Prema mnogim stvarali mu nemoguće uslove za opstanak, konjici za
antičkim izvorima čast i poštenje su bile najveće vred- ispašu, ljudima za hranu. Osvajači su bezuspešno
nosti skitskog društva, bili su "odaniji prijatelji nego pokušavali da dođu u otvoreni sudar sa skitskom
Heleni". Najveće dostojanstvo zaslužuje pomoć prijatelju vojskom, lutali su sve dublje stepom koja plamti, sa
u nevolji, a najveći prezir "izdaja prijatelja". otrovanim bunarima, zasipani strelama lutajućih "gerilskih
jedinica". Herodot je pisao da "nikakav neprijatelj koji se
202
203

usudi da upadne u njihovu zemlju ne može više da se s.e. Ostareli skitski kralj Atej se tada prihvatio osvajanja,
spase bekstvom, ne može čak ni da ih stigne ako oni što nije bilo svojstveno Skitima. Sukobio se sa Filipom
sami ne požele da se otkriju". Makedonskim i poginuo, što ipak nije navelo Filipa da
krene u osvajanje Skitije. Aleksandar Veliki je pre pohoda
Tako je, na primer, persijski car Kir poginuo u na Persiju obezbedio svoje severne granice, sredio
borbi sa skitskim rođacima Masagetima. Njegov naslednik odnose sa moćnim Tribalima. Da bi se obezbedio i prema
Darije (513-512. g. s.e.) krenuo je na Veliku Skitiju u Skitima, poslao je svog komandanta Zopiriona da proveri i
osvetnički pohod, prešao preko pontona na Dunavu sa osigura lakši prolaz za napad na Persiju sa severa. Ni on
najvećom vojskom Starog sveta od neverovatnih 700 niti iko od vojnika nije se vratio iz Skitije. Aleksandar je
hiljada vojnika. Prošao je kao i Kir. Uspeo je jedino da se nameravao da se osveti zbog gubitka omiljenog koman-
spase on lično i malobrojna pratnja, žalosni ostaci silne danta, ali tek posle osvajanja Persije, no, smrt ga je
vojske, kada je uvideo da je pobeđen. Skiti su se sprecila. Skiti su poštovali njegovu moć, nisu želeli sukob,
prethodno povukli daleko na sever zajedno sa stadima, ponudili su mu prijateljstvo, carevu kćer za ženu. Rana
ženama i decom. Skitska vojska se povlačila na dan hoda smrt Aleksandra Velikog sprecila je još jedan grandiozan
pred Darijevim trupama, tako da one nikada nisu poduhvat, da se u jedinstvenu imperiju balkanskih Slove-
uspevale da dođu u kontakt sa njima. Kad bi njihovi na mirno uključe i njihovi istočnoevroposki rođaci Skiti. To
vojnici počeli da se bune zbog gladi, namamljivali su ih da bi možda bio veći poduhvat od onog koji je Aleksandar
ne odustanu i "podhranjivali" žrtvujući ponešto stoke, ostvario.
uvlačeći ih sve dublje u bezizlaz. Darije je slao besne
poruke skitskom vođi Idantirsu - "zašto bežiš?", ali nikako Ratnička, odbrambena strategija Skita podseća na
nije uspevao da ga stigne. sudbinu moćne armije Napoleona posle 2500 godina, na
sličnu taktiku odbrane Kutuzova, na "spaljenu Moskvu",
Progoneći ostatke iscrpljene, izgladnele, na 2000 km. spaljene Rusije, kroz koju su se bedni ostaci
razočarane Darijeve vojske, Skiti su čak prešli Dunav i osvajača povlačili i zaglavili na Berezini. Nije li, takođe,
stigli do Grčke i Dardanela. Tako su, ne baveći se ruski "general zima" igrao određenu ulogu u odbrani od
osvajanjiima, uzgred spasili Grčku od Persijanaca, mada Hitlera? Njegova moćna mašinerija do Moskve je stigla
grčka mitologija o tome ne govori ni reci. Persijanci vrlo brzo, tu se najpre zaglavila, da bi doživela katastrofu
kasnije nisu dirali Skite, ali su potčinili grčke crnomorske kod Staljingrada. Sve to, takođe, podseća na Skite i
kolonije da im plaćaju danak. Kada su ovi to odbili, poslali upućuje na to da su slovenski, ruski preci. Osvajači su to
su kaznenu ekspediciju na Grčku. Grci su uz makedonsku zaboravljali, ili nisu izvlačili pouke iz tih iskustava. Sloveni
i pomoć plaćenika uspeli da pobede na Maratonu. O tome su tako i pored bezbrojnih okupacija i poraza uspevali da
je sve poznato, ali o skitskim varvarskim podvizima ništa. opstanu na svojim ognjištima.
Kasniji autori, kao na primer Strabon, pominju da je
Darijeva vojska izginula u "hetskoj pustinji", kuda su je Međutim, Skiti su bolovali od jedne tipične, opšte-
zaveli Skiti. Interesantno je povezivanje Skita sa Hetitima, slovenske boljke - međusobne nesloge. Ta bolest je, na-
na čiju međusobnu srodnost ukazuju neki novootkriveni žalost, stara koliko i starost najveće porodice evropskih
izvori. Skiti su progoneći Darija zauzeli i Trakiju u 4. veku naroda. Ono što je grčki istoričar Tukidid rekao - "nijedan

204 205

narod sam po sebi nije u stanju da se odupre Skitima ako Skitsko bronzano ogledalo sa figurom
su oni složni", slično su o Slovenima govorili pod drugim Jelena /VI vek s.e./
imenima - Herodot za Tračane, rimski autori za Venete,
Tribale itd.

Sa Kimerijcima, Antima, Skitima, Sarmatima, grčki
polisi imali su ne samo trgovačke kontakte preko svojih
kolonija, već su se preko trgovine robovima i plaćenika
mešali u njihove međusobne sukobe. Zapadnorimska
imperija (Romeja) u osvajanjima pre podele imperije nije
stigla da prodre u Skitiju. Skiti su ratovali sa Istočno-
rimskom imperijom (Vizant), koja je prema slovenskim
letopisima i Veles knjizi za Istočne Slovene bila vezana za
pojam Grčke. Tako su i ratovi u kojima su učestvovali ne
samo grčki trgovački gradovi na crnomorskoj obali, ili koje
je Vizant tamo vodio bili u starim slovenskim letopisima
"grčki".

206 Zlatne narukvice iz skitskog kurgana Boljšaja Bliznica/ IV vek s.e./

Sedeća statua na prestolu, Skitski oklop sa
Predionica, naselje vinčanske predstavom
kulture kod Prištine Gorgone Meduze,
/ 5 milenijum s.e./ kurgan
Jelisavetinskaja
/ V vek s.e./.

Ukrasna ploča, ilirsko naselje
kod Sanskog mosta/ VI vek s.e./.

Sklti - zlatni pektoral sa tri friza Iz domaćeg života /IV vek s.e./

Zlatna narukvica sa pred- Zlatni ornament sa
stavom sflngi, skitski kurgan glavom lava
Kolj Oba, Kerč / VI vek .s.e./ /Skiti - VII vek s.e./

Zlatna slika životinje
/Skiti - V-VI vek s.e./

vZelkatsn.ie.č/e.šalj sa predstavom Skita u borbi, kurgan Soloha na DnjepFru/ IV Ukrasna ploča u obliku pantera, Kelemerski skitski kurgan / VI vek s.e./.

Zlatna dijadema iz Kurkana skita /Vll-Vl vek s.e./ PREDHRIŠĆANSKA PISMENOST
+Detalj dijademe /VII-VI vek s.e./ SLOVENA

Sloveni kao varvari nisu, navodno, uopšte znali za
pismo. Njihova pismenost, odnosno civilizacija je počela
tek sa hrišćanstvom, sa Ćirilom i Metodijem u 9. veku n.e.
Do tada je "slovenski rod boravio u neznanju i mraku
greha". Međutim, poznato je da je ćirilica napravljena od
pisma u istočno-slovenskim skitsko-sarmatskim oblasti-
ma, gde se sačuvala od rimskog uništavanja. Posle
raspada rimske imperije, pojam varvarskog u odnosu na
Slovene, zamenjen je paganskim. Za crkvenu organiza-
ciju u proselitizmu prema porobljenim Slovenima, pismo je
bilo neophodno, inače bi to bilo "pisanje po vodi". Papa
Jovan 8. u jednoj od svojih poslanica potvrđuje da je
postojala paganska, slovenska pismenost pre pokršta-
vanja ali da je sv. Ćirilo to pismo usavršio i prilagodio
potrebama crkve. Gde ga je našao? U "Žitiju Svetog
Konstantina Ćirila" prof. Pešić navodi, da je Ćirilo za
vreme boravka "u Hersonu našao Jevanđelje i Psaltir
pisan slovenskim slovima i čoveka koji je govorio tim
jezikom", izučio ih i razradio svoju ćirilicu.

Od Vinčanice do Velesovice

Rimljani su uništili slovensku pismenost i literaturu,
ali ne i tragove o njihovom postojanju. Ostaci pisma kod
raznih predantičkih kultura evromediteranskih prostora, od
Etrurije, Krita, Podunavlja, Makedonije do Istočne Evrope

207

naknadno su dovedeni u vezu sa "nestalom" praslo- imalo svoje istorijske korene. Pismo semitsko-hamitskih
venskom civilizacijom. kultura, kojima su pripadali i Feničani je klinopis. Pismo
susedne, egipatske kulture bilo je hijeroglifsko. Teorija po
Vinčansko pismo je praizvor pisama pelazgijskih, kojoj feničansko pismo potiče od sinajskog je neosno-
starosedelačkih kultura Evromediterana. Na balkanskom vana, jer je i sinajsko hijeroglifsko i nema nikakve sličnosti
području postoji oko 40 nalazišta sa raznim vrstama sa feničanskim. Osim toga i pismo ranih kultura Sirije i
pisma koje to dokumentuju. Oni obeležavaju kontinuitet Palestine bilo je klinasto. Nema tragova ni u medite-
kultura na ovom području do rimske okupacije, kada je ranskoj mitologiji o feničanskom pismu, "\storijski feničan-
sve to proglašeno varvarikom. Ugradnjom ovih otkrića u ski kolonizatori nisu mogli da prenesu ono što ni sami još
istinski istorijski kontekst, kao što to rade istraživači nisu znali", kaže prof. Pešić.
autohtonističke škole o Slovenima, falsifikovanje ili zama-
gljivanje istorije ne mode se više održati. Ceo evromediteranski kulturni prostor pre Grčke i
Rima je pokriven brojnim pismima. Većinu smo već
Ima mnogo neposrednih dokaza u prilog slove- pomenuli - minojsko, etrursko, venetsko, više podunav-
nske pismenosti pre Cirila. Filozof Etik, poreklom Skit, skih i tračansko-frigijskih pisama, tripoljsko, pismo sa
rođen u Istri, sačinio je u 4. veku n.e. veku pismo za ostrva Lemnos, elamsko itd. Zajednička karakteristika
Slovene pod Rimljanima. Na jednoj ikoni iz 6. veka n.e. u ovih najstarijih spomenika evropske pismenosti jeste da
Rimu, imena svetog Petra i Pavla su napisana slovenskim su ta pisma slovno alfabetska, ne silabička (samo-
pismom. Arapski pisac Horezma Fahr-Edin u svojoj glasnici se ne pišu već podrazumevaju). Ova pisma
"Istoriji Hazara" navodi da su Hazari u VIII veku koristili pripadaju zajedničkim indoarijevskim, pelazgijskim, pra-
pismo Slovena od 22 slova. I skandinavske rune su se slovenskim kulturama i zajedničkom etničko lingvističkom
zvale "vendske rune". U Mađarskoj je nađen kameni stablu. Čak su i neka pisma arijevskih naroda Srednje
natpis iz 3. veka n.e. na slovenskom jeziku. Azije bila isključivo alfabetska, što takođe potvrđuje davnu
pripadnost zajedničkom arijevsko-praslovenskom stablu.
Sličnost velesovice, pisma Veles knjige sa vinča-
nicom predstavlja nepobitan dokaz tnilenijumskog kon- Svi ti alfabeti evroarijevskih kultura ukazivali su na
tinuiteta slovenske civilizacije kao najstarije u Evropi. jedan zajednički praizvor. V.E. Sambarov ("Rusija-put iz
Alfabetno, slovno-zvučno pismo je karakteristično za sve dubine vekova", Moskva 1999.), citira grčkog istoričara iz I
indoevropske, praslovenske kulture evroazijskih oblasti. veka s.e. Diodora Sicilijskog: "Mada se ta slova zovu \eri\-
Međutim, za zvaničnu istoriografiju Starog sveta, odnosno čanska, jer su došla do Helena iz zemlje Feničana, ona bi
zapadne civilizacije, većina poznatih alfabetnih pisama, mogla da se zovu i pelazgijska, jer su ih koristili i Pelazgf.
navodno, potiče od grčkog, koje je proizišlo od starijeg Sambarov podvlači da je to svedočanstvo za preko dve
feničanskog. Po toj tezi, od grčkog je nastalo i latinsko hiljade godina bliže izvorima pismenosti od našeg doba.
pismo, zatim germanske rune itd. Ova teza odavno je Diodor Sicilijski govori o Etrurcima - "oni su pronašli
dovedena u sumnju jer počiva isključivo na mitološkim pismo", ili su ga doneli iz svoje pradomovine, kao i nauku
pretpostavkama. Helenska mitološka veza o feničanskom o bogovima i munjama (astronomiju). Na tu zajedničku
poreklu grčkog alfabeta "od Kadma" veštački je iskon- pradomovinu, odnosno praizvor pisma, ukazuje jedan
struisana, jer, alfabetsko, slovno pismo kod Feničana nije
209
208

drugi grčki mit koji je zaboravljen - o Palamedu, učeniku "trojanske" duge protoslovenskih kultura Evrope. Moguće
kentaura Hirona koji je živeo na severom Balkanu odakle je da predstavlja ostatak paleolitskog nasleđa koje se
je doneo i pismo. (Znamo da mitološki Kentauri pred- razvilo u ovoj zoni iz prepotopskog perioda, ili prethodnicu
stavljaju najveće varvarske neprijatelje Grka-Lapida). arijevskog nasleđa iz arktičke pradomovine. U slučaju
Otkrića pisma u Transilvaniji i u drugim delovima Srednjeg drugog, to bi značilo da je prvi talas arijevskog stanov-
Podunavlja potvrđivala su da taj grčki mit sadrži trag ništva iz arktičke prapostojbine stigao u Evropu pre 8.
istine. milenijuma s.e.

Novija istraživanja britanskih i irskih naučnika su Nepobitna istina da je slovenska civilizacija tvorac
pokazala da su keltski druidi znali za alfabet od 18 najstarije evropske pismenosti, vinčanskog pisma, među-
slova. Ta slova su imala svoje sakralno, astronomsko, tim, još nije priznata. Biblioteke, arhive i literatura tih
zodijačno poreklo. Neka slova su označavala mesece, kultura nisu sačuvane, kao ni u Drevnoj Americi. Pri tom
druga sunčane ravnodnevnice i solsticije. Bio je to kalen- se ignorise činjenica da su ih razni okupatori nemilosrdno
dar kojim je obeleženo 18 najznačajnijih događaja u godi- uništavah kao varvarske ili paganske. Uništavanje pisme-
šnjem ciklusu (U jednom od kalendara drevnih Maja nosti praslovenskih kultura i literature olakšavala je činje-
godina, takođe, ima 18 meseci). Ovim kalendarom i taj- nica da su tekstovi bili pisani na drvenim daščicama, koži i
nom njegovog pisma su raspolagali sveštenici, žreci, slično, a ne na trajnijem kamenu ili glini. O pismu poko-
tadašnji naučnici. U tom svetlu, takođe, deluje senza- renih starosedelaca ostali su samo "mrtvi", slučajni,
cionalno otkriće arheološkog nalazišta na Južnom Uralu - parcijalni ostaci na kamenim spomenicima, koji su nedav-
Arkaim, najstarijoj poznatoj opservatoriji na evroazijskim no dešifrovani, ili se još dešifruju.
prostorima, u čijem ustrojstvu je 18 astronomskih tačaka.
Arkaim je preteča čitavog niza takvih neolitskih observa- Na širokim prostranstvima Evrope od Crnog do
torija od Urala do Atlantika, u čijem je nizu Stounhendž Jadranskog mora, Karpata i Krita, otkriveni su nalazi
među najmlađim. Britansko - irski istraživači zanemaruju pisma koje po starosti prethodi svim do sada poznatim
autohtonističke teze o balkanskom poreklu Kelta, o tome sistemima pisma. Njihov praizvor je vinčansko pismo.
da je Balkansko Podunavlje zajednički praizvor odakle je
i keltsko pismo stiglo do britanskih ostrva. Otkrićem Pogledajmo, prema prof. Pešiću, tablicu starosti
vinčanskog pisma - najstarijeg alfabetnog pisma Evrope, nekih najstarijih pisama, uz napomenu da on nije bio
najverovatnije je pronađen taj zajednički praizvor. upoznat sa pismom Kamene Mogile :

Pismo Kamene Mogile je još jedna nova karika u 1. Protopismo Lepenskog vira (8000 - 6000 god s.e.)
kontinuitetu drevne pismenosti u Evropi. Teze ruskih istra- 2. Vinčansko pismo (5300 - 3200 s.e.)
živača da predstavlja vezu arijevskog, kromanjonskog 3. Sumersko u Mesopotamiji (3100 s.e. - 75 n.e.)
nasleđa sa prepotopskim, paleolitskim kulturama Drevne 4. Egipatsko (3000 s.e. - 400 n.e.)
Evrope, otvara mogućnosti za nove pravce istraživanja. 5. Protoelamsko (između 3000 - 2000 s.e.)
Pismo Kamene Mogile savremenik je silabičkog proto- 6. Protoindijsko (oko 2200 s.e.)
pisma iz Lepenskog Vira, nalazi se na pravcu velike, 7. Kritsko (2000 -1200 s.e.)
8. Hititsko (1600 -777 s.e.)
210
211

9. Kinesko (1300 s.e. do danas) pismeni spomenici starosedelačke Evrope slovni, alfa-
10. Etrursko (1200-200 s.e.) betski, bez sličnosti sa grčkim i feničanskim. Otkriveni su
poslednjih decenija od Apenina do Urala. Neke među-
Sve veći broj stranih autora prihvata da je sobne sličnosti tih pisama upućivale su na jedan izvor i to
vinčansko pismo najstarije alfabetsko pismo Evrope, na najviše iz oblasti srednjeg Podunavlja. Otkrićem i siste-
pr. M.S. Hud (Hood). On kaže da su pismo posle matizacijom vinčanskog pisma ova misterija je raz-
Vinčanaca preuzeli i drugi narodi. Nalazimo ga i kod rešena, matični izvor je Vinčansko pismo.
Sumera tek oko 3000. g. s.e, bar hiljadu godina kasnije.
Vinčansko pismo je osim u Beogradu, na Banjici i u Vinči, Dokazana je ne samo arheološka i paleogragfska,
pronađeno širom Balkanskog Podunavlja, na kome se nego i istorijska, etnička i lingvistička veza Praslovena sa
prostirala starčevačka i vinčanska kultura. U nalazištu kolevkom arijevske, evropske kulture. Sličnošću između
Tartarija u Transilvaniji su nađene, na primer, pločice vinčanice, etrurskog pisma, velesovice i savremene ćiri-
ispisane vinčanskim pismom, identičnim sa onim nađenim lice, prof. Pešić je pokazao da je pismenost drevnog
u Vinči. Nađeno je i pismo koje se pripisuje Sarmatima Podunavlja autentična, praslovenska. Iz toga je sledio
identično sa vinčanskim, a potiče iz 5. milenijuma s.e. To zaključak - ako se u nauci podrazumeva pod istorijom
potvrđuje mišljenje Huda, na osnovu analiza sa karbonom pismena prošlost čovečanstva, ako je pismo vrhunsko
14, da je Vinčanska kultura mnogo starija od 5. obeležje civilizacije, onda evropska istorija i civilizacija
milenijuma s.e. počinje od praslovenskih starosedelaca Evrope, tvo-
raca tog pisma.
Profesor Pešić, naš najveći paleolingvista, znalac
sedam živih i nekoliko mrtvih jezika, među kojima je Veles knjiga je najznačajnije delo predhrišćanske
sanskrt, nije imao zvaničnu podršku i razumevanje u slovenske literature, pisano najmlađom vrstom sloven-
Jugoslaviji za prve rezultate svojih istraživanja o skog pisma koje je prethodilo ćirilici, a koje već ima naziv
vinčanskom pismu. Kao već afirmisani etruskolog prid- velesovica. Ona je dragoceni dokument o slovenskoj
ružio se grupi naučnika u Italiji, koja je tragala za odgo- pismenosti između drevnih praslovenskih pisama Lepen-
vorom na pitanje o "misteriji Etruraca", polazeći od skog Vira, Kamene Mogile, Vince, Tripolja i hrišćanskog
latinskog, grčkog i sličnih "ključeva". Znajući za fragmente perioda, odnosno savremene rusko-srpske ćirilice. Zato
keramike sa nepoznatim pismom u Muzeju Beograda, predstavlja značajnu kariku kontinuiteta pismenosti izme-
uočio je veliku sličnost između etrurskog pisma i tih đu hrišćanskog i "paganskog" perioda slovenske istorije.
znakova. Primenom "slovenskog ključa", klasifikacijom je Sačuvani primerak je poslednja verzija iz 9. veka n.e. pre
došao do azbuke od 26 slova, kao i u etrurskom pismu i pokrštavanja Slovena. Velesovica je, ustvari, prerasla u
zaključka da su ta slova praktično identična. ćirilicu posle Ćirila i Metodija.

Međutim, prema zvaničnoj istoriografiji i dalje se Najznačajniji odgovor na pitanje - ko su bili nosioci
smatra da je najstarije slovno pismo - alfabet, nastalo od najstarije evropske civilizacije, daju pisma Drevne Evrope,
feničanskog, da su ga od Feničana preuzeli Grci i preneli među kojima je potvrđena neprekinuta etno-kulturna veza
Rimljanima i ostalim narodima. Bez obzira što su najstariji u trajanju od više milenijuma od arijevsko-slovenskih pre-
daka, neolitskih kultura na Balkanu i u Podunavlju,
212
213

vremena rimske okupacije pa do hrišćanstva u 9-10. veku VRAĆANJE TROJI
naše ere, kada se smatra da tek počinje istorija i
civilizacija slovenskih naroda. Kada se nova slika Drevne (Sa Robertom Salinasom Prajsom razgovarao je
Evrope posmatra samo iz tog ugla postavlja se pitanje - novinar i pisac Dragan Jovanović. Intervju je
ko su zapravo varvari? Da li su varvari oni koji su
stvarali najstarije evropske kulture i pisma, ili oni koji su objavljen u NIN-u broj 2691, 25. 07. 2002. godine.)
ih uništavali?
Roberto Salinas Prajs rođen je 1936. godine i
214 odrastao je u Meksiko Sitiju. Školu je učio u SAD na
Akademiji Nove Crkve Brin Etin (Pensilvanija), a zatim
nastavio na koledžu Sent Džon u Anapolisu (Merilend).

Poslednjih četrdeset godina, Salinasova jedina
strast je proučavanje "Ilijade" i "Odiseje" na koje više nije
mogao da gleda kao na slučajni rezultat usmenog
proširenog razvojnog procesa (tačnije i jasnije - beleženja
usmenih predanja) i smatra da su ova dva epa prvobitno
zamišljena i napisana kao sveti tekstovi, mada je više
ruku učestvovalo u njihovom sastvljanju, te da je pitanje
da li je Homer uopšte postojao, i ako jeste, onda je on bio
nešto kao vrhovni rabin kod Jevreja. Prema Salinasu, Ilij
je pre svega, bio vrhovno svetilište onog vremena,
megalitska stanica poput one u Stounhedžu, u Britaniji, a
samim tim i bogata riznica, tako da su to bili motivi
napada na Troju, a ne lepa Jelena.

Roberto Salinas Prajs (65 g.), čovek koji se
svojevremeno drznuo da tvrdi da je legendarna Troja u
delti Neretve, ponovo je u Beogradu, ali ovoga puta
strogo inkognito! Jer, on voli Srbe, Jugoslaviju, ali ne i
novinare, iako je, ironije radi, pored ostalog, vlasnik
najveće meksičke televizije. Gospodin Prajs kao da ne
može da zaboravi kako su se ne samo novinari, već i
domaći naučnici, pre više od dvadeset godina sprdali sa

215

njegovom teorijom da se Troja nalazi u delti Neretve, a ne Vi, gospodine Prajs još na prvim stranicama knjige
u maloazijskom Hisarliku gde ju je smestio slavni Hajnrih "Homerova šlepa publika" pišete daje izbor maloazijskog
Šliman. Hisarlika za Šlimanovu Troju - "politička smicalica"?

Prajs je, inače, po zanimanju bogataš i u Beograd Da, u "Homerovoj slepoj publici" zaista sam tvrdio i
je došao poslom. Ipak, kaže da priprema drugo dopu- u predgovoru i u postskriptumu, da je Homer pogrčen i da
njeno izdanje "Homerove slepe publike", knjige koja je, je onda bilo neophodno izmisliti i lažnu Troju u maloj Aziji i
svojevremeno, uzdrmala svetsku naučnu javnost. Uskoro da sve to ima političku pozadinu. Činilo mi se, takođe, da
će na srpskom biti objavljena i njegova druga knjiga o se problem Troje oprezno zaobilazi i da sve to miriše na
Troji, pod nazivom "Katalog brodova". izbegavanje istraživanja, kao da je istina zataškavana.
Bilo mi je zaista čudno i sumnjivo da, na primer, nijedan
Sa Robertom Salinasom Prajsom razgovaramo u klasični filolog ne započinje ozbiljnu duboku raspravu o
biznis centru hotela "Interkontinental". homerskom pitanju niti se hvata neposredno u koštac sa
Homerovom literaturom.
Gospodine Prajs, Arhimed je genijalne ideje
smišljao u kadi. Njutnu je jabuka pala na glavu. Tesli su Ali, sada, posle toliko godina, ne mislim da je reč o
velika otkrića dolazila u snu; da li se sećate časa, dana političkoj teoriji zavere, već da je na delu zavera
kada vam je na um pala ideja da je Troja na ušću neznanja. Zbog te zavere neznanja su današnje klasične
Neretve? studije i dospele u ćorsokak, nema novih velikih otkrića o
drevnoj prošlosti čovečanstva, pa i o homerskom peroidu.
Bilo je to još 1964. godine. Čitajući Homera, Klasične nauke postale su jalove kao laboratorijske voćne
nikako nisam mogao da razumem zašto o Ilirima čiji je muve i toliko su hibridizovane da u budućnosti neće dati
doprinos tako veliki, zašto o njima, dakle, ima tako malo ništa značajno.
informacija i mnogo dezinformacija. Ispada da su posle
Trojanskog rata jednostavno nestali. Zatim, proučavajući Gde je Šliman u ovoj priči?
opsežne pripreme za trojanski rat, pitao sam se odakle Šliman je samo išao za zvaničnim teorijama, i za
toliki kapital u novcu, robi, hrani? Trojanska armija morala njega je pitanje lokaliteta Troje bilo samo pitanje brda.
je da ima logističku podršku, bogato zaleđe, da bi mogla Njega nije mučilo ko su Trojanci, ko su Iliri, za njega su
da vodi jedan tako dug, naporan, odbrambeni rat. svi oni bili Grci, za njega je i Homer bio Grk. A i šta može
Šlimanova Troja u maloj Aziji ne može nikako da bude da se očekuje od nekoga ko je nemački arheolog,
zapadno od Soluna i Makedonije, pa ni u susedstvu ponosan na nemačku istorijsku školu, koja je tada, krajem
Peloponeza. Ovaj dragoceni podatak Mojsija Horenskog devetnaestog veka, bila u ekspanziji. To je ono što se
koristio je i Stefan Vizantijski, a on je bio crkveni poglavar, može reći o politizaciji klasičnih nauka.
znači službeno državno lice. I to mi je bilo veoma važno, A nije li Homer pogrčen, davno pre Šlimana,
bio je to znak da sam na dobrom putu da nađem pravo odmah posle pada Troje kada je na istorijsku scenu
mesto gde je bila Troja. stupila starogrčka ekspanzija i hegemonizam?
Da. Homer je još tada postao Grk. Ali, Grci su to
216 takođe uradili iz neznanja, misleći da sa njima počinje

217

svet, što je svojstveno mladim narodima. U starom veku, slovenskog porekla, šta više da i Albanci vode poreklo od
jedino Homer zna da postoje trideset ilirskih plemena, Slovena, tako da će njihove teorije o tome da su narod
jedino on ima ideju o federaciji plemena od Neretve do neslovenskog porekla biti bukvalno smešne; kao kad bi
Dunava i preko Dunava, dalje, na sever i do juga Italije, neko tvrdio da patka potiče od tigra.
na drugoj strani. Jedino Homer ima uvid u globalni
poredak arhajskog, herojskog doba kada Grci još ne Da li spremate još nešto?
postoje kao narod. A i kasnije, kod pogrčenog Homera Završavam i rad "Protiv Troje 8" u kome
vidi se da između grčkih gradova-država nije prazan pokazujem, tačku po tačku, zastoje topografija Šlimanove
prostor, već tu postoje zemlje u kojima žive i neki drugi Troje neodrživa, kao i rad "Neki primeri homerovske
narodi koji nisu Grci. etimologije", u kome etimološki obrađujem oko 300 reci,
300 toponima iz regiona dalmatinske Troje, veoma jasno i
Primera radi, iščitavajući Homera, shvatio sam da ubedljivo.
Menelajeva vojska na Troju stiže iz Lombardije i Čime ste se ispomagali u razrešenju dalmatinskih
venecijanskog zaleđa, a da Agamemnonove snage etiomologija?
dolaze iz južne Italije. Ali, posle pada Troje, kada tekst Proučavanje sanskrta je od vitalnog, transce-
"Ilijade" počinje da se rađa i da se seli polako iz Dalmacije dentalnog značaja za proučavanje slovenske starosti. U
ka Solunu i Maloj Aziji, tamošnji narodi, pa i Grci, sve teže tom smislu veoma su važna naučna istraživanja Brani-
razumevaju izvorni tekst "Ilijade". Jer, homeridi, rapsodi, slave Božinović, koja radi na "Rečniku srodnih reci
guslari ako hoćete, počinju polako da prilagođavaju srpskog i sanskrta". Bio sam dugo na pogrešnom putu, ne
"Ilijadu" i "Odiseju" novonastaloj istorijskoj situaciji, pa i uviđajući važnost sanskrta za utvrđivanje slovenskog
topografiji. Prve generacije homerida i rapsoda još znaju o identiteta i duhovnosti. A kada bi se, recimo, u sanskrtu
čemu pevaju, znaju da pevaju o dalmatinskoj Troji i o našao etimološki koren reci Dunav, kao što su neki
ilirskom narodu, kao glavnom junaku Trojanske tragedije. naučnici već utvrdili sanskrtske korene u "Ilijadi" i
Ali, kasnije generacije rapsoda potpuno su pogrčile "Odiseji", onda bi se pokazalo da je Homer samo deo
Homera, a Grke su homerizovali sa sve dalmatinskom jedne ogromne jezičke celine od Dalmacije do Dunava, pa
topografijom. Tako je pogrčeni Homer postao okovani i veće. Pokazalo bi se, naime, da bi se i dunavska
Guliver koji više ne može da daje informacije o ilirskoj, civilizacija Lepenskog Vira u sanskrtskom kontekstu
dalmatinskoj prošlosti svog epa i svog naroda. I mi tog otkrila u jednom sasvim drugom svetlu.
Gulivera moramo razvezati, moramo ga osloboditi da Tako je govorio gospodin Prajs, prošlog petka u
bismo saznali ko je on i ko je taj narod kome Homer biznis centru hotela Interkontinental, a onda je seo u
pripada. avion i preko Amsterdama, se vratio u Meksiko Siti.

Pripremate drugo, dopunjeno izdanje "Homerove 219
slepe publike". Šta će u njemu biti?

Biće nekih velikih iznenađenja za naše prijatelje
Albance. U dopunjenom izdanju "Homerove slepe
publike" dokazujem da su mnogi albanski toponimi

218

UMESTO POGOVORA homerovsko i slovensko pitanje prožimaju. Prerana smrt
sprečila je profesora Pešića da se plod tih dijaloga odrazi
Hipoteza Salinasa Prajsa da je trojanska u njegovim radovima.
civilizacija stvarana na Balkanu a ne u Maloj Aziji, da se
Homerova Troja - Ilios, mesto trojanskog "kosovskog Salinasova trojanska teza u potpunosti se uklapa
boja" nije nalazila na mestu gde je "otkrio" Nemac Šliman u nova traganja o autentičnoj istoriji i praistoriji
krajem 19. veka, na obali Male Azije, nego na dal- predantičke Evrope. U savremenim naučnim krugovima
matinskoj obali Jadrana, u delti Neretve, izazvala je pravu sve više raste interes za preispitivanje slike drevne
senzaciju. Međutim, tamo gde se očekivalo da će naići na prošlosti Evrope i sve je više autora koji svojim radovima
najblagonakloniji prijem - u Jugoslaviji, knjiga je primljena dovode u pitanje zvanične istine o predantičkoj istoriji
sa znatiželjom javnosti uz žestoku odbojnost i Evrope, menjajući postojeću sliku posebno o poreklu
nipodaštavanje u stručno-naučnim krugovima. Ovaj neo- Slovena i njihovom autentičnom mestu u stvaranju
čekivani "poklon" prijatelja iz dalekog, ali bliskog Meksika evropske civilizacije.
utopio se u atmosferu potmulih nagoveštaja o raspadu
Jugoslavije, uz nadmetanje oko zloupotreba Salinasove Izdavačka kuća "Pešić i sinovi" je 1995. godine iz
teze. ovih razloga pokrenula biblioteku pod nazivom "Tragom
Slovena", gde je do danas objavljeno oko četrdeset naslo-
U deceniji u kojoj je usledilo krvavo sahranjivanje va sadržajno namenjenih publici koja se ne zadovoljava
zajednice Južnih Slovena na tezu Salinasa se zaboravilo. ponuđenim odgovorima i želi da sazna nešto više.
Međutim, sam Salinas nije zaboravio zemlju koju je
zavoleo u toku svojih višegodišnjih istraživanja na jugo- Biblioteka "Tragom Slovena" objavljuje dela pomo-
slovenskim prostorima. U vreme bombardovanja "ostat- ću kojih se vrši temeljna analiza konstruisanih teorija sa
ka" Jugoslavije stao je javno na stranu Srba, jednog od svim posledicama koje su ove teorije imale i danas imaju
najstarijih slovenskih naroda i objavio knjigu podrške žrtvi po slovensku istoriografiju. Istovremeno, ona pomaže
agresije. slobodno istraživanje i prikazivanje istorijske i druge građe
koja je vremenom bila zaboravljena, ili zabranjena od
Profesor Radivoje Pešić bio je upoznat sa strane zvanične nauke, pa time nedostupna javnosti na
Salinasovim tezama, davao mu je podršku i ohrabrenje u uvid.
njegovim istraživanjima i vodeći sa njim duge razgovore
prilikom njegovih dolazaka u Jugoslaviju. Bilo je očigledno Poznato je da su istoriju Slovena oduvek pisali
da se hipoteza Salinasa o tome da je centar trojanske neslovenski autori, pre svega pripadnici takozvane ger-
civilizacije bio na Balkanu, na teritoriji Jugoslavije, uklapa manske, nordijske istorijske škole. Ignorišući činje-
u tezu da su Sloveni starosedeoci na Balkanu, da se nice, zagovornici ove škole, ponudili su svetu projekat a
ne istinu, kreaciju a ne spoznaju. Drugim recima, ova
220 istorija mogla bi se nazvati istorijom u službi politike kojom
je omalovažena celokupna duhovna i materijalna slo-
venska civilizacija. Poseban akcenat ovi autori su dali
svojim interpretacijama migracija u balkanskoj prošlosti, s
namerom da relativizuju njihovo nasledno pravo na bal-

221

kanski životni prostor. Jedna od najopasnijih, odomaćenih SADRŽAJ
teza jeste da su Sloveni došli na Balkan u 6. i 7. veku i sa
ovim kompleksom lutalica i došljaka naše generacije žive SALINASOVA TEZA -
stolećima. Imajući u vidu navode ovih istoriografa, da su DVADESET GODINA KASNIJE
Sloveni bili nepismeni do 9. veka, istovremeno dok ih "Homerova šlepa publika" 7
arapski putopisci nazivaju "narodima knjige", da su došli 8
na Balkan u 6. veku, istovremeno dok istraživanja govore "Atlas Homerove geografije" 31
o civilizaciji staroj više hiljada godina, itd, nameće se 35
utisak da je neko to namerno prećutao ili falsifikovao, ne DREVNA AMERIKA I DREVNA EVROPA
bi li dokazao zaostalost slovenske civilizacije u odnosu na Sloveni - Indijanci, slične sudbine 39
druge evropske narode. Naravno i da bi tako slovensku TROJANSKO - SLOVENSKa MISTERIJA
civilizaciju predstavio kao civilizaciju koja naseljava tuđe 46
prostore, koja je ni više ni manje osvajačka, što ona PITANJE POREKLA KOD NEKIH PREDANTIČKIH
nikada nije bila. EVROMEDITERANSKI KULTURA 52
Minojska civilizacija
Život u lažnoj istoriji uzrok je mnogih sukoba i Mikenska civilizacija 52
nesporazuma u mnogoljudnoj slovenskoj zajednici. Toga 53
smo, nažalost, i danas svedoci. Izdavačka delatnost kuće Hetiti 54
"Pešić i sinovi" temelji se na istraživanjima naučnika koji Etrurci
su čitav svoj radni vek posvetili istinskim izučavanjima, 56
otvorivši nove dimenzije za buduća istraživanja. U nameri Kelti 58
da se njihovo delo ne zaboravi i sa željom da ga buduće Ko su Pelazgi (Pelasti)? 61
generacije tretiraju, za razliku od svojih roditelja, na način
koji mu pripada. INDOEVROPSKE, EVROARIJSKE TEORIJE 64
Ko su Arijevci (Indoevropljani)? 65
Vaš urednik Indogermanska teza 67
Tilakova teza o pradomovini Arijevaca 70
222
INDOEVROPSKE, EVROARIJEVSKE TEZE I
PRASLOVENI 83
Indoevropska teza kod slovenskih autora 86
VELES KNJIGA I SLOVENSKA TRADICIJA,
MITOLOGIJA, PRAISTORIJA 91
Slovensko - arijevska mitologija i tradicija 96
Vedska religija i kosmogonija Praslovena 98
105
Praslovenski vedski Kalendar, Svarogov točak 112
Arijevsko - slovenska praistorija i geografija
Arijevsko - slovenske "Trojanske staze" 116
Teorija Milutina Milankovića, paleoistorija Evrope 121

223

BALKANSKO - PODUNAVSKA KOLEVKA SLOVENSKE
CIVILIZACIJE 126
Primer Makedonije 126 Biblioteka
Makedonska slovensko - ilirska država na Balkanu 131 TRAGOM SLOVENA
Imperija Aleksandra Makedonsko - vrhunac slovenske 1. Vinčansko pismo
civilizacije 142 2. Zavera poricanja
Aleksandrija, najveći centar civilizacije Starog sveta 150 3. Optužujem ćutanje
PRECI OSTALIH JUŽNOSLOVENSKIH NARODA MEĐU
SLOVENSKO - ILIRSKIM STAROSEDEOCIMA NA 4. Praistorija Srba
BALKANU 159 5. Prvi vekovi srpske istorije pre Nemanjića

Srbija 164 6. Dve oskoruše
Bosna i Hercegovina 168 7. Velesova knjiga
Slovenija 171 8. Religija Slovena predhrišćanskog perioda
Hrvatska 172 9. Mementa arheologia et eruditiva
Dalmacija 173 10. Skandinavomanija
Crna Gora 175 11. Sušćepan-istorijski poučnik
NESLOVENSKI DOSELJENICI MEĐU SLOVENE 177 12. Kontinuitet vinčanske kulture
Germani 179 13. Život je ljubav
Mađari 187 14. Praroditelj evropskog čoveka
Mongoli 187 15. Atlantida i Prasloveni
Bugari 188 16. Srednjevekovna srpska kultura
Albanija 188 17. Učiti sanskrt
Rumunija 189 18. Sloveni i Srbi-kut, mit i religija
ISTOČNO - EVROPSKA KOLEVKA SLOVENSKE 19. Slovenska astrologija
CIVILIZACIJE 190 20. Novo čitanje i tumačenje
Primer Skitije (Ruskolanija) 195 21. Trojansko-slovenska misterija
PREDHRISCANSKA PISMENOST SLOVENA 206 22. Čitanje kamena-Jovanica
Od vinčanice do velesovice 206
VRAĆANJE TROJI 214 23. Vedizam
UMESTO POGOVORA 219 24. Religija Slovena
25. Slovenske starine

224