การดุลสมการรีดอกซ์แบบง่ายและแบบเลขออกซิเดชัน (1)

Oxidation-Reduction(Redox) Reactions
Banchert Chaimongkol

การดุลสมการรีดอกซ

การดุลสมการรดี อกซแ บบงา ย โดยรวมปฏิกิรยิ าออกซเิ ดชันและปฏิกริ ยิ ารดี กั ชนั เขา ดวยกัน

(ตอ งทำอิเล็กตรอนที่จายและรับเทากันกอน)

ตวั อยาง 1

Oxidation: Cu(s)  Cu2+ (aq) + 2e-

Reduction : Ag+(aq) + e-  Ag(s)

คูณสมการรีดกั ชันดวย 2 เพ่ือทำใหอเิ ลก็ ตรอนเทา กับ ที่ Cu จายออกมา

Reduction : 2Ag+(aq) + 2e-  2Ag(s)

Oxidation : Cu(s)  Cu2+ (aq) + 2e-

Redox: 2Ag+(aq) + Cu(s)  2Ag(s) + Cu2+(aq)

ตัวอยาง 2

Oxidation: Al(s)  Al3+ (aq) + 3e-

Reduction : F2(g) + 2e-  2F-(aq)

………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………..

~9~

Oxidation-Reduction(Redox) Reactions
Banchert Chaimongkol

ตัวอยาง 3

Oxidation: 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)  Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) + 6e-

Reduction : H2O2(aq) + 2H+(aq) + 2e-  2H2O(l)

………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตัวอยา ง 4

Oxidation: Fe2+(aq)  Fe3+ (aq) + e-

Reduction : O2(g) + 4H+(aq) + 4e-  2H2O(l)

………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตัวอยา ง 5

Oxidation: Na(s)  Na+(aq) + e-

Reduction : MnO4-(aq) + 8H+(aq) + 5e-  Mn2+ (aq) + 4H2O(l)

………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………

~ 10 ~

Oxidation-Reduction(Redox) Reactions
Banchert Chaimongkol

 การดลุ สมการรดี อกซ ดวยวธิ ีเลขออกซิเดชนั (Oxidation method)

ข้นั ที่ 1 หาเลขออกซเิ ดชันของธาตุท่ีเปลย่ี นแปลง ซ่ึงจะทำใหทราบวา สารใดเปนตวั รีดวิ ซและ
ตัวออกซิไดส

ขน้ั ที่ 2 ดลุ จำนวนอะตอมของธาตุทม่ี เี ลขออกซิเดชันเปลี่ยนแปลงใหเ ทา กนั กอ น
ข้นั ท่ี 3 หาเลขออกซเิ ดชันทีเ่ พมิ่ ข้ึนของตัวรดี ิวซ และ เลขออกซเิ ดชันท่ีลดลงของตัวออกซิไดส
ขนั้ ที่ 4 นำเลขออกซเิ ดชันทเ่ี พ่ิมขน้ึ ของตัวรีดวิ ซ และ เลขออกซเิ ดชนั ท่ีลดลงของตัวออกซไิ ดส

(จากขัน้ ที่ 3) คูณสลบั ไวห นา ตวั รดี ิวซแ ละตัวออกซไิ ดส ผลทไ่ี ดค ือ เลขออกซเิ ดชันทีเ่ พ่ิมขนึ้
ของตัวรีดวิ ซ และ เลขออกซเิ ดชันทล่ี ดลงของตวั ออกซิไดส จะเทา กนั ( e- ที่ใหและรบั เทากัน)
ขนั้ ที่ 5 ดลุ จำนวนอะตอมของแตละธาตุ ทางซายและขวาของสมการใหเทากัน (ควรดุลอะตอมของ
โลหะ ตามดวยอโลหะ แลว จงึ ดุลอะตอมของ O และ H ตามลำดับ)

ใหนกั เรยี นลองศกึ ษาขัน้ ตอนจากตวั อยางท่ีกำหนดมาใหแ ลว ลองทำแบบฝก หดั ทดสอบความเขาใจดู

จำนวนอิเลก็ ตรอนท่ถี า ยเทในสมการรดี อกซ เทากับ
เลขออกซิเดชันทเี่ พ่ิมขึ้นของตวั รีดวิ ซ คูณดวยจำนวนโมลหนาตัวรีดิวซในสมการท่ีดลุ หรอื
เลขออกซเิ ดชนั ที่ลดลงของตัวออกซไิ ดส คณู ดว ยจำนวนโมลหนา ตัวออกซไิ ดสในสมการทีด่ ุล

~ 11 ~

Oxidation-Reduction(Redox) Reactions
Banchert Chaimongkol

ตัวอยา งที่ 1 ปฏกิ ิริยา BrO3- (aq) + I- (aq) + H+(aq)  Br- (aq) + I2(s) + H2O(l)

เมือ่ ทำสมการใหดุลแลว

1.1 ตวั เลขแสดงจำนวนโมลหนาสารแตล ะตวั เรียงตามลำดับเปนอยางไร ( 1, 6, 6, 1, 3, 3 )
1.2 ปฏิกิริยานมี้ ีการถา ยเทอิเล็กตรอนจำนวนเทาไร (ตอบ 6)

รับ 6e- ตอ อะตอมเลขออกซเิ ดชันลดลง =6

ขัน้ ท่ี 1 +5 -1 -1 0

BrO3-(aq) + I-(aq) + H+(aq)  Br-(aq) + I2(s) + H2O(l)

จา ย 1e-ตอ อะตอม เลขออกซิเดชนั เพิ่ม =1

Oxidizing agent = BrO3- reducing agent = I-

ข้นั ที่ 2 BrO3-(aq) + I-(aq) + H+(aq)  Br-(aq) + I2(s) + H2O(l)

6 1 (ทำเลขออกซเิ ดชนั ท่ีลดลง = เลขออกซิเดชนั ท่ีเพ่มิ )

BrO3-(aq) + 6 I-(aq) + H+(aq)  Br-(aq) + I2(s) + H2O(l)

ขน้ั 3 ดลุ อะตอมทม่ี เี ลขออกซิเดชนั เปลี่ยน(Br และ I)

BrO3-(aq) + 6I-(aq) + H+(aq)  Br-(aq) + 3 I2(s) + H2O(l)

เติม 3

ขน้ั ที่ 4 ดุลอะตอมทเี่ หลอื ตามลำดับ

BrO3-(aq) + 6I-(aq) + 6H+(aq)  Br-(aq) + 3I2(s) + 3H2O(l)

ดุล Br ,ดลุ I OK

ดลุ O ซายมี 3 ขวามี 1 เติม 3 หนา H2O

ดลุ H ขวามี 6 ซา ยมี 1 เติม 6 หนา H+

เชค็ ประจุ -1 - 6 +6  - 1 00

ประจทุ างซา ยและขวาเทา กนั แสดงวาสมการดุลถกู ตอ ง

~ 12 ~

Oxidation-Reduction(Redox) Reactions
Banchert Chaimongkol

ตวั อยา งที่ 2 ปฏิกริ ยิ า Cr2O72-(aq) + H+(aq) + H2O2(l)  Cr3+(aq) + H2O(l) + O2(g)

เลขออกซเิ ดชันลดลง=3/อะตอมมี Cr 2 อะตอม ลด=6

ขั้นที่ 1 +6 -1 +3 0

Cr2O72-(aq) + H+(aq) + H2O2(l)  Cr3+(aq) + H2O(l) + O2(g)

เลขออกซิเดชันเพิ่ม =1/อะตอม มี O 2 อะตอม เพ่ิม =2

Oxidizing agent = Cr2O72- reducing agent = H2O2

ขน้ั ท่ี 2 Cr2O72-(aq) + H+(aq) + H2O2(l)  Cr3+(aq) + H2O(l) + O2(g)

6 2 (ทำเลขออกซเิ ดชันทลี่ ดลง = เลขออกซเิ ดชันท่ีเพมิ่ )

2Cr2O72-(aq) + H+(aq) + 6H2O2(l)  Cr3+(aq) + H2O(l) + O2(g)

ขน้ั 3 ดุลอะตอมทม่ี เี ลขออกซเิ ดชันเปลีย่ น(Cr และ O) เติม 4 และ 6 ตามลำดับ

2Cr2O72-(aq) + H+(aq) + 6H2O2(l)  4Cr3+(aq) + H2O(l) + 6O2(g)

ขน้ั ที่ 4 ดุลอะตอมทเี่ หลอื ตามลำดับ

2Cr2O72-(aq) +16H+(aq) + 6H2O2(l)  4Cr3+(aq) +14H2O(l) + 6O2(g)

ดุล Cr OK

ดุล O ซา ยมี 14 +12 = 26 ขวามี 12 เตมิ 14 หนา H2O

ดุล H ขวามี 28 ซายมี 12  เติม 16 หนา H+

ข้ันท่ี 5 เชค็ ประจุ

2Cr2O72-(aq) + 16H+(aq) + 6H2O2(l)  4Cr3+(aq) + 14H2O(l) + 6O2(g)

-4 +16 0  +12 00

สุทธิ(เทากนั ) +12 +12

อิเล็กตรอนท่ีถา ยเทในปฏกิ ริ ยิ า เลขออกซิเดชนั ลดทัง้ หมด 12 = เลขออกซิเดชนั เพ่ิมทงั้ หมด 12

~ 13 ~

Oxidation-Reduction(Redox) Reactions
Banchert Chaimongkol

ตัวอยางที่ 3 MnO4-(aq) + C2O42- (aq) + H+(aq)  Mn2+(aq) + H2O(l) + CO2(g)

………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………

~ 14 ~

Oxidation-Reduction(Redox) Reactions
Banchert Chaimongkol

ตัวอยางที่ 4 Cl2(g) + NaOH(aq)  NaCl(aq) + NaClO3(aq) + H2O(l)

เลขออกซเิ ดชันลดลง=1/อะตอมมี Cl 2 อะตอม ลด=2

ข้ันที่ 1 0 -1 +5

Cl2(g) + NaOH(aq)  NaCl(aq) + NaClO3(aq) + H2O(l)

เลขออกซิเดชันเพ่ิม =5/อะตอม มี Cl 2 อะตอม เพม่ิ =10

Oxidizing agent = Cl2 reducing agent = Cl2

Cl2 เปน ท้งั ตัวออกซิไดสแ ละตัวรีดิวซ

ข้นั ท่ี 2 Cl2(g) + Cl2(g) + NaOH(aq)  NaCl(aq) + NaClO3(aq) + H2O(l)

2 10 (ทำเลขออกซเิ ดชันท่ลี ดลง = เลขออกซิเดชันทีเ่ พิ่ม)

15

5 Cl2(g) + Cl2(g) + NaOH(aq)  NaCl(aq) + NaClO3(aq) + H2O(l)

ข้นั ที่ 4 ดุลอะตอมท่เี หลือตามลำดับ

5Cl2(g) + Cl2(g) + 12 NaOH(aq)  10NaCl(aq) + 2NaClO3(aq) + 6H2O(l)

ดุล Cl เตมิ 2 หนา NaClO3 และ 10 หนา NaCl

ดุล Na ขวามี 12 ซา ยมี 1  เตมิ 12 หนา NaOH

ดุล O ซา ยมี 12 ขวามี 6  เติม 6 หนา H2O

ดุล H ซายมี 12 ขวามี 12 OK

สมการทีด่ ุล

5Cl2(g) + Cl2(g) + 12 NaOH(aq)  10NaCl(aq) + 2NaClO3(aq) + 6H2O(l)

6Cl2(g) + 12 NaOH(aq)  10NaCl(aq) + 2NaClO3(aq) + 6H2O(l)

 การบา นใหน กั เรยี นลองทำแบบฝก หดั เพ่ิมเตมิ ใน ชที การดลุ สมการรดี อกซ หนา 4-6 ขอ 1- 6

~ 15 ~