Havacılık ve Uzay Tıbbı Bülteni Sayı 37

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

Isparta Eğirdir’de eğitim uçuşu sırasında yüksek lemeye gelmek istediği, ama (kaza içine doğmuş
gerilim hattına takılarak düştü ve 4 asker şehit gibi) kendisinin bunu engellediği anlatıldı….
oldu. 1 Haziran 2017 günü ise Şırnak’ta gene bir
yüksek gerilim hattına takılarak düşen helikop- TÜRK YILDIZLARI
terde, birisi Tümg. Aydoğan Aydın olmak üzere
13 asker şehit olmuştu. Bu son kazayla birlikte Dünyada 8 savaş uçağıyla gösteri yapan ses-
Cougar’larda şehit olan askerlerin sayısı 39’a ten hızlı (süpersonik)ilk akrotim olduğu için çok
çıktı… özel bir yere sahip. Halen Filo komutanı 8 Eylül
2016’da görevi devralan Plt.Yb. Esra Özatay’dır.
Filoda 10 adet NF-5A 2000 ve 6 adet NF-5B 2000
uçağı bulunmakta... 1993 yılında kurulan Türk
Yıldızları Filosunda bugüne kadar 2 kaza yaşan-
mış; ilk kazada pilot fırlatma sistemi sayesinde
kurtulmuştu. 13 Mart 2012 tarihli ikinci kazada
Üsse 2 km uzaklıktaki bir fabrikanın boş arazisine
düşen uçakta Plt.Yzb. Ümit Özer şehit olmuştu.

ANTITEZ YANGIN SÖNDÜRME UÇAĞI KAZASI

Neredeyse 30 yıllık Cougar uçuşlarında olu- 14 Ağustos 2021 günü saat 15 sularında Kah-
şan 4 olaydan birinin füze ile vurulması, 2’sinin ramanmaraş’ta Orman Genel Müdürlüğüne
yüksek gerilim hatlarına takılması, sonuncunun bağlı Beriev-200 tipi yangın söndürme uçağı gö-
da sisli/karlı koşullarda pilotun vertigo olması rev dönüşü düştü.
yüzünden gerçekleşmesi, sebep unsurlarının
helikoptere ait olmadığını düşündürtmektedir.

KONYA’DA F-5 KAZASI, Uçaktaki 5 Rus asker ve 3 Türk temsilci kur-
PILOTUMUZ ŞEHIT OLDU tarılamadı. Türkiye’de Temmuz ayında başlayan
çok odaklı yangınları söndürmek üzere kara ve
7 Nisan 2021 günü Hava Kuvvetleri’nin akro- hava ekipleri özverili çalışmalar yapmakta idi.
basi ekibi Türk Yıldızları’nın NF-5 uçağı eğitim Kazada yaşamını yitirenler: Pilot Serkan Mir-
uçuşu sırasında saat 14.15’de Konya merkez zaoğlu, orman mühendisi Oğuz Avşar Aydın,
Karatay ilçesi Fevzi Çakmak Mahallesi mevki- koordinatör Edip Uzunoğlu, kaptan Evgeni Kuz-
inde düştü. Konya 3’üncü Ana Jet Üs Komutan- netsov, 2’nci pilot Viladıslav Berkutov, radyo
lığı 134. Filo akrobasi ekibinden Plt.Yzb. Burak operatörü Nikolai Omelchenko, navigatör Vadim
Gençcelep (34) şehit oldu. Kazanın aileron ku- Karasev ve teknisyen Lurii Chuborov…
manda kilitlenmesi nedeniyle gerçekleştiği, pi-
lotun arızayla uğraşırken 400 knot (700 km) sü- Kazanın hidrolik arızası, su alırken kuş sürü-
ratte ve yere 300 ft (100 m) yükseklikte olduğu süne girme, suyunu boşalttıran sonra irtifa ala-
için atlama fırsatı bulamadığı öğrenildi... mayarak dağlık alana çarpma gibi nedenlerle
gerçekleştiği ileri sürüldü. Karakutu inceleme-
Yzb. Genç- leri Rusya’da yapılacak.
celep, akro-
basi filosuna 30 yıl havacılık alanında deneyimi olan CHP
geçen yıl ka- Trabzon eski milletvekili Halûk Pekşen; düşen
tılmıştı; evli uçağın Rusya’nın geniş steplerinde uçmak için
ve 2 çocuk sa- tasarlanmış olduğunu; motor tipi, kanat özellik-
hibiydi. Olay leri, kalkış ağırlığı, su alış yeteneği ve hareket
günü annesi- kabiliyetleri, dar ve derin vadilere girmelerine
nin uçuşu iz- uygun olmadığını söyledi.

1378

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

ENDONEZYA’DA YOLCU UÇAĞI KAZASI FOÇA’DA EĞITIM UÇAĞI DENIZE DÜŞTÜ,
PILOTLAR ATLADI
9 Ocak 2021 günü yerel saatle 14.40’ta Ca-
karta-Pontianak seferini yapmak üzere havala- 9 Nisan 2021 günü saat 10.40 sularında, İz-
nan Sriwijaya Air’e ait Boeing 737-500 tipi yolcu mir-Çiğli’deki 2’nci Ana Jet Üs Komutanlığına ait
uçağı ile kalkışından 5 dakika sonra iletişim ke- KT-1 tipi eğitim uçağı Foça açıklarında Mersina-
sildi ve başkent Cakarta’nın kuzeyindeki Laki ve ki mevkiinde Borak Adası-İngiliz Burnu açığında
Lancang Adası arasındaki noktaya düştü. Uçakta denize düştü; 2 pilot uçaktan paraşütle atladı.
12 kişilik mürettebat ve 50 yolcu bulunmakta idi. Hv.Plt.Yb. Hakan Eryılmaz ve Hv.Plt.Alb Ahmet
Kendir balıkçılar tarafından kurtarıldı. Foça Ko-
Flightradar24’den yapılan açıklamada, 26 ya- mando Okulu’ndan havalanan helikopterle Ege
şındaki uçağın kalkıştan 4 dakika sonra yaklaşık Üniversitesi Hastanesi’ne sevk edildi. Hava Kuv-
11 bin ft’e çıktığı, sonra 1 dakikadan kısa sürede vetlerinin pilot açığını kapatmak üzere sivil ha-
250 ft’e düştüğü ve hava trafik kontrolü merke- vacılıktan göreve davet edilen pilotların intibak
ziyle irtibatının kesildiği belirtilmişti. Uçak en- eğitimi yaptıkları; uçağın düşme nedeninin mo-
kazının denizin 20-30 metre derinliğinde olduğu, tor arızası olduğu açıklandı.
karakutunun dalgıçlar tarafından çıkarıldığı ve
7’si çocuk, 3’ü bebek 62 kişiden kurtulan olma- KT-1 uçakları: Güney Kore lisansı ile 2012
dığı öğrenildi. yılından beri TUSAŞ’da üretilen bu pilot eğitim
uçakları 2 kişilik, pervaneli, tek motorlu, 956 hP
Flightradar24’den yapılan açıklamada, 26 ya- gücünde motora sahip ve 574 km/h hız yapabi-
şındaki uçağın kalkıştan 4 dakika sonra yaklaşık liyor. Hava Kuvvetlerine teslim edilen 40 adet
11 bin ft’e çıktığı, sonra 1 dakikadan kısa sürede KT-1’lerin maliyeti, yedek parça, eğitim ve diğer
250 ft’e düştüğü ve hava trafik kontrolü merke- giderlerle birlikte 10-11 milyon $.
ziyle irtibatının kesildiği belirtilmişti. Uçak en-
kazının denizin 20-30 metre derinliğinde olduğu, BREZILYA’DA FUTBOLCULARI TAŞIYAN
karakutunun dalgıçlar tarafından çıkarıldığı ve UÇAK DÜŞTÜ
7’si çocuk, 3’ü bebek 62 kişiden kurtulan olma-
dığı öğrenildi. 24 Ocak 2021 günü Vila Nova takımı ile karşı
karşıya gelecek olan Palmas Futebol e Regatas
Kazanın nedenle- kulübünün başkanını ve 4 futbolcusunu taşıyan
riyle ilgili belirsizlikler özel uçak düştü. Kazada uçağın pilotu da dahil
bağlamında Airportha- herkes hayatını kaybetti.
ber sitesi yazarı Murat
Herdem, acaba uçakta
pandemi yüzünden 6
ay gibi uzun süre yerde
kalmasından kaynaklı
teknik veya yapısal bir
sıkıntı mı yaşandığı (rusty pilot?) sorusunu sor-
du. Ancak Karakutu kayıtlarının incelenmesiyle
ortaya çıkan ilk bulgular; ‘otomatik gaz kelebe-
ği’ arızasını işaret etmekte...

PARAGUAY’DA FECI KAZA

9 Şubat 2021 günü saat 14.30 sıralarında Sil-
vio Pettirossi Uluslararası Havaalanı’na iniş için
yaklaşmakta olan Cessna 402B tipi uçak Hava
Kuvvetlerine ait bir alana düştü. Kazanın ardın-
dan alevler içinde kalan uçakta bulunan 7 kişi
hayatını kaybetti, 1 kişi de ağır yaralı olarak kur-
tarıldı.

1379

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

NIJERYA HAVA KUVVETLERI SUDAN’DA YOLCU UÇAĞI KAZASI; 12 ÖLÜ

UÇAĞI KAZALARI 3 Mart 2021 günü Güney Sudan’da bir yolcu
uçağı kalktıktan kısa bir süre sonra düşmesi so-
21 Şubat 2021 günü Beechcraft B300 King nucu 10 yolcu ve 2 pilot hayatını kaybetti. Uçağın
Air 350 tipi askeri uçak Abuja Havaalanı’na yerel bir şirket olan South Supreme Airlines’a
ait olduğu, Uror’dan Yuai’ya gitmek üzere kalk-
yaklaştığı sırada iniş için alçalmak üzereyken tığı, uçağın iş adamları tarafından kiralandığı
açıklandı.
motorlarında meydana gelen arıza yüzünden
düştü. Uçakta bulunan toplam 7 kişi hayatını
kaybetti.

21 Mayıs 2021 günü King Air 350i tipi askeri
uçağın Kaduna Havalimanı’na yaklaşma sırasın-
da düştü. Aralarında Gnkur. Bşk. İbrahim Atta-
hiru’nun da bulunduğu 12 kişi hayatını kaybetti.

SUDAN’DA ANTONOV KAZASI; 5 ÖLÜ

2 Kasım 2021 günü Güney Sudan’ın başkenti
Juba’da düşen kargo uçağındaki 5 mürettebat
yaşamını yitirdi.

HINDISTAN GENELKURMAY BAŞKANI ÇIN’DE TUR HELIKOPTERI DENIZE DÜŞTÜ
KAZADA ÖLDÜ
19 Mart 2021 günü Fujian eyaletinde Bell 206
8 Aralık 2021 günü Genelkur- JetRanger tipi bir tur helikopteri Xiamen City
may Başkanı General Bipin Rawat’ı açıklarında denize düştü. Kazada helikopterde
ve eşini taşıyan Rus yapımı Mi-17 bulunan 2’si yolcu 2’si mürettebat olmak üzere
askeri helikopter, Tamil Nadu eya- 4 kişi hayatını kaybetti.
letindeki bir askeri okula giderken
Coonoor kasabası yakınlarında düş- RUSYA’DA FIRLATMA SISTEMI ARIZASI; 3
tü. Kazada helikopterde bulunan 14 kişi hayatını ÖLÜM
kaybetti. Helikopterin düşmeden önce acil du-
rum çağrısında bulunmadığı ve bölgede olum- Rusya’da Tu-22M3 bombardıman uçağının
suz hava koşulları olmadığı açıklandı. Kazadan 2 fırlatma sistemi bilinmeyen bir nedenle istem
gün önce Rusya Devlet Başkanı Putin Hindistan’ı dışı ateşlendi. 23 Mart 2021 günü Kaluga bölge-
ziyaret etmişti ve Rawat’ın onayı ile satın alınan sindeki havaalanında plânlı uçuş hazırlığı yap-
iki S-400 bataryasının da 10 gün sonra ülkeye makta olan uçaktaki 3 pilot havaya fırladı, para-
ulaşması bekleniyordu. şütleri açılmadığı için yere çarparak yaşamlarını
yitirdi.
MEKSIKA’DA ASKERI UÇAK KAZASI: 6 ÖLÜ

Veracruz eyaletinde, Meksika Hava Kuvvet-
leri’ne ait Learjet 45 tipi uçak, Xalapa Havali-
manı yakınlarında
düştü. Uçağın 22
Şubat 2021 günü
yerel saat ile 09.45
sıralarında düştü-
ğü ve 6 personelin
öldüğü bildirildi.

1380

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

F-35 KENDI MERMISIYLE KENDINI VURDU KOBE BRYANT’IN HELIKOPTER KAZASI
RAPORU
12 Mart 2021 günü ABD Donanması’na ait bir
F-35B savaş uçağı, yakın hava desteğine yönelik NBA tarihinin efsane isimlerinden Kobe
eğitim uçuşu sırasında ateşlediği top mermisi
kendini vurdu. Arizona’daki Yuma Hava Üssü’n- Bryant, 26 Ocak 2020 günü John Wayne Hava-
de gece görevi için havalanan F-35B’den ateşle- limanı’ndan kendine ait Sikorsky S-76 tipi he-
nen 25 mm’lik mermi, namlu ağzından çıktıktan likopteriyle havalandıktan yarım saat sonra Ka-
hemen sonra infilak ederek uçağın gövdesinde liforniya-Calabasas’da bir tepeye çarparak alev
2,5 milyon $ tutarında bir hasara yol açtı. Olay aldı. Pilot dahil 9 kişi öldü. Kaza nedeninin yoğun
sırasında yara almayan pilot, güvenli bir şekilde sis içinde pilotaj hatası (CFIT) olduğu iddia edil-
üssüne döndü, ancak uçağın artık kullanılama- di. 1 yıl sonra yayınlanan raporda, pilot Ara Zo-
yacağı açıklandı. bayan’ın siste okülogravik ilüzyona girdiği açık-
landı. Helikopterin ait olduğu şirketin sözcüsü,
İNGILIZ F-35’I AKDENIZ’DE DÜŞTÜ ya sorumluluktan kurtulmak için veya pilotun
dağa çarpma nedenini anlayamayışı yüzünden
17 Kasım 2021 sabahı Mısır açıklarında bu- kazanın ‘Tanrının İşi!’ olduğunu söyledi…
lunan HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden
havalanmaya çalışan bir F-35 uçağı rampadan AMAZON ORMANLARINA DÜŞEN UÇAĞIN
denize düştü; pilotun paraşütle atlayıp deniz- PILOTU 36 GÜN SONRA KURTARILDI
den gemiye alındığı bildirildi. Uçak gemisinde
her biri 100 milyon Sterline (130 milyon $) mal 28 Ocak 2021 günü Brezilya’daki Amazon or-
olan 8 İngiliz F-35B uçağı bulunmaktaydı. Motor manlarının derinliklerine düştükten sonra 36
hava girişini örten plastik örtünün kalkış öncesi gün boyunca ölüm kalım savaşı veren Antonio
alınmamış olduğu; bunun da motora girip yangın Sena adlı pilot, kestane hasadı yapan çiftçilere
çıkardığı iddia edildi... Batan uçağı arama çalış- rastlaması sayesinde kurtarıldı. Arama kur-
maları İngiliz, Amerikan ve Rus gemileri tarafın- tarma ekipleri enkazı bulamayınca aramaktan
dan sürdürülmekte. vazgeçmişti. 25 kilo kaybeden pilotun kurtuluşu
mucize olarak nitelendirildi.

BREZILYA’DA PLANÖR KAZASI

Mato Grosso eyaletinde yer alan Tangar da
Serra Havalimanı’ndan kalkan PR-ZJW tipi bir
planör kalkışın hemen ardından yere çakıldı;
planörde bulunan biri pilot 2 kişi öldü.

ZIMBABVE’DE HELIKOPTER KAZASI CESSNA GÖLE DÜŞTÜ, 7 ÖLÜ

Hava Kuvvetleri’ne ait Agusta-Bell AB 412 Tennessee’nin Smyrna Havaalanı’ndan kal-
tipi helikopter, Harare kentinin 22 km güney do- kan ve Florida Palm Beach Havalimanı’na git-
ğusundaki Ruwa’da bir evin üzerine düştü. Olay- mekte olan Cessna 501 Citation I/SP, kalkıştan
da helikopterde bulunan pilot ve 2 teknisyen ile kısa süre sonra havalimanı yakınında bulunan
birlikte helikopterin düştüğü evde 1 çocuk yaşa- Percy Priest Gölü’ne düştü. Uçakta bulunan aynı
mını yitirdi. aileden 7 kişi hayatlarını kaybetti.

1381

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

RUSYA’DA YOLCU UÇAĞI KAZASI; 28 ÖLÜ RUSYA’DA IL-112 VASKERI NAKLIYE

6 Temmuz 2021 günü Kamçatka bölgesinde UÇAĞI DÜŞTÜ
Kamçatskoye Hava Şirketine ait AN-26 tipi bir
yolcu uçağı şiddetli rüzgâr etkisiyle düştü. En- 17 Ağustos 2021 günü Rusya’nın Sovyetler
kaz, Palana kentindeki havaalanının iniş pistine Birliği sonrasında sıfırdan geliştirdiği ilk askeri
4-5 kilometre mesafede deniz kıyısı yakınların- hafif nakliye uçağı olan İL-112V test uçuşu sı-
da bulundu. Uçaktaki 22 yolcu ve 6 kişilik müret- rasında Moskova’da Kubinka bölgesinde düştü;
tebattan kurtulan olmadı. motoru alev alarak burun üstü çakılan uçakta-
ki 3 askeri personel yaşamını yitirdi. Rusya’nın
uzun yıllardır kullandığı Antonov An-26 uçağının
yerine geçmesi beklenen uçağın prototip çalış-
maları 2014’den bu yana devam ediyor.

MYANMAR’DA ASKERI UÇAK KAZASI, 12 AZERBAYCAN’DA ASKERI HELIKOPTER
ÖLÜ
KAZASI
10 Haziran 2021 günü Myanmar’da Hava K’ne
ait Beechcraft 1900D tipi askeri uçağın düşme- 30 Kasım 2021 günü sabahı saat 10.40’da
si sonucu 13 kişi hayatını kaybetti, 16 yaralı var. Devlet Sınır Teşkilatı’na ait askeri helikopter
Kaza, Mandalay kentine bağlı Pyin Oo Lwin kasa- Khizi bölgesindeki Garaheybat hava poligonun-
bası Anisakan Havaalanı yakınlarında meydana da eğitim uçuşları sırasında düştü. 14 asker şe-
geldi. Bir çelik fabrikasının üzerine düşen uçak- hit oldu. Reuters’ın haberine göre, helikopter
ta 4 kişi de yaralandı. Güney Kafkasya sınırında düştü.

YUNANISTAN’DA YANGIN SÖNDÜRME
UÇAĞI DÜŞTÜ

8 Ağustos 2021 günü Kefalonya Adası’ndan
Zakinthos’daki orman yangınını söndürme ça-
lışmalarına destek için gönderilen Petzetel tipi
bir yangın söndürme uçağı Lagopodo-Maherado
bölgesinde düştü, pilot kurtuldu.

İRAN’DA ASKERI HELIKOPTER KAZASI; 5
ASKER ÖLDÜ

28 Temmuz 2021 gecesi Mil Mi-17 tipi bir
askeri helikopter Salahaddin vilâyetine bağlı
Amırli kasabası yakınında düştü. Helikopterdeki
5 asker yaşamını yitirdi.

1382

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

KIL PAYI / OLMAMIŞ AZERBAYCAN HELIKOPTERI GIRESUN’A
KAZALAR (Near Miss) ACIL INDI

UNITED UÇAĞINDAN PARÇA YAĞDI 20 Mayıs 2021 günü Azerbaycan Silahlı Kuv-
vetleri’ne ait Rus yapımı MI-17 tipi askeri heli-
20 Şubat 2021 günü United Airlines’a ait Bo- kopter, motor arızası nedeniyle Giresun’un Ti-
eing 777-200 tipi yolcu rebolu ilçesinde Bada mevkiinde plaja acil iniş
uçağı Denver’den Ho- yaptı. Helikopter personeli gece Merzifon Hava
nolulu’ya gitmek üzere Üssü’nde misafir edildi. Ertesi gün arızası gide-
231 yolcu ve 10 müret- rilen helikopter havalandıktan kısa süre sonra
tebatla havalandıktan tekrar acil iniş yapmak zorunda kaldı.
sonra sağ motoru pat-
ladı. Motorun parçaları PIST YERINE TAKSI YOLUNDAN
havalimanının yaklaşık HAVALANMA
50 km yakınında bulu-
nan Colorado, Broom- 6 Ağustos 2021 gece yarı-
field kentinde evlerin sı Newark-İstanbul seferini
bahçesine ve bazı boş yapacak olan THY’nin TK30
alanlar düştü, şans sefer sayılı A330-300 uçağı
eseri bölge sakinlerinden yaralanan kimse ol- ana piste paralel taxiway’den
madı. Bu süreçteuçakta panik yaşandı. Uçak ha- havalanmak üzereyken kule
valimanına güvenli bir şekilde geri döndü. tarafından engellendi. Uçak
1 saat rötarla 7 Ağustos gü-
TARIM VE ORMAN BAKANININ UÇAĞI nünün ilk saatinde ana pist-
ACIL INDI ten havalandı. Olayın teh-
likesi, taksi yolunda başka
16 Nisan günü Ankara’dan Şırnak’a Orman uçakların olabileceği, olmasa bile görece kısa
Genel Müdürlüğüne aitküçük uçakla hareket olan bu yoldan kalkamayabileceği idi. Pilotun,
eden bakan Bekir Pakdemirli’nin içinde bulun- gece karanlığında bulunduğu yolun pist mi, tak-
duğu uçak, 33 bin ft irtifada iken motor fanlarında si yolu mu olduğunu ayırt etmesi için, renk ve
ortaya çıkan yüksek gürültü nedeniyle Malatya şiddetleri farklı ışıklarla donatılmış olmasına
karşın bu tehlikeli duruma girmesi haber oldu.
Erhaç Havalimanına
acil iniş yaptı. Uçakta Benzer olaylardan biri, 2017 yılında Air Ca-
AKP Şırnak Mv. Riz- nada uçağının, 4 uçak bulunan taksi yoluna
gin Birlik, Bakan Yrd. inmeye çalışırken 50 feet kala durumu fark
Hadi Tunç, DSİ Gn.Md. edip inişten vaz geçmesi idi. Bir diğeri de Sin-
Kaya Yıldız, Bitkisel gapur Havayolları uçağının 31 Ekim 2000 ge-
Üretim Gn.Md. Meh- cesi saat 23.17’de Taiwan Taoyuan Havaa-
met Hasdemir de bu- lanından kalkışta yanlış pisti kullanması, bu
lunuyordu. Ekip daha kapalı pist üzerindeki yapı malzemelerine çar-
sonra Şırnak’a heli- pan uçaktaki 179 kişiden 81’inin yaşamını yi-
kopterle gitti. tirdiği olaydı. Bu, Singapur Havayollarının ilk
ve tek ölümlü kazası olarak kaytlara geçmişti.

1383

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

YER KAZALARI LOS ANGELES’TE UÇAK
KAMYONA ÇARPTI
SABİHA GÖKÇEN’DE HELIKOPTERIN
PERVANESI DIREĞE ÇARPTI 19 Şubat 2021 günü Kaliforniya Torrance Hava-
alanı’ndan kalkan Piper PA-32-260 tipi uçak, 45 da-
31 Aralık 2020 günü Sabiha Gökçen Havalima- kika sonra Los Angeles Limanında sanayi bölgesine
nı’na yakıt ikmali için inen Jandarma Genel Ko- zorunlu iniş yaptı. Ancak uçak inişin ardından bir
mutanlığına ait bir Sikorsky helikopterin pervanesi kamyona çarptı. Kazada uçağın pilotu olay yerinde
aydınlatma direğine çarptı. Maddi hasar dışında her- hayatını kaybetti, 30 yaşındaki kamyon şoförü ise
hangibir yaralanma olmadı. ağır yaralı olarak hastaneye kaldırıldı.

HINDISTAN’DA UÇAĞIN KANADI TAKSI SIRASINDA ÖN DIKME KIRILDI
ELEKTRIK DIREĞINE ÇARPTI
Meksika’da Licenciado Gustavo Díaz Ordaz Ulus-
20 Şubat 2021 günü Air India Express Havayol- lararası Havaalanı’nda kalkış için piste gitmek üzere
ları’na ait yolcu uçağı taksi yaptığı sırada elektrik taksi yapmakta olan Viva Aerobus’a ait Airbus A320-
diğerine çarptı. Olay Andra Pradeş eyaletindeki Vi- 232 tipi uçağın ön dikmesi kırıldı. Kaza, uçak 1800
jayawada Havalimanı’nda gerçekleşti. Şans eseri manevra yaparken meydana geldi. Uçakta bulunan
olayda yaralanan olmadı. 127 yolcu slide’lar patlatılarak tahliye edildi; her-
hangi bir yaralanma olmadı.

KARGO UÇAĞI ÇOCUĞU
EZDI

Kongo Cumhuriyeti’nde 24 Ara-
lık 2021 akşam saatlerinde Kin-A-
via Havayoluna ait küçük bir kargo
uçağı Ilebo kasabasından Kinşa-
sa’ya kalkış sırasında 12 yaşındaki
çocuğa çarparak ölümüne sebep
oldu. Kaza çocukların koşarak pis-
ti geçmeye çalışmaları sırasında
meydana geldi.

1384

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

HABERLER 2020 YILINDA KAZALARDA ÖLÜM ORANI
ARTTI
SIVIL HAVACILIK ‘DEVLET EMNIYET
KURULU’ GELIYOR Hollandalı danışmanlık firması To70, tica-
ri uçuşlarda kazalara bağlı ölen insan sayısının
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismai- 2020’de 2019’a göre arttığını bildirdi. Koronavirüs
loğlu’nun yaptığı açıklamaya göre; Uluslarara- salgını nedeniyle uçuş sayılarında keskin bir düşüş
sı Sivil Havacılık Anlaşması’nın 19 numaralı Eki olmasına rağmen 2020 yılında uçak kazalarında
(ICAO Annex 19) gereğince, sivil havacılık hizmet 299 kişi hayatını kaybederken 2019’da bu sayı 257
sağlayıcılarının bir Emniyet Yönetim Sistemi kur- olarak açıklanmıştı.To70, büyük ticari uçakların
ması gerekliliği bulunmaktadır. Üye ülkelerin Sivil 2020’de 1 milyon uçuşta 0,27 ölümcül kaza geçir-
Havacılık Devlet Emniyet Programı (State Safety diğini ve her 3,7 milyon uçuşta bir ölümcül kaza
Programme-SSP) oluşturmak ve yürütmek yü- yaşandığını söyledi. 2019’da ise bu oran,1 milyon
kümlülüğü vardır. uçuş başına 0,18 ölümcül kaza idi.

4 KADIN PILOTUN EN UZUN UÇUŞU FAA’IN FEDERAL AIR SURGEON’U BIR
KADIN
Hindistan’ın bayrak taşıyıcı havayolu şirketi Air
India’da görevli 4 kadın pilot tarihi bir uçuşa imza Susan E. Northrup, FAA
attı. Uçuş Hekimliği Bölüm Baş-
kanı oldu. Kariyerinde USAF-
9 Ocak 2021saat 20.50’de ABD San Francis- SAM’den uçuş doktoru serti-
co’dan havalanan Boeing 777-200LR tipi uçak11 fikası, PPL sahibi pilotluk ve
Ocak günü 03.45’te Hindistan’ın Bengaluru Kem- eski AsMA başkan yardım-
pegowda Havalimanı’na indi. Kuzey Kutbu üzerin- cılığı bulunmakta. ABD si-
den yapılan ve yaklaşık 13.993 km mesafelik sefer vil havacılığındaki tüm tıbbi
ülke tarihinin en uzun uçuşu olarak kayıtlara geç- programlar, pilot ve ATC mu-
ti. Uçuş 17 saat sürdü. 238 yolcu kapasiteli uçakta ayeneleri, alkol madde test
225 koltuğun satıldığı ve bu hatta yoğun ilgi olduğu prosedürleri, kazalardaki
açıklandı. insan faktörleri, vs. görev ve
sorumluluk alanına girmekte. Northrup, bu pozis-
yona gelen ilk kadın uçuş doktoru.

AFGANISTAN’DA TÜM UÇUŞ EKIBI
KADIN OLAN UÇUŞ

KAM Air bütün ekibi kadınlardan oluşan bir uça-
ğı 8 Mart Dünya Kadınlar Günü öncesinde sefere
vererek bir ilk’e imza attı. B737-500 tipi uçak Ka-
bul’den Herat’a uçarken Afganistan gibi bir ülke-
deki hakları çok düşük seviyede olan kadınlar için
bu yapılan bir tarihtir. Kam Air, 2003 yılında kurul-
muş genç bir Afgan havayolu şirketi olup, ülkede
özel olarak işletilen tek havayoludur. AB hava sa-
hasında yasaklanmış olmasına rağmen, IATA-IOSA
programı kapsamındaki son sertifikasyonu, kara
listeden çıkarılması için umut veriyor. Yasak kal-
kınca ilk hedefi Almanya Frankfurt uçuşlarını baş-
latmak olacak.

1385

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

İLK KADIN ATAK HELIKOPTERI PILOTU THY’DEN 18 MART ÇANAKKALE
ZAFERI’NIN 104’ÜNCÜ YILI KUTLAMASI
Emniyet teşkilatının ilk
kadın helikopter pilotu Elif THY, 15 Mart’ta gerçekleşen İstanbul-Çanak-
Gökçe Erol, Bell 429 polis kale hat açılış uçuşunda Çanakkale Destanı’nın
helikopteri ile uçmaktadır. yazıldığı semalarda şehitleri özel bir selamla andı.
25 Şubat 2021 tarihinde- Çanakkale Zaferi’nin 104’üncü yıl dönümüne çağ-
Havacılık Daire Başkanlı- rı kodu THY-18CK olarak belirlenen ‘Çanakkale’
ğıenvanterine giren Atak isimli uçak Gelibolu semalarında uçarken, pilotlar
taarruz helikopterlerinin Hasan Yasa ve Volkan Karaca şehitleri anma adına
ilk kadın pilotu ise Komiser ‘Dur Yolcu’ şiirini anonsla okuyarak yolculara duy-
Yrd. Özge Karabulut (28) gu dolu anlar yaşattı…
oldu.

T-129 Atak helikopterleri

Terör ve suçla mücadelede sıcak çatışmalarda
önemli görevleri icra eden Atak’lar, Kara Kuvvet-
leri ihtiyacı için 2014 yılından itibaren TUSAŞ ta-
rafından üretilmektedir ve 57 tanesi görevdedir.
İtalyan Agusta A129 Mangusta helikopterinin mo-
difiye edilmiş veyerli silah ve yazılım sistemlerinin
entegre edilmiş modelidir. Gece görüş kabiliyetine,
kaska entegre hedef tespit ve pilot bakış hattına
otomatik yönlendirilen silah ateşleme sistemle-
rine sahip olup, roket ve füze atma imkânlarıyla
donatılmıştır. Emniyet teşkilatı için 27 adet sipariş
edilmiştir.

EN GENÇ PPL PILOTU DÜNYA PILOTLAR GÜNÜ KUTLANDI

Lise son sınıf öğrencisi Kutay Karaman (17) ‘İs- 26 Nisan Dünya Pilotlar Günü, 1912 yılına kadar
tanbul Flight Academy’de PPL eğitimini başarıyla dayanan bir tarihçeye sahip. Türk teyyaresi ile uçan
tamamlayarak Türkiye’nin en genç amatör pilotu ilk Türk savaş pilotu olma unvanına sahip ve 1 no’lu
oldu. Yaşı nedeniyle henüz sürücü ehliyeti alama- lisans sahibi olan Mehmet Fesa Evrensev’in 1912
sa da tek motorlu uçağıyla şehirlerarası yolculuk yılında Türkiye semalarındaki ilk uçuşunu ger-
yapabiliyor. Anne baba ve ağabeyi de pilot olan çekleştirdiği 26 Nisan günü, 2005 yılından bu yana
genç şimdilik Edremit-Çanakkale-Çorlu arasında ‘Türkiye Pilotlar Günü’ olarak kutlanmaktaydı.
uçtuğunu, 11 saat yalnız uçuşu olduğunu ve ileri- 2013 yılı Uluslararası Havayolu Pilotları Dernekle-
de Hava K’de askeri pilot olarak uçmak istediğini ri Federasyonu (IFALPA) Kongresinde TALPA’nın
söylemekte. yaptığı teklif uygun görüldü ve 2014 yılından itiba-
ren 26 Nisan’da küresel düzeyde “Dünya Pilotlar
Günü” olarak kutlanılmaya başlandı.

1386

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ
HAVA ŞEHITLERINI ANMA GÜNÜ
F-35’LERIN RADARA YAKALANMAMA
15 Mayıs günleri anılan hava şehitlerimiz için EFSANESI ÇÖKTÜ MÜ?
askeri ve sivil şehitliklerde törenler yapıldı. Ata-
türk’ün emriyle kurulmuş olan Türk Tayyare Ce- ABD’nin Türkiye’ye karşı koz olarak kullandığı,
miyeti’nin yönergesindeki ‘36. Madde’ ile 27 Ocak ancak yedek parça ve teknik aksaklıkları nede-
günü Türkiye Tayyare Şehitlerini Anma Günü ola- niyle büyük eleştiri alan 5. nesil uçaklar F-22 ve
rak kabul edilmişti. Daha sonra Türk Hava Kuru- F-35’lerin radara yakalandığı iddia edildi. İddiayı,
mu’nun 1935 yılında aldığı bir kararla törenlerin savunma-havacılık haberleriyle bilinen ABD mer-
15 Mayıs gününde yapılmasına karar verilmişti. 25 kezli C4isrnet ortaya attı. Alman Hensoldt şirke-
Şubat 1914’te İstanbul-Kahire uçuşunda şehit olan ti’nin deneysel radar sistemi TwInvis’in, 2018 yı-
Yzb. Sadık Bey ile aynı mesafe uçuşunda 11 Mart lında F-35’lerin gösteri uçuşu yapacağı Berlin’deki
1914’te şehit olan Tğm. Nuri Bey, Türk Hava Kuv- Schönefeld Havalimanı’na yakın noktadaki bir çift-
vetleri’nin ilk şehitleridir. liğe yerleştirildiğini ve F-35’i 160 kilometre takip
ettiğini duyurdu. Açılıp kapanabilir bir antenin bu-
YOLCU UÇAĞI ‘KAPATMAK’ lunduğu ve bir kamyonete sığabilecek ebatlarda-
ki TwInvis pasif radar sistemi, herhangi bir sinyal
Rusya’da S7 şirketi, koronavirüs yüzünden han- yaymadığı ve havadaki objeye çarpıp geri dönmesi
garda kalan yolcu uçaklarını ‘özel uçak’ gibi hizme- prensibiyle çalışmadığı için F-35 pilotu radarla iz-
te sunmaya başladı. Uçaktaki koltukların tamamı- lendiğini de anlayamıyor.
nı birden rezerve etmeye imkân veren uygulama,
şimdilik sadece ülke içi uçuşlarda ve Moskova S-400’lerdeki radarların F-22 ve F-35’lerin ra-
merkezli gidiş-dönüş uçuşlarda devreye girecek. dara yakalanmama (hayalet, Stealth) yeteneğini
Airbus A319 model uçaklarda 2 kişilik business ve de aştığı açıklandı. S-400 hava savunma sistemi,
72 kişilik ekonomi sınıfı koltukların tamamı inter- 30 km irtifa ve 600 km mesafedeki hedefleri tespit
net üzerinden satın alınabilecek. Konuyu haberleş- edebiliyor. Uçak veya füze olabilen hedefleri 400
tiren RBC gazetesine göre, 96 kişilik Moskova-Ge- km mesafede vurabiliyor.
lendzhik tek yön uçuş maliyeti 1,4 milyon ruble (18
bin 500 $). Moskova-St.Petersburg 864 bin ruble THY UÇUŞ EKIPLERI ÖZEL SAĞLIK
(11.440 $). Gidiş-dönüş maliyeti 1,3 milyon ruble SIGORTASI ŞIRKETI ILE ANLAŞMAZLIK
(17.200 $). YAŞIYOR

BOEING %100 BIYOYAKITLA UÇACAK THY uçuş ekiplerinin uzun süre hareketsiz
ve dar alanda kalmaları yüzünden yaşadıkları
Boeing 2030’a kadar %100 biyoyakıt ile çalışan kalp-damar sorunlarına önlem olarak doktorlar
ticari uçaklar yapacağını açıkladı. %100 biyoyakıt varis çorabı kullanılmasını öneriyor. Ancak yakın
kullanılan ilk ticari uçuş, 2018’de Boeing 777 kar- zaman öncesine kadar özel sağlık sigortası kap-
go uçağıyla gerçekleştirilmişti. Havacılık sektörü, samında alınabilen, kadınuçuş ekipleri için özel
2050 yılına kadar karbon emisyonunu yarı yarıya üretilen ‘Duman Nefti Varis Çorapları’ için yapılan
düşürmeyi hedefliyor. ödeme, sigorta tarafından durduruldu. 280 perso-
nelin ellerindeki doktor raporuna rağmen medikal
Ticari uçuşlar, mevcut bütün karbon emisyonu- şirketlerine yaptığı ödemeleri tahsil edememesi
nun yaklaşık %2’sini, ulaşımdan kaynaklı karbon üzerine yüz binlerce TL’lik mağduriyetin yaşandığı
emisyonunun yaklaşık %12’sini meydana getiriyor. öğrenildi. Kulak rahatsızlığı, radyasyona bağlı kan-
ser, yorgunluk, uyku bozuklukları, bel-boyun-sırt
ağrıları gibi varis de uçuş ekiplerinin meslek has-
talıkları arasında yer alıyor.

1387

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

CRM KONUSUNDA DUYGUSAL ZEKÂ THY VENTILLI MASKELERI YASAKLADI
ÇALIŞMASI
THY Genel Md. Bilal Ekşi
‘Birinci Uluslararası Havacılıkta İnsan Faktör- yaptığı açıklamada, “Uçak
leri Sempozyumu’nda sunulmak üzere; üniversite- içinde lütfen ventilli maske
lerin pilotaj bölümlerinde eğitimleri devam eden ya takmayınız. Yolcuların sağlığı
da mezun olmuş 2000-2006 doğumlu ‘Pilot Aday- için uçak içinde ventilli maske
larının Beklentiler Çalışması’ konulu bir çalışma kullanımı otoritelerce yasak-
devam etmektedir. lanmıştır” dedi.

Anahtar Eğitim şirketinden Eray Beceren ta- AŞI TURIZMI VE UÇAKTA ÜCRETLI AŞI
rafından yürütülen çalışmanın sunulması aşama-
sında kişi ve kurum ismi kullanılmayacak. (https:// Birleşik Arap Emirlikleri (Dubai), Rusya ve Sır-
eraybeceren.com.tr/duygusalzekatesti/) bistan gibi bazı ülkelere, sağlık turizmi biçiminde

GAZIANTEP ÜNIVERSITESI EĞITIM seyahatler düzen-
UÇAĞI ILE KEBAPÇI REKLÂMI YAPILDI leyerek ücretli aşı
yapılacağı ilânları
Gaziantep Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bi- yayınlandı. Ör-
limleri Fakültesieğitim uçağıyla çekilen kebapçı neğin Sırbistan
reklâmı tepki çekti. “O uçağın havalanması için (Belgrad) için 28
DHMİ’ye, yakıtına binlerce TL ödeniyor. Kendi ba- gün arayla 2’şer
balarının uçağını tahsis edermiş gibi üniversitenin günlük iki seya-
eğitim uçağı saçma sapan işlerde kullanılmamalı. hatin ve 2 doz Pfi-
Bu olayın sorumlularından hesap sorulmalıdır”gibi zer-Biontech aşı-
mesajlar yayınlandı. Reklam filminde, müşterile- sının ücreti 799 €).
rinin siparişlerini yetiştirmekte zorlanan kebapçı, Ancak Sırbistan ve
‘Hizmette Sınır Yoktur’ anlayışıyla uçaktan paket- Rusya Büyükelçilikleri bunların gerçek değil do-
leri müşterilere atmakta, onlar da yerden el salla- landırıcılık olabileceğini açıkladı.
yarak teşekkür etmekte…
AŞI PASAPORTU UYGULAMASI GELIYOR
KORONA HABERLERİ
AB ülkeleri arasında serbest dolaşımı kolay-
KOVID-19 ÜÇ PILOTU DAHA laştıracak ‘aşı pasaportu’ uygulaması Yunanistan
ARAMIZDAN ALDI Başbakanı Kiriakos Miçotakis tarafından önerildi.
Üye ülkelerin uygulayacağı korona aşı sertifikası
THY Boeing 737 kaptan pilotlarından Aydın ile insanların daha rahat seyahat etmesi hedefle-
Keleşoğlu, 18 Şubat 2021 günü yeni koronavirüs niyor. Ancak
hastalığından kurtarılamadı. Bir süredir Acıbadem nasıl uygu-
Halkalı Hastanesi yoğun bakımda tedavi görmekte lanacağı ve
idi. Anadolu Üniversitesi SHYO 2003 mezunu olan üçüncü ül-
Keleşoğlu, 43 yaşındaydı. Memleketi olan Gazian- keleri nasıl
tep’te toprağa verildi. etkileyeceği
şimdilik pek
Pegasus Airbus filosunun kaptan pilotları Uğur net değil.
Serin 10 Nisan, Ali Altundaş ise 20 Nisan 2021
günü koronavirüse yenildiler. Uğur Serin, Kara Aşı oldu-
Kuvvetlerinden, Ali Altundaş da Hava Kuvvetlerin- ğunu cep telefonundan gösteremeyenler uçağa,
den emekli idi. sinemaya, restorana ve otele alınmayacak. AB’nin
Türklere durdurduğu vize de böyle açılabilecek.

ABD’de ise New York, ‘aşı pasaportu’ uygula-
masını başlatan ilk eyalet oldu. USA Today’de yer
alan habere göre, ‘Excelsior Pass’ adı verilen pa-
saport, aşı yaptıranlar tarafından akıllı telefonlara
yüklenecek QR kodu biçiminde bir uygulama ile
kullanılabilecek.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Sözcüsü Margaret
Harris, aşılamalarının virüsün bulaşmasını en-
gelleyip engellemediği konusundaki belirsizlik ve
Dünyadaki aşı adaletsizliği nedeniyle şimdilik ‘aşı
pasaportuna’ sıcak bakmadıkları mesajını verdi.

1388

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

ÇIN AŞISI OLANA AVRUPA VIZESI YOK PERU İÇIŞLERI BAKANI ISTIFA ETTI

AB üyesi 27 ülkenin liderleri, Dijital Aşı Pasa- Peru İçişleri Bakanı Luis Barranzuela, evinde
portu konusunda anlaşırken, bunu ‘AB’den onay Cadılar Bayramı partisi vererek Kovid-19 tedbirle-
alan aşılar’ koşuluna bağladı. Buna göre Dijital Aşı rini ihlâl ettiği yönündeki haberlerin ardından istifa
Pasaportu bu yaz aylarına kadar hayatımıza gire- etti.
cek. İlk başlarda aşı pasaportuyla birlikte uluslara-
rası alanda tanınan ‘Bağışıklık kazanmıştır’ raporu PANDEMININ 2020 YILINDA HAVAYOLU
veya ‘Negatif PCR testi’ de geçerli olacak. Türki- ŞIRKETLERINE GETIRDIĞI ZARARLAR
ye’nin tercihi olan Çin’in geliştirdiği Sinovac aşısı
AB’den onay almadı. Zaten Çin AB onayı için baş- ABD’de 2020 yılında uçakla seyahat eden yolcu
vurmamıştı. Ruslar ise Sputnik V aşısı için AB onay sayısı %60 oranında azaldı. IATA’ya göre 9 büyük
kurumu olan EMA’ya başvurdu. havayolu şirke-
tinin zararının
PRENS PHILIP KOVID AŞISINDAN MI 48 milyar $ ci-
ÖLDÜ? varında olduğu
hesabedildi.
İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth’in eşi Edinbur- Hong Kong’un
gh Dükü Prens Philip’in 9 Nisan 2021 günü 99 Cathay Pacific
Airways şirke-
yaşında hayatını kaybetmesinin ti 2020 için 2,8
ardından, korona virüsü (Ast- milyar $ yıllık zarar bildirdi. Şirket yan kuruluşu
ra Zeneca) aşısı yüzünden ölüp kapatacağını ve 8.500 kişinin işine son verileceği-
ölmediğine yönelik otopsi yapıl- ni açıkladı. Air France-KLM ortaklığının zararı 7,1
ması çağrısında bulunuldu. Hal- milyar €, yolcu kaybı ise %67,3 olarak açıklandı.
kın kaygısı, aynı aşıyı olup riske Airbus’ın kaybı 1,3 milyar $, AeroMexico’nun zararı
mi girdikleri… Prens Philip 16 2 milyar $... Japon All Nippon Havayolları (ANA),
Şubat’ta hastaneye kaldırılmış, Mart’ta biten mali yıl için 3,7 milyar $ kayıp yaşadı.
kalp ameliyatı sonrası 16 Mart Türkiye’de ise THY’nin zararı 17,3 milyar TL, Pega-
günü taburcu olmuştu. sus’un 3,2 milyar TL oldu.

NORVEÇ BAŞBAKANINA YAŞGÜNÜ AMERICAN AIRLINES ÜCRETSIZ
YEMEĞI NEDENIYLE PARA CEZASI IZNE ÇIKARIRKEN, BAZI ŞIRKETLER
PILOTLARI GERI ÇAĞIRIYOR
Norveç Başbakanı Erna Solberg, 60’ıncı yaş-
günü yemeği (bir dağ restora- American Airlines üst yöneticilerinin şirket çalı-
nında, 13 aile bireyi ile birlikte) şanlarına gönderdiği mesajda, 2021’in ilk 5 haftası
organize ederek pandemi ku- sonunda durumun 2020 ile benzer olduğu, ulus-
rallarını ihlâl ettiği gerekçesiy- lararası seyahatlere getirilen yeni kısıtlamaların
le 20 bin Norveç Kronu (2.352 $: talebi azalttığı ve Kovid-19 etkisiyle 2020 yılında
16 bin TL) para cezasına çarp- şirketin 8,9 milyar $ zarar ettiği için 13 bin çalışa-
tırıldı. Norveç Emniyet Müdürü na ücretsiz izin verilebileceği belirtildi. Buna kar-
cezayı TV’den açıkladı; Solberg şılık ABD’de aşılamanın da etkisiyle seyahatlere
ise özür dileyerek cezayı ödeyeceğini söyledi. olan talep artışına bağlı olarak havayolları pilotları
tekrardan göreve çağırmaya başladı. United Airli-
TAYLAND BAŞBAKANI VE BREZILYA nes’dan sonra Southwest şirketi de 209 pilotunu
DEVLET BAŞKANI DA CEZA ALDI tekrardan operasyonlara başlamaları için geri ça-
ğırdı. Pilotların 1 Haziran’a kadar eğitimlerini ta-
Başbakan Prayuth Chan-ocha, başkent Bang- mamlayıp uçuşlara başlamasının plânlandığı açık-
kok’da maske zorunluluğu kuralını ihlâlden Valinin landı.
talimatıyla 6 bin Baht (190 $꞊1.500 TL) para cezası
aldı. Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’ya da,
Sao Paulo’daki motosiklet konvoyunda maske tak-
madığı gerekçesiyle para cezası kesildi.

1389

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

ALITALIA’NIN IFLÂSINDAN SONRA İSVIÇRE’DE PILOTLAR TREN MAKINISTI
HOSTESLER SOYUNARAK PROTESTO OLDU
EYLEMI YAPTI
Yeni koronavirüs salgını sonrası uçuş ekiplerinin
2020 yılında iflâs ederek ITA Havayolları’na dö- işten çıkarılması ve şirket iflâsları furyasında bu kez
nüşen, İtalya’nın ulusal havayolu şirketi Alitalia’da İsviçreli pilotların ayda 300 € ücretle tren makinisti
çalışan kabin memurları, işlerini kaybetmeleri olarak çalıştırıldığı haberi geldi.
yüzünden Roma’nın merkezindeki bir meydanda
soyunarak eylem yaptı. ITA sadece 3 bin kabin me- KORONA ŞÜPHESINDE KOKLAYICI
muruna iş vermiş, 7 bin memur açıkta kalmıştı. KÖPEKLER

JAPONYA’DA KABIN MEMURLARI Pakistan’daki İslama-
IBADETHANELERDE GÖREVLENDIRILDI bad Uluslararası Havali-
manı’nda, asemptomatik
Japan Airlines (JAL) çok sayıda kabin memu- Kovid-19vakalarını%94doğ-
ru personeline, bazı türbe ve tapınaklarda görev rulukla tespit etmek için
alarak hizmet vermeleri teklifinde bulundu. Teklifi eğitililmiş Sniffer köpekleri
kabul eden kabin memurları bu dinsel mekânlarda kullanılmakta. Başka bazı
yapacaklarıyla ilgili eğitim aldılar; ibadet sırasında ülkelerde de (Helsinki, Dubai, Beyrut, Tayland) olan
kullanılan terimleri, türbe ve tapınaklardaki görgü bu uygulamada köpekler yolcularla doğrudan temas
kurallarını öğrendiler ve geleneksel elbiselerini gi- etmemekte; şüphelilerden alınan bir ter numunesi
yerek hizmet vermeye başladılar. izole bir odada köpeklere koklatılmaktadır.

BAKÜ’DE KOVID (+) OLAN IŞADAMI ABD’de ise havaalanlarında ve spor arenalarında
AMBULANS UÇAKLA GETIRILDI bekleyen insanların yanından geçirilen koklayıcı kö-
pekler kullanılmakta. Çalışmalar, PCR testinin nega-
Azerbaycan’da koronavirüse yakalanan Türk tif sonuç verdiği erken evrelerde bile köpeklerin sani-
işadamı Surur Aydın, Sağlık Bakanlığı tarafından yeler içinde tespit yapabildiklerini göstermekte.
tahsis edilen ambulans uçakla Bakü’den Gazian-
tep’e getirilerek, havalimanı apronunda bekletilen HINDISTANDA UÇAKTA DÜĞÜN
ambulansla tedavi göreceği hastaneye nakledildi.
Korona yasakları çerçevesinde toplu etkinlik yasa-
ğından kurtulmak için Hirdis-
tan’ın Tamil Nadu eyaletinde
zengin bir çift uçak kiraladı.
161 davetlinin katıldığı Madu-
rai-Bangalore rotasındaki 2
saatlik uçuşta maske ve me-
safe kuralları çiğnendi.

Editorial Not: Mayıs ayı sonu
itibariyle Hindistan’da vaka sa-
yısı 27 milyondan fazla, ölen in-
san sayısı 310 bin civarında iken,
yasaların etrafından dolanarak
yapılan ihlâlin faturasının kendilerine çıkacağını bilmiyor
olmaları düşünülemez. Maalesef bu bir cehalet sorunu
gibi görünmemekte; ileri batı ülkelerinde de Türkiye’de de
benzeri durumlarla karşılaşılmaktadır.

TÜRKOVAC AŞISI BAŞLADI

Kayseri, Erciyes Üniversitesi tarafın-
dan üzerinde çalışılan ve acil kullanım izni
alınan ilk yerli ve milli aşı Türkovac 30 Ara-
lık 2021 gününden itibaren uygulamaya
girdi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve Bi-
lim Kurulu üyeleri, hatırlatma dozu olarak
Turkovac aşısı yaptırdı. Sinovac benzeri ve
ondan daha etkili ve güvenli olan yerli aşı, Prof. Dr.
Aykut Özdarendeli’nin önce virüsü izole etmesi, son-
ra onu aşıya dönüştürülmesiyle insanlığın hizmetine
sunulmuş oldu. Aşı, Şanlıurfa Organize Sanayi Bölge-
sindeki merkezde üretiliyor ve burada 236 bilim insa-
nı görev yapıyor.

1390

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

UZAY HABERLERİ NASA UZAY PROGRAMINDA
BIR TÜRK ASTRONOT ADAYI
CUMHURBAŞKANI ELON MUSK ILE
GÖRÜŞTÜ Adana İncirlik doğumlu Türk asıllı Deniz Bur-
nham, 2022 Ocak ayın-
C. Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 28 Ocak 2021 da astronot eğitimi için
günü Tesla ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk ile aday olarak seçilen grup
telefon görüşmesi yaptı. Görüşmede, Türkiye’deki içinde yer aldı. 22 bin
kamu ve özel sektör kurumları ile şirket arasında aday arasından tıbbi ve
uzay teknolojileri başta olmak üzere farklı alanlar- yetenek testlerini başa-
da iş birliğine ilişkin hususların ele alındığı açık- rıyla tamamlayarak se-
landı. Daha önce benzeri bir görüşme 2017 yılında çilen 6 erkek ve 4 kadın
yüz yüze yapılmıştı. Cumhurbaşkanının Musk ile adaydan birisi ABD Do-
ikinci görüşmesi, Aralık ayında, TOGG otomobille- nanmasında mühendis
rinin Lityum bataryalarının tedariki amacıyla oldu. teğmen olan 36 yaşın-
daki Deniz olduğu NASA
tarafından açıklandı.

TÜRKIYE UZAY AJANSI’NIN
IAF ÜYELIĞI TESCILLENDI

Türkiye Uzay Ajansı’nın (TUA) 71 ülkeden 407’yi
aşan üyeye sahip en büyük uzay oluşumu olan
Uluslararası Astronot Federasyonuna (IAF) resmi
üyeliği, IAF Genel Kurulunda tescillendi.

TÜRK UZAY ADAMI’NA ISIM ÖNERILERI RUSYA İNGILIZLERE AIT
36 HABERLEŞME UYDUSU GÖNDERDI
MHP lideri Devlet Bahçeli’nin Türk uzay adamı
için önerdiği Cacabey; Keyhüsrev zamanında Sel- Rus uzay ajansı Roscosmos, İngiliz OneWeb
çuklular’ın Kırşehir emiri Nurettin Cibril Bin Caca- şirketine ait 36 telekomünikasyon uydusunu uza-
bey (1240-1301), Türk devlet adamıdır; Hacı Bek- ya gönderdi. Roscosmos Başkanı Dmitriy Rogozin,
taş Veli’yi himaye etmiştir. Kırşehir’de yaptırdığı, Soyuz füzesiyle fırlatılan OneWeb şirketine ait 36
o devrin fakültesi niteliğindeki Caca Bey Medrese- uydunun hedef yörüngeye başarıyla ulaştığını söy-
si’nde astronomi araştırmaları yapılmakta; mate- ledi. OneWeb şirketi 2022 sonunda 648 uydu ile
matik, fizik, kimya eğitimi verilmekteydi. uzaydan internet sağlamayı plânlıyor.

2005 yılında Türk Dil Kurumu ‘Astronot’ karşı-
lığı olarak ‘Gökmen’ kelimesini önermişti. Başka
öneriler arasında Göktürk, Gökalp, Gökmen, Gök-
deri, Gökreis, Gökay, Türkay, Türkonot, Evrenot,
Fatih, Alparslan, Akıncı da var. Kanımızca en uygu-
nu Türkonot’tur. Roscosmos uzaya Türk astronot
gönderme önerisini yineledi

Rus uzay ajansı Roscosmos’un yetkilileri, Türk
bir astronotun uzaya gönderilmesine nasıl yardım
edebilecekleri hususunda Türkiye’den yakın ge-
lecekte teklif almayı beklediklerini söyledi.“Türk
meslektaşlarımız ile
daha yakın bir biçim-
de çalışma olasılıkları
bizi her zaman mutlu
eder. Yakın gelecekte
de onlardan ortak uzay
projelerimizin gelişi-
mine dair somut teklif-
ler almayı bekliyoruz”
denildi.

1391

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37
RUSLAR DA UZAY TURIZMINE AÇILIYOR SPACEX’IN ISS’E, 4 ASTRONOTLUK GIDIŞ
DÖNÜŞLERI RUTINE BAĞLANDI
Rus uzay ve havacılık şirketi RKK Energiya’nın
uzay turizmi 23 Nisan 2021 günü 2’si ABD’li, 1’i Fransız ve
için 2024 yılına 1’i de Japon olan astronotlar Falcon 9 roketin-
kadar 2 ‘Soyuz de bulunan ‘Crew Dragon Resilience’ kapsülüyle
MS’ insanlı ISS’e gitmek üzere havalandı. Florida’daki Cape
uzay aracı üre- Canaveral Kennedy Uzay Merkezi’nden ISS’e üçün-
teceği bildiril- cü seferini yapan Crew-2 görevi astronotlarının;
di. Proje için Fransız Thomas Pesquet, Japon Akihiko Hoshide
5 milyar rub- ve ABD’li Shane Kimbrough ile Megan McArthur
le (68 milyon olduğu bildirildi. Kalkış için Endeavour kapsülün-
$) ayrılacağı, de uzun süre bekleyen astronotlar stres azaltmak
ticari koltuk için ‘Taş-Kâğıt-Makas’ oyunu oynadı. Gidiş 24 saat
satışı için fiyat sürdü. Thomas Pesquet’ın kumanyasında ıstakoz,
konusunun dana bourguignon, siyah pirinçli morina, yabani
belirlenmediği mantarlı patates kekleri ve karamelize armutlu
öğrenildi. bademli tartlar vardı. (Bu ekip 199 gün sonra 9 Ka-
sım günü başarıyla döndü). Crew Dragon 30 Nisan
JAPONYA HABERLEŞME UYDUSU gecesi ISS’de Kasım ayından beri görevde olan 4
TAŞIYAN ROKET GÖNDERDI astronotu geri getirdi. 6,5 saat süren yolculuk Flo-
rida-Meksika Körfezi’nde gece denize inişle bitti.
Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA), 9 uydu
taşıyan ‘Epsilon-5’ roketini uzaya gönderdi. Roke- ARTEMIS PROGRAMI IÇIN
tin 2.6 metre çapında, 26 metre uzunluğunda ve 96 NASA SPACEX’I SEÇTI
ton ağırlığında olduğu; 5.8 milyar yene (51 milyon
$) mal olduğu, katı yakıt kullandığı ve yapay zeka Artemis programı ile 2024 yılına kadar Ay’a biri
sayesinde fırlatma ve işçilik maliyetlerinin düştüğü kadın 2 astronot göndermeye hazırlanan NASA, Ay
belirtildi. yüzeyine dikine ineceği plânlanan Starship aracının
inşası için SpaceX şirketinin seçildiğini duyurdu.
SPACEX’IN STARSHIP Sözleşme tutarı 2,9 milyar $ olan aracın Ay, Mars
TEST ROKETINDE PATLAMA ve diğer destinasyonlara seyahat için tasarlandığı,
yeniden kullanılabilir bir fırlatma ve iniş sistemine
2020 Aralık ayından bu yana ilk ikisi başarısız- dönüşmesinin amaçlandığı aktarıldı. 2028’e kadar
lıkla sonuçlanan inişlerin 3’üncüsü (4 Mart günü) sürmesi plânlanan insanlı seferlerin ardından Ay
başarılı oldu, ancak SN10, iki dakika sonra infilak yörüngesinde bir uzay istasyonu kurulması ve bu-
etti. Denemelerin 4’üncüsü 30 Mart 2021 günü rayı basamak olarak kullanarak Mars’a insanlı se-
Güney Texas / Boca Chica alanında yapıldı. Ancak ferler düzenlenmesi hedefleniyor. NASA ayrıca Ar-
SN11 test roketi 10 km irtifaya çıktıktan sonra aynı temis Projesinin 2,9
platforma dikine iniş sırasında infilâk etti. 50 met- milyar $ tutarındaki
re uzunluğundaki roket, Ay ve Mars misyonlarında Ay’a insan indir-
100 tona kadar kargo ve mürettebat taşımak üze- me modülü yapım
re üretilmişti. Starship’i yüzeyden yörüngeye taşı- siparişini de Spa-
yacak olan 72 metre uzunluğundaki Super Heavy ceX’e verdi. Ancak
roketiyle birlikte toplam uzunluğu 122 metre ola- Jeff Bezos’un sahip
cak… olduğu Blue Origin
ile Dynetics şirketi
1392 anlaşmayı durdur-
mak için resmi ma-
kamlara protesto
başvurusu yaptı ve
NASA’yı dava etti.

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

ORION AY UÇUŞUNA HAZIRLANIYOR ÇIN’DEN UZAY ÇÖPÜ TOPLAMA GIRIŞIMI

Avrupa Uzay Ajansı Çin, 25 Ekim 2021 günü uzay çöplerini (eski uzay
(ESA), Artemis programı aracı ve roket kalıntıları) toplama ve imha etme
için Amerikan mürette- teknolojisini test etme amacıyla ‘Shijian-21’ adlı
batlı uzay aracı Orion’un uyduyu Dünya yörüngesine fırlattı. Rus Uzay Ajansı
üç Avrupa Hizmet Modü- Roscosmos, Dünya yörüngesinde 7 bin tonu geçen
lünün (ESM) yapımı için ağırlıkta uzay çöpünün bulunduğunu açıklamıştı.
Airbus ile bir sözleşme
imzaladı. 2021’de Avrupa Not: NASA astrofizikçisi Donald J. Kessler’in
Servis Modülüne sahip 1987 yılında ortaya attığı kuramsal senaryoya göre;
ilk mürettebatsız Orion test uçuşu yapacak: Arte- Dünya yörüngesinde başıboş dönen binlerce ölü/
mis I, Ay’a ilk uçuşunu gerçekleştirecek. Sonraki pasif uydu, roket, teleskop ile bunlardan kopan ya
görevin bir parçası olarak ilk astronotlar Ay’ın et- da patlama nedeniyle ayrılan milyonlarca parça-
rafında uçacak ve Dünya’ya geri dönecek. NASA, nın birbirleriyle çarpışarak mermi gibi saçılması
ve uzay araçlarına hasar vermesi olasıdır. Gravity
2024 yılına kadar Ar- filminde bu konu işlenmiştir.
temis III ile Ay yüzeyini
daha fazla keşfetmek BAE, MARS YÖRÜNGESINE
için yenilikçi teknolo- GÖZLEM UYDUSU GÖNDERDI
jiler kullanarak birisi
kadın diğeri erkek 2 Birleşik Arap Emirlikleri’nin 2020 yılı Temmuz
astronotu Ay’a indire- ayında Japonya’dan fırlatılan Hope uydusu, 15 Şu-
cek. Ancak, Trump’ın bat’ta yörüngesine oturdu. Mars’ın atmosferini in-
başkan olduğu süreçte celeyecek, hava olaylarını, iklimini ve suyunu nasıl
belirlenen 2024 tari- kaybettiğini araştıracak; ama Mars’a inmeyecek.
hi, Biden yönetimince
gerçekçi bulunmayarak KUŞADASI’NDA
ertelendi. MARS KÖYÜ KURULUYOR

MARS UÇUŞU Kuşadası
Belediye
NÜKLEER ROKETLE YAPILACAK Başk. Ömer
Günel,
2035’e kadar Mars’a astronot göndermeyi he- turizmde
defleyen NASA, bu yolculukta nükleer roket kul- değişen kon-
lanma seçeneğini değerlendiriyor. Bu seçenek septe uyum
gerçekleşirse 225 milyon km uzaklıktaki Kızıl sağlamakü-
Gezegen’e yapılacak yolculuğun süresi en az yarı zere misafir-
yarıya azaltabilecek. Mevcut teknolojiyle Mars’a lere uzay ve
insansız uzay yolculuğu en az 7 ay sürüyor. İnsanlı Mars deneyimi yaşatabilecek “Mars Colony” isimli
yolculukta bu süre 9 aya çıkıyor. Seattle merkez- turistik tesis projesi üzerinde çalıştıklarını; Y ve Z
li ‘Ultra Safe Nuclear Technologies’ (USNC-Tech) kuşağının istemlerinin dikkate alındığını söyledi.
şirketi ise üzerinde çalıştığı, Nükleer Termal Tah- Projenin modüler yapı tarzında inşa edileceği ve
rik (NTP) sistemli bir motorla bu sürenin 3 aya ine- maliyetinin 20-30 milyon lirayı bulabileceği öğre-
bileceğini savunuyor. nildi. Turistik ve bilimsel tema parkı ve 30 butik
otelden oluşan konaklama tesislerinin ihale sürece
ÇIN KEŞIF ARACI MARS YÜZEYINE INDI devam etmekte. Tesiste Mars’taki tarım çalışmala-
rından yüzey araştırma ve uygulamalarına, astronot
Tienvin-1, 202 günlük uçuş sonrası 10 Şubat okulundan simulatör deneyimlerine ve astronot
günü Mars’ın yüzeyinden yaklaşık 400 km uzaklık- yemek menüleri kadar pek çok ayrıntı olacak.
taki yörüngeye girdi. 23 Temmuz 2020’de fırlatılan
Tienvın-1, 7 aylık uçuş sürecinde 4 kez yörünge dü- 1393
zeltmesi yaptı ve 475 milyon km mesafe kat etti.
Göklerdeki hakikati aramak anlamına gelen Tien-
vın-1’de ‘yörünge modülü’, ‘Mars’a iniş modülü’
ve ‘Yüzey aracı’bulunuyor. Yüzeyde yaşam araya-
cak olan Mars kâşifi Zhurong 15 Mayıs 2021 günü
Mars’a indi. Çin, ABD’nin ardından Mars’a inmeyi
başaran ikinci ülke olarak tarihe geçti.

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37
ÇIN VE RUSYA KENDI UZAY
ISTASYONLARINI KURACAK MICHAEL COLLINS YAŞAMA VEDA ETTI

Çin 29 Nisan Ay’a ilk insanlı uçuş olan
günü uzay istas- Apollo 11’de yer alan 3 ast-
yonunun çekirdek ronottan Michael Collins, 28
modülü ‘Tienhı’yı Nisan 2021 günü 90 yaşında
(Gök Uyumu) uza- kanser hastalığından hayatını
ya gönderdi. Uzun- kaybetti. 1969 yılındaki Apollo
luğu 16,6 metre, misyonunda komutan olarak
çapı 4,2 metre ve Ay’a inmeden yörüngedeki
ağırlığı ise 22,5 görevini sürdürmüştü. Ailesi-
ton olan çekirdek nin yaptığı açıklamada, “Ha-
modülden sonra 2022 sonuna kadar 10 fırlatma yattaki zorlukları her zaman
daha yapılacak; kargo için yollanacak 2 modül de zarafet ve alçak gönüllülükle
çekirdek modüle entegre edilecek. Dünyadan 340- karşılayan Mike, son zorluğu da aynı şekilde kar-
450 km uzaklığa konuşlanacak Tiangong-3 istas- şıladı” denildi…
yonunun 100 ton ağırlıkta olması, Taykonotların 6
aya kadar uzay istasyonunda yaşaması plânlan- AVRUPA UZAY AJANSI UZAYA
makta. ABD, Rusya, Kanada, Japonya ve Avrupa
Uzay Ajansı’nın ortak işlettikleri Uluslararası Uzay ENGELLI ASTRONOT GÖNDERECEK
İstasyonu’nun (ISS) 2024 yılında görev ömrünü ta-
mamlamasından sonra hizmete girecek. Aynı doğ- Avrupa Uzay Ajansı (ESA), bünyesindeki astro-
rultuda Rusya’nın da 2025 yılında kendi uzay istas- not sayısını 7’den 26’ya arttırmayı planlarken, en-
yonunu yörüngeye yerleştireceği duyuruldu. gelli astronot adayları da alacağını ve ilk fırsatta
ISS’a göndereceğini açıkladı.
RUS KARGO ROKETI ANGARA
DENEMELERINI SÜRDÜRÜYOR UZAY’DA YENI BIR AKTÖR;

2014 yılından beri devam eden uzay kargo ro- SIERRA NEVADA CORPORATION
ketlerinin ilkleri Angara 1 ve 2 hafif, A-3 orta ve A-5
ağır yük taşıma kapasitesinde. 2020 Aralık ayında VE DREAM CHASER
Angara-A5M ve A5V roketleri 25 ton sahte ağırlıklı
yükledeneme amaçlı olarak yörüngeye gönderildi. ABD merkezli uzay sistemleri, ticari yörün-
Not: Angara, başkentimiz Ankara’dan değil, Sibir- ge taşımacılığı, uydu, enerji ve nanoteknoloji gibi
ya’daki Angara Nehrinden mülhem bir adlandır- konularda çalışan eknoloji şirketi Sierra Nevada
madır. Corporation, Dream Chaser isimli uzay aracını ge-
liştiriyor. Şirketin CEO koltuğunda iki Türk oturu-
1394 yor: Eren Özmen ve Fatih Özmen.

NASA tarafın-
dan verilen onay
ile alçak dünya
yörüngesinde tur
atan ve Uluslara-
rası Uzay İstasyo-
nu‘na (ISS) kargo
götürmek ama-
cıyla hazırlanan
araç, SpaceX’in
kullandığı taşıma kapsülü Crew Dragon’dan fark-
lı olarak uçak formunda yapılmış; normal havali-
manlarına bile inebiliyor… ISS’e ucuza kargo gö-
türmeye hazırlanan araç, yakında ilk gerçek uzay
uçuşuna çıkacak. 9 metre uzunluğu ve 7 metre ka-
nat açıklığı olan Dream Chaser Vulcan Centaur ro-
keti ile fırlatılacak; yolculuk roket üzerinde devam
edecek, ISS’a kenetlenecek, dönüşte de bir uçak
gibi (NASA’nın emekliye ayırdığı Shuttle gibi) ine-
cek. Uzaya 5 ton faydalı yük götürecek, dönüşte de
3 ton atık malzemeyi geri getirecek. 15 kez tekrar
kullanılabilir olması büyük bir kolaylık ve tasarruf
sağlayacak.

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ
ÇIN’IN UZAY ARACI KONTROLDEN ÇIKTI
ROSCOSMOS’UN IDDIASINA GÖRE, VE DÜNYA’YA DÜŞTÜ

AMERIKALI ASTRONOT ÇILDIRMIŞ Çin Uzay İstasyonu’nun ilk parçası ve çekirdek
modülü Tienhı’yı uzaya taşıyan 22 ton ağırlığındaki
OLABILIR Long March 5B roketi, 29 Nisan’da Hainan adasın-
dan başarıyla fırlatılmış, Dünya’dan 700 km irtifa-
2021 yılı Temmuz ayı daki yörüngesinde 27 bin 600 km hızla dönmeye
son haftasında Rusların başlamıştı. Ancak roket kontrolden çıkarak düşüşe
Nauka isimli yeni mo- geçmiş, görüntüleri teleskopla izlenmişti. Atmos-
dülü Uluslararası Uzay fere girdiği anda yanarak parçalanacağı ve herhan-
İstasyonuna kenetle- gi bir zarara yol açma ihtimalinin oldukça düşük
nirken aniden thrus- olduğu açıklandı. 9 Mayıs günü Hint Okyanusu’nda
ter’lar çalışmış ve uzay istasyonunu 1,5 tur attır- Maldivler yakınlarında denize düştü.
mıştı. Bu ciddi hata üzerine ABD başta olmak üzere
programa dahil diğer ülkeler Roscosmos hakkında VIRGIN GALACTIC’IN
eleştirel raporlar yazmışlar; hatta Ruslarla ortak- ILK TICARI UZAY UÇUŞU
lığını bitmesi gerektiğini dile getirmişler. Bu suçla-
maların altında kalmamak için Ruslar karşı atağa İngiliz Sir Richard Branson’un ABD merkez-
geçerek; NASA astronotu Dr. Serena Auñón-C- li 2004 yılında kurduğu uzay turizmi şirketi Virgin
hancellor’un 2018 yılı Ağustos ayında Soyuz modü- Galactic, VSS Unity adlı aracıyla ilk turistik uzay
lünde ‘zihinsel çöküntü’ yaşadığını, (uzayda ilk kez uçuşunu başarıyla tamamladı. Jeff Bezos’un 20
yaşanan, jugular ven trombozu yüzünden) acilen Temmuz günü yapacağını duyurduğu ilk ticari uzay
Dünya’ya dönmek için modülün duvarlarını kasten seferinden 9 gün önce 11 Temmuz 2021 günü New
delmeye çalışarak zarar verdiğini iddia etti. Modü- Mexico’dan yola çıkan VMS Eve adlı taşıma gemi-
lün duvarındabulunan iki tane 2 mm boyutlu delik siyle 13 km yükseklikten bırakılan VSS Unity, 90 km
kozmonotlar tarafından epoksi kullanılarak tamir yüksekliğe ulaştı. Sonra süzülerek atmosfere girdi.
edildi; bunun yapılmaması halinde modülün 2 haf- 2’si pilot, 3’ü şirket çalışanı ve 1’i de Branson ol-
tada depressurize olacağı söylendi... NASA bu iddi- mak üzere 6 kişinin katıldığı 90 dakikalık uçuş canlı
ayı reddetti… Bu karşılıklı suçlamalarda neyin doğ- olarak Twitter, YouTube ve Facebook’ta yayınlandı.
ru ve kimin suçlu olduğunu bilmek mümkün değil. ‘VSS Unity’ uzay turizmi seferlerinde kullanılacak.
450 bin $ karşılığı satılan biletler için 600 rezervas-
ASTRONOT HASTALANDI; yon alınmış durumda. 2023 yılından itibaren her yıl
100 turistik uçuş yapılacak. Sırada bekleyen müş-
GÖREV IPTAL EDILDI teriler arasında Lady Gaga, Tom Hanks ve Justin
Bieber de var. Uzay turistlerine özel hazırlanmış
NASA yetkilileri, uzay yü- bir bröve verilecek… Bu arada Jeff Bezos, Bran-
rüyüşü (EVA) yapması plan- son’a “Sen o gittiğin yere uzay mı diyorsun?” biçi-
lanan astronot Mark Van- minde alaycı mesaj gönderdi.
de Hei’nin “minör bir sağlık
problemi” olduğunu ve gö- 1395
revin ertelendiğini duyurdu;
bu konuda detay verilmedi.
ISS’deki ikinci kalışını sür-
düren ABD Army’den emekli
Albay NASA astronotu Vande
Hei (54), Japon astronot Akihiko Hoshide ile birlik-
te 24 Ağustos 2021 günü ISS’e yeni güneş panelleri
takacaktı.

KOZMONOTUN TEDAVISI IÇIN

UZAYA DOKTOR GÖNDERILMESI

Rusların ilk kez stüdyoda değil gerçek uzay ko-
şullarında (ISS’de) çekeceği ‘Vızov’ (Sınanma, Mey-
dan Okuma) isimli filmde; uzayda sağlık durumu
kötüleşen ve Dünyaya dönecek gücü kalmayan bir
kozmonotu tedavi etmek için uzaya giden bir ka-
dın doktorun serüveni konu edilmekte. Rusya film
için 5 Ekim 2021 günü yönetmen Klim Shipenko ve
oyuncu Yuliya Peresild’i Soyuz MS-19 roketi ile 12
günlüğüne uzaya gönderdi.

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37
ELON MUSK ISS’A
PENTAGON’DAN UFO AÇIKLAMASI PIZZA VE DONDURMA GÖNDERDI

2015 yılında yapılan kayıtlarda San Diego kenti NASA adına SpaceX’in Dragon kargo aracı, 29
kıyılarında siyah bir objenin denize inerek ortadan Ağustos 2021 günü Uluslararası Uzay İstasyonu’ na
kaybolduğu görüntülerin incelendiğiaçıklandı. Ka- 2,17 ton ağırlığında deney malzemeleri, donanım
yıtlarda Atlantik Okyanusunun 35 bin feet yukarı- ve bir Japon robotik kol götürdü. Bu 23’üncü ikmal
sında üçgen şeklinde bir objenin gökyüzünde yön seferinde ISS’a kenetlenen mekikte deney hayvan-
değiştirerek süratle hareket ettiği görülüyor. Pen- ları olarak karıncalar ve tuzlu su karidesleri; sürp-
tagon bunu ‘tanımlanamayan uçan nesne’ olarak riz hediyeler olarak ise pizza, dondurma, avokado
nitelendirdi. ve limon vardı.

JEFF BEZOS, SPACEX’IN ILK UZAY TURISTLERI
BLUE ORIGIN ILE UZAYA GITTI
Elon Musk’ın roket, uydu ve uzay mekiği üreti-
Amazon ve Blue Origin şirketlerinin partonu cisi SpaceX şirketi Falcon 9 roketinin Crew Dragon
Jeff Bezos, Aya inişin 52’nci yıldönümü günü olan kapsülüyle 4 turisti 15 Eylül 2021 günü NASA’nın
20 Temmuz 2021 günü New Shepard aracı ile Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nden uzaya
Teksas’taki Van Horn Üssü’nden ticari uzay uçuş gönderdi.
gerçekleştirdi. (Roketin adı ABD’nin ilk astronotu
olan Alan Shepard’ın adı idi. Bezos’un insan ve yük Hiçbiri astronot olmayan 4 kişinin turistik
taşıyacak dev roketinin adı da 1962’de uzaya çıkan amaçlı ilk uzay yolculuğu, tarihe geçti. Kapsüldeki
5’inci astronot olan John Glenn’e atfen New Glenn 4 koltuğun liderlik, umut, cömertlik ve refahı tem-
olacak). 106 km irtifaya kadar yükselen roketin 10 sil ettiği bildirildi. 3 gün süreyle Dünya yörüngesin-
dakika 10 saniye süren uçuşunun 3 dakikasında de (575 km) dolaşan kapsülün yolcularından birisi
yerçekimsizlik yaşandı. İniş, Teksas eyaletinin ba- Hayley Arceneaux (29), 20 yıl kemik kanseri teda-
tısındaki bir çöle paraşütle yapıldı; bu inişte 6 G’lik visi gören bir doktor. Memphis kentindeki St Jude
bir akselerasyon yaşandı. Branson’un pilotlu roke- hastanesinde çalışan Arceneaux, ‘Umut’ yazan
tinin tersine Bezos’un tam otomatik uzay kapsü- koltuğa oturdu. ABD’li milyarder işadamı ve pilot
lünde kalkış ve inişte pilot yoktu. Yolculuğa kardeşi Jared Isaacman bu uçuş için 100 milyon $ bağış-
Mark Bezos da katıldı. Kapsülde, 59 ülkeden 7 bin ladı. Dragon kapsülünde ‘Cömertlik’ yazan koltuğa
kişinin katıldığı açık arttırmada 28 milyon $ (235 ise daha önce ABD Hava Kuvvetleri’nde görevli (şu
milyon TL) ödeyen (ismi gizli) bir yolcu da katıldı. anda uzay sanayinde çalışan) Chris Sembroski (42)
Diğer 2 yolcudan biri 18 diğeri 82 yaşındaydı (Oliver oturdu. 4’üncü yolcu, koltuğunun arkasında ‘Refah’
Daemen ve Wally Fank). Elde edilen gelirin Blue yazan siyahi yer bilimleri profesörü Sian Proctor
Origin’in kuruluşu olan ‘Club for the Future’a ba- (51), 2009 yılında NASA için astronot olmak istemiş
ğışlanacağı bildirildi. Bezos, bu uçuşun gerçekleş- ancak bu şansı son anda kaybetmişti...
mesindeki en önemli katkıyı sağlayan çalışanlarına
ve parasal yönden de müşterilerine teşekkür etti. 3 günlük uzay seyahati için 200’er milyon $
ödeyen yolcular kapsülün tepesine yakın bir yerde
BLUE ORIGIN bulunan tuva-
UZAY İSTASYONU KURACAK leti paylaştı.
Duş alınmadı
Sierra Space ve Boeing firmalarıyla işbirliği ya- ve ekip fırlat-
pılarak inşa edilecek ‘Orbital Reef’ (Yörüngesel Re- ma sırasında
sif) adlı istasyon 10 kişilik olacak ve 2030 yılına ka- oturdukları
dar tamamlanacak. 3 bin metrekarelik istasyonda koltuklarda
uzay turistleri için bir de ‘uzay oteli’ olacak. Müşte- uyudu. WC’de-
riler araştırma yapabilecek, film çekebilecek... ki (açıklanma-
yan) bir aksilik
1396

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

için Elon Musk özür diledi. (Dedikodu sitelerinde TÜRKSAT 5B UYDUSU
aksiliğin, ‘suction’ sistem arızası olduğu yazıl- UZAYA GÖNDERILDI
dı. Yani 3 gün boyunca 4 kişi, gaita ve idrarlarının
emilmediği bir klozeti paylaşmak zorunda kalmış- Türkiye’nin veri kapasitesini
lar ☺). 15 kat artıracak olan Türkiye’nin
8’inci uydusu Türksat 5B, 18 Ara-
‘Inspiration 4’ görevinin Dragon kapsülü, 19 Ey- lık 2021 günü Florida’daki Cape
lül günü Atlas Okyanusu’na (Florida-Cape Canave- Canaveral Üssü’nden SpaceX’in
ral kıyılarına) paraşüt ile başarılı bir iniş gerçek- Falcon 9 roketiyle yörüngeye fır-
leştirdi. (Önceki plânlama karaya iniş idi, ama bir latıldı. 35 yıl hizmet verecek olan
nedenle güvenlik için denize iniş tercih edildi). uydunun ağırlığı 4,5 ton ve güç
kapasitesi 15 Kv. Yerli imkânlarla üretilen Türksat
BILL GATES’IN UZAY TURIZMINE 6A uydusu ise 2023’te uzayda fırlatılacak. Cumhur-
ITIRAZI VAR başkanı R.T. Erdoğan, Elon Musk’ı ve SpaceX fir-
masını Türkiye karşıtı lobilerinin şantajına ve bas-
2021 yılında uzayı turizme açarak milyonlarca kısına boyun eğmediği için tebrik etti.
dolarlık biletler kesen Amerikalı zengin işadam-
larının yaptıkları belki bazı bilimsel ilerlemeler JAMES WEBB
de sağlayacaktır. Ama bunun daha çok milyarder UZAY TELESKOBU FIRLATILDI
işadamları Musk, Bezos ve Branson arasındaki ego
rekabeti ve ticari savaş olduğu fark edilebiliyor. NASA, Avrupa ve Kanada Uzay Ajanslarının or-
tak projesi olan Dünyanın en büyük ve en gelişmiş
Amerikanın başka teleskobu James Webb (JWST), 25 yıllık bir hazır-
bir milyarderi Bill Ga- lık sonrası 25 Aralık 2021 günü Güney Amerika’da-
tes buna açıkça kar- ki Fransız Guyana’sından gönderildi. Yerini alacağı
şı çıkarak, “Uzay mı? Hubble’dan 100 kat fazla performansı, 3 kat fazla
Dünyada yapılacak çok büyüklüğü olan JWST 10 milyar $ değerinde…
iş var” diyerek, Dünya-
daki çevre sorunlarına, Adını NASA’nın Apollo programından sorumlu
açlık, yoksulluk, eğitim müdürü olan James E. Webb’ten (1906-1992) alan
ve salgın hastalıklara JWST, Dünya’nın yörüngesinin 1,5 milyon km öte-
atıfta bulundu. Kendisiyle röportaj yapan James sinde bir yörüngeye oturacak. – 267 0C ısıda görev
Corden, bunun şimdiye kadar duyduğu ‘en klas yapacak olan 6,5 metre genişliğindeki aynaları, so-
hakaret’ olduğunu söyledi ve ‘bir uzay gemisiyle ğuğa çok dayanıklı Berilyum elementinden yapılıp
Dünyadan kaçmaya çalışmayan tek milyarder ol- üzeri altın tabakayla kaplandı. Teleskobun porta-
duğu’ için Gates’e esprili bir şekilde teşekkür etti. tif kalkanları katlanarak kapsülün içine sıkıştıra-
Gates’in düzenli biçimde çocuk felci, kovid, sıtma, rak gönderildi. Yörüngeye oturduğunda katlanmış
verem, HIV, eğitim, tarım, yoksulluk, aile planla- olan 100 parçası eklemleri sayesinde açılacak ve
ması gibi alanlara bağışlar yaptığı biliniyor. kızılötesi ışınları toplayan bir basket sahası kadar

alan kazana-
cak. 500 bin
km ötedeki bir
arının ısı izini
bile algılama
yeteneğine sa-
hip olan ayna-
lar 13,5 milyar
ışık yılı uzağı,
yani evrenin
ilk yıldızları-
nın oluştuğu
zamana dair
bilgilere top-
layacak. Güneş sistemi dışındaki öte-gezegenlere
dürbün tutacak. Yolculuk 29 gün sürecek; hizmet
süresi 5-10 yıl. Bu teleskop insanlığın uzaklarda-
ki gözü gibi 6 ay sonrasından itibaren gördüklerini
aktarmaya başlayacak ve evrenin gizemlerinden
bazılarını öğrenme imkânı sağlayacak.

1397

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

UÇUŞTA TIBBİ OLAYLAR UÇAKTA KALBI DURAN BEBEK
HAYATA DÖNDÜRÜLDÜ
(Tıbbi Kule)
Bişkek-İstanbul se-
UÇUŞTA YOLCUYU AKREP SOKTU ferini yapan uçakta kal-
bi duran Kazakistanlı 3
11 Ocak 2021 günü Brezilya havayolu şirketi aylık ikiz bebek Bolat-
GOL’ün Sao Paulo - Fortaleza uçuşunda, başüstü han Yerdane, uçakta
dolaplardan düşen bir akrep yolculardan birinin el bulunan AKP Karaman
parmağını soktu. İnişte yapılan kontrolde tehlike Milletvekili Dr. Recep
olmadığı görüldü. Şeker tarafından kalp
masajı yapıldı. Uçak
KOVID-19’LU HASTA IÇIN Ankara Esenboğa Ha-
URFA’YA ACIL INIŞ valimanı’na acil iniş
yaptı ve ambulansla
15 Ocak 2021 günü Londra’dan Katar’ın baş- Dr. Sami Ulus Çocuk
kenti Doha’ya giden Katar Havayolları’na ait uçak, Hastanesi’ne kaldırılan
yolculardan birinin aniden rahatsızlanması sonucu bebeğin sağlık duru-
Şanlıurfa GAP Havalimanı’na acil iniş yaptı. Corona munun iyiye gittiği belirtildi.
virüsü şüphesi bulunan yolcunun ilk müdahale-
si uçakta yapıldı. Ambulansla Şanlıurfa Eğitim ve BEYIN TÜMÖRLÜ BEBEK
Araştırma Hastanesi’ne kaldırılan yolcunun testi HAVA AMBULANLA NAKLEDILDI
(+) çıktı.
Batman Eğitim Araştırma Hastanesinde yat-
DR. MEHMET ÖZ HAVAALANINDA makta olan beyin tümörü tanılı 22 aylık Reyhan Çı-
KALP MASAJI YAPTI nar, 3 Nisan 2021 günü Hacettepe Ü. Beyin Cerrahi
Kliniğinde ameliyat edilmek hava ambulansı ile
Dr. Mehmet Öz, New Jersey’deki Newark Li- Ankara’ya nakledildi.
berty Havalimanı’nda uçuşunu beklerken bir yol-
cunun kalp krizine müdahale etti. 1 Mart 2021 günü JAPON UÇAĞINDA
bagaj alım alanı yakınlarında yere yığılan yaşlı ada- PILOTUN BILINÇ KAYBI
ma Dr. Öz’ün kalp masajı yaparak hayatını kur-
tardığı ve hastaneye kaldırıldığı öğrenildi. Adamın 19 Nisan 2021 günü Paris’ten Tokyo’nun Hane-
yere düşerken başını çarptığını ve kanaması oldu- da Havaalanına gitmekte olan All Nippon Airways
ğunu anlatan Dr. Öz “Rengi patlıcan gibi mosmor- (ANA) firmasına ait Boeing 787 tip kargo uçağı
du. Nefes almıyor, nabzı da atmıyordu” dedi. pilotun bayılması nedeniyle diğer pilot tarafından
Rusya’da Sibirya’nın Novosibirsk kentindeki Tol-
machevo Havaalanına acil indirildi. Uçakta 8 mü-
rettabat olduğu ve ciddi bir kazanın atlatıldığı bil-
dirildi.

UÇAKTA KALP KRIZI BACAĞINA SICAK ÇAY DÖKÜLEN TÜRK
YOLCU ŞIRKETE TAZMINAT DAVASI AÇTI
27 Kasım 2021 günü İstanbul-Antalya seferini
yapan uçakta Salih Uyguner adlı yolcu kabin ekip- THY’nin Dublin-İstanbuluçuşu sırasında Emre
lerine kötü hissettiğini söyledi. Kalp krizi geçirdiği Karakaya isimli 13 yaşında bir yolcunun üzerine
anlaşılan yolcu, yapılan anonsla davet edilen 3 dok- çay döküldü. İrlanda Waterford‘da yaşayan Türk
tor yolcunun müdahalesiyle hayata döndürüldü. genci, olay nedeniyle plastik cerrahi operasyonu
Uçak sorunsuz bir şekilde Antalya Havalimanı’na geçirdiği vesağ bacağında yara izi kaldığı gerekçe-
iniş yaparken, hasta yolcu, ambulansla hastaneye siyle İrlandalı anne tarafından şirkete açtığı davada
kaldırıldı. 65 bin sterlin (754 bin TL) tazminat kazandı. Olayın
22 Temmuz 2017 günü gerçekleştiği, davanın yakın
1398 zamanda karara bağlandığı öğrenildi.

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

HAVADA DOĞUM OLAYLARI UÇAKTA ÖLÜM OLAYLARI

1. 28 Nisan 2021 günü Salt Lake City’den Ho- 1. 14 Eylül 2021 günü Berlin-İzmir seferini
nolulu’ya uçan Delta uçağında Pasifik Okyanusu yapan SunExpress’e ait Boeing 737-800 tipi yol-
üzerindeyken Julia Hansen isimli bir kadın doğum cu uçağı, Serpil E. adlı yolcunun rahatsızlanması
yaptı. Kadının hamile olduğunu bilmiyor olduğunu üzerine Edremit Koca Seyit Havalimanı’na acil iniş
söylemesi inandırıcı gelmedi. (Delta Havayolları, yaptı. Kalp krizi geçirdiği tahmin edilen hastaya
gebe yolculardan rapor da istemiyor, 8 ay üstünde- sağlık ekipleri havalimanında müdahale etti ve
kilere kısıtlama da getirmiyor). ambulansla Edremit Devlet Hastanesi’ne götürdü;
ancak kurtarılamadı.
2. Afganistan’dan sivillerin tahliye uçuşunda bir
kadın, ABD’nin C-17 kargo uçağında (21 Ağustos 2. 19 Eylül 2021 günü Antalya’dan Yekaterin-
2021 günü) doğum yaptı. Anne ve bebeğin durum- burg’a gitmekte olan Ural Havayolları’na ait uçak-
larının iyi olduğu açıklandı. Uçağın 28 bin feet yük- ta bulunan 62 yaşındaki bir turist aniden fenalaştı.
seklikte olduğu sırada düşük hava basıncı nede- Acilen Soçi Havalimanına inen uçakta yapılan mü-
niyle kadının komplikasyonlar yaşamaya başladığı, dahaleye rağmen Rus kadın kurtarılamadı.
pilotun kabin basıncını yükseltmek için alçaldığı ve
durumun düzeldiği öğrenildi. 3. 25 Ekim 2021 günü İstanbul-Hamburg uçu-
şunu yapan Pegasus uçağındaki 51 yaşındaki erkek
yolcunun uykuda olduğunu sanan hostes, yolcuyu
uyandırmaya çalıştığı sırada ölmüş olduğunu fark
etti. Alman Bild gazetesinin haberine göre, otopsi-
de Kovid-19 (+) bulunan yolcunun çift doz aşılı ol-
duğu, ama test ibraz edip etmediği ve uçağa nasıl
bindiği konularının incelendiği yazıldı. Uçak yolcu-
ları karantinaya alındı.

PILOT BODRUM’DA KALP KRIZI GEÇIRDI

Pegasus Havayolları’nın kaptan pilotlarından
Doğan Susin, pas uçuş sonrasında indiği Milas
Bodrum Havalimanı’nda içinde bulunduğu araçta
fenalaştı. Kaldırıldığı hastanede kapl krizi geçirdiği
anlaşıldı ve müdahaleye rağmen kurtarılamadı.

3. 28 Ağustos 2021 günü Dubai’deki Afganları Eşi (Rym) de Pegasus’da kaptan pilot olan Do-
İngiltere’ye tahliye uçuşu gerçekleştiren THY uçağı ğan Susin, Hava Harp Okulu 1982 devresi idi. 2009
30 bin feet’te doğum sancısı başlayan Afgan kadın yılında Pegasus filosuna katılan TC-AAL kuyruk
yolcu Soman Noori (26) için yapılan doktor anon- tescilli Boeing B737 tipi uçağa kızı Selin’in adı ve-
suna yanıt alınamayınca kabin ekibi doğumu ger- rilmişti.
çekleştirdi. Kuveyt hava sahasında yaşanan olayda
uçak tedbir amaçlı olarak Kuveyt’e indi; gerekli PILOT INIŞTE BAYILDI
kontrollerin ardından bebek ve ailesi Birmingham
seyahatini sürdürdü. Bebeğe ‘Havva’ adı verildi. Amman-İstanbul uçuşunu yapan uçağın pilotu
iniş sonrası park yerine varmak üzere iken baygın-
4. 27 Eylül 2021 günü THY’nin İstanbul-Şikago lık geçirdi. 15 Ekim 2021 günü gerçekleşen olayda,
uçuşunda Faslı bir kadın pilotun ciddi bir hastalığının bulunmadığı, sebebin
yolcunu doğum sancıla- kronik yorgunluk olduğu açıklandı.
rı tuttu. Beyin cerrahı
Op. Dr. Feridun Kubi- 1399
lay’ın ve kabin memur-
larının yardımıyla erkek
bir çocuk doğdu. Faslı
baba oğluna ‘Almahdi’
(Mehdi) adını koydu.

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

PILOT HIPOKSI NEDENIYLE UÇUŞTA SIGARA IÇMESI ENGELLENEN YOLCU
UYUDU KOKPITE SALDIRDI

Avustralya Ulaştırma Güvenliği Bürosu (ATSB), Boston’dan Porto Riko’nun San Juan şehrine
yayınladığı bir raporda, geçtiğimiz aylarda Cessna giden JetBlue Havayolları uçağında 23 Eylül 2021
208 Caravan tipi özel uçağıyla havalanan bir pi- günü bir yolcu telefon görüşmesi yapmaya çalıştı.
lot, Brisbane’ye inmesi gerekirken uyuya kaldığı Kabin memurlarının müdahalesine ve sinirlenen
için bu rotayı kaçırdı. Bu sırada başka bir uçakla yolcu bir anda kokpite doğru koştu; kokpit kapısına
çarpışma riski olduğu için irtibat kurmaya çalışan tekmeler attı, kendisini durdurmaya çalışan bir ka-
hava trafik kontrolörleri, 40 dakika boyunca pilo- bin memurunun kravatından yakalayarak boğma-
ta ulaşamadı. İneceği meydanı 100 km kaçıran pi- ya çalıştı. Arbede sonunda kelepçelenerek etkisiz
lotun oksijen eksikliği nedeniyle derin bir uykuya hale getirilen yolcu, uçağın San Juan’a inişinin ar-
daldığı açıklandı. dından polis tarafından gözaltına alındı.

DIYALIZ MAKINELI HASTA UÇAKTAN DELTA HAVAYOLLARININ YASAKLI
INDIRILDI YOLCU LISTESI

11 Ekim 2021 günü ABD’de Adron Mccarte isim- 2021 yılında Delta Havayolları’nın yasaklı yolcu
li bir yolcu, SkyWest Havayollarının Denver-Ten- listesinde (List of Unwanted Passengers) 1.600’den
nessee uçağıyla seyahat edeceği sırada, yanında fazla isim olduğu açıklandı. ABD’li şirketler, kural-
diyaliz makinesi olduğu için kaptan tarafından dışı davranışları olan bu kişilere bilet satmamakta;
uçaktan indirildi. Yolcu, makineyi uçağa getirmek ayrıca diğer şirketlerin tuttukları listeleri paylaş-
için gerekli onay ve evrakları aldığını söylemesine malarını da isteyerek, onları da kendi listelerine
rağmen uçuşunun engellenmesine üzüldüğünü dahil etmeyi plânlamakta.
söyledi. Olayın medyaya yansıması sonrası şirket
sözcüsü özür diledi; sonraki bir uçuş için yeni re- MASKE TAKMAYAN YOLCU
zervasyon yapıldığını açıkladı.
American Airlines’ın Charlotte-Washington se-
KURALDIŞI YOLCU ferinde bir kadın yolcu uçuş boyunca maskesini
OLAYLARI
takmadığı için uyarıldı.
KURALDIŞI DAVRANIŞ CEZALARI Bunun üzerine ayağa
ARTTIRILDI kalkan kadın, bağırarak
“nefes alamadığını, za-
SHGM’nin 2021 yılı için yayınladığı (12 Şubat ten aşı olduğunu, tepki
günü Resmi Gazetede yayınlanan) tebliğde idari verilmezse herşeyin
para cezaları %9,11 arttırıldı. Buna göre, uçakta si- daha da kötüye gide-
gara içmek ve uçaklara lazer tutmanın cezası 2.841 ceğini” söyledi. Uçağın
TL, Pilotların uçuş emniyetini kasıtlı olarak riske Washington’a inmesi-
sokmalarının cezası da 18.943 TL oldu. nin ardından polis tara-
fından gözaltına alınan
UÇAK TUVALETINDE SIGARA IÇEN kadın hakkında işlem yapıldığı, yolcunun artık AA
YOLCUYA CEZA KESILDI uçaklarına binemeyeceğini bildirildi.

1 Ocak 2021 günü THY’nin TK-2249 sayılı Şan- RUS SPORCULAR
lıurfa-İstanbul seferini yapan Boeing 737-800 tipi MASKE TAKMAK ISTEMEDI
uçağının arka tuvaletinde, yolculardan İ.H.A.’nın
sigara içtiği fark edildi. Yolcu hakkında ‘kural dışı 8 Mart 2021 günü Antalya-İstanbul seferini ya-
yolcu’ formu düzenlenirken, kaptan pilot uçağa po- pan THY’na ait Airbus A321 tipi uçaktaki 20 Rus
lis istedi. Yolcuya 2 bin 603 liralık idari para cezası sporcu maske takmak istemedi. Uçağın İstanbul
kesileceği öğrenildi. 2020 yılından beri uygulama- Havalimanı’na inişinin ardından uçağa gelen polis
da olan bir talimata göre de, kuraldışı tutumların sporcular hakkında cezai işlem yaptı.
belirlenmesi sadece yolcuların şikâyetine ve kabin
memurlarının tespitine bırakılmamakta. Uçaklara RUS UÇAĞINDA MASKE KRIZI
yolcu gibi binen ‘kabin emniyet denetçisi’ yol boyu
denetim yapmakta... 4 Eylül 2021 günü Moskova’dan Antalya’ya gide-
cek uçakta kalkış hazırlıkları sürerken, hostesler
1400 yolcuları maske konusunda uyarmasına karşın
maske takmamakta direten bir yolcu uçağa davet
edilen polis tarafından yaka paça gözaltına alındı.
Uçaktaki diğer yolcular maske takmayı reddeden
şahsa tepki gösterdi ve polisi alkışladı.

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

PROTESTO IÇIN MASKE YERINE KADIN KOKPITTEKI KEDI EKIBE SALDIRDI

KÜLOTU TAKAN YOLCU 24 Şubat 2021 günü Sudan’ın başkenti Har-
tum’dan Katar’ın başkenti Doha’ya gitmesi plâan-
United Airlines’ın Fort Lauder- lanan Sudanese Tarco havayollarına ait yolcu uça-
dale’den havalanacak yolcu uça- ğında havalandıktan yarım saat sonra tespit edilen
ğında Adam Jenne adındaki yolcu, kedi, ekibe saldırdığı için pilot Hartum’a geri dön-
maske olarak kadın iç çamarıını me kararı aldı. Kedinin bir gün öncesinden uçak
taktı. Uyarıları dinlemeyen adam, hangarında kaldığı ve temizlik / teknik bakım sıra-
ekipler tarafından uçaktan indiril- sında uçağa girip saklandığı tahmin ediliyor.
di. Şirket kişiyi kara listeye aldı.
BIR KADIN UÇAKTA KEDISINI EMZIRDI
YOLCUNUN VALIZINDEN
6 Aralık 2021 günü Delta Air Lines yolcusu bir
BUKALEMUNLAR ÇIKTI kadın, N.York-Syracruse’den Atlanta’ya yaptığı
uçuşta kabin ekiplerinin uyarılarına aldırmayarak
Avusturya’nın başkenti Viyana’daki Schwechat kedisini emzirdi. Aslında kabine alınan küçük boy
Havalimanı’ndaki rutin kontroller sırasında Tan- kedi ve köpeklerin koltuk altına yerleştirilen kafes-
zanya’dan Etiyopya aktarmalı olarak ülkeye gelen lerinde kalmaları gerekmekte…
bir yolcunun valizinden nesli tükenmekte olan 74
bukalemun çıktı. Çorap ve boş dondurma kutula-
rıına gizlendiği belirtilen bukalemunlardan 3’ünün
öldüğü diğer 71’inin ise Schoenbrunn Hayvanat
Bahçesi’ne götürüldüğü açıklandı. Karaborsada
yaklaşık 37 bin € fiyatla satılması plânlanlanan
hayvanların Tanzanya’nın Usambara Dağları’ndaki
bir tür olduğu ve yakalanan kişiye 6 bin € ceza ke-
sildiği öğrenildi.

YOLCU VALIZIYLE KAPLUMBAĞA
KAÇAKÇILIĞI

Ekvador’a bağlı Galapagos Adaları’nda hayvan
kaçakçılarına ait sahibi belli olmayan bir valizin
içinde 10’u ölmüş 185 yavru kaplumbağa bulundu.
Galapagos kaplumbağalarının 100 seneden fazla
yaşadığı, ağırlıkları 400 kg olabildiği ve 5 bin $’a
satıldığı öğrenildi.

SAHTE KOVID TESTI IBRAZ EDEN
YOLCULARA SORUŞTURMA

Lübnan’ın başkenti Beyrut’tan Türkiye aktar-
malı olarak Almanya’nın Düsseldorf Havalimanı’na
giden 45 yaşındaki erkek ile 32 yaşındaki kadın yol-
cu hakkında, uçuşlarından önce sahte koronavirüs
testi ibraz ettikleri şüphesiyle soruşturma başlatıl-
dı. Alman uyruklu yolcular, havalimanındaki koro-
na test merkezinde yeniden teste tabi tutulduktan
sonra karantinada kalmak koşuluyla evlerine yol-
landı.

1401

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37
UÇAKTA YARASA PANIĞI
ASILSIZ BOMBA IHBARLARI
Delhi Uluslararası Havalimanı’ndan New York’a
gitmek üzere havalanan Air India’ya ait Boeing 1 Mart 2021 günü, Norveç’in başkenti Oslo’dan
777-300ER tipi yolcu uçağında kalkıştan kısa süre İstanbul’a gelmek üzere havalanan TK-1752 sefer
sonra davetsiz bir misafir olduğu fark edildi. Bazı
yolcuları panikleten yarasa nedeniyle uçak kalktığı sayılı yolcu uçağına bomba
meydana geri döndü. İniş sonrasında yarasa uça- ihbarı yapıldı. A321-Neo tipi
ğın business class bölümünde ölü olarak bulundu. yolcu uçağı havadayken yapı-
lan bomba ihbarı sonrasında
UÇAĞIN TEKERLEK BOŞLUĞUNDA İstanbul Havalimanı’na inişi-
SEYAHAT EDEN KIŞI nin ardından güvenli bir alana
çekildi. Polis ekipleri uçağın
Nairobi’den İstanbul ve Londra’ya uğraya- kargo ve kabın bölümünde
rak Hollanda’nın Maastricht şehrinegiden uçağın aramalar yaptı ve ihbarın asıl-
iniş takımı bölmesinde bir kişi bulundu. Maastri- sız olduğu anlaşıldı.
ch Aachen Havalimanına inen uçağın iniş takımı
bölmesinde bulunan kaçak yolcu hipotermi semp- 25 Mart günü THY’nin
tomları ile hastaneye kaldırıldı. İstanbul-Münih ve İstan-
bul-Stutgart seferlerini yapa-
GUATEMALA’DAN MIAMI’YE TEKERLEK cak olan uçaklarına; 4 Nisan
BOŞLUĞUNDA SEYAHAT günü iseİstanbul-Varşova se-
ferini yapan uçağının Varşo-
28 Kasım 2021 günü Orta Amerika ülkesi Gua- va’ya inişi öncesi bomba ihbarı
temala’dan kalkan American Airlines havayolları- yapıldı. Kontrollerde ihbarlar
na ait B737-800 tipi uçağın iniş takımlarına giren asılsız çıktı. Varşova Ochota Bölge Savcılığı, Nisan
bir kişi, 2,5 saatlik bir uçuştan sonra uçağın Mia- ayında Fryderyk Chopin havaalanındaki 3 ayrı asıl-
mi’ye iniş yapmasının ardından güvenlik memurla- sız bomba ihbarı konusunda soruşturma başlattı.
rı tarafından yakalandı. 25 yaşındaki adamın hava- Polis bu ihbarların aynı kişi tarafından yapıldığın-
sızlıktan veya soğuktan donarak ölmemesi mucize dan şüphe duyulduğunu ve şahsı belirleme çalış-
olarak değerlendirildi! malarına devam edildiğini açıkladı.
23 Ağustos 2021 günü AnadoluJet’in Sabiha
ALKOLLÜ YOLCULAR GÖZALTINA ALINDI Gökçen-Samsun (Çarşamba) seferine hazırlanan
uçağına yapılan bomba ihbarı da asılsız çıktı.
Rusya’nın Novosibirsk kentinden Moskova‘ya
sefer yapmak üzere bekleyen yolcu uçağında iki al- HINDISTAN’DA ACIL ÇIKIŞ KAPISINI
kollü yolcu, diğer yolcuları rahatsız edince uçaktan ZORLAYAN YOLCU
çıkarıldı. Alkollü yolcular bu sırada polise de saldı-
rınca gözaltına alındı. 28 Mart 2021
günü Delhi-Vara-
İRAN’DA UÇAK KAÇIRMA GIRIŞIMI nasi seferini ya-
pan SpiceJet’e ait
4 Mart 2021 gecesi saat 22.10’da Meşhed’e git- uçakta acil çıkış
mek üzere Ahvaz Havaalanı’ndan kalkan İran Air’e kapısı, bir yolcu
ait Fokker-100 tipi yolcu uçağına yönelik kaçırma tarafından açılmak
girişimi oldu. Girişimin İran Devrim Muhafızları istendi. Yolcu, mü-
Ordusuna bağlı Uçuş Güvenlik Birimleri tarafından rettebat ve diğer
engellendiği, uçağın İsfahan Havaalanı’na acil iniş yolcular tarafından
yaptığı bildirildi. etkisiz hale getirildi. Uçakta 89 yolcunun bulundu-
ğu ve Varanasi Havaalanına güvenli şekilde acil iniş
1402 yaptığı aktarıldı. Yetkililer, şahsın psikolojik rahat-
sızlığı olabileceğini öne sürdü ve gözaltına alındı.

KOKPIT KAPISINI YUMRUKLAYAN
ÖFKELI YOLCU TUTUKLANDI

6 Mart 2021 günü Paris’ten Hindistan’ın baş-
kenti Yeni Delhi’ye giden Air France’a ait yolcu uça-
ğında Hindistan vatandaşı bir yolcu ayağa kalkıp
diğer yolculara sataştı, bir kabin memuruna sal-
dırdı. Öfke nöbeti geçiren yolcu, daha sonra kokpi-
tin kapısını yumrukladı. Uçak Bulgaristan'ın Sofya

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ
UÇUŞTA ACIL ÇIKIŞ KAPISINI AÇMAYA
Havalimanı'na acil iniş yaptı. Uçağa gelen polisler ÇALIŞTI
tarafından gözaltına alınan yolcu hakkında 10 yıla
kadar hapis istemiyle dava açılacağı açıklandı. 24 Mart 2021
günü ABD’de
UYUŞTURUCU ETKISI ALTINDAKI KADIN Spirit Airlines’ın
UÇAKTA BAĞLANDI Cleveland’dan
Los Angeles’a
7 Mart 2021 günü Rusya’nın Vlodivostok kentin- giden yolcu uça-
den Novosibirsk kentine sefer yapan uçakta uyuş- ğında bir yolcu
turucu etkisi altında olduğu belirlenen 39 yaşındaki aniden yerinden
kadın yolcu, kalkıştan 15 dakika sonra uçağın kabi- kalkarak uçağın
ninde gezinmeye, diğer yolcuları rahatsız etmeye acil çıkış kapısını
ve elbiselerini çıkarmaya başladı. Kabin görevlile- açmaya çalıştı.
rininuyarılarını dinlemeyen kadın, diğer yolcuların Kabin ekipleriyle
da yardımıyla iple koltuğuna bağlandı ve iniş son- birlikte diğer yolcular sorunlu yolcuyu etkisiz hale
rası polis tarafından gözaltına alındı. getirdi. Uçak Denver’a acil iniş yaptı; yolcu ise gö-
zaltına alındı. (Not: Havadaki bir uçağın kapısı ba-
KULAK ISIRAN YOLCU sınç farkı nedeniyle istense de içeriden açılamaz.)

17 Mart 2021 günü, Newark’tan Miami’ye giden UÇAĞIN MOTORUNA BOZUK PARA ATAN
United Airlines uçağı, saldırgan bir yolcu yüzünden YOLCULAR
Güney Carolina eyaletindeki Charleston havaalanı-
na indi. Uyuşturucu etkisinde olabileceği bildirilen Çin’in Weifang şehrindeki havalimanında ya-
John Yurkovich isimli yolcunun uçakta diğer yol- şanan olayda, soyadı Wang olan bir yolcu Haikou
culara saldırarak yumruk attığı ve bir yolcunun da şehrine gidecek Gulf Air uçağına binmeden önce
kulağını ısırdığı belirtildi. Bir doktorun yaptığı iğne motora şans getirmesi için madeni para koydu.
ile yatıştırılarak kelepçelenen yolcu, havalimanına Uçağın motorları çalıştırılmadan madeni paraların
inişin ardından gözaltına alındı. tespit edilmesiyle büyük bir facianın önüne geçildi.
Güvenlik önlemleri nedeniyle 147 yolculu sefer er-
UÇAKTA TELEFON KRIZI tesi güne ertelendi. 2019’da Lucky Air’e ait bir uçuş
öncesi Lua Çao isimli bir yolcu şans getirmesi için
1 Nisan 2021 günü THY’nin Trabzon-İstanbul uçağın motoruna bozuk para atmış, 17 bin 200 $
seferini yapan uçağınkalkış hazırlığı sırasında tele- para cezasına çarptırılmıştı. Benzeri bir başka olay
fonla konuşan yabancı uyruklu Saida S. adlı kadın da 2017 yılında China Southern Airlines’in bir uçu-
yolcu ile kendisini uyaran diğer yolcular arasında şu öncesinde 80 yaşında bir kadın tarafından Şang-
tartışma çıktı. Kabin görevlilerinin müdahale ettiği hay’da gerçekleştirilmişti.
kadın yolcu uçakta taşkınlık çıkarınca uçak apro-
na geri döndü. Uçağa giren polis kadını gözaltına TUNUS-İSTANBUL UÇAĞINDA KADIN
almak istedi. Ancak kadın polis memuru T.Ş.’nin KAVGASI
parmağını ısırdı.
Kartaca Havalimanı’ndan İstanbul’a giden yolcu
uçağının kalkışı sırasında 3 kadın yolcu arasında
başlayan tartışma erkeklerin de katılımıyla kav-
gaya dönüştü. Çıkan arbede yüzünden uçak 5 saat
gecikmeli olarak kalktı.

1403

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

KADIN YOLCU KABIN MEMURUNUN uçakta ilişkiye giren çiftlerin uçaktan indirilmesi
DIŞLERINI KIRDI gerekiyordu, ancak herhangi bir yaptırım uygulan-
madı.
ABD’de Sacramento’dan San Diego’ya giden
Southwest Airlines uçağında bir kadın yolcu ka- MAKATTA ALTIN KAÇAKÇILIĞI
bin memuruna saldırarak yumrukladı. Bir anda
yüzü kanlar içinde kalan kabin memuru iki dişini 27 Eylül
kaybetti. 23 Mayıs 2021 günü yaşanan olayda ka- 2021 günü
dın yolcunun, dik konumdaki tepsi masası, emniyet Hindis-
kemeri gibi kurallara uymadığını ve kendisini uya- tan’da Ma-
ran kabin memuruna saldırdığı açıklandı. Kuraldışı nipur’dan
yolcu Southwest’in kara listesine alındı. Delhi’ye uç-
mak isteyen
SINIRDIŞI EDILEN YOLCULAR EKIBE Mohammad
SALDIRDI Sharif isimli bir kişi, toz haline getirdiği 900 gram
altını 4 kapsül halinde makatına yerleştirerek uça-
19 Aralık 2021 günü Türk Hava Yolları’nın TK686 ğa binmeye çalıştı. X-ray cihazının ele verdiği ka-
sefer sayılı İstanbul-Cibuti-Mogadişu seferinde, sı- çakçıdan çıkan altının değeri 42 bin £ (504 bin TL).
nır dışı edilen 24 yolcu Somali’nin başkenti Moga- Hindistan’da bu suç oldukça yaygın. Geçen sene 11
dişu’ya iniş sırasında kabin ekibine saldırdı. Yolcu- milyar $ tutarında 300 ton kadar altın kaçakçılığı
ların uçakta güvenlik olmaksızın taşındığı; saldırıya tespit edilmişti.
uğrayan kabin amirinin aldığı darbe sorucu kaşının
açıldığı; uçağa gelen polis ekiplerinin saldırganla- ŞEKER KOMASI BAHANESIYLE DIVERT
ra müdahale ettiği öğrenildi. OLAYI VE VE KAÇAK YOLCULAR

YOLCU, UÇAĞIN TUVALETINDE YANGIN Kazablanka-İstanbul seferini yapan Airbus
ÇIKARMAYA ÇALIŞTI A320 tipi Air Arabia uçağında şeker koması içinde-
ki bir yolcu nedeniyle acil iniş talebi doğrultusun-
27 Mayıs 2021 günü Belo Horizonte’den Sao da İspanya’nın Mallorca Havaalanına inen uçaktan
Paulo’ya giden Brezilyalı Gol Airlines uçağında bir kaçan 12 yolcu İspanya'ya girdi. Hasta yolcu kaldı-
yolcu, inişe kısa süre kala tuvalette beraberinde rıldığı hastaneden durumu iyi olduğu için taburcu
götürdüğü kağıtlarıyaktı. Yangın dedektörünün ça- edildi. Polis, yolcuların biri hariç tamamının Faslı
lışmasıyla kabin ekipleri müdahale etmek istedi. olduğunu, 24 yolcunun gözaltına alındığı, kaçan 12
Ancak yolcunun kapıyı açmaması üzerine uçakta yolcunun kayıplara karıştığını; olayın plânlı olup ol-
panik büyüdü. Uçaktaki bir yolcu kapının kilidini kı- madığının soruşturulduğunu açıkladı.
rarak tuvalete girdi ve yolcuyu etkisiz hale getirdi.
KURALDIŞI
HAVAALANINDA BIR BIKINILI KADIN UÇUŞ EKİPLERİ

ABD’deki bir havaalanın- OTELE ESKORT ÇAĞIRAN UÇUŞ
da bikini ile yürüyen kadın EKIPLERI
videosu sosyal medyada viral
oldu. Bikiniyle görüntülenen Ulusal bir hava yolu şirketinin bir pilot ve bir ka-
ve ağzında maskesi de oldu- bin memuru, anlaşmalı otelde sefer saatini bekler-
ğu dikkat çeken kadının Spirit ken odaya escort çağırdıkları iddiası üzerine işten
Airlines yolcusu olduğu iddia atıldı.
edildi.
Savunmalarında, gezmek için dışarı çıktıkla-
Videoya en çok gelen nük- rını, bir kafede iki bayan ile tanıştıklarını, kalacak
teli yorum ise, “En azından yerleri olmadığı için bayanları otele götürdüklerini
maske takmayı ihmal etmemiş” şeklinde oldu. söylediler. Davalıların “Boşta geçen süreye ilişkin
4 aylık ücret ve diğer hakları ile işe iade” talepleri;
UÇAK YOLCUSU ÇIFT mahkeme tarafından “işverenin görev sürecinde
CINSEL ILIŞKIYE GIRDI kendisine sağlanan imkânları suistimal ettiği” ge-
rekçesiyle reddedildi.
14 Eylül 2021 günü İrlanda’lı Ryanair Hava Yol-
larına ait uçakta bulunan bir çift, diğer yolcuların
bakışlarından rahatsızlık duymadan cinsel ilişkiye
girdi. Bir yolcu o anları telefonu ile çekip twitter
üzerinden paylaştı. Olaydan rahatsızlık duyan yol-
cular oldu. Havayolu şirketinin kurallarına göre,

1404

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

MARMARIS’TE HELIKOPTER PLAJA INDI HAVAYOLU ŞİRKET
HABERLERİ
13 Haziran 2021 günü Marmaris / Kumlubük
Koyu Halk Plajına bir özel helikopterin (bir arka- THY KRIZI NASIL YÖNETTI?
daşının teknesinde kahvaltı amaçlı) inmesi tartış-
malara yol açtı. THY Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet İlker Ay-
cı’nın CNN Türk’teki röportajından satır başları
Helikopterin pilotu VAV Teknoloji’nin sahibi Te- şöyle:“Dünyada şirketler işten çıkarma yaptı, biz
mel Akçay, eşi Nilüfer Akçay ile birlikteDHMİ’ne çıkarmadık. En çok yolcu uçuran hava yollarından
bildirdikleri koordinatlar çerçevesinde iniş yap- biriyiz. Dünyada en çok (217) ülkeye uçan havayolu
tıklarını, uçuş plâanını ZZZZ (bilinmez yere iniş) şirketiyiz. Turkish Kargo Dünyanın en büyük 5’inci
olarak doldurduğunu, Turunç Jandarmasına ha- şirketi oldu”. (25 kargo uçağı vardı, 50 uçak daha
ber verdiklerini, yerdeki bir arkadaşlarının inişe kargoya ayrıldı; Dünya pazarındaki payı 5,4 oldu).
yardım ettiğini ve 20 metre çevrede hiçbir insanın
bulunmadığını söyleyerek kendisini savundu. Ya- ONUR AIR, PERSONELINI ÜCRETSIZ
şanan olay üzerine Ulaştırma Bakanlığının soruş- IZINE ÇIKARDI
turma başlattığı, İşletmeci firma ve pilota izinsiz
iniş ve meskûn mahalde tehlikeli inişten ceza uy- Onur Air’in sahibi Cankut Bagana, devletin his-
gulanacağı bildirildi. se alarak iflâstan kurtarma desteği yapmasını is-
tedi. 1-30 Nisan 2021 tarihleri arası tüm personeli
UÇAKTA KOKAIN TAŞIYAN PILOT ücretsiz izine çıkardı. TÖSHİD üyeliğinden çıktı.
TUTUKLANDI Şirketin satışını takiben çalışanlarına alacakları
olan paraların ödeneceği söylendi.
4 Ağustos 2021 günü Brezilya’nın Fortaleza Ha-
valimanı’ndan Brüksel’e uçacak olan ACM Air isimli MEHMET NANE IATA BAŞKANI
Türk şirketine ait Gulfstream IV tipi TC-GVA tescilli Pegasus Hava Yolları
özel uçakta ele geçirilen kokainle ilgili olarak pilot
Veli Demir tutuklandı. Tutukluluğun iptali talebi CEO’su Mehmet Nane, 26
Ceará’daki Federal Mahkeme tarafından reddedil- Mart 2021 günü yapılan
di. Ancak 3 aylık tutukluluktan sonra Kasım ayın- TÖSHİD Genel Kurulunda
da tutuksuz yargılanmak şartıyla serbest bırakıldı. da yeniden Başkan oldu.
Aralık ayında mahkemece beraat kararı verilen pilot IATA’nın 77’nci Yıllık Ge-
serbest bırakıldı. 26 Aralık 2021 günü indiği İstan- nel Kurul Toplantısında
bul Havaalanında Türk Emniyeti tarafından tekrar ise, Haziran 2022 itiba-
tutuklandı. rıyla göreve başlamak
üzere IATA’nın Yönetim
İhbar üzerine aranan uçakta bulunan 24 bavulda Kurulu Başkanı seçildi.
taşınan 1,3 ton kokain Angel Alberto Gonzales Val- 2019 yılından bu yana IATA’nın Yönetim Ku-
des (60) isimli bir İspanyol yolcuya ait olduğu, bunun rulu Üyeliğini sürdürmekte olan Nane, IA-
pilotun bilgisi dışında olamayacağı öne sürüldü. 24 TA’nın ilk Türk başkanı olacak ve görevi 1 yıl
Ekim 2021 günü Valdes’in ‘metastaz’ nedeniyle has- sürecek.
tanede öldüğü duyuruldu. Bir zamanlar TC Başba-
kan ve Cumhurbaşkanı uçağı olarak kullanılan (ATA PEGASUS’A ALTIN
isimli) uçak ise Brezilya polisine verildi. ÖDÜL

Pegasus Havayol-
ları, Sales Network’un
düzenlediği Best Of
Sales Awards’ın ‘Müş-
teri Deneyimi’ katego-
risinde ‘Pegasus Uçuş
Asistanı’ uygulamasıy-
la Altın Ödül’ü kazandı.

1405

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37
ILKER AYCI’YA YAŞAM BOYU BAŞARI
ÖDÜLÜ THY ‘TRAVEL PLUS’ ÖDÜLLERI ALDI

THY Yönetim Kurulu Başkanı M. İlker Aycı, Her yıl hava yolu
Amerika’nın Los Angeles şehrinde düzenlenen şirketlerinin se-
2021 Havayolu Yolcu Deneyim Derneği (APEX) IFSA yahat setlerini ve
Fuarı’nda 25 seneyi aşan profesyonel kariyeri bo- yolculara sunduğu
yunca başarılarından ötürü ‘CEO Yaşam Boyu Ba- diğer önemli hiz-
şarı Ödülü’ne lâyık görüldü. metleri ödüllendi-
ren küresel ölçekli
BILAL EKŞI’YE İTALYAN YILDIZ NIŞANI ‘Travel Plus’ organi-
zasyonu, Türk Hava
24 Kasım 2021 günü THY Genel Müdürü Bilal Yolları’na 4 kate-
Ekşi’ye ülkeler arasındaki dostluk bağını kuvvet- goride ödül verdi.
lendiren kişilere verilen ‘İtalya’nın Yıldız Nişanı ‘Yolcu hijyen kiti’,
Şövalyesi’ Venedik Sarayı’nda gerçekleşen törenle ‘Sürdürülebilir am-
İtalya’nın Ankara Büyükelçisi Massimo Gaiani tara- balaj girişimi’, ‘Ço-
fından takdim edildi. cuk Sağlığı Girişimi’
ve ‘Yolcu Sağlığı Teknolojisi’ kategorilerinde ‘Gold
THY’YE EN PRESTIJLI ‘ELMAS’ ÖDÜLÜ standart’ ödülüne lâyık görüldü. THY’nin misafirle-
rine sunduğu battaniye ve kulaklık ürünlerinin pa-
“Dünyanın en fazla uluslararası noktasına uçan ketlenmesinde plastik poşet yerine %100 biyolojik
havayolu şirketi THY, geçtiğimiz yıl başlayıp bu yıl olarak parçalanabilir (Biodegradable) ve kompost-
da olumsuz etkisini devam ettiren pandemi sü- lanabilir çevre dostu özel bir ambalaj kullanılıyor.
resince de en fazla uçuş gerçekleştiren havayolu
THY YOLCUDA AVRUPA’NIN 1’INCISI;
şirketlerinden biri oldu. Pandemi KARGODA DÜNYA 6’NCISI OLDU
şartlarında sunduğu ekstra gü-
venli seyahat deneyimi ve kap- Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı
samlı hijyen tedbirleri ile APEX Eurocontrol verilerine göre THY, 2021 Şubat ayında
(Airline Passenger Experience günlük 596 sefer ile Avrupa’nın en fazla uçuş yapan
Association) tarafından gerçek- şirketi oldu.
leştirilen APEX Health Safety
değerlendirmesinde en yüksek 15-21 Mart tarihleri arasındaki verilerine göre
statü olan Diamond seviyesinde ise THY günlük 670 uçuşla ilk sıradaki yerini ko-
sınıflandırıldı. rudu. THY’yi Fransız Havayolları Air France takip
ederken, Pegasus Havayolları ise listenin üçüncü
1406 sırasında yer aldı. Arayı iyice açan THY, 22 Nisan
günü 711 uçuş ile Dünyada ilk 10 arasına girdi; Av-
rupa’da ise en çok uçuş yapan şirketunvanını ko-
rudu.

6 Haziran günü 705 uçuş ve 87 bin yolcu ile gene
Avrupa rekoru kırdı. THY’nin Turkish Cargo grubu,
kargo filosuna ek olarak 18 yolcu uçağını da kargo
taşımalarında kullanarak operasyonlarına devam
ediyor.

2020
yılı kargo
taşımacılı-
ğında pazar
payı %4,7
oldu. Dünya
hava kargo
taşıyıcıları
arasındaki
sıralaması
ise 8’den
6’ya yük-
seldi.

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ
THY 88’INCI YAŞINI KUTLADI
THY YOLCU MEMNUNIYETINDE DÜNYA Türkiye’nin en değerli markası ve Dünyanın
6’NCISI en çok ülkesine uçan havayolu Türk Hava
Yolları 88 yaşında.
‘Travel and Leisure’
Dergisi okuyucularının Bayrak taşıyıcı havayolu şirketimiz ilk kez 1933
katıldıkları ankette, 3 yıl- yılında, toplam 23 koltuk kapasitesine sahip 5
lık seyahat deneyimlerine uçaklık filosuyla ve ‘Devlet Hava Yolları İşletmesi’
göre kullandıkları oylar adıyla başlamıştı.
sonucunda; Dünyanın En
İyi Uluslararası Havayolu Yurtdışına ilk seferini 1947 yılında, Ankara – İs-
şirketi Singapur Airlines tanbul – Atina hattında gerçekleştirmişti. 1983’de
oldu. 2’nci şirket Katar kuruluşunun 50’nci yılını kutlarken, 30 uçaklık fi-
Havayolları, 3’üncü şirket Eva Air yer aldı. Türk losu ve 4.037 koltuk kapasitesi vardı ve 2,5 milyon
Hava Yolları da listenin 6’ncı sırasına yerleşti. yolcu taşımaktaydı. Bugün 365 uçaklık modern bir
filoya ve 127 ülkeyi kapsayan bir uçuş ağına ulaş-
İSTANBUL HAVALIMANI AVRUPA’NIN mış durumda. 2020 yılında pandeminin tüm Dünya
LIDERI; DÜNYA’NIN 2’NCISI OLDU havacılığında yarattığı gerilemeye karşın bugün
Avrupa’da günde en çok sefer yapan şirket unva-
Eurocontrol rakamlarına göre 2021 yılının ilk 4 nını korumaktadır. Turkish Cargo ise, filosuna ek
ayında İstanbul Havalimanı’ndan 63 binden fazla olarak 18 adet yolcu uçağını da kargo taşımaların-
uçuş gerçekleşti. İstanbul Havalimanı’nı sırasıyla da kullanarak operasyonlarına devam ediyor. Kü-
53.921 uçuşla Paris-Charles De Gaulle Havalima- resel hava kargo taşıyıcıları arasında %4,7’lik pay
nı, 52.532 uçuşla Amsterdam Schiphol Havalimanı ile 6’ncı sırada yer almakta.
takip etti. Bu arada İstanbul Havalimanı ‘IST’ kodu-
nu da aldı. 1407

New York merkez-
li, Dünyaca ünlü Travel
and Leisure Dergisinin
“World’s Best Awards
2021” anketinde İstan-
bul Havalimanı “Dün-
yanın En İyi 10 Havali-
manı” arasında yer aldı.
Dergi okuyucularının
oylarıyla belirlenen lis-
tede 91.17 puanla ikinci
oldu.

THY, SAFA DENETIMLERINI
BAŞARIYLA GEÇTI
Genel Müdür Bilal Ekşi, “İyi gidiyoruz. Emni-
yet ile uçuyoruz… Yabancı sivil havacılık oto-
ritelerince son 12 ayda 35 ülkenin 55 havali-
manında uçaklarımıza 72 kez SAFA emniyet
denetlemesi (Safety Assessment of Foreign
Aircraft) yapılmıştır. Bulgusuzluk puanımız
0,055 olmuştur. Kısaca, SIFIR bulgu! Tüm
ekibimize koskocaman bir alkış!” dedi.

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

BIR ZAMANLAR HIFZISSIHHA ENSTİTÜSÜ VARDI!

Genç Türkiye Cumhuriyeti çağ- ithalatına yeniden başlanıldı. Bu uyarısı yaptı). Çalışmaları devam
daşlaşma yolunda ilerlerken, 1928 kurum faaliyette olsaydı muhte- eden bir de nazal aşı vardır. Ak-
yılında bir halk sağlığı laboratuva- melen Kovid-19 pandemisinde deniz Üniversitesinde bir grubun
rı olarak Refik Saydam Hıfzıssıh- çok önemli işler yapabilecekti… Kovid-19’a karşı ilaç bulduğuyla
ha Merkezi’ni salgın hastalıklarla Hıfzıssıhha Enstitüsü tarafından ilgili haberler gelmektedir. Ayrıca
mücadele etmek amacıyla Ata- eski yıllarda çiçek aşılarında kul- Sağlık Bakanlığı - Aşı İle Önlene-
türk eliyle kurmuştu. 1931 yılın- lanılmak üzere üretilen ‘Modified bilir Hastalıklar Dairesi tarafından
da verem, 1934’de çiçek, 1936’da Virus Ankara’ (MVA) virüsü, Al- Kuduz aşısı üretimine yeniden
kuduz, 1950’de influenza aşıları manların ilgisini çekti ve vektör başlanacağı duyurulmuştur. Bun-
üretimine başladı ve bunların it- aşı üretmek için çalışmalar baş- lar, ülkemizde “Acaba Hıfzısıhha
halâtı durduruldu. Difteri, tetanos, latıldı. Bu virüsün genetik kodla- ruhu devam mı ediyor?” dedirten
boğmaca, sıtma, tifüs, trahom, rını değiştirerek corona virüsüne umut verici gelişmelerdir.
cüzzam, frengi, kolera aşıları, karşı kullanılabileceği belirlendi.
gangren serumları, vs. üretildi. Alman hükümeti, Dessau’da ‘An- Hazırlayan: M. Çetingüç
Sonraki yıllarda ilaç analiz, tok- kara Virüsü’ adı ile aşı üretmeye
sikoloji, mikoloji, AİDS şubeleri başlayan IDG Biologika şirketine DR. REFIK SAYDAM
açıldı… 1938 yılındaki kolera sal- 114 milyon € yardım gönderdi ve 5 (1881-1942)
gınında Çin’e 1 milyon aşı hibe milyon doz aşı sipariş etti…
edilmişti. 2020 yılında Çin’den alı- Askeri doktor
nan Kovid-19 testlerinin ilk partisi Bugün Hıfzıssıhha, Sağlık Ba- olarak Balkan Sa-
hediye olarak gönderildi; bu, 82 yıl kanlığı ‘Halk Sağlığı Genel Mü- vaşında bulaşıcı
önce Atatürk’ün nazik jestine ya- dürlüğü’ içindeki şubelerden biri hastalıklarla mü-
pılmış nazik bir karşılıktı. (Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar cadelede görev
Daire Başkanlığı) olarak varlığını aldı. 19 Mayıs
1999 yılında Aşı Üretim Merke- sürdürmekle birlikte köklerini ne 1919’dan itibaren
zi, 2011 yılında da Hıfzıssıhha Ens- kadar koruduğunu bilmemekte- Atatürk’le birlikte
titüsü nedense kapatıldı! 80 yıllık yiz… Halen illerde valiliklere bağ- adımlar attı. İlk
tecrübe birikimi, kurumsal hafıza lı ‘Umumi Hıfzıssıhha Kurulları’, Mecliste Sıhhi-
ve ‘Know How’ gömüldü. belediyelerde de ‘Hıfzıssıhha Mü- ye Dairesi Başkanı, sonra Sağlık
Milyonlarca dolarlık aşı dürlükleri’ bulunması bir teselli Bakanı oldu; bu görevi 14 yıl sür-
sayılabilir. dürdü. 1928 yılında Hıfzıssıha’nın
kurucusuydu. 1939-1942 yılları
Somut bir teselli de Erciyes arasında Türkiye Cumhuriyetinin 4.
Üniversitesi’nin Faz-3’ü bitirip acil Başbakanı olarak görev yaptı.
kullanım onayı için başvurduğu
inaktif Kovid-19 Turcovac aşısıdır. Milli fabrikalarımızın
(Ancak Prof.Dr. Mehmet Ceyhan, kapatılması
Faz-3 çalışmasının en az 30-40
bin aşılamaya erişmesi gerektiği Hıfzıssıhha’nın kapatılması, 1979
yılında kurulan ve 2005 yılında ka-
patılan SSK’ya bağlı Şişli-Bomonti
İlaç Fabrikasının öyküsüne benze-
mektedir. Halbuki bu fabrikada 22
kalem temel ilaç, yurtdışına göre
%150 civarında ucuza mal edilmek-

te idi. 15 yılda 120 milyon $
tasarruf sağlamıştı.

1408

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

MİLLİ SİLAH SANAYİİNDE BÜYÜK GELİŞMELER

Türkiye’nin NATO’ya girişinden sonra ABD’nin ZIRHLI ARAÇLAR:
Marshall plânı (1948) kapsamında Amerika’nın elinde
kalmış 1905 adet eski askeri uçakları hibe etmesiyle Kirpi, Pars; Tank (Altay),
birlikte uçak fabrikalarımızın kapatılması öyküleriy-
le karşılaşırız. 1926 yılında Kayseri’de (TOMTAŞ) ve PIYADE TÜFEĞI:
1941’de Etimesgut’ta kurulan uçak fabrikalarımızın;
1947 yılında açılan Ankara Rüzgâr Tüneli’nin (ART), MPT-76, SAR-223, Bora…
1950 ve 1952 yıllarında MKE’ye devredilerek köreltil-
mesi ve milli kaynaklarımızın kurutulması hazindir... İHA VE SİHA’LAR:

Savunma sanayiinde olağanüstü müteşebbisler; Dünyanın en iyi savunma şirketlerinin 7’sinden
yerli uçaklar üreten Nuri Demirağ, Vecihi Hürkuş ise, biri Türk. Terörle mücadele sürecinde 2018 yılından
Cumhuriyetin ilk silah fabrikası kurucusu da Nuri Pa- itibaren kamikaze SİHA’lar imal edilmeye başlandı.
şa’dır (Killigil).1949 yılında yapılan sabotajla hem silah Alpagu-2 ve Kargu-2 isimli mini İHA’lar, yüksek irtifa,
fabrikası hem de kendisi berhava edilmiştir. uzun menzil ve sessiz uçuş nitelikleri yanında, hede-
fe güdümlü veya otonom dalış, vuruş veya eve dönüş
Bugün imal etmeye çalıştığımız milli uçak, helikop- becerilerine sahip ‘mini kamikazeler’dir. 2020 yılında
ter ve insansız hava uçakları için (eğer kapatılmasa- ise silahlı mini/mikro İHA’lar (Songar) TSK’ya teslim
lardı) 70-80 yıllık tecrübe, altyapı ve kaliteli insan gücü edildi. TUSAŞ’ın geliştirdiği Anka’ya ait Aksungur, mü-
himmat yüklü olarak 20 bin ft irtifada 28 saat uçtu (re-
elimizde olacak ve askeri savun- koru 49 saat). 2014 yılında envantere giren Bayraktar
ma sanayiinde çok daha hızlı yol TB2 SİHA, 2021 yılı başında 300 bin saat uçuş saatini
almış olacaktık. Bu geç kalınmış tamamlayarak milli uçak kategorisinde rekor kırdı. Ay-
örneklere Havelsan, Roketsan, rıca Ukrayna, Katar ve Azerbaycan’a ihraç edildi.
Aselsan, Aspilsan, TUSAŞ, FNSS,
BAYKAR gibi kuruluşlar yanında Aksungur ve Göksungur ise ses hızını aşabilen, jet
denizaltı ve uçak gemisi yapma motorlu, füze atabilen, 200 km menzilli bir TİHA’dır;
aşamasına gelen milli gemi (Mil- görünmezlik özelliği kazandığında etkinliği çok daha
gem) projeleri de eklenebilir. artacaktır. Bayraktar Akıncı TİHA (Taarruzî İnsansız
Hava Aracı) 20 metre kanat açıklığına sahip, 40 bin ft
Rusya’dan S-400 hava savun- irtifaya çıkan ve 24 saat havada kalan, yapay zekâlı bir
ma sisteminin alınması bahane- modeldir.
siyle ABD’nin Türkiye’ye koyduğu
F-35 ambargosundan daha önce- Baykar şirketi 2022 yılında TB3’leri, 2023’de ise
leri (iyi ki) başlatılmış ve bazıları 6’ncı nesil insansız jet motorlu savaş uçaklarını (Muha-
bitirilmiş milli projelerden bazı-
ları şunlardır:

HAVACILIK:

Eğitim Uçağı (HürJet), Milli
Muharip Uçak (MMU; TF-X), He-
likopter (Atak), İHA’lar, Akıncı
TİHA; Uydular (Türksat); F-16
aviyonik ve yapısal yenilenme ça-
lışmaları.

ROKET VE FÜZELER:

Yatağan, Karaok, Cida, Kap-
lan, Hisar, MAM, Cirit, Bora, Sun-
gur, Som, Bozdoğan, Mızrak-U,
Denizaltı DSH roketi; Tanksavar
Füzeler (Umtas, Omtas, At-unut),
Atmaca (Denizden ve denizaltı-
dan denize ve havaya; karadan
karaya ve havaya).

LAZER SILAHLARI:

Armol, Bozok.

RADAR:

Çafrad.

1409

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

rip İnsansız Uçak Sistemi - MUİS) devreye sokacaktır. EKBER ONUK:
Bunlar 6 ton faydalı yük (silah) taşıyacak, (dog fighting
yapamasa da) hava ve yer hedeflerini vurabilecektir. Dünya üzerinde 8 denizde hüküm süren hücum bot-
larının yaratıcısı, kompozit malzemelerle yaptığı deniz
Baykar’ın 2022 hedeflerinden biri de, pist ihtiyacı araçları ile milli savunma sistemine olağanüstü katkı-
olmayan, dikey iniş-kalkış yapabilen DİHA’ları hizmete lar vermekte. 2-3 bin beygir gücünde 55-76 deniz mili
vermektir. Aselsan’ın İHA’sı ise Baykuş olup, 100 met- hız yapabilen hücumbotlarda Su Jetleri kullanılmakta.
re irtifada yere kablo ile bağlı olarak stratejik bölgele- Ortağı Şakir Yılmaztürk ile birlikte kurdukları Yontech
ri, hedefleri, vs gözetleme görevi yapacaktır. Bataryalı şirketinin Yonca Onuk Tersanesinde gece gündüz arge
İHA’lar en çok 50-60 dak sonra inmek zorunda iken çalışmaları ve sıradışı üretimler yapmakta. İnsansız
bunlar, yerden aldıkları elektrikle çok uzun süre ha- Deniz Araçları (İDA) projeleri var. Çalışanların tümü
vada sabit kalma ve sessizce gözetleme yapma imkânı Türk mühendisleri, mesai mefhumu yok, gece gündüz
vermektedir. çalışıyorlar. 9 ülkeye 176 tane MRTP hücumbotu satıl-
mış (Pakistan, Gürcistan, Mısır, Umman, Kuveyt, Ma-
YİHA: Yangın Söndürme İnsansız Hava Aracı. lezya, Kıbrıs, BAE, Katar.
Makine Kimya Endüstrisi Kurumu ile STM’nin ortak
yapımı İHA’lardan BOYGA ise hedef üzerine bomba bı- Aslında uçak mühendisi, ama otomobillere ve de-
rakma amacıyla testlerini tamamlamak üzeredir. niz araçlarına da büyük heves duymakta; hevesin öte-
Transvaro şirketi; saldırı amaçlı drone ve SİHA’ları sinde sıradışı projeler ve üretimler gerçekleştirmekte.
etkisiz hale getirecek drone önleme sistemine ‘Dro- Türkiye’de üretilen ilk süper spor araba olan ‘Sazan’
ne killer’dan yola çıkarak DROKA adını verdi. Bu sis- onun ve ekibinin eseri. Ford Otosan tesislerinde üreti-
temin ilk prototipi Fedai, askeri tesislere, havaalan- len arabanın adı Onuk GT iken, oğlu Kaan’ın kaybından
larına, hangarlara, kritik devlet dairelerine, petrol sonra (onun okuldaki lâkabı olan) Sazan’ı kullanmaya
rafinerilerine, limanlara düzenlen saldırıları önlemede karar vermişler. Halen 660 Hp 7 litre bir motor kulla-
bazen kamikaze görevi de yapmakta. %100 yerli olan nılıyor. Onuk Sazan LM hakiki bir yarış arabası. Bir GT3
bu sistemin harp başlığında bulunan 10 bin parçacık, ve Dünyada bilinen büyük isimlerle boy ölçüşebilmek
patladığında çevresindeki bütün hedeflari tahrip etme üzere dizayn edilmiş.
gücünde…
Yonca-Onuk Tersanesi Yönetim Krl. Başk. Yrd. Dr.
MİLLİ GEMİLER (MILGEM): Ekber Onuk, ezber bozan ve Dünya devleriyle rekabet
eden, bazılarını geçen projeler üzerinde çalışıyor. Sahil
Bu kapsamda korvet, fırkateyn (TF-2000), destro- Güvenlik (devriye, arama kurtarma, vs) ihtiyaçları için
yer, uçak gemisi (Anadolu), denizaltı, denizaltı kurtar- MRTP-15, 19, 29, 33, SAR 35 sınıfı botlar, hücumbotlar;
ma (Alemdar), amfibik hücum (Bayraktar, Sancaktar), bazıları Dünyanın en hızlıları (76 knot: 141 km)…
sismik araştırma (Oruç Reis), sahil güvenlik hücumbot
MRTP-15, kurtarma ve yangın söndürme (Akın, Işın), Bütün bu silah ve savunma sistemleri, başka ül-
Silahlı İnsansız Deniz Aracı (Ulak) gemileri üretimi kelerden zorluklarla ve fahiş fiyatlarla satın aldığımız
üzerinde çalışmalar devam etmektedir. teçhizatı çok daha ucuza maletme, ihracat yoluyla gelir
elde etme ve istihdam yaratma avantajları sağlamak-
ANADOLU UÇAK GEMISI: tadır. Bunlardan daha da önemlisi, ülkemizi dışa ba-
ğımlılıktan ve ambargo tehditlerinden kurtarma imkânı
ABD’nin S-400 alımı sebebiyle iptal ettiği (dikine iniş yaratmıştır. Bulunduğumuz bölge itibariyle ülkemiz
yapabilen) F-35 projesi kapsamında yapımı devam eden caydırıcı olmak ve savaşa mecbur kaldığında da yıkıl-
F-35’ler için düşünülen bu gemi, Dünyanın ilk Drone mamak zorundadır.
Gemisine dönüştürülecek. Savunma Sanayii Başkanı
İsmail Demir, TCG Anadolu’nun 30 ila 50 arasındaki MILLI MUHARIP UÇAK
yerli ve milli SİHA’larla donatılacağını; TB2’nin gemiye
iniş kalkış yapacak biçimde geliştirildiğini açıkladı. Bu Milli Muharip Uçak (MMU; TF-X), motor ithalatı kı-
listeye katlanır kanatlı TB3’ler de dahil olacaktır. sıtlaması gibi dış engellemelere karşın Ukrayna’dan

Kanatları katlanabilen Bayraktar TB-3’ler bu gemi-
de konuşlanacak. Geminin uzunluğu 231,8 m, genişliği
32 m, uçuş güvertesi de 202 m uzunluğunda. Denizden
yüksekliği ise 58 m. 2022 yılında göreve girecek şekilde
imalâtı devam ediyor.

1410

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

alınan motorlarla yoluna devam etmekte; bütçeden MriBvIveaLBeMzLamımIzIdLüıüPoşLdşstRoeIttesrOPdtireiJRdovEoelOlmlevLmJltaeElEaeltaRllLraeriEEnırrnıiRnndbKdauEbÖanupnKSdrpTÖodarjaEhSoehaljKTeealçrEeÇeoçKrokAedkBÇekdskaAAetarseLBşrtkışeAAlıakvlRLaşevışrIAleı!amlrRanmenIls!eeeslree-i --

1,3 milyar $ fon ayrılmış durumda. Savunma Sanayii nanrayroy,o,dodğorğurduadnanvevedodloalyalyılıköksötsetkelkelmemeegigriirşiişmimlelreirdi-ir.
Bduirn.eBguatnifegtuattuifmtuutnumduinnadminikalmerikinlei rainnliaamnlaakmçaokkçodka dzaor
Başkanı Prof.Dr. İsmail Demir, MMU Projesinde sona dezğoirlddierğ. iÖldnicre. lÖiknlcee,liekmlep, eermyaplerdyeavlledtelevlreintleDrüinnyDaüynı ykaeynı -
dikçeınkdairlçaıkrıanralaurıyngaunuybgiuçnimbdiçeimtadnezitmanzeitmmeetnmiyeetnlieyreity-le
yaklaşıldığını açıklayarak; ‘2023’te hangardan çıkıyo- palerarilyelleoplaarraakleilçoçlaatrıaşkmaiçlaçraı tkışömrüaklalerdı ikölerrüik, lkeednikdlielerri,i-
ruz; 2025-2026 uçuş tarihimiz’ dedi. Hava K.K’ne teslim nekeynadkiılnerbiunleduyakklaınrıbgurludpulkalraarısgilrauhpdlaarhailshilearhtüdarhdiel shteerği
tarihinin 2028, F-16’ların yerine geçip aktif görev icra vetrüdrikdleesrtiemğiavleurmdidkulerr. iDmiğaelur mtadruarft.aDniğseirlathartarfötsatnlesriil,abhu
detrvölesttlleerriin, bguölgdeesvlinetdleerçinıkagröıllgaensivnedkeâlçeıtkasraıvlaanşlavreıkiâç-in
edeceği yılın ise 2030 olduğu öğrenildi. helert tsüarvaaşğlaırrısiiçlainhıhesrattmüraakğtaır, stirlialyhoı nsadtmolaakrtlaa,r trkialyzoann-
mdaokltaardlaırr. BkauzasnümreaçktetaDdıür.nyBaudasküirİeHçAtevDeüSnİyHaAdaükrieİtHicAisi
ülvkeelSeİrHaAraüsrıentdicaisAi BüDlkeveleİrsraarial’sdıenndasoAnBrDa 3ve. sİısrraadial’dTeünr-
kngzkmiiaiımasmrstnybnüuzaaoyeişaialhtrtnml’mmtaknsnlıerecicttimoamaaarnraastsikad3iksaoılybttdı.,iasraereuoıslhıh.şodjralıie,Balarlıargramemaunına.übnlrdçlzmtaceaıÜaidaaıkpüğrsealkhtraTykııas,aamaltoüeetıevnihğnmrmnlaremkyılgaançlailaaiıziehıryükermkrkiaelıanftnaomnluaç’atetpnslnzmh,mmmaatiıneezssrkaküeimlrııaluykına,şl,ktiegrtztıaafnaedtriaüsycybudrınamizaarşililımersımlaarkcsomai.,hatatatboorr,oaBmssalolabsrımauaığktla,ıunezçaıaeakrhmıjalrntakigtaeıl,khatlhntüermiı,gadapılaırcıneıvtsheaküerdsamatet.nyçıeiraatzllıgÜimakienr,lykoeığalmatkakonlnkmçalrmpelaeyulünaaaemtsamrkfatrernıu---ı,,,rıinez--,
füvzse.,ürroekteimt,lgeermi hiı,ztlaanakr,tvmsa. üktraedtiımr leri hızla artmaktadır.

MIKRO UYDU FIRLATMA SISTEMI (MUFS): BAYRAKTAR TB2 VE TB3

Roketsen’ın uzay sanayi çalışmaları kapsamında 2014 yılında envantere giren Bayraktar TB2 SİHA,
üzerinde çalıştığı rampalar 2025 yılında işlevsel olacak 2021 yılı başında 300 bin saat uçuş saatini tamamla-
ve hizmete girecektir. Kendi gemi, uçak, füze ve silah- yarak milli uçak kategorisinde rekor kırdı. Ermenis-
larımızla donatılmış, dışa bağımlılık ve ambargo tehdi- tan’a yönelik Dağlık
di olmadan yapılacak askeri harekâtlar, ulusal savun- Karabağ harekâtın-
mamız için çok önemlidir. da Azerbaycan Or-
dusu, TB2 SİHA’ları
MILLI UZAY PROGRAMI tüm cephe hattında
kullandı. Ermenistan
Bu misyonun son halkası olup, 2021 yılı başında biz- Ordusu'na ait birçok
zat Cumhurbaşkanı tarafından 2023 yılında uzaya bir hava savunma ve
Türk’ün gönderileceği duyurulmuştur. Sonraki yıllarda radar sistemi, tank,
Ay’a inişte kullanılacak olan Hibrit Sonda Roketi dene- zırhlı araç, kamyon, cephanelik, mevzi ve birlik imha
meleri yapılmaktadır. edildi. Kanatlarında Roketsan tarafından üretilen 4
adet MAM-L ve MAM-C füzelerini taşıyabilen TB2, lazer
YERLI OTOMOBIL: hedef işaretleyicisi kabiliyetine sahip. Türkiye, Dünya-
da kendi SİHA’sı ve mühimmatlarını üreten 6 ülkeden
Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG): 26 biri durumunda. TSK, Jandarma Gn.K’lığı, Emniyet
Haziran 2018 tarihinde kurulan ve 2020 yılında Bursa Gn.Md’lüğü ve MİT tarafından operasyonel olarak kul-
Gemlik’te yapımıda başlanan fabrikadan ilk yerli oto- lanılıyor. Ayrıca Ukrayna, Katar ve Azerbaycan’a 160
mobilin 2022’de üretilmesi hedeflemekte. Grubun pay- adet ihraç edildi.2020 yılında 360 milyon $ tutarında ih-
daşları: Anadolu Holding, BMC, Kök, Vestel, Zorlu. Oto- racatla savunma sanayii gibi stratejik bir alanda büyük
mobil orta sınıf (C segment) sedan ve SUV tiplerinde, bir başarıya imza atıldı.
arkadan itişli, 220 km/s hız yapabilen, Lityum iyon pilli
elektrikli olacak. Üst yönetici Gürcan Karakaş, yerlilik TB3 SİHA’lar uçak gemisine inip/kalkabilen, kanat-
oranının %51 ile başlayıp, 3 yıl içinde %68’e varacağını, ları katlanan, uçak gemisi ve başka uçakların platform-
yılda 175 bin araç üretlileceğini ve 2032 yılında 1 milyo- larına inebilen, 1200 kg ağırlığında, ağır mühimmatlar
nuncu aracın banttan çıkacağını ögörüyor. taşıyabilen, benzeri olmayan İHA’lar. TB2 ve TB3’leri
üreten Baykar Savunma’nın Teknik Müdürü Selçuk
Bayraktar, bunların
aynı zamanda 6’ncı
nesil insansız savaş
uçakları olacağını ve
2023 yılında envantere
gireceğini açıkladı…

1411

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

YERLI VE MILLI SILAH SANAYISININ TEMELLERINI ATAN, ILK SILAH FABRIKASI KURUCUSU:

NURİ KİLLİGİL

Nuri Killigil (1889-1949), Osmanlı paşası ve
Enver Paşa’nın kardeşiydi. I. Dünya Savaşı’nın
sonlarında Azerbaycan’a hâkim olan Rus ve Er-
meni birliklerinin ‘Mart Olayları’ adı ile anılan
müslüman katliamları yapmaları üzerine, Os-
manlı, Azeri ve Dağıstan askerlerinden oluşan
‘Kafkas İslam Ordusu’ komutanı olarak Azerbay-
can’ı işgalden kurtarma harekâtı başlattı. Ha-
rekâtın zaferle bitiminden itibaren ‘Bakü Fatihi’
olarak anıldı.

Savaştan sonra Almanya’da yaşamakta iken rail’in kuruluşuna da karşıydı; bu nedenlerle faili
1939 yılında ülkeye dönerek İstanbul Zeytinbur- meçhul suikaste uğradığı ileri sürüldü.
nu’da yerli-milli bir silah fabrikası kurdu. Bu fab-
rikada tabanca, matara, demir çubuk, gaz maske- KAYNAKLAR:
si ve mermi üretmeye başladı. Sonra Sütlüce’ya
taşınan fabrikada havan ve havan mermisi üreti- 1. https://tr.wikipedia.org/wiki/Nuri_Killigil
mine de başladı. Polonya Patent Enstitüsü’nden 2. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/yerli-ve-mil-
20’ye yakın ürün beratını aldı…
li-silah-sanayisinin-temellerini-atan-isim-nuri-kil-
2 Mart 1949 günü fabrikada peş peşe 3 büyük ligil-pasa/1100413
patlama meydana geldi. Aralarında Nuri Killigil’in
de bulunduğu 27 kişi hayatlarını kaybetti; ceset-
leri bulunamadı. Almanlarla ortak olarak Sovyet-
lere karşı savaşacak bir Turan Ordusu projesinin
içinde olan Killigil’in hükümetle ters düştüğü, İs-

1412

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

UÇAK KOLTUKLARI

UÇAKLARDA KOLTUK eklemek uğruna sıralardakiler ile acil çıkış kapılarının
diz mesafesini yakınında oturanlardır. Normal iniş-
TERCIHI çok daraltır. Bu lerde de ön sıralarda oturanlar daha
da hem pencere çabuk inerler. Yolcunun önceliği, bir
Uçak yolcularının koltuk seçi- kenarı koltukta kazada riski azaltmak ise arka sıra-
minde özen gösterdikleri şeyler; diz oturanların çıkışı- ların tercih edilmesi önerilmektedir.
mesafesinin geniş olması, türbü- nı çok zorlaştırır, Çünkü kazalarda buralarda oturanla-
lanstan az etkilenme, inişte veya hem de derin ven rın hayatta kalma şansları %40 daha
acil durumlarda hızlı çıkış, vs’dir. trombozu hasta- fazladır. Arka koltukların bir avantajı
Diz mesafesinin en geniş olduğu lığını tetikler. Ha- da, genellikle ön ve orta koltukların
koltuklar Business class’da bulu- vacılıkta ‘Ekonomi tercih edilmesi yüzünden buraların
nur. Ekonomi sınıfında ise acil çıkış Sınıfı Sendromu’ görece tenha olması, böylece daha iyi
kapılarının önündeki koltukların diz denilen ve ciddi uyunması ve bulaşıcı hastalık riskinin
mesafesi geniştir; buralarda oturmak akciğer embolisi azalmasıdır. Ama bulaşıcı hastalığı
için bazı havayolu şirketleri rezervas- komplikasyonu olan, kuraldışı olup koltuğu bağlanan
yon önceliğini dikkate alır, bazıları da olan bu durum, ya da uçakta ölen yolcuların da arka
ek ücret ister. Havayolu şirketi yolcu özellikle damar lezyonu olan yolcular koltuklarda bulunması bazı yolcular
rahatlığını gözetiyorsa kabin dü- için oldukça risklidir… için rahatsız edici olabilir.
zenlemesinde koltuk aralarını biraz
daha geniş tutabilir; ama genelde Uçak tutması olan ve türbülans-
ucuzcu şirketler birkaç koltuk sırası tan çok etkilenen (korkan) yolcular

için kanat hi-
zası koltuklar
iyidir; ama bu
koltuklardan
da iniş ve
kalkıştaki yer
manzaraları
izlenemez…
Uçakların acil
iniş süre-
cinde uçağı
terk etmede
en şanslı
yolcular ön

KOYUN POSTU KOLTUK (sıcak tutma), sıcak havalarda da mamasıdır. Kokpitte çıkabilecek bir
terletmeme ve nem tutma özelliğine yangında yüksek ısı ve fazla oksijen
KAPLAMALARI sahiptir. yoksa kolayca alev almaz. Yandığın-
da ise sentetik kumaşlar gibi toksik
Kokpitlerde uzun süreler otur- 2. Alerji yapmama: Hassas tenli gazlar çıkarmaması çok önemli
mak zorunda olan pilotların uçak insanlarda alerji, kaşıntı ve tahriş avantajdır.
içinde yer seçme hakları yoktur; yapmaz.
ama en öndeki ve en manzaralı Hazırlayan: M. Çetingüç
koltuklarda (kaptan köşkünde) 3. Dayanıklılık: Yırtılma, sö-
oturdukları için pek de mağdur külme, eski-
sayılmazlar. Bazı uçaklarda pilot me riski yok
koltuklarının koyun postu (sheeps- gibidir. Üzerine
kin, fleece) ile kaplı olduğu görülür. dökülen içe-
Kamyon, TIR, otomobil, motorsiklet ceklerin leke
ve bazı bisiklet sürücülerinin bile yapmaması
tercihi olan bu kaplamalar acaba da önemli bir
bir ‘hava atma ve karizma yaratma’ avantajdır.
aracı mıdır? Tabii ki, hayır!...
4. Yangına
Koltuklarını koyun postu ile
dirençlilik:
kaplayan pilotların çok haklı bazı Koyun postu-
nun en önemli
gerekçeleri vardır: özelliklerinden
1. Isı yalıtımı: Koyun postundaki biri, kolay yan-

tüyler soğukta ısıyı muhafaza etme

1413

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

BİR TÜRK İNSANI UZAYA GİDECEK

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 9 Şubat - Astronotlar ABD’de 2, Rusya’da 6 yıllık bir eğitim
2021 günü Milli Uzay Programı çerçevesinde yaptığı alıyor. Psikolojik çalışmalar uygulanıyor. Yerçekimsiz
açıklamada Cumhuriyetimizin 100’üncü yılında uzaya uzay ortamlarının simulasyonu yapılarak dayanıklılık-
(Uluslararası Uzay İstasyonuna?) bir Türk’ün gönderi- ları ölçülüyor.
leceği, sonraki yıllarda Ay’a bir aracın sert iniş yapacağı
müjdesini verdi. Ayrıca bu kişinin bir kadın da olabile- - Uzay insanlarının fiziksel sağlığı çok iyi olmalı. Ör-
ceğini söyledi ve ilk Türk uzay insanına astronot ya da neğin 1 kilometreyi 3,5 dakikada, 100 metreyi 13 sani-
kozmonot kelimelerine karşılık gelen bir ad bulunması yede koşabilmesi tercih sebebi olabilir.
için çağrıda bulundu. Havacılık çevrelerinde yapılan yo-
rumlarda, ABD devletinin çeşitli gerekçelerle getirdiği - Sağlık sorunlarının olmaması gerekiyor. Uzayda
kısıtlamalar nedeniyle bu misyonun NASA aracılığıyla yerçekimsizlik ve radyasyon gibi çevresel şartlar insan
olamayacağı; ama Elon Musk’ın SpaceX şirketi aracı- sağlığını zorluyor.
lığıyla ya da Roscosmos’un daha önceki vaadi (Başkan
Dmitriy Rogozin’in, 27 Ağustos 2019 günü yaptığı açık- UZAY ÇALIŞMALARINA TERSTEN
lama) dikkate alınarak Soyuz aracı ile de gerçekleşme- BAKANLAR
si olasılığı üzerinde duruluyor.
Uzayda ülkemizin de ‘bayrak göstermesi’ bağla-
Türk Uzay Ajansı (TUA) Müdürü Serdar Hüseyin mındaki girişimleri medyada heyecanlı biçimde tar-
Yıldırım, ABD ve tışılırken Türk Diyanet Vakıf-Sen Genel Başkanı Nuri
Rusya ile görüşül- Ünal’dan gelen, “Ezan sesini fiili olarak uzaydan Dün-
düğünü, yaz ay- ya’ya dinletelim” önerisi tuhaf karşılandı.
larına kadar Türk
uzay insanı aday Önceki yıllarda Prof. Nihat Hatipoğlu’nun TV’de
seçiminin yapıla- yaptığı sohbetlerinden birinde bir genç kızın sorusu,‘U-
cağını, çalışmala- zayda astronotların nasıl abdest alacakları?’ idi.
rın merkez üssü-
nün İTÜ olacağını 2007 yılı Ramazan ayında Uluslararası Uzay İstas-
açıkladı. Sonraki yonunda (ISS) 9 gün kalan Malezya’lı Dr. Şeyh Muzaf-
hedefin 2028 yı- fer Şükür’e rehber olmak üzere abdest alma, kıbleyi
lında Ay’a yerli ve bulma, namaz vakitleri ve oruç süreleri gibi konularda
Ulema tarafından 18 sayfalık fetva kitabı hazırlanmıştı…
milli imkânlarla üretilecek insansız bir araçla yumu-
şak iniş ve bir Rover ile araştırma yapmak olduğunu; Naif insanların bazı meraklı soruları mazur görüle-
gidişte 390 bin km yol kat edileceğini ve bunun 3 gün bilir; ama konuyla ilgili binlerce bilimsel soruya yanıt
süreceğini; böylece Türk bayrağının Ay’a ulaştırılmış aramak varken, bu tür ayrıntılarla uğraşmak doğru
olacağını söyledi. mudur? Olaya seküler yaklaşmak bu kadar zor mu?

Yıldırım’ın açıklamalarının devamı şöyle: “Ay’a gi- Hazırlayan: M. Çetingüç
diş çalışmaları bize teknolojik sıçrama yaptıracak,
haberleşme, nano teknoloji, robotik işler gibi alanlar-
da Dünya seviyesini yakalamamızı sağlayacak. Benim
sloganım: ‘Uzayda izi olmayanın dünyada sözü olmaz’.
Sanayi devrimini kaçırdık ama uzay devrimini kaçır-
mamalıyız. Şu anda 560’ın üzerinde insan uzaya çık-
tı, fakat içlerinde bir Türk vatandaşı yok. Bizim de bir
vatandaşımızın uzaya gitmesini arzu ediyoruz. Gele-
cekte Dünya’da olacak her şey uzaydan yönetilecek,
uzaydan kontrol edilecek, müdahale edilecek...”

Serdar H. Yıldırım’ın sonraki açıklamalarında; uzay
görevi için 2022 yılında bir Türk bilim insanının belirle-
neceği (bir de yedek), ABD’nin SpaceX veya Rusya’nın
Soyuz şirketinde 7 aylık eğitim alacağı, görevin 1 hafta
veya 10 gün süreceği gibi bilgiler paylaşıldı.

İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Mühendisliği Bölüm
Başkanı Prof. Dr. Zahit Mecitoğlu, uzay insanı adayları-
nın sahip olması gereken bazı özellikleri şöyle sıraladı:

- Mühendislik ya da temel bilimler üzerine en az li-
sans diploması olması bekleniyor.

1414

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

TÜRK UZAY İNSANLARI İÇIN EN UYGUN GÖREV ADI TÜRKONOT*

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip insanlarının görev adı olan ‘pilot’ gökyüzünü de bir deniz olarak gör-
Erdoğan, 9 Şubat 2021 günü Milli Fransızca kökenli bir sözcüktür; müş ve uzayın derinliklerine giden
Uzay Programı çerçevesinde yap- dümenci, kılavuz kaptan, yarış oto- insanları ‘yıldız / evren denizcisi’
tığı açıklamada, Cumhuriyetimizin mobili ve havaaracı sürücüsü gibi olarak adlandırmıştır.
100’üncü yılında uzaya (Ay’a?) bir kavramları karşılar. Havacılıktaki
Türk’ün gönderileceği müjdesini uçak, helikopter, balon, drone sü- 2005 yılında Türk Dil Kurumu
verdi. rücüleri bu adla anılır. Pilot söz- astronot karşılığı olarak ‘Gökmen’
cüğünün dilimize girmediği Birinci sözcüğünü önerdi; ama nedense
Heyecan yaratan bu açıklamanın Dünya Savaşı yıllarında ülkemize o da pek tutmadı. Bugün için aday
içeriğindeki belirsizlikler havacılık gelen ilk uçaklar ‘Tayyare’, sürücü- isimler listesinde Göktürk, Gökalp,
çevrelerinde yorumlandı. ABD’nin leri de ‘Tayyareci’ olarak anılmak- Gökmen, Gökderi, Gökreis, Gökay,
ambargoları nedeniyle uzaya gidi- taydı. Arapça kökenli bu sözcükler, Türkay, Türkonot, Evrenot, Fatih,
şin NASA aracılığıyla olamayacağı; denizcilerin kendilerine ‘bahriyeli’, Alparslan, Akıncı ve Caca Bey de bu-
ama Elon Musk’ın SpaceX şirketi ya futbolcuların da ‘topçu’ denilmesini lunmaktadır. Kanaatimizce ‘Türko-
da Roscosmos’un daha önceki va- sevmeleri gibi, ülkemizde 1-2 ne- not’ adı, hem Türk ön-eki taşıması,
adi (Başkan Dmitriy Rogozin’in, 27 sil öncesine kadar yaygın biçimde hem de uluslararası uzay termino-
Ağustos 2019 günü yaptığı açıkla- kullanıldı. Sonraki yıllarda TDK’nın lojisine paralel biçimde (Rusların,
ma) dikkate alınarak Soyuz aracı ile önerdiği ‘Uçak, Uçakçı’ gibi sözcük- Çinlilerin ve Avrupa’nın yaptığı gibi)
de gerçekleşmesi olasılığı üzerinde ler derinliksiz ve hafif kaldığı için ‘naut’ son-eki barındırması nede-
duruluyor… olsa gerek jargona giremedi; çünkü niyle, uzay insanı kavramını karşıla-
‘tayyareci’ sözcüğü daha melodik, yan en uygun sözcüktür.
Öncelikle şu tespitlerin altını romantik ve şövalyece geliyordu.
çizmeliyiz: Ay’a veya Uluslararası 1972 yılında kavram karmaşasının Hazırlayan: M. Çetingüç
Uzay İstasyonuna bir Türk insanının düzeltilmesi ve resmi yazışmalar-
gitmesi büyük bir PR çalışmasıdır; da tektipleşme amacıyla Hava K.K. * Bu yazı Airkule sitesinde
ülkemizin uzayda bayrak gösterme tarafından yayınlanan bir emirle, 12.2.2021 günü yayınlanmıştır
ve prestij yükseltme hamlesidir. ‘uçak’ ve ‘pilot’ sözcüklerin kulla- (http://www.airkule.com/yazar/
Bilim dünyamız için bir motivas- nımı zorunlu hale getirildi. ‘Tayya- EN-UYGUN-GOREV-ADI-TURKO-
yon olduğu kadar, ulusal bilinç ve re’ ve ‘tayyareci’ sözcükleri resmi NOT/2750)
özgüven arttırıcıdır. Belki NASA ve yazışmalardan kaldırıldı; ama özel
benzeri kuruluşlarda görev yapan konuşmalarda uzun yıllar varlığını ** Sarp İ. Bir Jet Pilotunun Anıları.
onlarca parlak bilim adamlarımız- sürdürdü (**). Kastaş Yayınevi. İstanbul, 2015.
dan birkaçının bile tersine beyin s. x, 99-100,157.
göçüne vesile olsa yeterlidir. Stra- Ülkemizde uzaya çıkan insanla-
tejik olarak da, masanın bir yerinde ra ‘astronot’ denilmesi, Amerikan
oturuyor olmak ve değerli uzay ma- kültürüne olan aşinalıktan gelen bir
denleri ile uzaydan yapılacak askeri alışkanlık olarak maalesef dilimize
saldırıların seyircisi olmamak gibi girmiştir. İngilizce konuşan ülkeler
avantajlar getirebilir... genellikle ‘Astronaut’, Ruslar ‘Kos-
monaut’ Çinliler ‘Taikonaut’ Avru-
Cumhurbaşkanı yaptığı konuş- palılar ‘Euronaut’, Fransızlar ‘Spa-
mada ayrıca ilk Türk uzay insanına tionaute’ sözcüklerini kullanırlar.
astronot ya da kozmonot kelimele- Etimolojik olarak bu sözcüklerdeki
rine karşılık gelen bir ad önerilmesi ‘Astro’ kelimesi yıldız, ‘Kosmo’ ev-
için çağrıda bulunmuştu. Uzun yıl- ren, ‘Tai’ ise gök anlamındadır. Ço-
lar önce dilimize giren ‘pilot’ sözcü- ğunlukla kullanılan ‘Naut’ son-eki
ğü gibi, ‘Astronot’un da henüz tam denizcilik anlamındadır; bu, uzay
yerleşmeden özgün bir sözcük üre- bilimine denizcilikten gelen bir mi-
tilmesi bağlamında bu çağrı gayet rastır. Yani baskın denizcilik kültürü
yerindedir.

Havacılıkta pilotların ve uzay

1415

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

ÇOCUK GÖZÜYLE HAVACILIK VE UÇUŞ ANKSİYETESİ

Hazırlayan: Psk. Selin Çulcuoğlu

MEKTUP – 1

Büyüyünce pilot olmak istiyorum çünkü pilot bu
olmak hem eğlenceli hem de kolay. Pilotların bir yüzden bütün pilotlar
sürü okul bitirmeleri gerekmez sadece aletlerin onları kendilerinden uzak tutmaya ve kendilerin-
üzerlerinde yazanları okuyabilecek kadar sayı den kaçırmaya çalışırlar. Umarım uçak beni tut-
ve yönlerini bulabilmek için iyi bir harita okuma maz, çünkü eğer beni uçak tutarsa pilot olamam
bilgisine sahip olmaları gerekir. Pilotlar cesur ve işe gidip çalışmam gerekir.
olmalıdır, çünkü havalar sisli olduğu zaman, ka-
natları göremedikleri zaman veya da motorları (Bir beşinci sınıf öğrencisi)
düştüğü zaman sakin olmalı ve ne yapacaklarını
bilmeleri lazım. Pilotların çok iyi gören gözleri
olmalıdır, böylece bulutların ötesini görrebi-
lirler. Şimşek veya da fırtına çıktığı zaman
korkmamaları lâzım.

Pilotların kazandığı maaş da sevdiğim başka
bir şey. Harcayabileceklerinden fazla para
kazanıyorlar. Bunun en büyük sebebi insanların
uçak uçurmayı tehlikeli görüyor olması; an-
cak pilotlar böyle düşünmez, çünkü onlar uçak
uçurmanın ne kadar kolay olduğunu bilir… Bütün
kızlar ve hostesler pilotlarla evlenmek isterler,

MEKTUP – 2

Sevgili Kaptan,
İsmim Nicola, 8 yaşındayım. Bu benim ilk
uçuşum ama korkmuyorum. Bulutların yanımdan
geçmesini izlemeyi seviyorum. Annem ekibin
çok nazik olduğunu söylüyor. Sizin uçağınızın
güzel olduğunu düşünüyorum. Güzel bir uçuş di-
liyorum. Lütfen inişte çuvallamayın.
Sevgiler, Nicola

(Qantas havayollarında 8 yaşında bir kız tara-
fından kabin görevlisine verilmiştir)

1416

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

BİR UÇAK

EKRANOPLAN
‘HAZAR DENIZI CANAVARI’

Sovyetler Birliği döneminde üretilen ve kaza
yaptıktan sonra uzun yıllar kaza yaptığı yerde (Ha-
zar Denizi’nin Dağıstan/Derbent kıyılarında) atıl
duran ‘Hazar Denizi Canavarı’ lâkaplı Ekranoplan
uçağı, Moskova’daki Patriot Park’a götürüldü.

Rusça’da “korabl maket” yani “prototip gemi”
anlamına gelen uçağın üretiliş amacı, Hazar deni-
zinde ve Karadeniz’de hızlı yük taşımak ve düşman
gemilerini etkisiz hale getirmek idi. 650 km/h hıza
ulaşabilen gemi-hovercraft-uçak melezi bir araç-
tı. 10 adet motoru, 92 metre uzunluğu ve 38 metre
kanat açıklığı ve 300 ton ağırlığı olan araç, suyun 4
metre üstünde uçabilme yeteneğine sahipti. P-270
Moskit tipi güdümlü füzelerle düşman unsurlarını
vurabiliyordu. Pilotaj hatası nedeni ile denizedüş-
müştü. 2027 yılına kadar modernize edilip yeniden
üretilmesi plânlanmakta.

ABD istihbaratı CIA tarafından 1968 yılında KH-8
uydusu üzerinden tespit edilebilen dev araca “Ha-
zar Denizi Canavarı” ismi konulmuştu.

Deniz aracı mı yoksa hava aracı mı olduğu ko-
nusunda hala tanımsız olan bu devasa savaş aracı,
2020 yılı Temmuz ayında Hazar Denizi’nden kıyıya
100 kilometre hat boyunca sürüklenerek çekilmişti.

2021 Şubat ayı sonlarında ise Moskova’da Rusya
Savunma Bakanlığına ait “Patriot Park” isimli silah
müzesine nakledilmeye başlandı. Müzeye kurularak
ziyaretçilere açılacağı duyuruldu.

Hazırlayan: M. Çetingüç

1417

1418 SIVIL HAVACILIK TERIMLERI Hazırlayanlar: Kpt.Plt. Murat Ersoy HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ
Kpt. Plt. Engin Aksüt

ARALIK 2021 / SAYI 37

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

ERKEK PİLOTLAR,
UÇAKLAR VE KADINLAR

Hazırlayan: Kpt. Plt. Engin Aksüt

1419

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

MARS ROVERİ ‘PERSEVERANCE’

NASA’nın 2020 Temmuz ayında len sularla dolarak bir göl olmuş- yaratmıştı. Ancak bunun gerçek-
biyolojik, jeolojik ve meteorolojik tu. Yüksekten çekilen fotoğraflarda ten Mars canlılarından mı geldiği
araştırmalar yapmak üzere gön- nehir izleri ve göle kavuştuğu yer- ya da Curiosity’nin tekerleklerine
derdiği Perseverance (Sebat) aracı lerdeki deltalar açıkça görülmek- yapışarak Dünya’dan Mars’a giden
18 Şubat 2021 günü Mars’ınJezero tedir. Geçen milyarlarca yıl içinde bakterilerin ürettikleri mi olduğu
Kraterine yumuşak iniş yaptı. burada biyolojik gelişimler olduğu bilinmemekte. Ayrıca Curiosity’de
tahminiyle; Mars’ın çöl benzeri düz- bulunan metan gazı dolu bir şişe-
İniş 21,5 metre çapında bir pa- lüklerinde ve kayalık arazilerinde den sızıntı olup, detektörün bunu
raşütün taşıdığı Sky Crane aracıve bulunamayacak biyoizler (organik algılamış olma ihtimali de var. (Koz-
ona bağlı bulunan Perseverance moleküller, su canlılarının mik- mik Yellenme ☺).
Rover’inin Mars yüzeyine bırakılma- rofosilleri, karbonatlar, vs) eğer
sı biçiminde gerçekleşti. Sky Crane varsa, bu göl yatağından toplanıp Mars atmosferinin %95’ini oluş-
(Gök Vinci) inişin yumuşak ve hasar- Dünyadaki laboratuvarlarda analiz turan CO2’den oksijen üretme tek-
sız olması için roketleriyle frenleme edilecektir. Metan gazının ana kay- nolojisi üzerinde önceki yıllardan
yaptı. Uygun iniş noktasını, yapay nağı eski canlıların fosilleri, geviş beri yapılan çalışmalarda Perse-
zekâsıyla otonom karar verme ye- getiren büyükbaş hayvanlar, kanali- verance ile çok önemli gelişmeler
tisi olan Perseverance seçti.(Kısa zasyonlar, bataklıklar ve metanojen kaydedilmektedir. MOXIE modülü
ad olarak ‘Percy’ ve ‘Persy’ kulla- bakterilerdir. 2004’de Avrupa Uzay hem insanların soluyacağı hem de
nılmakta). İnişten sonra roketlerini Ajansı’nın gönderdiği Mars Express roket ateşlenmesi için gerekli ok-
tekrar ateşleyerek uzaklaşan Sky aracı metan gazı bulmuş; NASA’nın sijeni üretme testleri yaptı ve Mars
Crane, 700 metre ötede çakılarak Curiosity aracı da 2012’de bunu te- havasından oksijen üretmeyi başa-
‘kahramanca öldü’. yid etmişti. Bu bilgi, Mars’ta yaşam rarak orada yaşamı sürdürmenin
izi olabileceği açısından heyecan çok önemli bir etabını gerçekleş-
İniş için Jezero Kraterinin seçil- tirdi. 1 saatte üretilen 5 gr O2, bir
mesi rastlantısal değildi. 3,7 milyar astronotun 10 dakikalık ihtiyacını
yıl önce Mars daha ‘ıslak’ bir geze- karşılayacaktır.
gen formunda iken çarpan büyük
bir göktaşı, geniş (45 km çapı ve 10 yıl boyunca Mars’tan bilgiler
500 metre derinliği olan) bir çukur gönderecek olan Percy950 kg ağır-
açmış, burası tıpkı Salda Gölü gibi lığında, küçük bir otomobil boyu-
çevredeki nehirlerden ve dipten ge- tunda ve 6 esnek tekerleği olan ro-
ver biçiminde tasarlanmıştır. Enerji
gereksinimini 2 nükleer bataryadan
sağlamakta. Karnında taşıyıp yü-
zeye bıraktığı 1,8 kg ağırlığındaki
küçük drone-helikopter keşif ve
görsel kayıt çalışmaları yapacak-
tır. Ingenuity isimli bu helikoptere
Dünya atmosferinin %1’i kadar yo-
ğunluklu (thin air) Mars atmosfe-

1420

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

rinde (çok hızlı dönen, geniş paller SALDA GÖLÜ’NÜN ÖNEMI
sayesinde) uçma yeteneği kazan-
dırılmıştır. Normal helikopter pali Jeolojik olarak Mars’ın Jezero Kraterine benzer bir oluşumu olan,
saniyede 8 dönüş yaparken Ingenu- yani 2 milyon yıl önce dev bir göktaşının çökerttiği alanı çevredeki su
ity’nin pali 40 devir/sn ile dönmek- kaynaklarının doldurmasıyla göle dönüşen Salda, NASA tarafından
te). Telsiz iletişiminin 12 dakika ge- Mars analoğu krater gölü sayılmaktadır.(Benzeri oluşumlar Grön-
cikmeli olması yüzünden Dünya’dan land’da da bulunmakta). Burdur’un Yeşilova ilçesinde 44 km2 yüzey
kumanda edilmesi mümkün ola- alanı olan gölün en derin yeri 184 metre. Endemik bitkiler ve 3 balık
mayacağı için otonom çalışmakta, türüne ev sahipliği yapmakta. Suyu magnezyumdan zengin ve alka-
bataryası tükendikçe Percy’den şarj lindir. Maldivlere benzeyen beyaz kumsalı nedeniyle ‘Saldivler’ ya-
olmakta. Ingenuity ilk uçuş dene- kıştırması yapılmıştır. Bu beyazlık aslında kum olmayıp, on binlerce
mesini 19 Nisan günü yaptı; 3 metre yıl önce yaşamış bakterilerin (stromatolitlerin) kalıntılarıdır.
havalanarak 30 sn. havada kaldı. 22
Nisan günü ise 5 metre havalanıp 2
metre yatay uçuş yaptı ve 52 sn. ha-
vada kalarak indi.

Percy’in görüntü kaydı için 23
kamerası, ses kaydı için de 2 mikro-
fonu bulunmakta. İlk kez renkli ola-
rak çekilen fotoğraflar ve video ka-
yıtları Dünya’ya gönderildi. Mars’tan
kaydedilen ilk sesler arasında garip
bir gürültü heyecan yarattı ise de
bunun rüzgâr sesi olduğu anlaşıldı.
Percy’in bir görevi demeteorolojik
araştırmalar yapmaktır.

‘Percy’i indiren paraşütün üze- ÖNCEKI MARS SEFERLERI Tienvin-1, Mars’ın yüzeyinden 400
rindeki çizgili desenlerin bir mesaj km uzaklıktaki yörüngesine girdi.
içerdiği anlaşıldı. 0-1-0-1 kodlama- NASA 1976’dainsansız uzay Haziran ayında inecek.
sı biçimindeki şifrenin çözümünde aracı Viking-1 ve 2; 1997 yılında
ABD 25’inci Başkanı FranklinRo- Pathfinder aracını Mars’a indirdi. Birleşik Arap Emirlikleri’nin 7
osevelt’in “Dare Mighty Things” 2004’de Spirit ve Opportunity Rover ay önce Japonya’dan fırlatılan Hope
motttosu elde edildi. ‘Büyük hedef- aracı, 2008’de Phoenix Mars’a indi. uydusu, 2021 yılı Şubat ayında Mars
ler peşinde koşun’ anlamına gelen 26 Kasım 2011’de fırlatılan Curi- yörüngesine oturdu. Avrupa Uzay
busözler, ucunda yenilmek bile olsa osity keşif robotu 6 Ağustos 2012 Ajansı da Ruslarla (Roscosmos) bir-
iddialı olmayı ve zorluklara meydan günü Sharp Dağı yakınındaki Gale likte çalışarak ‘Rosalind Franklin’
okumayı önerir. Percy’in Dünya’ya kraterine inmişti. Bu halen faaldir. isimli aracını 2022 yılında Mars’a
gönderdiği ilk twetter mesajı da bu 26 Kasım 2018 günü de keşif ara- göndermeyi plânlamakta.
oldu. NASA bu sözü, Mars görevi cı InSight Mars yüzeyine indirildi.
için Kaliforniya’daki Jet Roket La- 10 Şubat 2021 günü Çin keşif aracı Hazırlayan: M. Çetingüç
boratuvarına (JPL) motto yapmıştır.
Percy topladığı taş ve toprak örnek-
leriyle birlikte 2031 yılında Dünya’ya
dönecek. Projenin maliyeti: 2,5 mil-
yar $.

1421

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

DÖRT PORTRE

KIRKOR DIVARCI

1959 yılında lise öğrencisi 3 genç tarafından kuru-
lan ‘Bandırma Füze Kulübü’ sonradan katılan Ermeni
asıllı Türk mucit Kirkor Divarcı sayesinde uzaya roket
gönderme çalışmalarına başlar. Derneğin adı sonra-
ları Bandırma Havacılık ve Astronomi Roket Kulübü
(BHARK) ve Havacılık ve Uzay Araştırma Derneği (HU-
ZAD) olarak değiştirilir.

19 Eylül 1962 günü İTÜ desteği ve onayı ile Marma- İLGINÇ NOT: Anadolu’nun hiç umulmayan yer-
ra-1 füzesi 920 metre irtifaya kadar çıkar. Kirkor bu ilk lerinde, belki de Atatürk’ün havacılığı özendir-
roketin finansmanını, evlenmek için biriktirdiği parayı mesinin etkisiyle havacılık faaliyetleri olmuştur.
(400 lira) kullanarak sağlar. Sonra Marmara-2, Hürri- 1926 yılında Atatürk’ün talimatıyla Kayseri’de
yet-1 ve 2 füzeleri gelir. Hayata geçirilemeyen proje- 1942’de Etimesgut’da uçak fabrikaları kuruldu.
lerden biri 3,5 metre boyunda (150 kg kalsit yakıtla itici 1930 yılında İnegöl’de bir Tayyare Cemiyeti var-
güç sağlayacak ve 90 km irtifaya çıkacak) VEGA füzesi, dı. Bu cemiyetin hazırlattığı afişte, vatan savun-
diğeri de 4 metre boyunda ve 150 km irtifaya yükselecek masında uçakların yerini işaret eden şu sözler
(içinde fare olan) AKTRÜS füzesi idi. Bu heyecan verici vardı: “Uçağı olmayan bir yurt, damı olmayan bir
gelişmeleri takdir edenler yanında alaycı yaklaşanlar da eve benzer.” 1932 yılında Vecihi Hürkuş, ‘Vecihi
vardı... Sivil Tayyare Mektebi’ni ve ‘Tayyare İnşa Fabri-
kası’nı kurmuştu. Sivas Divriği’li Nuri Demirağ
Bir gün Kirkor’un Üsküdar’daki evinin kundaklan- 1936’da açtığı tayyare fabrikasında ilk Türk uça-
masıyla çalışmalar durur. Bütün çizimler ve projeler ğını (Nu.D-36) yaptırmış, İstanbul’da ‘Gök Okulu’
yanar. Olayın faili olan karanlık kişiler bulunamaz; açmıştı. Hedefi memleketinde bir ‘Gök Üniversi-
nedense kimse üstüne gitmez… Çalışmalara baştan tesi’ kurmaktı. 1959 yılında Bandırma’da kurulan
destek veren 27 Mayıs 1960 ihtilâlinin TSK yetkilileri de Füze Kulübü gibi 1960-70’li yıllarda Antakya’da
nedense desteğini çeker. Kirkor motivasyonunu kaybe- ‘Feydamid Uzay Uçuş Projesi’ çalışmaları ya-
der… pılmaktaydı. Eskişehir ve Samsun da ülkemizin
amatör havacılık merkezlerindendir.

Hazırlayan: M. Çetingüç

1422

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

CHUCK YEAGER km/h’lik (1,06 Mach) bir hıza ulaşmıştır. Bu uçuştan
2 gün önce gece vakti atla gezerken 2 kaburgasını
ABD’nin efsanevi kırmıştır. Uçuş izni verilmeyeceği korkusuyla
askeri pilotlarından hastaneye değil, arkadaşı olan bir veterinere
Chuck Yeager, ço- gitmiştir. Bu yaralanma Bell X-1’in kokpit kapısını
cukluk ve ilk gençlik kapatmayı olanaksızlaştırmaktaydı. Bu nedenle bir
zamanlarında müthiş süpürge sapının ucunu kullanarak kapıyı kapatmış-
bir belleği, koordi- tır.
nasyon yeteneği ve
yüksek el becerileri Yeager daha sonraları çok sayıda hız ve irtifa
ile dikkat çekmişti. rekorları kırmıştır. Ayrıca, bir Kuzey Koreli pilotun
Çok iyi bir avcı-atıcı Güney Kore’ye kaçırdığı Mig-15 ile uçan ilk Ame-
ve masa tenisi oyun- rikalı pilottur. 1963’te bir F-104 Starfighter’den
cusu, başarılı bir fırlatma koltuğu ile atlamak zorunda kalmıştır.
otomobil tamircisi Bu sırada fırlatma koltuğu ile çarpışmış ve yanar
olduğu not edilmişti. haldeki roket yakıtı saf oksijen dolu kaskının içine
Sonra uçak tutması rahatsızlığını da yenerek seçkin girmiştir. Kask siperliğini açmak isterken özellikle
pilotlar arasına girmiş, İkinci Dünya Savaşında beşi yüzünde ve ellerinde ağır yanıklar oluşmuştur.
aynı günde olmak üzere toplamda 12 Alman uçağı
düşürmüş, ses hızını ilk geçen pilot olmuştu. Pilotaj 1975’te USAF’daki aktif görevinden tuğgeneral
öğrenciliği döneminde, uçuşta kustuğu için uçuştan rütbesinde ayrıldı. İlk ses duvarını aştığı tarihten 65
nefret etmekteydi; uçuşa devam ettikçe bundan yıl sonra 14 Ekim 2012’de 89 yaşındayken Yz. David
kurtulmuştu. 2. Dünya Savaşında 12 Alman uçağı Vincent’in komutasındaki bir F-15 ile bir kere daha
düşürmüş, 180 tip askeri uçakta toplam 10 bin saat ses duvarını aşan uçuş yaptı. 13 Şubat 1923’te My-
uçmuş ve 1947 yılında ses hızını geçen ilk pilot ol- ra’da (Batı Virginia) doğmuş olan süper pilot Char-
muştu. Charles Yeager’in ‘Chuck’ olarak anılması; les Elwood “Chuck” Yeager 7 Aralık 2020’de 97 ya-
bunun Charles’in kısaltması olmasındandı. Ama ar- şında Kaliforniya’da öldü.
goda chuck’ın kusma anlamına gelmesinde de bir
ironi olduğu söylenebilir.

Hazırlayan: Dr. Tevfik Çakmakçı

KAYNAKLAR:

1. http://www.century-of-flight.net/Aviation%20his-
tory/WW2/aces/Chuck%20Yeager.htm

2. Deutsche Gesellschaft für Luft- und Raumfahrtme-

din e.V. www.dglrm.de

ABD’nin 2. Dünya Savaşı’ndaki eski askeri pi-
lotu, test pilotu ve tuğgeneraliydi. Aralık 1943’ten
Mayıs 1945’e kadar İngiltere’de konuşlanmış ve
P-51 Mustang’i ile 61 savaş görevine çıkmıştır. 5
Mart 1944’de sekizinci görevinde Fransa üzerinde
vurulmuş, Fransız direnişçilerin yardımı ile İspan-
ya’ya kaçabilmiş ve 15 Mayıs’ta İngiltere’deki bir-
liğine dönmüştür. 2. Dünya Savaşı’ndan sonra test
pilotu olmuştur. 14 Ekim 1947’de C.E. Yeager Bell
X-1 ile 13.100 metre (feet) irtifadaki yatay uçuş sı-
rasında ses duvarını aşan ilk insan olmuş ve 1.125

1423

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

ŞEHIT PILOT BINBAŞI FEHMİ ERCAN Ancak 2021 yılında bu havaalanının adını Dr. Fa-
zıl Küçük olarak değiştirilmesi gündeme geldi. KKTC
1935 yılında Balıkesir’de dünyaya gelmiştir. 1957 yı- Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın bu girişimi tepkileri de
lında Hava Harp Okulu’na katılır. 1962 yılında uçuş eği- beraberinde getirdi. Vatandaşlar, “Havaalanının İsmi-
timini tamamlayarak, muhtelif hava birliklerinde pilot ne Dokunma!” sloganıyla kampanya başlattı. Çığ gibi
olarak görev yapmaya başlar. büyüyen tepkiler sonrası Tatar geri adım attı. Başbakan
Ersan Saner, şehit Ercan’ın oğlu Doç. Dr. Hakan Ercan’ı
1974 yılında Diyarbakır’daki 8. Ana Jet Üs 181. Fi- telefonla arayarak havalimanı isminin değişmeyeceğini
lonunKomutanlığını sürdürmekteidi. 20 Temmuz 1974 bildirdi.
tarihinde başlatılan Kıbrıs Barış Harekâtında İleri Hava
Kontrol görevi verilmişti. Yani havadaki uçakları hedefe Hazırlayan: Psk. Pınar Ergüneş
yönlendirecek şekilde yerden telsizle koordinat ver- ATS Team Eğitim Şefi
mekte idi.

20 Temmuz
1974 günü Çıkar-
ma Harekâtı’nın
ilk gecesinde; er-
tesi gün icra edile-
cek muharebenin
plânlarını yaptıkla-
rı sırada gece yarı-
sı saat 02’de roket
saldırısında şehit
düştü. Bu yer bu-
gün Karaoğlanoğlu

Şehitliği ve Barış ve

Özgürlük Müzesi
olarak korunmak-
tadır.
Savaşın sonunda ’Yeşil Hat’ adı verilen ara bölge-
de Lefkoşa havaalanı kalmıştır. Bugünkü adıyla ‘Ercan
Havalimanı’ o zamanlar İngilizlerin ‘RAF (Royal Air For-
ce) Tymbou Havalimanı’ idi ve 2. Dünya Savaşı sırasında
askeri amaçla kullanılmak üzere İngilizler tarafından
inşa edilmişti. Ağır bombardımana maruz kalan havali-
manı kullanıma pek elverişli durumda değildi.
Pistler onarıldı ve Fehmi Ercan’ın öğrencileri tara-
fından kullanılmaya başlandı. Bu süreçte havalimanı-
nın adı ağızdan ağıza Ercan olarak yayılmış; 1975 yılın-
da Bakanlar Kurulu Kararı ile resmiyet kazanmıştır.

1424

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

GAIL HALVORSEN - ŞEKERLEME BOMBACISI

İkinci Dünya Savaşı bitiminde 4 galip ülke (ABD, İn-
giltere, Fransa ve Sovyet Rusya) Almanya’yı işgal et-
mişler; 1948 yılında savaş tazminatı (ganimeti) alma
yarışında Ruslar kendi kontrolleri altındaki Doğu Al-
manya’da Berlin’e gelen tüm kara, su ve demiryollarını
batılı müttefiklere kapatmıştı. Açık kalan 3 hava kori-
dorunu kullanan müttefikler, Batı Berlin’e hava köprü-
sü kurmuş ve Sovyetlerin tacizlerine (uçak ve insan ka-
yıplarına) karşın ikmal malzemelerini (gıda, ilaç, yakıt,
kömür, makine, vs) taşımış, 15 ayda 689 askeri ve sivil
uçakla 278 bin sorti yapılmıştı.

‘Uncle Wiggly Wings’, ‘The Chocolate Flier’ ve ‘Şekerle-
me Bombacısı’ olarak anıldı. Başlangıçta komutanlığın
karşı çıktığı ama sonra desteklediği bu insani etkinlik
sayesinde ABD, Alman halkı nezdinde büyük sempati
kazandı (43).

1920 doğumlu olan Halvorsen’in popülaritesi sa-
vaştan sonra arttı. Berlin’de üs komutanlığına atandı,
sonraki yıllarda ABD’de uzay projelerinde görev aldı.
Çeşitli madalyalar (Liyakat, Üstün Hizmet, Takdir, İnsa-
ni Eylem, vs). Hikâyesi üzerine ‘Candy Bomber’ başlıklı
kitaplar yazıldı ve filmi de çekildi.

Bu süreçte Amerikalı Pilot Albay Gail Halvorsen, Kaynaklar:
Berlin’li çocukların enkaz yığınları arasında perişan 1. Baykal OG. Airkule sitesi (15 Kasım 2021). http://www.
hallerini gördükçe üzülüyordu. Onların yaşamlarını
biraz renklendirebilmek, savaşın acılarını bir nebze airkule.com/yazar/berlin-hava-koprusu/2768
2. https://stringfixer.com/tr/Candy_Bomber
unutturabilmek için
arkadaşlarıyla birlik- Hazırlayan: M. Çetingüç
te, çikolata, şekerle-
me, sakız gibi malze-
meleri mendil ve eski
kumaşlarından yap-
tıkları minyatür para-
şütlerle Douglas C-54
uçağından çocuklara
attı. Bu ‘Little Vittles’
Operasyonu 22 Eylül
1948’den 13 Mayıs
1949’a kadar sürdü;
toplam 250 bin para-
şütle 23 ton şekerle-
me atıldı. Halvorsen
çocuklar arasında

1425

HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ ARALIK 2021 / SAYI 37

TEK PİLOTLU UÇUŞLARLA İLGİLİ BİR MÜNAZARA

KAPTAN A: yolcularının emniyeti için iki şoför kullanırken içinde
300 yolcu taşıyan bir havayolu uçağı mutlaka 2 pilotla
Airbus A350 uçağı bir teknoloji harikasıdır. Mükem- uçuşa gitmelidir.
mel programlanan bilgisayar sistemleriyle otomatik
kalkış, uzun seyir, emercensi alçalma, yaklaşma, iniş, KAPTAN E:
pist orta hattını tutuş, frenleme ile duruş dahil bütün
uçuşu pilottan daha iyi yapmaktadır. Airbus firması Avrupalı Airbus firmasının tek pilotla veya pilotsuz
2025 yılında kargo jetleri ve 2030 yılından itibaren ha- yolcu uçaklarıyla yapacakları uçuşu acaba sivil havacı-
vayolu uçaklarını PİLOTSUZ uçurmanın mümkün olabi- lıkta en büyük söz sahibi olan Amerikalılar kabul ede-
leceğini açıklamıştır. cek midir?

KAPTAN B: KAPTAN F:

Teknolojinin yetmeyeceği durumlar her zaman or- Dünyanın tüm ülkelerinde sivil havacılığın yönetil-
taya çıkabilecektir. Pilotsuz bir uçağı düşünmek ancak diği devlet otoriteleri ülkelerindeki pilotsuz havayolu
bir fantezi olabilir. uçaklarının operasyon yapmasına müsaade edecek mi-
dir?
KAPTAN C:
KAPTAN G:
Uçak tek pilotlu olarak uçuşa gidebilir. Ancak yer-
deki bir elektronik kopit konsolu önünde oturacak bir Bilgisayar ve yapay zekâ teknolojisiyle bir havayolu
pilot, havadaki kaptana first officer görevi yapabilir. uçağı aynen İHA ve SİHA’lar gibi programlanıp pilotsuz
uçabilir. Teknoloji açısından bundan hiç şüphemiz yok-
KAPTAN D: tur ama yolcular pilotsuz bir uçakla uçmak isteyebilir
mi? Burada insan psikolojisi teknolojinin önüne geçer.
Bugün uzun yola sefer yapan otobüs firmaları bile
Uçak yolcuları arasında bir
anket yapılsa acaba 100
yolcudan kaçı pilotsuz bir
uçakla uçmak isteyecektir?

KAPTAN H:

Sivil havacılıkta kural,
riski en aza indirmek ve en
kötü senaryoyu göz önünde
bulundurmaktır. Bu neden-
le sivil havacılık iki pilotun
ayni yemeği yemesini bile
yasaklar. Teknoloji ne ka-
dar ileri giderse gitsin, değil
pilotsuz uçağa, tek pilotlu
uçağa bile ben yolcu olarak
binmem…

Kaynak: “Single pilot opera-
tions on the A350”

1426

ARALIK 2021 / SAYI 37 HAVACILIK ve UZAY TIBBI BÜLTENİ

ÜÇ YENİ YOLCU UÇAĞI

SKY BUS

Jetgiller çizgi filminde gördüğümüz uçan oto-
mobiller artık çok da uzak bir gelecekte değil. Dikey
iniş kalkış yapabilen hava taksileri için genel olarak
4 ya da 5 kişilik prototipler görmeye alışkınız. GKN
Aerospace ise bambaşka bir konsept sunuyor: Uçan
otobüsler.

İngiltere menşeli dev şirket, Skybus adını verdiği
ve 30 kişiden 50 kişiye kadar değişen kapasitelere
sahip uçan otobüsleri sundu. Bunlar şimdilik şehir
içi gibi kısa mesafelerde hızlı ve ucuz ulaşım sağ-
layacak. Future Flight Challenge adlı etkinlik için
İngiliz hükümeti 125 milyon, sektördeki firmalar da
175 milyon sterlin gibi bir bütçe oluşturmuştu.

EVTOL 530 kilometre hıza ulaşabilen aracın üst kısmında
gövdeyi kanat yapan bir kaldırma yüzeyi oluşturmak
New York merkezli yeni bir girişim olan Kelekona, için kubbe tasarımı yapılmış.
yeni bir konsept eVTOL uçağını tanıttı. Uçak konsepti
her uçuşta 40 yolcu ve bir pilot taşıyabiliyor. Kargo ta- Bir balon gibi görünen elektrikli araçta yüksek ka-
şıma yeteneğine de sahip olan uçak Los Angeles’tan pasitede piller kullanılacak.
San Francisco’ya bir saatte uçuyor. Saatte yaklaşık

BULLET AIRPLANE

ABD’li Otto Aviation tarafından üretilen ‘Mermi
Uçak,’ aerodinamiği ve havada sürtünmeyi mini-
muma indirmesi diğer ticari uçaklara nazaran 7 kat
daha fazla yakıt tasarrufu sağlıyor.

Otto Celera 500L, orta büyüklükteki bir iş jeti ile
aynı genişlikte, 19 ve 40 yolcu kapasiteli iki büyük
modeli olacak ve 2025 yılında 5 milyon $ fiyatla sa-
tılacak.

1427