การบริหารระบบข้อมูลโลจิสติกส์

บทที่ 2 ระบบสารสนเทศ
สำหรับโลจิสติกส์ และ

ซัพพลายเชน

ครูแนน

คำนำ

E-Book เรื่อง ระบบสารสนเ
ทศสำหรับโลจิสติกส์ และซัพพลายเชน

ฉบับนี้จัดทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบการเรียนวิชา การบริหารระบบข้อมูลโลจิสติกส์
ระดับชั้นประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง วิทยาลัยอาชีวศึกษาอุดรธานี ซึ่งมีเนื้อ
หารตรงตามหลักสูตรประกาศนียบัตรชั้นสูง 2563

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะเป็นประโยชน์ต่อนักเรียนนักศึกษาทุก
คน ที่กำลังเรียน การบริหารระบบข้อมูลโลจิสติกส์ หากมีข้อผิดพลาดประการ
ใด ต้องขออภัยมา ณ ที่นี้

สารบัญ

ความหมายของเทคโนโลยีสารสนเทศ 1-11
องค์ประกอบของระบบสารสนเทศ 12-17
ประเภทของสารสนเทศโลจิสติกส์ 18-52
แบบฝึกหัด 52-54
เฉลย 55

1

บทท่ี 2 ระบบสารสนเทศสาหรบั โลจิสตกิ ส์
และซพั พลายเชน

Information Systems for Logistics and Supply Chain.

2

IT ?

Information + Technology

Innovation Invention

3

เทคโนโลยี + สารสนเทศ = เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology : IT)

เทคโนโลยี คอื การประยุกตเ์ อาความรูท้ างดา้ นวทิ ยาศาสตร์ ความจริงเก่ยี วกับธรรมชาติ
และสงิ่ แวดลอ้ ม มาทาใหเ้ กดิ ประโยชน์ต่อมวลมนษุ ย์

สารสนเทศ คือ ขอ้ มลู ที่เป็นประโยชน์ตอ่ การดาเนินชวี ิตของมนุษย์

เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology : IT) หมายถึงการนาเอาเทคโนโลยมี าใช้สร้าง
มูลคา่ เพิม่ ใหก้ ับสารสนเทศ ทาใหส้ ารสนเทศมีประโยชน์ และใชง้ านได้กว้างขวางมากขึ้น เทคโนโลยีสารสนเทศ
รวมไปถงึ การใชเ้ ทคโนโลยดี า้ นต่าง ๆ ทีจ่ ะรวบรวม จดั เก็บ ใช้งาน สง่ ต่อ หรอื สอ่ื สารระหวา่ งกนั เทคโนโลยี
สารสนเทศเกย่ี วข้องโดยตรงกับเคร่ืองมือเคร่ืองใช้ในการจัดการสารสนเทศ ซ่ึงได้แก่ เครื่องคอมพิวเตอร์ และ
อุปกรณร์ อบขา้ ง ข้นั ตอน วธิ กี ารดาเนินการ ซงึ่ เกี่ยวขอ้ งกบั ซอฟต์แวร์ เก่ียวข้องกับตวั ขอ้ มูล เก่ียวข้องกับ
บุคลากร เกีย่ วขอ้ งกับกรรมวิธกี ารดาเนินงานเพือ่ ให้ขอ้ มูลเกิดประโยชน์สูงสดุ นอกจากน้ีแล้วยงั รวมไปถงึ
โทรทัศน์ วทิ ยุ โทรศพั ท์ โทรสาร หนังสือพมิ พ์ นติ ยสารต่าง ๆ ฯลฯ

4

เทคโนโลยีสารสนเทศ IT : Information Technology

มาจากคาว่า “เทคโนโลยี” รวมกับคาวา่ “สารสนเทศ”
เทคโนโลยี หมายถงึ สงิ่ ทมี่ นษุ ยพ์ ฒั นาข้ึน เพอ่ื ชว่ ยในการทางานหรอื

แก้ปัญหาตา่ ง ๆ เช่น อปุ กรณ์ เครอื่ งมอื เคร่ืองจกั รวัสดุ หรอื แม้กระทงั่ ส่งิ ทีจ่ ับ
ตอ้ งไมไ่ ด้

5

สารสนเทศ หมายถึง ข้อมูล ข้อเทจ็ จรงิ ขา่ วสาร ความรู้ ทไี่ ด้มีการ
บนั ทกึ และสามารถนาไปใช้ประโยชน์ เผยแพร่ทง้ั สว่ นบคุ คลและสงั คม

เทคโนโลยีสารสนเทศ จึงหมายถงึ การนาเอาเทคโนโลยีมาใชส้ ร้าง
มูลคา่ เพม่ิ ใหก้ ับสารสนเทศ ทาใหส้ ารสนเทศมีประโยชน์ และใชง้ านได้
กว้างขวางมากขึน้ เทคโนโลยสี ารสนเทศรวมไปถงึ การใช้เทคโนโลยดี า้ นตา่ ง
ๆ ท่ีจะรวบรวม จดั เกบ็ ใชง้ าน สง่ ตอ่ หรอื ส่อื สารระหวา่ งกนั

6

ระบบสารสนเทศสาหรับโลจิสตกิ สแ์ ละซพั พลายเชน

เทคโนโลยีเป็นหนทางที่จะช่วยในการพัฒนาให้สินค้าและบริการมี
มูลค่าเพิ่มข้ึนทุกประเทศจึงให้ความสาคัญของการใช้วิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีเข้ามาชว่ ยงานดา้ นต่าง ๆ

สารสนเทศ หมายถึงข้อมูลที่เป็นประโยชน์ต่อการดาเนินชีวิตของ
มนุษย์ มนุษย์แต่ละคนต้ังแต่เกิดมาได้เรียนรู้ส่ิงต่าง ๆ เป็นจานวนมาก เช่น
การเรียนรูส้ ภาพสงั คมความเปน็ อยู่ กฎเกณฑ์และวิชาการ

7

8

Supply Chain Structure 9

10

11

เหตุผลหลักที่ตอ้ งนา Information Technology (IT) เข้ามาใช้ใน
ระบบโลจิสตกิ ส์

• โลจสิ ติกสต์ ้องการความรวดเรว็ ในการขนส่งอย่างถกู ต้องแม่นยา
• ระบบโลจสิ ติกส์ต้องมีการแลกเปลยี่ นข้อมูลกันตลอดเวลา
• สารสนเทศทถี่ ูกตอ้ งและทนั เวลาจะชว่ ยกจิ การลดระดบั สินคา้ คงคลังได้
• IT จะช่วยเรื่องการปรบั เสน้ ทางและตารางเวลาขนส่งใหเ้ หมาะสม
• ช่วยเพ่ิมประสทิ ธิภาพการบริการแก่ลกู คา้
• สามารถช่วยลดค่าแรงงานในการบริหารโลจิสติกส์ได้
• ชว่ ยเพิ่มอตั ราการใชป้ ระโยชนจ์ ากปริมาตรในคลังสนิ คา้ ได้

12

องคป์ ระกอบของระบบสารสนเทศ

ระบบสารสนเทศนั้นประกอบดว้ ย 5 ส่วนหลกั ๆ ได้แก่

1. บคุ ลากร
2. ขั้นตอนการทางาน
3. ซอฟต์แวร์
4. ฮาร์ดแวร์
5.ข้อมลู

13

1. บุคลากร เปน็ องคป์ ระกอบทส่ี าคัญ เพราะบุคลากรที่มีความรู้
ความสามารถ และเข้าใจวธิ กี ารในการดาเนินการ บคุ ลากรจึงตอ้ งมีความรู้ความ
เข้าใจในการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ

2. ข้นั ตอนการปฏบิ ตั ิ หมายถงึ ระเบยี บวิธกี ารปฏบิ ตั งิ านในการจดั เกบ็
รักษาขอ้ มูลให้อย่ใู นรูปแบบทจี่ ะทาให้เปน็ สารสนเทศได้

3. เครือ่ งคอมพิวเตอร์ หรือฮาร์ดแวร์ เปน็ อปุ กรณ์ที่ประมวลผลข้อมูลเพ่ือ
สรา้ งขอ้ มูลสารสนเทศ จะถูกควบคุมโดยซอฟตแ์ วร์เปน็ เคร่อื งมอื ทีช่ ่วยในการ
จดั การสารสนเทศ

14

4. ซอฟต์แวร์ หรอื โปรแกรมในระบบคอมพิวเตอร์ ประกอบด้วยซอฟตแ์ วร์
ระบบ System Software (ซิสเต็มซอฟแวร์) และซอฟท์แวร์แอพพลเิ คชน่ั
Application Software (แอพลเิ คชั่น ซอฟแวร์) เปน็ ชุดคาสั่งทีเ่ รยี งเป็นลาดบั ขั้นตอน
มหี น้าทสี่ ั่งให้เครอ่ื งคอมพวิ เตอร์ทางานตามวตั ถปุ ระสงค์ และประมวลผลเพ่ือให้ได้
สารสนเทศทตี่ ้องการ

5. ข้อมูล ข้อเท็จจรงิ หรือเรื่องราวทเ่ี กีย่ วขอ้ งกับบุคคล วัตถุหรือสถานที่ ขอ้ มูล
มคี วามสาคัญอยา่ งยงิ่ เพราะใช้เป็นเครอ่ื งชว่ ยในการวางแผนงานการบรหิ ารจัดการ
ดังน้นั ข้อมูลจะต้องมีความถกู ต้อง มีความเทย่ี งตรง สามารถเชอื่ ถอื ได้ มคี วามเปน็
ปจั จบุ ัน สามารถตรวจสอบได้ และมีความสมบูรณ์ชัดเจน

15

16

17

18

IT ในระบบโลจิสตกิ ส์

• Hardware
• Software
• Database (Data Warehouse, Data Mining)
• Detection Technology
• Network ระบบเครือข่ายในการตดิ ต่อส่ือสาร เชน่ เครอื ขา่ ย EDI , Internet
หรอื
• เครือขา่ ยโทรศัพท์

19

เทคโนโลยีสารสนเทศในระบบโซ่อุปทาน

การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศได้แพร่ขยายอย่างมากในธุรกิจต่าง ๆ การใช้
เทคโนโลยสี ารสนเทศในการบรหิ ารโซอ่ ุปทาน ตอ้ งคานึงถึง 4 สว่ น คอื
1) ฮารด์ แวร์
2) ซอฟตแ์ วร์
3) การลงทนุ ดา้ นเครือข่าย
4) การออกแบบระบบ

ตวั อยา่ งการใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศในโซ่อปุ ทาน ทช่ี ัดเจนคอื
การแลกเปลีย่ นข้อมูลทางอเิ ลคทรอนิค (Electronic Data Interchange :EDI)

20

ระบบเทคโนโลยสี ารสนเทศสาหรับซัพพลายเชน

1. EDI (Electronic Data Interchange) จะเปรยี บเสมอื น เปน็ ตู้
ไปรษณยี แ์ ละบุรษุ ไปรษณียไ์ ปสูอ่ ีกฝ่าย EDI สามารถเชอื่ มโยงขอ้ มลู 2
ฝ่ายท่ีมีฐานข้อมลู ตา่ งกันใหต้ ิดต่อสอ่ื สารกนั ได้

2. Barcode ระบบบาร์โค้ด ในปัจจุบันระบบบาร์โค้ดกลายเป็นสิ่งจาเป็น
สาหรับธุรกิจค้าปลีกเป็นอย่างมาก เพราะช่วยอานวยความสะดวกต้ังแต่
การบริหารสินค้าคงคลัง

21

3. เทคโนโลยี Radio Frequency identification (RFID) เปา้ หมายหลกั
ของเทคโนโลยี RFID จะมาทดแทนการใช้บารโ์ ค้ด

22

เทคในโลยดี ้านโลจสิ ตกิ ส์โซ่ความเย็นดจิ ิทลั

ทง้ั น้ี ในการพฒั นาโซค่ วามเย็นจาเป็นตอ้ งอาศยั เทคในโลยีดา้ นโลจสิ ติกสโ์ ซ่
ความเยน็ ดจิ ทิ ัลเขา้ มาช่วยในระบบการตดิ ตาม (Tracking) และตรวจสอบยอ้ นกลับ
(Traceability) เพ่อื ใหเ้ กดิ การควบคมุ อุณหภมู ิใหค้ งทตี่ ลอดท้ังโซ่อปุ ทาน ซงึ่ จะ
สรา้ งความน่าเช่ือถือให้แก่คุณภาพสนิ ค้า โดยมีเทคโนโลยีท่สี าคัญในการติดตามและ
การตรวจสอบย้อนกลับ คือ เทคโนโลยรี ะบุ Frequency ลกั ษณะสินค้าดว้ ยคลื่น
ความถวี่ ิทยุ (Radio Identification หรือ RFID Technology)

23

เทคโนโลยี RFID Data Logger

24

Diagram of RFID Temperature Data Logger

ปัจจุบันมีการประยุกตใ์ ช้ RFID Data Logger ในการติดตามและบันทกึ การเปลี่ยนแปลง
ของอุณหภูมิหรือความช้ืนในกระบวนการเก็บรักษา การขนส่ง และการจาหน่ายสินค้าโดย
RFID Data Logger จะระบคุ วามเฉพาะเจาะจงของวัตถุดบิ ตา่ ง ๆ โดยใช้คล่ืนความถี่วิทยุในการ
สอ่ื สาร ซ่ึงมีประสทิ ธิภาพสูงกว่าการใช้ฉลากหรือรหัสแท่ง (Barcode) เนื่องจากทนทานต่อความ
เปียกชนื้ สูง ลดการสมั ผสั และสามารถอา่ นข้อมลู ไดใ้ นระยะไกล

RFID System Working 25

26

โดยจะมไี มโครชปิ ตดิ ภายในอปุ กรณ์ สาหรบั บันทึกข้อมลู สนิ คา้ และแปลงขอ้ มูลจากอนาลอก
เป็นดจิ ทิ ัล ทาให้มีความแมน่ ยาสูงและลดการผดิ พลาดทเ่ี กดิ ขนึ้ จากการกระทาของคน (Human
Error) ทัง้ นี้ ขอ้ มลู จะถูกเชอื่ มโยงไปยงั ระบบจดั เกบ็ และประมวลผล

27

ดงั นน้ั ผู้ประกอบการจาเปน็ ต้องพัฒนาระบบการจัดเกบ็ ข้อมลู ควบคกู่ นั ด้วย เพ่อื รองรับการ
จัดการข้อมูลท่ีจะเกิดขึ้นตลอดทัง้ โซค่ วามเย็น (End-to-end) ซ่งึ จะเปน็ ประโยชนส์ าหรับ
ผปู้ ระกอบการในการวิเคราะห์ขอ้ มลู แบบเรยี ลไทม์ (Real-time data analysis)

4. ระบบ ERP (Enterprise Resource Planning) เป็นระบบวางแผนการจดั การ 28
ทรพั ยากรทางธรุ กจิ ขององค์กรโดยประสานการทางานระหวา่ งส่วนตา่ ง ๆ ของ
องค์กรเขา้ ดว้ ยกนั เช่น สว่ นบัญชี, การเงนิ , สว่ นบคุ คล, สว่ นผลิตและดาเนนิ งาน,
ส่วนหว่ งโซอ่ ปุ ทาน เป็นตน้

29

กาเนดิ ERP

ERP เกดิ ข้ึนคร้งั แรกในประเทศสหรฐั อเมริกา ในปี ค.ศ. 1990 มาจากแนวคิดของการพัฒนาระบบบรหิ ารการ
ผลติ รวม ของอตุ สาหกรรมการผลติ ในอเมรกิ 1 (Material Requirement Resource Planning / Manufacturing
Resource Planning : MRP Systems ) หรอื MRP ซ่ึงไดม้ ี การพัฒนามาเป็น ERP น่ันเอง

30

ERP : (Enterprises Resource Planning)

สว่ นท่ี 2 เก่ยี วกบั โปรแกรมการจัดการวสั ดุ ประกอบดว้ ย
โปรแกรมเกี่ยวกับการบรหิ ารสนิ คา้ คงคลัง (Inventory Control)
โปรแกรมบรหิ ารความตอ้ งการวสั ดุ (MRP ; Material Requirement
Planning)

31

32

ปจั จบุ นั ระบบ Supply Chain
Management ถูกพัฒนาให้มีการบริหารท่ี
สะดวกรวดเร็วมากขึ้น โดยนาคอมพิวเตอรเ์ ขา้
มาเป็นเครื่องช่วยสาคัญ เรยี กวา่ ระบบ ERP
(Enterprise Resource Planning) มบี ริษทั
ขนาดใหญ่หลายรายไดน้ าระบบน้ีเข้ามาใชง้ าน

33

โดยหลกั การเบื้องต้นของ Supply Chain Management เปน็ เรื่องของการ
จดั การวตั ถุดิบเปน็ หลักก่อน ต่อมากจ็ ะเปน็ เรอื่ งของการดแู ลสินคา้ คงคลงั และเปน็ ท่ี
นิยมมากขึ้น จนเป็นเร่อื งของการตอบสนองลกู คา้ อยา่ งมีประสทิ ธิภาพและทงั้ หมดจะใช้
บาร์โค้ดเป็นตัวหลักเพอื่ เปน็ การประหยัดเวลา

34

เพราะหากสต็อกของผู้ทีร่ บั สนิ ค้าเราไปขายหมดลงเมอ่ื ไหรร่ ะบบ Supply Chain จะแจง้ เราทันทีทาง
คอมพวิ เตอร์ และแจ้งต่อไปยงั ขพั พลายเออรท์ ข่ี ายวตั ถดุ ิบใหก้ ับเรา ส่งต่อไปใหโ้ กดงั ทีท่ ากลอ่ งกระดาษบรรจุ
สนิ ค้าเราโดยจะสง่ ตอ่ ไปหมดทุกท่ี เชน่ หากมีคนไปซ้ือสินค้าของเราในหา้ งสรรพสนิ คา้ เมอ่ื ไปถงึ แคชเชียร์
แคชเชยี ร์อ่านรหัสบารโ์ ค้ต ระบบกจ็ ะตดั สต็อกทันที ซ่ึงระบบจะเปน็ แบบนี้ตลอดไปทาใหง้ า่ ยตอ่ การควบคุม
สต็อกและการทางาน จงึ สามารถลดตันทนุ คาแรงงานคนงาน คา่ จา้ งพนกั งานขายและตน้ ทนุ อืน่ ๆ ไดอ้ ีกมาก
ERP เป็น Software ขนาดใหญ่ทบี่ ริหารองคก์ รไดท้ ้งั ตน้ น้าตลอดปลายน้า

35

กรณีศกึ ษา Wall Mart 36

37

38

39

5. WMS (Warehouse
Management
System) WMS เป็น
ซ อ ฟ แ ว ร์ ร ะ บ บ ก า ร
จัดการคลังสนิ ค้า

40

6. TMS (Transportation
Management System)
โปรแกรมระบบบรหิ ารงาน
ขนส่ง

41

7. GPS (Global
Positioning System)
ระบบบอกตาแหน่งบน
พน้ื ผวิ โลก โดยอาศยั การ
คานวณพกิ ดั จากสญั ญาณ
นาฬกิ าท่สี ่งมาจากดาวเทยี ม
ที่โคจรอยรู่ อบโลก

42

8. RosettaNet เป็นองค์กรท่ีไม่แสวงหาผลกาไรด้านธุรกิจแบบอิเลกทรอนิกส์
ร่วมกัน

43

การพาณชิ ยอ์ ิเล็กทรอนิกส์ – โลจสิ ตกิ ส์ (E-Logistics)

E-Logistics หมายถึง กลุม่ ของระบบสารสนเทศทที่ าหนา้ ท่ีจดั สรรให้ปัจจยั
ต่างๆ เขา้ มาสกู่ ารผลิตและนาสนิ ค้าไปส่งยังลูกค้า เชน่ ระบบ
- PMS (Parking Management System) การจัดการการขนส่งทางรถ
- WMS (Warehouse Management System) เปน็ ตน้
- E-Payment ระบบชาระเงินผ่านธนาคารทางอเิ ลก็ ทรอนิกส์

การพาณชิ ยอ์ ิเลก็ ทรอนกิ ส์ – โลจสิ ติกส์ (E-Logistics) 44

45

การพาณชิ ยอ์ ิเลก็ ทรอนกิ ส์ – โลจสิ ติกส์ (E-Logistics)

การพาณชิ ยอ์ ิเลก็ ทรอนกิ ส์ – โลจสิ ติกส์ (E-Logistics) 46

การพาณชิ ยอ์ ิเลก็ ทรอนกิ ส์ – โลจสิ ติกส์ (E-Logistics) 47