เล่มที่ ๓ อาณาจักรตามพรลิงค์

เอกสารประกอบการสอน


รหัสวิชา ส31104 รายวิชา ประวัติศาสตร์1

เรื่อง การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์

เน้นทักษะ 1S2C


อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4

เล่มที่ 3



อาณาจักรตามพรลิงค์





















นางปาจรีย์ นาระกุล


ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการพิเศษ

กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม

โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาอุดรธานี


สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

กระทรวงศึกษาธิการ

คำนำ



ื่
เอกสารประกอบการสอนเล่มนี้ จัดทำขึ้นเพอเป็นสื่อการเรียนการสอน ประกอบแผนการ
จัดการเรียนรู้ โดยใช้เอกสารประกอบการสอน รายวิชา ประวัติศาสตร์1 รหัสวิชา ส31104 เรื่อง การ
สร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C ชุด อาณาจักร

โบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและ
วัฒนธรรม ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ตามหลักสูตรการศึกษาขนพื้นฐาน
ั้
พุทธศักราช 2551 เอกสารประกอบการสอนเล่มนี้ ครูผู้สอนได้ทำแบบแยกกรอบแต่ละเนื้อหาและ

ึ
คำถาม คำเฉลยจะอยู่ในกรอบต่อไปเรียงลำดับต่อเนื่องไปไม่สับสน นักเรียนสามารถศกษาได้ด้วย
ตนเอง ใช้ศึกษาได้ในห้องเรียน ในเวลาว่าง หรือนอกห้องเรียนและสามารถนำไปศึกษาที่บ้านได้ เมื่อ

ศึกษาแต่ละกรอบแล้ว นักเรียนสามารถทราบผลการเรียนรู้ของตนเองได้ทุกขั้นตอน

นอกจากเอกสารประกอบการสอนเล่มนี้ จะเป็นประโยชน์แก่นักเรียนแล้ว ครูผู้สอนสามารถ
่
ใช้เอกสารประกอบการสอนนี้ สอนนักเรียน หรือใช้เสริมความรู้และซอมเสริมได้ ซึ่งเป็นการช่วยลด
ภาระของครูผู้สอนได้มาก หรือครูผู้สอนแทนก็สามารถใช้เอกสารประกอบการสอนเล่มนี้ ให้นักเรียน

ศึกษา ครูผู้สอนหวังว่าเอกสารประกอบการสอนเล่มนี้ คงเป็นประโยชน์เป็นอย่างยิ่งสำหรับนักเรียน
และผู้สอน

กราบขอบพระคุณท่านผู้อำนวยการโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล รองผู้อำนวยการโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล
และคณะครู นักเรียนโรงเรียนอุดรพิทยานุกูลทุกคนทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง และที่สุดขอกราบขอบพระคุณ

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พนิต ศรีประดิษฐ์ วิทยาลัยสงฆ์สุพรรณบุรี ศรีสุวรรณภูมิ มหาวิทยาลัย
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย นายสนิท มหาโยธี ข้าราชการบำนาญ อาจารย์ประจำหลักสูตรสาขา

ึ
สังคมศกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี อดีตศึกษานิเทศก์ภาควิชาสังคมศึกษา
หน่วยศึกษานิเทศก์ กรมสามัญศึกษา เขตการศึกษา 9 นางสุนทรา เชยกลิ่นเทศ ตำแหน่ง ครู
ึ
วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ โรงเรียนทรายมูลวิทยา สำนักงานเขตพื้นที่การศกษามัธยมศึกษาศรีสะเกษ
ยโสธร นายสมมาตร คำเพิ่มพน ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล และ
ู
นางสาวดวงสมร กองกูล ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการพิเศษ โรงเรียนสร้างคอมวิทยา
สำนักงานเขตพื้นที่การศกษามัธยมศึกษาอุดรธานี ที่ได้แนะนำในการจัดทำเอกสารประกอบการสอน
ึ
เล่มนี้สำเร็จได้ด้วยดี




ปาจรีย์ นาระกุล

สารบัญ


เรื่อง

หน้า


คำชี้แจงในการใช้เอกสารประกอบการสอน…………………………….................................……….………….…1

สาระสำคัญ………………………..…….........…..............................................................................…………….2
จุดประสงค์การเรียนรู้…………….………………………….….................................................................…….…3

แบบทดสอบก่อนเรียน…………………………………….….................................................................……….…4
เฉลยคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน………………………………….......................................................…….…6

การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C ชุด อาณาจักร

โบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เล่มที่ 3 อาณาจักรตามพรลิงค์…...............7
เอกสารประกอบการสอน(กรอบที่ 1-18)………………………………………..................................………….…8

แบบทดสอบหลังเรียน…………………………………….……................................................................……...50
เฉลยคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน……………………………......................................................….………..52

หนังสืออ้างอิง.....................................................…………………………….................................….………..60

แบบบันทึกคำตอบ....................................................……………………….................................….………..64
แบบประเมินตนเอง...............................................………………………….................................….………..68

กระดาษคำตอบ...................................................…………………………….................................….………..69

แบบรายงานผลการใช้เอกสารประกอบการสอน…………………………….................................….………..70

คำชี้แจงในการใช้เอกสารประกอบการสอน

การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์

เน้นทักษะ 1S2C

ชุด อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

เล่มที่ 3 อาณาจักรตามพรลิงค์ เวลา 2 ชั่วโมง




เอกสารประกอบการสอนที่นักเรียนจะได้ศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองขอให้อานคำแนะนำนี้ก่อน
่
1. เอกสารประกอบการสอนนี้ไม่ใช่ข้อสอบ นักเรียนไม่ต้องกังวล พยายามทำไปทีละตอน

นักเรียนจะได้รับความรู้เกี่ยวกับการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์
เน้นทักษะ 1S2C ชุด อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เล่มที่ 3

อาณาจักรตามพรลิงค์

2. ทำความเขาใจสาระสำคัญ จุดประสงค์การเรียนรู้ในแต่ละเอกสารประกอบการสอนให้เข้าใจ
้
3. ก่อนศึกษาเอกสารประกอบการสอน ให้นักเรียนทำแบบประเมินตนเองกอนเรียนแล้วตรวจ
่
คำตอบจากเฉลย
4. อ่านเอกสารประกอบการสอนด้วยความเข้าใจ ทำความเข้าใจเนื้อหาแต่ละเอกสาร

ประกอบการสอนหรือแต่ละตอนแล้วตอบคำถาม การเรียนและการตอบคำถามต้องเรียงตามลำดับข้อ

อย่าทำข้ามข้อ
5. เมื่อนักเรียนตอบคำถามเสร็จแล้ว ให้ตรวจคำตอบจากเฉลยในหน้าถัดไป

6. การทำเอกสารประกอบการสอน นักเรียนไม่ควรดูคำตอบก่อน เพราะจะทำให้นักเรียนไม่ได้
รับความรู้เพิ่มเติม เป็นการเสียเวลาโดยเปล่าประโยชน์

7. ถ้านักเรียนทำได้ถูกต้อง ให้เรียนต่อไปจนครบทุกตอน

่
8. อย่าท้อใจเมื่อนักเรียนตอบคำถามผิด ให้ย้อนกลับไปอานข้อความนั้นใหม่ ทำความเข้าใจ
เนื้อหา โปรดอย่ามองข้ามข้อใดข้อหนึ่งไปโดยที่ไม่เข้าใจ เพราะจะทำให้ไม่เข้าใจตอนต่อไป

่
9. การทำเอกสารประกอบการสอนไม่ต้องรีบร้อนและแขงขันกับเพอน ถ้าเกิดอาการเมื่อยล้าให้
ื่
หยุดพักให้สบาย แล้วจึงเรียนต่อไป


เล่มที่ 3 นี้เป็นเรื่อง การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์


เน้นทักษะ 1S2C ชุด อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย


เล่มที่ 3 อาณาจักรตามพรลิงค์นะคะ

-สาระสำคัญ-


อาณาจักรตามพรลิงค์ได้ก่อกำเนิดขึ้นและมีความรุ่งเรืองมาตั้งแต่ประมาณพุทธ

ศตวรรษที่ 7 จดหมายเหตุจีนเรียกอาณาจักรนี้ว่า ตันเหมยหลิง หรือ ต้ำมาลิ่ง ตรงกับ

หลักฐานเอกสารของอินเดียและศิลาจารึกที่พบในท้องถิ่นว่า ตามพรลิงค์ ผลจากการศกษา
ึ
ค้นคว้าทางโบราณคดีทำให้เชื่อว่า เมืองหลวงของอาณาจักรตามพรลิงค์อยู่

“นครศรีธรรมราช” ซึ่งการศกษาถึงการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทาง
ึ
ประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C ชุด อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัย

กรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ ผู้เรียนจำเป็นต้องศึกษาตัวอย่างการสร้างองค์ความรู้

ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C ตัวอย่างโครงงาน
ประวัติศาสตร์ เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ ประโยชน์ของการสร้างองค์ความรู้ทาง

ประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C ชุด อาณาจักรโบราณใน
ดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์





























-เราจะไปเรียนจุดประสงค์ในหน้าถัดไปนะ-

จุดประสงค์การเรียนรู้







นักเรียนสามารถอธิบายตัวอย่างการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทาง

ประวัติศาสตร์ จำแนกสืบค้นตัวอย่างโครงงานประวัติศาสตร์ เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์

เห็นประโยชน์ของการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ
1S2C




















วัดพระมหาธาตุ จังหวัดนครศรีธรรมราช









ทราบจุดประสงค์กันแล้ว


ทำบทสอบก่อนเรียนเลยนะคะ

แบบทดสอบก่อนเรียน

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์


จุดประสงค์การเรียนรู้ นักเรียนสามารถอธิบายตัวอย่างการสร้างองค์ความรู้ทาง

ประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ จำแนกสืบค้นตัวอย่างโครงงานประวัติศาสตร์

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ เห็นประโยชน์ของการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วย
วิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C


คำชี้แจง ให้นักเรียนทำเครื่องหมายกากบาท ( x ) ในช่อง ก ข ค หรือ ง ที่เห็นว่าถูกที่สุด

เพียงข้อเดียว ลงในกระดาษคำตอบ

ี
1. กษัตริย์ที่สำคัญของอาณาจักรตามพรลิงค์มพระนามว่าอะไรบ้าง?
ก. พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช และ พระมหาธรรมราชาที่ 4

ข. พระเจ้าศรีสงครามธนัญชัย และ พระเจ้าจันทรภาณุศรีธรรมราช

ค. พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช และ พระเจ้าจันทรภาณุศรีธรรมราช
ง. พระเจ้าปราสาททอง และ พระเพทราชา

2. เอกสารเล่มใด ไม่ใช่ หลักฐานที่เกี่ยวกับแคว้นตามพรลิงค์

ก. ชินกาลมาลีปกรณ์
ข. บันทึกของจ้าวหยูคั่ว

ค. ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช

ง. ตำนานพระบรมธาตุนครศรีธรรมราช
3. ศาสนาของแคว้นตามพรลิงค์ที่มีอิทธิพลต่ออาณาจักรสุโขทัยคืออะไร

ก. พระพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์
ข. พระพุทธศาสนานิกายมหายาน

ค. ศาสนาพราหมณ์ฮินดูลัทธิไศวะ

ง. ศาสนาพราหมณ์ฮินดูลัทธิไวษณพ
4. ข้อใดเป็นการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์

เน้นทักษะ 1S2C ถูกต้องที่สุด
ก. ค้นหาข้อมูล-ประเมินข้อมูล-วิเคราะห์ข้อมูล-นำเสนอ-อยากรู้

ข. อยากรู้-ค้นหาข้อมูล-ประเมินข้อมูล-วิเคราะห์ข้อมูล-นำเสนอ

ค. ประเมินข้อมูล-วิเคราะห์ข้อมูล-นำเสนอ-อยากรู้-ค้นหาข้อมูล
ง. วิเคราะห์ข้อมูล-นำเสนอ-อยากรู้-ค้นหาข้อมูล-ประเมินข้อมูล

5. ข้อใดเป็นแหล่งข้อมูลที่สามารถค้นคว้าเรื่องราวเกี่ยวกับภูมิภาคต่าง ๆ ได้
ก. ห้องสมุด

ข. แหล่งโบราณคดี

ค. ฐานข้อมูลทางอินเทอร์เน็ตหรือเว็บไซต์
ง. ถูกทุกข้อ



6. การศึกษาประวัติศาสตร์ให้ความสำคัญกับสิ่งใด
ก. ข้อมูล

ข. ข้อความ
ค. ข้อเท็จจริง

ง. ข้อสันนิษฐาน

ื
7. ข้อใดคอขั้นตอนแรกของวิธีการทางประวัติศาสตร์
ก. การนำเสนอ

ข. ตรวจสอบหลักฐาน
ค. ค้นคว้าและรวบรวมข้อมูล

ง. กำหนดเรื่องที่จะศึกษา

8. ข้อใดคอหลักฐานชั้นรอง
ื
ก. โบราณสถาน

ข. โบราณวัตถุ

ค. หนังสือประวัติศาสตร์
ง. บันทึกของผู้ที่อยู่ในเหตุการณ์

9. ข้อใดเป็นแหล่งข้อมูลที่สามารถค้นคว้าได้ง่ายและสะดวกมากที่สุดในปัจจุบัน
ก. ห้องสมุด

ข. พิพิธภัณฑ์

ค. แหล่งโบราณคดี
ง. ฐานข้อมูลทางอินเทอร์เน็ตหรือเว็บไซต์

10. ข้อใดเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรตามพรลิงค์ตามขอสันนิษฐานทางโบราณคดี
้
ก. เมืองบ้านท่าเรือ เมืองพระเวียง เมืองนครศรีธรรมราช

ข. เมืองอู่ตะเภา เมืองการุ้ง เมืองพระเวียง

ค. เมืองบ้านท่าเรือ เมืองจันเสน เมืองพระเวียง
ง. เมืองพระรถ เมืองพระเวียง เมืองศรีเทพ

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน (Pre - Test)



1. ค 2. ก 3. ก 4. ข 5. ง

6. ค 7. ง 8. ค 9. ง 10. ก





้
ได้คะแนนเท่าไรจดบันทึกคะแนนไวนะคะ

แล้วลองมาตั้งใจเรียนในกรอบที่ 1 นะคะ

กรอบที่ 1 การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์

ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C





1.องค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์เกิดจากการสืบค้นข้อมูลที่ปรากฏในหลักฐานทาง
ประวัติศาสตร์โดยนักประวัติศาสตร์หรือผู้สร้างองค์ความรู้ ซึ่งได้ประมวลเรื่องราวที่เกิดขนในอดีต
ึ้
์
เป็นองคความรู้เพื่อช่วยให้มนุษยชาติทราบถึงพัฒนาการทางประวัติศาสตร์และเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น
อนึ่ง ความถูกต้องน่าเชื่อถือขององค์ความรู้ก็มความสัมพันธ์กับการได้มาซึ่งองค์ความรู้หรือวิธีการสร้าง
ี
ความรู้ด้วย
การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C

ประกอบด้วยขั้นตอนต่าง ๆ ซึ่งได้แก่

1. การกำหนดประเด็นศึกษา
2. การรวบรวมหลักฐาน (S : Sourcing)

3. การคัดเลือกหลักฐาน (C : Corroboration)

4. การวิเคราะห์/ตีความ/ประเมินหลักฐาน (C : Contextualizing)

5. การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของหลักฐาน
6. การนำเสนอองค์ความรู้









คำถามกรอบที่ 1



การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C
่
ประกอบด้วยขั้นตอนต่าง ๆ ได้แกอะไรบ้าง ?

เขียนคำตอบแล้วไปดูเฉลยกันในหน้าถัดไปนะคะ


เฉลยกรอบที่








คำตอบกรอบที่ 1




การสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วย
วิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C ประกอบด้วยขั้นตอนต่าง ๆ



ซึ่งได้แก่
1. การกำหนดประเด็นศึกษา

2. การรวบรวมหลักฐาน (S : Sourcing)

3. การคัดเลือกหลักฐาน (C : Corroboration)
4. การวิเคราะห์/ตีความ/ประเมินหลักฐาน (C : Contextualizing)

5. การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของหลักฐาน


6. การนำเสนอองค์ความรู้










กรอบที่ 2 ในหน้าถัดไปนะคะ

กรอบที่ 2 องค์ประกอบของวิธีการทางประวัติศาสตร์ เน้นทักษะ 1S2C

กรอบที่ 2 แผนภาพการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์

ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์



1
2
การกำหนดประเด็น/การตั้งสมมุติฐาน
การรวบรวมหลักฐาน(S : Sourcing)

เริ่ม อะไร เมื่อไหร่ ที่ไหน ● รวบรวมหลักฐานให้ได้มากที่สุด
STOP อย่างไร ทำไม เพื่อจะได้ข้อมูลที่ครบถ้วน

6 การนำเสนอข้อเท็จจริง 3 การคัดเลือกหลักฐาน(C : Corroboration)


การนำเสนอองค์ความรู้

● ตรวจสอบหลักฐานอย่างรอบคอบ
● เป็นขั้นตอนสุดท้ายของวิธีการ
องค์ประกอบ มีความเป็นกลางในการบันทึก
ทางประวัติศาสตร์
ของวิธีการทาง หลักฐาน
◼ สรุปเรียบเรียงนำเสนอ ประวัติศาสตร์

◼ มีหลักฐานอ้างอิงชัดเจน 4 การวิเคราะห์/ตีความ/ประเมิน
◼ บอกที่มาของข้อมูลอย่างเปิดเผย หลักฐาน(C : Contextualizing)

◼ สามารถตรวจสอบได้




5 การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของ
หลักฐาน



● การนำหลักฐานที่มีมาบูรณาการให้เห็นที่มา
และสัมพันธ์กับแหล่งทางประวัติศาสตร์



คำถามกรอบที่ 2 การนำเสนอข้อเท็จจริงหรือการนำเสนอองค์ความรู้ มีขั้นตอนอย่างไรบ้าง ?

เฉลยกรอบที่ 2




คำตอบกรอบที่ 2


◼ สรุปเรียบเรียงนำเสนอ

◼ มีหลักฐานอ้างอิงชัดเจน
◼ บอกที่มาของข้อมูลอย่างเปิดเผย

◼ สามารถตรวจสอบได้

กรอบที่ 3 การกำหนดประเด็นศึกษา อาณาจักรโบราณในดินแดน
อาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



การกำหนดประเด็นศึกษา เป็นประเด็นหรือเรื่องที่นักเรียนสนใจศึกษาองค์ความรู้ทาง
ประวัติศาสตร์มีอยู่หลากหลายและแตกต่างกัน ทั้งนี้ขึ้นยู่กับความสนใจและหลักฐานที่ค้นพบ เช่น

นักเรียนอาจค้นพบหลักฐานประเภทลายลักษณ์ที่เกี่ยวข้องกับอาณาจักรโบราณในดินแดน
ิ
้
ราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ จึงเกดความสนใจจะสืบค้นขอมูล
เกี่ยวกับประวัติศาสตร์อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง

อาณาจักรตามพรลิงค์ เป็นต้น ความสงสัยใคร่รู้เหล่านี้คือที่มาของหัวข้อ หรือขอบเขตของการศึกษา
หรือวิจัย

อย่างไรก็ตาม แม้นักเรียนจะสามารถกำหนดหัวข้อและขอบเขตของเรื่องที่ต้องการศึกษา แต่
ก็ยังไม่สามารถพัฒนากระบวนการรวบรวมหลักฐานหรือการไต่สวนข้อมูลได้ จึงจำเป็นต้องตั้งคำถาม

้
เพื่อนำไปสู่การสืบค้นขอมูลหลักฐานเป็นคำตอบ คำถามหลักที่ต้องการคำตอบคือ อะไร (What?)
เมื่อไหร่ (When?) ที่ไหน (Where?) ทำไม (Why?) และอย่างไร (How?)













คำถามกรอบที่ 3
การตั้งประเด็นคำถามหลักที่ต้องการคำตอบ มีกประเด็น
ี่
33
และได้แก่อะไรบ้าง ?

เฉลยกรอบที่ 3





คำตอบกรอบที่ 3

การตั้งประเด็นคำถามหลักที่ต้องการคำตอบ
มี 5 ประเด็น ได้แก่

1. อะไร (What?)

2. เมื่อไหร่ (When?)
3. ที่ไหน (Where?)

4. ทำไม (Why?)
5. อย่างไร (How?)






























วัดเวียง ตำบลตลาดไชยา อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี

กรอบที่ 4 ตัวอย่างการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วย

วิธีการทางประวัติศาสตร์อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักร


ไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์

การกำหนดประเด็นศึกษา
อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



อะไร (What?) ชื่อเรียกอาณาจักรตามพรลิงค์มีอะไรบ้าง?


เมื่อไหร่ อาณาจักรตามพรลิงค์กอตั้งขึ้นเมื่อไหร่?
่


ที่ไหน (Where?) ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์ตั้งอยู่ที่ไหน?


ทำไม (Why?) ทำไมอาณาจักรตามพรลิงค์จึงล่มสลายไป?



อย่างไร (How?) อาณาจักรตามพรลิงค์มความสัมพันธ์กับอาณาจักรอื่นอย่างไร?
ี

กรอบที่ 5 ดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์


การรวบรวมหลักฐาน เป็นการสืบค้นข้อมูล เพื่อให้เข้าถงหลักฐานและ
ึ
ข้อเท็จจริงในอดีต มาว่าจะทำการศกษาค้นคว้าเรื่องใดนักเรียนจำเป็นต้องรวบรวม
ึ
ข้อมูลเกี่ยวข้องทุกประเภทให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ เป็นต้นว่า เมื่อต้องการ
ศึกษาเรื่องราวของอาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุง

สุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ นักเรียนต้องค้นคว้าข้อมูลทั้งที่บันทึกขึ้นสมัย
อาณาจักรตามพรลิงค์ ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ต้องการศึกษาและที่บันทึกในสมัยใกล้เคียง

เช่น สมัยอาณาจักรทวารวดี อาณาจักรศรีวิชัย ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่มีความเกี่ยวข้อง

กัน ที่สำคัญนักเรียนต้องศึกษาข้อมูลในวงกว้าง ทั้งจากหลักฐานประเภท
พงศาวดาร ใบบอก หมายรับสั่ง ประชุมประกาศ กฎหมาย บันทึกของชาว

ต่างประเทศทพำนักอยู่ในช่วงเวลานั้นและที่เดินทางเข้ามาติดต่อ ตลอดจนหลักฐาน
ี่
อื่น ๆ เช่น บันทึกความทรงจำ วรรณกรรม สมุดภาพ จิตรกรรมฝาผนัง ฯลฯ

หลักฐานเหล่านี้จะช่วยให้นักเรียนเข้าใจภาพรวมของเหตุการณ์ที่ต้องการศึกษาได้












กำแพงเมือง





อาณาจักรที่มีช่วงเวลาและที่บันทึกในสมัยใกล้เคียงกับ

คำถามกรอบที่ 5
อาณาจักรตามพรลิงค์ได้แก่อาณาจักรใด?

เฉลยกรอบที่ 5








คำตอบกรอบที่ 5
สมัยอาณาจักรทวารวดี อาณาจักรศรีวิชัย























ธรรมจักรในสมัยทวารวดี พระบรมธาตุไชยา

กรอบที่ 6 ตัวอย่างการรวบรวมหลักฐานอาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักร


ไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์





การรวบรวมหลักฐาน

อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย







หลักฐานชั้นต้น หลักฐานชั้นรอง


1. โบราณสถาน 1. หลักฐานจีนจากบันทึกของภิกษุอี้จิง

1.1 โบราณเขาศรีวิชัย (หรือเขาพระ นักธรรมจาริกชาวจีนซึ่งได้เดินทางโดย
ื่
ุ
นารายณ์ในชื่อเดิม) อำเภอ ทางเรือเพอไปศึกษาพระพทธศาสนาที่
พุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี ประเทศอินเดียในตอนต้นพุทธศตวรรษ

เทวรูปพระวิษณุหรือพระ ที่ 13 และได้ผ่านบ้านเมืองหลายแห่ง
นารายณ์ ฐานหินทรงปิระมิดยอด ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ตัด 2. จดหมายเหตุ

1.2 โบราณสถานเขาคา อำเภอ จดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์ฉี

สิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช 3. บันทึกของจีน

เทวสถาน แท่งหินธรรมชาติ 4. พงศาวดารราชวงศ์ถัง

ฐานหินทรงปิระมิดยอดตัด 5. คัมภีร์

ศิวลึงค์ที่โบราณสถานแห่งนี้ คัมภีร์มหานิทเทศ ติสสเมตเตยย
ว่า “ลิงคบรรพต” สูตร เป็นวรรณคดีอินเดียโบราณ

2. เมืองโบราณ คัมภีร์มิลินทปัญหา

2.1 เมืองบ้านท่าเรือ (ติดเขตตำบล 6. จารึก ศิลาจารึกหลักที่ 24พบที่วัดเวียง
ท่าเรือ อำเภอเมือง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี

นครศรีธรรมราช) จารึกพระเจ้าจันทรภาณุ

จารึกมิเซิน
จารึกเมืองตันชอร์ของพระเจ้า

ราเชนทร์โจฬะที่ 1 แห่งอินเดียใต้

กรอบที่ 6 ตัวอย่างการรวบรวมหลักฐานอาณาจักรโบราณในดินแดน

ราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์

(ต่อ)

การรวบรวมหลักฐาน

อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักร

ั
่
ั
ไทยกอนสมยกรุงสุโขทย

หลักฐานชั้นต้น หลักฐานชั้นรอง


เครื่องมือหินขัดในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ 7. นักโบราณคดี
เทวสถานในศาสนาพราหมณ์ –ฮินดู หม่อมเจ้าจันทร์จิรายุ รัชนี

พระพุทธรูป ลูกปัด ศาสตราจารย์แสง มนวิทูร
2.2.เมืองพระเวียง(ติดเขตตำบลศาลามีชัย ศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์ (Gorge Coedes)

อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช) ศาสตราจารย์ซิลแวง เลวี (Sylvain levy)

2.3 เมืองไชยา ศูนย์กลางอยู่ที่อำเภอไชยา ศาสตราจารย์พอล วิทลีย์ (Paul Wheatley)
จังหวัดสุราษฎร์ธานี ศาสตราจารย์ ดร. ปรนะวิธานะ (Senarat

2.4 เมืองสทิงพระ บริเวณโดยรอบ Paranavitana)

ทะเลสาบสงขลา ในท้องที่จังหวัด นายคงเดช ประพัฒน์ทอง
สงขลาและพัทลุง อาจารย์ก่องแก้ว วีระประจักษ ์

รองศาสตราจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม

ศาสตราจารย์ฉ่ำ ทองคำวรรณ

8. หนังสือ

วัดสทิงพระ หนังสือชินกาลมาลีปกรณ์ เอกสารตำนานใน
แคว้นล้านนา

หนังสือจูฟานฉี ของนายด่านศุลกากรชาวจีน
ชื่อ เจาจูกัว เขียนเมื่อ พ.ศ. 1768

หนังสือประวัติศาสตร์เมืองนครศรีธรรมราช


คำถามกรอบที่ 6



เทวสถานศิวลึงค์มีชื่อเรียกว่าอะไร
วัดพระมหาธาตุ จังหวัดนครศรีธรรมราช

เฉลยกรอบที่ 6





คำตอบกรอบที่ 6

“ลิงคบรรพต”

กรอบที่ 7 การคัดเลือกหลักฐานอาณาจักรโบราณใน

ดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



เมื่อศึกษาและรวบรวมหลักฐานต่างๆแล้ว นักเรียนต้องคัดเลือกข้อมูลที่
เกี่ยวข้องเหล่านั้นเพอประเมินคุณค่าก่อนนำไปใช้เป็นหลักฐานอ้างองหรืออธิบายสิ่ง
ื่
ิ
ที่เกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะบันทึกของชาวต่างประเทศที่บันทึกเกี่ยวกับอาณาจักรตาม
พรลิงค์หรือชาติอื่นๆ มักเขียนขึ้นจากมุมมองของชาวต่างชาติที่มีภูมิหลังและ

วัฒนธรรมต่างจากชาวไทย จึงใช้มาตรฐานของตนเองตัดสินชนชาติอื่น ซึ่งบางครั้ง

อาจผิดพลาดได้ นักเรียนจึงจำเป็นต้องตรวจสอบหลักฐานอย่างรอบคอบ
โดยเฉพาะจุดมุ่งหมายและความเป็นกลางของผู้บันทึกหลักฐานนั้นๆ














ศิลาจารึกที่เก่าแก่ที่สุดในจังหวัดนครศรีธรรมราชมีอายุตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๙


คำถามกรอบที่ 7

การตรวจสอบหลักฐานอย่างรอบคอบพิจารณาจากอะไร ?

เฉลยกรอบที่ 7







คำตอบกรอบที่ 7


การตรวจสอบหลักฐานอย่างรอบคอบ

พิจารณาจาก จุดมุ่งหมายและ

ความเป็นกลางของผู้บันทึกหลักฐานนั้นๆ

ั
กรอบที่ 8 ตัวอย่างการคดเลือกหลักฐานอาณาจักรโบราณในดินแดน
ราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์






การคัดเลือกหลักฐาน
อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์
คัดเลือกได้ 3 วิธี ดังนี้




วิธีที่ 1


คัดเลือกข้อมูลจากหลักฐานที่นำเสนอประเด็นใกล้เคียงกันซึ่งมีอยู่หลายฉบับ นักเรียน
จะต้องพิจารณาว่า

ผลงานหลักฐานที่ใกล้เคียงกับความต้องการสืบค้นเท่านั้นใกล้เคียงกันเกี่ยวข้องกับเรื่องที่

ต้องการสืบค้นมากที่สุด
จึงคัดเลือกเฉพาะฉบับใดมีความต้องการสืบค้นเท่านั้น




วิธีที่ 2

คัดเลือกข้อมูลจากหลักฐานที่น่าเชื่อถือมากที่สุด เช่น เมื่อต้องการหลักฐานซึ่งเป็น
ข้อมูลที่ชาวต่างประเทศบันทึกเกี่ยวกับอาณาจักรขอม ในขณะนั้น หากพบว่า
ี่
ผู้บันทึกหลักฐานนั้นเป็นชาวต่างประเทศทได้เดินทางเข้ามาปฏิบัติหน้าที่ในอาณาจักร

ตามพรลิงค์โดยตรง ข้อมูลหรือมุมมองของชาวต่างชาติที่เข้ามาปฏิบัติหน้าที่ใน
อาณาจักรตามพรลิงค์
่
ย่อมมีน้ำหนักและน่าเชื่อถือมากกว่าข้อมูลของนักเดินเรือหรือนักทองเที่ยวชาวต่างชาติ
ที่เข้ามาชั่วคราว และบันทึกเรื่องราวจากคำบอกเล่าเกี่ยวกับอาณาจักรตามพรลิงค์



วิธีที่ 3


การคัดเลือกหลักฐานที่ได้วิจัยเรื่องที่นักเรียนต้องการศึกษาไว้แล้ว ตัวอย่างเช่น

ปริญญานิพนธ์ทางประวัติศาสตร์
เกี่ยวกับอาณาจักรตามพรลิงค์ในกรณีนี้ให้ศึกษาภาพรวมของข้อมูลจากงานวิจัยนี้

และนำขอมูลเฉพาะที่ต้องการใช้อ้างองมาใช้ประโยชน์ในงานเรา
ิ
้
ขณะเดียวดันก็ต้องสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับอาณาจักรตามพรลิงค์ในงานวิจัยอื่นๆต่อไป

วัดสทิงพระ












คำถามกรอบที่ 8



การคัดเลือกหลักฐาน มีกี่วิธี อะไรบ้าง ?

เฉลยกรอบที่ 8







คำตอบกรอบที่ 8




การคัดเลือกหลักฐาน มี 3 วิธี

1. คัดเลือกข้อมูลจากหลักฐานที่นำเสนอประเด็นใกล้เคียงกัน
2. คัดเลือกข้อมูลจากหลักฐานที่น่าเชื่อถือมากที่สุด

3. การคัดเลือกหลักฐานที่ได้วิจัยเรื่องที่นักเรียนต้องการศึกษาไว้แล้ว

กรอบที่ 9 การวิเคราะห์ ตีความประเมินหลักฐาน
อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์





หลักฐานต่างๆที่นักเรียนนำมาใช้ศึกษาและอ้างอิงนั้น นักเรียนต้องตรวจสอบและ

วิเคราะห์ประเมินก่อน ได้แก่ การประเมินหลักฐานทั้งภายนอกและภายใน ดังนี้


การประเมินภายนอก ได้แก่ การประเมินหลักฐานและผู้วิจัยหลักฐานนั้นว่า หลักฐานนั้น
ื
เป็นหลักฐานประเภทใด มีความน่าเชื่อถออย่างไร เช่น หลักฐานชั้นต้นที่เป็นเมืองโบราณ
ชุมชนโบราณ ได้แก่ เมืองบ้านท่าเรือ เมืองพระเวียง เมืองนครศรีธรรมราช จัดเป็น
หลักฐานชั้นต้นที่น่าเชื่อถือมากที่สุด เพราะถือว่าเป็นหลักฐานทางด้านโบราณคดี จากการ

สำรวจและขุดค้นโดยตรง หากเป็นหลักฐานชั้นรอง เช่น หลักฐานจีนจากบันทึกของภิกษุอ ี้

จิง นักธรรมจาริกชาวจีนซึ่งได้เดินทางโดยทางเรือเพื่อไปศึกษาพระพุทธศาสนาที่ ประเทศ
อินเดียในตอนต้นพุทธศตวรรษที่ 13 และได้ผ่านบ้านเมืองหลายแห่งในเอเชียตะวันออกเฉียง
ี
ใต้ จดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์ฉ บันทึกของจีน พงศาวดารราชวงศ์ถัง คัมภีร์ ศิลา
์
จารึก นักโบราณคดี และหนังสือ เป็นเหตุการณที่ได้ผ่านบ้านเมืองหลายแห่งในเอเชีย
ตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งเป็นการเข้ามาชั่วคราว และบันทึกเรื่องราวจากคำบอกเล่าเกี่ยวกับ

อาณาจักรตามพรลิงค์เท่านั้น หรือผลงานวิจัยทางประวัติศาสตร์ที่ใช้วิธีการทาง
ู
ประวัติศาสตร์อย่างถกต้อง โดยเฉพาะปริญญานิพนธ์ทางประวัติศาสตร์ก็เป็นหลักฐานที่
ได้รับการยอมรับว่ามีความน่าเชื่อถือ เนื่องจากเป็นการวิจัยจากเอกสารชั้นต้นและเอกสาร

ชั้นรองที่ทรงคุณค่าและได้รับการตรวจสอบ วิเคราะห์ และประเมินคุณค่าแล้ว อนึ่งการ
ประเมินภายนอกยังรวมถึงการประเมินความน่าเชื่อถือของผู้เขียน/ผู้วิจัยหลักฐานนั้นด้วย

การประเมินภายใน ได้แก่ การประเมินเนื้อหาสาระของหลักฐานนั้นว่า มีการ
นำเสนอขอมูลที่ถูกต้องและน่าเชื่อถือเพียงใด วิธีการนำเสนอมีการวิเคราะห์ข้อมูลและ
้
นำเสนออย่างเป็นเหตุเป็นผลหรือไม่ นอกจากนี้มีการอ้างอิงข้อมูลจากหลักฐานประเภท

ใดบ้าง เช่น เอกสารทางราชการประเภทต่างๆ จดหมายเหตุความทรงจำ งานวิจัย คำ
บอกเล่า ฯลฯ ที่สำคัญนักเรียนมีอคติในการเลือกใช้ข้อมูลหรือไม่




คำถามกรอบที่ 9 การวิเคราะห์ ตีความประเมินหลักฐานมีกี่วิธี อะไรบ้าง?

เฉลยกรอบที่ 9







คำตอบกรอบที่ 9




การวิเคราะห์ ตีความประเมินหลักฐาน มี 2 วิธี
1. การประเมินภายนอก

2. การประเมินภายใน

กรอบที่ 10 ตัวอย่างการวิเคราะห์ ตีความประเมินหลักฐาน

อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย


เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์


การวิเคราะห์ ตีความประเมินหลักฐาน

อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



การ
ประเมิน

ภายนอก


การประเมิน

ภายใน




นำหลักฐานที่คัดเลือกมาเชื่อมโยง
ให้เห็นภาพรวมของข้อมูล




นำข้อมูลมาเรียบเรียงเป็นองค์ความรู้ตามกรอบประเด็น

ศึกษาของการสร้างองค์ความรู้ทาง
ประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์






คำถามกรอบที่ 10


การวิเคราะห์ ตีความประเมินภายนอกและภายในของ

หลักฐานแล้ว นักเรียนนำหลักฐานมาดำเนินการอย่างไร?

เฉลยกรอบที่ 10







คำตอบกรอบที่ 10



การวิเคราะห์ ตีความประเมินภายนอกและภายในของหลักฐานแล้ว

นักเรียนนำหลักฐานมาดำเนินการ ดังนี้

1. นำหลักฐานที่คัดเลือกมาเชื่อมโยงให้เห็นภาพรวมของข้อมูล
2. นำข้อมูลมาเรียบเรียงเป็นองค์ความรู้ตามกรอบประเด็นศึกษา

ของการสร้างองค์ความรู้ทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์

กรอบที่ 11 การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของหลักฐาน

อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



เมื่อนักเรียนได้วิเคราะห์ความน่าเชื่อถือของหลักฐานต่างๆ เช่น หลักฐานชั้นต้น ได้แก่
โบราณเขาศรีวิชัย (หรือเขาพระนารายณ์ในชื่อเดิม) อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี พบ

เทวรูปพระวิษณุหรือพระนารายณ์ ฐานหินทรงปิระมิดยอดตัด โบราณสถานเขาคา อำเภอสิ
ชล จังหวัดนครศรีธรรมราช พบเทวสถาน แท่งหินธรรมชาติ ฐานหินทรงปิระมิดยอดตัด

ศิวลึงค์ที่โบราณสถานแห่งนี้ว่า “ลิงคบรรพต” เมืองโบราณ เช่น เมืองบ้านท่าเรือ (ติดเขต

ตำบลท่าเรือ อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช) พบเครื่องมือหินขัดในสมัยก่อนประวัติศาสตร์
เทวสถานในศาสนาพราหมณ์ – ฮินดู พระพุทธรูป ลูกปัด เมืองพระเวียง(ติดเขตตำบลศาลามี

ชัย อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช) เมืองไชยา ศูนย์กลางอยู่ที่อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี
เมืองสทิงพระ บริเวณโดยรอบทะเลสาบสงขลา ในท้องที่จังหวัดสงขลาและพัทลุง

หลักฐานชั้นรอง ได้แก่ หลักฐานจีนจากบันทึกของภิกษุอี้จิง นักธรรมจาริกชาวจีนซึ่งได้
ุ
เดินทางโดยทางเรือเพื่อไปศึกษาพระพทธศาสนาที่ ประเทศอินเดียในตอนต้นพุทธศตวรรษที่
13 และได้ผ่านบ้านเมืองหลายแห่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จดหมายเหตุ เช่น จดหมาย
ี
ั
เหตุจีนสมัยราชวงศ์ฉ บันทึกของจีน พงศาวดารราชวงศ์ถง คัมภีร์ เช่น คัมภีร์มหานิ
ทเทศ ติสสเมตเตยยสูตร เป็นวรรณคดีอินเดียโบราณ คัมภีร์มิลินทปัญหา จารึก เช่น ศิลา
ี่
จารึกหลักท 24 พบที่วัดเวียง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี จารึกพระเจ้าจันทรภาณุ
จารึกมิเซิน จารึกเมืองตันชอร์ของพระเจ้าราเชนทร์โจฬะที่ 1 แห่งอินเดียใต้ นักโบราณคดี
อาทิ หม่อมเจ้าจันทร์จิรายุ รัชนี ศาสตราจารย์แสง มนวิทูร ศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์

(Gorge Coedes) ศาสตราจารย์ซิลแวง เลวี (Sylvain levy) ศาสตราจารย์พอล วิทลีย์ (Paul

Wheatley) ศาสตราจารย์ ดร. ปรนะวิธานะ (Senarat Paranavitana)
์
นายคงเดช ประพัฒน์ทอง อาจารย์ก่องแก้ว วีระประจักษ รองศาสตราจารย์ศรีศักร วัล
ลิโภดม ศาสตราจารย์ฉ่ำ ทองคำวรรณ หนังสือ เช่น หนังสือชินกาลมาลีปกรณ์ เอกสาร
ตำนานในแคว้นล้านนา หนังสือจูฟานฉี ของนายด่านศุลกากรชาวจีนชื่อ เจาจูกัว เขียนเมื่อ

พ.ศ. 1768 และหนังสือประวัติศาสตร์เมืองนครศรีธรรมราช



คำถามกรอบที่ 11 นักเรียนสามารถนำหลักฐานมาเชื่อมโยง เพื่ออะไร ?

เฉลยกรอบที่ 11





คำตอบกรอบที่ 11




นักเรียนสามารถนำหลักฐานมาเชื่อมโยง
เพื่อให้เห็นภาพรวมของข้อมูล















เมืองสิบสองนักษัตรตราปัจจุบันเป็นตราประจำ หัวนะโม

จังหวัดนครศรีธรรมราช

กรอบที่ 12 การนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณในดินแดน



ราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์
้
เมื่อรวบรวมประเด็น หลักฐานและขอมูลที่ต้องการได้แล้ว นักเรียนก็นำ
ข้อมูลเหล่านั้นมาเรียบเรียงเป็นองค์ความรู้ เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ ตามกรอบ

ประเด็นศึกษา ดังต่อไปนี้
1. “ตามพรลิงค์” หมายถึงอะไร?

2. อาณาจักรตามพรลิงค์ก่อตั้งขึ้นเมื่อไหร่?
3. ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์ตั้งอยู่ที่ไหน

4. อาณาจักรตามพรลิงค์มีพัฒนาการอย่างไร?

5. ทำไมอาณาจักรตามพรลิงค์จึงล่มสลายไป?


















เทวรูปพระนารายณ์


คำถามกรอบที่ 12


นักเรียนนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณในดินแดน

ราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ใน

ประเด็นใดบ้าง ?

เฉลยกรอบที่ 12




คำตอบกรอบที่ 12




นักเรียนนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณในดินแดนราชอาณาจักรไทย
ก่อนสมัยกรุงสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์ในประเด็น ดังต่อไปนี้

1. “ตามพรลิงค์” หมายถึงอะไร?

2. อาณาจักรตามพรลิงค์ก่อตั้งขึ้นเมื่อไหร่?
3. ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์ตั้งอยู่ที่ไหน

4. อาณาจักรตามพรลิงค์มีพัฒนาการอย่างไร?
5. ทำไมอาณาจักรตามพรลิงค์จึงล่มสลายไป?

กรอบที่ 13 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

กำหนดประเด็นศึกษา 1. “ตามพรลิงค์” หมายถึงอะไร?
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



การนำเสนอองค์ความรู้


คำว่า “ตามพรลิงค์” “ลิงค์” (ลิงค-Linga เป็นภาษาสันสกฤต) คำว่า
“ตามพ” เป็นภาษาบาลี แปลว่า ทองแดง ส่วนลิงค์ เป็นเครื่องหมายบอก

เพศ เขียนเป็นอักษรภาษาอังกฤษว่า Tambalinga หรือ Tanmaling หรือ

Tamballinggam จีนเรียก ตันเหมยหลิว หรือโพ-ลิง หรือโฮลิง(แปลว่าหัวแดง)
บางทีเรียกว่า เชียะโท้ว(แปลว่าดินแดง) ในภาษาไทยเรียกว่า “ลึงค์” และคนไทย

ก็นิยมเรียกลิงค์ของฮินดูว่า “ศิวลึงค์” ลิงค์ หมายถึง พระศิวะ “ ตามพรลิงเค
ศวระ ” กับ “ ตามพรลิงเคศวร ” มีทั้งสิ้น 2 คำ และมีความหมายเดียวกันคือ

เป็นชื่อสถานที่หมายถึง เมือง เพราะในรูปประโยคแปลได้ความว่า “พระเจ้าผู้

ครองเมืองตามพรลิงค์” หรือ “พระผู้เป็นใหญ่ในตามพรลิงค์” ฉะนั้น “ตาม
พรลิงค์” หมายถึง เมืองของพระศิวะ















คำถามกรอบที่ 13

“ตามพรลิงค์” หมายถึงอะไร?

เฉลยกรอบที่ 13




คำตอบกรอบที่ 13


คำว่า “ตามพรลิงค์” “ลิงค์” (ลิงค-Linga เป็นภาษา

สันสกฤต) คำว่า “ตามพ” เป็นภาษาบาลี แปลว่า ทองแดง ส่วนลิงค์ เป็น

เครื่องหมายบอกเพศ เขียนเป็นอักษรภาษาอังกฤษว่า Tambalinga หรือ

Tanmaling หรือ Tamballinggam จีนเรียก ตันเหมยหลิว หรือโพ-ลิง หรือ

โฮลิง(แปลว่าหัวแดง) บางทีเรียกว่า เชียะโท้ว(แปลว่าดินแดง) ในภาษาไทย

เรียกว่า “ลึงค์” และคนไทยก็นิยมเรียกลิงค์ของฮินดูว่า “ศิวลึงค์” ลิงค์

หมายถึง พระศิวะ “ ตามพรลิงเคศวระ ” กับ “ ตามพรลิงเคศวร ” มี

ี
ทั้งสิ้น 2 คำ และมความหมายเดียวกันคือเป็นชื่อสถานที่หมายถึง
ื
เมือง เพราะในรูปประโยคแปลได้ความว่า “พระเจ้าผู้ครองเมองตามพร

ลิงค์” หรือ “พระผู้เป็นใหญ่ในตามพรลิงค์” ฉะนั้น “ตามพร
ลิงค์” หมายถึง เมืองของพระศิวะ

กรอบที่ 14 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์
ื่
่
กำหนดประเด็นศึกษา 2. อาณาจักรตามพรลิงค์กอตั้งขึ้นเมอไหร่?

การนำเสนอองค์ความรู้


การก่อตั้งอาณาจักรตามพรลิงค์


่
ื
ื
ี
่
ิ
ั
ิ
ี
ุ
เมองตามพรลงค์นาจะมจดเร่มต้นทการสถาปนาอ านาจรฐ โดยพระราชาผู้นับถอ
ิ
ึ
ิ
ู
ิ
ื
ิ
ิ
ศาสนาฮนดลัทธไศวนกาย โดยการประดษฐานหรอสถาปนาศวลงค์บนยอดเขาในลักษณะ
่
่
ี
่
ั
ึ
ี
ุ
ู
ศูนย์กลางแหงจักรวาล ซงภเขาแหงนั้นปจจบันเรยกว่า “เขาคา” มโบราณวัตถุ
ิ
ิ
ื่
ู
ี่
ิ
โบราณสถานเนองในศาสนาฮนดลัทธไศวนกายจ านวนมาก และทส าคัญคือการปรากฏ
ึ
ของสวยัมภูลงค์หรอลงคบรรพต ทเกยวข้องกับพระราชาตามแบบแผนทางคตความเชอ
ิ
ิ
ี่
ี่
ื
ื่
ของฮนดทเชอว่าพระราชารบถ่ายทอดอ านาจมาจากพระศวะมหาเทพ อกทั้งยังเปน
ั
ี
ี
ู
ิ
็
่
่
ื
ิ
สัญลักษณของภูเขาศักดสทธทมักจะเกยวข้องกับการสรางบ้านแปงเมองทปรากฏใน
ี่
ี่
ี่
ิ
์
้
์
์
ิ
ื
ิ
บ้านเมองตางๆทั่วดนแดนอษาคเนย์ จดเร่มต้นของเมองตามพรลงค์นาจะเร่มขึ้นแล้วไม่
ุ
ิ
ิ
่
ื
ิ
่
ิ
ุ
ื
หลังกว่าพุทธศตวรรษท 12 และชอตามพรลงค์ยังคงอยู่ถงพุทธศตวรรษท 18 ซง
่
ึ
ิ
ึ
ี่
ื่
ี่
ในชวงน้นาจะมจดหักเหทางการเมอง รวมไปถงการเปลยนราชวงศ์มาเปนราชวงศ์ปทุม
ี
ี
่
่
็
่
ี
ุ
ื
ึ
วงศ์หรอทรจักกันในนามของราชวงศ์ศรธรรมาโศกราช ทพระราชาทรงเปน “ศรธรรมราช”
็
ี่
ื
ี
ี่
้
ู
ี
เมองตามพรลงค์จงกลายเปนเมองนครศร ธรรมราช มพุทธศาสนาเปนหลักชัยของ
ี
็
ื
ิ
ี
็
ึ
ื
บ้านเมองสบตอมาจนทุกวันน้ ี
ื
ื
่

คำถามกรอบที่ 14 อาณาจักรตามพรลิงค์ก่อตั้งขึ้นเมื่อไหร่?

เฉลยกรอบที่ 14




คำตอบกรอบที่ 14

ี
ุ
่
ื
ิ
ั
ิ
ี
่
เมองตามพรลงค์นาจะมจดเร่มต้นทการสถาปนาอ านาจรฐ โดย
ื
ิ
ิ
ิ
ิ
ู
พระราชาผู้นับถือศาสนาฮนดลัทธไศวนกาย โดยการประดษฐานหรอ
ึ
่
ิ
ึ
่
่
สถาปนาศวลงค์บนยอดเขาในลักษณะศูนย์กลางแหงจักรวาล ซงภูเขาแหง
ั
้
ี
ุ
ื
ี
่
ื
นั้นปจจบันเรยกว่า “เขาคา” การสรางบ้านแปงเมองทปรากฏในบ้านเมอง
ุ
ิ
ุ
ิ
่
ิ
ื
ิ
ต่างๆทั่วดนแดนอษาคเนย์ จดเร่มต้นของเมองตามพรลงค์นาจะเร่มขึ้นแล้ว
ึ
ื่
ี่
ิ
ไม่หลังกว่าพุทธศตวรรษท 12 และชอตามพรลงค์ยังคงอยู่ถงพุทธ
ี่
่
ุ
ื
ี
ี
ึ
ึ
่
่
ศตวรรษท 18 ซงในชวงน้นาจะมจดหักเหทางการเมอง รวมไปถงการ
้
ี่
ู
็
ี่
ื
เปลยนราชวงศ์มาเปนราชวงศ์ปทุมวงศ์หรอทรจักกันในนามของราชวงศ์
ี
ี
ี่
ิ
ื
็
ึ
ศรธรรมาโศกราช ทพระราชาทรงเปน “ศรธรรมราช” เมองตามพรลงค์จง
ื
็
ื
็
ี
ี
กลายเปนเมองนครศร ธรรมราช มพุทธศาสนาเปนหลักชัยของบ้านเมอง
สบตอมาจนทุกวันน้ ี
่
ื

กรอบที่ 15 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



กำหนดประเด็นศึกษา 3. ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์ตั้งอยู่ที่ไหน?


การนำเสนอองค์ความรู้






ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์

จากหลักฐานทางด้านโบราณคดี (จากการสำรวจและขุดค้น) ปรากฎร่องรอยเมือง
โบราณ ชุมชนโบราณ สันนิษฐานว่าเมืองหลวงของอาณาจักรคงมการโยกย้ายหลายครั้ง
ี

ตามลำดับ ดังนี้
1. เมืองบ้านท่าเรือ (ติดเขตตำบลท่าเรือ อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช) เป็นที่ตั้งเมือง

ยุคแรก เมืองบ้านท่าเรือ ตั้งอยู่ในทำเลที่เหมาะสมในการติดต่อค้าขายทางทะเลมาก มีลำน้ำ

ออกสู่ทะเลได้โดยสะดวก เรือเดินทะเลสามารถเข้าถึงแต่เป็นเมืองขนาดเล็ก มีพื้นที่ทำนา

เพาะปลูกได้น้อย โบราณวัตถุและโบราณสถานที่พบ เช่น เครื่องมือหินขัดในสมัยก่อน

ประวัติศาสตร์ เทวสถานในศาสนาพราหมณ์ – ฮินดู พระพทธรูป ลูกปัด เป็นต้น
ุ
2. เมืองพระเวียง (ติดเขตตำบลศาลามีชัย อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช) เป็นที่ตั้ง

เมืองหลวงในยุคที่สองเป็นเมืองขนาดใหญ่ขึ้น อยู่ในทำเลที่มีพื้นที่ทำนาและเพาะปลูกมากขึ้น

ื
สามารถเลี้ยงพลเมืองจำนวนมากที่เพิ่มขึ้นได้ โบราณวัตถุและโบราณสถานที่พบในเขตเมอง

พระเวียงมีอายุเก่าถัดมาจากเมืองบ้านท่าเรือ
3. เมืองนครศรีธรรมราช (บริเวณที่ตั้งศาลากลางจังหวัดในปัจจุบัน) เป็นที่ตั้งเมืองยุค

ที่สาม เป็นเมืองขนาดใหญ่ สร้างขึ้นในสมัยสุโขทัยหรืออยุธยาตอนต้น โบราณวัตถุและโบราณ

สถานที่พบส่วนใหญ่มีอายุในสมัยอยุธยาส่วนที่มีอายุเก่าแก่ตั้งแต่สมัยสุโขทัยพบไมมากนัก
่

ี่
ส่วนสถานที่ตั้งชุมชนโบราณพบหลายแห่ง กระจายอยู่ในท้องถิ่นทอำเภอขนอม อำเภอสิชล

อำเภอท่าศาลา และอำเภอทุ่งสง

กรอบที่ 15 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย


เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์




กำหนดประเด็นศึกษา 3. ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์ตั้งอยู่ที่ไหน?



การนำเสนอองค์ความรู้




ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์


เมืองรอง ได้แก ่

1. เมืองไชยา ตั้งอยู่ถัดลงไปทางด้านใต้ ศูนย์กลางอยู่ที่อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี

ื
กำเนิดขึ้นพร้อม ๆ กับเมองตามพรลิงค์ ในระยะแรกต่างเป็นอิสระไม่ขึ้นต่อกัน แต่บางสมัย
เมืองไชยา (ในช่วงที่เป็นศูนย์กลางของอาณาจักรศรีวิชัย) ก็สามารถผนวกตามพรลิงค์อยู่ใต้

อำนาจ ต่อมาในยุคหลังเมืองไชยากลับขึ้นกับอาณาจักรตามพรลิงค์ในฐานะเมืองอุปราช และ

คงจะอยู่ในฐานะดังกล่าวเรื่อยมาจนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์
2. เมืองสทิงพระ คือ บริเวณโดยรอบทะเลสาบสงขลา ในท้องที่จังหวัดสงขลาและพัทลุง
ื
ส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับเมองนครศรีธรรมราชในสมัยอยุธยา
เมืองบริวาร ได้แก่ เมืองสิบสองนักกษัตร ที่ปรากฎในตำนานเมืองนครศรีธรรมราช เช่น

เมืองกระบุรี ชุมพร บางสะพาน เวียงสระ ตะกั่วป่า ถลาง ตรัง คลองท่อม ปะเหลียน สายบุรี

สงขลา บันทายสมอ เป็นต้น
เมืองขึ้น ได้แก่ หัวเมืองมลายู เช่น เมืองไทรบุรี กลันตัน ตรังกานู ปะลิส ปัตตานี เป็นต้น

อาจกล่าวได้ว่าอาณาจักรนครศรีธรรมราชในยุครุ่งเรืองสามารถแผ่อาณาเขตครอบครอง
แหลมมลายูได้เกือบทั้งหมด



คำถามกรอบที่ 15
ศูนย์กลางของอาณาจักรตามพรลิงค์ตั้งอยู่ที่ไหน?

เฉลยกรอบที่ 15




คำตอบกรอบที่ 15
นักวิชาการยังหาข้อยุติไม่ได้ว่าศูนย์กลางของอาณาจักรฟูนันอยู่บริเวณใด มีข้อ

สันนิษฐานดังนี้ คือ 1. เมืองบ้านท่าเรือ (ติดเขตตำบลท่าเรือ อำเภอเมือง
นครศรีธรรมราช) เป็นที่ตั้งเมืองยุคแรก เมืองบ้านท่าเรือ ตั้งอยู่ในทำเลที่เหมาะสมในการ

ติดต่อค้าขายทางทะเลมาก มีลำน้ำออกสู่ทะเลได้โดยสะดวก เรือเดินทะเลสามารถเข้าถึง

แต่เป็นเมืองขนาดเล็ก มีพื้นที่ทำนาเพาะปลูกได้น้อย โบราณวัตถุและโบราณสถานที่พบ
เช่น เครื่องมือหินขัดในสมัยกอนประวัติศาสตร์ เทวสถานในศาสนาพราหมณ์ – ฮินดู
่
พระพุทธรูป ลูกปัด เป็นต้น
2. เมืองพระเวียง (ติดเขตตำบลศาลามีชัย อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช) เป็นที่ตั้งเมือง

หลวงในยุคที่สองเป็นเมืองขนาดใหญ่ขึ้น อยู่ในทำเลที่มีพื้นที่ทำนาและเพาะปลูกมากขึ้น

สามารถเลี้ยงพลเมืองจำนวนมากที่เพิ่มขึ้นได้ โบราณวัตถุและโบราณสถานที่พบในเขต
เมืองพระเวียงมีอายุเก่าถดมาจากเมืองบ้านท่าเรือ
ั
3. เมืองนครศรีธรรมราช (บริเวณที่ตั้งศาลากลางจังหวัดในปัจจุบัน) เป็นที่ตั้งเมืองยุคท ี่

สาม เป็นเมืองขนาดใหญ่ สร้างขึ้นในสมัยสุโขทัยหรืออยุธยาตอนต้น โบราณวัตถุและ
โบราณสถานที่พบส่วนใหญ่มีอายุในสมัยอยุธยาส่วนที่มีอายุเก่าแกตั้งแต่สมัยสุโขทัยพบไม่
่
มากนัก ส่วนสถานที่ตั้งชุมชนโบราณพบหลายแห่ง กระจายอยู่ในท้องถิ่นที่อำเภอขนอม
อำเภอสิชล อำเภอท่าศาลา และอำเภอทุ่งสง

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์



ี
ั
กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
?

การนำเสนอองค์ความรู้



พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์


ยุคหินกลาง จากหลักฐานทางโบราณคดี พบเครื่องมือหินเก่าแก่ เป็นเครื่องยุคหินไพลส
โตซีนตอนปลายที่ถ้ำตาหมื่นยม ตำบลช้างกลาง อำเภอฉวาง เครื่องมือหินดังกล่าวนี้มีลักษณะ

กะเทาะหน้าเดียว รูปไข่ คมรอบ ปลายแหลม ด้านบนคล้ายรอยโดยตัด จึงอาจจะกล่าวได้ว่า

มีมนุษย์เข้ามาอยู่อาศัยอยู่ตั้งแต่ยุคหินกลางเป็นอย่างน้อย เป็นต้นมา
ยุคหินใหม่ ได้พบเครื่องมือเครื่องใช้ และภาชนะดินเผาในยุคนี้กระจัดกระจายโดยทั่วไปทั้งท ี่

บริเวณถ้ำและที่ราบของจังหวัดนครศรีธรรมราช เช่น พบเครื่องหินที่มีป่า ตัวขวานยาวใหญ่

(บางท่านเรียกว่า “ระนาดหิน”) ที่อำเภอท่าศาลา นอกจากนี้ได้พบขวานหินแบบ จงอยปาก
นก, มีดหิน, สิ่วหิน, และหม้อสามขา เป็นต้น ในหลายบริเวณของจังหวัดนี้แสดงว่าในยุคนี้ได้

เกิดมีชุมชนขึ้นแล้ว และชุมชนกระจัดกระจายโดยทั่วไป อันอาจจะตีความได้ว่าชุมชนในยุคนี้
เองที่ได้พัฒนามาเป็นเมืองและมอารยธรรมที่สูงส่งในระยะต่อมา
ี
ยุคโลหะ ได้พบ กลองมโหระทึกสำริดในนครศรีธรรมราชถึง 2 ใบ คือ ที่บ้านเกตุกาย ตำบล

ท่าเรือ อำเภอเมือง ใบหนึ่ง และที่คลองคุดด้วน อำเภอฉวาง อีกใบหนึ่ง ยุคนี้ชุมชนใน
นครศรีธรรมราชได้มีการติดต่อหรือแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับชุมชนอื่นแล้ว โดยการเดินเรือ

แสดงให้เห็นว่าสังคมหรือชุมชนในนครศรีธรรมราชเริ่มย่างเข้าสู่สังคมเมองในยุค
ื
ประวัติศาสตร์ระยะต้นคริสตศักราชหรือพุทธศตวรรษที่ 5

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
่
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)

ั
ี
กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
?


การนำเสนอองค์ความรู้



พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์

พุทธศตวรรษที่ 7-8 ได้กล่าวถึงเมองท่าที่สำคัญในอินเดีย ลังกา และเอเชียตะวันออกเฉยงใต้
ี
ื
หลายเมือง ในจำนวนเมืองเหล่านี้ตอนหนึ่งได้กล่าวถึงเมืองนครศรีธรรมราชไว้ด้วย ดังความตอน
หนึ่งที่ว่า “. . . ไปชวาไปกะมะลิง (ตะมะลิง) ไปวังกะ (หรือวังคะ) . . .”๔๒ นอกจากนี้ยัง

ปรากฏในคัมภีร์มิลินทปัญหาซึ่งแต่งขึ้นในระยะเดียวกันกับคัมภีร์มหานิทเทศด้วย๔๓ คำว่า “กะ

มะลิง” หรือ “ตะมะลิง” หรือ “กะมะลี” หรือ “ตมะลี” จีนเรียกว่า “ตั้งมาหลิ่ง” เจาชูกัวเรียก
“ตัน-มา-ลิง” ในศิลาจารึกเรียก “ตามพรลิงค์” หรือ “ตามรลิงค์” คือ เมืองนครศรีธรรมราช

โบราณ แสดงว่าในระยะนี้ เมืองนครศรีธรรมราชโบราณเป็นเมืองที่มีความเจริญทางด้านการค้า

หรือเป็นตลาดการค้าที่สำคัญในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จึงเป็นที่รู้จักกันดีในหมู่นักเดินเรือและ
พ่อค้าชาวอินเดีย อาหรับ และจีน

พุทธศตวรรษที่ 9-10 ได้พบ พระวิษณุศิลาอันเป็นเทวรูปกลุ่มที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทยและ
ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จำนวน 3 องค์ในภาคใต้ พระวิษณุในกลุ่มนี้จำนวน 2 องค์

ค้นพบในจังหวัดนครศรีธรรมราช คือ องค์แรกค้นพบที่หอพระนารายณ์ อำเภอเมือง องค์ที่สอง

ค้นพบที่วัดพระเพรง ตำบลนาสาร อำเภอเมอง เทวรูปกลุ่มนี้มีอายุในราวพุทธศตวรรษที่ 9-10
ื
เพราะเหตุว่าแสดงให้เห็นถึงอทธิของศิลปะอินเดียสมัยมถุราและอมราวดีตอนปลาย (พุทธ
ิ
ศตวรรษที่ 8-9) ปรากฎอยู่
พุทธศตวรรษที่ 11-12 พบ เศียรพระพุทธรูปศิลาขนาดเล็กซึ่งพบที่อำเภอสิชล (สูง 8.90

เซนติเมตร) เศียรพระพทธรูปดังกล่าวนี้มีต้นแบบมาจากศิลปะลุ่มแม่น้ำกฤษณาทางภาค
ุ
ตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศอินเดีย

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)
่


กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
ี
ั
?
การนำเสนอองค์ความรู้





พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์

ุ
พุทธศตวรรษที่ 13-14 ในพทธศตวรรษที่ 13 จดหมายเหตุจีนในสมัยราชวงศ์ถัง (พ.ศ. 1161-

1499) เรียกนครศรีธรรมราชว่า “ชิหลีโฟชี” หรือ “ชิ-ลิ-โฟ-ชิ” หรือ “ชิหลีโฟเช” ต่อมาถึงสมัย

ราชวงศ์ซ้อง (พ.ศ. 1503-1822) เปลี่ยนเป็นเรียกว่า “สันโฟซี” หรือ “ซันโฟซี” ตำนานและ

่
พงศาวดารลังกาเรียกว่า “ชวกะ” ส่วนจดหมายเหตุพอค้าชาวอาหรับเรียกว่า “ซาบัก” หรือ
“ซาบากะ”

พุทธศตวรรษที่ 20-25 ในสมัยกรุงศรีอยุธยาซึ่งเริ่มต้นในสมัยพระรามาธิบดี 1 (ซึ่งครองราชย์

ระหว่าง พ.ศ. 1893-1912) เป็นต้น แคว้นนครศรีธรรมราชคงจะเข้ารวมเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน
ื่
แคว้นศรีอยุธยา และแคว้นอน ๆ ด้วย เช่น ล้านนา สุโขทัย และละโว้ เป็นต้น เมื่อรัฐอิสระเหล่านี้

รวมเข้าเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันแล้วจึงเรียกว่า "ราชอาณาจักรสยาม" โดยให้มีศูนย์กลางหรือราช
ธานีที่กรุงศรีอยุธยา ส่วนแคว้นอื่นๆ มีฐานะเป็นประเทศราช
ื
.........ในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (ครองราชย์ พ.ศ. 1991-2031) ได้ทรงเปลี่ยนฐานะเมอง

นครศรีธรรมราชเมือง "พระยามหานคร" มาเป็น "หัวเมืองเอก" ใน พ.ศ. 1998 และให้เจ้าเมือง
ได้รับบรรดาศักดิ์เป็น "เจ้าพระยาศรีธรรมราช"

......... ในสมัยพระเจ้าปราสาททอง (ครองราชย์ พ.ศ. 2173-2198) นับเป็นครั้งแรกท ี่
นครศรีธรรมราชเป็นกบฏ โดยมีสาเหตุจากความแตกแยกของข้าราชการในกรุงศรีอยุธยาและการ

ผลัดเปลี่ยนแผ่นดิน ใน พ.ศ. 2172 ซึ่งตรงกับสมัยพระอาทิตยวงศ์

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ



ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
่
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)


ั
ี
กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
?


การนำเสนอองค์ความรู้



พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์

.........ฝ่ายกรุงศรีอยุธยาเมื่อทราบสาเหตุ เจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศ์ ซึ่งต้องการเป็นกษตริย์
ั
ปกครองกรุงศรีอยุธยาแทนพระอาทิตย์วงศ์กษัตริย์ผู้เยาว์ ก็ได้เริ่มวางแผนที่จะกำจัดออกญา
เสนาภิมุข (ยามาดา) เจ้ากรมอาสาญี่ปุ่นผู้มีอำนาจมากในกรุงศรีอยุธยาเวลานั้นให้ออกไปเสีย

จากกรุงศรีอยุธยา เพื่อจะได้ไม่ขัดขวางการปราบดาภิเษกขนเป็นกษัตริย์ของตน โดยส่งให้
ึ้
ออกญาเสนาภิมุขไปปราบกบฏที่นครศรีธรรมราชสำเร็จ ออกญาเสนาภิมุขได้ประหารชีวิต
ข้าราชการผู้ใหญ่ของเมืองที่ไม่ยอมอ่อนน้อมหลายคน พร้อมทั้งริบที่ดินจากชาวเมืองแบ่งปัน

ให้ชาวญี่ปุ่นที่ติดตาม เมื่อเสร็จศึกเมืองนครศรีธรรมราชแล้ว ออกญาเสนาภิมุขได้ยกทพไป
ั
ปราบกบฏที่ปัตตานี แต่เสียทีถูกอาวุธบาดแผลสาหัสกลับมารักษาตัวที่เมืองนครศรีธรรมราช
จนเกือบหาย แต่กลับถูกพระยามะริดซึ่งออกไปช่วยราชการอยู่ที่เมองนครศรีธรรมราชใช้
ื
ผ้าพันแผลอาบยาพิษปิดให้ จึงถึงแก่กรรมเพราะยาพิษใน พ.ศ. ๒๑๗๓
.........ฝ่ายนครศรีธรรมราชเมื่อสิ้นออกญาเสนาภิมุขแล้ว ก็คิดตั้งตนเป็นอิสระไม่ขึ้นกับกรุงศรี

อยุธยาอีก เพราะไม่เห็นด้วยกับการปราบดาภิเษกของพระเจ้าปราสาททอง การตั้งตนเป็น

อิสระเช่นนี้ทางกรุงศรีอยุธยาถือว่าเป็นกบฏ จึงได้ส่งกองทัพไปปราบปรามโดยให้ออกพระ
ศักดาพลฤทธิ์ และออกญาท้ายน้ำเป็นแม่ทพ ผลปรากฏว่าตีเมืองนครศรีธรรมราชได้โดยง่าย
ั
......... เวลาล่วงมาอีกประมาณ ๒๕ ปี เมืองนครศรีธรรมราชก็เป็นกบฏต่อกรุงศรีอยุธยาครั้ง
หนึ่ง คือเป็นกบฏในสมัยพระเพทราชา (ครองราชย์ พ.ศ. ๒๒๓๑-๒๒๔๕) ใน พ.ศ. ๒๒๒๗

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)
่


กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
ี
ั
?

การนำเสนอองค์ความรู้



พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์



โดยสาเหตุจากเมืองนครศรีธรรมราชไม่ยอมรับพระเพทราชาให้สืบสันตติวงศ์ต่อจากสมเด็จ

พระนารายณ์มหาราช ทางกรุงศรีอยุธยาก็ยกกองทัพไปปราบอีกโดยให้พระสีหราชเดโชเป็น
ทัพหน้า พระยาราชบุรีเป็นทัพหลัง และให้พระยาราชวังสัน (แขก) เป็นแม่ทัพเรือ ใช้เวลาอยู่

ถึง 3 ปีจึงตีแตก ผลการเกิดกบฏครั้งนี้ ทำให้กรุงศรีอยุธยาไม่สู้ไว้วางใจเมืองนครศรีธรรมราช
มากนัก จึงได้มีการย้ายสังกัดจากสมุหพระกลาโหมและสมุหนายกไปขึ้นกับสมุหพระยา

กลาโหมแต่ฝ่ายเดียว

.........ภายหลังที่เมืองนครศรีธรรมราชเป็นกบฏในรัชสมัยพระเพทราชาแล้ว เจ้าเมือง
นครศรีธรรมราชก็ถกลดฐานะลงเป็นเพียง "ผู้รั้งเมือง" อยู่ระยะเมอง ครั้นถึงสมัยพระ
ื
ู
เจ้าอยู่หัวบรมโกษฐ์ (ครองราชย์ พ.ศ. 2275-2301) ได้มีการยกฐานะเจ้าเมือง
นครศรีธรรมราชขึ้นอกครั้งหนึ่ง และยกฐานะเมืองเป็น "เมืองพระยามหานคร" เพราะเห็นว่า
ี
เมืองนครศรีธรรมราชเป็นหัวเมืองเอกอยู่ทางภาคใต้เพียงเมืองเดียว มีหน้าที่ในการควบคุมหัว

เมืองประเทศราชในหัวเมืองมลายู และเป็นผู้รักษาอาณาเขตทางด้านนี้ด้วย
.. ครั้นสิ้นสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกษฐ์ กรุงศรีอยุธยาระส่ำระสายมาก พม่าก็ยกกองทัพใหญ่

มาประชิดเมือง และในที่สุดเสียกรุงศรีอยุธยาใน พ.ศ. 2310 เมืองนครศรีธรรมราชก็ได้ตั้งตน
เป็นใหญ่ขึ้นนาม "ชุมนุมเจ้านครศรีธรรมราช" โดยมีพระปลัด (หนู) ผู้รั้งเมืองเป็นหัวหน้า

ควบคุม

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ

ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย
่
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)


กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
ั
ี
?
การนำเสนอองค์ความรู้



พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์


ั
ู้
.........เมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้กอิสรภาพได้เรียบร้อยแล้ว ได้ยกทพไปปราบปราม
ชุมนุมเจ้าพิมาย เสร็จแล้วจึงยกทัพลงมาปราบปรามชุมนุมเจ้านครศรีธรรมราช ผลของการรบ
ในระยะแรกทัพหน้าของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเสียที เป็นผลให้พระยาเพชรบุรีและพระศรี

พิพัฒน์ตายในที่รบ ครั้นสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทราบผลศึกว่าเพลี่ยงพล้ำจึงโปรดเกล้าฯให้

ยกทัพหลวงไปทันที ครั้งนี้ทัพเมืองนครศรีธรรมราชได้โดยง่าย พระยาปัตตานีเกรงพระบรมเด
ชานุภาพจึงจับเจ้านคร (หนู) และครอบครัวส่งมาถวายแต่โดยดี คณะลูกขุนได้ปรึกษาโทษให้

สำเร็จโทษเสีย แต่สมเด็จพระเจ้าธนบุรีทรงเห็นว่า
เจ้านคร (หนู) มิได้เป็นกบฏประทุษร้ายต่อราชอาณาจักร เป็นแต่ตั้งตัวเป็นใหญ่ขึ้นในเวลาที่

บ้านเมืองเป็นจลาจลและสูญเสียอิสระภาพแก่พม่า จึงเห็นสมควรพระราชทานอภัยโทษ และ
ี
ได้รับพระราชทานน้ำพิพัฒน์สัตยาเป็นข้าราชการในกรุงธนบุรี แต่ให้มียศเพยงพระยา
พระราชทานบ้านเรือนให้อาศัยเป็นอย่างดี

.........เมื่อเสร็จศึกเมืองนครศรีธรรมราชในครั้งนี้ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี (ครองราชย์ พ.ศ.
ั
2310-2325) โปรดเกล้าฯ ให้ราชบัณฑิตอญเชิญพระไตรปิฎกจากเมืองนครศรีธรรมราชลงเรือ
ไปยังกรุงธนบุรีให้ครบทุกคัมภีร์ เพื่อคัดลอกเป็นฉบับจำลองไว้ ณ กรุงธนบุรี ทั้งนี้เนื่องจาก

พระไตรปิฎกในกรุงศรีอยุธยาได้ถูกพม่าเผยทำลายเสียหายมาก ส่วนตำแหน่งผู้รั้งเมือง
นครศรีธรรมราชคนใหม่ โปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าหลานเธอ เจ้านราสุริยวงศ์ ครองตำแหน่ง

และยกฐานะเมืองนครศรีธรรมราชขึ้นเป็น "ประเทศราช" อีกครั้งหนึ่ง โดยมีเจ้านราสุริยวงศ์

เป็นเจ้าประเทศราช

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ
ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย


่
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)

ี
ั
กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
?


การนำเสนอองค์ความรู้


พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์

.........เจ้านราสุริยวงศ์ครองเมืองนครศีรธรรมราชได้ราว 6 ปี ก็ถึงแก่พิราลัยเมื่อ พ.ศ. 2319

สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงแต่งตั้งให้เจ้านคร (หนู) ซึ่งเข้ารับราชการในกรุงธนบุรีให้กลับคืน


ไปครองเมืองนครศรีธรรมราชอีกครั้ง โดยได้สุพรรณบัฏเป็น "พระเจ้าขัตติยราชนิคม สมมติ
มไหศวรรย์ พระเจ้านครศรีธรรมราช เจ้าขัณฑสีมา" เมื่อ พ.ศ. 2319

.........พระเจ้านครศรีธรรมราชได้รับเฉลิมพระยศเสมอด้วยเจ้าประเทศราช มีอำนาจแต่งตั้ง

พระยาอัครมหาเสนาและจตุสดมภ์สำหรับเมืองนครศรีธรรมราชได้ คล้ายกรุงธนบุรี พระเจ้า
นครศรีธรรมราช (หนู) ได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณมาจนกระทั่งสิ้นรัชสมัยพระเจ้า

กรุงธนบุรี
.........ครั้นถึงสมัยสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (ครองราชย์ พ.ศ. 2325-2352) คือ ใน

พ.ศ. 2327 จึงถูกถอดจากพระยศ "พระเจ้านครศรีธรรมราช" ลงเป็น "พระยา

นครศรีธรรมราช" และในรัชกาลเดียวกันได้แต่งตั้งอุปราช (พัฒน์) บุตรเขยของพระเจ้า
นครศรีธรรมราช (หนู) ขึ้นเป็น "เจ้าพระยานครศรีธรรมราช" เจ้าพระยานครศรีธรรมราช

(พัฒน์) รับราชการมาจนถึงปลายรัชสมัยรัชกาลที่ 2 จึงได้กราบทูลลาออกจากตำแหน่งด้วย
เห็นว่าตนชราภาพมากแล้ว

.........พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิสหล้านภาลัย (ครองราชย์ 2325-2367) จึงได้โปรดเกล้าฯ

แต่งตั้งพระบริรักษ์ภูเบศรผู้ช่วยราชการเมืองนครศรีธรรมราชเป็นเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช มี
นามในตราตั้งว่า "พระยาศรีธรรมโศกราช ชาติเดโชไชยมไหสุริยาธิบดี อภัยพิริยปรากรมพาหุ

พระยาศรีธรรมราช" ต่อมากระทำความดีความชอบในราชการจนได้รับการแต่งตั้งเป็น

"เจ้าพระยานครศรีธรรมราช" คนทั่วไปรู้จักในนาม "เจ้าพระยานครน้อย"

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ
ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย


่
เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)
กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
ี
ั
?

การนำเสนอองค์ความรู้




พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์


.........เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) ตามหลักฐานทางราชการกล่าวว่าเป็นบุตร
เจ้าพระยานคร (พัฒน์) แต่คนทั่วไปทราบว่าเป็นโอรสของพระเจ้ากรุงธนบุรี

......... เจ้าเมืองนครศรีธรรมราชผู้นี้มีความสามารถมากได้ทำการปราบปรามหัวเมืองมลายูได้

สงบราบคาบ เป็นนักการทูตที่สำคัญคนหนึ่งของประเทศ โดยเฉพาะการเจรจากับองกฤษใน
ั
สมัยรัชกาลที่ 2-3 ได้ทำให้เมืองนครศรีธรรมราชมีอิทธิพลต่อหัวเมืองมลายู และเป็นที่นับถือ

ยำเกรงแก่บริษัทอังกฤษ ซึ่งกำลังแผ่อิทธิพลทางการค้าขายและทางการเมืองในภาคพื้นเอเชีย

ตะวันออกเฉียงใต้
.........นอกจากนี้เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) ยังเป็นผู้มีฝีมือในทางช่าง เช่น ฝีมือในทาง

การต่อเรือจนได้รับสมญาว่าเป็น "นาวีสถาปนิก" และในสมัยรัชกาลที่ 4 (ครองราชย์ พ.ศ.
2394-2411) เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) ก็ได้ถวายพระแท่นถมตะทองและพระ

ราชยานถมอกด้วย
ี
.........ภายหลังที่เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) ถึงแกอสัญกรรม เจ้าเมืองนครศรีธรรมรา
่
ขคนถัดมาคอ เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อยกลาง) ผู้บุตร ไม่เขมแข็งเท่าทควร เป็นเหตุให้
้
ื
ี่
หัวเมืองมลายูกระด้างกระเดื่อง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ครองราชย์ พ.ศ.
2411-2453) ได้ทรงแกไขจัดการปกครองหัวเมืองปักษ์ใต้ โดยให้มีการปกครองเป็นมณฑล
้
นครศรีธรรมราชจึงเป็นมณฑลของประเทศไทยโดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาสุขุม

นัยวินิต (ปั้น สุขุม) เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราชใน พ.ศ. 2439

กรอบที่ 16 ตัวอย่างการนำเสนอองค์ความรู้อาณาจักรโบราณ
ในดินแดนราชอาณาจักรไทยก่อนสมัยกรุงสุโขทัย

เรื่อง อาณาจักรตามพรลิงค์(ตอ)
่

ี
ั
กำหนดประเด็นศึกษา 4. อาณาจักรตามพรลิงค์มพฒนาการอย่างไร?
?

การนำเสนอองค์ความรู้
พัฒนาการของอาณาจักรตามพรลิงค์


.........ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (ครองราชย์ พ.ศ. 2453-2468) ได้มี
การเปลี่ยนแปลงการบริหารราชการแผ่นดินด้านการปกครองหัวเมืองอีกครั้งหนึ่ง ในรัชกาลนี้

ได้ โปรดฯ ให้มีการแต่งตั้งตำแหน่งอุปราชปักษ์ใต้ขึ้นเพอปกครองหัวเมืองปักษใต้ทั้งหมด ใน
ื่
์
การนี้ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งสมเด็จเจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเม
ศวร์ ดำรงตำแหน่งอุปราชปักษ์ใต้

.........จนกระทั่งได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 จึงได้ยุบมณฑล
นครศรีธรรมราชลงเป็นจังหวัดหนึ่งของราชอุปราชอาณาจักรไทยและดำรงฐานะดังกล่าว

เรื่อยมาจนปัจจุบัน










เครื่องถมอาณาจักรตามพรลิงค์ วรรณกรรมลายลักษณ์




คำถามกรอบที่ 16

อาณาจักรตามพรลิงค์มีพัฒนาการอย่างไร?