โคลงสี่สุภาพ-รวมเล่ม

หนา้ ปก-





โคลงส(สี ภุ าพ


ระดบั ชนั3 มธั ยมศกึ ษาปีท(ี ๓


จดั ทาํ โดย

น.ส.จงรกั เซ2ียงเจน้ รหสั นกั ศกึ ษา ๖๒๔๑๐๑๐๒๒
น.ส.รมยล์ นิ ไทรไกรกระ รหสั นกั ศกึ ษา ๖๒๔๑๐๑๐๒๒
น.ส.สภุ างค์ ปอ้ มโอชา รหสั นกั ศกึ ษา ๖๒๔๑๐๑๐๓๒

หมเู่ รยี น ๖๒/๒๑
สาขาวิชาภาษาไทย มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครปฐม

คาํ นาํ

บทเรียนวิชาภาษาไทย เรื่อง การแต7งโคลงสี่สุภาพ สอดคล?องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ชั้นมัธยมศึกษาปNที่ ๓ สาระที่ ๔ หลักการใช?ภาษาไทย ตัวชี้วัด ท๔.๑ ม.๓/๖
แต7งบทร?อยกรอง สาระการเรียนรู?แกนกลาง โคลงสี่สุภาพ โดยบทเรียนเล7มนี้ประกอบด?วยเนื้อหาจำนวน
๔ บท ไดแ? กเ7 บทที่ ๑ ทบทวนทีละชดุ บทท่ี ๒ จุดเริ่มต?นโคลง บทที่ ๓เชื่อมโยงสัมผัส บทที่ ๔จับจัดตำแหนง7

บทเรียนวิชาภาษาไทย เรื่อง การแต7งโคลงสี่สุภาพ สร?างขึ้นโดยนำทฤษฎีกาเย7 (Gagne) มาประยุกตbใช?
ทั้งนี้ ทฤษฎีกาเย7 (Gagne) เปcนทฤษฎีจัดอยู7ในกลุ7มผสมผสานที่เชื่อมโยงความรู?ต7างๆเข?าด?วยกันเพื่อเร?าการ
ตอบสนองของผู?เรียน โดยเริ่มจากเรื่องที่ง7ายไปหาเรื่องที่ยาก ทฤษฎีกาเย7 (Gagne) มี ๙ ขั้น ดังนี้ ขั้นที่ ๑
สร?างความสนใจ เปcนขั้นที่ทำให?ผู?เรียนเกิดความสนใจในบทเรียน ขั้น ๒ แจ?งจุดประสงคb เปcนการบอกให?ทราบ
ถึงเปgาหมายของของบทเรียน ขั้น ๓ ทบทวนความรู?เดิม เปcนการทบทวนความรู?ที่จำเปcนต7อการเชื่อมโยงเพื่อให?
เกิดความรู?ใหม7 ขั้น ๔ เสนอบทเรียนใหม7 เปcนการเริ่มกิจกรรมของบทเรียนใหม7ด?วยวิธีต7างๆ ขั้น ๕ ให?แนวทาง
การเรียนรู? เปcนการช7วยให?ผู?เรียนสามารถทำกิจกรรมได?ด?วยตนเอง ขั้น ๖ กระตุ?นการตอบสนองบทเรียน
ขั้น ๗ ให?ข?อมูลย?อนกลับ เปcนการให?ผลการปฏิบัติกิจกรรม ขั้น ๘ ทดสอบความรู?ใหม7 ประเมินผู?เรียนว7า
สามารถเรียนรู?ตามจุดประสงคbของบทเรียนเพียงใด ขั้น ๙ สรุปและนำไปใช? เปcนการสรุปทบทวนการเรียน
ที่ผ7านมาเพื่อให?ผู?เรยี นมีพฤตกิ รรมท่ีฝงl แนน7 มากขนึ้

(อรรถโกวิท จิตจกั ร (๒๕๕๙, หนา? ๑๓-๑๖)

บทเรียนวิชาภาษาไทย เรื่อง การแต7งโคลงสี่สุภาพ เน?นให?ผู?เรียนได?เรียนรู?จากการลงมือปฏิบัติที่เปcน
ระบบ โดยการเริ่มจากง7ายไปยาก เพื่อให?เกิดการเรียนรู?อย7างมีประสิทธิภาพ ผู?เรียนควรฝoกฝนการการแต7ง
โคลงส่ีสภุ าพตามแบบฝoกหดั ท่ีกำหนดไวใ? ห?

คณะผ?ูจดั ทำ

๒๐ เมษายน ๒๕๖๕

ตารางแสดงความสมั พนั ธข์ องทฤษฎีกานเยและ
บทเรียน วิชาภาษาไทย เรือC ง การแต่งโคลงสCีสภุ าพ

ทฤษฎีการเรียนร้ขู องกานเย การลาํ ดบั บทเรียนรายวิชาภาษาไทย
ขนั$ ท(ี ๑ เรง่ เรา้ ความสนใจ เร<ืองการแต่งโคลงส<ีสภุ าพ
ขนั$ ท(ี ๒ บอกวตั ถุประสงค์
ขนั$ ท(ี ๓ ทบทวนความรเู้ ดมิ นําเสนอบทโคลงสส(ี ภุ าพจาํ นวน ๑ บท
ขนั$ ท(ี ๔ นําเสนอเน$ือหาใหม่ โดยมคี วิ อารโ์ คดใหน้ กั เรยี นแสกนฟัง

ขนั$ ท(ี ๕ ชแ$ี นะแนวทางการเรยี นรู้ บอกวตั ถุประสงคแ์ ละสง(ิ ทผ(ี เู้ รยี นตอ้ งปฏบิ ตั ิ
เมอ(ื ศกึ ษาแบบเรยี นเลม่ น$ี
ขนั$ ท(ี ๖ กระตุน้ การตอบสนองบทเรยี น
ทาํ แบบทดสอบทบทวนความรู้ และศกึ ษา
ขนั$ ท(ี ๗ ใหข้ อ้ มลู ยอ้ นกลบั บทท(ี ๑ ทบทวนทลี ะชดุ เรอ(ื ง คาํ เป็น คาํ ตาย
ขนั$ ท(ี ๘ ทบสอบความรใู้ หม่ คาํ คลอ้ งจอง และคาํ ไวพจน์

ศกึ ษาเน$ือหาใหมต่ ามบท ไดแ้ ก่
บทท(ี ๒ จดุ เรม(ิ ตน้ โคลง
บทท(ี ๓ เชอ(ื มโยงสมั ผสั
บทท(ี ๔ จบั จดั ตาํ แหน่ง
โดยเน$ือหาในแต่ละบท จะแนะแนวทางให้
ผเู้ รยี นสามารถนําความรใู้ หมท่ ไ(ี ปผนวกกบั
ความรเู้ ดมิ เพอ(ื ใหผ้ เู้ รยี นเกดิ การเรยี นรอู้ ยา่ ง
รวดเรว็ และแมน่ ยาํ

ทาํ กจิ กรรทา้ ยบทเรยี น ไดแ้ ก่
กจิ กรรมทา้ ยบทเรยี นบทท(ี ๒ จดุ เรม(ิ ตน้ โคลง
กจิ กรรมทา้ ยบทเรยี นบทท(ี ๓ เชอ(ื มโยงสมั ผสั
กจิ กรรมทา้ ยบทเรยี นบทท(ี ๔ จบั จดั ตาํ แหน่ง

แจง้ ระยะจดุ หมายใหผ้ เู้ รยี นทราบ
เป็นโคลงสส(ี ภุ าพ ๑ บท

ทาํ แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี น ไดแ้ ก่
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นบทท(ี ๒ จดุ เรมิ( ตน้
โคลง
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นบทท(ี ๓ เชอ(ื มโยง
สมั ผสั
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นบทท(ี ๔ จบั จดั ตาํ แหน่ง

ทฤษฎีการเรียนรขู้ องกานเย การลาํ ดบั บทเรียนรายวิชาภาษาไทย
ขนั$ ท(ี ๙ สรปุ และนําไปใช้ เรอ<ื งการแต่งโคลงสี<สภุ าพ

ผเู้ รยี นสรปุ เน$ือหาทเ(ี รยี นและมกี จิ กรรมสง่ ทา้ ย
บทเรยี นใหน้ กั เรยี นทาํ

หน้า

สารบญั

เรอ$ื ง

คาํ นํา
ตารางแสดงความสมั พนั ธข์ องทฤษฎกี านเยและบทเรยี น วชิ าภาษาไทย
เรอ(ื ง การแต่งโคลงสส(ี ภุ าพ
สารบญั
ควิ อารโ์ คดการทอ่ งทาํ นองเสนาะโคลงสส(ี ภุ าพ
วตั ถุประสงค์
แบบทดสอนก่อนเรยี น
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น
บทท(ี ๑ ทบทวนทลี ะชดุ
บทท(ี ๒ จดุ เรมิ ตน้ โคลง
บทท(ี ๓ เชอ(ื มโยงสมั ผสั
บทท(ี ๔ จบั จดั ตาํ แหน่ง
โคลงสส(ี ภุ าพ บอกระยะจดุ หมายของบทเรยี น
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นท(ี ๒.๑
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นท(ี ๒.๒
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นท(ี ๓.๑
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นท(ี ๓.๓
แบบฝึกหดั ทา้ ยบทเรยี นท(ี ๔
คาํ ถามชวนคดิ
เกม “อะไรเอย่ ไมเ่ ขา้ พวก”
บรรณานุกรม

กอ7 นเข?าบทเรยี น
บทประพันธbโคลงสีส่ ภุ าพ

เมอ(ื ผเู้ รยี นไดศ้ กึ ษาแบบเรยี นโคลงสส(ี ุภาพเล่มน$ีแลว้ จะทาํ ใหผ้ เู้ รยี นเกดิ องคค์ วามรู้ และทกั ษะ
การแต่งโคลงสส(ี ภุ าพ โดยแบบเรยี นเลม่ น$ีผเู้ รยี นตอ้ งปฏบิ ตั ดิ งั น$ี

1. ทาํ แบบทดสอบก่อนเรยี นเพอ(ื ทดสอบความรเู้ ดมิ ของผเู้ รยี น
2. ศกึ ษารายละเอยี ดและคาํ ชแ$ี จงของแบบฝึกทกั ษะใหเ้ ขา้ ใจก่อนทาํ กจิ กรรม โดยทาํ แบบฝึกหดั

ตามลาํ ดบั ขนั$ ตอนตามทม(ี อบหมายในการอเขยี นแต่ละครงั$
3. ทาํ แบบฝึกหดั แต่ละบทดว้ ยความซ(อื สตั ยต์ ่อตนเอง เพอ(ื ใหผ้ เู้ รยี นเกดิ องคค์ วามรแู้ ละพฒั นา

ทกั ษะ การแต่งโคลงสส(ี ภุ าพใหเ้ กดิ ประสทิ ธผิ ลมากทส(ี ดุ
4. ทาํ แบบทดสอบหลงั เรยี นหลงั จากเรยี นจบและทาํ กจิ กรรมในแบบฝึกทกั ษะใหค้ รบถว้ น

แบบทดสอบก(อนเรยี น

คำชี้แจง : ให?นกั เรียนเลือกคำตอบท่ีถกู ทสี่ ุด แลว? เขียนเครอ่ื งหมายกากบาท ( X ) ลงในกระดาษคำตอบ
๑. คำตายมีตัวสะกดแมใ7 ดบา? ง

ก. กน กด กม
ข. กก กบ กด
ค. กด กม กง
ง. กน กก กง
๒. คำเปcนมตี ัวสะกดแม7ใดบา? ง
ก. กน กด กม กก เกอว
ข. กก กบ กด กง กน
ค. กด กม กง กบ กน
ง. กน กม เกย เกอว กง
๓. ข?อใดคือคำตายทุกคำ
ก. มุข กลบั
ข. สาป มะลิ
ค. มะระ ธุระ
ง. กะทิ โค?ง

๔. ขอ? ใดคอื คำเปนc ทุกคำ
ก. จาก ยาม โกง
ข. จด ผ7าน ตก
ค. มาก ข?าม โขน
ง. ลอ? ม บาน จา? ง

๕. คำในข?อใด ไมใ# ช# คำเปนc
ก. สาย
ข. เลข
ค. ถาม
ง. หมอน

๖. ข?อใดคือคำไวพจนbทมี่ คี วามหมายว7า “ปาt ”
ก. ทฆิ มั พร
ข. พนัส
ค. รจุ เิ รข
ง. โกสมุ

๗. ข?อใดไม7ใชค7 ำไวพจนทb ่ีมคี วามหมายว7า “ผ?ูหญิง”
ก. นงลักษณb
ข. ดรณุ ี
ค. อมั พร
ง. จอมขวัญ

๘. ข?อใด ไมใ# ช# คำไวพจนbท่ีมคี วามหมายวา7 “ดอกไม”?
ก. สคุ ันธชาติ
ข. ผกามาศ
ค. โกสมุ
ง. เทวาลยั

๙. ขอ? ใดคอื คำที่มคี วามหมายเหมือนกนั ทกุ คำ
ก. โสภา โสภณ รุจิเรข
ข. พนา นภาลยั ชฏั
ค. สรวง เทวาลยั รุจเิ รข
ง. ดวงสมร ผกามาศ เทวญั

๑๐. ข?อใดต7างจากพวก
ก. ชโลทร
ข. สขุ าวดี
ค. เทวาลยั
ง. สุราลยั

นางผีเสื้อเหลอื โกรธพโิ รธร?อง มาตงั้ ซ7องศลี จะมอี ยูท7 ไ่ี หน

ชา7 งเฉโกโยคีหนเี ขาใช? ไม7อยใ7ู นศีลสัตยbมาตัดรอน

เขาวา7 กนั ผวั เมยี กับแมล7 กู ยืน่ จมกู เข?ามาบา? งชว7 ยสง่ั สอน

(พระอภยั มณี ตอน หนีนางผเี สื้อสมทุ ร)

๑๑. จากบทประพันธb ข?อใดกลา7 วคำคลอ? งจอง ไม#ถกู ตอ+ ง

ก. รอ? ง - ซ7อง

ข. ศีล - โกรธ

ค. ใช? - ใน

ง. ลูก - จมกู

๑๒. ขอ? ใดต7อไปนี้คลอ? งจองกัน

ก. ย้มิ แย?ม สดใส

ข. โชคดี มีชัย

ค. สขุ สนั ตb เปรมปรดี ์ิ

ง. หมดทกุ ขb หมดโศก

๑๓. ขอ? ใดกล7าวถงึ ความหมายของคำคล?องจองไดถ? ูกต?อง

ก. คำท่มี ีสระเสยี งเดยี วกนั หรือคำทมี่ เี สยี งสระและตวั สะกดในมาตราเดียวกัน

ข. คำทมี่ ีพยญั ชนะต?นเหมอื นกัน แตม7 สี ระตา7 งกัน

ค. คำที่มีตัวสะกดในมาตราทต่ี า7 งกนั แตม7 พี ยัญชนะต?นเหมือนกัน

ง. คำทม่ี ีสระตา7 งกนั แตม7 ีตวั สะกดในมาตราเดียวกนั

๑๔. ข?อใดต7อไปน้ี ไม#มี คำท่ีคล?องจองกนั
ก. จะน7ุงหม7 ดูพอสมศักด์สิ งวน ใหส? มควรรบั พกั ตรตb ามศักด์ิศรี
ข. เกิดเปนc หญิงใหเ? หน็ ว7าเปcนหญงิ อย7าทอดทิ้งกรยิ าอัชฌาสัย
ค. รปู เจา? วิไลยราว สรุ ะแสร?งประจติ ประจักษ,b
ง. ความรักเหมอื นโรคา บันดาลตาให?มดื มน

๑๕. คำในขอ? ใดคลอ? งจองกับคำว7า “พกั ผอ7 น”
ก.กายใจ
ข. จิตใจ
ค. หลบั ตา
ง. นอนหลับ

เฉลยแบบทดสอบก(อนเรยี น

คำช้แี จง : ใหน? กั เรียนเลอื กคำตอบที่ถกู ทสี่ ดุ แล?วเขียนเครื่องหมายกากบาท ( X ) ลงในกระดาษคำตอบ
๑. คำตายมตี ัวสะกดแมใ7 ดบ?าง

ก. กน กด กม
ข. กก กบ กด
ค. กด กม กง
ง. กน กก กง
๒. คำเปนc มตี วั สะกดแม7ใดบ?าง
ก. กน กด กม กก เกอว
ข. กก กบ กด กง กน
ค. กด กม กง กบ กน
ง. กน กม เกย เกอว กง
๓. ขอ? ใดคือคำตายทกุ คำ
ก. มุข กลบั
ข. สาป มะลิ
ค. มะระ ธรุ ะ
ง. กะทิ โค?ง

๔. ขอ? ใดคอื คำเปcนทุกคำ
ก. จาก ยาม โกง
ข. จด ผา7 น ตก
ค. มาก ขา? ม โขน
ง. ลอ? ม บาน จ?าง

๕. คำในขอ? ใด ไมใ# ช# คำเปนc
ก. สาย
ข. เลข
ค. ถาม
ง. หมอน

๖. ขอ? ใดคอื คำไวพจนbที่มคี วามหมายว7า “ปtา”
ก. ทฆิ ัมพร
ข. พนสั
ค. รุจเิ รข
ง. โกสุม

๗. ขอ? ใด ไมใ# ช# คำไวพจนทb ่มี คี วามหมายว7า “ผ?หู ญิง”
ก. นงลกั ษณb
ข. ดรุณี
ค. อมั พร
ง. จอมขวญั

๘. ข?อใดไม7ใช7คำไวพจนทb ่ีมีความหมายว7า “ดอกไม”?
ก. สุคนั ธชาติ
ข. ผกามาศ
ค. โกสุม
ง. เทวาลัย

๙. ขอ? ใดคือคำทีม่ ีความหมายเหมอื นกันทุกคำ
ก. โสภา โสภณ รุจเิ รข
ข. พนา นภาลยั ชัฏ
ค. สรวง เทวาลัย รจุ เิ รข
ง. ดวงสมร ผกามาศ เทวัญ

๑๐. ขอ? ใดต7างจากพวก
ก. ชโลทร
ข. สขุ าวดี
ค. เทวาลัย
ง. สรุ าลยั

นางผีเสื้อเหลอื โกรธพโิ รธร?อง มาตงั้ ซ7องศลี จะมอี ยูท7 ไ่ี หน

ชา7 งเฉโกโยคีหนเี ขาใช? ไม7อยใ7ู นศีลสัตยbมาตัดรอน

เขาวา7 กนั ผวั เมยี กับแมล7 กู ยืน่ จมกู เข?ามาบา? งชว7 ยสง่ั สอน

(พระอภยั มณี ตอน หนีนางผเี สื้อสมทุ ร)

๑๑. จากบทประพันธb ข?อใดกลา7 วคำคลอ? งจอง ไม#ถกู ตอ+ ง

ก. รอ? ง - ซ7อง

ข. ศีล - โกรธ

ค. ใช? - ใน

ง. ลูก - จมกู

๑๒. ขอ? ใดต7อไปนี้คลอ? งจองกัน

ก. ย้มิ แย?ม สดใส

ข. โชคดี มีชัย

ค. สขุ สนั ตb เปรมปรดี ์ิ

ง. หมดทกุ ขb หมดโศก

๑๓. ขอ? ใดกล7าวถงึ ความหมายของคำคล?องจองไดถ? ูกต?อง

ก. คำท่มี ีสระเสยี งเดยี วกนั หรือคำทมี่ เี สยี งสระและตวั สะกดในมาตราเดียวกัน

ข. คำทมี่ ีพยญั ชนะต?นเหมอื นกัน แตม7 สี ระตา7 งกัน

ค. คำที่มีตัวสะกดในมาตราทต่ี า7 งกนั แตม7 พี ยัญชนะต?นเหมือนกัน

ง. คำทม่ี ีสระตา7 งกนั แตม7 ีตวั สะกดในมาตราเดียวกนั

๑๔. ข?อใดต7อไปน้ี ไม#มี คำท่ีคล?องจองกัน
ก. จะน7ุงหม7 ดูพอสมศักด์สิ งวน ให?สมควรรบั พกั ตรตb ามศักด์ิศรี
ข. เกิดเปนc หญิงให?เห็นวา7 เปนc หญงิ อย7าทอดทิ้งกรยิ าอัชฌาสัย
ค. รปู เจา? วิไลยราว สุระแสร?งประจติ ประจักษ,b
ง. ความรักเหมอื นโรคา บนั ดาลตาให?มดื มน

๑๕. คำในขอ? ใดคลอ? งจองกบั คำวา7 “พักผอ7 น”
ก.กายใจ
ข. จิตใจ
ค. หลบั ตา
ง. นอนหลับ

บทที่ ๑ ทบทวนทลี ะชุด

คำเปน- คำตาย
ฐาปะนียb นาครทรรพ (๒๕๑๘ : ๒๑๙) อ?างถึงใน กัลยา หวังปญl ญา (๒๕๕๑ : ๒๔) ไดอ? ธบิ าย
ความหมายของคำเปนc กับคำตายไวว? า7

คำเปน-
๑. คำท่พี ยัญชนะประสมกบั สระเสยี งยาวในแม7 ก กา เช7น ลา งู ปลา หู โมโห ดี เปนc ต?น
๒. คำทพี่ ยญั ชนะประสมกบั สระ –ำ ใ - ไ - เ – า เชน7 รำ จำ ใส7 ไข เดา เขา เปนc ตน?
๓. คำที่มตี วั สะกดอยใ7ู นแม7 กง กน กม เกย เกอว เช7น ผง จน ขม ขาว เคย เปนc ตน?

คำตาย
๑. คำที่พยัญชนะประสมกบั สระเสียงสั้นในแม7 ก กา เชน7 มะลิ เงาะ เตะ แคะ ผุ เลอะ เปนc ตน?
๒. คำทม่ี ีตวั สะกดในแม7 กก กบ กด เช7น วัด รก ทึบ ทบุ คุก ลด งด เปนc ต?น

คำคล3องจอง

เครือรัตนb เรืองแก?ว (๒๕๔๙ : ๒) อ?างถึงใน ภรภัทร เฉตวงษb (๒๕๖๓ : ๒๙) ได?ให?ความหมายของ
คำคล?องจองไว?ว7า เปcนคำที่คล?องจองสัมผัสกันด?วยรูปสระและตัวสะกด ถ?ามีตัวสะกดจะต?องอยู7ในมาตรา
เดียวกัน ซึ่งคำคล?องจองเปcนสิ่งสำคัญสำหรับการแต7งคำประพันธbทุกชนิด เพราะจะทำให?บทประพันธbนั้นมี
ความไพเราะมากยงิ่ ข้ึน

ลกั ษณะของคำคลอ3 งจอง

ภรภัทร เฉตวงษb (๒๕๖๓ : ๓๑) ไดก? ล7าวถึงลักษณะของคำคล?องจองไว? ๔ ลกั ษณะ ดงั นี้

๑) คำคล?องจอง ๑ พยางคb คือ คำที่ออกเสียงครั้งเดียว มีสระและตัวสะกดเดียวกัน ส7วนเสียงวรรณยุกตb
ตา7 งกนั ได? เชน7 ปวt ย ชว7 ย สวย มวย หวย อวย บ•วย ดว? ย รวย ถว? ย ห7วย

๒) คําคล?องจอง ๒ พยางคb คือ คํา ๒ พยางคbที่พยางคbท?ายของคำแรกคล?องจองกับพยางคbใดก็ได?ของคำหลัง
เช7น

• ชาวนา พาไป ไล7นก

• บ?านเรา เขา? ใจ ในรกั

ค ุ

๓) คําคล?องจอง ๓ คําพยางคb คือ คํา ๓ พยางคbที่พยางคbท?ายของคําแรกคล?องจองกับพยางคbแรกหรือ
พยางคสb องของคำหลงั เช7น

• ใฝtเรียนร?ู ควู7 ชิ า หาความรู?

• ดอกกหุ ลาบ ตราบนริ นั ดรb วนั แหง7 รัก

๔) คําคล?องจอง ๔ พยางคb คือ คําคล?องจอง ๔ คค ุําพยางคb คือ คํา ๔ พยางคbที่พยางคbท?ายของคําแรกคล?อง
จองกับพยางคใb ดก็ได?ของคําหลัง เชน7

• ทรพั ยbสนิ เงนิ ทอง กองอยม7ู ากมาย ขายจนหมดสนิ้

• เจ?าช?างตัวน?อย คอยรอ? งหาแม7 แตย7 งั ไมม7 า พาลูกชา? งไป

ผา? นส้ี ีสวย ช7วยใหโ? ดดเด7น เยน็ ค่ำจันทรพb ราว ดาวเดอื นเล่ือนลอยคุ

คำไวพจน>

คำไวพจน> คือ คำท่มี ีความหมายเหมือนกนั ตรงกนั หรอื คล?ายกันมาก แต7เขียนและออกเสียงตา7 งกนั
เรยี กอกี อยา7 งว7า "คำพ3อง" เชน7 รอ และ คอย, คน และ มนุษยb, บา? น และ เรือน เปcนตน?

ประเภทของคำไวพจน>

๑. คำพ3องรปู หมายถงึ คำทีเ่ ขียนเหมือนกัน แตอ7 าจจะออกเสยี งต7างกนั ความหมายไมเ7 หมือนกัน
เพลา หมายถึง แกนสำหรบั สอดดุมเกวียน
เพ-ลา หมายถงึ กาล, เวลา, คราว
แขม หมายถงึ ไม?ลม? ลกุ ชนิดหนึ่ง
ขะ-แหม หมายถงึ ชาวเขมร

๒. คำพอ3 งเสยี ง หมายถึง คำทอี่ อกเสียงเหมอื นกัน แตเ7 ขียนตา7 งกัน ความหมายต7างกนั
คำว7า อฐิ หมายถึง ดนิ เผาสำหรับกอ7 สรา? ง
คำว7า อดิ หมายถงึ เหนือ่ ยใจ, อ7อนใจ
คำวา7 คนั่ หมายถึง แทรก, กัน้ อยูร7 ะหวา7 ง
คำว7า ขน้ั หมายถึง ลำดบั , ตอน

๓. คำพ3องความ หมายถงึ คำที่ความหมายเหมือนกนั แต7เขียนตา7 งกนั ออกเสียงต7างกนั

นำ้ พระอาทติ ย. ผ1ูหญิง ดอกไม1

นที สนิ ธbุ ทิพากร ทวิ ากร นงคราญ นงพะงา บุษบา บุปผา
สาคร สมทุ ร ทนิ กร ภาสกร บงั อร รอ? ยชัง่ บปุ ผชาติ บหุ งา
ชลาลยั อทุ ก รวิ รวี สตรี สายสมร บุษบง บษุ บัน
ชโลทร หรรณพ รพิ ระพี อนงคb อิสตรี ผกา มาลา
ชลธาร ชลาศยั ไถง ตะวนั กญั ญา กันยา ผกามาศ มาลี

บทท่ี ๒ จดุ เริ่มต<นโคลง

ความเปนB มาและชนดิ ของโคลง

ความหมายของโคลง

พจนานกุ รมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน ( ๒๕๔๒: ๒๗๑ ) ไดก? ลา7 วว7า โคลง หมายถงึ คำประพนั ธbหรอื
ร?อยกรองชนดิ หนึง่ มีจำนวนคำในวรรค มีสัมผัส และบงั คับเอกโทตามฉนั ทลกั ษณb

ความเป-นมาของโคลง

เศรษฐ พลอินทรb ( ๒๕๒๔: ๑๒๑ ) กล7าววา7 มกี ารสันนิษฐานวา7 โคลงเปcนของภาคเหนอื ในสมยั โบราณ
ทีเ่ รียกว7า ลา? นนา โดยพิจารณาจากประวัตวิ รรณคดภี าคเหนอื ปรากฏอยู7ในหนังสอื นริ าศหรภิ ญุ ชัย กอ7 นจะ
แพร7หลายมาภาคกลาง

วฒั นะ บญุ จับ (๒๕๔๔: ๒๒๘) กล7าววา7 ภาคอสี าน (ไทยอีสาน) มกั เรียกชือ่ โคลงมาแต7โบราณ
ว7า “โคลงลาว” โคลงปรากฏเปcนรปู แบบคำประพนั ธใb นสมัยอยธุ ยา ในโองการแช7งน้ำเปcนเร่อื งแรก ตอ7 มา
ปรากฏในรูปโคลงส่ีดน้ั ในลิลติ ยวนพา7 ย โคลงสุภาพ ( โคลงสอง โคลงสาม โคลงส่ี ) ในลลิ ติ พระลอ
โคลงสองดนั้ และโคลงสามดัน้ เกดิ ข้นึ ในสมยั รตั นโกสินทรb จากหลกั ฐานทางวรรณกรรมจงึ อาจกลา7 วไดว? า7
กวนี ิยมแตง7 โคลงด้ันน้ันมากอ7 นโคลงสีส่ ุภาพ

จงึ สรปุ ได?วา7 โคลงน้ันมาจากภาคเหนือและภาคอีสาน มกี ารปรากฏคำประพนั ธbครงั้ แรกในเร่อื ง
โองการแช7งนำ้ ในสมัยอยธุ ยาและจากหลกั ฐานทางวรรณกรรมอาจกลา7 วไดว? 7าโคลงด้นั น้นั มมี าก7อนโคลงสี่สภุ าพ

ชนิดของโคลง จำแนกออกเปcน ๓ ชนิด คอื โคลงสภุ าพ โคลงด้ัน และโคลงโบราณ ดังนี้
๑.โคลงสภุ าพ แบ7งออกเปนc ๘ ชนดิ
๑.๑ โคลงสองสุภาพ
๑.๒ โคลงสามสภุ าพ
๑.๓ โคลงสสี่ ุภาพ
๑.๔ โคลงหา? หรือโคลงมณฑกติ
๑.๕ โคลงกระท?ู
๑.๖ โคลงตรพี ธิ พรรณ
๑.๗ โคลงสส่ี ภุ าพจัตวาทณั ฑี
๑.๘ กลโคลง

๒.โคลงด้ัน แบ7งออกเปcน ๘ ชนิด
๒.๑ โคลงสองดน้ั
๒.๒ โคลงสามดน้ั
๒.๓ โคลงดัน้ วิวธิ มาลี
๒.๔ โคลงดน้ั ตรีพิพิธพรรณ
๒.๕ โคลงด้ันจัตวาฑณั ที
๒.๖ โคลงดนั้ บาทกุญชร
๒.๗ โคลงดั้นกระท?ู
๒.๘ กลโคลง

๓.โคลงโบราณ แบง7 ออกเปนc ๘ ชนดิ
๓.๑ โคลงวิชชมุ าลี
๓.๒ โคลงจิตรลดา
๓.๓ โคลงสนิ ธมุ าลี
๓.๔ โคลงมหาวิชชุมาลี
๓.๕ โคลงนนั ททายี
๓.๖ โคลงมหาจิตรลดา
๓.๗ โคลงมหาสินธุมาลี
๓.๘ โคลงมหานันททายี

ลองทำดู
๑. ใหน? ักเรียนทำแผนผังความคิดสรปุ ความเปนc มาและชนดิ ของโคลง
๒. คำเอกโทษ คำโทโทษ มีการใชอ? ย7างไร

บทที่ ๓ เชอื่ มโยงสมั ผสั

แผนผังบังคบั โคลงส่สี ุภาพ ๑ บท

----------> บาทท่ี ๑
----------> บาทท่ี ๒
----------> บาทที่ ๓
----------> บาทท่ี ๔

= คำเอก = คำโท
= คำทว่ั ไป = คำสร?อย

ตัวอยา7 ง

นิพนธกb ลกล7าวไว? เปนc ฉบบั

พงึ เพง7 ตามบงั คบั ถถี่ ?วน

เอกโททา7 นลำดับ โดยที่ สถติ นา

ทุกทัว่ ลกั ษณะล?วน เลห7 bน้ีคอื โคลง

(จนิ ดามณี ฉบบั หลวงวงศาธริ าชสนิท)

ลกั ษณะการบงั คบั ของโคลงสี่สภุ าพ

๑. โคลงส่สี ุภาพ ๑ บท มี ๔ บาท

บาทหน่งึ มี ๒ วรรค วรรคหน?ามี ๕ คำ วรรคหลงั มี ๒ คำ วรรคสดุ ทา? ยมี ๔ คำ อาจมคี ำสรอ? ย
ในบาทท่ี ๑ และบาทที่ ๓ ไดอ? กี วรรคละ ๒ คำ

ดังนั้นโคลงสี่สุภาพบทหนึ่งมีคำอย7างน?อย ๓๐ คำ อย7างมาก ๓๔ คำ วรรคหลังของบาทที่ ๔
ซึง่ มีอยู7 ๔ คำน้นั ต?องเขยี นตดิ กนั ไมแ7 ยกเปcน ๒ ช7วง ชว7 งละ ๒ คำ

๒. สัมผสั
บทหนึ่งมีสัมผัสบังคับ ๓ แห7ง คือ คำสุดท?ายของวรรคหลังในบาทแรก จะส7งสัมผัสไปยัง

คำที่ ๕ ของบาทที่ ๒ และบาทที่ ๓ และคำสุดท?ายของวรรคหลังในบาทที่ ๒ จะต?องสัมผัสกับคำที่ ๕
ของบาทที่ ๔ โดยการแต7งโคลงสี่สุภาพ ๒ บทขึ้นไปต?องมีการ “ร?อยโคลง” ได?แก7คำสุดท?ายของบท
จะต?องสัมผัสกับคำใดคำหนึ่งของบาทที่ ๑ ในบทถัดไป แต7ไม7ควรเปcนคำสุดท?าย จะทำให?มี
ความไพเราะยิง่ ข้นึ ดงั บทตอ7 ไปนี้
เชน7

ยามเดินยืนนง่ั นอน กะมล
รำลกึ ถงึ เทศตน อย7ยู ง้ั
เปcนรัฎฐะมณฑล ไทยอย7ู สราญฮา
ควรถนอมแน7นต้ัง อยูเ7 พ้ยี งอวสาน ฯ

ใครรานใครรุกดา? ว แดนไทย
ไทยรบจนสุดใจ ขาดดนิ้
เสยี เนือ้ เลอื ดเน้อื หลง่ั ไหล ยอมสละ สิ้นแล
เสยี ชพี ไปเt สยี สิ้น ชอื่ ก?องเกยี รตงิ าม ฯ

(สยามนุสสติ)

สุวิทยb นวลสังขbทอง. (๒๕๕๕ : ๓๖) กล7าวว7า โคลงสี่สุภาพไม7บังคับสัมผัสใน แต7เปcนที่นิยมว7าสัมผัสใน
ของโคลงสี่สุภาพมีอยู7สองที่ คือ ระหว7างช7วงคำที่ ๒ กับคำที่ ๓ หรือคำที่ ๔ ถ?ามีสัมผัสสระหรืออักษรจะทำให?
โคลงไพเราะขึ้น กับอีกหนึ่งที่คือ คำเชื่อมระหว7างวรรคแรกและวรรคหลังของทุกบาท ถ?าสัมผัสอักษรก็จะทำให?
โคลงไพเราะมากย่งิ ข้ึน

เช7น อยธุ ยายศลม7 แล?ว ลอยสวรรคb ลง‰

สงิ หาสนbปรางรตั นบb รร เจิดหล?า
บญุ เพรงพระหากสรรคb ศาสนรb งุ7 เรืองแฮ
บงั อบายเบกิ ฟgา ฝoกฟน‹Œ ใจเมอื ง
(นิราศนรนิ ทรคb ำโคลง)
คำทข่ี ีดเส?นใตเ? ปcนคำทส่ี มั ผสั อกั ษรท้ังสนิ้

๓. การกำหนดคำเอก คำโท

โคลงสี่สุภาพกำหนดให?มีคำเอก ๗ ตำแหน7ง คำโท ๔ ตำแหน7ง รูปวรรณยุกตbเอกโท

ในบาทที่ ๑ สามารถสลับที่กันได? กล7าวคือ นำคำเอกไปไว?ในตำแหน7งที่ ๕ คำโทไว?ในตำแหน7งที่ ๔

ตวั อยา7 ง

จากมามาลิว่ ล้ำ ลำบาง

บางย่ีเรอื ราพลาง พพ่ี รอ? ง

เรือแผลชว7 ยพานาง เมียงม7าน มานา

บางบร7 บั คำคลอ? ง คล7าวน้ำตาคลอ

(นริ าศนรนิ ทรคb ำโคลง)

คำเอก ๗ คำ ไดแ? ก7 ลิ่ว ยี่ พ่ี ช7วย ม7าน บ7 คล7าว

คำโท ๔ คำ ได?แก7 ล้ำ พรอ? ง คล?อง น้ำ

Ø ตำแหน7งคำโทต?องใช?คำที่มีวรรณยุกตbโทเท7านั้น ห?ามใช?เสียงที่ไม7มีรูปวรรณยุกตb

หรอื วรรณยกุ ตเb อกแตเ7 สียงโท และหา? มใชค? ำตายทีผ่ นั ด?วยวรรณยุกตbโท ในตำแหน7งโท
Ø คำสุดท?ายของบทห?ามใช?คำตายและคำที่มีรูปวรรณยุกตb นิยมลงด?วยเสียงจัตวา

ไมม7 ีรูปวรรณยกุ ตb หรอื จบด?วยคำสามัญกไ็ ด?
คำสดุ ท?ายของบทจบดว? ยเสยี งจตั วา เชน7

เสยี งลอื เสียงเล7าอ?าง อนั ใด พเ่ี อย

เสียงย7อมยอยศใคร ทัว่ หล?า

สองเขือพ่ีหลับใหล ลมื ต่ืน ‰พ่ี

สองพี่คดิ เองอ?า อยา7 ได?ถามเผอื

(ลิลิตพระลอ)

คำสุดทา? ยของบทจบดว? ยเสยี งสามัญ เช7น

สงสารเปcนหว7 งให? แหนขวัญ แม7ฮา
ขวัญแม7สมบรู ณbจันทรb แจ7มหนา?
เกศีน่ีนิลพรร โณภาศ
งามเง่ือนหางยูงฟาg ฝากเจา? จงดี
(นิราศนรินทรคb ำโคลง)

คำสร3อยในโคลงสี่สุภาพ นำมาใส7เพื่อให?เกิดความไพเราะ หรือเพื่อให?เนื้อหาได?ใจความ

สมบูรณbยิ่งขึ้น ซึ่งอาจจะมีหรือไม7มีก็ได? อาทิ พ7อ แม7 พี่ นา นอ รา ‰ แฮ ฮา เฮย เอย เปcนต?น
คำสรอ? ยนยิ มใชก? ันในบาทท่ี ๑ และบาทที่ ๓

เทคนคิ หรอื กลวิธใี นการแตWงโคลง

วราภรณb บำรุงกุล (๒๕๔๒ : ๖๗ - ๗๐) อา? งถึงใน กัลยา หวงั ปญl ญา (๒๕๕๑ : ๒๖) กลา7 ววา7
รายละเอยี ดของเทคนคิ หรอื กลวิธีในการแตง7 โคลงยอ7 มแตกต7างกันไปตามประเภทและชนิดของโคลง
แต7เทคนคิ หรือกลวิธโี ดยสว7 นรวมสรุปไดด? งั นี้
๑. ถ?าตอ? งการจะเขยี นอะไร ให?นึกเรือ่ งเปนc ความเรียงเสียกอ7 น

๒. นำความเรยี งน้ันมาเขียนตอ7 กันทีละวรรค วรรคละ ๕ คำ เชน7 น้ไี ปเร่ือย ๆ หากเปนc โคลงสีส่ ุภาพก็
ให?แยกเปcนวรรคลละ ๕ คำ และวรรคละ ๒ คำ จำนวนส่คี ร้งั ดว? ยกัน

๓. พยายามดัดแปลงแกไ? ขคำตา7 ง ๆ ให?รบั สัมผัสกนั ตามกฎบังคบั ของโคลงแต7ละประเภท พรอ? มทั้งดู
เร่อื งบังคับตำแหนง7 คำเอก และตำแหนง7 คำโทด?วย

๔. ในการจบโคลง ต?องพจิ ารณาว7าเปนc โคลงปนะเภทใด หรือชนดิ ใดเพ่อื จะได?จบด?วยจำนวนคำใน
วรรคสดุ ท?ายไดถ? ูกต?อง

สรุปได?ว7า องคbประกอบสำคัญที่ทำให?โคลงสี่สุภาพไพเราะคือการเลือกใช?คำสัมผัส ที่มีเสียงวรรณยุกตb
ของคำในตำแหนง7 ต7าง ๆ และเลือกใช?คำให? ลงจังหวะไดถ? กู ตอ? งเหมาะสมตามประเภทของโคลง

ลองทาํ ดู
๑. ใหน้ กั เรยี นเขยี นแผนผงั โคลงสส(ี ภุ าพ พรอ้ มยกตวั อยา่ งจาํ นวน ๑ บท
๒. ใหน้ กั เรยี นคดิ เทคนิคการจาํ แผนผงั และการสมั ผสั โคลงสส(ี ภุ าพในฉบบั ของตนเอง

บทที่ ๔ จับจัดตำแหน(ง
คำเอกโทษ โทโทษ

คำเอก คำโท คอื พยางคทb ่ีบงั คบั ดว? ยรปู วรรณยกุ ตเb อก และรปู วรรณยุกตbโทกำกบั อย7ใู นคำน้นั กำหนด
บงั คบั เสยี ง อนั เปนc ลักษณะพเิ ศษของโคลง

วราภรณb บำรงุ กลุ (๒๕๓๗ : ๒-๘) อา? งถงึ ใน นศิ รา วงษสb บุ รรณb (๒๕๕๓ : ๒๔) ไดอ? ธบิ ายลักษณะ
บงั คบั ของคำเอก คำโท คำเอกโทษ และคำโทโทษไว? ดังนี้

คำเอก คือ คำทม่ี รี ปู วรรคยุกตเb อกปรากฏอยู7 เช7น แก7 ค7า ใส แม7 พอ7 พี่ ปูt ย7า ท่ัว รัว่ มัว่ เปcนต?น

เฉพาะคำเอกนใ้ี นโคลงอนุญาตให?ใชค? ำตายแทนได?

คำโท คือ คำทมี รี ปู วรรณยกุ ตโb ทปรากฏอยู7 เชน7 ร?อง ไห? ไม? ลม? ขา? ว บ?าน มา? ช?าง น?า ปgา ข?า เปcนตน?

คำเอกโทษ คือการนำคำทปี่ กติใชว? รรณยุกตbโทกำกับ แปลงมาใชว? รรณยกุ ตเb อกกำกับแทน เพือ่ ใช?
แทนทคี่ ำเอก ในตำแหน7งบังคบั ของโคลง เช7น

สน้ิ เลือด เขยี นเปน- ซิน่ เลอื ด ซิ่น เปนc คำเอกโทษ

เขยี้ วคม เขยี นเป-น เค่ยี วคม เคยี่ ว เปนc คำเอกโทษ

คำโทโทษ คือการนำคำทปี่ กตใิ ช?วรรณยกุ ตbเอกกำกบั แปลงมาใชว? รรณยกุ ตโb ทกำกับแทน เพ่อื ใหใ? ช?
แทนคำโทในตำแหนง7 บังคบั เช7น

เลา7 เรอ่ื ง เขียนเปน- เหล?าเรอื่ ง เหลา? เปนc คำโทโทษ

คา7 จา? ง เขียนเป-น ข?าจ?าง ข?า เปcนคำโทโทษ

ชมพ7ู เขียนเป-น ชมผ?ู ผู? เปนc คำโทโทษ

ลองทำดู
๑. จงอธบิ ายความแตกต7างระหว7าง คำเอกกบั คำเอกโทษ และ คำโทกบั คำโทโทษ
๒. จงยกตัวอย7างคำเอกโทษ และคำโทโทษมาอยา7 งละ ๕ คำ

เรยี นมา เสรจ็ แลว7
เรมิ่ ตน7
ทบทวนสิ่งทร่ี 7ู ดงั กล?าว เปIนบท
จกั ช?วยชีน้ ำพา แตง? ได7เปนI โคลง
ทดสอบท?านศึกษา
ม?งุ ม่ันฝKกเข7มขน7

แบบฝกM หดั บทท่ี ๒.๑

ความเปBนมาของโคลง

คำชีแ้ จง : ให?นักเรยี นทำวงกลม ลอ? มรอบข?อความท่ถี กู ต?อง จำนวน ๑ ขอ? ความ

๑. ขอ? ใดคอื ความหมายของโคลง

เปcนรอ? ยกรองทม่ี ีบังคับเอกโท เปนc รอ? ยกรองแต7ไมม7 ีบังคับเอกโท

เปcนรอ? ยกรองทไ่ี ม7มีจำนวนคำ

๒. ข?อใดคอื ภาคท่ีเปcนตน? กำเนดิ ของโคลง

ภาคกลาง ภาคเหนือและอีสาน ภาคใต?
สมัยสุโขทัย
๓. โคลงปรากฏคำประพนั ธbในสมยั ใดเปcนสมยั แรก นริ าศภเู ขาทอง
โคลงกระท?ู
สมัยอยุธยา สมัยรตั นโกสนิ ทรb

๔. โคลงปรากฏคำประพันธbในเรอ่ื งใดเปcนเรอื่ งแรก

โคลงดั้นบาทกุญชร โองการแช7งนำ้

๕. โคลงชนิดใดทเ่ี กิดข้นึ ก7อน โคลงสสี่ ุภาพ

โคลงด้นั โคลงโบราณ

แบบฝMกหดั บทที่ ๒.๒
ชนดิ ของโคลง

คำชแี้ จง : ใหน? กั เรียนทำเครื่องหมาย ✔ ลงในตวั เลือกท่ถี ูกตอ? ง ตามทโ่ี จทยกb ำหนด

๑. ข?อใดคือโคลงสภุ าพ
..... โคลงสนิ ธุมาลี
..... โคลงสส่ี ภาพ
..... โคลงกระทู?

๒. ข?อใดคือโคลงดนั้
..... โคลงสองดนั้
..... โคลงสามด้ัน
..... โคลงวิชชมุ าลี

๓. ข?อใดคือโคลงโบราณ
..... โคลงนันททายี
..... โคลงห?า
..... โคลงจติ รลดา

๔. ข?อใดคอื คือคำตอบท่ีถกู ตอ? งของ โคลงสองสภุ าพ
..... เปcนโคลงโบราณ
..... เปcนโคลงสภุ าพ
..... เปcนโคลงดั้น

๕. ข?อใดคือคำตอบทถี่ กู ตอ? งของ โคลงดั้นบาทกญุ ชร
..... เปนc โคลงดัน้
..... เปcนโบราณ
..... เปcนสภุ าพ

แบบฝกM หดั บทที่ ๓.๑
เรื่อง แผนผังและการบังคับโคลงสส่ี ภุ าพ

คำชี้แจง : คำประพันธbต7อไปนี้เรียงลำดับไม#ถูกต+อง ให?นักเรียนเรียงลำดับคำประพันธbใหม7

โดยใส7ตัวอักษรหนา? ข?อความลงในชอ7 งวา7 ง ๑-๔ ตามลำดบั ให?ถกู ตอ? งตามฉนั ทลักษณขb องโคลงสส่ี ภุ าพ

๑. ก เม่ือกลางแกศ7 รัทธา ทำแต7 บุญนา

ข ครั้นใหญ7หาสินมา สู7เหย?า

ค ครน้ั แกแ7 รงวอกเว?า ห7อนได?เปcนการ

ง เมอ่ื น?อยเรง7 เรียนรู? วชิ า

(โคลงโลกนิติ)

๑๒๓๔

๒. ก สลาลงิ เลห7 bซองสลา นุชเทยี บ ถวาย‰

ข ตาดวา7 ตาดพสั ตรา หนุ7มหน?า

ค ซอ7 นกลน่ิ กลิ่นแกว? ซอ? น นาสา เรียม‰

ง สวาดด่งั เรยี มสวาทเจ?า จากแลว? หลงครวญ

(ลิลติ ตะเลงพ7าย)

๑๒๓๔

๓. ก ทรหนอย7ูทรหู หาออ7 น อวรนา

ข แถลงแดส7 องพธู พ่นี อ? ง

ค เห็นแตน7 กหกร?อง รำ่ รอ? งรนสมร

ง สาลกิ าวานสง7 สรอ? ย สารกู หนง่ึ รา

(ลิลติ พระลอ)

๑๒๓๔

๔. ก เวน? ทถ่ี ามอันยัง ไปรt ู?

ข เวน? ด่ังกลา7 วว7าผู? ปราชญbได?‰มี

ค เว?นเลา7 ลิขติ สัง เกตวา7 ง เวน? นา

ง เวน? วจิ ารณbวา7 งเว?น สดับฟlง

(โคลงโลกนติ )ิ

๑๒๓๔

๕. ก เวหาสเห็นธลุ ีลง ลม7ุ เทา?

ข ชล่วิ เลวแลงเจ?า จิม่ ชู?ชาทอง

ค รถทองยงั ย่นื ร?อย เรียงกง

ง อกเรยี มบิน่ เปนc ผง ยบั ยอ7 ย ยุบเอย

(โคลงนิราศหริภญุ ชยั )

๑๒๓๔

แบบฝMกหัดบทที่ ๓.๒

เรอ่ื ง แผนผังและการบังคับโคลงสี่สุภาพ

คำช้ีแจง : ให?นักเรยี นนำคำในกรอบสีเ่ หลย่ี ม เตมิ ลงในชอ7 งว7างคำประพันธbให?ถกู ต?องตามฉนั ทลักษณb
ของโคลงสส่ี ภุ าพ
๑. โรงพระอาภรณ์อา้ เปนทล(ี านสมรแล

มฉี นวนขนานน้ำพว7 ง ขนัดแพ
…………………………. ลอ7 ฟาg
โรงทองพระลานแด ดถู วา7 น พระเอย
…………………………. รำ่ รอื้ ‰ถึง
(โคลงยอพระเกยี รติพระเจา? กรงุ ธนบรุ )ี

๒. ทรุ ชนกลา่ วคาํ ฝืน คาํ กลา่ วสาธชุ นยนื

งาสาร‰หอ7 นเหย้ี น หดคืน
............................ อยา7 งนั้น
............................
หวั เตา7 ยาวแล?วสนั้ คำเล7า

เล7หลb ิ้นทรชน
(โคลงโลกนติ )ิ

๓. เซงแซ่แปรแ๋ ปรน๋ ซอ้ ง พลา่ นรอ้ ง กลางโขลง

เกรยี่ งลวา? กลา? ไลช7 า? ง .................
คบแกวง7 แสงเพลงิ โพลง .................
ช?างตน่ื ครืน้ เครงโยง
............................... เหยียดปtา ลา7 แฮ

สนนั่ หน?าปาt เปงŽ
(โคลงนริ าศสพุ รรณ)

๔. เคลอ(ื น เหงา แม่ รอ้ น ยงิ( ฟ้า

เจา? ไข?ทุก…..เพ้ยี ง ภูเขา ลกู เฮย
เจา? .........ทกุ ขbบางเบา สว7าง……
มาเหน็ พ7อเงียบ....... หนักกว7า กอ7 นนา
ทกุ เร7งซอ? นเหลือซ?อน .......... ทบั แด ฯ

(ลลิ ิตพระลอ)

๕. ออ่ น หน้า ฉวาง ป้อง เยอ$ื ง

ยงู ทองย7อง……ยา7 ง รำ........
รายรา7 ยฟtายเฟ‹•องหาง เฉิด......
ปากหงอน.......สำอาง ลายเลศิ
รำเลนเต?นงามหง?า ปกN .......เปนเพลง
(กาพยหb 7อโคลงประพาสธารทองแดง)

แบบฝกM หัดบทท่ี ๔
เร่อื ง คำเอก คำโท

คำชี้แจง : ให?นกั เรยี นขดี เส?นใต? คำเอก ดว? ย สแี ดง คำโท ด?วย สมี วW ง

๑. เสยี ง•เสยี งเล7าอา? ง อนั ใด พีเ่ อย

เสียงย7อมยอยศใคร ทั่วหล?า

สองเขือพ่หี ลบั ใหล ลืมตื่น ‰พ่ี

สองพ่คี ิดเองอา? อย7าได?ถามเผอื ฯ

(ลิลติ พระลอ)

๒. จากมามาล่วิ ล้าํ ลำบาง

บางยเี่ รือราพลาง พ่ีพร?อง

เรอื แผงชว7 ยพานาง เมียรม7าน มานา

บางบ7รบั คำคล?อง คลา7 วนา้ํ ตาคลอ ฯ

(นิราศนรนิ ทร)b

๓. เจา? ไขท? ุกขbแม7เพีย้ ง ภูเขา ลูกเฮย

เจ?าเคลอ่ื นทุกขบb างเบา สวา7 งร?อน

มาเหน็ พ7อเงียบเหงา หนักกว7า กอ7 นนา

ทุกขเb ร7งซ?อนเหลือซอ? น ย่งิ ฟgาทับแด ฯ

(ลิลติ พระลอ)

๔. ถึงกรรมจักอยู7ได? ฉนั ใด พระเอย

กรรมบม7 ีมีใคร ฆา7 ข?า

กศุ ลส7งสนองไป ถึงท่ี สขุ นา

บาปส7งจำตกชา? ชว7 ยไดฉ? ันใด ฯ

(ลลิ ติ พระลอ)

๕. สายหยุดหยดุ กลน่ิ ฟgุง ยามสาย

สายบห7 ยดุ เสน7หbหาย หา7 งเศรา?

กคี่ ืนกว่ี ันวาย วายเทวษ ราแม7

ถวลิ ทุกขวบคำ่ เชา? หยุดได?ฉันใด

(ลลิ ิตตะเลงพ7าย)

เฉลยแบบฝกM หดั บทท่ี ๒.๑
ความเปนB มาของโคลง

คำช้แี จง : ให?นักเรียนทำวงกลม ลอ? มรอบข?อความที่ถูกต?อง จำนวน ๑ ข?อความ

๑. ขอ? ใดคือความหมายของโคลง

เปเนcปรcน?อรยอ? กยรกอรงอทงีม่ทบี่ งั คบั เอกโท เปcนร?อยกรองแต7ไม7มบี งั คบั เอกโท

เปcนร?อยกรองท่ไี มม7 จี ำนวนคำ

๒. ขอ? ใดคือภาคท่เี ปนc ต?นกำเนิดของโคลง

ภาคกลาง ภาคภเหานคือเหแนลือะภแลาคะอีสาน ภาคใต?
สมัยสโุ ขทยั
๓. โคลงปรากฏคำประพนั ธใb นสมัยใดเปนc สมัยแรก นริ าศภเู ขาทอง
โคลงกระทู?
สมสัยมอยั ยอธุ ยยุธายา สมัยรัตนโกสนิ ทรb

๔. โคลงปรากฏคำประพันธbในเรอื่ งใดเปcนเรอ่ื งแรก

โคลงดั้นบาทกุญชร โอโงอกงากราแรชแ7งชนง7 นำ้ ้ำ

๕. โคลงชนดิ ใดทเ่ี กิดขนึ้ กอ7 น โคลงสส่ี ภุ าพ

โคโลคงลดง้นั ดนั้ โคลงโบราณ

แบบฝMกหัดบทที่ ๒.๒
ชนดิ ของโคลง

คำช้แี จง : ให?นกั เรยี นทำเคร่ืองหมาย ✔ ลงในตวั เลอื กทถ่ี กู ตอ? ง ตามท่โี จทยbกำหนด

๑. ขอ? ใดคือโคลงสุภาพ
..... โคลงสินธมุ าลี
✔ โคลงสสี่ ภุ าพ
✔ โคลงกระท?ู

๒. ขอ? ใดคือโคลงดน้ั
✔ โคลงสองดนั้
✔ โคลงสามด้ัน
..... โคลงวชิ ชุมาลี

๓. ขอ? ใดคือโคลงโบราณ
✔ โคลงนันททายี
..... โคลงหา?
✔ โคลงจิตรลดา

๔. ข?อใดคือคอื คำตอบท่ีถกู ตอ? งของ โคลงสองสภุ าพ
..... เปนc โคลงโบราณ
✔ เปนc โคลงสภุ าพ
..... เปcนโคลงดั้น

๕. ข?อใดคือคำตอบทีถ่ ูกตอ? งของ โคลงด้นั บาทกญุ ชร
✔ เปcนโคลงดัน้
..... เปcนโบราณ
..... เปcนสภุ าพ

เฉลยแบบฝMกหัดบทท่ี ๓.๑
เร่ือง แผนผังและการบังคับโคลงสี่สุภาพ

คำชี้แจง : คำประพันธbต7อไปนี้เรียงลำดับไม#ถูกต+อง ให?นักเรียนเรียงลำดับคำประพันธbใหม7

โดยใส7ตัวอกั ษรหน?าข?อความลงในช7องว7าง ๑-๔ ตามลำดบั ให?ถูกตอ? งตามฉันทลกั ษณbของโคลงส่สี ภุ าพ

๑. ก เมอื่ กลางแกศ7 รทั ธา ทำแต7 บุญนา

ข คร้นั ใหญ7หาสินมา ส7เู หยา?

ค ครั้นแก7แรงวอกเว?า หอ7 นไดเ? ปนc การ

ง เม่ือน?อยเรง7 เรยี นรู? วิชา

(โคลงโลกนิต)ิ

๑๒๓๔
งข กค

๒. ก สลาลิงเล7หซb องสลา นชุ เทียบ ถวาย‰

ข ตาดว7าตาดพสั ตรา หนุ7มหนา?

ค ซอ7 นกล่ินกลนิ่ แกว? ซ?อน นาสา เรยี ม‰

ง สวาดด่ังเรียมสวาทเจา? จากแล?วหลงครวญ

(ลลิ ิตตะเลงพา7 ย)

๑๒๓๔
คขกง

๓. ก ทรหนอยท7ู รหู หาออ7 น อวรนา

ข แถลงแด7สองพธู พี่น?อง

ค เห็นแตน7 กหกร?อง รำ่ ร?องรนสมร

ง สาลกิ าวานสง7 สร?อย สารกู หนง่ึ รา

(ลิลติ พระลอ)

๑๒๓๔
ง ข กค

๔. ก เว?นทถ่ี ามอันยงั ไปรt ?ู

ข เว?นดั่งกล7าววา7 ผ?ู ปราชญไb ด‰? มี

ค เว?นเลา7 ลขิ ิตสงั เกตวา7 ง เวน? นา

ง เว?นวิจารณbว7างเวน? สดับฟงl

(โคลงโลกนติ )ิ

๑๒๓๔
ง ก คข

๕. ก เวหาสเหน็ ธุลลี ง ลุ7มเทา?

ข ชล่วิ เลวแลงเจ?า จิ่มช?ชู าทอง

ค รถทองยงั ย่นื ร?อย เรียงกง

ง อกเรียมบิน่ เปcนผง ยบั ยอ7 ย ยบุ เอย

(โคลงนิราศหรภิ ญุ ชัย)

๑๒๓๔

คก งข

เฉลยแบบฝMกหัดบทท่ี ๓.๒

เรอ่ื ง แผนผังและการบังคับโคลงสี่สุภาพ

คำชี้แจง : ให?นักเรียนนำคำในกรอบสีเ่ หลี่ยม เตมิ ลงในชอ7 งวา7 งคำประพนั ธbให?ถูกต?องตามฉนั ทลักษณb
ของโคลงสี่สภุ าพ

๑. โรงพระอาภรณ์อา้ เปนทล(ี านสมรแล

มฉี นวนขนานน้ำพ7วง ขนัดแพ
เปนทีล่ านสมรแล ล7อฟgา
โรงทองพระลานแด ดถู วา7 น พระเอย
โรงพระอาภรณอb ?า รำ่ รอื้ ‰ถึง
(โคลงยอพระเกยี รตพิ ระเจ?ากรงุ ธนบุร)ี

๒. ทรุ ชนกลา่ วคาํ ฝืน คาํ กลา่ วสาธชุ นยนื

งาสาร‰ห7อนเหีย้ น หดคืน
คำกล7าวสาธุชนยนื
อยา7 งน้ัน
ทุรชนกลา7 วคำฝ‹น
หวั เตา7 ยาวแล?วสนั้ คำเล7า
เล7หbล้นิ ทรชน
(โคลงโลกนติ )ิ

๓. เซงแซ่แปรแ๋ ปรน๋ ซอ้ ง พลา่ นรอ้ ง กลางโขลง

เกร่ียงลว?ากล?าไล7ช?าง กลางโขลง
คบแกวง7 แสงเพลิงโพลง พลา7 นร?อง
ช?างตืน่ ครื้นเครงโยง
เซงแซแ7 ปร‘แปร‘นซอ? ง เหยยี ดปาt ลา7 แฮ

สน่นั หน?าปtาเปŽง
(โคลงนิราศสพุ รรณ)

๔. เคลอ(ื น เหงา แม่ รอ้ น ยง(ิ ฟ้า

เจ?าไขท? ุกแมเ7 พย้ี ง ภเู ขา ลูกเฮย
เจา? เคลอื่ นทุกขบb างเบา สวา7 งร?อน
มาเหน็ พ7อเงียบเหงา หนกั กวา7 กอ7 นนา
ทุกเรง7 ซ?อนเหลอื ซอ? น ย่งิ ฟgาทับแด ฯ

(ลิลิตพระลอ)

๕. ออ่ น หน้า ฉวาง ป้อง เยอ$ื ง

ยูงทองยอ7 งเย้ืองยา7 ง รำฉวาง
รายรา7 ยฟาt ยเฟอ•‹ งหาง เฉดิ หนา?
ปากหงอนอ7อนสำอาง
รำเลนเต?นงามหงา? ลายเลศิ

ปNกปอg งเปนเพลง
(กาพยหb อ7 โคลงประพาสธารทองแดง)

เฉลยแบบฝกM หัดบทท่ี ๔

คำเอก คำโท

คำชีแ้ จง : ให?นกั เรยี นขดี เสน? ใตค? ำเอกดว? ย สีแดง คำโทดว? ย สมี ว7 ง

๑. เสียง•เสียงเลา7 อ?าง อันใด พเ่ี อย

เสียงยอ7 มยอยศใคร ทั่วหลา?

สองเขอื พห่ี ลับใหล ลืมตน่ื ‰พี่

สองพค่ี ิดเองอา? อยา7 ไดถ? ามเผอื ฯ

(ลลิ ติ พระลอ)

๒. จากมามาล่วิ ลํ้า ลำบาง

บางย่เี รอื ราพลาง พพ่ี ร?อง

เรอื แผงชว7 ยพานาง เมียรม7าน มานา

บางบร7 บั คำคลอ? ง คล7าวนํ้าตาคลอ ฯ

(นริ าศนรนิ ทรb)

๓. เจา? ไข?ทุกขแb มเ7 พ้ียง ภเู ขา ลกู เฮย

เจา? เคลอื่ นทุกขbบางเบา สวา7 งรอ? น

มาเหน็ พ7อเงียบเหงา หนักกว7า กอ7 นนา

ทุกขเb รง7 ซ?อนเหลือซอ? น ย่ิงฟาg ทบั แด ฯ

(ลลิ ติ พระลอ)