Sejarah Bahasa Melayu

SEJARAH
BAHASA MELAYU

BAHASA KEBANGSAAN A

Milik [email protected]

Hasil Pembelajaran

• Pada akhir topik ini, pelajar dapat:
1. Bertutur dengan berkesan
dalam situasi rasmi (MLO1)
2. Menghasilkan penulisan yang
jelas dan bersistematik
(MLO2)

Milik [email protected]

Pengenalan

• Sejarah perkembangan bahasa Melayu perlu dilihat dari sudut etimologi kata "Melayu".
• Pengembara China, (644-645M) Mo-lo-yu (Mo-lo-Yue) merujuk sebuah kerajaan di

Jambi.
• Perkataan "Melayu" pertama kalinya ditemui di Padang Rochore di daerah Batanghari,

Jambi pada sebuah patung tahun 1286.
• Istilah Melayu asalnya merujuk kepada kerajaan.
• Setelah wujud Kerajaan Melayu Melaka, istilah Melayu merujuk kepada bangsa dan

bahasa.
• 1972 UNESCO mengiktirafkan perkataan Melayu merujuk suku bangsa Melayu di

Semenanjung Malaysia, Thailand, Indonesia, Filipina dan Madagaskar.

Milik [email protected]

Peta Kepulauan Melayu

Milik [email protected]

Asal-Usul Bangsa Melayu

TEORI ASAL-USUL
BANGSA MELAYU

Datang dari daerah Yunan Datang dari Pulau Borneo

• Gelombang Pertama (2500 SM) - Melayu Proto • Ke Barat - arah ke Sumatera Utara,
➢ Mereka tinggal di kuala-kuala sungai dan pantai • Ke timur - Laut menghala ke

untuk memudahkan kerja-kerja mencari makan. Kepulauan Filipina dan Taiwan, dan
• Gelombang Kedua (1500 SM) - Melayu Duetro
satu kelompok turun ke Sulawesi
➢ Menduduki daerah pantai dan tanah Lembah di Asia
dan kalimantan Timur.
Tengara • Ke Barat Daya, iaitu Sumatera
➢ Pandai bercucuk tanam dan perlayaran
Selatan dan Jawa Barat.

Milik [email protected]

Salasilah Bahasa Melayu Filium

Keluarga Bahasa Austris 5000 tahun @ lebih

Austroasia Tibet-China Austronesia Rumpun

Nusantara Mikronesia Melanesia Polinesia 2500 – 5000 tahun

Sumatera Kalimantan Jawa Filipina Keluarga
Melayu
Iban Jawa Tagalog Kurang daripada
Aceh Melanau Sunda Sulu 2500 tahun
Minang Madura Balau
Subkeluarga
Milik [email protected]

Jenis-Jenis Bahasa Melayu

Bahasa Melayu Kuno
Bahasa Melayu Klasik
Bahasa Melayu Moden

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Latar belakang

• Digunakan pada zaman kerajaan
Sriwijaya iaitu antara kurun ke- 7
hingga sekitar kurun ke-11 hingga ke-
12.

• Berperanan sebagai lingua franca, iaitu
bahasa yang digunakan dalam
hubungan:
I. Perdagangan
II. Pentadbiran
III. Ilmu dan agama
IV. Sastera dan budaya

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Ciri-ciri Bahasa Melayu Kuno

1. Perkataan

• Perkataan berikut ditemui dalam batu bersurat Talang Tuwo

i. vulan = bulan

ii. niparvuat = diperbuat

iii. nitanam = ditanam

iv. dngan = dengan

v. vuahna = buahnya

vi. tathapi = tetapi

vii. haur = aur

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Ciri-ciri Bahasa Melayu Kuno
2. Tulisan

• mempunyai empat jenis tulisan
I. Rencong
II. Kawi
III. Palava (Palawa)
IV. Nagiri

Milik [email protected]

I. Rencong

Milik [email protected]

II. Kawi

Milik [email protected]

III. Palava (Palawa)

Milik [email protected]

IV. Nagiri

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno marlapas
niparvuat
Ciri-ciri Bahasa marvuat
3. Imbuhan mamawa

• Imbuhan yang digunakan

I. ma- → mem- berfungsi sebagai kata kerja
aktif transitif.

II. mar- → ber- dengan fungsi sebagai imbuhan
kata kerja aktif tak transitif.

III. ni- → di- berfungsi sebagai imbuhan kata
kerja pasif

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Ciri-ciri Bahasa

4. Kosa kata

• Banyak meminjam kosa kata daripada
bahasa Sanskrit kerana:

I. bahasa Sanskrit dianggap
mempunyai status yang tinggi.

II. merupakan bahasa bagi golongan
bangsawan.

III. bahasa Melayu masih kekurangan
kosa kata.

IV. wujudnya hubungan antara
penutur bahasa Melayu kuno
dengan penutur bahasa Sanskrit.

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Bahan Bukti

1. Batu Bersurat Kurun Ketujuh

• Terdapat empat jenis batu bersurat yang menggunakan tulisan Palava

I. Batu Bersurat di Kedukan Bukit, Palembang, 683M
II. Batu Bersurat di Talang Tuwo, Palembang, 684M
III. Batu Bersurat di Kota Kapur, Pulau Bangka, 686M
IV. Batu bersurat di Karang Brahi, Jambi, 686M

2. Batu Bersurat Kurun Kesembilan

• Batu bersurat ini menggunakan tulisan Nagiri

I. Batu Bersurat Gandasuli di, Jawa Tengah, 832M

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Batu Bersurat di Kedukan Bukit, Palembang, 683M

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Batu Bersurat di Talang Tuwo, Palembang, 684M

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Batu Bersurat di Kota Kapur, Pulau Bangka, 686M

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Kuno

Batu bersurat di Karang Brahi, Jambi, 686M

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Latar belakang
• Wujud aman peralihan atau zaman

transisi antara BM Kuno dan BM Klasik.
• BM Klasik dikaitkan dengan zaman

kedatangan dan kewujudan
kedatangan pengaruh Islam.
• Kemasukan bahasa Arab dan Parsi juga
memberi kesan ketaraterhadap kosa
kata dan pembinaan ayat sekitar kurun
ke-13.

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Ciri-ciri Bahasa
1. Kosa kata

• Masih mengekalkan unsur-unsur
bahasa yang telah dipinjam
daripada bahasa Sanskrit

• Contoh kosa kata: rupa, sendi,
lidah, masa, senda, dewasa, udara,
gerhana, gula, gergaji, masyghul
(bersedih), edan kesmaran (mabuk
asmara)

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik seniman
angkasawan
Ciri-ciri Bahasa
seniwati
2. Imbuhan maharaja
• Meminjam beberapa imbuhan
daripada bahasa Sanskrit

I. -man
II. -wan
III. -wati
IV. maha-

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Ciri-ciri Bahasa
3. Tulisan

• Menggunakan tulisan jawi dan
rumi

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Ciri-ciri Bahasa
4. Pengaruh bahasa lain

• Banyak menerima pengaruh bahasa Arab dan Parsi, terutamanya dari segi
kosa kata dan beberapa imbuhan.

• Contoh kosa kata bahasa Arab: ilmu, iman, hikayat, kalam, syukur, ghaib,
sejarah, alam, kisah, maaf, mesyuarat, iklan, hakim dll

• Contoh kosa kata bahasa Parsi: pasar, piala, juadah, taman, garam, kahwin,
dewan dll

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Ciri-ciri Bahasa
5. Laras

• Menggunakan laras bahasa istana

6. Binaan ayat
• Banyak ayat majmuk (Kata hubung)
• Ayat pasif
• Kata pangkal ayat: alkisah,
sebermula, hatta, adapun
• Ayat songsang
• Menggunakan partikel ‘pun’ dan
‘lah’

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Fungsi Bahasa
1. Fungsi

• Menjadi lingua franca di Kepulauan Melayu
• Menjadi bahasa rasmi kerajaan
• Menjadi bahasa penyebaran agama
• Menjadi bahasa ilmu dan budaya

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Bahan Bukti
1. Batu nisan

• Batu nisan Malik al-Saleh bertarikh 1297M menggunakan tulisan Niski tetapi mempunyai
unsur bahasa Arab ditemui di Pasai.

2. Batu bersurat

• Batu Bersurat Sungai Teresat yang ditemui di Terengganu pada 1303M – 1387M
menggunakan tulisan Jawi dan mengandungi perkataan bahasa Arab dan Sanskrit.
Kandungan batu ini mengaitkan tentang undang-undang Islam.

• Batu Bersurat Pagar Ruyung ditemui di Minangkabau pada 1356M. Terdapat prosa
Melayu kuno dan beberapa baris sajak Sanskrit mengunnakan imbuhan BM Kuno.

• Batu Bersurat Minye Tujuh di Aceh pada 1380M menggunakan tulisan Sanskrit dan
mengandungi perkataan bahasa Arab.

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Klasik

Bahan Bukti

3. Dokumen rasmi

• Hukum Kanun Melaka
dan Pahang

• Surat-surat oleh pihak
istana seperti surat
Sultan Abu Hayat I dan II
di Ternate.

4. Sastera

• Naskhah Melayu lama
seperti Sejarah Melayu,
Hikayat Hang Tuah,
Hikayat Raja-Raja Pasai
dan lain-lain

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Moden

Latar belakang
• Hasil karangan Munsyi Abdullah

dianggap sebagai permulaan zaman
BM Moden pada kurun ke-19.
• Sebelum penjajahan British BM Moden
mencapai kedudukan yang tinggi dan
berfungsi sebagai bahasa perantaraan,
pentadbiran, kesusasteraan serta
bahasa pengantar di pusat pendidikan
Islam

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Moden

Ciri-ciri Bahasa
• Masih mengekalkan unsur-unsur pinjaman bahasa asing seperti kosa kata, imbuhan

dan fonem-fonem tertentu.
• Perancangan dan pembinaan bahasa yang sistematik untuk memastikan fungsi-fungsi

bahasa Melayu dikekalkan.
• Menerima pengaruh bahasa Inggeris khususnya dari segi istilah dan kosa kata umum,

sejajar dengan fungsinya sebagai bahasa ilmu dan rasmi.
• Lebih banyak bentuk ayat aktif
• Menggunakan system tulisan rumi di samping mengekalkan tulisan Jawi
• Mewujudkan penyelarasan dari segi ejaan dan istilah dengan bahasa Melayu Brunei

dan Indonesia (MABBIM)

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Moden

BM Moden Pascamerdeka
• Masih mengekalkan unsur-unsur pinjaman bahasa asing

seperti kosa kata, imbuhan dan fonem-fonem tertentu.
• Perancangan dan pembinaan bahasa yang sistematik untuk

memastikan fungsi-fungsi bahasa Melayu dikekalkan.
• Menerima pengaruh bahasa Inggeris khususnya dari segi

istilah dan kosa kata umum, sejajar dengan fungsinya sebagai
bahasa ilmu dan rasmi.
• Lebih banyak bentuk ayat aktif
• Menggunakan system tulisan rumi di samping mengekalkan
tulisan Jawi
• Mewujudkan penyelarasan dari segi ejaan dan istilah dengan
bahasa Melayu Brunei dan Indonesia (MABBIM)

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Moden

Tokoh-tokoh BM Moden
Raja Ali Haji

• Aktif di Johor-Riau pada abad ke-19
• Karya beliau meliputi bidang agama, seajrah, bahasa,

sastera dan undang-undang
• Antara karya terkenal ialah Bustanul-Katibin, Kitab

Pengetahuan Bahasa (Kamus dan tatabahsa), Kitab
Salasilah Melayu-Bugis, Tuhfat-Nafis (sejarah)

Zainal Abidin bin Ahmad (Za’ba)

• Terkenal dalam tatabahsa tradosisonal
• Karya terpenting ialah Pelita Bahasa Melayu (Penggal I, II

dan III), Rahsia Ejaan Jawi, Daftar Ejaan Melayu, Ilmu
Mengarang Melayu

Milik [email protected]

Bahasa Melayu Moden

Tokoh-tokoh BM Moden

Prof. Emeritus Datuk Dr. Nik Safiah Karim

• Terkenal dengan aliran tatabahsa Transformasi Generatif (TG)
• Antara buku terkenal ialah Tatabahasa Dewan, Bahasa

Melayu Syntax: Aspects of its Standardisation, Sosiolinguistik
Bahasa Melayu dan lain-lain

Prof. Emeritus Dato’ Dr. Hajah Asmah Haji
Omar

• Aktif dalam bidang linguistik
• Antara karya yg penting ialah Nahu Melayu Mutakhir, An

Introduction to Malay Grammar, Ensiklopedia Bahasa Melayu

Milik [email protected]

Rujukan

• Safiah Karim, Farid Mohd. Onn, Hashim bin Hj. Musa, Abdul Hamid Mahmood,
Muhammed Salehudin Aman, Abdul Ghalib Yunus and Farid M. Onn, 2016. Tatabahasa
Dewan. 4th ed. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pusatka

• Adenan, A. (2009). Bahasa kebangsaan. Oxford Fajar.

Milik [email protected]

Milik [email protected]