ปลาแห้งท่ายาลอ

สามากูน ศอฟฟนิ

กลุม่ ปลาแหง้ ทา่ ยาลอ
240/3 ม.4 ต.ตุยง อ.หนองจกิ จ.ปตั ตานี

สามากูน ศอฟฟนิ

240/3 ม.4 ต.ตยุ ง อ.หนองจกิ จ.ปัตตานี

จัดทาโดย
นางสาวอะหล์ าม เจเตะ

ตาแหน่งบรรณารกั ษ์
งานพัฒนาทรัพยากรสารสนเทศ
สานกั วทิ ยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

มหาวทิ ยาลัยราชภัฏยะลา

ก

คำนำ

มหาวิทยาลยั ราชภฏั ยะลาเปน็ สถาบันอุดมศึกษาเพ่ือการพัฒนาท้องถิน่ โดยเฉพาะในเขตจังหวัดชายแดน
ภาคใต้ของไทย (ยะลา ปัตตานี นราธิวาส) มีพันธกิจสาคัญ ได้แก่ การผลิตบัณฑิตให้มีคุณภาพ ตรงตามความ
ต้องการของตลาดแรงงาน การบริการแก่สังคม การวิจัย การทานุบารุงศิลปวัฒนธรรม การพัฒนาครูและ
บุคลากรทางการศึกษา การเสริมสร้างสังคมสมานฉันท์ และการพัฒนาองค์กรคุณภาพ และยังได้จัดต้ัง “ศูนย์
สง่ เสริมและพัฒนาท้องถิ่น” เพ่อื ทาหนา้ ทีห่ ลักเป็นศูนยร์ วมหรือคลังข้อมูลด้านการเชื่อมโยงองค์ความรู้ โดยใน
ปี 2561 ศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาท้องถิ่นได้ดาเนินงาน 5 โครงการภายใต้พระราโชบาย ประกอบด้วย 1)
โครงการบูรณาการพันธกิจสัมพันธ์เพ่ือแก้ปัญหาความยากจนของประชาชนในท้องถิ่น 2)โครงการยกระดับ
ผลิตภัณฑ์ชุมชน OTOP 3)โครงการส่งเสริมความรกั ความสามัคคี ความมีระเบียบวินัยเข้าใจในสิทธิหน้าท่ีของ
ตนเองและผู้อ่ืน 4)โครงการพัฒนาทักษะภาษาอังกฤษศตวรรษท่ี 21 สาหรับนักศึกษาครูในมหาวิทยาลัยราช
ภัฏ และ 5)โครงการยกระดับคุณภาพการเรียนรู้ด้านการอ่านการเขียนและการคิดวิเคราะห์ของนักเรียนใน
ระดบั การจัดการศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน

ศูนย์บรรณสารสนเทศ สานักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ มีหน้าท่ีสนับสนุนการเรียนการ
สอน การศึกษาค้นคว้า การวิจัย ด้านทรัพยากรสารสนเทศ และส่ือประเภทอิเล็กทรอนิกส์ที่เอ้ือต่อการเรียนรู้
ของผู้ใช้บริการ นอกจากนี้ยังมีระบบคลงั ปัญญามหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ยะลาท่ีเปน็ แหล่งจัดเก็บและรวบรวมองค์
ความรู้ต่าง ๆ เช่น งานวิจัย บทความทางวิชาการเพื่อเป็นแหล่งสารสนเทศของมหาวิทยาลัย รวมทั้งยังได้
รวบรวมสื่ออิเล็กทรอนิกส์เพื่อส่งเสริมความรู้เข้าใจในด้านการพัฒนาท้องถ่ินมหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา ซึ่ง
โครงการบูรณาการพันธกิจสัมพันธ์เพ่ือแก้ไขปัญหาความยากจนของประชาชนในท้องถ่ินเป็นโครงการท่ีสาคัญ
โดยเฉพาะการพัฒนาและยกระดับสินค้าหนึ่งตาบลหน่ึงผลิตภัณฑ์ (OTOP) ซ่ึงเป็นแนวทางประการหน่ึงที่จะ
สร้างความเจริญแก่ชุมชนให้สามารถยกระดับฐานะความเป็นอยู่ของคนในชุมชนให้ดีข้ึน โดยการผลิตหรือ
จัดการทรัพยากรท่ีมีอยู่ในท้องถ่ินให้กลายเป็นสินค้าที่มีคุณภาพ มีจุดเด่น เป็นเอกลักษณ์ของตนเองท่ี
สอดคล้องกับวัฒนธรรมในแต่ละท้องถนิ่ สามารถจาหนา่ ยในตลาดท้ังภายในและตา่ งประเทศ

ส่อื อิเลก็ ทรอนกิ ส์ เร่อื ง “ปลาแหง้ ทา่ ยาลอ” ซงึ่ เป็นหนง่ึ ในโครงการยกระดบั ผลิตภัณฑ์ชุมชน OTOP เพิ่ม
ขับเคลื่อนการพัฒนาให้ชุมชนมีความเข้มแข็งและยั่งยืน โดยผ่านกระบวนการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนทาให้
สามารถพัฒนาผลิตภัณฑ์ออกมาจานวนมาก และได้รับการรับรองคุณภาพในระดับต่าง ๆ และผู้ใช้สามารถ
ศกึ ษาขอ้ มูลเร่ืองปลาแหง้ ทา่ ยาลอได้มากยิ่งขึน้ รวมทงั้ ยังเป็นแนวทางในการนาไปประกอบอาชพี ต่อไปได้

ผู้จัดทาหวังว่าสื่ออิเล็กทรอนิกส์ฉบับน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจศึกษาเรื่องปลาแห้งท่ายาลอเพื่อ
การพัฒนาอาชีพ และขอขอบคุณศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาท้องถิ่นท่ีให้ข้อมูลเป็นอย่างดี หากผู้อ่านท่านใดมี
ขอ้ เสนอแนะประการใด ผู้จัดทาขอรบั ไวด้ ว้ ยความขอบพระคุณยิ่ง

ผู้จัดทา
นางสาวอะหล์ าม เจะเตะ

23 สิงหาคม 2562

ข หนำ้

สำรบญั ก
ข
เน้ือหำ 1
2
คานา 3-5
สารบัญ 6
เกรน่ิ นา 6
กลมุ่ : กลุ่มปลาแหง้ ท่ายาลอ ข้อมูลทัว่ ไป 6
ผลิตภัณฑ์ 6-8
มาตรฐานการรบั รองผลติ ภัณฑ์
การคดั สรรผลิตภัณฑ์ 9
ความเปน็ มาของผลิตภัณฑ์ 9-11
ขอ้ มลู การสง่ เสริมผลติ ภณั ฑ์ 12

- ดา้ นการพฒั นาผลิตภัณฑ์
- ด้านการผลติ
- ด้านการส่งเสริมการตลาด
- ด้านกระบวนการผลติ และเทคโนโลยีในการผลิต
- ด้านความเขม้ แขง็ ของกลมุ่
ข้อมูลปญั หาและความตอ้ งการในการพฒั นา
รปู ภาพ
บรรณานุกรม

กลุ่มปลาแห้งท่ายาลอ
240/3 ม.4 ต.ตุยง อ.หนองจกิ จ.ปตั ตานี

กลุ่มปลาแห้งท่ายาลอ ได้มีการพัฒนาและยกระดับสินค้าปลาแห้งของชุมชนให้เป็นสินค้าหน่ึงตาบล
หนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP) ระดับห้าดาว ซ่ึงเป็นสินค้าเชิงเกษตรและอุตสาหกรรมประสมประสานของชุมชนที่
สามารถยกระดับฐานะความเปน็ อยูข่ องคนในชุมชนให้ดีขน้ึ โดยการผลิตหรอื จัดการทรพั ยากรที่มีอยใู่ นท้องถ่ิน
ให้กลายเป็นสินค้าที่มีคุณภาพ มีจุดเด่น เป็นเอกลักษณ์ของตนเองที่สอดคล้องกับวัฒนธรรมในพื้นท่ีอาเภอ
หนองจกิ จังหวดั ปัตตานี ซึ่งเปน็ พ้ืนทีท่ อ่ี ดุ มไปด้วยอาหารทะเล และมีปลาจานวนมาก

ปลาแห้งท่ายาลอ ได้ผ่านการถนอมอาหารโดยวิธีตากแห้ง เป็นกระบวนการลดน้าหนักของอาหารทา
ให้อาหารมีน้าหนักเบาขึ้น โดยใช้ตัวกลางทาหน้าที่ถ่ายเท ความร้อนจากบรรยากาศไปสอู่ าหารท่ีมีความช้นื อยู่
โดยวิธีใดวิธีหนึ่ง แล้วรับความช้ืนจากอาหารระเหยไปสู่บรรยากาศภายนอกอาหาร ทาให้อาหารมีความชื้น
ลดลงไปเร่ือย ๆ จนในที่สุดแห้งเป็นอาหารแห้ง โดยท่ัว ๆ ไปอากาศจะมีบทบาทสาคัญ ทาหน้าท่ีเป็นตัวกลาง
ในการถ่ายเทความร้อนและความช้ืนดังกล่าว หลักเกณฑ์การถนอมอาหารตากแห้ง คือ จะต้องลด ยับย้ัง และ
ป้องกันปฏิกิริยาทางเคมีทั้งหลายและการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ทุกชนิด เพื่อให้ได้อาหารตากแห้งที่เก็บได้
นาน ไม่บูดเน่าเพราะการเจริญเติบโตของจุลินทรยี ์ หรือไม่มีสารเคมีตกค้างเนื่องจากปฏิกิริยาทางเคมีระหว่าง
กรรมวิธี เตรียมการผลิตหรือระหว่างการเก็บ เพ่ือหยุดปฏิกิริยาเอนไซม์และลดปริมาณแบคทีเรียที่มีอยู่ เป็น
ตน้

ปลาแห้งท่ายาลอ ตรา สามากุลศอฟฟิน มาจากภาษาอาหรับ แปลว่า ปลาสะอาด ซึ่งผลิตภัณฑ์ของ
กลุ่มปลาแหง้ ท่ายาลอได้ผลติ จากปลาสดและสะอาดจากท้องทะเลลังกาสุกะ นามาแปรรูปเพ่อื ใหผ้ บู้ รโิ ภคได้รับ
ประทานอาหารทีส่ ดสะอาดปรงุ รสแบบเฉพาะพเิ ศษ เหมาะสาหรบั ทกุ เพศทุกวัย อกี ท้ังมีคณุ ค่าทางโภชนาการ

มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลาให้ความสาคัญกับการพัฒนาท้องถ่ินเป็นอย่างย่ิง โดยเฉพาะการพัฒนาและ
ยกระดับสินคา้ หนงึ่ ตาบลหนง่ึ ผลิตภัณฑ์ (OTOP) ซง่ึ เป็นแนวทางประการหนง่ึ ท่จี ะสรา้ งความเจริญแก่ชมุ ชนให้
สามารถยกระดับฐานะความเป็นอยู่ของคนในชุมชนให้ดีขึ้น โดยการผลิตหรือจัดการ ทรัพยากรท่ีมีอยู่ใน
ท้องถิ่นให้กลายเป็นสินค้าที่มีคุณภาพ มีจุดเด่น เป็นเอกลักษณ์ของตนเองที่สอดคล้องกับวัฒนธรรมในแต่ละ
ท้องถิ่น สามารถจาหน่ายในตลาดทั้งภายในและต่างประเทศ มหาวิทยาลยั ราชภัฏยะลาได้รวมกับกลุ่มวิสาหกิจ
ชุมขนเพื่อพัฒนาวิสาหกิจชุมชนปลาแห้งท่ายาลอ ตาบลตุยง อาเภอหนองจิก จังหวัดปัตตานี ซ่ึงเป็นหน่ึงใน
โครงการยกระดับผลิตภัณฑ์ชุมชน OTOP เพิ่มขับเคล่ือนการพัฒนาให้ชุมชนมีความเข้มแข็งและยั่งยืน โดย
ผา่ นกระบวนการต่าง ๆ ทัง้ ทข่ี ับเคลื่อน โดยกระบวนการพฒั นาผลิตภัณฑ์ชมุ ชนต่าง ๆ นี้ ทาให้สามารถพัฒนา
ผลติ ภณั ฑ์ออกมาจานวนมาก และได้รับการรับรองคณุ ภาพในระดบั ต่าง ๆ อกี ดว้ ย

2

1. กลมุ่ : กลมุ่ ปลาแหง้ ท่ายาลอ
ขอ้ มูลท่ัวไป

- ประธานกลมุ่ ฮาซนั สาและ หมายเลขโทรศพั ท์ : 093-7192472
- จานวนสมาชกิ 50 คน
- ทีต่ ้ังกลุ่ม 240/8 หม่ทู ่ี 4 ตาบลตยุ ง อาเภอหนองจกิ จังหวัดปตั ตานี
- ประเภทผลิตภัณฑ์ : อาหาร

2

3

ผลิตภัณฑ์ จานวน 3 ผลิตภณั ฑ์ ดงั น้ี
1. ปลาผีเสือ้ คือ ปลาถูกแปรรปู โดยการตากแหง้ สามารถเพิม่ คณุ ภาพหรอื ระยะเวลาการ

เกบ็ ได้โดยการแปรรปู การตากแหง้ เนื้อหรือปลาจะช่วยทาใหเ้ กบ็ รกั ษาอาหารได้นานข้ึน

3

4

2. ปลากเุ ลา เป็นปลามีเน้อื เยอะ เนอื้ หวาน มัน อรอ่ ย มีกา้ งตรงกลางอย่างเดียว สามารถกิน
ได้ตลอดท้ังตัว ในประเทศไทยพบปลากุเลามากทางทะเลภาคใต้ฝั่งอ่าวไทย ทางจังหวัด สงขลา ปัตตานี และ
นราธิวาส ซึ่งท่ีอาเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส นั้น เป็นอีกหน่ึงแหล่งที่มีปลากุเลาชกุ ชุม สาหรับต้นกาเนิดของ
ปลากุเลาตากใบนั้น มาจากชาวจนี โพ้นทะเล (ในอดตี ) ทอี่ พยพมาทามาหากินที่ตลาดเจ๊ะเห อาเภอตากใบ เห็น
ว่าท่ีนี่มีปลากุเลาชุกชุม จึงริเริ่มทาปลากุเลาเค็มขึ้น เมื่อได้ปลาสดใหม่มา จากน้ันก็ จะนาปลามาเข้าสู่
กระบวนการผลิตท่ีทาอย่างพิถีพิถันในทุกข้ันตอน ซ่ึงแม้แต่ละเจ้าจะมีสูตรเฉพาะของใครของมัน แต่ก็มี
กระบวนการหลักคล้ายๆ กัน ได้แก่ เม่ือได้ปลาสดใหม่มาแล้วก็จะมาขอดเกล็ด ควักไส้ เคร่ืองในท้ิง ล้างทา
ความสะอาดให้หมดจด จากน้ันนาไปหมักเกลือ ท่ีเมื่อหมักได้ที่ ก็จะนาไปตากแดด ขณะท่ีการนาปลาไปตาก
แดดก็ต้องห้อยหัวปลาลงอย่างเดียว เพ่ือว่าเวลาโดนแดดจัดๆความร้อนจะทาให้มันปลาไหลเยิ้มออกมาทาให้
ปลามสี เี หลอื งทอง ในการตากปลาช่วงแรก ๆ นที้ ี่ส่งกล่ินแรง (ฉยุ ) ล่อแมลงวัน จงึ มีการห่อกระดาษปิดป้องหัว
ปลาตัวใหญ่เพื่อป้องกันแมลงวนั มาไข่ สาหรับสิ่งสาคัญอย่างยิ่งยวดในเวลาตากปลาคือ ห้ามปลามีหนอนอยา่ ง
เด็ดขาด ถ้าปลามีหนอนแสดงว่าปลาเสยี แล้ว หลายๆ ทจ่ี ึงนิยมสร้างมุ้งให้กบั ปลาเวลาตากเพ่อื ป้องกันแมลงวัน
มาไข่ คร้ันเมอ่ื ตากได้ระยะเวลากาหนดก็เสร็จส้ินนาออกขายได้ ซ่ึงปัจจุบันหลายๆ รา้ นจะมีผลิตภัณฑ์บรรจุลง
ในกล่องอยา่ งสวยงามเรียบรอ้ ย

4

5

3. ปลาหวาน คือ แปรรปู อาหารทะเลโดยการแยกเน้อื กับกา้ งปลาออกจากกนั หลังจากนน้ั
นาไปล้างให้สะอาด แลว้ นาไปหมกั เกลือกบั นา้ ตาล 3-4 ชั่วโมง นาไปตากแดดใหแ้ หง้ แล้วสามารถนาไปทอดได้
ทันที ปลาหวานจะใช้ปลาเพียง 2 ชนิดเท่าน้ัน คือ ปลาข้างเหลือง และปลาหลังเขียว มีคุณสมบัติ เม่ือแปรรูป
เป็นปลาหวานแล้ว เน้ือจะนุ่ม หอม อร่อย หาไม่ได้จากปลาชนิดอื่นๆ จุดเด่นของปลาข้างเหลือง และปลา
หลังเขียว อย่ทู ี่มีคณุ คา่ ทางโภชนาการสูง

5

6

มาตรฐานการรบั รองผลิตภัณฑ์ จานวน 3 มาตรฐาน ดงั นี้
1. มาตรฐานผลติ ภณั ฑช์ มุ ชน (มผช.)
2. ฮาลาล
3. องค์อาหารและยา (อ.ย.)

การคัดสรรผลติ ภณั ฑ์
เคยสมัครเข้ารบั การคัดสรรหน่งึ ตาบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ OTOP ปัจจุบันเป็นสินค้า OTOP ระดับห้าดาว

ของอาเภอ อกี ทั้งยงั เป็นกลุ่มภาคเี ครือขา่ ย เมอื งต้นแบบ
ความเปน็ มาของผลติ ภัณฑ์

1. ประวตั คิ วามเป็นมา
- มเี รอื่ งราวเกี่ยวกับตัวผลติ ภณั ฑ์ แตไ่ ม่มีการบนั ทกึ

ขอ้ มลู การส่งเสรมิ ผลิตภัณฑ์
1. ดา้ นการพฒั นาผลิตภณั ฑ์
1.1 การพฒั นาผลติ ภณั ฑ์

6

7

มีการพัฒนาแนวคิดของกลุ่มและความต้องการของลูกคา้
1.2 การพฒั นารปู แบบบรรจภุ ณั ฑ์

มีบรรจภุ ณั ฑท์ บี่ ่งบอกถึงเอกลกั ษณต์ ่อผลติ ภณั ฑ์ และมาตรฐานสากลเชิงการคา้
1.3 รปู แบบผลิตภัณฑ์ ความโดดเดน่ เฉพาะตวั

มีบรรจุภัณฑ์ที่บ่งบอกถึงเอกลักษณ์ต่อผลิตภัณฑ์ และมาตรฐานสากลเชิงการค้า ซ่ึงได้รับ
การส่งเสริมและสนับสนุนจาก กรมพัฒนาชมุ ชน (OTOP นวัตวิถี)

2. ด้านการผลิต
2.1 แหลง่ ท่ีมาของวัตถุดบิ
ใชว้ ัตถุดบิ ในพื้นท่ีท้องถิน่ เป็นเอกลกั ษณ์
2.2 อัตราการผลติ
จะผลิตตามความต้องการของลูกค้า และจะมีการผลิตสินค้าทกุ วนั แต่ถา้ ความต้องการของ
ลูกคา้ เพิ่มขึน้ ทางกลุ่มสามารถทาผลิตผลติ ภัณฑ์ตามความตอ้ งการของลูกค้าได้
2.3 ต้นทุนการผลติ
ต้นทนุ การผลิตขนึ้ อยูก่ บั วตั ถดุ ิบและความต้องการของกลุ่มลูกคา้
2.4 ศกั ยภาพการผลติ
สามารถทาผลิตภณั ฑ์ไดต้ ามสง่ั ซอ้ื ทง้ั คณุ ภาพและไดจ้ านวนปรมิ าณมาก

3. ด้านการส่งเสริมการตลาด
3.1 แหลง่ จาหน่ายหลักของสนิ ค้า
- กลุ่มลูกค้าจากจังหวัดนราธิวาส สุไหงโกลก ปะนาเระ ตอนนี้กาลังจะขยายตลาดไปยัง
ร้านอาหารในประเทศมาเลเซยี 200 รา้ นค้า
3.2 รายไดใ้ นการจัดจาหนา่ ยสินค้า เมอ่ื เทียบกบั ปีทีผ่ า่ น
รายได้เม่อื เทยี บกบั ปที ผี่ า่ น เพิ่มขึน้ เร่ือยๆ
3.3 ความตอ่ เน่อื งของตลาด
มีความต่อเน่ืองของตลาด โดยมีการจาหน่ายให้กับร้านค้าในพ้ืนท่ีและนอกพื้นที่จานวน 30
รา้ น และมจี าหน่ายนอกพ้ืนทต่ี า่ งจังหวัดท่ัวประเทศ

7

8

4. ด้านกระบวนการผลติ และเทคโนโลยใี นการผลิต
4.1 เทคโนโลยใี นการผลติ
มี Facebook ของทางร้าน/เพจทางรา้ น เป็นช่องทางในการค้าขาย

สามารถติดต่อได้ทางเพจ https://www.facebook.com/Suyahwala/
4.2 ปริมาณการผลิตและได้คุณภาพที่คงเดมิ
สามารถผลิตในปริมาณมากคุณภาพคงเดิม
4.3 ภูมปิ ญั ญา ความคดิ สรา้ งสรรค์ ทกั ษะฝีมอื ในการผลิต
ภูมิปัญญาหลักในการผลิตจานาวัตถุดิบมากจากในพ้ืน 80 % แต่ปัจจุบันวัตถุดิบไม่เพียงพอ

ต่อความต้องการของลูกค้า จึงจาเป็นต้องสั่งวัตถุดิบมาจากจังหวัดนครศรีธรรมราช และจังหวัดชุมพร และท่ี
อนื่ ๆ

5. ดา้ นความเข้มแข็งของกลุ่ม
5.1 ระยะเวลาในการจดั ตง้ั กลุ่ม
- จดั ตัง้ กล่มุ เม่ือปี พ.ศ. 2545
5.2 การมสี ่วนร่วมระหวา่ งกลุ่มกบั ชุมชน
- การมีสว่ นร่วมระหวา่ งกลมุ่ กับชมุ ชนไดร้ บั การมีส่วนรว่ มเป็นย่าง
5.3 แหลง่ งบประมาณในการสนับสนนุ กลุม่
- แหล่งงบประมาณสนบั สนุนจากหน่วยงานรฐั ไดแ้ ก่ กรมพัฒนาชุมชน (OTOP นวตั วิถี)

และ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ยะลา
5.4 การจดั ทาบัญชี
- มีการทาบัญชรี ายรับ
– รายจ่ายแบบงา่ ย

8

9

ขอ้ มูลปัญหาและความต้องการในการพัฒนา
1. ปัญหา
- ยงั ไมม่ ีตลาดตา่ งประเทศ
- เกล็ดปลาทส่ี ดอยากให้ชว่ ยพฒั นาการแปรรูป
- ยังไมม่ ีโรงน้าแข็งเป็นของตนเอง
2. ความตอ้ งการในการพฒั นา
- มคี วามต้องการในเร่ืองของการตลาดต่างประเทศ
- มคี วามต้องการแปรรปู ปลาสดๆ
- มีความต้องการเพม่ิ โรงนา้ แข็งเปน็ ของตนเอง

รูปถ่าย
1. ทางเขา้ โรงเรือน

2. ประธานกล่มุ

9

10

3. ผลติ ภณั ฑ์

10

11

4. โรงเรอื น/กระบวนการผลิต

11

12

ข้อมลู อา้ งองิ

การถนอมอาหาร.[ออนไลน์]. เขา้ ถึงได้จากhttp://www.foodnetworksolution.com
(วนั ท่สี ืบค้นข้อมลู : 20 กรกฎาคม 2562).

การถนอมอาหาร. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ได้จาก http://www.healthcarethai.com
(วนั ท่ีสืบค้นข้อมลู : 20 กรกฎาคม 2562).

วิถกี ารถนอมอาหาร [ออนไลน์]. เข้าถงึ ไดจ้ ากhttp://signuphowto.blogspot.com
/2012/02/blog- post_24.html (วนั ที่สบื ค้นข้อมูล : 20 กรกฎาคม 2562).

สถาบันวจิ ยั และพัฒนาชายแดนภาคใต้. (2562). ปลาแห้งท่ายาลอ. ยะลา. มหาวทิ ยาลยั
ราชภัฏยะลา.

12