BAB 1-Pengenalan Kepada Reka Bentuk dan Teknologi

BAB 1

PENGENALAN KEPADA REKA
BENTUK DAN TEKNOLOGI

DISEDIAKAN OLEH : SITI FARHANA BINTI CHE ANUAR (SMA NAHDZAH)

1.1 Dunia Reka Bentuk
1.1.1 Definisi Reka Bentuk dan Teknologi

Reka Bentuk Teknologi

Pengetahuan tentang penyusunan Pengaplikasian ilmu sains dan
bahan secara terancang untuk matematik dengan
menghasilkan sesuatu produk
yang memberi impak kepada menggunakan sumber semula
kehidupan manusia. jadi untuk dijadikan alat, tenaga

atau sistem.

Reka Bentuk dan Teknologi

Gabungan pengetahuan tentang penyusunan bahan secara
terancang dengan mengaplikasikan pengetahuan sains
dan matematik bagi memudahkan kehidupan manusia.

2

Bidang Reka
Bentuk dan
Teknologi

Konkrit Abstrak

Merujuk kepada bidang Merujuk kepada bidang
mereka bentuk sesuatu penghasilan produk yang
produk yang dapat dilihat boleh dilihat tetapi tidak

dan dipegang. boleh dipegang.

3

Teknologi • Alatan • Makanan
Seni • Mesin • Pakaian
• Pertanian • Persenjataan
Perkhidmatan
Konkrit Komunikasi • Seramik • Arca
(maujud)
• Masakan • Seni halus
Bidang
Reka • Lukisan • Alat muzik
Bentuk
• Anyaman / sulaman
Abstrak
(mujarad) • Pengangkutan • Proses dan langkah

• Sewaan • Sistem pengairan

• Sistem pembelajaran

• Bahasa • Persuratan
• Pengiklanan
• Atur cara • Grafik

• Bunyi, isyarat
dan suara

4

1.1.2 Elemen Reka Bentuk Berdasarkan Produk yang Dipilih

Definisi Merujuk kepada perkara yang dapat membantu menzahirkan idea
Elemen seseorang dalam bentuk lukisan atau lakaran.

Garisan

Ruang Rupa
Bentuk
Warna Elemen
Reka
Bentuk

yang Lazim
Digunakan

Saiz Tekstur

5

(A) Garisan • Ialah cantuman atau sambungan siri titik yang mempunyai ukuran
panjang dan jarak.

Fungsi Garisan dalam Reka Bentuk

(1) Menunjukkan perhubungan antara elemen (6) Menunjukkan kestabilan dan kerehatan

• Contoh : Garisan pada gear serong • Contoh : Garisan melintang pada batu-bata

(2) Mewakili ketegangan antara dua titik (7) Menunjukkan daya gerakan yang dinamik

• Contoh : Garisan lurus pada tali gitar • Contoh : Garisan serong pada tiang lampu neon

(3) Menunjukkan keseimbangan (8) Mewakili gerakan dan tenaga yang berpadu

• Contoh : Garisan menegak pada pagar rumah • Contoh : Garisan pada paip air

(4) Membahagikan dua ruang kawasan (9) Menunjukkan objek itu dekat atau jauh

• Contoh : Garisan pada pelan lantai rumah • Contoh : Garisan tebal menunjukkan objek itu dekat dan
garisan nipis atau halus menunjukkan objek itu jauh
(5) Menunjukkan pergerakan arah atau aliran
6
• Contoh : Garisan anak panah pada papan tanda

(B) • Ialah hasil pertemuan antara hujung garisan dengan permulaannya.
Rupa • Mempunyai permukaan yang rata dan bergarisan di luar sebagai sempadan yang mengelilinginya.
• Bersifat 2D (tidak berjisim) serta mempunyai luas.

Kategori Rupa Rupa
Organik
Rupa
Geometri * Rupa bebas dan tidak dapat
diukur
* Mempunyai sudut
* Dilukis dengan pembaris * Dihasilkan secara spontan

atau set geometri

7

Contoh Rupa Geometri

Rupa Mempunyai permukaan yang bebas dan tidak bersudut
Organik Mempunyai sempadan yang bebas
Garisan tidak lurus dan tidak tetap

Tidak sekata dan tidak mempunyai simetri

8

(C) • Ialah objek yang mempunyai ruang, isi padu dan mempunyai lebih dari satu permukaan.
Bentuk

Bentuk Merupakan bentuk yang bersifat tiga dimensi (3D)
Konkrit
Bentuk yang dapat dirasa, disentuh dan dilihat dari pelbagai
sudut

Bersifat nyata dan maujud, iaitu benar-benar wujud di
hadapan mata

Bentuk yang dihasilkan melalui kemahiran menggunakan Bentuk
warna dan garisan Abstrak /

Bentuk ilusi tidak dapat disentuh tetapi hanya kelihatan Ilusi
dalam paparan 3D
9
Penggunaan kesan cahaya dan bayang merupakan faktor
penting dalam menghasilkan bentuk ilusi

(D) Tekstur

• Merupakan satu teknik yang memberikan impak atau kesan terhadap orang yang melihat sesuatu
permukaan pada lukisan atau objek.

• Boleh dilihat dan dirasa melalui sentuhan.
• Contoh tekstur ialah kasar, licin, halus, kesat, lembut, keras dan berkilat.

(E) Saiz

• Ialah ukuran atau dimensi bagi sesuatu objek.
• Digunakan untuk menunjukkan kesan perbezaan jarak, panjang, tinggi dan kedalaman objek.

(F) Warna

• Ialah kesan melalui pembalikan cahaya ke atas sesuatu objek.
• Akan mempengaruhi persekitaran, emosi dan psikologi orang yang melihatnya.

(G) Ruang

• Ialah kawasan kosong yang dikelilingi oleh elemen garisan bagi menampakkan objek dengan lebih jelas.
• Terbahagi kepada dua, iaitu ruang nyata atau fizikal dan ruang ilusi atau tampak.
• Ruang nyata : ruang sebenar di antara dua objek yang berhampiran.
• Ruang ilusi : objek ruang gambar yang terhasil apabila dua objek tersebut dihasilkan dalam bentuk lukisan.

10

Kumpulan Warna

Warna primer Warna sekunder

Merah Kuning Biru Warna tertier Jingga Ungu Hijau

* Kuning * Merah * Biru
* Kuning jingga * Merah jingga * Hijau biru
* Kuning hijau * Merah ungu * Biru ungu

Warna panas 11

• Ialah warna yang terang dan jelas.
• Dapat menimbulkan suasana ceria,riang dan bersemangat.
• Dinilai dari warna merah hingga ke warna kuning.

Warna sejuk

• Memberikan kesan cahaya yang rendah.
• Memberikan kesan redup, tenang dan damai serta menyejukkan mata memandang.
• Dinilai dari warna ungu hingga ke hijau.

1.1.3 Prinsip Reka Bentuk

• Ialah konsep atau aturan yang digunakan pada elemen reka bentuk bagi memudahkan
pembinaan sesuatu objek agar visual yang dihasilkan menjadi menarik, selesa serta
memberi kepuasan kepada pelanggan.

Keseimbangan

Harmoni Pengulangan
Keringkasan
Prinsip Kontras
Reka
Bentuk

Kesatuan Kepelbagaian

12

(A) Keseimbangan 13

• Merujuk kepada kesamaan dan kesepadanan dari segi berat, tarikan dan tumpuan.
• Keseimbangan Simetri : Merujuk kepada persamaan pada kedua-dua bahagian sesuatu reka bentuk.
• Keseimbangan Asimetri : Merujuk kepada ketidaksamaan yang terdapat pada sesuatu reka bentuk.

(B) Pengulangan

• Bermaksud penyusunan semula objek secara berulang-ulang dari segi saiz dan bentuk.
• Boleh berlaku dalam bentuk bersudut (pola), susunan bersiri, selari atau berjejari.
• Tujuan : untuk menghasilkan satu pola atau corak unsur yang berulang-ulang dan lengkap.

(C) Kontras

• Ialah perbezaan ketara pada ciri elemen yang digunakan.
• Contoh perbezaan adalah seperti:

• tekstur : kasar dan licin
• kedudukan : kiri dan kanan, menegak dan melintang
• warna : terang dan gelap
• saiz : besar dan kecil
• bentuk : bulat atau bersegi
• ruang : jauh dan dekat
• Tujuan : untuk menyerlahkan perbezaan, menarik perhatian dan memberi fokus.

(D) Kepelbagaian

• Menunjukkan aplikasi penggunaan pelbagai gaya, nilai dan idea yang berbeza dalam sesuatu reka bentuk.
• Dapat dihasilkan dengan menggunakan elemen-elemen reka bentuk.
• Tujuan : untuk menambah daya tarikan sesuatu rekaan.

(E) Kesatuan

• Bermaksud semua bahagian elemen bergabung untuk membentuk imej, tema atau idea yang sempurna.

(F) Keringkasan

• Idea yang kompleks perlu diolah semula dalam bentuk visual yang lebih ringkas.
• Idea yang ringkas diadaptasi dalam rekaan pelbagai rekaan menarik.

(G) Harmoni

• Bermaksud melihat sesuatu yang dapat memberikan keamanan dan kedamaian.

• Harmoni dalam visual dapat dihasilkan melalui susun atur berulangan sesuatu unsur yang seimbang dan
mempunyai perhubungan saling berkaitan seperti penggunaan ton warna yang hamper sama dan
mempunyai kontras.

• Kejadian alam semula jadi seperti laut, gunung, pokok, awan dan langit sudah berada dalam keadaan

harmoni. 14

Langkah Awal1.1.4 Aplikasi Prinsip-prinsip Reka Bentuk dalam Mereka
Sebelum MelakarBentuk Objek Asas

Kuasai semua prinsip reka bentuk

Memilih elemen yang sesuai dalam menterjemahkan idea

Mula melakar elemen yang digunakan. Pastikan lakaran itu mengikut
prinsip reka bentuk iaitu ringkas dan seimbang.

15

Contoh penghasilan sebuah jam dinding berbentuk jam tangan

Langkah 1 Langkah 2 Langkah 3 Langkah 4 Langkah 5
Perincian lakaran
Lakar bentuk Bina garisan Lakar bentuk Lakar bahagian
oktagon binaan bulatan tali

Kesimpulan : Prinsip yang digunakan dalam pembinaan jam dinding ini adalah ringkas pada rupa dan bentuk jam, kesatuan 16
pada jarumnya, pengulangan dan harmoni pada tali dan tepi jam di samping elemen bentuk, saiz dan ruang.

Membanding Beza1.1.5 Membanding Beza Prinsip dan Elemen Reka Bentuk
Produk
Memahami terlebih dahulu elemen dan prinsip serta perkaitannya
dalam reka bentuk

Perbandingan dilakukan dengan membandingkan ciri-ciri yang terdapat
pada produk

Menggunakan produk siap yang terdapat dalam pasaran.

17

Elemen dan
Prinsip Reka

Bentuk

Garisan Penggunaan garisan pada bahagian atas botol Tiada penggunaan garisan yang khusus
untuk menunjukkan kestabilan dan kerehatan
Rupa Penggunaan rupa geometri
Bentuk Penggunaan rupa geometri Berbentuk seperti silinder
Tekstur Berbentuk silinder Kesat supaya mudah dipegang

Saiz Kesat dan keras supaya mudah dipegang Rendah
Tinggi Penggunaan warna cerah untuk menarik
Warna
Penggunaan warna gelap mengikut tema minat pelanggan
Keseimbangan jenama Asimetri
Pengulangan Asimetri Tiada

Kepelbagaian Bentuk heksagon Tiada prinsip kepelbagaian
Gabungan beberapa elemen reka bentuk pada
Keringkasan Binaan yang ringkas 18
hiasan
Binaan yang ringkas

1.1.6 Kriteria Reka Bentuk yang Baik

Kecenderungan • Menjadikan produk itu unik dan lebih berdaya saing daripada produk sedia ada dalam

inovasi pasaran

Kreativiti • Melibatkan idea baharu dalam menghasilkan produk reka bentuk

• Dapat memperbaiki fungsi produk sedia ada bagi memberi manfaat yang lebih baik
atau lebih fungsinya

Keaslian reka • Menekankan kandungan unsur simbolik, emosi, estetika dan penampilan produk serta
bentuk tidak meniru produk sedia ada

Kekuatan kualiti • Menghasilkan produk yang bermutu, tidak mudah rosak dan mempunyai ketahanan.
dan • Produk yang bermutu mempunyai daya kebolehpasaran yang tinggi

kebolehpasaran

Ergonomik • Ialah suatu ciri keselesaan yang ada pada sesuatu produk
• Ciri ini dapat menarik minat pengguna terhadap sesuatu produk
19

1.1.7 Membina Objek Asas

Tujuan Pembinaan Objek Asas

• Penting untuk
menterjemahkan idea
sesuatu reka bentuk.

• Dapat mengaplikasi prinsip
dan elemen reka bentuk.

• Untuk menghasilkan satu
objek yang baharu.

20

Teknik Pembinaan Objek

(A) Pembenaman (B) Pembuangan

Berlaku apabila sesuatu objek asas dimasukkan Dilakukan pada bahagian yang tidak dikehendaki
ke dalam objek yang lain. (dibuangkan). Pembuangan boleh dilakukan
dengan cara dikerat, ditebuk atau dicungkil keluar.

(C) Penyatuan (D) Peleraian
Proses meleraikan objek daripada objek asal
Proses mencantum dua atau lebih objek tanpa sehingga terbentuk objek yang baharu.
pembuangan atau pembenaman. Proses
mencantum dilakukan dengan menggunakan 21
paku, skru, glu dan rivet.

Senarai kepentingan reka1.2 Kepentingan Reka Bentuk dan Teknologi
bentuk dan teknologi1.2.1 Senarai Kepentingan Reka Bentuk dan Teknologi

Menyumbang kepada perkembangan teknologi moden
Menyumbang kepada pembangunan sosial, sains dan perniagaan

Memenuhi kehendak individu dan masyarakat
Memudahkan urusan kerja melalui pengubahsuaian

Memupuk nilai invensi, inovasi dan kreatif
Membuka laluan kerjaya dan pekerjaan

22

Kepentingan Reka Bentuk dan Teknologi Mengikut Bidang

Industri • Kewangan, mesin, pembinaan, pengilangan dan perlombongan

Kejuruteraan • Bangunan, penjagaan alam sekitar, kejuruteraan awam, bahan, biokimia, bioperubatan, elektrik, elektronik,
kimia, komputer, mekanikal, nuklear, ruang angkasa, kaji logam, pembuatan, perisian komputer, pertanian
Kesihatan dan dan petroleum
Keselamatan
Maklumat dan • Bioinformatik, bioteknologi, farmaseutikal, bioperubatan, keselamatan, kimia formatik, kesihatan,
Komunikasi perlindungan, kebakaran, pemakanan dan pakaian

Kediaman • Grafik, komunikasi, pengimejan dan muzik

Olahraga dan • Peralatan di rumah seperti periuk, sudu dan pengeluaran makanan seperti pembungkusan, bekas atau tempat
Rekreasi minuman, Pendidikan seperti papan tulis, projektor dan pen

Pengangkutan • Alatan perkhemahan, kelengkapan sukan, sukan dan taman permainan

Sains Gunaan • Ruang angkasa, lautan, kenderaan bermotor, pengangkutan darat, udara dan air serta kapal angkasa lepas

Ketenteraan • Elektronik, fizik kejuruteraan, kecerdasan buatan, bahan, optik, seramik, mikro, nano, tenaga, teknologi hijau,
nuclear dan pengkomputeran

• Bom, kejuruteraan Angkatan laut, darat dan udara, senjata api dan kelengkapan tentera 23

1.2.2 Peranan Reka Bentuk

Individu

• Memberikan kebebasan memilih kepada pengguna mengikut kemampuan dan keperluan.
• Menjadikan pengguna lebih kreatif, mudah melakukan tugas dan menerima manfaat daripada sumber alam ciptaan Tuhan.
• Menggunakan sumber alam secara terhad dengan bijak dan optimum tanpa menyebabkan pembaziran.
• Memupuk sikap bersyukur kerana kehidupan semakin dipermudah.
• Menghasilkan reka bentuk yang serba boleh dan kaya dengan idea.

Masyarakat

• Melindungi dan memelihara etika sosial.
• Menyokong, melindungi dan mempelbagaikan etika budaya.
• Melahirkan nilai-nilai estetika.
• Melahirkan masyarakat yang kreatif dalam penggunaan sumber.
• Membentuk masyarakat yang lebih bertamadun dan berdaya maju.

Pengeluar dan Negara

• Mengeluarkan produk berjenama negara. 24
• Melindungi hak cipta rakyat.
• Meningkatkan pendapatan negara.
• Menjadi aset negara yang berharga
• Menjaga maruah dan keselamatan negara.
• Menjadi penanda aras sebagai negara maju.

1.2.3 Etika dalam Reka Bentuk

Maksud • Nilai murni yang menjadi pegangan dan amalan seseorang pereka bentuk
supaya hasil ciptaannya itu tidak memudaratkan dirinya dan pengguna.
Etika

Keaslian Mereka produk dengan usaha sendiri, bukan memplagiat atau meniru
Jujur hasil kerja orang lain.

Bermanfaat Jujur dalam menentukan harga produk untuk mencari keuntungan tanpa
Mesra alam sekitar membebankan pengguna.
Selamat digunakan
Etika dalam Produk yang dihasilkan dapat memberikan manfaat kepada pengguna.
Reka Bentuk

Menggunakan sumber semula jadi tanpa menjejaskan alam sekitar.
Gunakan alatan atau bahan yang boleh dikitar semula.

Menghasilkan produk yang selamat diguna dan tidak memberi kesan
sampingan kepada pengguna.

25

1.2.4 Kerjaya dalam Bidang Reka Bentuk dan Teknologi

Penyediaan
perancangan

Pengkomputeran Skop Kerja Pembuatan
Reka dan kawalan
Bentuk

Pengangkutan
dan penjualan

26

Kerjaya Tugas secara am 27
Arkitek Merancang reka bentuk dan pelan pembangunan
Pereka bentuk automotif Mereka bentuk badan kenderaan dan keselesaan memandu
Pereka bentuk kejuruteraan Mereka bentuk litar elektrik, mesin, bangunan dan jentera
Pereka bentuk grafik Mereka bentuk lukisan, logo dan iklan
Pereka bentuk fesyen Mereka bentuk fesyen pakaian manusia dan haiwan serta hiasan
Pereka bentuk permainan Mereka bentuk alat, muka dan perisian permainan komputer
Pereka bentuk persembahan makanan Mereka bentuk persembahan kek dan roti
Pereka bentuk industri Mereka bentuk peralatan dan sistem
Pereka bentuk pengajaran Mereka bentuk langkah pengajaran
Pereka bentuk hiasan dalaman Mereka bentuk hiasan dalam bangunan dan bilik
Seni bina landskap Mereka bentuk hiasan taman
Pereka bentuk produk Mereka bentuk peralatan untuk kegunaan awam
Pereka bentuk perkhidmatan Menyediakan perkhidmatan yang boleh diberi kepada orang ramai

1.3 Invensi dan Inovasi dalam Reka Bentuk

Invensi Penemuan Produk yang lebih
sesuatu produk baik daripada
Dikembangkan semula produk asal
baharu

Teknologi Inovasi Objek baharu
baharu Cara baharu
Penemuan
Pengetahuan baharu
baharu

28

1.3.1 Definisi Invensi dan Inovasi

Ialah kaedah dan proses mencari jalan untuk menghasilkan produk atau
perkhidmatan yang baharu serta belum pernah wujud sebelumnya.

Definisi Penemuan produk baharu ini diperoleh melalui eksperimen,
Invensi pengamatan secara tidak sengaja atau melalui kajian.

Produk ini tidak lagi dipanggil invensi apabila usianya melebihi 10 tahun
atau banyak orang telah biasa menggunakannya.

Contohnya, radio merupakan invensi pada sekitar tahun 1901 oleh
Marconi, tetapi kini radio merupakan suatu produk yang lazim.

29

Definisi Ialah pengubahsuaian terhadap produk sedia ada supaya menjadi
Inovasi lebih baik, menjimatkan, bertenaga dan bermakna serta mesra
pengguna.

Berlaku apabila terdapat penambahbaikan terhadap fungsi, corak,
sistem atau rupa bentuk sesuatu produk.

Contohnya, radio kini diinovasikan dengan kemampuan bersiaran
melalui Internet.

Di peringkat komersial, inovasi didefinisikan sebagai pembangunan
produk yang mempunyai unsur kreatif dan berdaya saing di pasaran.

30

1.3.2 Aplikasi Prinsip Invensi dan Inovasi dalam Kerjaya Reka Bentuk

Prinsip Invensi, Inovasi
dan Reka Bentuk

Penjimatan Penggunaan Penjimatan
tenaga tenaga yang masa

boleh 31
diperbaharui

Pertahanan Contoh Pengaplikasian Prinsip Invensi dan Inovasi

• Memainkan peranan dalam bidang persenjataan, komunikasi, perekodan dan
pengawasan.

• Contoh : robot pengesan periuk api.

Pendidikan • Contoh : peralatan untuk latihan amali, alatan sukan serta alat tayangan multimedia
dalam pengajaran dan pembelajaran.

Kesihatan • Pelbagai jenis alatan kesihatan dan sokongan dihasilkan seperti peranti pengukuran
tekanan darah mudah alih, pelbagai jenis ubat-ubatan, peralatan pengukuran tahap
Pembuatan kesihatan dan jam pengukur degupan jantung

Teknologi • Terdapat banyak peralatan berubah untuk memenuhi citarasa pengguna.
Maklumat
• Contoh : penggunaan gentian karbon untuk menggantikan logam dalam pembuatan
kereta.

• Dahulu kita menulis dengan menggunakan papan kekunci dan pen stilus (stylus pen), tetapi kini

kita boleh menulis dengan menggunakan jari sahaja.

• Sebelum ini, alat kawalan jauh memerlukan peranti yang mempunyai infra merah atau kawalan

frekuensi radio, tetapi dengan penggunaan telefon pintar, pelbagai tugas dapat dilakukan secara

serentak melalui rangkaian Internet. 32

1.3.3 Invensi dan Inovasi dalam Reka Bentuk Terkini

Aplikasi Telefon Pintar Aplikasi Penunjuk Arah Pengesan Ergo
Pengesan Gempa Bumi atau Jalan
(Ergo Sensor)
(My Shake) (Waze)
• Pengesan ini dapat
• Aplikasi ini boleh • Aplikasi ini mampu menentukan kedudukan
mengambil dan membawa kita ke arah pengguna yang sebenar
mentafsir aktiviti gempa destinasi yang ingin kita sama ada lurus atau
bumi yang berdekatan, tujui. bengkok semasa melihat
menganggarkan lokasi skrin komputer.
gempa bumi dan
menyatakan magnitud • Pengesan ini juga
pada masa sebenar mampu memutuskan
(real-time). bekalan eletrik apabila
pengguna tidak melihat
paparan skrin komputer.

33