BAB 3-Proses Reka Bentuk

BAB 3

PROSES REKA BENTUK

DISEDIAKAN OLEH : SITI FARHANA BINTI CHE ANUAR (SMA NAHDZAH)

3.1 Projek Brief
3.1.1 Definisi Projek Brief

Definisi • Projek brief ialah satu proses perbincangan awal antara
Projek dua pihak, iaitu pengurus projek dengan pelanggan.
Brief
• Perbincangan tentang gambaran awal tentang projek
yang akan dilaksanakan.

• Bertujuan untuk mendapatkan maklumat secara terus
daripada pelanggan mengenai produk yang ingin
dibangunkan bersandarkan ciri-ciri projek brief.

2

Keperluan Pengurus projek akan berjumpa dan
Projek Brief berbincang dengan pelanggan tentang

produk yang ingin dibangunkan.

Perbincangan perlu dilakukan dengan
teliti supaya kedua-dua belah pihak
mencapai kata putus yang sama.

Idea reka bentuk produk akan
diterjemahkan kepada bentuk lakaran
bebas atau contengan supaya dapat

dilihat.

3

3.1.2 Ciri Projek Brief

Pengurus projek akan menentukan ciri-ciri
dalam projek brief.

Ciri Projek Pengurus projek akan berhubung dengan
Brief pereka bentuk dan ahli kumpulan untuk

menjayakan projek yang ingin
dibangunkan.

Pengurus projek akan meneliti maklumat
yang ada untuk menghasilkan produk yang

berkualiti.

4

Mock-up Tajuk Gambaran
atau model projek keseluruhan

Lakaran Ciri-ciri projek
idea Projek
Brief Kriteria
produk

Analisis Perancangan
kajian pengurusan

projek

5

(A) Merujuk kepada produk yang akan
Tajuk Projek dihasilkan.

Tajuk produk perlu spesifik supaya dapat
memberikan gambaran awal tentang
produk yang ingin dibangunkan.

Tajuk perlu menggunakan perkataan
yang menarik supaya dapat menarik

perhatian pengguna.

6

(B) Gambaran Keseluruhan Projek

Pengurusan Projek Gambaran Awal Produk

Pengurusan projek Gambaran awal produk perlu jelas
perlu dilakukan dari dan mudah. Gambaran ini perlu
mula projek dijalankan dibincangkan bersama-sama
sehingga siap projek pelanggan, pengurus projek dan
pereka bentuk.

Boleh ditunjukkan melalui foto,
bahan konkrit atau tayangan video.

7

(C) Kriteria Produk

Melibatkan pengaplikasian elemen Mengambil kira produk sedia ada
dan prinsip reka bentuk pada produk dalam pasaran sebagai rujukan

(D) Merangkumi skop projek, kos pengeluaran,
masa, perancangan jadual kerja dan
Perancangan pembentukan kumpulan kerja.
dalam Pengurusan
Kertas kerja dibuat terlebih dahulu untuk
Projek membuat perancangan masa, jadual kerja dan

pembentukan kumpulan kerja.

8

Kajian Reka Merujuk kepada kajian yang
Bentuk Produk dilakukan berdasarkan produk yang
sedia ada dalam pasaran.
(E) Perbandingan perlu dilakukan untuk
menghasilkan produk yang baharu.
Analisis Kajian Perbandingan dibuat dari segi reka
Reka Bentuk bentuk, fungsi dan ciri-ciri moden.
Produk dan
Merujuk kepada kajian tentang
Pasaran kehendak kumpulan sasaran
dan persaingan yang sedia ada.
Kajian Pasaran Kajian ini dapat dilakukan
dengan membuat soal selidik
dan membuat pemerhatian.

9

Disediakan oleh
pereka bentuk

Dilakar dengan bentuk (F) Untuk dipersembahkan
visual yang menarik kepada pengurus projek
Lakaran
Idea dan pelanggan

Dilakar mengikut
kehendak pelanggan

10

Mock-up

• Dikenali sebagai model olokan.
• Dihasilkan daripada bahan yang

mudah didapati, dibentuk atau
kitar semula seperti gabus, span
dan polisterina.

(G) Model
Penghasilan
• Dihasilkan dalam bentuk model
Mock-up berfungsi sepenuhnya atau separa
atau Model berfungsi.

11

3.1.3 Perancangan Projek Brief

Perancangan • Merangkumi dua kriteria, iaitu kriteria pertimbangan utama
Projek Brief dan catatan penerangan yang terdapat dalam boring projek
brief.

• Senarai semak pernyataan masalah perlu dibuat berdasarkan
dua kriteria tersebut.

• Menitikberatkan pernyataan masalah yang (A)
disenaraikan dalam jadual senarai semak.
Senarai Semak Ciri-
• Pernyataan masalah akan memfokuskan aspek ciri Pertimbangan
keseluruhan projek dan reka bentuk produk.
Utama

12

Persembahan

Fungsi Tujuan
Pasaran
Jangka Masa Kriteria
Pertimbangan Kuantiti

Utama

Kos Stail/Gaya
Kualiti

13

Senarai semak penyataan masalah ciri-ciri pertimbangan utama

Kriteria Pertimbangan Penyataan Masalah
Utama
Fungsi 1. Apakah kegunaan produk ini?
2. Di manakah produk ini digunakan?
Persembahan 1. Bagaimanakah cara produk ini dipersembahkan?

Tujuan pasaran 1. Siapakah yang akan menggunakannya?
2. Siapakah pesaing yang wujud?
Kuantiti 3. Pengguna bagaimankah yang akan menggunakan produk ini?
1. Berapakah jumlah yang diperlukan?

Stail/gaya 1. Bagaimanakah reka bentuk produk ini?
Kualiti 2. Adakah reka bentuk ini akan mendapat perhatian di pasaran?
Kos
1. Bagaimanakah kualiti pembuatannya?
Jangka masa 2. Adakah pelanggan mempunyai sebarang permintaan yang istimewa?
3. Apakah piawaian kualiti yang perlu dipatuhi?

1. Berapakah kos untuk menghasilkan satu unit produk?
2. Apakah tahap keuntungan yang dikehendaki?
3. Berapakah anggaran kos terakhir?

1. Bilakah pelanggan ingin projek ini disiapkan?
2. Apakah produk sampingan yang perlu siap dalam jangka masa yang sama?

14

(B) Mengandungi catatan
Borang Projek Brief tentang jawapan kepada
persoalan yang disenarai
dalam senarai semak ciri-
ciri pertimbangan utama

Maklumat ini dikumpul
dan diperoleh daripada

sesi interaksi antara
pereka bentuk, pengurus

projek dan pelanggan

15

Contoh Borang Projek Brief

Tajuk : Bakul serba guna Catatan
Kriteria pertimbangan utama
1. Produk saya akan digunakan untuk membawa barang-
Tujuan pasaran barang.
1. Apakah kegunaan produk ini?
2. Produk ini digunakan di rumah atau di mana-mana
2. Di manakah produk ini digunakan? sahaja mengikut keperluan pengguna.

Persembahan 1. Produk saya ini dipersembahkan dalam pelbagai
1. Bagaimanakah cara produk ini warna.

dipersembahkan? 2. Reka bentuk saiznya yang dapat diubahsuai.

Tujuan pasaran 1. Pengguna sasaran produk saya berumur 18 tahun ke
1. Siapakah yang akan atas kerana pada usia ini ramai yang memerlukan
produk ini untuk membawa pelbagai jenis barangan.
menggunakannya?
2. Ada pesaing tetapi reka bentuknya kurang berkualiti.
2. Siapakah pesaing yang wujud? 3. Suri rumah tetapi boleh juga digunakan oleh pengguna
3. Pengguna bagaimanakah yang
lain.
akan menggunakan produk ini?
16

Kuantiti 1. Untuk fasa pertama, saya akan mengeluarkan 100 unit.
1. Berapakah jumlah yang diperlukan?
1. Produk saya menggunakan bentuk asas geometri,
Stail/gaya bersaiz sederhana, ringan dan mudah dibawa ke
1. Bagaimanakah reka bentuk produk mana-mana.

ini? 2. Sudah semestinya kerana reka bentuknya unik dan
menjimatkan ruang penyimpanan.
2. Adakah reka bentuk ini akan
mendapat perhatian di pasaran? 1. Saya akan memastikan produk saya berkualiti tinggi.

Kualiti 2. Pelanggan memerlukan ruang penyimpanan yang
1. Bagaimanakah kualiti sederhana dan dapat disimpan selepas
menggunakannya tanpa mengambil ruang yang besar.
pembuatannya?
2. Adakah pelanggan mempunyai

sebarang permintaan yang
istimewa?

3. Apakah piawaian kualiti yang 3. Berdasarkan piawaian kualiti, produk perlulah berdaya
dipatuhi? tahan. Di samping itu, produk plastik dan komposit akan
menjalani ujian oleh pihak SIRIM terlebih dahulu
sebelum dipasarkan. Prosedur ini adalah untuk
menjamin keselamatan pengguna.

17

Kos 1. Kos bagi satu unit produk dianggarkan sebanyak
1. Berapakah kos untuk menghasilkan RM15.00.

satu unit produk? 2. Saya berharap agar mendapat keuntungan RM10.00
2. Apakah tahap keuntungan yang bagi jualan setiap unit.

dikehendaki? 3. Kos terakhir tidak melebihi RM20.00.
3. Berapakah anggaran kos terakhir?
1. Pelanggan mahu cadangan reka bentuk projek
Jangka masa disiapkan dalam tempoh 40 jam waktu bekerja.
1. Bilakah pelanggan ingin projek ini
2. Saya berharap agar dapat menyiapkan contoh produk
disiapkan? (mock-up atau model) pada masa yang sama
2. Apakah produk sampingan yang walaupun penambahbaikan akan meningkatkan
jangka masa yang ditetapkan.
perlu siap dalam jangka masa yang
sama?

18

3.1.4 Menyaring Maklumat dalam
Projek Brief

Menyaring
Maklumat dalam

Projek Brief

Dilakukan setelah Maklumat perlu Maklumat pada
borang projek brief disaring supaya borang brief boleh
dapat memudahkan diringkaskan kepada
lengkap proses mereka cipta
bentuk jadual

19

Kriteria Jadual Maklumat Projek Brief
Fungsi
Persembahan Catatan
Tujuan pasaran
Kuantiti ❑ Membawa barang-barang serba guna.
Stail/gaya
❖ Pelbagai jenis warna.
Kualiti ❖ Mudah disimpan kerana saiz boleh diubahsuai.

Kos • Suri rumah
• Pengguna lain yang berminat.
Jangka masa
✓ 100 unit (fasa pertama)

o Bentuk asas geometri
o Bersaiz sederhana
o Ringan
o Mudah dibawa ke mana-mana
o Boleh diubah saiznya

➢ Berkualiti tinggi
➢ Dapat membawa barangan tidak melebihi 15 unit bersaiz sederhana dengan anggaran saiz

barang 10 cm x 8 cm x 10 cm.
➢ Memenuhi piawaian kualiti yang ditetapkan oleh SIRIM.

▪ Kos pembuatan minima ialah RM15.00.
▪ Kos maksima ialah RM20.00
▪ Untung RM10.00 seunit

❑ Jangka waktu 40 jam
❑ Boleh dibuat penambahbaikan

20

3.1.5 Aplikasi Projek Brief dalam
Bentuk Jadual dan Lakaran

• Mengaplikasi semua data dan maklumat ke dalam bentuk jadual dan lakaran.

• Mengaplikasi projek brief pada lakaran perlu menggunakan prinsip, elemen dan idea
inovasi.

Aplikasi a) Tajuk projek
projek b) Gambaran keseluruhan projek
brief c) Reka bentuk produk
dalam d) Perancangan dalam pengurusan projek
bentuk e) Analisis kajian reka bentuk produk dan pasaran
jadual f) Lakaran idea
g) Penghasilan mock-up

21

Aplikasi Projek Brief dalam Bentuk Jadual

Tajuk : Bakul serba guna 1. Bakul serba guna
A. Tajuk projek
2. Membawa barangan bersaiz sederhana.
1. Apakah jenis produk atau Boleh digunakan sebagai bekas simpanan
perkhidmatan? barangan.

2. Apakah kegunaan produk ini? 3. Di rumah atau di tempat yang sesuai.

3. Di manakah produk ini akan 1. Sasaran utama ialah suri rumah. Namun
digunakan? boleh digunakan oleh pengguna lain.

B. Gambaran keseluruhan projek 2. Memudahkan pengguna membawa
1. Siapakah yang akan barangan atau sebagai tempat bekas
menggunakannya? simpanan.
2. Apakah tujuan produk ini dihasilkan?
3. Ya, amat diperlukan.
3. Adakah produk ini diperlukan oleh
pelanggan? 4. Dipersembahkan dalam pelbagai warna.

4. Bagaimanakah produk ini digunakan 22
dan dipersembahkan?

C. Reka bentuk produk 1. Elemen yang digunakan ialah saiz, warna
1. Apakah elemen dan prinsip reka dan bentuk. Prinsip yang digunakan ialah
bentuk yang akan digunakan? keseimbangan dan pengulangan.

2. Apakah kriteria reka bentuk yang ingin 2. Kriteria yang ingin diterapkan ialah fungsi
diterapkan? yang pelbagai.

3. Adakah produk ini inovasi daripada 3. Inovasi yang terdapat pada produk ini ialah
produk sedia ada atau produk yang pelaras saiz bakul.
baharu dibangunkan?
1. Pembahagian kerja kumpulan, jadual kerja
D. Perancangan dalam pengurusan projek dan kos pengeluaran dinyatakan dalam
1. Pembahagian kumpulan kerja kertas kerja.
2. Jadual kerja
3. Kos pengeluaran 2. Kuantiti penghasilan ialah 100 unit bagi fasa
4. Kuantiti penghasilan awal dan bergantung pada kehendak
pelanggan.

23

E. Analisis kajian reka bentuk produk dan 1. Jadual perbandingan
pasaran
1. Membuat perbandingan dari segi
fungsi, persembahan, tujuan pasaran,
kuantiti, kualiti, kos dan jangka masa.

✓ Menggunakan ❖ Menggunakan

bahan kain plastik
✓ Bertukar berat ❖ Ringan
❖ Kos pembuatan
jika basah
✓ Kos pembuatan rendah

lebih tinggi

2. Adakah produk ini akan mendapat 2. Sudah pasti kerana produk ini mempunyai
permintaan di pasaran? rekaan yang berinovasi dan sesuai dengan
fungsinya.

24

F. Lakaran idea 1. Lakaran produk menggunakan lakaran
1. Bagaimanakah rupa bentuk produk isometrik yang mempamerkan 3 bahagian
dalam bentuk 2 dimensi (2D) dan 3 pandangan dalam bentuk 3D. Lakaran
dimensi (3D)? unjuran ortografik mempamerkan
pandangan 2D.

G. Penghasilan mock-up 1. Menggunakan kertas mounting board, gam
1. Bahan dan peralatan yang diperlukan perekat panas, penyedut minuman,
untuk menghasilkan mock-up. pembaris, gunting, pisau pemotong, cutter
dan sebagainya.

25

Contoh lakaran idea bakul serba guna berdasarkan borang projek brief

26

3.1.6 Pembinaan Mock-up atau
Model

• Proses pembinaan mock-up atau model dilakukan setelah saringan
borang projek brief dijalankan.

• Penggunaan alatan cantuman, bahan-bahan terpakai, bahan
perekat serta kaedah mencantum bahagian-bahagian mock-up
harus dibuat dengan baik untuk menjamin kekuatan semasa
pengujian tahap keberkesanan.

27

(A) Mock-up

• Model olokan yang dibina untuk memberi gambaran awal produk
dari segi keseimbangan warna, rupa bentuk dan ergonomik
sebelum menghasilkan model sebenar.

• Boleh dibina mengikut saiz atau tanpa ukuran sebenar.

28

• Jenis-jenis bahan untuk penghasilan mock-up:

Dawai kasa Polisterin Plastisin

Kadbod Foam Kayu

29

(B) Model

• Terbahagi kepada model separa berfungsi dan model berfungsi
sepenuhnya.

• Model separa berfungsi dihasilkan secara berskala atau saiz sebenar.
• Model berfungsi sepenuhnya dibina menyerupai objek sebenar dan

berfungsi mengikut tujuan sasaran.

30

Alatan dan bahan cantuman mock-up atau model

• Digunakan untuk mencantum bahagian-bahagian mock-up atau model.
• Perlu mengikut kesesuaian bahan sebelum memilih bahan cantuman yang

sesuai.

Pistol perekat panas

• Sumber elektrik digunakan bagi mencairkan rod
perekat panas. Sesuai untuk melekatkan plastik,
kadbod dan mounting board.

Super glue

• Daya pengikatnya yang kuat dijadikan perekat jenis ini
sering digunakan untuk mencantumkan pelbagai jenis
bahan seperti plastik, kayu, fabrik dan mounting board.

31

Perekat kayu

• Digunakan untuk mencantum bahn yang berunsurkan kayu. Jenis
perekat kayu di pasaran ialah urea formaldehyde (UF), melamine
formaldehyde (MF), phenol formaldehyde (PF) dan phenol
resorcinol formaldehyde (PRF).

Gam paip PVC

• Gam ini sesuai digunakan untuk mencantum bahan
PVC yang tidak berulir. Terdapat dalam bentuk
cecair.

Benang dan jarum

• Digunakan untuk mencantumkan bahan yang
berunsurkan fabrik. Terdapat pelbagai saiz dan
warna benang yang terdapat di pasaran.

32

3.1.7 Penilaian Hasil Mock-up atau
Model

1) Ialah proses terakhir untuk mengukur tahap keberkesanan
produk.

2) Tahap keberkesanan produk diukur berdasarkan tiga faktor
penting:

a) Mematuhi kriteria projek brief
b) Mematuhi kehendak pelanggan
c) Ketepatan rupa bentuk

3) Terdapat dua kaedah yang biasa digunakan untuk menguji
produk iaitu:

a) Pengujian di lapangan
b) Pengujian di makmal

33

4)Sebelum melakukan pengujian, parameter perlu ditetapkan
terlebih dahulu.

5)Parameter bermaksud sesuatu ukuran yang ingin dijadikan
piawaian. Contohnya, masa selama 10 minit, ketinggian 1
meter dan berat beban 100 gram.

6)Semua parameter yang ditetapkan haruslah boleh diukur.

7)Item yang bersifat subjektif tidak boleh dijadikan parameter
kerana penilaian tersebut bergantung pada individu penilai
dan bukan pada produk. Contohnya, cantik, menarik dan
kemas.

34

Berdasarkan
bentuk

Berdasarkan Penilaian Berdasarkan
kestabilan Mock-up keseimbangan

Berdasarkan
kekuatan
cantuman

35

Laporan pengujian mock-up

Jenis ujian Parameter Keputusan
Ujian kekuatan 1. Berat beban 100 gram.
2. Masa beban diletakkan di dalam Mock-up dapat
cantuman bertahan tanpa
mock-up ialah 10 minit. rosak selepas 10
Ujian kestabilan minit jika
1. Sudut condongan permukaan menggunakan
ialah 45°. beban 100 gram.

2. Mock-up diletakkan pada satu Mock-up tidak jatuh
tapak rata dan dilekatkan dan kukuh pada
dengan perekat yang sesuai. tapaknya.

36

Penilaian Model Dinilai berdasarkan pada jenis model sama ada
model separa berfungsi atau model berfungsi
sepenuhnya

Dinilai berdasarkan fungsi sesuatu model yang
dihasilkan

Turut dinilai reka bentuk model yang dihasilkan

Ujian kekuatan cantuman dan beban dilakukan

37

Rajah menunjukkan contoh pengujian yang dilakukan terhadap satu model separa
berfungsi, iaitu reka bentuk sistem pengairan pertanian

Jenis ujian Parameter Keputusan
✓ Air dapat menitis
Ujian 1. Menggunakan pam air
kekuatan berkuasa kecil (pam pada 6 sambungan
cantuman akuarium). bekas tanaman.
✓ Tiada kebocoran
2. Hanya 6 daripada 12 pada sambungan
sambungan paip paip yang dibuat.
dibuat sempurna.
▪ Paip melengkung ke
3. Enam sambungan bawah.
hanyalah mock-up.
▪ Perlu sokongan
4. Masa pam beroperasi untuk mengelakkan
ialah 5 minit. paip tertanggal
akibat tekanan air.
Ujian 1. Beban 1 kg diletakkan
beban di atas sambungan
paip.

2. Beban diletakkan di
sambungan bahagian
atas.

38