LMCW 2022

Sesi Perkongsian
Perlaksanaan

LMCW 2022
PENGURUSAN DAN ANALITIK DATA

PROFORMA KURSUS BARU WAJIB UNIVERSITI

1. KOD KURSUS LMCW2022

2. NAMA KURSUS Pengurusan dan Analitik Data

3. TARAF KURSUS Wajib Universiti (CW)

4. PENYELARAS Ahmad Rafizi Salleh
KURSUS

5. JUSTIFIKASI Untuk memenuhi keperluan kursus Citra Wajib Universiti
PENAWARAN
KURSUS

6. SEMESTER DAN Semester 2 Sesi 2018-2019
TAHUN
DITAWARKAN

7. NILAI KREDIT 2

9. OBJEKTIF 1. Memperkenalkan jenis-jenis data dan kaedah pengurusan data.
KURSUS 2. Memperkenalkan teknik-teknik asas analitik data.

3. Melahirkan pelajar yang berupaya mengaplikasikan perisian komputer untuk
tujuan analitik data.

10. HASIL Di akhir kursus ini, pelajar seharusnya berupaya untuk:

PEMBELAJARAN 1. mentafsir jenis dan sumber data.
KURSUS 2. mengorganisasi data secara analitik.

3. Mempersembahkan data secara visual dan grafik.

11. SINOPSIS Kursus ini bertujuan mendedahkan pelajar kepada pengurusan dan analitik data

KURSUS untuk tujuan menggali maklumat yang tersirat dalam data. Berdasarkan

maklumat yang diperoleh, pelajar berupaya menyelesaikan masalah dalam

pelbagai bidang secara saintifik. Penekanan diberikan kepada cara menganalisis

data dan kaedah pengvisualan data. Beberapa perisian dipilih untuk dipelajari.

Pengenalan mengenai perisian dan pendekatan analitik data menggunakan

perisian turut dibincangkan. Di akhir kursus, pelajar berupaya memberi

penjelasan kepada pelbagai data yang digunakan.

The course aims to give students exposure to data management and analytics.
Based on the information obtained, students will learn the process of extracting
data in order to uncover hidden information, and how to solve problems in
various disciplines scientifically. Emphasis is given on the methods of data
analysis and visualization. Students will also be introduced to selected software
applications using the analytical approach. At the end of the course, students

13. MAKLUMAT 12. KEMAHIRAN Pengurusan dan analitik data
TAMBAHAN: BOLEH PINDAH

Pemetaan HPK (JIKA BERKAITAN)
dengan HPD

HPK 1: Hasil Pembelajaran HPC 3 – CITRA PENAAKULAN KUANTITATIF & KUALITATIF should be able to provide explanation on the various data obtained.
HPK 2: Kursus
HPK 3: Hasil
Pembelajaran
2 HPC1 : Menjelas dan meneliti konsep
2 dan perkembangan pemikiran saintifik. Citra

2 HPC2 : Mengaplikasi dan mengikuiti
pemikiran logik dan penaakulan secara
empirikal dalam menghasilkan
penyelidikan.

HPC3 : Menghubungkaitjan prinsip
pemikirn kritis, matematik, statistic,
analisis dan pembuatan keputusan
dalam kehidupan.

Maklumat Kursus

(1) Kod Kursus : LMCW2022

(2) Nama Kursus : Pengurusan dan Analitik Data
Data Management and Analytics
(3) Kredit : 2

(4) Taraf Kursus : Wajib Universiti (CW)

(5) Sinopsis:

Kursus ini bertujuan mendedahkan pelajar kepada pengurusan dan analitik data untuk
tujuan menggali maklumat yang tersirat dalam data. Berdasarkan maklumat yang
diperoleh, pelajar berupaya menyelesaikan masalah dalam pelbagai bidang secara
saintifik. Penekanan diberikan kepada cara menganalisis data dan kaedah pengvisualan
data. Beberapa perisian dipilih untuk dipelajari. Pengenalan mengenai perisian dan
pendekatan analitik data menggunakan perisian turut dibincangkan. Di akhir kursus,
pelajar berupaya memberi penjelasan kepada pelbagai data yang digunakan.

The course aims to give students exposure to data management and analytics. Based on
the information obtained, students will learn the process of extracting data in order to
uncover hidden information, and how to solve problems in various disciplines scientifically.
Emphasis is given on the methods of data analysis and visualization. Students will also be
introduced to selected software applications using the analytical approach. At the end of
the course, students should be able to provide explanation on the various data obtained.

(6) Pra-Keperluan (jika ada):

Tiada

(7) Keperluan Kursus1 untuk Menduduki Peperiksaan / Course Requirements to sit for
Examination (Rujuk Peraturan UKM Pengajian Sarjanamuda pindaan 2009).

Pelajar perlu memenuhi 70% keperluan komponen pentaskiran kursus tetapi tidak
termasuk komponen pentaksiran peperiksaan akhir dengan menghadiri/menghantar item
pentaksiran tersebut semasa minggu pengkuliahan.

(8) Rujukan:

1. Hurwitz, J., Nugent, A., Halper, F., Kaufman, M., 2013. Big Data For Dummies, Wiley &
Sons.

2. Mann, P.S., 2017. Introductory Statistics, 9th Edition, Wiley & Sons.
3. Field, A., 2013. Discovering statistics using IBM SPSS statistics. Sage.
4. Winston, W. L., 2016. Microsoft Excel Data Analysis and Business Modelling.5th. Ed.

Microsoft Press.
5. Triola, M.F., 2014. Elementary Statistics Using Excel, 5th Edition. Pearson.

1 Keperluan Kursus boleh meliputi peratusan kehadiran, bilangan/peruntukan markah tugasan/laporan yang telah dihantar,
bilangan/peruntukan markah ujian yang telah diduduki serta komponen pentaksiran lain sepanjang minggu pengkuliahan.
Pelajar yang dihalang untuk menduduki peperiksaan perlu dikenal pasti selewat-lewatnya 2 minggu sebelum peperiksaan
bermula dan tertakluk kepada kelulusan Timbalan Pengarah, Pusat Pengurusan Akademik.

9) Senarai Hasil Pembelajaran Kursus:

HPK 1 Berupaya mentafsir jenis dan sumber data.
HPK 2 Berupaya mengorganisasi data secara analitik.
HPK 3 Mempersembahkan data secara visual dan grafik.

(10) Hasil Pembelajaran Kerangka Kelayakan Malaysia (MQF)

MQF1 Pengetahuan
MQF2 Kemahiran Praktikal
MQF3 Kemahiran dan Tanggungjawab Sosial
MQF4 Nilai, Sikap dan Profesionalisme
MQF5 Kemahiran Komunikasi, Kepimpinan dan Kemahiran Berkumpulan
MQF6 Kemahiran Menyelesaikan Masalah dan Kemahiran Saintifik
MQF7 Kemahiran Mengurus Maklumat dan Pembelajaran Sepanjang Hayat
MQF8 Kemahiran Pengurusan dan Keusahawanan





LMCW2022
PENGURUSAN DAN ANALITIK

DATA

1
7/9/2019

PENGENALAN

Kursus ini bertujuan mendedahkan pelajar
kepada pengurusan dan analitik data
untuk menggali maklumat yang tersirat
dalam data.

Pelajar berupaya menyelesaikan masalah
dalam pelbagai bidang secara saintifik.

Penekanan kepada cara menganalisis
data dan kaedah pengvisualan data.

Pengenalan mengenai perisian dan
pendekatan analitik data menggunakan
perisian

Pelajar berupaya memberi penjelasan
kepada pelbagai data yang digunakan.

2
7/9/2019

OBJEKTIF

 Memperkenalkan jenis-jenis
data dan kaedah
pengurusan data.

 Memperkenalkan teknik-
teknik asas analitik data.

 Melahirkan pelajar yang
berupaya mengaplikasikan
perisian komputer untuk
tujuan analitik data.

3
7/9/2019

HASIL PEMBELAJARAN KURSUS

Di akhir kursus ini, pelajar seharusnya
berupaya untuk:

mentafsir jenis dan sumber data.
mengorganisasi data secara analitik.
Mempersembahkan data secara visual

dan grafik.

4
7/9/2019

TAJUK-TAJUK KURSUS

Modul 1: Pengenalan
Modul 2: Jenis-jenis Data
Modul 3: Sumber Data
Modul 4: Penyediaan Data
Modul 5: Analisis Data
Modul 6: Pengvisualan Data
Modul 7: Pelaporan Data

5
7/9/2019

PERJALANAN KURSUS LMCW2022

Sesi Pertemuan: 2 kali sesi pertemuan

• Pertemuan 1:
• Perjalanan dan Keperluan Kursus
• Penyediaan Kertas Kerja Projek dan
Poster

• Pertemuan 2:
• Perbincangan/Pembentangan Klip
Video Projek

6
7/9/2019

MEDIUM PENGAJARAN KURSUS

MOOC Open Learning
https://www.openlearning.com/courses
/pengurusan-dan-analitik-data

Group Whatsapp/FB Messenger bagi
setiap kumpulan

Ifolio (ifolio.ukm.my)

7
7/9/2019

KAEDAH PENILAIAN

1. Tugasan Individu MOOC (7) 10%

2. Laporan Akhir Projek 30%

a) Kertas Kerja Projek 5%

b) Sesi Rundingan (2x) 5%

c) Laporan Kumpulan (5 laporan) 5 %

d) Laporan Akhir Projek 15 %

3. Penghasilan Poster 30%

4. Klip Video Pembentangan Projek 30%

#1 – Individu; #2,3,4 - Berkumpulan

KAEDAH PENILAIAN

1. Tugasan Individu MOOC (7) 10%

 7 Tugasan Individu MOOC

Anda perlu membaca nota dalam
setiap modul dalam MOOC
PENGURUSAN DAN ANALITIK DATA
serta memberi komen dalam satu
perenggan apa yang anda faham
berkenaan nota tersebut.

Perlu dihantar selewatnya pada
minggu ke-14.

9
7/9/2019

2.a) Kertas Kerja Projek 5%

Setiap kumpulan perlu menyediakan
Cadangan Kertas Kerja berdasarkan
garis panduan “FORMAT KERTAS KERJA
PROJEK KURSUS LMCW2022 SEM 2
20182019”.

Ketua kumpulan perlu pastikan
cadangan kertas kerja ini telah
mendapat persetujuan daripada
pensyarah.

Perlu mengikut format yang telah
ditetapkan dalam garis panduan
tersebut.

10
7/9/2019

2.b) Sesi Rundingan (2 kali) 5%

Setiap kumpulan perlu
mengadakan sesi rundingan
dengan Pensyarah anda

Sesi rundingan ini bagi memenuhi
keperluan tugasan projek.

Sesi rundingan ini terbahagi
kepada 2:

Pertama: rundingan kertas kerja
Kedua: rundingan klip video dan

Poster

Setiap kumpulan perlu membuat
temu janji bagi sesi rundingan ini.

11
7/9/2019

2.c) Laporan Kumpulan 5%

 5 Laporan Kumpulan (1% x 5)

Merupakan laporan
perkembangan Projek
Berkumpulan

Perlu ditaip secara ringkas di
dalam template khas.

Perlu disertakan bukti seperti
gambar akan aktiviti yang
dilakukan secara berkumpulan.

Perlu menggunakan “Borang
Laporan Kumpulan” yang boleh
diperolehi dari iFolio kursus ini.

12
7/9/2019

2.d). Laporan Akhir Projek 15%

Setiap kumpulan hanya perlu
menyediakan satu kertas kerja projek.

Panjang Laporan Akhir Projek adalah
sekurang-kurangnya 10 muka surat.

Laporan perlu mengandungi sekurang-
kurangnya:

Tajuk

Objektif

Maklumat berkenaan data: sumber
dan jenis data

Hasil analisis

Rumusan

Format laporan perlu menggunakan
Gaya UKM

13
7/9/2019

 Perlu menggunakan data sekunder.

 Perlu ada 2 atau 3 objektif yang jelas tujuan
data ingin dianalisis.

 Tajuk mestilah dibincangkan/dimaklumkan
kepada pensyarah.

 Setiap kumpulan WAJIB menjalankan analisis
deskriptif berangka dan bergraf yang
bersesuaian dengan data (Rujuk Modul 5:
Analisis Data). Walaubagaimanapun, pelajar
bebas menggunakan kaedah-kaedah analisis
lanjutan yang difikirkan bersesuaian.

 Pelajar boleh menggunakan sebarang
perisian/pakej bagi menganalisis data

 Akhir sekali setiap kumpulan perlu
menghasilkan poster berdasarkan analisis data
yang telah dihasilkan dari projek ini.

14
7/9/2019

3. Penghasilan Poster Projek 30%
Setiap kumpulan dikehendaki

mengahasilkan poster berbentuk
infografik.
Poster tersebut mestilah berdasarkan
hasil dari projek analitik data.
Mestilah dihasilkan berdasarkan
objektif yang telah ditetapkan dalam
projek Analitik Data
Perlu menggunakan perisian infografik

15
7/9/2019

4. Klip Video Pembentangan Projek 30%

Pelajar perlu menghasilkan Klip Video
bagi Pembentangan Projek.

Waktu pembentangan projek adalah
pada Pertemuan Kedua.

Klip Video Pembentangan Projek
adalah berdasarkan Poster Infografik
yang telah dihasilkan.

Berikut adalah garis panduan bagi penyediaan
pembentangan tersebut:

i. Panjang Klip Video Pembentangan Projek adalah
5 minit.

ii. 3 minit yang pertama adalah khusus untuk
Pembentangan Poster Projek.

 Pengenalan bagi Setiap Ahli Kumpulan yang
meliputi imej, nama dan nombor matrik bagi
tujuan pemarkahan

 Maklumat berkenaan Data yang meliputi
Sumber dan Jenis Data

 Pembentangan Poster yang berdasarkan
Objektif dalam Projek Analisis Data.

iii. 2 minit terakhir adalah khusus untuk "di
sebalik tabir" iaitu dari awal pembentukan
kumpulan sehinggalah penghasilan Klip
Video Pembentangan Projek. Ia merupakan
suatu bentuk pembuktian bagi penglibatan
semua ahli kumpulan dalam semua aktiviti
berkumpulan (Sila pastikan semua imej ahli
kumpulan ada dalam setiap aktiviti untuk
tujuan pemarkahan Penglibatan Dalam
Kumpulan).

iv. Klip Video Pembentangan Projek perlu
dimuatnaik dalam “YouTube” dan kemudian
dikongsikan pautan dalam Group Whatsapp

PENGISIAN BORANG PEMARKAHAN KURSUS

Setiap kumpulan perlu mengisi
borang tersebut untuk tujuan
rekod dan pemantauan.

Perlu diisi Bahagian A sahaja.
Perlu dicetak dan diserahkan

kepada Pensyarah Anda.
Perlu menggunakan “Borang

Pemarkahan Kursus” yang boleh
diperolehi dari iFolio kursus ini.

19
7/9/2019

PENYERAHAN KEPERLUAN
KURSUS

Semua keperluan kursus perlu diserahkan
kepada Pensyarah anda oleh Ketua
Kumpulan pada tarikh yang ditetapkan.

Semua keperluan perlu dihantar dalam
dua format: salinan lembut (softcopy) dan
salinan keras.

20
7/9/2019

PENYERAHAN KEPERLUAN KURSUS

Berikut keperluan yang perlu
dihantar dalam bentuk salinan keras
oleh ketua kumpulan:
1. Borang Pemarkahan Kursus yang
telah ditaip dengan lengkap
bahagian A dan D.
2. Kertas Kerja Projek Analitik Data
3. 2 “Screenshot” bukti sesi
rundingan dalam Aplikasi
Whatsapp
4. Laporan Akhir Projek
5. Poster Projek dalam bentuk
Infografik
6. 7 Tugasan Individu MOOC
LMCW2022 (secara individu)
7. 5 Laporan Kumpulan

21
7/9/2019

PENYERAHAN KEPERLUAN
KURSUS

 Berikut keperluan yang perlu dihantar dalam
bentuk salinan lembut ke ifolio oleh ketua
kumpulan:

1. Borang Pemarkahan Kursus yang telah
ditaip dengan lengkap bahagian A dan D

2. Kertas Kerja Projek Analitik Data

3. 2 “Screenshot” bukti sesi rundingan dalam
Aplikasi Whatsapp Group Anda.

4. Laporan Akhir Projek Analitik Data

5. Poster Projek dalam bentuk Infografik

6. 7 Tugasan Individu MOOC LMCW2022

(secara individu) 22
7/9/2019

7. 5 Laporan Kumpulan

8. Link Video Youtube Klip Video Projek

02'8/ .85686
/0&:

3(1*8586$1 '$1
$1$/,7,. '$7$







MOHD AFTAR ABU BAKAR
FARIDATULAZNA AHMAD SHAHABUDDIN
NORA MUDA
NORATIQAH MOHD ARIFF
NUR RIZA MOHD SURADI
ZAMIRA HASANAH ZAMZURI

+DNFLSWD WHUSHOLKDUD )HEUXDUL

Mohd Aftar Abu Bakar, Zamira Hasanah Zamzuri, Nora Muda, Faridatulazna Shahabuddin,
Noratiqah Mohd Ariff & Nur Riza Mohd Suradi



02'8/ 3(1*(1$/$1



%XNX LQL GLVHGLDNDQ EDJL NXUVXV /0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD \DQJ
PHUXSDNDQ NXUVXV &LWUD :DMLE 8QLYHUVLWL EDJL VHPXD SHODMDU 8.0 %XNX LQL
GLEDKDJLNDQ NHSDGD WXMXK PRGXO LDLWX

• 0RGXO ± 3HQJHQDODQ 0HQHUDQJNDQ VHFDUD ULQJNDV EHUNHQDDQ NXUVXV GDQ
SHQJHQDODQ NHSDGD GDWD GDUL VHJL WDNULIDQ GDQ NLWDUDQQ\D

• 0RGXO ± -HQLV GDWD 0HPSHUNHQDONDQ MHQLV GDWD WLGDN EHUVWUXNWXU GDQ
EHUVWUXNWXU \DQJ PHUXSDNDQ IRNXV NXUVXV LQL -XJD SHULQFLDQ NDWHJRUL GDWD
EHUVWUXNWXU

• 0RGXO ± 6XPEHU GDWD 0HQHUDQJNDQ FDUD EDJDLPDQD GDWD GLSHUROHK VHFDUD
SULPHU DWDX VHNXQGHU EHVHUWD EHEHUDSD FRQWRK EDJL VHWLDS VXPEHU WHUVHEXW

• 0RGXO ± 3HQ\HGLDDQ GDWD 0HQHUDQJNDQ EHUNHQDDQ SUD SHPSURVHVDQ GDWD
PDQLSXODVL GDQ SHQ\HGLDDQ GDWD VHEHOXP GLDQDOLVLV

• 0RGXO ± $QDOLVLV GDWD 0HPSHULQFLNDQ EDJDLPDQD DQDOLVLV GHVNULSWLI
GLODNXNDQ GDQ WDIVLUDQQ\D VWDWLVWLN LNKWLVDU MDGXDO SLYRW -XJD SHQJHQDODQ
NHSDGD EHEHUDSD JUDI DVDV GDODP VWDWLVWLN GHVNULSWLI

• 0RGXO ± 3HQJYLVXDODQ GDWD 0HQXPSXNDQ NHSDGD NHVHVXDLDQ SHPLOLKDQ
YLVXDO EHUGDVDUNDQ NHSDGD WXMXDQ SHQJYLVXDODQ -XJD ODQMXWDQ NHSDGD JUDI GDQ
YLVXDO DVDV GHQJDQ PHPSHUNHQDONDQ EHEHUDSD YLVXDO LQWHUDNWLI GDQ SDSDQ
SHPXND

• 0RGXO ± 3HODSRUDQ GDWD 0HQHUDQJNDQ EDJDLPDQD KDVLO DQDOLVLV \DQJ
GLSHUROHK GLFHULWDNDQ VHEDJDL VDWX ODSRUDQ \DQJ EROHK GLIDKDPL GDQ PHPEDQWX
GDODP SURVHV SHPEXDWDQ NHSXWXVDQ 7XUXW GLVHUWDNDQ SHODSRUDQ VHFDUD
LQIRJUDILN



3HQJHQDODQ NHSDGD 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD

'DWD EROHK GLSHUROHK GDUL SHOEDJDL VXPEHU 6HMDN NHEHODNDQJDQ LQL NHVHGDUDQ
PHQJHQDL NHSHQWLQJDQ PHQJXUXVNDQ GDWD VHPDNLQ PHQLQJNDW SHQJXUXVDQ GDWD

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD



PHQMDGL SURVHV \DQJ SHQWLQJ GDODP VHVXDWX NDMLDQ 0RGXO LQL EHUWXMXDQ XQWXN
PHPXSXN NHVHGDUDQ EHUNHQDDQ NHSHQWLQJDQ SHQJXUXVDQ GDWD GDODP VHVXDWX NDMLDQ GDQ
PHPSHUNHQDONDQ DNWLYLWL DNWLYLWL \DQJ EHUNDLWDQ GHQJDQ SHQJXUXVDQ GDWD

3HQJXUXVDQ GDWD DGDODK EHUNHQDDQ FDUD EHUXUXVDQ GHQJDQ GDWD VHFDUD VDLQWLILN
6HULQJNDOL NHSXWXVDQ DQDOLVLV GDQ NHVLPSXODQ GLXWDPDNDQ PHOHELKL GDULSDGD GDWD LWX
VHQGLUL +DUXV GLLQJDWNDQ EDKDZD GDWD PHUXSDNDQ KDVLO GDULSDGD VHVXDWX XVDKD VDLQWLILN
GDQ VDQJDW EHUKDUJD 'DWD GDULSDGD NDMLDQ DGDODK LQIRUPDVL \DQJ GLNXPSXO GLSHUKDWL
GDQ GLMDQD EDJL WXMXDQ DQDOLVLV GDQ SHQJHVDKDQ NHSXWXVDQ NDMLDQ

3HQJXUXVDQ GDWD DGDODK SHQWLQJ NHUDQD GDWD DGDODK VDQJDW EHUQLODL %DQ\DN
HNVSHULPHQ DWDX NHMDGLDQ \DQJ WLGDN GDSDW DWDX VXNDU GLXODQJ VHPXOD PHQMDGLNDQ GDWD
WHUVHEXW VDQJDW EHUQLODL FRQWRKQ\D GDWD JHJDUDQ JHPSD EXPL GDWD GDULSDGD ELQDWDQJ
DWDX WXPEXKDQ \DQJ KDPSLU SXSXV GDWD VSHVLPHQ WDQDK GDUL EXODQ GDQ GDWD NHVLKDWDQ
GDQ WLQJNDK ODNX PDQXVLD

)DNWRU ODLQ \DQJ PHQ\HEDENDQ SHQWLQJQ\D SHQJXUXVDQ GDWD DGDODK SHUWXPEXKDQ
MXPODK GDWD GLJLWDO \DQJ WHUODOX WLQJJL )HQRPHQD ODPEDNDQ GDWD LQL PHPHUOXNDQ WHNQLN
SHQJXUXVDQ GDWD \DQJ VLVWHPDWLN DJDU GDWD GDSDW GLSURVHV GHQJDQ PXGDK 3HQJXUXVDQ
GDWD \DQJ EDLN GDSDW PHPDVWLNDQ GDWD \DQJ LQJLQ GLJXQDNDQ GL\DNLQL GDQ EROHK
GLSHUFD\DL VHUWD PXGDK GLJXQDNDQ ,D MXJD GDSDW PHPDVWLNDQ SHUNRQJVLDQ GDQ
SHQHUELWDQ GDWD \DQJ OHELK EDLN 'DWD \DQJ GLXUXVNDQ GHQJDQ EDLN DGDODK OHELK PXGDK
XQWXN GLJXQDNDQ VHPXOD ROHK GLUL VHQGLUL GDQ MXJD SLKDN ODLQ

3HQJXUXVDQ GDWD PHUXSDNDQ VDODK VDWX EDKDJLDQ SHQWLQJ GDODP VHVXDWX NDMLDQ GDQ
MLND GLSHUKDWLNDQ NHEDQ\DNDQ XVXODQ NDMLDQ PHQLWLNEHUDWNDQ EHUNHQDDQ SHQJXUXVDQ
GDWD ,QL WHUXWDPDQ\D SDGD IDVD SHQJXWLSDQ GDWD SHPSURVHVDQ GDWD DQDOLVLV GDWD
SHQGRNXPHQDQ GDWD GDQ SHPHOLKDUDDQ GDWD

6HFDUD ULQJNDVQ\D NHSHQWLQJDQ SHQJXUXVDQ GDWD DGDODK VHSHUWL EHULNXW
8QLYHUVLW\ RI :HVWHUQ $XVWUDOLD

-DPLQDQ ± 0HPDVWLNDQ NHSHUOXDQ GDQ NHKHQGDN SHPELD\D DWDX SHQHUELW
EHUNHQDDQ GDWD \DQJ GLNXPSXO DGDODK WHUMDPLQ

.XDOLWL ± 0HQDPEDK NXDOLWL VHVXDWX NDMLDQ NHUDQD SHQJXUXVDQ GDWD PHPDVWLNDQ
GDWD GDQ UHNRG NDMLDQ DGDODK WHSDW WHNDO WXOHQ GDQ EROHK GLSHUFD\DL

Mohd Aftar Abu Bakar, Zamira Hasanah Zamzuri, Nora Muda, Faridatulazna Shahabuddin,
Noratiqah Mohd Ariff & Nur Riza Mohd Suradi

&HNDS ± 3HQJHQGDOLDQ GDWD GLSHUNHPDVNDQ VHODQMXWQ\D PHQLQJNDWNDQ
NHFHNDSDQ NHVHOXUXKDQ SURMHN NDMLDQ ,QL SHQWLQJ EDJL GDWD EHUVDL] EHVDU

&DSDLDQ ± &DSDLDQ GDQ VHNDWDQ NHSDGD GDWD EROHK GLWHWDSNDQ VHPDVD
SHQJXUXVDQ GDWD ,QL PHPEROHKNDQ GDWD GLNRQJVL XQWXN NHUMDVDPD PHQJKDODQJ
GXSOLNDVL GDWD GDQ MXJD PHQLQJNDWNDQ ELODQJDQ SHWLNDQ EDJL SHQFLSWD GDWD

$QDOLWLN 'DWD DGDODK VDLQV SHQHOLWLDQ GDWD PHQWDK DWDX GDWD DVDO GHQJDQ WXMXDQ
XQWXN PHQJHQDO SDVWL SROD WUHQ DWDX WLQJNDK ODNX WHUWHQWX GDQ PHPEXDW NHVLPSXODQ
WHUKDGDS PDNOXPDW \DQJ GLSHUROHK PHODOXL SURVHV SURVHV DONKDZDUL]PL DOJRULWPD
DWDX PHNDQLN XQWXN PHQMXUXV NH VXDWX SHPDKDPDQ DWDX ZDZDVDQ insights

3ROD WUHQ DWDX WLQJNDK ODNX WHUWHQWX VHSHUWL KXEXQJNDLW DQWDUD WLQJNDK ODNX GDQ
IDNWRU GHPRJUDIL WUHQ SDVDUDQ NHFHQGHUXQJDQ SHODQJJDQ GDQ PDNOXPDW PDNOXPDW
ODLQ \DQJ EHUJXQD GDSDW PHPEDQWX RUJDQLVDVL PHPEXDW NHSXWXVDQ GDQ WLQGDNDQ
SHUQLDJDDQ \DQJ OHELK WHSDW GDQ VHVXDL EHUGDVDUNDQ PDNOXPDW IDNWD DWDX GDWD



7DNULIDQ GDWD

'DWD EROHK GLWDNULINDQ VHEDJDL

• )DNWD DWDX VWDWLVWLN \DQJ GLNXPSXO EDJL WXMXDQ UXMXNDQ GDQ DQDOLVLV
• .XDQWLWL NDUDNWHU DWDX VLPERO \DQJ PDQD RSHUDVLQ\D EROHK GLODNXNDQ ROHK

NRPSXWHU VHUWD EROHK GLVLPSDQ GDQ GLSLQGDKNDQ
• 3HQJHWDKXDQ \DQJ GLDQGDLNDQ VHEDJDL IDNWD \DQJ GLJXQDNDQ VHEDJDL DVDV

SHQDDNXODQ GDQ SHQJLUDDQ

%HUGDVDUNDQ WDNULIDQ \DQJ GLEHULNDQ GDSDW GLVLPSXONDQ EDKDZD GDWD WLGDN WHUKDG
NHSDGD UHNRG \DQJ PDQD HQWULQ\D KDQ\D EHUVLIDW QXPHULN GDQ EHUMDGXDO 7DNULIDQ GDWD
DGDODK OHELK OXDV \DQJ PHOLSXWL DSD DSD SHUNDUD \DQJ EHUVLIDW IDNWD GDQ GDSDW
GLJXQDNDQ 6HEDJDL FRQWRK

• %LODQJDQ NHPDWLDQ UDN\DW QHJHUL 6HODQJRU GLVHEDENDQ SHQ\DNLW GHQJJL
• 7DKDS NHSXDVDQ SHODQJJDQ WHUKDGDS SHUNKLGPDWDQ WHOHYLV\HQ EHUED\DU GL

0DOD\VLD
• 6HQDUDL SHUNDLWDQ SHQMHQD\DK GHQJDQ SHQMHQD\DK \DQJ ODLQ
• 5HDNVL SHQRQWRQ WHUKDGDS ILOHP ILOHP WHPSDWDQ

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD


• 7DMXN WDMXN DUWLNHO \DQJ GLWHUELWNDQ ROHK SHQ\HOLGLN 8.0


.LWDUDQ GDWD
5DMDK GL EDZDK PHQXQMXNNDQ NLWDUDQ GDWD \DQJ PHQMDGL DVDV EDJL VWUXNWXU NXUVXV LQL
.LWDUDQ LQL WHUGLUL GDUL SURVHV EHULNXW

• 3HQMDQDDQ 3HQJXPSXODQ GDWD 3URVHV SHUROHKDQ GDWD PHQJJXQDNDQ VXPEHU
GDQ WHNQLN \DQJ VHVXDL VHUWD SHUELQFDQJDQ PHQJHQDL GDWD LQWHJULWL 0RGXO
GDQ

• 3HQJXUXVDQ SHQ\HGLDDQ GDWD 'DWD DNDQ GLXUXVNDQ DWDX GLVHGLDNDQ VXSD\D
VHVXDL XQWXN GLDQDOLVLV 3URVHV LQL PHOLSXWL ODQJNDK SUD SHPSURVHVDQ
SHPEHUVLKDQ GDQ PDQLSXODVL GDWD 'DWD \DQJ WHODK PHODOXL SURVHV LQL WXUXW EROHK
GLVLPSDQ GDQ PHQMDGL VXPEHU GDWD XQWXN DQDOLVLV \DQJ ODLQ 0RGXO

• $QDOLVLV GDWD 'DWD DNDQ GLDQDOLVLV EDJL PHQGDSDWNDQ KDVLO \DQJ EHUPDNQD
$QDOLVLV GHVNULSWLI EHUWXMXDQ XQWXN PHQJJDPEDU GDQ PHQMHODVNDQ GDWD \DQJ
PDQD GDSDW GLSHUVHPEDKNDQ GDODP EHQWXN MDGXDO GDQ YLVXDO 3HQJYLVXDODQ
WHUNLQL GDQ PHQDULN GDSDW PHQMDGL QLODL WDPEDK GDODP SURVHV DQDOLVLV GDWD
0RGXO GDQ

• 3HODSRUDQ GDWD +DVLO DQDOLVLV GLNRQJVL GDQ GLSHUVHPEDKNDQ VHEDJDL VXDWX
PDNOXPDW \DQJ EHUPDNQD GDQ EROHK GLIDKDPL ROHK SHQJDQDOLVLV GDQ SLKDN ODLQ
0RGXO

• 3HQVWRUDQ GDWD 'DWD WHUVHEXW NHPXGLDQQ\D GLVLPSDQ VXSD\D EROHK GLJXQDNDQ
GL PDVD DNDQ GDWDQJ GDQ EHUSRWHQVL PHQMDGL VXPEHU GDWD EDJL DQDOLVLV \DQJ ODLQ
'LVHEXW GDODP 0RGXO GDQ

Mohd Aftar Abu Bakar, Zamira Hasanah Zamzuri, Nora Muda, Faridatulazna Shahabuddin,
Noratiqah Mohd Ariff & Nur Riza Mohd Suradi

WĞŶƐƚŽƌĂŶ WĞŶũĂŶĂĂŶ ͬ
ĚĂƚĂ ƉĞŶŐƵŵƉƵůĂŶ

ĚĂƚĂ

WĞŶLJĞĚŝĂĂŶ ͬ
ƉĞŵƉƌŽƐĞƐĂŶ

ĚĂƚĂ

WĞůĂƉŽƌĂŶ ŶĂůŝƐŝƐ ĚĂƚĂ
ĚĂƚĂ




5DMDK .LWDUDQ SHQJXUXVDQ GDWD EHUGDVDUNDQ VWUXNWXU NXUVXV /0&:

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD





02'8/ -(1,6 '$7$



0RGXO LQL DNDQ PHPELQFDQJNDQ WHQWDQJ MHQLV MHQLV GDWD EHUPXOD GHQJDQ SHQJHODVDQ
GDWD NHSDGD WLGDN EHUVWUXNWXU GDQ EHUVWUXNWXU 0HPDQGDQJNDQ GDWD EHUVWUXNWXU DGDODK
IRNXV EDJL EXNX LQL SHQFLULDQ GDWD EHUVWUXNWXU WXUXW GLELQFDQJNDQ



2EMHNWLI

3HODMDU GLMDQJND DNDQ PHQFDSDL REMHNWLI EHULNXW VHWHODK PHQJLNXWL PRGXO LQL

• 0HQJHQDO SDVWL GDWD EHUVWUXNWXU GDQ WLGDN EHUVWUXNWXU
• 0HPDKDPL FLUL FLUL GDWD GLVNUHW GDQ VHODQMDU EDJL GDWD EHUVWUXNWXU


-HQLV GDWD

6HFDUD DPQ\D GDWD GDSDW GLNHODVNDQ NHSDGD GXD MHQLV

• 7LGDN EHUVWUXNWXU .XDOLWDWLI
• %HUVWUXNWXU .XDQWLWDWLI

o 'LVNUHW %HUDQJND ELODQJDQ NDWHJRUL QRPLQDO RUGLQDO
o 6HODQMDU 6HODQJ 1LVEDK

3HQJHODVDQ EDJL GDWD GDSDW GLULQJNDVNDQ PHODOXL UDMDK EHULNXW

Zamira Hasanah Zamzuri

:ĞŶŝƐ ĚĂƚĂ

dŝĚĂŬ ďĞƌƐƚƌƵŬƚƵƌ ĞƌƐƚƌƵŬƚƵƌ
;<ƵĂůŝƚĂƚŝĨͿ ;<ƵĂŶƚŝƚĂƚŝĨͿ

dĞŬƐ ŝƐŬƌĞƚ ^ĞůĂŶũĂƌ

ƵŬĂŶ ƚĞŬƐ ĞƌĂŶŐŬĂ <ĂƚĞŐŽƌŝ ^ĞůĂŶŐ

ŝůĂŶŐĂŶ EŽŵŝŶĂů EŝƐďĂŚ

KƌĚŝŶĂů
5DMDK 3HQJHODVDQ MHQLV MHQLV GDWD



'DWD WLGDN EHUVWUXNWXU

• 0HUXSDNDQ GDWD GDODP EHQWXN \DQJ WLGDN PHPSXQ\DL VHEDUDQJ RUJDQLVDVL

• %ROHK EHUEHQWXN WHNV GDQ EXNDQ WHNV

• 'DWD WLGDN EHUVWUXNWXU EHUEHQWXN WHNV PHUXMXN NHSDGD PHO H SHPEHQWDQJDQ
GDODP MS-Power Point ODSRUDQ

• 'DWD WLGDN EHUVWUXNWXU EHUEHQWXN EXNDQ WHNV DGDODK LPHM YLGHR GDQ DXGLR

• 0HPSXQ\DL SHUDWXVDQ WHUWLQJJL VHNLWDU GDUL NHVHOXUXKDQ GDWD \DQJ DGD

• 6HULQJNDOL GLDEDLNDQ VHEHOXP HUD GDWD UD\D

• .LQL GHQJDQ NHKDGLUDQ HUD GDWD UD\D GDWD WLGDN EHUVWUXNWXU VHPDNLQ SRSXODU

GDQ PHQMDGL WLWLN WHQJDK GDODP NHEDQ\DNDQ DQDOLVLV

• 'DWD WLGDN EHUVWUXNWXU SHUOX PHODOXL PHODOXL SURVHV SHQVWUXNWXUDQ VHEHOXP
EROHK GLDQDOLVLV

• )RUPDW GDWD W[W GRF[ SGI SQJ WLII ZDY PS DYL

• &RQWRK GDWD WLGDN EHUVWUXNWXU

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD



5DMDK &RQWRK GDWD EHUEHQWXN WHNV 7ZLWWHU 8.0
Sumber: https://twitter.com/ukm_my?lang=en [11 Jan 2018]




5DMDK &RQWRK GDWD EHUEHQWXN LPHM EXUXQJ KDQWX
Sumber: https://www.liverpool.ac.uk/~sdb/PHYS871/PHYS871-ImageAnalysis-

full.pdf


5DMDK &RQWRK GDWD EHUEHQWXN JHORPEDQJ GDUL DXGLR XQWXN XFDSDQ Happy

Birthday
Sumber: https://freesound.org/people/TwistedLemon/sounds/17643/

Zamira Hasanah Zamzuri

• &RQWRK GDSDWDQ DQDOLVLV GDWD WLGDN EHUVWUXNWXU


5DMDK $ZDQ SHUNDWDDQ EDJL WRSLN \DQJ SDOLQJ NHUDS GLODZDW GL ODPDQ :LNLSHGLD

Sumber: https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Vital_articles

5DMDK $ZDQ SHUNDWDDQ EDJL NHNHUDSDQ SHUNDWDDQ GDODP WDMXN WDMXN DUWLNHO DNKEDU
GDODP WDOLDQ

Sumber: Laporan Projek Penyelidikan STQS6988, Muhammad Izzudeen Rahmad,
2017

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD




5DMDK $ZDQ SHUNDWDDQ EDJL NHNHUDSDQ SHUNDWDDQ GDODP VWDWXV GL KDODPDQ

confession GL Facebook EDJL LVX KXEXQJDQ VHMHQLV GL ,37$
Sumber: Laporan Kajian Kes STQS3994, Nor Sakinah Nordin, 2016

5DMDK 3HQDPEDKEDLNDQ LPHM KLWDP SXWLK \DQJ NDEXU PHQJJXQDNDQ WHNQLN
SHQVHWDUDDQ KLVWRJUDP

Sumber: https://www.mathworks.com/discovery/image-analysis.html

Zamira Hasanah Zamzuri

5DMDK 3HQJHODVDQ DXGLR GDULSDGD GXD VXPEHU drilling GDQ dog barking
EHUGDVDUNDQ JHORPEDQJ \DQJ WHUEHQWXN

Sumber: https://www.analyticsvidhya.com/blog/2017/08/audio-voice-processing-
deep-learning/


'DWD EHUVWUXNWXU

• 0HUXSDNDQ IRNXV EDJL NXUVXV LQL
• 'DWD \DQJ PHPSXQ\DL RUJDQLVDVL \DQJ SDOLQJ WHUDWXU
• .HELDVDDQQ\D GLSHUVHPEDKNDQ GDODP EHQWXN MDGXDO GHQJDQ ODMXU GDQ EDULV
• 0HUXSDNDQ EHQWXN GDWD \DQJ SDOLQJ PXGDK GDQ KDPSLU VLDS XQWXN GLDQDOLVLV
• 3DOLQJ VHULQJ GLJXQDNDQ VHEHOXP EHUPXODQ\D HUD GDWD UD\D
• +DQ\D PHOLSXWL VHNLWDU GDUL NHVHOXUXKDQ GDWD \DQJ DGD
• )RUPDW GDWD FVY GDW UGD [OV[
• 'LEDKDJLNDQ NHSDGD GXD EDKDJLDQ LDLWX GLVNUHW GDQ VHODQMDU
2.2.2.1 Data diskret
'DWD GLVNUHW PHPSXQ\DL VXNDWDQ GDWD WHUWHQWX \DQJ PDQD KDQ\D PHQJDPELO QLODL
LQWHJHU VDKDMD 7HUEDKDJL NHSDGD EHUDQJND \DQJ PHUXSDNDQ GDWD ELODQJDQ GDQ
NDWHJRUL \DQJ GLNHODVNDQ NHSDGD QRPLQDO GDQ RUGLQDO

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD


Bilangan

D %HUDQJND %LODQJDQ
'DWD GDODP EHQWXN ELODQJDQ GDQ PHPSXQ\DL MXMXNDQ ,QWHJHU \DQJ PHQMDGL
QLODL GDWD PHQXQMXNNDQ ELODQJDQ \DQJ GLNLUD PHQHUXVL SHPEROHK XEDK
WHUVHEXW &RQWRKQ\D
L %LODQJDQ NHPDODQJDQ MDODQ UD\D GL SHUVLPSDQJDQ NDZDVDQ %DQJL



LL %LODQJDQ DQDN EDJL VHWLDS LVL UXPDK GL 0DOD\VLD



E .DWHJRUL 1RPLQDO
'DWD WLGDN PHPSXQ\DL MXMXNDQ WHWDSL KDQ\D PHPEH]DNDQ VXE NDWHJRUL
VHFDUD NXDOLWDWLI 'DWD EROHK GLNDWHJRULNDQ GHQJDQ ODEHO WHUWHQWX
&RQWRKQ\D
L -DQWLQD SHODMDU \DQJ PHQJDPELO NXUVXV /0&:






LL -HQLV SHQJDQJNXWDQ \DQJ GLJXQDNDQ SHODMDU 8.0 XQWXN NH NHODV

Zamira Hasanah Zamzuri



LLL 6WDWXV PHQJKLVDS URNRN GDODP NDODQJDQ SHODMDU 8.0 'DWD
SHQGXDDQ <D DWDX 7LGDN



F .DWHJRUL 2UGLQDO
'DWD \DQJ EROHK GLVXVXQ PHQJLNXW WHUWLE WHWDSL SHUEH]DDQ QLODL WLGDN GDSDW
GLWDIVLUNDQ GHQJDQ WHSDW -XJD WHUJRORQJ VHEDJDL GDWD NDWHJRUL GHQJDQ ODEHO
WHUWHQWX &RQWRKQ\D
L 7DKDS SHQGLGLNDQ LEX EDSD SHODMDU 7DKXQ 8.0

ŽŬƚŽƌ
&ĂůƐĂĨĂŚ

/ũĂnjĂŚ ^ĂƌũĂŶĂ

/ũĂnjĂŚ ^ĂƌũĂŶĂ DƵĚĂ



LL 7DKDS NHSXDVDQ SHODQJJDQ WHUKDGDS SHUNKLGPDWDQ NRPXWHU .70%

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD


2.2.2.2 Data selanjar
'DWD VHODQMDU PHPSXQ\DL VXNDWDQ GDWD EHUWHUXVDQ GDQ EROHK PHQJDPELO QLODL QLODL
GDODP VXDWX VHODQJ 7HUEDKDJL NHSDGD VHODQJ GDQ QLVEDK

D 6HODQJ
'DWD VHODQJ PHPSXQ\DL VNDOD QXPHULN \DQJ PDQD GLNHWDKXL XUXWDQ GDQ
SHUEH]DDQ QLODL GDSDW GLWDIVLUNDQ GHQJDQ WHSDW 7LGDN WHUPDVXN QLODL VLIDU
&RQWRKQ\D
L 6XKX SHUPXNDDQ ODXW EDJL NDZDVDQ VHWHPSDW



LL 0DVD ODULDQ EDJL DWOHW DWOHW 0DMOLV 6XNDQ 8QLYHUVLWL 0DOD\VLD



E 1LVEDK
'DWD QLVEDK DGDODK VDPD VHSHUWL GDWD VHODQJ 3HUEH]DDQ DQWDUD GDWD QLVEDK
GDQ GDWD VHODQJ DGDODK GDWD QLVEDK EROHK PHQJDPELO QLODL VLIDU &RQWRKQ\D
L 7LQJJL SHODMDU SHODMDU 7DKXQ GL VHNRODK UHQGDK VHOXUXK 0DOD\VLD

Zamira Hasanah Zamzuri

LL %HUDW SHVHUWD \DQJ PHQ\HUWDL SURJUDP -RP 6LKDW 0DOD\VLD




Contoh data berstruktur




5DMDK &RQWRK GDWD KDVLO GDUL HVWHW JHWDK SHU KHNWDU EDJL WDKXQ
Sumber: http://www.data.gov.my/data/ms_MY/dataset/agriculture-statistics-1093




5DMDK &RQWRK GDWD SHQJJXQDDQ JDMHW GDQ NHUDEXQDQ EDJL VHEXDK NHOXDUJD




5DMDK &RQWRK GDWD ELODQJDQ NHV SHQGHUDDQ NDQDN NDQDN GL 0DOD\VLD

Sumber: Jabatan Kebajikan Masyarakat, 2008

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD


Contoh dapatan analisis data berstruktur:

5DMDK +LVWRJUDP EDJL SHUDWXVDQ SHVDNLW GDUDK WLQJJL GDQ WDKDS NROHVWURO
Sumber:

https://blogs.sas.com/content/graphicallyspeaking/2017/04/30/getting-
started-with-sgplot-histograms/

5DMDK ,QIRJUDILN EDJL SXQFD NHPDWLDQ XWDPD UDN\DW 0DOD\VLD
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia

Zamira Hasanah Zamzuri

/DWLKDQ 0RGXO -HQLV GDWD
%DJL VHWLDS FRQWRK GDWD EHUVWUXNWXU \DQJ GLEHULNDQ GDODP PRGXO Q\DWDNDQ MHQLV

GDWD WHUVHEXW
%HULNDQ GXD FRQWRK EDJL GDWD EHUVWUXNWXU GDQ GXD FRQWRK EDJL GDWD WLGDN

EHUVWUXNWXU
%DQGLQJNDQ FLUL FLUL EDJL NHGXD GXD MHQLV GDWD LQL
%LQFDQJNDQ MDQJNDDQ GDSDWDQ GDUL DQDOLVLV EDJL NHGXD ± GXD MHQLV GDWD LQL

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD





02'8/ 680%(5 '$7$



3HODMDU DNDQ GLSHUNHQDONDQ NHSDGD EHEHUDSD VXPEHU XWDPD XQWXN PHPSHUROHK GDWD
'XD NDWHJRUL XWDPD EDJL VXPEHU GDWD LDLWX SULPHU GDQ VHNXQGHU DNDQ GLELQFDQJNDQ
GHQJDQ OHELK WHUSHULQFL GDODP PRGXO LQL



2EMHNWLI

3HODMDU GLMDQJND DNDQ PHQFDSDL REMHNWLI EHULNXW VHWHODK PHQJLNXWL PRGXO LQL

• 0HQJHQDO SDVWL VXPEHU VXPEHU XWDPD GDWD EDJL NDWHJRUL GDWD SULPHU GDQ
VHNXQGHU

• 0HPDKDPL WDWDFDUD EDJDLPDQD GDWD GLSHUROHK GDUL VXPEHU \DQJ GLNHQDO SDVWL
• 0HPDKDPL NRQVHS LQWHJULWL GDWD GDQ PHQHUDSNDQ NRQVHS WHUVHEXW GDODP

SHUROHKDQ GDWD


'DWD SULPHU

'DWD SULPHU EHUPDNVXG GDWD \DQJ GLFHUDS ROHK SHQ\HOLGLN LWX VHQGLUL 3ULPHU
EHUPDNVXG SHQ\HOLGLN PHUXSDNDQ SHPLOLN GDQ SHQJJXQD SHUWDPD EDJL VHW GDWD WHUVHEXW
.HELDVDQQ\D GDWD VXPEHU SULPHU GLSHUROHK PHODOXL WLJD FDUD EHULNXW

(NVSHULPHQ

• 0HUXSDNDQ VDWX SURVHV EHUVWUXNWXU \DQJ PDQD SHUDQFDQJDQ GLSHUOXNDQ XQWXN
PHUDQJND HNVSHULPHQ \DQJ LQJLQ GLMDODQNDQ DJDU REMHNWLI NDMLDQ WHUFDSDL

• 3HQJJXQDDQ \DQJ PHOXDV GDODP SHOEDJDL ELGDQJ NHUDQD SHQ\HOLGLN PHPSXQ\DL
NDZDODQ NH DWDV HNVSHULPHQ \DQJ GLMDODQNDQ

• &RQWRK

L 3HQ\HOLGLN LQJLQ PHQJHQDO SDVWL VDEXQ SHQFXFL WHUEDLN DQWDUD WLJD
MHQDPD $ % GDQ & SDNDLDQ GLEDKDJLNDQ VHFDUD UDZDN XQWXN GLEDVXK

Zamira Hasanah Zamzuri

PHQJJXQDNDQ WLJD MHQDPD VDEXQ LQL .HPXGLDQ WDKDS NHEHUVLKDQ
SDNDLDQ LQL GLUHNRGNDQ
LL 3HQ\HOLGLN LQJLQ PHQHQWXNDQ SHQJDUXK SHUVHNLWDUDQ GDQ NHVHOHVDDQ
WHUKDGDS LQWHUDNVL VRVLDO PDQXVLD 0DND VHNXPSXODQ PDQXVLD GDUL
SHOEDJDL ODWDU EHODNDQJ GLOHWDNNDQ GL SXODX WHUSHQFLO XQWXN PHQJKDUXQJL
KDUL EHUVDPD VDPD WDQSD EDQWXDQ NHVHOHVDDQ GDQ VRNRQJDQ NHOXDUJD


5DMDK &RQWRK SHQJJXQDDQ VHEDWLDQ NLPLD EDJL WXMXDQ HNVSHULPHQ



6RDO VHOLGLN
• 6RDO VHOLGLN PHUXSDNDQ SURVHV PHQGDSDWNDQ GDWD GHQJDQ FDUD EHUWDQ\D NHSDGD
UHVSRQGHQ VHFDUD EHUWXOLV DWDX WHPX EXDO
• +DPSLU VDPD GHQJDQ HNVSHULPHQ SHQ\HOLGLN SHUOX PHUDQJND VRDO VHOLGLN \DQJ
GLSHUOXNDQ DJDU VHVXDL GHQJDQ REMHNWLI NDMLDQ \DQJ LQJLQ GLFDSDL
• 3HQ\HOLGLN MXJD SHUOX PHQHWDSNDQ NXPSXODQ VDVDUDQ XQWXN PHQMDZDE VRDO
VHOLGLN WHUVHEXW
• 3URVHV PHPELQD VRDO VHOLGLN GDQ PHQJHQDO SDVWL NXPSXODQ VDVDUDQ DGDODK
SDOLQJ SHQWLQJ GDQ PHQFDEDU GDODP NDHGDK LQL
• &RQWRK
L -DEDWDQ 3HUDQJNDDQ 0DOD\VLD PHQMDODQNDQ EDQFL SHQGXGXN EDJL VHWLDS
WDKXQ ,VL UXPDK GL 0DOD\VLD GLPLQWD PHOHQJNDSNDQ VRDO VHOLGLN
EHUNHQDDQ PDNOXPDW GHPRJUDIL DKOL LVL UXPDK VHUWD SHPLOLNDQ DVHW GDQ
NHPXGDKDQ
LL 'DODP PHPDKDPL NHKHQGDN GDQ NHSHUOXDQ SHODMDU 8.0 PHQMDODQNDQ
VRDO VHOLGLN NHSDGD SHODMDU XQWXN PHQJHQDO SDVWL WDKDS NHSXDVDQ SHODMDU
WHUKDGDS SHQJDODPDQ SHPEHODMDUDQ GL 8.0

/0&: 3HQJXUXVDQ $QDOLWLN 'DWD




5DMDK &RQWRK SHQJJXQDDQ VRDO VHOLGLN DWDV WDOLDQ SurveyMonkey


5DMDK 3DSDUDQ VNULQ PXND XWDPD VLVWHP H 7LQMDX VLVWHP VRDO VHOLGLN \DQJ

GLEDQJXQNDQ ROHK 3XVDW 3HQJDMLDQ 6DLQV 0DWHPDWLN 8.0

3HQFHUDSDQ

• .DHGDK LQL PHPHUOXNDQ SHQ\HOLGLN PHQFHUDS GHQJDQ FDUD PHPHUKDWL GDQ
PHUHNRGNDQ NHODNXDQ DWDX PDNOXPDW \DQJ GLSHUOXNDQ

• :DODXEDJDLPDQDSXQ VDL] GDWD DGDODK WHUKDG NHUDQD DGDODK VXNDU XQWXN
PHQFHUDS EDQ\DN VDPSHO GDODP VDWX VDWX PDVD VHODLQ GDUL NHNDQJDQ NHZDQJDQ

• .HELDVDDQQ\D SURVHV SHQFHUDSDQ DGDODK VDQJDW EHUJDQWXQJ NHSDGD VLWXDVL
VHPDVD SHQFHUDSDQ GDWD WHUVHEXW
• &RQWRK
L %DJL PHPDKDPL NHODNXDQ SHODQJJDQ GDQ KXEXQJDQ DQWDUD SURGXN DUDK
JHUDNDQ SHODQJJDQ NH UDN SURGXN GL SDVDU UD\D EROHK GLFHUDS GHQJDQ