41
2) จาํ พวกเปา ลมผานล้ิน ไดแก คลารเิ น็ต แซกโซโฟน
คลาริเน็ต
3. เครือ่ งเปา โลหะ
เคร่ืองดนตรีประเภทนี้ ทําใหเกิดเสียงไดโดยการเปาลมใหผานริมฝปากไปปะทะกับชองท่ีเปา
ไดแ ก ทรัมเปต ทรอมโบน เปนตน
ทรัมเปต
42
4. เคร่อื งดนตรปี ระเภทคียบ อรด
เครื่องดนตรปี ระเภทน้เี ลน โดยใชน วิ้ กดลงบนลมิ่ นิว้ ของเครือ่ งดนตรี ไดแก เปยโน เมโลเดียน คียบอรด
ไฟฟา อิเล็คโทน
เมโลเดียน
5. เครอ่ื งดนตรีประเภทเคร่ืองตี แบงเปน 2 กลมุ คอื
5.1) เครื่องตปี ระเภททาํ นอง ไดแก ไซโลไฟน เบลไลรา ระฆังราว
เบลไลรา
5.2) เคร่อื งตีประเภททําจังหวะ ไดแก กลองทิมปานี กลองใหญ กลองแต็ก ทอมบา กลองชุด ฉาบ กรับ ลูก
แซก
กลองทิมปานี
43
กิจกรรม
ใหนักศกึ ษาแบงกลมุ และรว มกันสืบคน หาเครื่องดนตรสี ากลทกุ ประเภทๆ ละ 2-3 ชนิด
แลว เกบ็ รวบรวม ไวในแฟมสะสมงาน
44
เร่อื งท่ี 3 คุณคา ความไพเราะของเพลงสากล
ดนตรีเปนสือ่ สนุ ทรยี ศาสตรท่ีมคี วามละเอยี ด ประณีต มีความสําคัญอยางยิ่งตอมนุษย ท้ังทางกาย และ
ทางจิต เมื่อเราไดยินเสียงดนตรีที่มีความสงบ ก็จะทําใหจิตสงบ อารมณดี หากไดยินเสียงเพลงท่ีใหความ
บนั เทงิ ใจ ก็จะเกิดอารมณทีส่ ดใส ทง้ั นเี้ พราะดนตรีเปนสอ่ื สนุ ทรียท่สี รางความสุข ความบันเทิงใจใหแกมนุษย
เปน เคร่อื งบําบัดความเครยี ด สรางสมาธิ กลอมเกลาจติ ใจใหสุขมุ เยือกเย็น อารมณดี โดยที่ไมตองเสียเวลาหรือ
เสียเงนิ ซอื้ หาแตอ ยา งใด ดนตรีจงึ มคี ุณคา ตอ มนุษยม ากมาย ดังเชน เสาวนีย สังฆโสภณ กลาววา จากงานวิจยั ของ
ตางประเทศ ทําใหเราทราบวา ดนตรีมีผลตอการทํางานของระบบประสาท ระบบกลามเนื้อ และสภาพจิตใจ
ทาํ ใหสมองหล่ังสารแหงความสขุ เพอ่ื บรรเทาอาการเจ็บปวด ทาํ ใหเกิดสติ ความรูส ึกนึกคิดทด่ี ี และนาํ มาใชใ น
เร่ืองการคลายความเครียด ลดความวิตกกังวล ลดความกลัว บรรเทาอาการเจ็บปวด เพิ่มกําลัง และการ
เคลอื่ นไหวของรา งกาย โดยนิยมใชในงานฟน ฟูสขุ ภาพคนท่ัวไป พฒั นาคุณภาพชีวิต ฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ
ผูป ว ยโรคจติ และเดก็ มีความตองการเปน พิเศษ เพราะดนตรเี ปนศลิ ปะท่อี าศัยเสียงเพื่อการถายทอดอารมณไปสู
ผฟู ง เปน ศลิ ปะที่งายตอการสมั ผสั กอ ใหเกดิ ความสขุ ความปต ิพอใจแกมนษุ ยไ ด
กลา ววา ดนตรเี ปน ภาษาสากล เพราะเปน สอ่ื ความรูสึกของชนทุกชาติได ดังน้ัน คนท่ีโชคดีมีประสาท
รบั ฟงเปน ปกติ ก็สามารถหาความสุขจากการฟงดนตรีได เมื่อเราไดฟงเพลงที่มีจังหวะ และทํานองที่ราบเรียบ
นมุ นวล จะทําใหเ กิดความรสู กึ ผอนคลายความตึงเครยี ด ดวยเหตุน้ี เม่ือเราไดฟงดนตรี ที่เลือกสรรแลว จะชวย
ทาํ ใหเ รามีสุขภาพจติ ท่ีดี อนั มผี ลดีตอสุขภาพรางกาย ดนตรีจึงเปรียบเสมือน ยารักษาโรค การที่มีเสียงดนตรี
รอบบา น เปรยี บเสมือนมอี าหารและวติ ามิน ทช่ี ว ยทาํ ใหค นเรามสี ุขภาพแข็งแรง
คุณประโยชนของดนตรีที่มีตอมนุษย ซึ่งสวนใหญมักจะกลาวถึงดนตรีมีผลตอสภาวะทางรางกาย
แตค วามเปนจรงิ แลว ดนตรเี ปนเรอ่ื งของ “จติ ” แลว สงผลดีมาสู “กาย” ดงั นน้ั จงึ ไมแปลกอะไร ท่ีเรามักจะไดยิน
วา ดนตรีชวยกลอมเกลาจิตใจ ทําใหคนอารมณดี ไมเครียด คลายปวด ฯลฯ เพราะดนตรีเปนส่ือสุนทรียะ
ที่ถา ยทอดโดยใชเ สียงดนตรีเปน สอ่ื สุดทา ยของการบรรยายเร่ือง “สนุ ทรยี ศาสตร ทางดนตรี” จึงสรุปเปนขอคิด
จากการศึกษาในเร่ืองของความงามในเสียงดนตรี ผูเสพ ควรเลือกวาจะเสพเพียงแค “เปนผูเสพ” หรือจะเปน
“ผไู ดร ับประโยชนจากการเสพ” เพราะดนตรีนั้นงามโดยใชเสียงเปนสื่อ แตข้ันตอนสําคัญในการถายทอดคือ
นกั ดนตรถี า ยทอดโดยใช “จติ ” ผฟู งรับสอื่ โดยใช “จติ ” เปนตวั รับรรู ับสัมผสั อารมณต าง ๆ ผลจากการรบั สัมผัส
ดว ยจิตน้นั เพลงทีส่ งบ ราบเรยี บ จติ กจ็ ะวา ง (สญู ญตา) ทาํ ใหจ ิตขณะนนั้ ปราศจาก “กิเลส” ผูฟงจึงรูสึกสบายใจ
คลายความวิตกกังวล คลายความเศรา คลายความเจ็บปวด ผูฟงเกิดสมาธิ จึงเปนผลใหสมองทํางานไดอยางมี
ประสทิ ธิภาพ
45
องคประกอบของดนตรสี ากล
ดนตรไี มว าจะเปนของชาตใิ ด ภาษาใด ลว นมีพน้ื ฐานมาจากสวนตางๆ เหลานี้ทั้งสิ้น ความแตกตางใน
รายละเอียดของแตละสวน ของแตละวัฒนธรรม โดยวัฒนธรรมของแตละสังคมจะเปนปจจัยท่ีกําหนดให
ตรงตามรสนยิ มของแตล ะวฒั นธรรม จนเปนผลใหสามารถแยกแยะดนตรีของชาติหน่ึงแตกตางจากดนตรีของ
อีกชาติหน่งึ ได
องคป ระกอบของดนตรีสากล ประกอบดว ย
1. เสยี ง (Tone)
คีตกวีผูสรางสรรคดนตรี เปนผูใชเสียงในการสรางสรรคและผลิตงานศิลปะเพ่ือรับใชสังคม
ผสู รา งสรรคด นตรีสามารถสรางเสยี งทหี่ ลากหลายโดยอาศยั วธิ ีการผลิตเสียงเปน ปจจยั กําหนด เชน การดีด การสี
การตี การเปาเสยี งทเ่ี กิดจากการสัน่ สะเทือนของอากาศทีเ่ ปน ไปอยา งสมาํ่ เสมอ สวนเสยี งอกึ ทึกหรอื เสยี งรบกวน
(Noise) เกดิ จากการสัน่ สะเทือนของอากาศท่ีไมสมํ่าเสมอ ลักษณะความแตกตางของเสียงข้ึนอยูกับคุณสมบัติ
สําคัญ 4 ประการ คือ ระดบั เสียง ความยาวของเสียง ความเขมของเสียง และคณุ ภาพของเสยี ง
1.1 ระดบั เสยี ง (Pitch) หมายถงึ ระดับของความสูง-ต่าํ ของเสียง ซ่ึงเกิดจากการจํานวนความถ่ี
ของการส่ันสะเทือน กลาวคือ ถาเสียงที่มีความถี่สูง ลักษณะการสั่นสะเทือนเร็ว จะสงผลใหมีระดับเสียงสูง
แตถ าหากเสียงมคี วามถต่ี ่ํา ลักษณะการสน่ั สะเทือนชาจะสงผลใหม ีระดบั เสียงตํ่า
1.2 ความส้นั -ยาวของเสยี ง (Duration) หมายถงึ คณุ สมบัตทิ ่ีเกย่ี วกบั ความยาว-สนั้ ของเสยี ง ซึ่ง
เปน คุณสมบัติที่สําคัญอยา งยงิ่ ของการกําหนดลลี า จงั หวะ ในดนตรีตะวนั ตก การกําหนดความสั้น-ยาวของเสียง
สามารถแสดงใหเ ห็นไดจากลกั ษณะของตวั โนต เชน โนตตวั กลม ตวั ขาว และตัวดํา เปนตน สําหรับดนตรีของ
ไทยนั้น แตเดิมมิไดใชระบบการบันทึกโนตเปนหลัก แตอยางไรก็ตาม การสรางความยาว-สั้นของเสียง
อาจสังเกตไดจากลีลาการกรอระนาดเอก ฆองวง ในกรณีของซออาจแสดงออกมาในลักษณะของการลาก
คนั ชักยาวๆ
1.3 ความเขมของเสียง (Intensity) ความเขมของเสียงเกี่ยวของกับนํ้าหนักของความหนักเบา
ของเสยี ง ความเขม ของเสียงจะเปน คุณสมบตั ิทีก่ อ ประโยชนใ นการเกอ้ื หนนุ เสยี งใหมีลีลาจงั หวะท่ีสมบูรณ
1.4 คุณภาพของเสยี ง (Quality) เกิดจากคณุ ภาพของแหลงกาํ เนดิ เสยี งที่แตกตางกัน ปจจัยที่ทํา
ใหคณุ ภาพของเสียงเกดิ ความแตกตา งกันน้นั เกิดจากหลายสาเหตุ เชน วิธกี ารผลติ เสียง รปู ทรงของแหลงกําเนิด
เสยี ง และวสั ดุทใ่ี ชท ําแหลงกาํ เนิดเสียง ปจจัยเหลานี้กอใหเกิดลักษณะคุณภาพของเสียง ซ่ึงเปนหลักสําคัญให
ผูฟ งสามารถแยกแยะสสี ันของเสยี ง (Tone Color) ระหวางเครือ่ งดนตรเี ครอื่ งหนึง่ กับเครื่องหน่ึงไดอ ยางชดั เจน
46
2. พื้นฐานจังหวะ (Element of Time)
เปนศิลปะของการจัดระเบียบเสียงที่เกี่ยวของกับความชาเร็ว ความหนักเบาและความสั้น-ยาว
องคประกอบเหลาน้ีหากนํามารอยเรียงปะติดปะตอเขาดวยกันตามหลักวิชาการเชิงดนตรีแลว สามารถท่ีจะ
สรางสรรคใหเกิดลีลาจังหวะอันหลากหลาย ในเชิงจิตวิทยา อิทธิพลของจังหวะที่มีผลตอผูฟงจะปรากฏพบ
ในลกั ษณะของการตอบสนองเชิงกายภาพ เชน ฟง เพลงแลวแสดงอาการกระดิกนิว้ ปรบมอื รว มไปดวย
3. ทาํ นอง (Melody)
ทํานองเปนการจัดระเบียบของเสียงที่เกี่ยวของกับความสูง-ต่ํา ความสั้น-ยาว และความดัง-เบา
คณุ สมบตั เิ หลานี้เม่อื นํามาปฏบิ ัติอยา งตอเนอื่ งบนพน้ื ฐานของความชา -เรว็ จะเปน องคป ระกอบของดนตรีท่ีผูฟง
สามารถทาํ ความเขาใจไดงา ยท่สี ดุ
ในเชงิ จิตวิทยา ทาํ นองจะกระตุน ผูฟงในสวนของสติปญญา ทํานองจะมีสวนสําคัญในการสรางความ
ประทบั ใจ จดจาํ และแยกแยะความแตกตา งระหวา งเพลงหนง่ึ กับอีกเพลงหนึง่
4. พนื้ ผิวของเสียง (Texture)
“พ้ืนผิว” เปนคําท่ีใชอยูท่ัวไปในวิชาการดานวิจิตรศิลป หมายถึง ลักษณะพ้ืนผิวของส่ิงตางๆ เชน
พน้ื ผวิ ของวสั ดทุ ่มี ีลกั ษณะขรขุ ระ หรอื เกลย้ี งเกลา ซ่ึงอาจจะทําจากวสั ดุทต่ี างกนั
ในเชงิ ดนตรนี ัน้ “พืน้ ผิว” หมายถึง ลกั ษณะหรอื รูปแบบของเสียงท้งั ท่ปี ระสานสมั พนั ธแ ละไมประสาน
สัมพันธ โดยอาจจะเปนการนําเสียงมาบรรเลงซอนกันหรือพรอมกัน ซ่ึงอาจพบทั้งในแนวตั้งและแนวนอน
ตามกระบวนการประพันธเพลง ผลรวมของเสียงหรือแนวทั้งหมดเหลาน้ัน จัดเปนพ้ืนผิวตามนัยของดนตรี
ทั้งสนิ้ ลกั ษณะรูปแบบพ้ืนผวิ ของเสยี งมีอยูหลายรปู แบบ ดังนี้
4.1 Monophonic Texture เปน ลกั ษณะพนื้ ผิวของเสยี งทมี่ แี นวทํานองเดียว ไมม เี สียงประสาน
พน้ื ผวิ เสยี งในลักษณะนี้ถอื เปนรปู แบบการใชแ นวเสียงของดนตรีในยคุ แรกๆ ของดนตรีในทกุ วฒั นธรรม
4.2 Polyphonic Texture เปนลักษณะพ้ืนผิวของเสียงที่ประกอบดวยแนวทํานองตั้งแต
สองแนวทํานองข้ึนไป โดยแตละแนวมีความเดนและเปนอิสระจากกัน ในขณะท่ีทุกแนวสามารถประสาน
กลมกลืนไปดวยกัน
ลักษณะแนวเสียงประสานในรูปของ Polyphonic Texture มีวิวัฒนาการมาจากเพลงชานท
(Chant) ซึ่งมีพ้ืนผิวเสียงในลักษณะของเพลงทํานองเดียว (Monophonic Texture) ภายหลังไดมีการเพิ่มแนว
ขบั รองเขา ไปอีกหน่ึงแนว แนวทเ่ี พิ่มเขา ไปใหมน จี้ ะใชระยะขน้ั คู 4 และคู 5 และดําเนินไปในทางเดียวกับเพลง
ชานทเดิม การดําเนินทํานองในลักษณะนี้เรียกวา “ออรกานุม” (Orgonum) นับไดวาเปนยุคเริ่มตนของ
การประสานเสยี งแบบ Polyphonic Texture หลงั จากคริสตศตวรรษที่ 14 เปนตนมา แนวทํานองประเภทนี้ไดมี
การพัฒนากาวหนาไปมาก ซึง่ เปน ระยะเวลาทก่ี ารสอดทํานอง (Counterpoint) ไดเ ขา ไปมบี ทบาทเพ่ิมมากขึ้นใน
การตกแตง พื้นผวิ ของแนวทาํ นองแบบ Polyphonic Texture
47
4.3 Homophonic Texture เปนลักษณะพื้นผิวของเสียง ท่ีประสานดวยแนวทํานองแนวเดียว
โดยมี กลมุ เสยี ง (Chords) ทําหนา ที่สนับสนุนในคตี นพิ นธป ระเภทนี้ แนวทํานองมักจะเคลอ่ื นท่ใี นระดับเสยี งสงู
ท่สี ดุ ในบรรดากลุมเสียงดวยกัน ในบางโอกาสแนวทํานองอาจจะเคล่ือนที่ในระดับเสียงต่ําไดเชนกัน ถึงแมวา
คีตนพิ นธป ระเภทน้ีจะมแี นวทํานองท่ีเดนเพียงทํานองเดียวก็ตาม แตกลุมเสียง (Chords) ท่ีทําหนาที่สนับสนุน
นัน้ มีความสําคัญท่ไี มนอ ยไปกวา แนวทาํ นอง การเคล่ือนทข่ี องแนวทํานองจะเคล่ือนไปในแนวนอน ในขณะที่
กลมุ เสียงสนับสนุนจะเคลอ่ื นไปในแนวตงั้
4.4 Heterophonic Texture เปนรูปแบบของแนวเสียงท่ีมีทํานองหลายทํานอง แตละแนว
มีความสาํ คัญเทา กันทุกแนว คาํ วา Heteros เปนภาษากรีก หมายถึงแตกตางหลากหลาย ลักษณะการผสมผสาน
ของแนวทํานองในลกั ษณะนี้ เปน รปู แบบการประสานเสียง
5. สสี นั ของเสียง (Tone Color)
“สสี นั ของเสยี ง” หมายถงึ คณุ ลกั ษณะของเสียงทก่ี ําเนดิ จากแหลงเสียงท่ีแตกตางกัน แหลงกําเนิดเสียง
ดังกลา ว เปน ไดท้งั ทเ่ี ปน เสยี งรองของมนษุ ยแ ละเครื่องดนตรชี นิดตา งๆ ความแตกตางของเสยี งรองมนุษย ไมวา
จะเปนระหวางเพศชายกับเพศหญิง หรือระหวางเพศเดียวกัน ซึ่งลวนแลวแตมีพื้นฐานของการแตกตาง
ทางดานสรรี ะ เชน หลอดเสียงและกลองเสียง เปน ตน
ในสวนท่ีเก่ียวของกับเครื่องดนตรีนั้น ความหลากหลายดานสีสันของเสียง ประกอบดวยปจจัยท่ี
แตกตา งกันหลายประการ เชน วธิ กี ารบรรเลง วัสดุที่ใชทําเครื่องดนตรี รวมทั้งรูปทรง และขนาด ปจจัยเหลานี้
ลว นสง ผลโดยตรงตอ สสี ันของเสยี งเครือ่ งดนตรี ทาํ ใหเกิดคุณลกั ษณะของเสียงทแ่ี ตกตา งกนั ออกไป
5.1 วิธีการบรรเลง โดยวิธีดีด สี ตี และเปา วิธีการผลิตเสียงดังกลาวลวนเปนปจจัยใหเคร่ือง
ดนตรมี ีคณุ ลกั ษณะของเสยี งทีต่ างกัน
5.2 วสั ดทุ ่ีใชทาํ เครอื่ งดนตรี วสั ดทุ ี่ใชท ําเคร่ืองดนตรขี องแตละวฒั นธรรมจะใชวัสดุท่ีแตกตาง
กันไปตามสภาพแวดลอ มของสงั คมและยุคสมยั นบั เปน ปจจยั ท่ีสําคัญประการหน่ึง ทส่ี ง ผลใหเ กิดความแตกตาง
ในดา นสีสนั ของเสยี ง
5.3 ขนาดและรปู ทรง เคร่อื งดนตรีที่มีรูปทรงและขนาดท่ีแตกตางกัน จะเปนปจจัยที่สงผลให
เกดิ ความแตกตา งกันในดา นของเสยี งในลกั ษณะทมี่ ีความสมั พนั ธก ัน
6. คตี ลกั ษณ (Forms)
คีตลักษณหรือรปู แบบของเพลง เปรียบเสมอื นกรอบทไี่ ดห ลอมรวมเอาจงั หวะ ทาํ นอง พนื้ ผิว และสีสัน
ของเสยี งใหเ คลื่อนท่ีไปในทิศทางเดียวกัน เพลงที่มขี นาดส้นั -ยาว วนกลบั ไปมา ลว นเปน สาระสาํ คัญของ
คตี ลักษณทั้งสิน้
ดนตรีมีธรรมชาตทิ แ่ี ตกตา งไปจากศลิ ปะแขนงอื่น ๆ ซ่งึ พอจะสรปุ ไดดงั นี้
1. ดนตรีเปน ส่ือทางอารมณท่สี มั ผสั ไดดวยหู กลาวคือ หูนับเปนอวัยวะสําคัญท่ีทําใหคนเราสามารถ
สัมผัสกับดนตรีได ผูทหี่ หู นวกยอมไมส ามารถทราบไดวา เสียงดนตรนี ้ันเปนอยา งไร
48
2. ดนตรีเปนสวนหน่ึงของวัฒนธรรม กลาวคือ กลุมชนตาง ๆ จะมีวัฒนธรรมของตนเอง และ
วัฒนธรรมนเี้ องท่ที าํ ใหค นในกลุมชนนัน้ มีความพอใจและซาบซง้ึ ในดนตรีลักษณะหนึ่งซ่ึงอาจแตกตางไปจาก
คนในอีกวัฒนธรรมหน่ึง ตัวอยางเชน คนไทยเราซึ่งเคยชินกับดนตรีพื้นเมืองไทยและดนตรีสากล เม่ือไปฟง
ดนตรีพ้ืนเมอื งของอนิ เดยี ก็อาจไมรูสึกซาบซ้ึงแตอ ยางใด แมจ ะมคี นอินเดียคอยบอกเราวาดนตรีของเขาไพเราะ
เพราะพรง้ิ มากก็ตาม เปนตน
3. ดนตรีเปนเรื่องของสุนทรียศาสตรวาดวยความไพเราะ ความไพเราะของดนตรีเปนเร่ืองท่ีทุกคน
สามารถซาบซง้ึ ไดและเกดิ ขนึ้ เม่ือใดกไ็ ด กับทุกคน ทุกระดบั ทุกชนชัน้ ตามประสบการณข องแตละบคุ คล
4. ดนตรีเปนเรื่องของการแสดงออกทางอารมณ เสียงดนตรีจะออกมาอยางไรน้ันข้ึนอยูกับเจาของ
อารมณท ่ีจะชว ยถา ยทอดออกมาเปน เสียง ดังน้ันเสียงของดนตรีอาจกลาวไดวาอยูที่อารมณของผูประพันธเพลง
ท่ีจะใสอารมณลงไปในเพลงตามที่ตนตองการ ผูบรรเลงเพลงก็ถายทอดอารมณจากบทประพันธลงบน
เคร่ืองดนตรี ผลที่กระทบตอผูที่ฟงก็คือ เสียงดนตรีท่ีประกอบขึ้นดวยอารมณของผูประพันธผสมกับ
ความสามารถของนักดนตรีทจี่ ะถา ยทอดไดถ งึ อารมณห รอื มคี วามไพเราะมากนอ ยเพียงใด
5. ดนตรีเปนทั้งระบบวิชาความรูและศิลปะในขณะเดียวกัน กลาวคือ ความรูเก่ียวกับดนตรีนั้น
เปน เร่อื งเกย่ี วกบั เสียงและการจดั ระบบเสียงใหเ ปน ทว งทํานองและจงั หวะ ซึ่งคนเรายอมจะศึกษาเรียนรู “ความรู
ทีเ่ กย่ี วกบั ดนตรี” นี้ก็ได โดยการทอง จํา อาน ฟง รวมท้ังการลอกเลยี นจากคนอืน่ หรอื การคดิ หาเหตผุ ลเอาเองได
แตผ ูทไ่ี ดเ รยี นรจู ะมี “ความรเู กย่ี วกบั ดนตรี” ก็อาจไมสามารถเขาถึงความไพเราะหรือซาบซ้ึงในดนตรีไดเสมอ
ไป เพราะการเขาถึงดนตรีเปนเร่ืองของศิลปะ เพียงแตผูที่มีความรูเก่ียวกับดนตรีน้ันจะสามารถเขาถึงความ
ไพเราะของดนตรีไดง า ยข้นึ
กิจกรรม
- ใหผูเรียนรวมกลุมและจัดหาเพลงท่ีมีจังหวะชาและเร็วนํามาเปดใหฟงในชั้นเรียน และบอกเลา
ความรูส ึกของตนในแตล ะเพลงใหท กุ คนฟง
- ใหผเู รยี นรวมกลุมหาเพลงบรรเลงสากลนาํ มาเปด และแตล ะคนเขยี นถงึ ความรสู ึกและจนิ ตนาการจาก
เพลงนัน้
49
เร่ืองท่ี 4 ประวตั ภิ มู ิปญญาทางดนตรสี ากล
ดนตรีสากลมกี ารพัฒนามายาวนาน และเกอื บทงั้ หมดเปน การพฒั นาจากฝงทวีปยุโรป จะมีการพัฒนา
ในยคุ หลงั ๆที่ดนตรีสากลมีการพฒั นาสงู ในฝง ทวปี อเมริกาเหนือ สามารถแบง การพัฒนาออกเปนชวงยุค ดังนี้
1. ดนตรีคลาสสกิ ยุโรปยุคกลาง (Medieval European Music พ.ศ. 1019 - พ.ศ. 1943) ดนตรคี ลาสสกิ
ยุโรปยุคกลาง หรือ ดนตรียุคกลาง เปนดนตรีที่ถือวาเปนจุดกําเนิดของดนตรีคลาสสิก เร่ิมตนเมื่อประมาณป
พ.ศ. 1019 (ค.ศ. 476) ซ่ึงเปนปของการลมสลายของจักรวรรดิโรมัน ดนตรีในยุคนี้มีจุดประสงคเพ่ือประกอบ
พิธีกรรมทเี่ กยี่ วขอ งกับศาสนา โดยมีตนกําเนดิ มาจากดนตรีของยคุ กรีกโบราณ
ดนตรคี ลาสสกิ ของยุโรปยคุ กลาง
2. ดนตรยี ุคเรเนสซองส (Renaissance Music พ.ศ. 1943 - พ.ศ. 2143) เร่ิมการนับเมอ่ื ประมาณป พ.ศ.
1943 (ค.ศ. 1400) เมื่อเร่ิมมีการเปล่ียนแปลงศิลปะ และฟนฟูศิลปะโบราณยุคโรมันและกรีก แตดนตรียังคง
เนนหนักไปทางศาสนา เพยี งแตเรมิ่ มกี ารใชเ ครื่องดนตรที ่หี ลากหลายข้ึน
ดนตรยี คุ เรเนสซองส
50
3. ดนตรียุคบาโรค (Baroque Music พ.ศ. 2143 - พ.ศ. 2293) ยุคนี้เริ่มข้ึนเมื่อมีการกําเนิดอุปรากร
ในประเทศฝรั่งเศสเม่ือป พ.ศ. 2143 (ค.ศ. 1600) และ สิ้นสุดลงเม่ือ โยฮันน เซบาสเทียน บาค เสียชีวิตลงในป
พ.ศ. 2293 (ค.ศ. 1750) แตบ างครง้ั กน็ บั วาสนิ้ สุดลงในป พ.ศ. 2273 (ค.ศ. 1730)ในยุคท่ีเริ่มมีการเลนดนตรีเพื่อ
การฟงในหมูชนชั้นสูงมากข้ึน เคร่ืองดนตรีประเภทออรแกนไดรับความนิยมแตเนนหนักไปทางศาสนา นัก
ดนตรีท่ีมชี ื่อเสยี งในยุคนี้ เชน บาค ววิ ลั ดิ เปน ตน
ดนตรยี คุ บาโรค
4. ดนตรียคุ คลาสสิค (Classical Period Music พ.ศ. 2293 - พ.ศ. 2363) เปนยุคท่ีมีการเปล่ียนแปลง
กฏเกณฑ แบบแผน รูปแบบและหลักในการเลนดนตรีอยางชัดเจน ศูนยกลางของดนตรียุคน้ีคือประเทศ
ออสเตรีย ท่ีกรุงเวียนนา และเมอื งมานไฮม( Mannheim) นกั ดนตรีทีม่ ชี อื่ เสียงในยุคน้ี ไดแก โมซารท เปน ตน
ดนตรยี คุ คลาสสคิ
51
5. ดนตรียุคโรแมนติค (Romantic Music พ.ศ. 2363 - พ.ศ. 2443) เปนยุคที่เร่ิมมีการแทรกของ
อารมณเ พลง ซึง่ ตา งจากยคุ กอ นๆซึง่ ยังไมมกี ารใสอารมณในทํานอง นักดนตรที ่มี ชี ื่อเสยี งในยคุ น้ี เชน เบโธเฟน
ชูเบิรต โชแปง ไชคอฟสกี เปนตน
ลุดวกิ ฟาน เบโธเฟน
6. ดนตรียุคศตวรรษท่ี 20 (20th Century Calssical Music พ.ศ. 2443 - พ.ศ. 2543) นักดนตรี
เร่มิ แสวงหาแนวดนตรี ท่ีไมขึน้ กับแนวดนตรีในยุคกอนๆ จังหวะในแตละหองเริ่มแปลกไปกวาเดิม ไมมีโนต
สาํ คญั เกิดใหม ระยะหางระหวางเสียงกับเสียงเริ่มลดนอยลง ไรทวงทํานองเพลง นักดนตรีบางกลุมหันไปยึด
ดนตรีแนวเดมิ ซึ่งเรยี กวา แบบนีโอคลาสสิก (Neoclassic) นักดนตรีท่ีมีชื่อเสียงในยุคนี้ เชน อิกอร เฟโดโรวิช
สตราวนิ สกี เปนตน
อกิ อร เฟโดโรวชิ สตราวนิ สกี
52
7. ดนตรยี คุ ปจ จบุ นั (ชวงทศวรรษหลงั ของครสิ ตศตวรรษท่ี 20 - ปจจบุ นั )
ยุคของดนตรีปอ ป (pop music)
- ยุค 50 เพลงรอ็ กแอนดโ รลลไ ดรบั ความนยิ ม มีศิลปนที่ไดร ับความนิยมอยางเอลวิส เพรสลยี
- ยุค 60 เปนยุคของทีนไอดอลอยาง วงเดอะบีทเทิลส เดอะบีชบอยส คลิฟ ริชารด โรลล่ิง สโตน
แซนดี ชอว เปน ตน
- ยุค 70 เปนยุคของดนตรีดิสโก มีศิลปนอยาง แอบบา บีจีส และยังมีดนตรีประเภทคันทรีท่ีไดรับ
ความนิยมอยาง เดอะ อีเกิลส หรือดนตรีปอปที่ไดรับอิทธิพลจากร็อกอยาง เดอะ คารเพ็นเทอรส,ร็อด สจวต,
แครี ไซมอ น แฌร เปน ตน
- ยุค 80 มีศิลปนปอปที่ไดรับความนิยมอยาง ไมเคิล แจ็คสัน, มาดอนนา, ทิฟฟานี, เจเน็ท แจ็คสัน,
ฟล คอลลนิ ส แวม ลกั ษณะดนตรจี ะมกี ารใสดนตรีสังเคราะหเขาไป เพลงในยุคน้ีสวนใหญจะเปนเพลงเตนรํา
และยังมอี ทิ ธิพลถงึ ทางดานแฟชน่ั ดว ย
- ยุค 90 เร่ิมไดอิทธิพลจากเพลงแนวอารแอนดบี เชน มารายห แครี,เดสทินี ไชลด,บอยซ ทู เม็น,
เอ็น โวค, ทีแอลซี ในยุคน้ียังมีวงบอยแบนดที่ไดรับความนิยมอยาง นิว คิดส ออน เดอะบล็อก, เทค แดท,
แบค็ สตรที บอยส
- ยุค 2000 มีศิลปนที่ประสบความสําเร็จอยาง บริทยนี สเปยร, คริสตินา อากีเลรา, บียอนเซ,
แบลค็ อายด พสี , จสั ติน ทิมเบอรเ ลค สว นเทรนดปอ ปอืน่ เชนแนว ปอป-พังค อยางวง ซิมเปล แพลน เอฟริล ลาวีน
รวมถงึ การเกิดรายการสุดฮติ อเมรกิ ัน ไอดอลทีส่ รางศิลปนอยา ง เคลลี่ คลารกสัน และ เคลย ไอเคน แนวเพลงปอป
และอารแอนดบีเรม่ิ รวมกนั มีลกั ษณะเพลงปอ ปทเ่ี พมิ่ ความเปนอารแ อนดบมี ากขน้ึ อยาง เนลลี เฟอรตาโด ริฮานนา,
จัสตนิ ทิมเบอรเลค เปนตน
กิจกรรม
ใหผ ูเรียนสบื คน ประวัตนิ กั ดนตรสี ากล ทง้ั ในประเทศไทย และสากล เขยี นเปนรายงาน
ไมต ่าํ กวา5 หนา กระดาษ ขนาดA4 จากนัน้ ใหน าํ มารายงานหนาชัน้ เรยี น แลวนําเกบ็ รายงานนน้ั
ในแฟมสะสมงาน
53
บทท่ี 3
นาฏศลิ ป
สาระสาํ คัญ
เขาใจและเห็นคุณคาทางนาฏศิลป สามารถวิเคราะห วิพากษวิจารณ ถายทอดความรูสึก ความคิด
อยางอสิ ระ ช่นื ชมและประยุกตใชในชีวติ ประจําวัน
ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั
อธิบายความหมาย ความสําคญั ความเปนมาของนาฎยนิยาม สุนทรียะทางนาฎศิลป เขาใจถึงประเภท
ของนาฎศิลปแขนงตาง ๆ ภูมิปญ ญา
ขอบขา ยเน้อื หา
เรื่องท่ี 1 นาฏยนยิ าม
เรื่องท่ี 2 สนุ ทรียะทางนาฏศลิ ป
เรื่องที่ 3 นาฏศลิ ปส ากลเพ่อื นบานของไทย
เร่อื งที่ 4 ละครท่ไี ดรบั อิทธพิ ลของวัฒนธรรมตะวนั ตก
เร่ืองท่ี 5 ประเภทของละคร
เรื่องที่ 6 ละครกับภมู ิปญ ญาสากล
54
เรอ่ื งที่ 1 นาฏยนิยาม
นาฏยนิยาม หมายถึง คําอธิบาย คําจํากัดความ ขอบเขต บทบาท และรูปลักษณของนาฏศิลป ซ่ึงลวน
แสดงความหมายของนาฏยศิลปที่หลากหลาย อันเปนเครื่องบงช้ีวานาฏยศิลปมีความสําคัญ เก่ียวของกับชีวิต
และสงั คมมาตงั้ แตอ ดีตกาล
นิยาม
ในสวนนี้เปน การกลาวถงึ ความหมายของนาฏยศลิ ป หรอื การฟอ นรําทปี่ ราชญแ ละนกั วิชาการสาํ คัญได
พยายามอธบิ ายคําวา นาฏยศิลป ไวใ นแงม ุมตา ง ๆ ดังน้ี
สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงอธิบายถึงกําเนิดและวิวัฒนาการของ
นาฏยศลิ ปท ผี่ กู พนั กับมนุษย ดงั น้ี
“การฟอนรําเปนประเพณีของมนุษยทุกชาติทุกภาษา ไมเลือกวาจะอยู ณ ประเทศถิ่นสถานท่ีใด
ในพิภพนี้ อยาวา แตม นษุ ยเ ลย ถึงแมสตั วเ ดรัจฉานก็มีวิธีฟอน เชน สุนัข ไกกา เวลาใดสบอารมณ มันก็จะเตน
โลดกรดี กรายทํากริ ยิ าทาทางไดตาง ๆ ก็คือการฟอนรําตามวิสัยสัตวน้ันเอง ปราชญแหงการฟอนรําจึงเล็งเห็น
การฟอนรําน้ีมูลรากเกิดแตวิสัยสัตวเมื่อเวทนาเสวยอารมณ จะเปนสุขเวทนาก็ตามหรือทุกขเวทนาก็ตาม
ถาเสวยอารมณแรงกลาไมกลั้นไวได ก็แลนออกมาเปนกิริยาใหเห็นปรากฏยกเปนนิทัศนอุทาหรณดังเชน
ธรรมดาทารก เวลาอารมณเ สวยสุขเวทนาก็เตน แรง เตน แฉง สนุกสนาน ถาอารมณเสวยทุกขเวทนาก็ดิ้นโดยให
แสดงกริ ยิ าปรากฏออกใหรูวา อารมณเ ปนอยา งไร ยิง่ เติบโตรูเดียงสาข้ึนเพียงไร กิริยาท่ีอารมณเลนออกมาก็ยิ่ง
มากมายหลายอยางออกไป จนถึงกิริยาที่แสดงความกําหนัดยินดีในอารมณ และกิริยาซึ่งแสดงความอาฆาต
โกรธแคน เปน ตน กริ ยิ าอนั เกดิ แตเวทนาเสวยอารมณน ี้นบั เปนขน้ั ตนของการฟอ นรํา
ตอมาอีกข้ันหน่ึงเกิดแตคนทั้งหลายรูความหมายของกิริยาตาง ๆ เชน กลาวมาก็ใชกิริยาเหลานั้นเปน
ภาษาอนั หนึง่ เม่อื ประสงคจะแสดงใหปรากฏแกผูอ ื่นโดยใจจริงกด็ ี หรือโดยมายาเชน ในเวลาเลน หวั ก็ดี วา ตนมี
อารมณอยางไร ก็แสดงกิริยาอนั เปนเคร่อื งหมายอารมณอยางนั้น เปนตนวาถาแสดงความเสนหา ก็ทํา กิริยาย้ิม
แยมกรดี กราย จะแสดงความรื่นเริงบันเทิงใจก็ขับรองฟอนรํา จําขูใหผูอ่ืนกลัวก็ทําหนาตาถมึงทึงแลโลดเตน
คกุ คาม จงึ เกดิ แบบแผนทาทางท่ีแสดงอารมณตาง ๆ อันเปนตนของกระบวนฟอนรําขึ้นดวยประการน้ีนับเปน
ขั้นท่สี อง
อนั ประเพณกี ารฟอนรําจะเปนสําหรบั ฝก หัดพวกท่ีประกอบการหาเล้ียงชีพดวยรําเตน เชน โขนละคร
เทานั้นหามิได แตเดิมมายอมเปนประเพณีสําหรับบุคคลทุกช้ันบรรดาศักด์ิและมีที่ใชไปจนถึงการยุทธและ
การพธิ ีตา ง ๆ หลายอยา ง จะยกตัวอยา งแตประเพณีการฟอนรําที่มีมาในสยามประเทศของเรานี้ ดังเชนในตํารา
คชศาสตร ซ่ึงนับถือวาเปนวิชาชั้นสูงสําหรับการรณรงคสงครามแตโบราณ ใครหัดข่ีชางชนก็ตองหัดฟอนรํา
ใหเปนสงาราศีดวยแมพระเจาแผนดินก็ตองฝกหัด มีตัวอยางมาจนถึงรัชกาลท่ี 5 เมื่อพระบาทสมเด็จฯ
พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงศึกษาวิชาคชศาสตรตอสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยาบําราบ
55
ปรปกษ ก็ไดทรงหดั ฟอนรํา ไดยนิ เคยทรงราํ พระแสงขอบนคอชางพระท่ีนัง่ เปน พทุ ธบชู าเมื่อครง้ั เสดจ็ พระพทุ ธบาท
ตามโบราณราชประเพณี เมือปวอก พ.ศ. 2414 การฟอ นราํ ในกระบวนยุทธอยางอ่ืน เชน ตีกระบี่กระบองก็เปน
วิชาท่ีเจานายตองทรงฝกหัดมาแตกอน สวนกระบวนฟอนรําในการพิธี ยังมีตัวอยางทางหัวเมืองมณฑล
ภาคพายัพ ถา เวลามีงานบุญใหท านเปนการใหญก็เปนประเพณีที่เจานายต้ังแตเจาผูครองนครลงมาที่จะฟอนรํา
เปน การแสดงโสมนัสศรทั ธาในบุญทาน เจา นายฝายหญิงก็ยอมหัดฟอนรําและมีเวลาที่จะหัดฟอนรําในการพิธี
บางอยา งจนทกุ วันน้ี ประเพณตี า ง ๆ ดังกลาวมา สอใหเห็นวาแตโบราณยอมถือวาการฟอนรําเปนสวนหนึ่งใน
การศกึ ษา ซ่ึงสมควรจะฝกหดั เปนสามญั ทัว่ มกุ ทกุ ช้ันบรรดาศักด์ิสืบมา
การท่ีฝกหัดคนแตบ างจาํ พวกใหฟ อ นราํ ดังเชน ระบําหรือละครนัน้ คงเกิดแตป ระสงคจะใครดูกระบวน
ฟอ นราํ วา จะงามไดถ งึ ที่สดุ เพยี งไร จึงเลอื กสรรคนแตบางเหลา ฝก ฝนใหชาํ นิชํานาญเฉพาะการฟอนรํา สําหรับ
แสดงแกค นทั้งหลายใหเ ห็นวา การฟอนราํ อาจจะงามไดถ ึงเพยี งน้ัน เมอื่ สามารถฝกหดั ไดส มประสงคก็เปน ที่ตอง
ตาติดใจคนท้งั หลาย จงึ เกิดมนี กั รําข้นึ เปนพวกทหี่ นงึ่ ตา งหาก แตท ่จี ริงวชิ าฟอนรําก็มแี บบแผนอนั เดียวกับที่เปน
สามัญแกค นท้ังหลายทุกช้นั บรรดาศักดิน์ น่ั เอง”1
ราชบัณฑิตยสถาน ไดใหความหมายของนาฏยศิลปไวกวาง ๆ ตลอดจนกําหนดการออกเสียงไวใน
พจนานกุ รมฉบับเฉลมิ พระเกียรติ พ.ศ. 2530 ดังน้ี
“นาฏ, นาฏ – [นาด, นาตะ – นาดตะ-] น. นางละคร, นางฟอ นราํ , ไทยใชห มายถงึ
หญงิ สาวสวย
เชน นางนาฏ นุชนาฏ (ป.; ส.)
นาฏกรรม [นาดตะกาํ ] น. การละคร, การฟอนราํ .
นาฏดนตรี [นาดตะดนตรี] น. ลิเก.
นาฏศิลป [นาดตะสิน] น. ศิลปะแหงการละครหรอื การฟอ นรํา.
นาฏก [นาตะกะ (หลัก), นาดตะกะ (นิยม)] น. ผูฟอ นราํ . (ป.; ส.)
นาฏย [นาดตะยะ-] ว. เก่ียวกับการฟอ นราํ , เก่ียวกบั การแสดงละคร (ส.)
นาฏยเวที น. พื้นที่แสดงละครล ฉาก.
นาฏยศาลา น. หอ งฟอนรํา, โรงละคร
นาฏยศาสตร น. วชิ าฟอนราํ , วชิ าแสดงละคร” 2
หมายเหตุ
1 สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ, “ประวตั กิ ารฟอ นรํา.” ใน การละครไทย อางถงึ ใน หนงั สอื อา นประกอบคาํ
บรรยายวิชาพนื้ ฐานอารยธรรมไทยตอนดนตรแี ละนาฏศลิ ปไ ทย.มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร (พระนคร : โรงพิมพมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, 2515) ,
หนา 12 -14.
2 พจนานกุ รมฉบบั เฉลิมพระเกยี รติ พ.ศ. 2530. พิมพคร้งั ท่ี 3 (กรงุ เทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช, 2531), หนา 279.
56
ธนิต อยโู พธิ์ ไดอธบิ ายความหมายของนาฏยศิลปด งั ทปี่ รากฏในคัมภรี อ ินเดยี ไวด ังนี้
“คําวา “นาฏย” ตามคมั ภรี อภิธานปั ปทปี ก าและสูจิ ทา นใหวเิ คราะหศัพทวา “นฏสเสตนตินาฏย” ความ
วา ศลิ ปะของผูฟอ นผูราํ เรียกวา นาฏย และใหอรรถาธิบายวา “นจจ วาทิต คีต อิท ตุริยติก นาฏยนาเมนุจจเต”
แปลวา การฟอ นราํ การบรรเลง (ดนตรี) การขบั รอง หมวด 3 แหงตุริยะน้ี ทาน (รวม) เรียกโดยช่ือวา นาฏย ซึ่ง
ตามน้ีทานจะเห็นไดวา คําวา นาฏะ หรือนาฏยะ น้ัน การขับรอง 1 หรือพูดอยางงาย ๆ ก็วาคํา “นาฏย” น้ันมี
ความหมายรวมทั้งฟอนรําขับรองและประโคมดนตรีดวย ไมใชมีความหมายแตเฉพาะศิลปฟอนรําอยางเดียว
ดงั ทบี่ างทานเขา ใจกนั แมจ ะใชคําวาหมวด 3 แหงตุรยิ ะหรอื ตุรยิ ะ 3 อยาง แสดงใหเหน็ วาใชคาํ “ตรุ ยิ ะ” หมายถึง
เครื่องตีเครือ่ งเปา แตแปลงกันวา “ดนตรี” กไ็ ด นว่ี า ตามรปู ศัพท แททจ่ี ริงแมในวิธีการปฏิบัติศิลปนจะรับระบํา
ราํ ฟอนไปโดยไมม ีดนตรีและขับรอ งประกอบเร่อื งและใหจงั หวะไปดว ยน้ันยอ มเปนไปไมไดและไมเปนศิลปะ
ทสี่ มบูรณ ถาขาดดนตรีและขบั รองเสยี แลว แมในสว นศิลปะของการฟอ นราํ เองกไ็ มส มบูรณในตัวของมัน พระ
ภรตมนุ ี ซงึ่ ศลิ ปนทางโขนละครพากนั ทาํ ศรีษะของทานกราบไหวบ ูชา เรียกกันวา “ศรีษะฤๅษี” นั้น มีตํานานวา
ทานเปน ปรมาจารยแหงศลิ ปะทางโขนละครฟอนรํามาแตโบราณ เม่ือทานไดแตงคัมภีรนาฏยศาสตรข้ึนไว ก็มี
อยูหลายบริเฉทหรือหลายบทในคัมภีรนาฏยศาสตรน้ัน ท่ีทานไดกลาวถึงและวางกฎเกณฑในทางดนตรีและ
ขับรอ งไวด ว ย และทานศารงคเทพผูแตงคัมภีรสังคีตรัตนากรอันเปนคัมภีรที่วาดวยการดนตรีอีกทานหนึ่งเลา
ก็ปรากฏวาทานไดว างหลักเกณฑและอธบิ ายศลิ ปะทางการละครฟอ นรําไวมากมายในคมั ภรี น ้นั เปนอันวา ศลิ ปะ
3 ประการ คือฟอนราํ 1 ดนตรี 1 ขบั รอง 1 เหลานตี้ า งตองประกอบอาศยั กัน คาํ วา นาฏยะ จึงมคี วามหมายรวมเอา
ศิลปะ 3 อยางนนั้ ไวในศพั ทเ ดียวกนั ”
57
เรอื่ งท่ี 2 สุนทรยี ะทางนาฏศลิ ป
ความหมายสุนทรียะทางนาฏศลิ ป
สุนทรียะ (Aesthetic) หมายถงึ ความเกีย่ วเน่อื งกับส่งิ สวยงาม รูปลกั ษณะอนั ประกอบดว ยความสวยงาม
(พจนานุกรมฉบับเฉลมิ พระเกียรติ พ.ศ. 2530 : 541)
นอกจากน้ียงั มีผใู หความหมายของคําวา “สนุ ทรยี ะ” ไวต า ง ๆ กัน ดังน้ี
*หลวงวจิ ติ รวาทการ ไดอธิบายความหมายไววา ความรูสกึ ธรรมดาของคนเรา ซึ่งรูจักคุณคาของวัตถุที่
งามความเปน ระเบียบเรียบรอยของเสียงและถอยคาํ ไพเราะ ความรูสกึ ความงามที่เปนสุนทรียภาพนี้ยอมเปนไป
ตามอุปนิสัยการอบรมและการศึกษาของบุคคล ซึ่งรวมเรียนวา รส (Taste) ซ่ึงความรูสึกนี้จะแตกตางกันไป
ข้ึนอยูกับการฝกฝนปรนปรือในการอาน การฟง และการพินิจดูส่ิงท่ีงดงามไมวาจะเปนธรรมชาติหรือศิลปะ
(หลวงวิจิตรวาทการ 2515 : 7 – 12)
*อารี สทุ ธพิ นั ธุ ไดใหแนวคดิ เกีย่ วกับ “สนุ ทรียศาสตร” ไว 2 ประการ ดังน้ี
1. วชิ าทีศ่ ึกษาเกี่ยวกบั ความรูสกึ ท่ีเกิดขน้ึ จากการรับรขู องมนุษย ซึ่งทําใหมนุษยเกิดความเบิกบานใจ
อิ่มเอมโดยไมห วังผลตอบแทน
2. วชิ าทศ่ี ึกษาเกย่ี วกับวิชาที่มนุษยสรางขึ้นทุกแขนง นําขอมูลมาจัดลําดับเพ่ือนเสนอแนะใหเห็นคุณคา
ซาบซ้ึงในสิ่งท่ีแอบแฝงซอนเรน เพื่อสรางความนิยมชมชื่นรวมกัน ตามลักษณะรูปแบบของผลงานนั้น ๆ
(อารี สทุ ธิพันธ,ุ 2534 : 82)
ความหมายของคาํ วา “สุนทรยี ะ” หมายถึง ความรูสึกของบุคคลที่มีความซาบซ้ึง และเห็นคุณคาในสิ่ง
ดีงาม และไพเราะจากสิง่ ทเี่ กิดขน้ึ ตามธรรมชาติ หรอื อาจเปนสิง่ ท่ีมนุษยประดิษฐขน้ึ ดว ยความประณีต ซ่งึ มนุษย
สัมผัสและรับรไู ดดวยวธิ ีการตาง ๆ จนเกิดความพึงพอใจ ความประทับใจและทําใหเกดิ ความสุขจากสิ่งท่ีตนได
พบเหน็ และสมั ผสั
ความหมายของคาํ วา “นาฏศลิ ป” หมายถงึ ศลิ ปะแหง การละครหรือการฟอ นราํ (พจนานุกรมฉบับเฉลิม
พระเกยี รติ พ.ศ. 2534 : 279) นอกจากนย้ี งั มผี ใู หความหมายของคาํ วา “นาฏศลิ ป” ไวตา ง ๆ กนั ดงั น้ี
*ธนติ อยูโพธ์ิ ไดแปลคําวา “นาฏศิลป” ไวว า คือความช่ําชองในการละครฟอ นรําดว ยมีความเหน็ วาผูท่ี
มีศลิ ปะทีเ่ รยี กวา ศิลปน จะตอ งเปน ผมู ีฝม ือมีความชาํ่ ชองชํานาญในภาคปฏิบตั ใิ หด ีจริง ๆ (ธนติ อยูโพธ์ิ 2516 : 1)
ความหมายของคําวา “นาฏศิลป” ท่ีไดกลาวมาน้ัน สรุปไดวา หมายถึงศิลปะในการฟอนรําที่มนุษย
ประดษิ ฐข ้นึ จากธรรมชาติและจากความคํานงึ ดวยความประณตี งดงาม มีความวิจิตรบรรจง นาฏศิลป นอกจาก
จะหมายถึงทา ทางแสดงการฟอ นราํ แลว ยงั ประกอบดว ยการขับรองท่ีเรียกวา คีตศิลปและการบรรเลงดนตรีคือ
“ดรุ ยิ างคศลิ ป” เพอ่ื ใหศ ิลปะการฟอนรําน้นั งดงามประทบั ใจ
“สุนทรียะทางนาฏศลิ ปส ากล” จึงหมายถึง ความวจิ ิตรงดงามของการแสดงนาฏศิลปสากล ซ่ึงประกอบ
ไปดวย ระบํา รํา ฟอน ละคร อันมีลีลาทารําและการเคล่ือนไหวที่ประกอบดนตรี บทรองตามลักษณะและ
ชนิดของการแสดงแตล ะประเภท
58
พื้นฐานความเปนมาของนาฏศลิ ปไทย
นาฏศลิ ปมีรูปแบบการแสดงทแ่ี ตกตา งกนั ทัง้ ทีเ่ ปนการแสดงในรูปแบบของการฟอนรําและการแสดง
ในรูปแบบของละคร แตล ะประเภทจงึ แตกตางกนั ดงั น้ี
1. นาฏศิลปที่แสดงในรูปแบบของการฟอนรํา เกิดจากสัญชาตญาณดงั้ เดิมของมนษุ ยหรือสัตวทั้งหลาย
ในโลก เมือ่ มคี วามสุขหรอื ความทกุ ขก็แสดงกิรยิ าอาการออกมาตามอารมณและความรูสึกนั้น ๆ โดยแสดงออก
ดวยกิริยาทาทางเคล่ือนไหว มือ เทา สีหนา และดวงตาที่เปนไปตามธรรมชาติ รากฐานการเกิดนาฏศิลปใน
รปู แบบของการฟอ นราํ พฒั นาข้ึนมาเปน ลาํ ดับ ดงั น้ี
1.1 เพื่อใชเ ปนพธิ ีกรรมทางศาสนา มนษุ ยเ ชอื่ วา มีผดู ลบนั ดาลใหเกิดความวิบตั ิตาง ๆ หรือเช่ือวามี
ผทู ่สี ามารถบันดาลความสําเร็จ ความเจริญรุงเรอื งใหกับชวี ติ ของตน ซึ่งอาจเปนเทพเจาหรือปศาจตามความเชื่อ
ของแตละคนจงึ มกี ารเตน ราํ หรอื ฟอนรํา เพื่อเปนการออนวอนหรอื บูชาตอ ผูที่ตนเช่ือวา มีอํานาจดังกลาว
สมเดจ็ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพฯ ไดอธิบายในหนังสือตําราฟอนรําวา ชาติโบราณทุกชนิด
ถือการเตนรําหรือฟอนรําเปนประจําชีวิตของทุกคน และยังถือวาการฟอนรําเปนพิธีกรรมทางศาสนาดวย
สําหรบั ประเทศอนิ เดยี น้ันมตี าํ ราฟอนราํ ฝกสอนมาแตโ บราณกาล เรยี กวา “คมั ภีรนาฏศลิ ปศ าสตร”
1.2 เพื่อใชในการตอสูและการทําสงคราม เชน ตําราคชศาสตร เปนวิชาชั้นสูง สําหรับการทํา
สงครามในสมัยโบราณ ผูที่จะทําสงครามบนหลังชางจําเปนตองฝกหัดฟอนรําใหเปนท่ีสงางามดวย แมแต
พระเจา แผน ดนิ กต็ อ งทรงฝก หดั การฟอ นรําบนหลังชา งในการทําสงครามเชน กัน
1.3 เพือ่ ความสนุกสนานร่นื เริง การพกั ผอ นหยอนใจเปน ความตองการของมนุษย ในเวลาวางจาก
การทํางานก็จะหาส่ิงที่จะทําใหตนและพรรคพวกไดรับความสนุกสนานเพลิดเพลินคลายความเหน็ดเหนื่อย
เน่อื งจากการรองราํ ทําเพลงเปน ธรรมชาตทิ ม่ี อี ยใู นตวั ของมนุษยทุกคน ดังนน้ั จงึ มีการรวมกลมุ กันรองเพลงและ
รา ยรําไปตามความพอใจของพวกตน ซ่ึงอาจมีเนือ้ รอ งทม่ี ีสาํ เนียงภาษาของแตละทองถ่ิน และทวงทํานองเพลง
ท่เี ปนไปตามจังหวะประกอบทารายรําแบบงาย ๆ ซ่ึงไดพัฒนาตอมาจนเกิดเปนการแสดงนาฏศิลปรูปแบบของ
การฟอนราํ ของแตละทอ งถนิ่ เรียกวา “ราํ พนื้ เมือง”
2. นาฏศิลปท่ีแสดงในรูปแบบของละคร มีรากฐานมาจากความตองการของมนุษยท่ีจะถายทอด
ประสบการณหรอื เหตุการณที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับมนุษยที่เปนความประทับใจ ซ่ึงสมควรแกการจดจํา หรืออาจมี
วัตถุประสงคเพื่อประโยชนในการเผยแพรศาสนาและสอนศีลธรรม เพราะการสรางในรูปแบบของละคร
เปน วธิ กี ารที่งา ยตอ ความเขาใจแตย ากทจ่ี ะใชการเผยแพรแ ละอบรมสงั่ สอนดวยวิธกี ารอื่น จงึ มีการสรา งเร่ืองราว
หรือบันทึกเหตุการณอันนาประทับใจและมีคุณคาน้ันไวเปนประวัติศาสตรในรูปแบบของการแสดงละคร
เพราะเชอื่ วา การแสดงละครเปนวิธีหนึ่งของการสอนคตธิ รรม โดยบุคลาธษิ ฐานในเชงิ อุปมาอปุ มยั
อาจกลาวไดวารากฐานการเกิดของนาฏศิลปไทยตามขอสันนิษฐานที่ไดกลาวมาน้ันท้ังการแสดงใน
รปู แบบของการฟอนรํา และการแสดงในรูปแบบของการละครไดพัฒนาข้ึนตามลําดับ จนกลายเปนแบบแผน
ของการแสดงนาฏศิลปไ ทยท่ีมีความเปน เอกลักษณเดน ชัด
59
คําถามตรวจสอบความเขา ใจ
1. หลวงวจิ ติ รวาทการ ใหค วามมุงหมายของสุนทรียะวาอยา งไร
2. อารี สทุ ธิพนั ธุ ใหแนวคิดเก่ยี วกับความหมาย ของคําวา “สุนทรยี ศาสตร” ไวก่ีประเภท อะไรบาง
3. “สว นสาํ คัญสว นใหญของนาฏศลิ ปอ ยูท่กี ารละครเปน สาํ คญั ” เปน คาํ อธิบายของใคร
4. “สุนทรยี ะทางนาฏศิลปสากล” หมายถงึ อะไรในทัศนะคติของนักเรียน
5. ผูชมนาฏศลิ ปสากลจะตองมคี วามรูค วามเขา ใจเร่ืองอะไรบาง
6. นาฏศิลปท่ีแสดงในรูปแบบของการฟอ นรํามขี อ สันนษิ ฐานวา เกิดมาจากอะไร
60
เร่อื งที่ 3 นาฏศิลปส ากลเพอื่ นบานของไทย
ประเทศในกลุมทวีปเอเชีย ซ่ึงมีวัฒนธรรมประจําชาติ ท่ีแสดงความเปนเอกลักษณ ตลอดท้ังเปน
ส่อื สัมพนั ธอ นั ดกี ับชาติตาง ๆ ลักษณะของนาฏศิลปของชาติเพื่อนบานไมวาจะเปนประเทศพมา ลาว กัมพูชา
มาเลเชยี จีน ธิเบต เกาหลี และญ่ปี ุน มักจะเนนในเร่ืองลลี าความสวยงามเกือบทุกเรื่อง ไมเนนจังหวะการใชเทา
มากนัก ซง่ึ แตกตา งจากนาฏศลิ ปข องตะวันตกท่มี กั จะเนนหนักในลลี าจงั หวะทร่ี ุกเรา ประกอบการเตนที่รวดเร็ว
และคลอ งแคลว นาฏศิลปของชาติเพอ่ื นบา นทีค่ วรเรยี นรูไดแก ประเทศดงั ตอ ไปนี้
1. นาฏศิลปป ระเทศพมา
2. นาฏศลิ ปป ระเทศลาว
3. นาฏศลิ ปประเทศกัมพชู า (เขมร)
4. นาฏศลิ ปป ระเทศมาเลเชีย
5. นาฏศลิ ปประเทศอนิ โดนีเซีย
6. นาฏศิลปป ระเทศอนิ เดยี
7. นาฏศิลปประเทศจนี
8. นาฏศิลปประเทศทเิ บต
9. นาฏศิลปประเทศเกาหลี
10. นาฏศิลปป ระเทศญีป่ นุ
นาฏศิลปป ระเทศพมา
หลงั จากกรงุ ศรีอยุธยาแตกครงั้ ที่ 2 พมาไดร บั อทิ ธพิ ลนาฏศลิ ปไ ปจากไทย กอ นหนาน้นี าฏศลิ ปข องพมา
เปน แบบพนื้ เมอื งมากกวา ทจี่ ะไดรับอทิ ธิพลมาจากภายนอกประเทศเหมือนประเทศอื่นๆ นาฏศิลปพมาเร่ิมตน
จากพิธีการทางศาสนา ตอ มาเมอ่ื พมา ติดตอ กับอนิ เดียและจนี ทารา ยราํ ของสองชาติดังกลาวกม็ ีอิทธิพลแทรกซึม
ในนาฏศิลปพ ้นื เมอื งของพมา แตท า รายรําเดิมของพมา นนั้ มีความเปนเอกลักษณของตัวเอง ไมมีความเก่ียวของ
กบั เรอ่ื งรามายณะหรือมหาภารตะเหมือนประเทศเอเชยี อน่ื ๆ
นาฏศลิ ปแ ละการละครในพมา นั้น แบง ไดเ ปน 3 ยุค คอื
1. ยคุ กอนนบั ถอื พระพุทธศาสนา เปนยคุ ของการนับถอื ผี การฟอนรําเปนไปในการทรงเจาเขาผี บูชาผี
และบรรพบรุ ุษทลี่ วงลับ ตอ มาก็มีการฟอ นราํ ในงานพธิ ตี า งๆเชน โกนจุก เปน ตน
2. ยุคนับถอื พระพุทธศาสนา พมานบั ถอื พระพทุ ธศาสนาหลงั ป พ.ศ. 1559 ในสมยั นีก้ ารฟอ นราํ เพอ่ื บูชา
ผีกย็ ังมอี ยู และการฟอนราํ กลายเปน สว นหนึง่ ของการบูชาในพระพุทธศาสนาดว ย
หลังป พ.ศ. 1800 เกิดมีการละครแบบหน่งึ เรยี กวา “นิพัทข่ิน” เปนละครเร แสดงเรื่องพุทธประวัติเพ่ือ
เผยแพรความรใู นพระพุทธศาสนา เพอื่ ใหช าวบา นเขาใจไดงา ย
61
3. ยุคอิทธิพลละครไทย หลังเสียกรุงศรีอยุธยาแกพมา ในป พ.ศ. 2310 ชาวไทยถูกกวาดตอนไปเปน
เชลยจาํ นวนมาก พวกละครและดนตรีถูกนาํ เขาไปไวในพระราชสํานกั จงึ เกดิ ความนยิ มละครแบบไทยข้ึน ละคร
แบบพมา ยคุ นเี้ รยี กวา “โยธยาสตั คยี” หรือละครแบบโยธยา ทาราํ ดนตรี และเรื่องทแี่ สดงรวมทั้งภาษาทีใ่ ชก็เปน
ของไทย มกี ารแสดงอยู 2 เรือ่ ง คือ รามเกยี รติ์ เลนแบบโขน และอเิ หนา เลนแบบละครใน
ในป พ.ศ. 2328 เมียวดี ขาราชการสํานักพมาไดคิดละครแบบใหมขึ้นชื่อเร่ือง “อีนอง” ซ่ึงมีลักษณะ
ใกลเคียง กับอิเหนามาก ที่แปลกออกไปคือ ตัวละครของเร่ืองมีลักษณะเปนมนุษยธรรมดาสามัญท่ีมีกิเลส
มคี วามดคี วามชั่ว ละครเรือ่ งน้เี ปนแรงบันดาลใจใหเ กิดละครในแนวนีข้ นึ้ อกี หลายเรื่อง
ตอ มาละครในพระราชสาํ นกั เส่ือมความนิยมลง เมือ่ กลายเปนของชาวบานก็คอ ยๆ เสอื่ มลงจนกลายเปน
ของนารงั เกยี จเหยียดหยาม แตละครแบบนิพทั ขน่ิ กลับเฟอ งฟูขึ้น แตมกี ารลดมาตรฐานลงจนกลายเปน จําอวด
เมอื่ ประเทศพมาตกเปนเมอื งขึ้นของอังกฤษแลว ในป พ.ศ. 2428 ละครหลวงและละครพื้นเมืองซบเซา
ตอมามีการนําละครทน่ี าํ แบบอยางมาจากองั กฤษเขา แทนที่ ถงึ สมัยปจจุบันละครคูบานคูเมืองของพมาหาชมได
ยากและรักษาของเดิมไวไมคอยจะได ไมม กี ารฟนฟกู นั เน่อื งจากบา นเมอื งไมอ ยูในสภาพสงบสุข
นาฏศลิ ปประเทศลาว
ลาวเปน ประเทศหนึง่ ทมี่ ีโรงเรยี นศิลปะดนตรีแหง ชาติ กอกําเนิดมาตงั้ แตป พ.ศ. 2501 โดย Blanchat de
la Broche และเจาเสถียนนะ จําปาสัก ขึ้นกับกระทรวงศึกษาธิการ การสอนหนักไปแนวทางพ้ืนบาน (ศิลปะ
ประจาํ ชาต)ิ ภายหลังการปฏิวัติ พ.ศ. 2518 ไดเขา รวมกบั โรงเรียนศิลปะดนตรีของเทาประเสิด สีสาน มีช่ือใหม
วา “โรงเรยี นศิลปะดนตรีแหง ชาต”ิ ขึน้ อยูกับกระทรวงแถลงขาวและวัฒนธรรม มีครู 52 คน นักเรียน 110 คน
เรียนจบไดประกาศนียบัตรชั้นกลาง ผูมีความสามารถดานใดเปนพิเศษจะไดรับการสงเสริมใหเรียนตอใน
ตางประเทศ หรอื ทาํ หนา ทเี่ ปน ครหู รือนักแสดงตอ ไป วิชาท่ีเปดสอนมีนาฏศิลป ดนตรี ขบั รอ ง นาฏศิลปจะสอน
ทั้งท่ีเปนพ้ืนบาน ระบําชนเผา และนาฏศิลปสากล ดนตรี การขับรองก็เชนกัน สอนท้ังในแนวพ้ืนฐานและ
แนวสากล
นาฏศิลปป ระเทศกัมพชู า (เขมร)
นาฏศิลปเขมรนับไดวาเปนนาฏศิลปชั้นสูง (Classical Dance) มีตนกําเนิดมาจากที่ใดยังไมมีขอสรุป
ผูเชี่ยวชาญบางกลาววามาจากอินเดียเม่ือตนคริสตศตวรรษ แตบางทานกลาววามีข้ึนในดินแดนเขมร-มอญ
สมยั ดึกดาํ บรรพ หากจะศึกษาขอความจากศิลาจารึกก็จะเห็นไดวา นาฏศิลปช้ันสูงน้ีมีขึ้นมาประมาณ 1,000 ป
แลว คอื เม่อื ศตวรรษท่ี 7 จากศลิ าจารกึ ในพระตะบอง
เม่อื ศตวรรษท่ี 10 จากศลิ าจารกึ ในลพบรุ ี
เม่ือศตวรรษท่ี 11 จากศิลาจารึกในสะดอกกอกธม
เมื่อศตวรรษท่ี 12 จากศิลาจารกึ ในปราสาทตาพรหม
ตามความเชือ่ ของศาสนาพราหม นาฏศิลปช นั้ สงู ตองไดม าจากการรายรําของเทพธิดาไพรฟาท้ังหลายท่ี
ราํ รา ยถวายเทพเจา เมอื งแมน
62
แตสําหรับกรมศิลปากรเขมร สมัยกอนนั้นเคยเปนกรมละครประจําสํานักหรือเรียกวา “ละครใน”
พระบรมราชวังซง่ึ เปน พระราชทรัพยส วนพระองคข องพระเจาแผน ดินทุกพระองค
ตอมา “ละครใน” พระบรมมหาราชวังของเขมร ไดถูกเปล่ียนชื่อมาเปนกรมศิลปากร และในโอกาส
เดียวกันกเ็ ปน ทรัพยส ินของชาตทิ ม่ี บี ทบาทสําคญั ทางดา นวฒั นธรรม ทําหนา ที่แสดงทัว่ ๆ ไปในตา งประเทศ
ในปจจบุ นั กรมศลิ ปากรและนาฏศลิ ปช น้ั สูง ไดร บั ความนยิ มยกยองขนึ้ มาก ซง่ึ นับไดวาเปน สมบตั ลิ ้ําคา
ของชาติ
นาฏศลิ ปเขมรท่ีควรรูจ กั
1. ประเภทของละครเขมร แบงออกไดดงั นี้
1.1 ละครเขมรโบราณ เปนละครด้ังเดิม ผูแสดงเปนหญิงลวน ตอมาผูแสดงหญิงไดรับคัดเลือกโดย
พระเจาแผนดินใหเ ปนนางสนม ครสู อนจึงหนอี อกจากเมืองไปอยตู ามชนบท ตอมาพระเจาแผนดินจึงดูแลเรื่อง
การละครและไดโอนเขามาเปนของหลวง จึงเปลย่ี นช่ือวา “ละครหลวง” (Lakhaon Luong)
1.2 ละครที่เรียกวา Lakhaon Khaol เปนละครซ่ึงเกิดจากการสรางสรรคงานละครข้ึนใหมของบรรดา
ครูผสู อนระดับอาวโุ สท่ีหนีไปอยใู นชนบท การแสดงจะใชผูชายแสดงลว น
1.3 Sbek Thom แปลวา หนังใหญ เปนการแสดงทใ่ี ชเงาของตัวหนุ ซึ่งแกะสลกั บนหนัง
2. ประเภทของการรา ยราํ แยกออกเปน 2 ประเภท ดังนี้
2.1 นาฏศลิ ปร าชสํานักเชน
1) รําศริ พิ รชยั เปนการรา ยรําเพื่อประสิทธพิ รชยั
2) ระบําเทพบันเทงิ เปนระบําของบรรดาเทพธดิ าท้งั หลาย
3) ระบาํ รามสรู กับเมขลา เปน ระบาํ เก่ียวกบั ตํานานของเมขลากับรามสูร
4) ระบําอรชนุ มังกร พระอรชุนนําบริวารเหาะเทย่ี วชมตามหาดทรายไดพบมณีเมขลาทก่ี าํ ลัง
เลน น้าํ อยกู ็รวมมอื กันราํ ระบาํ มงั กร
5) ระบาํ ยี่เก แพรห ลายมากในเขมร เพลงและการรา ยราํ เปนสว นประกอบสาํ คญั ของการแสดง
กอนการแสดงมักมกี ารขบั รอ งระลกึ ถงึ “เจนิ”
6) ระบาํ มติ รภาพ เปน ระบําแสดงไมตรีจติ อนั บรสิ ุทธิ์ตอประชาชาตไิ ทย
2.2 นาฏศิลปพ ื้นเมอื ง เชน
1) ระบําสากบันเทงิ จะแสดงหลังจากการเก็บเกย่ี วเสร็จเรยี บรอย
2) ระบํากรบั บันเทิง ระบาํ ชุดนแ้ี สดงถึงความสนิทสนมในจติ ใจอนั บรสิ ทุ ธ์ขิ องหนุม สาวลกู ทงุ
3) ระบาํ กะลาบนั เทงิ ตามริมนา้ํ โขงในประเทศกัมพูชาชาวบานนยิ มระบาํ กะลามากในพธิ มี งคล
สมรส
4) ระบําจับปลา เปนระบําที่ประดิษฐขึ้นมาใหมโดยนักศึกษากรมศิลปากร หลังจากที่ไดดู
ชาวบานจบั ปลาตามทอ งนา
(ท่ีมา : สุมิตร เทพวงษ, 2541 : 156-278)
63
นาฏศลิ ปม าเลเชยี
เปนนาฏศิลปที่มีลักษณะคลายกับนาฏศิลปชวา ซันตน และบาหลีมาก นาฏศิลปซันตนและบาหลี
ก็ไดรับอิทธพิ ลมาจากมาเลเชยี ซึง่ ไดร บั อทิ ธพิ ลตกทอดมาจากพวกพราหมณข องอนิ เดียอกี ทีหน่งึ ตอ มาภายหลัง
นาฏศลิ ปบ าหลี จะเปนระบบอิสลามมากกวา อนิ เดีย เดิมมาเลเซียไดรับหนังตะลุงมาจากชวา และไดรับอิทธิพล
บางสว นมาจากอุปรากรจีน มีละครบงั สวนั เทา นน้ั ท่เี ปนของมาเลเซียเอง
ในราวพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง 20 ชวามีอิทธิพลและครอบครองมาเลเซียตอนใตท่ีเปนเมืองข้ึนของ
สลุ ตา นมายาปาหิตแหงชวา ท่ีมะละกาน้นั เปน ตลาดขายเครอ่ื งเทศที่ใหญท่ีสุดของชวา ชาวมาเลเซียใชภาษาพูด
ถงึ 3 ภาษา คือมลายู ชวา และภาษาจีน ซง่ึ มที ัง้ แตจ ๋วิ ฮกเกีย้ น และกวางตุง
ชาวมาเลเซียรับหนังตะลุงจากชวา แตก็ไดดัดแปลงจนเปนของมาเลเซียไป รวมท้ังภาษาพูดมาเลเซีย
อกี ดว ย
นาฏศิลปมาเลเชียทีค่ วรรจู กั
1. ละครบังสวันของมาเลเซยี เปน ละครทีส่ ันนษิ ฐานไดวาจะเกิดข้นึ ในศตวรรษปจจุบันนี้ เรื่องที่แสดง
มกั นิยมนํามาจากประวัตศิ าสตรม าเลเซีย ละครบงั สวนั ยังมีหลายคณะ ปจจบุ นั น้ีเหลอื อยู 2 คณะ
ละครบงั สวันเปนละครพดู ที่มกี ารรอ งเพลงรา ยราํ สลับกนั ไป ผูแ สดงมีท้งั ชายและหญิง เนอ้ื เร่ืองตดั ตอน
มาจากประวตั ิศาสตรของอาหรับและมาเลเซยี ปจ จบุ นั มกั ใชเ ร่ืองในชวี ิตประจําวันของสังคมแสดง เวลาตัวละคร
รองเพลงมีดนตรีคลอ สมัยกอนใชเคร่ืองดนตรีพ้ืนเมือง สมัยน้ีใชเปยโน กลอง กีตาร ไวโอลิน แซกโซโฟน
เปนตน ไมม ลี ูกคอู อกมารองเพลง การรา ยรํามีมาผสมบาง แตไ มมีความสําคัญมากนัก ตัวละครแตงตัวตามสมัย
และฐานะของตวั ละครในเรือ่ งนั้นๆ ถาเปน ประวตั ศิ าสตรก ็จะแตง ตัวมากแบบพระมหากษัตริย และจะแตงหนา
แตพ องามจากธรรมชาติ แสดงบนเวที เวทีทําเปนยกพื้น ซ่ึงสรางช่ัวคราว มีการชักฉากและมีหลืบ แสดงเวลา
กลางคืนและใชเวลาแสดงเร่ืองละ 3-5 ช่วั โมง
2. เมโนราทหรือมโนหรา คือ นาฏศิลปท่ีจัดวาเปนละครรํา ผูแสดงจะตองรายรําออกทาทางตรงตาม
บทบาท ลีลาการรําออนชอยสวยงาม ละครรําแบบนี้จะพบท่ีรัฐกลันตันโดยเฉพาะเทานั้นท่ีอ่ืนหาดูไดยาก
ตามประวัติศาสตรก ลา วกันวา ละครรําแบบน้ีมีมาต้ังแตสมัยอาณาจักรลิกอร (Ligor) ประมาณ 2,000 ปมาแลว
การเจรจา การรองบทในเวลาแสดงใชภ าษามาเล ตัวละครเมโนราทใชผูชายแสดงท้ังหมด การแตงกายของตัว
ละครจะมีลักษณะแปลก คือมีการใสหนา กากรปู ทรงแปลก ๆ หนา กากนัน้ ทาสีสนั ฉูดฉาดบาดตาเปนรูปหนาคน
หนา ยกั ษ หนาปศาจ หนามนุษยน ้ันมีสีซดี ๆ แลดนู า กลัว เวลาแสดงสวมหนา กากเตนเขาจังหวะดนตรี ตัวละคร
คลายโขน นิยมแสดงเรือ่ งจกั รๆวงศๆ สวนละครพนื้ บาน เคร่ืองดนตรีท่บี รรเลงในระหวางการแสดงคือ กลอง 2
หนา และกลองหนาเดียว นอกจานน้ั มฆี องราว ฆอ งวง ขลุย ป
3. แมกยอง (Magyong) มีลักษณะการแสดงเปนเรื่องราวแบบละคร คลายโนราห และหนังตะลุง
ของไทย แมกยองเปนศิลปะพ้ืนเมืองท่ีมีชื่อในหมูชาวกลันตัน ตรังกานู การแสดง จะมีผูหญิงกลุมหน่ึง
เรียกวา Jong Dondang จะออกมาเตน ราํ เบกิ โรง หลังจากน้นั ก็เรมิ่ ซึ่งเรื่องท่จี ะแสดงจะเก่ียวกับวรรณคดี
64
4. การแสดงประเภทการรายรํา
4.1 ระบาํ ซาปน เปน การแสดงฟอ นราํ หมู ซง่ึ เปน ศลิ ปะพ้ืนเมืองของมาเลเซียโบราณ
4.2 ระบาํ ดรดตั เปน การเตน รําพนื้ เมือง ชุดนเ้ี ปน การเตน ในเทศกาลประเพณีทางศาสนา
4.3 ระบาํ อาชัค เปน การราํ อวยพรทีเ่ กา แกในราชสาํ นักของมาเลเซียในโอกาสท่ีตอนรบั ราชอันตุกะ
4.4 ระบําอัสรี เปนนาฏศิลปชั้นสูงในราชสํานักมาเลเซีย ซ่ึงแสดงออกถึงการเก้ียวพาราสี
อยา งสนกุ สนานของหนุม สาวมาเลเซยี
4.5 ระบาํ สมุ าชาว เปนนาฏศลิ ปพืน้ เมอื งของชาวมาเลเซียตะวันออก ไดแก แถบซาบาร การแสดงชุดน้ี
ชาวพ้ืนเมอื งกาํ ลงั รน่ื เริงกนั ในฤดกู าลเกบ็ เกี่ยวขา ว
4.6 วาวบหุ ลนั (ระบาํ วาวรูปพระจันทร) สําหรับการแสดงชุดนี้เปนการประดิษฐทาทาง และลีลาใหดู
คลา ยกับวาว
4.7 จงอหี นาย เปนการรืน่ เรงิ ของชาวมาเลเซียหลังจากเก็บเกี่ยวจะชวยกันสีขาวและฝดขาวซ่ึงจะเรียก
ระบํานว้ี าระบาํ ฝดขาว
4.8 เคนยาลัง เปนนาฏศิลปพ้ืนเมืองของชาวซาบารในมาเลเชียตะวันออก การแสดงชุดนี้เปนลีลาการ
แสดงท่ีคลายกบั การบนิ ของนกเงือก
4.9 ทดุง ซะจี หรือระบาํ ฝาชี
4.10 โจเก็ต เปน นาฏศลิ ปพ ืน้ เมืองที่ชาวมาเลเซยี นยิ มเตนกันท่วั ๆไปเชนเดยี วกบั รําวงของไทย
4.11 ยาลาดัน เปนการแสดงท่ีไดรับอิทธิพลมาจากพอคาชาวอาหรับ ลีลาทาทางบางตอนคลายกับ
ภาพยนตรอ าหรับราตรี
4.12 อีนัง จีนา คือ ระบําสไบของชาวมาเลเซีย ปกติหญิงสาวชาวมาเลเซียจะมีสไบคลุมศรีษะเมื่อถึง
คราวสนุกสนานกจ็ ะนาํ สไบนี้ออกมารา ยรํา
4.13 การเดย่ี วแอคโคเดยี นและขับรองเพลง “คาตาวา ลากี” ซึ่งแปลเปนไทยไดวามาสนุกเฮฮา เพลงน้ี
นยิ มขับรอ งกันแถบมะละกา
4.14 ลิลิน หรือระบาํ เทียนของมาเลเซีย
4.15 เดมปรุง (ระบํากะลา) เมื่อเสร็จจากการเก็บเก่ียว ชาวมาเลยจะมีงานร่ืนเริง บางก็ขูดมะพราวและ
ตํานํ้าพรกิ จึงนํากะลามะพรา วมาเคาะประกอบจงั หวะกนั อยางสนกุ สนาน
65
นาฏศลิ ปประเทศอินโดนีเซีย
นาฏศิลปประเทศอนิ โดนีเซียทค่ี วรรจู ัก
1. นาฏศลิ ปชวา แบง ไดด ังนี้
1.1 แบบยอกยาการต า คือ การแสดงแบบอยางของชาวชวาสว นกลางจะสอนใหน ักเรียนรูจักนาฏยศัพท
ของชวาเสียกอน (Ragam-Ragam) และจะสอนรําจากงายไปหายากตามขั้นตอน การใชผาจะใชผาพันเอว
เรอ่ื งของดนตรจี ะดังและมที ํานองกับเสน แบงจงั หวะมาก
1.2 แบบซรู าการต า เปน การแสดงสว นกลาง การเรยี นการสอนเหมือนกับยอกยาการตา แตทารําแปลก
ไปเล็กนอ ย การใชผ าก็จะใชผา แพรพาดไหล ดนตรจี ะมที วงทํานองนุมนวลและราบเรยี บ เสน แบงจังหวะมนี อ ย
2. นาฏศิลปซุนดา ศิลปะของชาวซุนดาหนักไปทางใชผา (Sumpun) ซ่ึงมีลีลาเคลื่อนไหวไดสวยงาม
ในการรําซนุ ดาท่ีเปนมาตรฐานที่ช่ืนชอบในปจจุบันในชุมชนตะวันตกเฉพาะ และในชุมชนอินโดนีเซียท่ัวไป
คอื ราํ เดวี (Deve), เลยาปน (Leyapon), โตเปง ราวานา (Topang Ravana), กวนจารัน (Kontjaran), อันจาสมารา
(Anchasmara), แซมบา (Samba), เคน็ ดทิ (Kendit), บิราจงุ (Birajung) และ เรลาตี (Relate) นอกจากน้ียังมีศิลปะ
ท่บี คุ คลทัว่ ไปจะนยิ มมาก คอื ราํ ไจปง (Jainpong)
การเรียนการสอนเหมอื นแบบ Yogyakarta คอื สอนใหรจู กั นาฏยศัพทตา งๆ สอนใหรูจักเดิน รูจักใชผา
แลว จงึ เร่มิ สอนจากงายไปหายาก
3. นาฏศิลปบาหลี นาฏศลิ ปบ าหลีไดพัฒนาแตกตางไปจากชวา โดยมีลักษณะเราใจ มีชีวิตชีวามากวา
สวนวงมโหรี (Gamelan) ก็จะมีจังหวะความหนกั แนน และเสียงดงั มากกวาชวากลางทีม่ ีทวงทํานองชาออนโยน
สิง่ สาํ คัญของบาหลีจะเก่ียวกับศาสนาเปน สวนใหญ ใชแสดงในพธิ ีทางศาสนาซึง่ มอี ยูทัว่ ไปของเกาะบาหลี
การสอนนาฏศิลปแตเดิมของบาหลีเปนไปในทางตรงกัน ครูจะตองจัดทาทาง แขน ขา มือ นิ้ว
ของลกู ศษิ ย จนกระทัง่ ลูกศษิ ยสามารถเรยี นไดค ลอ งแคลวข้ึนใจเหมือนกบั การเลียนแบบ ซึ่งวิธีการสอนนี้ยังคง
ใชอ ยจู นกระท่งั ปจจุบนั ท้งั ในเมอื งและชนบท สําหรับผทู ่เี รมิ่ หัดใหมจะตองผานหลักสูตรการใชกลามเน้ือออน
หัดงา ย ซึ่งเกยี่ วกบั การเคล่อื นไหว รา ยรํา การกมตัว มุมฉาก การเหยียด งอแขน เปนตน ตอมาผูฝกจะเริ่มสอน
นาฏศิลปแบบงายๆ เพื่อใหเหมาะสมกับผูเริ่มฝก เชน Pendet Dance ของนาฏศิลปบาหลี สําหรับเด็กหญิง
ตัวเล็กๆและจะสอนนาฏศลิ ปแบบยากข้ึนเรือ่ ยๆไปจนถึง Legong Kraton
นาฏศลิ ปอินเดีย
ในอดีตการฟอนรําของอินเดียมีลักษณะที่เกี่ยวของกับการบูชาพระศาสนา และการแสดงออกของ
อารมณมนุษย การเกิดการฟอนราํ ของอนิ เดยี น้ันไดหลักฐานมาจากรูปปน สาวกําลังราํ ทาํ ดว ยโลหะสาํ รดิ เทคนิค
ของนาฏศิลปอนิ เดยี จะเกี่ยวพันกบั การใชรางกายทัง้ หมด จากกลามเน้ือดวงตา ตลอดจนแขน ขา ลําตัว มือ เทา
และใบหนา
66
การจดั แบงนาฏศลิ ปของอินเดียนัน้ จะมอี ยู 2 ลักษณะ คอื
1. นาฏศลิ ปแ บบคลาสสกิ
2. นาฏศิลปแ บบพน้ื เมือง
นาฏศลิ ปแ บบคลาสสิก
นาฏศลิ ปแบบคลาสสกิ มีอยู 4 ประเภท คอื ภารตนาฏยัม (Pharata Natyam) คาธะคาลี (Kathakali) คาธัค
(Kathak) และมณีบรุ ี (Manipuri) นาฏศลิ ปคลาสสิกท้งั หมดมี 3 ลักษณะ อยา งทีเ่ หมอื นกันคือ
1.1 นาฏยะ (Natya) นาฏศลิ ปนไดร บั การสงเสรมิ เหมอื นในละคร จากเวทีและฉากซง่ึ สง ผลอันงามเลศิ
1.2 นริทยะ (Nritya) นาฏศิลปนจะถายทอดหรือแปลนิยายเรื่องหนึ่ง ตามธรรมดามักจะเปนเร่ืองของ
วรี บุรุษจากโคลง-กาพย
1.3 นริทตะ (Nrita) เปนนาฏศิลปที่บริสุทธิ์ประกอบดวยลีลาการเคลื่อนไหวของรางกายแตอยางเดียว
เพื่อมผี ลเปนเคร่ืองตกแตงประดับเกียรติยศและความงาม
นาฏศิลปค ลาสสกิ ท้งั หมดมีส่งิ เหมือนกันคือ ลีลาช้ันปฐมตัณฑวะกับลาสยะ ซ่ึงเปนส่ือแสดงศูนยรวม
แหง ศรัทธาของหลกั คิดแหงปรชั ญาฮินดู
“ตัณฑวะ” หลักธรรมของเพศชายเปนเสมอื นการเสนอแนะความเปน วีรบรุ ษุ แขง็ แกรง กลา หาญ
“ลาสยะ” หลกั ธรรมขนั้ ปฐมของเพศหญงิ คอื ความออ นโยน นมุ นวล งามสงา สมเกียรติ (ลกั ษณะพเิ ศษ
ของนาฏศลิ ปค ลาสสิกของอินเดยี คือ การแสดงตามหลกั การไดท ัง้ เพศชายและเพศหญิง)
นาฏศลิ ปคลาสสกิ ทคี่ วรรจู กั
1. ภารตนาฏยมั (Pharata Natyam) ภารตนาฏยัมเปน การฟอ นราํ ผูหญิงเพียงคนเดยี ว ซ่งึ ถือกําเนดิ มาใน
โบถว ิหาร เพอ่ื อุทศิ ตนทําการสักการะดวยจิตวิญญาณ มีการเคลื่อนไหวที่สวยงาม แสดงทาทางแทนคําพูดและ
ดนตรี
2. คาธัค (Kathak) หรือ กถกั คาธัคเปนนาฏศิลปของภาคเหนือซ่ึงมีสไตลการเตนระบําเด่ียวเปนสวน
ใหญอ ยางหนงึ่ คาธัคไมเ หมือนภารตนาฏยัม โดยทม่ี ปี ระเพณีนิยมการเตน ระบําทั้ง 2 เพศ คือชายและ หญิง และ
เปน การผสมผสานระหวาความศักด์สิ ิทธ์ิของศาสนา และของฆราวาสนอกวดั แหลงกาํ เนดิ ของ “คาธัค” เปนการ
สวดหรอื การทองอาขยาน เพื่อสกั การะหรอื การแสดงดวยทาทางของคาธคั คารา หรือมีผูเลานิยายเก่ียวกับโบสถ
วิหาร ในเขตบราจของรัฐอุตตรประเทศ พ้ืนที่เมืองมะธุระ วิรินทราวัน อันเปนสถานท่ีซึ่งเชื่อถือกันวา
พระกฤษณะไดประสูตทิ ี่น่นั ดว ยเหตนุ ้ชี ือ่ นาฏศิลปแ บบนี้ก็คือ “บะราชราอัส”
3. มณีบุรี (Manipuri) หรือ มณีปูร ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย แวดลอมไปดวยเทือกเขา
เปนหุบเขาอันสวยงามของ “มณปี ูร” นาฏศลิ ปของมณีปูรส ว นใหญจะมีลักษณะเพอื่ บชู าสักการะทว งทาของลีลา
ฟอ นราํ อนั สงา งาม พืน้ รองเทา ท่แี ตะอยางแผว เบาและความละเมียดละไมของมือที่รายรําไปมา ทําใหนาฏสิลป
ของมณปี รุ แี ยกออกจากโครงสรา งทางเลขาคณติ (ประกอบดวยเสนตรงและวงกลม) ของภารตนาฏยมั และมีลลี า
ตามระยะยาวอยางมคี ณุ ภาพของ “คาธคั ”
67
4. โอดิสสิ (Odissi) รัฐ “โอริสสา” อยูบนชายฝงทะเลดานตะวันออก เปนแหลงกําเนิดของรูปแบบ
นาฏศิลป “โอดสิ ส”ิ เปนทร่ี จู ักกนั วา เต็มไปดวยความรูสึกทางอารมณสูง และมีทวงทํานองโคลงอันราเริง ลีลา
การเคลือ่ นไหวรายรํา มคี วามแตกตา งอยา งเหน็ ไดชัด จากระบบแผนนาฏศิลปคลาสสิกอ่ืนๆในอินเดยี
5. คูชิปูดี (Kuchipudi) รูปแบบนาฏศิลปท่ีงดงามล้ําเลิศน้ีไดชื่อมาจากหมูบานชนบทในรัฐอันตร
ประเทศ อันเปนถ่ินท่ีไดกอกําเนิดของนาฏศิลปแบบนี้ เหมือนกับแบบของการละครฟอนรําดวยเรื่องราวทาง
ศาสนา
6. คาธะคาลี (Kathakali) หรือกถกฬิ นาฏศิลปในแบบอินเดียท่ีสําคัญมากท่ีสุดก็คือ คาธะคาลีจากรัฐ
เคราลา (ในภาคใตของอนิ เดยี ) เปน นาฏศลิ ปท่ีไดรวมสว นประกอบของระบาํ บัลเลต อปุ กรณ ละครใบและละคร
โบราณแสดงอภินิหาร และปาฏิหาริยของปวงเทพ ท้ังยังเปนการฝกซอมพิธีการทางศาสนาในการเพาะกาย
อกี ดว ย
7. ยัคชากานา บายาลาตะ ยคั ซากานาเปนรูปแบบนาฏศิลปการละคร มีลีลาการเคลอ่ื นไหวอันหนักแนน
และมีคาํ พรรณนาเปนบทกวจี ากมหากาพยอ ินเดีย ซ่ึงนาฏศลิ ปอ ินเดียไดแสดงและถายทอดใหไดเหน็ และซาบซ่งึ
ในยคั ซากานา (Yokshagana) ไมเพยี งแตจะมดี นตรี และการกาวตามจังหวะฟอนรําเปน ของตนเองเทาน้นั แตก าร
แตงหนาและเคร่ืองแตงกายแบบ อาฮาระยะ อภินะยะ ไดรับพิจารณาลงความเห็นโดยผูเช่ียวชาญบางทานวา
หรูหรางดงามและสดใสยงิ่ กวา คาธะคาลี
8. ชะฮู (Chhau) ชะฮเู ปน นาฏศิลปทผ่ี สมผสานระหวา งคลาสสิกแทกับระบําพื้นเมืองทั้งหมด ซึ่งไมได
เปนของถ่นิ ใดๆ โดยเฉพาะ หากแตเ ปนนาฏศิลปอันยงิ่ ใหญข อง 3 รัฐ คอื รฐั พหิ าร รัฐโอรสิ สา และรัฐเบงกอล
นาฏศลิ ปจนี
นาฏศิลปจีนพัฒนามาจากการฟอนรํามาตั้งแตโบราณ มีหลักฐานเก่ียวกับระบําตางๆ ท่ีเกิดข้ึนของ
นาฏศลิ ปจ นี ดงั นี้
1. สมยั ราชวงศซงถงึ ราชวงศโจวตะวันตก มีระบาํ เสาอู ระบําอูอู ปรากฏขึน้ เปน ระบําที่มุงแสดงความดี
ความชอบของผปู กครองฝายบุน และฝา ยบูข องราชการสมยั นัน้
2. สมัยปลายราชวงศโจวตะวันตก มีคณะแสดงเรียกวา “อิว” มาจากพวกผูดี หรือเจาครองแควนได
รวบรวมจัดตงั้ เปน คณะข้ึน แบง เปน ชางอิว คอื นกั แสดงฝายหญิงแสดงการรองรํา และไผอิว คือคณะนักแสดง
ฝา ยชาย แสดงทาํ นองชวนขนั และเสยี ดสี
3. สมัยราชวงศฮ่ัน ไดมีการแลกเปล่ียนทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมกับชนชาติตางๆ ทําใหเกิดการ
แสดงตา งๆขึน้ คอื ไปซ ี คอื ละครผสมผสานของศิลปะนานาชาติ และเจ่ียวต่ีซี่ คือ ละครผูกเปนเร่ือง มีลักษณะ
ผสมระหวา งการฟอนราํ กับกายกรรม
4. สมัยราชวงศจิ้น ราชวงศใต- เหนอื ถึงปลายสมัยราชวงศสุย การแลกเปล่ียนผสมผสานในดานระบํา
ดนตรีของชนชาตติ างๆไดพ ฒั นาไปอกี ขนั้ หนง่ึ
68
5. ราชวงศถ งั เปน สมัยทีศ่ ลิ ปวฒั นธรรมยคุ ศกั ดนิ าของจีนเจริญรุงเรืองอยางเตม็ ท่ี มีหลายสิ่งที่เกดิ ขึน้ ใน
สมยั น้ไี ดแก
5.1 เปยนเหวินหรือสูเจียง เปนนิยายที่ใชภาษางายๆมาเลาเปนนิทานทางศาสนาดวยภาพที่เขาใจงาย
หลงั จากน้นั มีการขบั รอ งและเจรจา
5.2 ฉวนฉี่ เปนนยิ ายประเภทความเรยี ง โครงเรือ่ งแปลก เร่ืองราวซับซอ น
5.3 เกออูส้ี เปนศิลปะการแสดงท่ีมีบทรอง เจรจา แตงหนา แตงตัว อุปกรณเสริมบนเวที ฉาก
การบรรเลงเพลง คนพากย เปน ตน
5.4 ซันจุนสี้ เปนการผลัดกันซักถามโตตอบสลับกันไปของตัวละคร 2 ตัว คือ “ซันจุน” และ “ชางถู”
โครงเรื่อง เปนแบบงา ยๆ มดี นกนั สดๆ เอาการตลกเสยี ดสเี ปนสาํ คัญ
6. สมัยราชวงศซง ศิลปะวรรณคดีเจริญรุงเรืองมาก พรอมท้ังมีสิ่งตางๆเกิดข้ึนไดแก การแสดง
ดงั ตอไปน้ี
6.1 ฮวาเปน หรอื หนงั สือบอกเลา เปนวรรณคดพี ้นื เมืองทเี่ กิดขึน้
6.2 หวา เสอ คือ ยานมหรสพทเี่ กดิ ขึน้ ตามเมืองตา งๆ
6.3 ซฮู ยุ คอื นักแตงบทละคร ซ่งึ เกดิ ขึน้ ในสมัยน้ี
6.4 ละคร “จา จ้วิ ” ภาคเหนอื หรืองิว้ เหนือ แบงออกเปน 2 ประเภท คือ ประเภทบทเจรจาเปนหลักและ
ประเภทรอ งรําเปน หลัก ซง่ึ ก็คือ อปุ รากร
6.5 ละครหลานล้หี รือง้ิวใต ประยุกตศิลปะขบั รอ งกบั เลานทิ านพื้นบา นเขา ดว ยกัน
7. สมัยราชวงศหยวน เปนสมัยท่ีละครหนานล้ีเร่ิมแพรหลาย และไดรับความนิยมจนละครจาจิ้ว
ตองปรับรายการแสดงเปนหนานล้ี ละครหนานลี้นับเปนวิวัฒนาการของการสรางรูปแบบการแสดงงิ้วที่
เปนเอกลกั ษณของจนี ทงั้ ยังสง ผลสะทอนใหแ กงวิ้ ในสมัยหลังเปน อยา งมาก
การแสดงงว้ิ ในปจ จบุ ัน งว้ิ มบี ทบาทในสังคมของจีนโดยทั่วไป โดยเฉพาะคนไทยเชื้อสายจีนอาศัยอยู
ทกุ จังหวัด ประเภทของงวิ้ ท่ีแสดงในปจจุบันพอจะแบง ออกเปนประเภทตางๆได เชน
1) จิงจว้ี หรือ ผิงจวี้ หรอื งว้ิ งวั กัง เปนงว้ิ ชั้นสงู เปนแมบ ทของงิ้วอนื่ ๆ
2) งิ้วแตจ วิ๋ หรอื ไปจือ้ ซ่ี ผูแ สดงมีทงั้ เด็กและผูใหญ เปน ที่นิยมท่สี ุดในปจจุบนั
3) งวิ้ ไหหลํา ใชบทพดู จีนไหหลํา การแสดงคลา ยงิ้วงวั กงั
4) งิ้วกวางตุง ใชบทเจรจาเปนจนี กวางตงุ มักแสดงตามศาลเจา
ลักษณะของงวิ้ งว้ิ ทีค่ นไทยสวนใหญไ ดพบเห็นในปจจบุ ันเปนประจํานน้ั มีลักษณะหลายอยา ง ดงั น้ี
1) มักนยิ มแสดงตามหนา ศาลเจา ตา งๆ ในงานเทศกาลของแตล ะทอ งถ่นิ น้นั ๆ ที่จดั ข้นึ โดยคนจีน
2) แนวความคิดนน้ั เปนการผสานความคิดของลัทธเิ ตา และแนวคําสอนของขงจอ้ื
3) เนนเรือ่ งความสัมพนั ธในครอบครวั หนา ทท่ี ี่มตี อ กัน
4) เนนเรอื่ งความสาํ คญั ของสังคมทมี่ เี หนือบุคคล
5) ถอื ความสขุ เปนรางวลั ของชวี ติ ความตายเปนการชําระลางบาป
69
6) ตัวละครเอกตองตาย ฉากสุดทายผูทาํ ผดิ จะไดรบั โทษ
7) ถือวาฉากตายเปน ฉาก Climax ของเรอื่ ง
8) จะตองลงดว ยขอ คดิ สอนใจ
9) ชนดิ ของละครมีทงั้ โศกปนสุข
10) ผูหญงิ มกั ตกเปน เหยื่อของเคราะหกรรม
11) ใชผ ชู ายแสดงบทผูหญิงสมยั โบราณ ปจ จบุ ันใชชายจรงิ หญงิ แท
ผูแ สดง ง้ิวโบราณน้ันกาํ หนดตวั แสดงงว้ิ ไวต า ง ๆ กนั คือ
1) เชิง คอื พระเอก
2) ตา น คือ นางเอก
3) โฉว หรอื เพลาท่วิ คอื ตัวตลก
4) จ้ิงหรอื อูเมียน (หนา ดาํ ) คอื ตัวผูรา ย เชน โจโฉ
5) เมอะหรือเมอะหนี หรอื โอชา รบั บทพวกคนแก
6) จา หรอื โชวเก่ยี ะ ตัวประกอบเบด็ เตล็ด เชน พลทหาร คนใช เปน ตน
นาฏศลิ ปท ิเบต
นาฏศลิ ปทิเบตนัน้ การรา ยรําจะเก่ยี วพันกับพธิ บี วงสรวงเจา เซน วิญญาณ หรือพธิ ีกรรมทางพุทธศาสนา
ทิเบต มักจะแสดงเปนเรื่องราวตามตํานานโบราณที่มีมาแตอดีต โดยจะแสดงในสถานที่ศักด์ิสิทธ์ิ เชน ในวัด
เปนตน ในการแสดงจะมีการรา ยราํ ตามจงั หวะเสยี งดนตรี ผแู สดงจะสวมหนากาก สมมติตามเร่ืองราวท่ีบอกไว
ผแู สดงตองฝก มาพเิ ศษ หากเกิดความผดิ พลาดจะทาํ ใหความขลงั ของพิธีขาดไป พิธีสําคัญ เชน พิธีลาซัม ท่ีเปน
วิธีบชู ายัญทจ่ี ัดขนึ้ ในบริเวณหนาวดั เนื่องในงานสงทายปเกาตอนรับปใหม พิธีดังกลาวนี้อาจพูดไดวาเปนการ
รายรําบูชายัญดวยการเลนแบบโขน และเตนรําสวมหนากาก ตรงกลางที่แสดงจะมีรูปปนมนุษยทําดวยแปง
ขา วบารเลย กระดาษ หรอื หนงั ยคั (ววั ท่มี ีขนดก) การทาํ พิธีบชู ายัญถือวาเปน การทําใหภ ตู ผปี ศ าจเกดิ ความพอใจ
ไมม ารบกวน และวญิ ญาณจะไดไปสูสวรรค อาจกลาวไดวาเปนการขับไลภูตผีปศาจ หรือกําจัดความช่ัวรายที่
ผา นมาในปเ กา เพื่อเริม่ ตน ชวี ิตใหมดวยความสุข
ในการแสดงจะมีผูรวมแสดง 2 กลุม กลุมหน่ึงสวมหมวกทรงสูง ซ่ึงเรียกช่ือวา นักเตนหมวกดํา และ
อกี กลมุ หนึ่งเปนตัวละครทตี่ อ งสวมหนา กาก กลุมทสี่ วมหนา กากก็มีผูที่แสดงเปนพญายม ซ่ึงสวมหนากากเปน
รูปหัววัวมีเขา ผูแสดงเปนวิญญาณของปศาจก็สวมหนากากรูปกะโหลก เปนตน ตัวละครจะแตงกายดวยชุด
ผาไหมอยางดจี ากจีน
การรายรําหรือการแสดงละครในงานพิธีอ่ืนๆ มักจะเปนการแสดงเร่ืองราวตามตํานานพุทธประวัติ
เกียรติประวัติของผูนําศาสนาในทิเบต ตํานานวีรบุรุษ วีรสตรี ตลอดจนกระท่ังนักบุญผูศักด์ิสิทธ์ิ
ทรงอทิ ธปิ าฏหิ ารยิ ในอดตี การแสดงดังกลา วเปน ท่นี ยิ มของชาวทิเบตในทั่วไป ตางถือวาหากใครไดชมก็พลอย
ไดรบั กุศลผลบญุ ในพิธีหรอื มคี วามเปน สริ ิมงคลแกตนเอง ดวยเหตุนี้จึงกลาวไดวาเปนการชมดวยความเคารพ
เล่ือมใส
70
นาฏศิลปเ กาหลี
วิวัฒนาการของนาฏศิลปเกาหลีก็ทํานองเดียวกับของชาติอ่ืนๆมักจะเริ่มและดัดแปลงใหเปนระบํา
ปลุกใจในสงครามเพื่อใหกําลังใจแกนักรบ หรือไมก็เปนพิธีทางพุทธศาสนา หรือมิฉะน้ันก็เปนการรองรํา
ทําเพลงในหมูชนช้ันกรรมมาชีพ หรือแสดงกันเปนหมู นาฏศิลปในราชสํานักน้ันก็มีมาแตโบราณกาล
เชนเดียวกัน นาฏศิลปเกาหลีสมบูรณตามแบบฉบับทางการละครที่สุดและเปนพิธีรีตรอง ไดแก ละครสวม
หนากาก
ลกั ษณะของนาฏศิลปเกาหลี
ลี ล า อั น ง ด ง า ม อ อ น ช อ ย ข อ ง น า ฏ ศิ ล ป เ ก า ห ลี อ ยู ท่ี ก า ร เ ค ลื่ อ น ไ ห ว ร า ง ก า ย แ ล ะ เ อ ว เ ป น สํ า คั ญ
ตามหลกั ทฤษฎี นาฏศิลปเ กาหลมี ี 2 แบบ คอื
1. แบบแสดงออกซึ่งความรนื่ เรงิ โอบออมอารี และความออ นไหวของอารมณ
2. แบบพธิ ีการ ซง่ึ ดดั แปลงมาจากวฒั นธรรมและประเพณที างพทุ ธศาสนา
จดุ เดนของนาฏศิลปเกาหลีมีลักษณะคลายนาฏศิลปสเปนผูแสดงเคล่ือนไหวทั้งสวนบนและสวนลาง
ของรางกาย
นาฏศิลปเกาหลที ่ีควรรูจกั
1.ละครสวมหนากาก เน้ือเรื่องมักคลายคลึงกัน ลีลาการแสดงนั้นนําเอานาฏศิลปแบบตางๆ
มาปะติดปะตอ กัน
2. ระบาํ แมม ด เปน นาฏศิลปอ ีกแบบหนง่ึ และการรอ งราํ ทําเพลงแบบลูกทุงนน้ั กม็ ีชวี ติ ชีวาอยางยง่ิ
3. ระบําบวงสรวงในพิธีและระบําประกอบดนตรีท่ีใชในพิธีราชสํานักซ่ึงประกอบดวยบรรยากาศอัน
งดงามตระการตานา ชมมาก
นาฏศลิ ปญีป่ ุน
ประวตั ขิ องละครญีป่ ุนเริ่มตนประมาณศตวรรษท่ี 7 แบบแผนการแสดงตางๆ ท่ีปรากฏอยูในคร้ังยังมี
เหลืออยู และปรากฏชัดเจนแสดงสมัยปจจุบันน้ี ไดแก ละครโนะ ละครคาบูกิ ปูงักกุ ละครหุนบุนระกุ ละคร
ชมิ ปะ และละครทาคาราสุกะ
การกําเนดิ ของละครญปี่ นุ กลา วกันวา มกี ําเนิดมาจากพื้นเมืองเปนปฐมกลาวคือ วิวัฒนาการมาจากการ
แสดงระบําบูชาเทพเจา แหง ภเู ขาไฟ และตอมาญปี่ นุ ไดร บั แบบแผนการแสดงมาจากประเทศจีน โดยไดรับผาน
ประเทศเกาหลีชว งหนึง่
นาฏศิลปญปี่ ุนทค่ี วรรูจกั
1.ละครโนะ เปนละครแบบโบราณ มีกฎเกณฑแ ละระเบยี บแบบแผนในการแสดงมากมาย ในปจจุบันถอื
เปน ศิลปะชนั้ สูงประจําชาติของญ่ีปนุ ทต่ี องอนุรกั ษเอาไว
ในป พ.ศ. 2473 วงการละครโนะของญ่ีปุนไดมีการเคลื่อนไหวท่ีจะทําใหละครประเภทน้ีทันสมัยขึ้น
โดยจุดประสงคเพื่อประยกุ ตการเขยี นบทละครใหมๆ ทมี่ ีเน้ือเร่อื งทีท่ นั สมยั ขนึ้ และใชภาษาปจจุบัน รวมท้ังให
ผูแสดงสวมเสื้อผาแบบทันสมัยนิยมดวย และยังมีส่ิงใหมๆ ที่นํามาเพ่ิมเติมดวยก็คือ ใหมีการรองอุปรากร
71
การเลน ดนตรรี าชสํานักงะงักกุ และการใชเ ครือ่ งดนตรีประเภทเคร่ืองสาย ซ่ึงละครแบบประยุกตใหมนี้เรียกวา
“ชินชากุโน”
บทละครโนะ ทางดานบทละครโนะน้ันมีชื่อเรียกวา “อูไท” (บทเพลงโนะ โดยแสดงในแบบของ
การรอง) อไู ทนี้ไดหลีกตอการใชคําพูดท่ีเพอเจอฟุมเฟอยอยางที่ดี แตจะแสดงออกดวยทํานองอันไพเราะท่ีใช
ประกอบกับบทรอ งท่ีไดก ล่ันกรองจนสละสลวยแลว
บทละครโนะท้งั อดตี และปจ จบุ ันมีอยูป ระมาณ 1,700 เรอื่ ง แตน ําออกแสดงอยา งจริงจัง 40 เร่ืองเทาน้ัน
เนอื้ เรอ่ื งก็มเี ร่ืองราวตางๆกนั โดยเปนนยิ ายเกย่ี วกับนกั รบ หรอื เร่ืองความเศราของผูหญิงซ่ึงเปนนางเอกในเรื่อง
และตามแบบฉบบั ของการแสดง
ลกั ษณะของละครโนะ
1) ยูเงน-โนะ ผแู สดงเปน ตัวเอก (ชเิ ตะ) ของละครยูเงน-โนะ จะแสดงบทของบุคคลผูท่ีละจากโลกน้ีไป
แลวหรือแสดงบทตามความคิดฝน โดยเคาจะปรากฏตัวข้ึนในหมูบานชนบทหรือสถานที่เกิดเหตุการณนั้นๆ
และมกี ารแสดงเดีย่ วเปน แบบเรื่องราวในอดีต
2) เงนไซ-โนะ ผแู สดงเปน ตวั เอก (ชเิ ตะ) ของละคร เงนไซ-โนะ จะแสดงบทบาทของบุคคลที่มีตัวตน
จริงๆ ซง่ึ โครงเรอื่ งของละครนน้ั ไมไดสรางข้นึ มาในโลกของการคิดฝน
เวทีละครโนะ เวทีแสดงละครโนะมีรูปส่ีเหล่ียมจัตุรัส ยาวประมาณดานละ5.4เมตรมีเสามุมละตน
พ้ืนเวทแี ละหลงั คาทาํ ดว ยไมสนญป่ี นุ ซ่ึงวัสดุกอสรางที่เห็นสะดุดตาของเวที คือ ระเบียงทางเดินท่ียื่นจากเวที
ทางขวามอื ตรงไปยงั ดานหลังของเวที สว นฝาผนังทางดา นหลังเวทีละครโนะ เปนฉากเล่ือนดวยไมสนญ่ีปุนและ
บนฉากก็จะเขยี นภาพตน สนอยา งสวยงามในแบบศิลปะอันมีชอื่ วา โรงเรยี นคาโนะ
ตามประวัตกิ ลาววา เวทลี ะครโนะ เกา แกท สี่ ดุ ทยี่ ังคงมีเหลอื อยู คอื เวทลี ะครโนะภาคเหนือ ซ่ึงสรางข้ึน
ในป พ.ศ. 2124 ทบ่ี รเิ วณวดั นชิ ิออน งนั จิ เมืองเกียวโต และไดรบั การยกยอ งวา เปน สมบตั ทิ างวฒั นธรรมของชาติ
เคร่ืองดนตรี เครื่องดนตรีที่ใชประกอบในการแสดงละครโนะน้ัน ใชเพียงเครื่องดนตรีชนิดเคาะ
ทจ่ี ะเปน บางชิ้นเทา น้ันเชนกลองขนาดเล็ก (โคทสึซมึ )ิ กลองมอื ขนาดใหญ (โอสซึ ึม)ิ และกลองตี (ไตโกะ) และ
เคร่อื งเปามชี นิดเดียว คอื ขลุย (ฟูเอะ)
2. ละครคาบกู ิ เปน ละครอกี แบบหนึง่ ของญ่ปี ุน ที่ไดรับความนิยมมากกวาละครโนะ มีลักษณะเปนการ
เชื่อมประสานความบันเทิงจากมหรสพของยุคเกาเขากับยุคปจจุบันคําวา “คาบูกิ” หมายถึง การผสมผสาน
ระหวางโอเปรา บัลเลต และละคร ซง่ึ มที ง้ั การรอ ง การราํ และการแสดงละคร
ลักษณะพเิ ศษของละครคาบกู ิ
1) ฮานามชิ ิ แปลวา “ทางดอกไม” เปน สะพานไมกวางราว 4 ฟุตอยูทางซายของเวที ย่ืนมาทางท่ีนั่งของ
คนดไู ปจนถึงแถวหลังสุด เวลาตัวละครเดินเขามาหรอื ออกไปทางสะพานนี้
2) คู โร โง แปลวา นโิ กร จะแตงตัวชุดดํา มีหนาท่คี อยชว ยเหลือผูแสดงในดา นตางๆ เชน การยกเกาอใ้ี ห
ผูแสดง หรือทาํ หนา ที่เปน คนบอกบทใหผูแสดงดว ย
3) โอ ยา มา หรอื โอนนะกะตะ ใชเรยี กตัวละครท่แี สดงบทผหู ญิง
72
4) “ค”ิ ใชเ รียกผูเคาะไม ไมท เ่ี คาะหนาประมาณ 3 นิ้ว ยาวราว 1 ฟุต
5) หนาโรง ละครคาบกู ิท่ีขึ้นช่ือจะตองแขวนปายบอกนามผูแสดง และตราประจําตระกูลของผูนั้นไว
ดว ยหนาโรง
3. บูงกั กุ ลกั ษณะการแสดงเปนการแสดงที่มีลักษณะเปนการรายรําท่ีแตกตางจากการรายรําของญ่ีปุน
แบบอ่ืน คือ
1) บูงักกุ จะเนนไปในทางรายรําลวนๆ มากกวาที่จะเนนเนื้อหาของบทละคร ซึ่งถือวามีความสําคัญ
นอ ยกวาการรายรํา
2) ทา รําบูงักกุ จะเนน สวนสัดอันกลมกลืน ไมเฉพาะในการรําคู แมในการรําเด่ียวก็มีหลักเกณฑแบบ
เดียวกัน
สถานท่แี สดง ธรรมเนียมของบูงกั กทุ ีจ่ ะตอ งแสดงบนเวทกี ลางแจง ในสนามของคฤหาสนใหญๆ หรือ
วิหารหรอื วัด ตัวเวทีทาสีขาวน้ันมีผาไหมยกดอกสีเขียว รูปส่ีเหลี่ยมจัตุรัสดานละ 18 ฟุต ปูอยูตรงกลางเปนท่ี
รายรํามีบันไดขัดมันสีดําทั้งดานหนาและดานหลังของเวที สําหรับเวทีตามแบบฉบับที่ถูกตอง จะตองมี
กลองใหญ
2 ใบตั้งอยูดานหลงั ของเวที แตละใบประดับลวดลาย มีสแี ดงเพลิง มเี สน ผา นศูนยกลางประมาณ 4 ฟุต
บทละคร บทละครของบงู กั กุมีอยูป ระมาณ 60 เรื่องซ่ึงรับชวงตอมาตั้งแตสมัยโบราณ สามารถแบงได
เปน 2 ประเภทใหญต ามวัตถุประสงค คือ
1) ตามแบบฉบับการรายรําของทองถ่ินท่ีเช่ือกันวาเปนตนกําเนิดของบทละคร ซ่ึงแบงออกเปน
2 ประเภท คอื
- ประเภทที่เรยี กวา “ซาไม” หรอื การราํ ซาย ซึ่งรวมแบบรายราํ จากจนี อนิ เดยี
- ประเภททเ่ี รยี กวา “อุไม” หรือแบบการราํ ขวา ซ่งึ รวมแบบการรายราํ แบบเกาหลีและแบบอ่นื ๆ
2) ตามวตั ถปุ ระสงคของการแสดงซ่งึ แบงประเภทรา ยราํ ออกเปน 4 ประเภท คอื
- แบบบไุ ม หรอื การรายรําในพิธีตา งๆ การรายราํ “ซนุ เดกะ” ก็รวมอยูดว ย
- แบบบูไม หรือการรายราํ นักรบ การราํ บท “ไบโร” รวมอยูใ นแบบนี้ดวย
- แบบฮาชริ ไิ บ หรอื การรา ยราํ ว่ิง และรวมบทราํ ไซมากุซา และรนั เรียวโอะไวดว ย
- แบบโดบุ หรอื การรา ยรําสาํ หรับเด็กมกี ารรําซา ย “รันเรียวโอะ” รวมอยดู วย
4. ละครหุนบุนระกุ กําเนิดของละครหุนบุนระกุ นับยอนหลังไปถึงศตวรรษท่ี 16 แบบฉบับที่เปนอยู
ในปจจุบันไดพัฒนาขึ้นในศตวรรษที่ 18 การแสดงละครหุนบุนระกุมีเปนประจําท่ีโรงละครบุนระกุชา
ในนครโอซากา และมีการแสดงในโตเกียวเปนคร้ังคราว ตัวหุนประณีตงดงามมีขนาดคร่ึงหนึ่งขององคจริง
ผทู ี่ควบคุมใหหนุ เคลอ่ื นไหวในทาตางๆ นัน้ มถี งึ 3 คน การแสดงหุนมีการบรรยายและดนตรีซามิเซนประกอบ
ทาํ ใหเ กดิ ภาพแสดงอารมณแ ละความรูสึกของมนุษย
73
5. ละครชมิ ปะ คอื ละครทที่ าํ หนา ที่เปน ประหนงึ่ สะพานเช่อื มระหวางละครสมัยเกาและละครสมัยใหม
ชมิ ปะนี้กอ กําเนิดข้ึนในตอนปลายศตวรรษที่ 19 และมีลักษณะด้ังเดิมคลายคาบูกิ เชน แตเดิมใชตัวแสดงเปน
ชายลวน แตปจจุบันมีแผนการแสดงตามธรรมชาติ โดยปกติแสดงถึงความเปนอยูของชาวบานคนธรรมดา
และตวั แสดงมที ั้งชายและหญงิ
6. ละครทาคาราสุกะ เปนละครสมัยใหมแบบเฉลิมไทย แตมีระบํามากมายหลายชุดและรองเพลง
สลับเร่ืองชนิดนี้ เรยี กวา ทาคาราสุกะ ประชาชนนิยมดกู ันมาก เพราะมักเปนเรื่องตลก ตัวระบําแตละตัวมาจาก
ผูหญงิ นบั พนั ละครทาคาราสุกะน้ีอาจจะแสดงเปนเรื่องญ่ปี นุ ลวน หรือเปน เร่ืองฝรง่ั แตงตัวแบบตะวันตก
คาํ ถามตรวจสอบความเขาใจ
1. ลกั ษณะพิเศษของนาฏศิลปและการละครในประเทศพมา คืออะไร
2. ละครเรของพมา ที่แสดงเรอื่ งพทุ ธประวัตเิ รียกวาอะไร
3. ละครแบบพมาท่ีเรยี กวา “โยธยาสตั คย”ี ไดรบั อทิ ธิพลมาจากประเทศใด
4. ใครเปน ผูกอกําเนดิ สถาบันการศกึ ษานาฏศลิ ปแ ละดนตรีของประเทศลาว
5. ตามความเชอ่ื ของศาสนาพรามณนาฏศิลปชัน้ สงู ตอ งมาจากอะไร
6. “ละครใน” พระบรมหาราชวังของเขมร ไดถกู เปล่ยี นชื่อเปนอะไร
7. ละคร Lakhaon Khaol เกดิ จากการสรา งสรรคง านละครขึ้นใหมโดยใคร
8. อธิบายความหมาย “การราํ ศริ ิพรชยั ” ของเขมรมาโดยสังเขป
9. ระบําของเขมรทแี่ สดงถงึ ความสนทิ ใจอันบริสุทธิ์ของหนุมสาวลกู ทงุ เรียกวาอะไร
10. ละครบังสวันของมาเลเซียเปนละครประเภทใด
11. มโนราหของมาเลเซยี เหมือนและแตกตางกับละครนอกของไทยอยา งไร
12. กตี ารแ บบอาระเบยี นมีลกั ษณะและวธิ ีการเลน อยางไร
13. เคร่อื งดนตรที ่ใี ชบรรเลงในการเตน ราํ โรดตั มีอะไรบาง
14. การแสดงทน่ี ยิ มแสดงกนั ในงานมงคลสมรสของชาวมาเลยคอื การแสดงอะไร
15. เพลง “คาตาวา ลาก”ี ของมาเลเซียมคี วามหมายในภาษาไทยวา อะไร
16. การสอนแบบยอกยาการตาของอนิ โดนเี ซยี คอื การสอนลกั ษณะใด
17. การใชผ าพันแบบยอกยาการต ากบั แบบซูราการตาแตกตางกนั อยางไร
18. นาฏศิลปแ บบสุดทายที่ยากท่ีสุดของบาหลีคืออะไร
19. “วายัง” ของอนิ โดนีเซียเปน การแสดงลักษณะแบบใด
20. การแสดงหนังคนเปน “วายัง” ลกั ษณะใด
21. หลกั ฐานการเกดิ ฟอนรําของอนิ เดยี คอื อะไร
22. นาฏศลิ ปคลาสสกิ ของอนิ เดยี ทง้ั หมดมี 3 อยา งทเี่ หมอื นกนั คอื อะไรบาง
23. อธิบายความหมายของ “ตณั ฑวะ” และ “ลาสยะ” ในอนิ เดีย
74
24. นาฏศลิ ป “คาธคั ” ของอินเดยี มีแหลง กําเนดิ มาจากอะไร
25. จงั หวะการเตนระบาํ หมนุ ตัวรวดเร็วดจุ สายฟา แลบเรียกวา อะไร
26. นาฏศลิ ปอินเดยี ในแบบละครท่ีสาํ คญั มากทส่ี ดุ คืออะไร
27. ระบําท่มี งุ แสดงความดคี วามชอบของผปู กครองฝา ยบุนและฝา ยบขู องขาราชการคือระบาํ อะไร
28. ศลิ ปวฒั นธรรมยคุ ศกั ดนิ าของจีนเจรญิ รุงเรอื งอยา งเต็มทใี่ นสมยั ใด
29. วรรณคดปี ากเปลา ของจีนเรียกวา อะไร
30. งว้ิ ชนั้ สูงทเ่ี ปน แมบ ทของงิว้ อนื่ ๆคอื อะไร
31. เพราะอะไรจึงหา มนาํ ปทู ะเล ลกู หมา ลูกแมว ข้ึนไปบนเวทีแสดงง้ิว
32. พธิ ลี าซัมของทิเบตมีลักษณะอยางไร
33. นาฏศลิ ปเกาหลสี มบูรณตามแบบฉบับทางการละครและเปน พิธีรตี องทสี่ ดุ คอื อะไร
34. จดุ เดนของนาฏศิลปเ กหลีมลี กั ษณะคลา ยนาฏศิลปส เปนอยางไร
35. ละครญี่ปนุ มกี ําเนดิ มาจากอะไร
36. ละครโนะ แบบประยุกตใ หมเรยี กวาอะไร
37. ประโยชนส ําคญั ของ “ทางดอกไม” ในละครคาบูกคิ ืออะไร
38. ใครเปน ผูใ หก าํ เนิดละครคาบูกิ
39. บทละครของบงู กั กแุ บบใดแตง ข้ึนใหเด็กราํ โดยเฉพาะ
40. ละครสมัยใหมแบบเฉลิมไทย แตมีระบาํ มากมายหลายชดุ และรอ งสลับเรือ่ งเรียกวา อะไร
75
เรอ่ื งท่ี 4 ละครทไ่ี ดร ับอทิ ธิพลของวัฒนธรรมตะวันตก
ในสมัยรัชกาลที่ 5 วัฒนธรรมทางนาฏศิลปของตะวันตกไดกระจายแพรหลายเขามาในประเทศไทย
ทาํ ใหเ กิดละครแบบตางๆ ข้นึ เชน ละครดกึ ดําบรรพ ดังท่ีไดกลาวไปบางแลวในตอนตน แตละครดึกดําบรรพ
ยังคงใชทา รําของไทยเปน หลกั และถอื ไดวาเปนนาฏศิลปของไทยอยางสมบูรณ สวนละครที่นําแบบอยางของ
ตะวันตกมาแสดงคือละครทไี่ มใชท ารําเลย ใชแตกิริยาทาทางของคนธรรมดาสามัญท่ีปฏิบัติกันอยูในชีวิตจริง
เทานน้ั ไดแก
1. ละครรอง เปนละครที่ใชทาทางแบบสามัญธรรมดา ไมมีการรายรํา แสดงบนเวที และมีการเปลี่ยน
ฉากตามทอ งเร่ือง ละครรอ งแบง เปน 2 ประเภท คอื
1) ละครรองลวนๆ การดําเนินเร่ืองใชเพลงรองตลอดเร่ือง ไมมีคําพูด ละครรองลวนๆ เชนบทละคร
เร่ืองสาวิตรี พระราชนิพนธใ นพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจา อยูหวั เปน ตน
2) ละครรองสลับพูด การดําเนินเรื่องมีท้ังรองและพูด แตยึดถือการรองเปนสําคัญ การพูดเปนเพียง
สอดแทรกและบทพูดทบทวนบทที่รองจบไปแลวเทานั้น ละครรองประเภทนี้ไดรับความนิยมและรูจักกัน
แพรหลาย ดังน้นั เมือ่ กลา วถงึ ละครรองมักจะหมายถงึ ละครรองสลับพูดกนั เปน สว นใหญ ละครรองสลับพูด เชน
สาวเครอื ฟา ตกุ ตายอดรกั เปนตน
2.ละครพดู เปนละครท่ใี ชศ ลิ ปะในการพูดดําเนินเรอ่ื ง เปนละครแบบใหมทสี่ มเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช
เจาฟามหาวชริ าวธุ สยามมงกฎุ ราชกมุ าร ทรงเปน ผูใหกาํ เนดิ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว
ละครพดู จะแบงได 2 ประเภท คือ
1) ละครพูดลวนๆ ดาํ เนินเรื่องดวยวธิ กี ารพูด ตัวละครแสดงทาทางตามธรรมชาติประกอบบทบาทไป
ตามเน้อื เรือ่ ง เปนละครที่ไดรับความนยิ มจนทกุ วันน้ี เพราะแสดงไดงายแบบสามัญชน ตัวละครไมตองใชเวลา
ฝก ฝนเปนเวลานานๆเหมือนละครรํา ไมตองมีดนตรีหรือการรองเพลง แตมีฉากและเปลี่ยนฉากตามทองเรื่อง
เรือ่ งทีน่ ํามาแสดงอาจแตง ขึน้ หรือดัดแปลงมาจากตา งประเทศกไ็ ด
2) ละครพูดสลบั ลํา ลาํ หมายถึง ลํานําหรือเพลง ละครพูดสลับลําจะดําเนินเรื่องดวยการพูดและมีการ
รอ งเพลงแทรกบาง เชน ใหตัวละครรองเพื่อแสดงอารมณของเร่ืองหรือตัวละคร ซ่ึงหากตองการตัดเพลงออก
จะตอ งไมเสียเร่ือง และเมอ่ื ตดั ออกก็เปนเพียงละครพูดธรรมดา เรื่องที่ใชแสดง เชน เรื่องปลอยแก ของนายบัว
ทองอิน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงพระราชนิพนธบทรองแทรก โดยใชพระนามแฝงวา
“ศรอี ยุธยา”
76
เรอ่ื งที่ 5 ประเภทของละคร
ละครสามารถแบง เปน 2 ประเภทใหญๆ คือ ละครสากล และละครไทย
ละครสากล
ละครสากลแบง ออกเปนประเภทไดดังนี้
1. ละครประเภทโศกนาฎกรรม (Tragedy) เปนวรรณกรรมการละครท่เี กา แกทส่ี ดุ และมคี ุณคา สูงสดุ ใน
เชิงศิลปะและวรรณคดี ละครประเภทนถ้ี อื กําเนดิ ขึน้ ในประเทศกรีซ และพัฒนาไปสูความสมบูรณภายใตการนํา
ของ เอสดิลุส (Aeschylus,525-456 B.C.) โซโปคลีส (Sophocles, 496-406 B.C.) และยูริพิดีส (Euripides,484-
406 B.C.)เปนละครท่ีพยายามตอบปญหาหรือตั้งคําถามที่สําคัญๆ เก่ียวกับชีวิตท่ีตองนํามาใหผูชมตองขบคิด
เชน ชีวิต คืออะไร มนุษยค ืออะไร อะไรผดิ อะไรถูก อะไรจริง ภายใตจ กั รวาลทีเ่ ตม็ ไปดวยความเรนลับ ละคร
ประเภทนีถ้ อื กําเนิดจากพิธีทางศาสนา จงึ นบั วา เปน ละครท่มี คี วามใกลช ดิ กับศาสนาอยมู าก แมในปจจุบันละคร
แทรจิดี ที่มีความสมบูรณยังสามารถใหความรูสึกสูงสง และความบริสุทธิ์ทางจิตใจไดดวยการช้ีชวนแกม
บงั คบั ให มองปญ หาสาํ คญั ๆ ของชวี ิต ทาํ ใหไ ดต ระหนักถึงคุณ คาของความเปนมนุษย กลาเผชิญความจริง
เกย่ี วกับตนเองและโลก และมองเหน็ ความสําคญั ของการดํารงชีวติ อยางมีคณุ คาสมกบั ทไ่ี ดเ กิดมาเปนมนษุ ย
ลกั ษณะสาํ คญั ของละครประเภทโศกนาฎกรรม
1. ตอ งเปน เร่ืองที่แสดงถึงความทกุ ขทรมานของมนษุ ย และจบลงดว ยความหายนะของตวั เอก
2. ตวั เอกของแทรจดิ จี ะตองมีความยิง่ ใหญเหนือคนท่ัวๆไป แตในขณะเดียวกันก็จะตองมีขอบกพรอง
หรอื ขอ ผดิ พลาดที่เปน สาเหตุของความหายนะทีไ่ ดรับ
3. ฉากตา งๆทีแ่ สดงถึงความทรมานของมนุษยจะตองมีผลทําใหเกิดความสงสาร และความกลัวอันจะ
นําไปสูค วามเขา ใจชีวติ
4. มคี วามเปนเลศิ ในเชิงศิลปะและวรรณคดี
5. ไดค วามรูส กึ อันสงู กวาหรอื ความรสู กึ ผองแผว จริงใจ และการชําระลา งจิตใจจนบรสิ ทุ ธ์ิ
2. ละครประเภทตลกขบขัน ตามหลักของทฤษฎีการละครท่ีเปนที่ยอมรับกันโดยทั่วไปนั้นมักจะถือวา
ละครประเภทตลกขบขันแยกออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอื
1) ละครตลกชนิดโปกฮา (Farce) ใหความตลกขบขันจากเรื่องราวหรือเหตุการณที่เหลือเช่ือเปนการ
แสดงทร่ี วดเรว็ และเอะอะตึงตัง
2) ละครตลกท่มี ลี ักษณะเปนวรรณกรรม (Comedy) บางเรือ่ งเปนวรรณกรรมชั้นสูงท่ีนับเปนวรรณคดี
อมตะของโลก เชน สุขนาฎกรรม (Romantic Comedy) ของเชกสเปย ร (Shakespeare) ละครตลกประเภทเสียดสี
(Satiric Comedy) ของโมลิแยร (Moliire) และตลกประเภทความคิด (Comedy of Ideas) ของจอรจ เบอรนารด
ชอว (George Bernard Shaw) เปนตน ละครคอมเมดีมหี ลายประเภท ดังน้ี
77
- สุขนาฏกรรม (Romantic Comedy) ละครคอมมาดีประเภทนี้ถือเปนวรรณกรรมชั้นสูง เชน สุข
นาฎกรรมของวิลเลี่ยม เชกเสปยร เรื่อง เวนิชวานิช (The Merchants of Venice) ตามใจทาน (As You Like It)
และทเวลฟร ไนท (Twlfth Night) เปนตน ละครประเภทน้ีนิยมแสดงในเรื่องราวท่ีเต็มไปดวยจินตนาการและ
ความคิดสรางสรรค แตก็เปนเรื่องราวที่นาเชื่อสมเหตุสมผล ตัวละครประกอบดวยพระเอกนางเอกท่ีมีความ
สวยงามตามอุดมคติ พูดจาดวยภาษาท่ีไพเราะเพราะพริ้ง และมักจะตองพบกับอุปสรรคเก่ียวกับความรักใน
ตอนตน แตเร่อื งก็จบลงดว ยความสุข ซ่ึงมักจะเปนพิธีแตงงานหรือเฉลิมฉลองที่สดช่ืนร่ืนเริง บทบาทสําคัญที่
ดึงดูดความสนใจและเรียกเสียงหัวเราะจากคนดูในละครประเภทสุขนาฏกรรมนี้ มักไปตกอยูกับตัวละคร
ทมี่ ลี กั ษณะเปนตัวตลกอยางแทจ ริงซงึ่ ไมใ ชตวั พระเอก หรือนางเอก ตัวตลกเหลานี้รวมถึงตัวตลกอาชีพ (Clown)
ที่มหี นา ทท่ี าํ ใหคนหวั เราะดว ยคาํ พดู ทคี่ มคายเสยี ดสี หรอื การกระทาํ ทต่ี ลกโปกฮา
- ละครตลกชัน้ สงู (Hight Comedy) หรือตลกผูดี (Comedy of Manners) เปน ละครทล่ี อเลยี นเสียดสีชีวิต
ในสังคม เฉพาะอยางยิ่งในสังคมชั้นสูง ซึ่งมีกฎเกณฑขอบังคับมากมาย ความสนุกสนานขบขันของผูชม
เกิดจากการทไ่ี ดเหน็ วิธกี ารอนั แยบยลตางๆ ทีต่ วั ละครในเรอ่ื งนํามาใชเพ่ือหลกี เล่ียงกฎขอ บงั คับของสงั คม
- ละครตลกประเภทเสียดสี (Satiric Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมีลักษณะใกลเคียงกับตลกช้ันสูง
แตเนน การเสยี ดสโี จมตีวิธีการท่ีรุนแรงกวา ในขณะทลี่ ะครตลกช้ันสูงมงุ ลอ เลยี นพฤติกรรมของคนในวงสังคม
ช้นั สงู ละครตลกเสียดสีจะมุงโจมตีขอบกพรองของมนุษยโดยท่ัวไป ไมจํากัดวาจะตองอยูในแวดวงสังคมใด
ละครตลกประเภทน้ีมงุ ทจ่ี ะแกไขส่ิงบกพรอ งในตวั มนษุ ยและสงั คม ดวยการนําขอบกพรองดังกลาวมาเยาะเยย
ถากถางใหเปนเรื่องขบขันและนาละอาย เพื่อท่ีวาเมื่อไดดูละครประเภทนี้แลวผูชมจะไดมองเห็นขอบกพรอง
ของตนเกดิ ความละอายใจ และพยายามปรบั ปรุงแกไ ขตอ ไป
- ละครตลกประกอบความคิด (Comedy Ideas) ละครตลกประเภทนี้ใชวิธีลอเลียนเสียดสี แตเนนการ
นําเอาความคิดความเช่ือของมนุษยท่ีผิดพลาดบกพรองหรือลาสมัย มาเปนจุดที่ทําใหผูชมหัวเราะ
โดยมีวตั ถปุ ระสงคท่ีจะทําใหผ ชู มกลบั ไปคิดแกไขขอบกพรองในความคิดความเช่ือของตนเองและของสังคม
โดยสว นรวม จงึ เรยี กละครประเภทน้ีอกี อยา งหนง่ึ วา “ละครตลกระดบั สมอง (Intellectual Comedy) ซง่ึ จัดอยูใน
ระดบั วรรณกรรมเชนกัน นักเขยี นทีเ่ ปนผนู าํ ในการประพันธละครตลกน้ี ไดแ ก จอรจ เบอรนารด ซอร (George
Bernard Shaw)
- ละครตลกประเภทสถานการณ (Situation Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมักเกิดจากเรื่องราวที่สับสน
อลเวงประเภทผดิ ฝาผดิ ตัว ซึ่งสวนใหญเปนเร่ืองบังเอิญแทบทั้งสิ้น ลักษณะของการแสดงก็มักจะออกทาออก
ทางมากกวาตลกช้ันสูง
- ละครตลกประเภทโครมคราม (Slapstick Comedy) ละครตลกประเภทน้ีมีลักษณะเอะอะตึงตัง มักมี
การแสดงประเภทว่งิ ไลจ ับกัน และการตีก็มกั จะทําใหเกดิ เสียงอึกทึกครกึ โครมมากวา ทจี่ ะทําใหใหใครเจบ็ จรงิ ๆ
ละครประเภทนมี้ ีความแตกตางจากคอเมดชี น้ั สงู มาก และมคี วามใกลเ คียงไปทางละครฟารส มากกวา
78
- ละครรกั กระจุมกระจิ๋ม (Sentimental Comdy) และละครตลกเคลาน้ําตา (Tearful Comedy) ละครตลก
ประเภทน้ี จัดอยูในประเภทละครเรงิ รมยทเ่ี ขยี นขึ้น เพ่อื ใหถ ูกใจตลาดเชน เดียวกับละครชวี ิตประเภทเมโลดรามา
(Melodrama) และมลี ักษณะใกลเคยี งไปทางเมโลดรามามากกวาคอมเมดี เพราะผูเขียนใหความเห็นอกเหน็ ใจกับ
ตวั เอกมาก ผิดกับลกั ษณะของการเขียนประเภทคอมมาดี ซงึ่ มกั จะลอ เลียน หรือเสียดสโี ดยปราศจากความเห็นใจ
และความตลกของตัวเอก และความตลกของตวั เอกมักจะนาเอ็นดู สวนใหญแ ลว ตลกมักจะมาจากตัวคนใชหรือ
เพ่ือนฝงู ของพระเอกนางเอกมากกวา
3. ละครอิงนิยาย (Romance) เปนเรื่องราวท่ีมนุษยใฝฝนจะไดพบมากกวาที่จะไดพบจริงๆ
ในชีวิตประจําวัน ละครประเภทน้ีมีลักษณะท่ีหลีกไปจากชีวิตจริงไปสูชีวิตในอุดมคติ รูปแบบของละคร
โรมานซน ิยมการสรางสรรคอยา งมสี าระเต็มทโี ดยไมยึดถือกฎเกณฑใดๆ ผูเขียนบทละครสามารถวางโครงเรื่อง
โดยนําเหตุการณมาตอกันเปนตอนๆ ในดานภาพและเสียงและมักเปนบทท่ีนําไปจัดแสดงดวยฉาก แสง สี
และเครือ่ งแตงกายท่ีงดงามตระการตา สวนในดานการแสดง ละครโรมานซนิยมใชการเคล่ือนไหวท่ีนุมนวล
คลอ งแคลว งดงาม และไมพยายามลอกเลยี นการกระทําท่ีใกลเ คยี งกับชีวิตจริงจนเกินไป อาจใชลลี าทสี่ รา งสรรค
ข้ึนใหมีความงดงามมากกวาชวี ติ จริงและเปนสัญลกั ษณของส่งิ ทต่ี อ งการจะสือ่ ตอผชู ม
4. ละครประเภทเริงรมย (Melodrama) หมายถงึ ละครทีถ่ อื ความสําคญั ของโครงเร่ือง (Plot) หรือความ
สนุกสนานของการดําเนินเร่ืองเปนสําคัญ ตัวละครมีความสําคัญลองลงมา จึงใชตัวละครเปนเครื่องมือในการ
เลาเรื่อง ที่สนุกสนาน และเพื่อใหเขาใจงาย ติดตามทองเร่ืองไดงาย จึงนิยมใชตัวละครประเภท “ตายตัว”
(Typed Characters) เชนพระเอก นางเอก ผรู า ย เปน ตน
5. ละครสมัยใหม (Modern drama) มแี นวทางดงั นี้
1) ละครสมัยใหมแนว “เหมือนชีวิตหรือเปนธรรมชาติ” (Realism/Naturalism) หมายถึง ละคร
สมัยใหมท่ีพยายามมองชีวิตดวยความเปนกลาง แลวสะทอนภาพออกมาในรูปของละครตามความเปนจริง
โดยไมเ สริมแตงหรือบิดเบอื น ตลอดจนใชวธิ กี ารจดั เสนอท่ีทําใหล ะครมีความใกลเ คยี งกับชวี ติ มากทีส่ ดุ
การเริม่ ตนละครยุคสมัยใหม ในราวปลายศตวรรษท่ี 19 บรรดาผูนําในดานละครสมัยใหมตางก็พากัน
เรียกวา “ละครคือชีวิต” (Theatre is life itself) และการแสดงละครท่ีถูกตองคือการนําเอา “แผนภาพชีวิต”
(Slice of Life) ที่เหมือนจริงทกุ ประการมาวางบนเวทีโดยไมมกี ารดดั แปลง
2) ละครสมัยใหมแนว “ตอตานชีวิตจริง” (Anti-realism) เกิดข้ึนเม่ือราวปลายคริสตศตวรรษที่ 19
มีหลายแนวดงั น้ี
- ละครแนวสัญลักษณ (Symbolism) เปนละครที่ใชสัญลักษณในการนําเสนอความเปนจริงแทนที่จะ
หลอกภาพท่ีเหมือนมาแสดงแตอางเดียว แตจะอวดอางวา “ความจริง” ท่ีเสนอโดยใชสัญลักษณท่ีลึกซ้ึงกวา
ความจรงิ ท่ีไดม าจากการลอกเลยี นแบบธรรมชาตโิ ดยใชท้งั การสัมผัส นอกจากจะคัดคานการลอกแบบชีวิตจริง
มาใชในการประพันธแลว ยังคัดคานการสรางฉากท่ีเหมือนจริง ตลอดจนการเนนรายละเอียดและการใช
ขอ ปลีกยอยเกีย่ วกับกาลเวลาและสถานทใี่ นการเสนอละครมากเกินไป นิยมใชฉาก เคร่ืองแตงกายที่ดูเปนกลางๆ
79
ไมจําเพาะเจาะจงวาเปนยุคใด แตจะเนนการใชอารมณ บรรยากาศ และทําใหฉาก แสง สี เครื่องแตงกายเปน
สัญลกั ษณ
- ละครแนวโรแมนติก (Romantic) หรือโรแมนติซิสม (Romantism) สมัยใหม เปนละครท่ีสะทอนให
เหน็ จนิ ตนาการ ความใฝฝ น และอุดมคติที่มีอยูในตัวมนุษย แทนท่ีจะใหเห็นแตอํานาจฝายตํ่าหรือตกเปนทาส
ของสิ่งแวดลอม
- ละครแนวเอกสเพรสชัน่ นิสม (Expressionism) เปนละครท่ีเสาะแสวงหาความจริงสวนลึกของสมอง
และจติ ใจมนุษย ซง่ึ อาจจะไมเ หมอื นกับความจรงิ ทีเ่ ห็นหรือจับตองได ฉากในละครบางครัง้ จึงมีลักษณะบูดเบย้ี ว
และมีขนาดแตกตา งไปจากความเปนจรงิ มาก คือ เปน ภาพทถ่ี กู บิดเบือนไปตามความรูสึกนึกคิดหรอื อารมณของ
ตวั ละคร ละครประเภทน้ไี มใชการแสดงแบบเหมอื นชีวติ หรอื เปน ธรรมชาติ แตอาจใหต ัวละครใสหนากากหรือ
เคลือ่ นไหวแบบหุนยนต หรือแสดงการเคลือ่ นไหวแบบอน่ื ๆท่เี หน็ วา เหมาะสม
- ละครแนวเอพิค (Epic) เปนละครท่ีมีอิสระในดานลีลาการแสดง บทเจรจา และเทคนิคของการจัด
เสนอที่ทําใหดูหางไกลจากแนวเหมือนชีวิต แตยังคงเสนอเร่ืองราวท่ีติดตามได มีเหตุผลตามสมควรและมี
ภาพสะทอ นเกีย่ วกบั โลกและมนษุ ยเ สนอตอผชู ม แบรโทลท เบรซท นักเขียนชาวเยอรมันเปนคนสําคัญที่สุดที่
ทาํ ใหล ะครแนวเอพิคไดรบั ความนยิ มแพรห ลายทว่ั โลก
- ละครแนวแอบเสิรด (Absurd) เปนละครที่มีแนวการนําเสนอแบบตลกขบขันดวยลีลาของจําอวด
แบบเกา แก แตเนอ้ื หาสาระแสดงใหเ หน็ ความสบั สนวนุ วายของโลก ความวา งเปลาไรจุดหมายของชีวิต การใช
ภาษามักแสดงใหเห็นความบกพรองและการเส่ือมคาของภาษา จนถึงขนาดที่วาภาษาในโลกปจจุบันน้ันใชสื่อ
ความหมายแทบไมไ ดเ ลย การดลู ะครแนวแอบเสิรด จึงคลายกับการดูภาพเขียนประเภทแอบเสิรด จึงคลายกับ
การดูภาพเขียนประเภทแอบสแทรคท (Abstract) คอื ผูดจู ะตองตีความหมายทุกอยางดวยตนเอง นําเอาความคิด
ความรูสึกและประสบการณของตนเขามามีสวนในการ “เขาถึง” ดังนั้นผูชมแตละคนจึงอาจแปลความหมาย
ที่ไดรับจากการดูละครแอบเสิรดเร่ืองเดียวกันแตกตางกันไปขึ้นอยูกับจินตนาการ ภูมิหลัง และเจตคติของ
แตละคน
การจัดการแสดงละคร
การจดั การแสดงละคร หมายถึง การนําบทละครหรือเร่ืองราวที่มีอยูมาจัดเสนอในรูปของการแสดง
ณ สถานทใ่ี ดทหี่ นึง่ ซงึ่ อาจจะเปนโรงละครหรอื สถานท่ีทส่ี ามารถจัดแสดงใหผูชมชมได
ผชู มละคร คือ ผรู ับรคู ุณคาของละครและมปี ฏิกิริยาตอบโตตอคณุ คานน้ั ๆ โดยการนาํ ไปกลอมเกลานิสยั
ใจคอ รสนิยม หรอื เจตคติของตนเองที่มตี อสง่ิ ตางๆในชีวติ ในขณะเดียวกนั ผูชมคอื ผทู ี่วิจารณก ารละคร ปฏกิ ิรยิ า
ของผชู มทมี่ ตี อ ละครจงึ มีอทิ ธพิ ลตอ ผสู รา งสรรคล ะครเปนอยา งมาก
80
เรือ่ งที่ 6 ละครกบั ภูมปิ ญ ญาสากล
สมาคมการละครเพื่อการศึกษาของประเทศสหรัฐอเมริกา (American Alliance for -Theatre and
Education) ไดใ หค าํ นยิ ามของละครสรางสรรคไ วว า
ละครสรางสรรค (Creative Drama) หมายถึง รูปแบบของละครชนิดหนึ่งที่เกิดจากการดนสด
(Improvisation) การไมพ ยายามอวดผชู ม (Nonexhibitional) การใชกระบวนการเรียนรู (Process-centered) โดยมี
ผูนําชวยช้ีนําใหผูรวมกิจกรรมไดใชจินตนาการเพ่ือเลนบทบาทสมมติและเพื่อสะทอนถึงประสบการณของ
มนษุ ย ผูนาํ มหี นา ทชี่ วยเหลือและแนะนําใหผ ูรว มกจิ กรรมน้ันสํารวจขอมูล พัฒนาวิธีการแสดงออกเพื่อสื่อสาร
ความคดิ และความรูสกึ โดยการใชละครซึ่งเกิดจากการดนสดดวยทาทางและคําพูด เพ่ือท่ีจะคนหาความหมาย
หรือสัจธรรมอันเกี่ยวกบั ประสบการณช วี ติ
กจิ กรรมในละครสรางสรรคเปนกระบวนการ (Process) ที่มขี ัน้ ตอนทาํ กิจกรรมโดยผูรวมกิจกรรมเปน
ศูนยกลางนั้น มักจะเร่ิมตนจากส่ิงที่ผูเรียนมีความรูหรือ คุนเคยอยูแลว จากนั้นผูนําจึงจะจัดประสบการณ
เชื่อมโยงจากส่ิงท่ีผูรวมกิจกรรมรูจักอยูแลวไปสูการเรียนใหมๆ ที่กวางขึ้นและลึกซ้ึงข้ึน และมุงหวังท่ีจะ
พัฒนาการทาํ งานของสมองท้งั สองซกี ไปอยา งสมดลุ
โดยภาพรวมละครสรางสรรคมักจะเริ่มดวยการใชประสบการณจากประสาทสัมผัสท้ัง 5 (Sensory
Recall) การใชความทรงจํา (Memory Recall) นําไปสูจินตนาการ (Imagination) และความคิดสรางสรรค
(Creativity) ซึ่งนําไปสูการสวมบทบาทสมมติ (Role Play) ภายใตสถานการณและกติกาที่ตกลงรวมกัน
กอใหเ กิดการแสดงในแบบดน สด ซ่งึ ตองใชจนิ ตนาการผนวกกบั การใชปฏิภาณ จนกระทั่งนําไปสูความเขาใจ
ในสถานการณนัน้ ๆ มากข้ึนในทสี่ ุดกระบวนการประเมินผลในตอนทายนัน้ กช็ วยใหผูร ว มกจิ กรรมไดใชทักษะ
การคิดวิเคราะหอยางมีวิจารณญาณและไมวาเปาหมายในการจัดกิจกรรมและละครสรางสรรคในแตละคร้ัง
จะเปนอยา งไรกต็ าม สิง่ หนง่ึ ท่ผี ูนาํ กจิ กรรมควรจะตองทํากอนเร่ิมกิจกรรมในข้ันตอนแรกคือ การเตรียมความ
พรอม (Warm-up) รา งกายและสมาธิใหกับผูรวมกิจกรรม การเตรียมรางกายและจิตใจเปนข้ันตอนสําคัญมาก
กอนท่ีจะเร่ิมกิจกรรมหลักอื่นๆ ผูนําไมควรมองขามความสําคัญของขั้นตอนน้ี ตัวอยางกิจกรรมการเตรียม
ความพรอม เชน การเดิน การวิ่งเบาๆ การยืดเสนยดื สายแบบงายๆหรือเปนการเลนเกมสตางๆ เม่ือเตรียมความ
พรอ มอบอนุ รา งกายเสร็จแลว จะตามดว ยกระบวนการตอไปนี้ คือ กิจกรรมจูงใจ (Motivation) กิจกรรมเตรียม
ทกั ษะละคร (Predrama) และกิจกรรมละคร (Drama Playing) และการประเมินผล (Evaluation) ซงึ่ มรี ายละเอียด
ดงั น้ี
1.กจิ กรรมจูงใจ (Motivation) หมายถึงการใชคําถามหรือสื่อประเภทตางๆในการกระตุนความสนใจ
ของผรู ว มกิจกรรมเพือ่ ใหผ รู วมกิจกรรมเกิดความตองการทจ่ี ะเรยี นรหู รอื ทาํ ความเขา ใจกับประเด็นท่ีไดถูกหยิบ
ยกข้ึนมา ขน้ั ตอนในในการสรา งแรงจูงใจน้อี าจจะเร่ิมตนดวยการถามคําถามทเี่ รา ปฏิกริ ยิ าตอบสนอง เพอ่ื ดงึ ใหผ ู
รวมกิจกรรมมีสวนเร่ิมตั้งแตแรกเริ่ม จากนั้นผูนํากิจกรรมอาจจะนําเสนอขอมูลท่ีจะจําเปนตอการแสดงใน
ชวงทาย “ขอมูล” ที่วานี้ หมายถึง สื่อท่ีสะทอนใหเห็นถึงประเด็นที่จะนําไปสูการอภิปราย หรือการเรียนรู
81
ตามเปาหมายที่ไดวางไว สื่อที่วานี้มีหลายรูปแบบ เชน เกมส นิทาน บทกวี บทเพลง วีดีทัศน บทสัมภาษณ
ขาวสาร บทความ เรือ่ งสน้ั ภาพจําลอง แผนผัง เปนตน ผนู าํ ตองพจิ ารณาตามความเหมาะสมเองวาจะใชขอมลู ใด
เวลาเทา ไร และอยา งไร เพอื่ เปนการปูพน้ื ฐานและสรา งแรงจงู ใจในการแสวงหาคําตอบใหกับผูรวมกิจกรรมให
มากทส่ี ุด
กิจกรรมจงู ใจ แบง ออกเปน 3 ประเภท คอื
1) การเคล่ือนไหว (Movement and Game) ไดแกทาใบ (Pantomime) การเคลื่อนไหวสรางสรรค
(Creative Movement) การเลนเกมส (Game) การทําทาทางการเคล่ือนไหวประกอบจังหวะดนตรี หรือเพลง
(Movement with music and song)
2) การใชภาษา (Language or Word Games) ไดแก การถามคําถามการเลานิทาน (Story Telling) ดวย
เทคนิคตางๆ การรอ งเพลง (Song) การอานบทกลอน คําสภุ าษติ คํารอ งในการละเลน และการไขปริศนาคําทาย
(Riddles)
3) การใชสือ่ ตางๆ เชน ใชหุน สิง่ พิมพ ภาพเขยี น ถา ยภาพ แผน พบั เปนตน
2. กิจกรรมเตรียมทักษะละคร (Per-drama) กอนที่จะไปถึงข้ันตอนการแสดงละครน้ันผูนํากิจกรรม
ควรวางแผนไวว า จะใหผ รู ว มกจิ กรรมเตรียมตวั ในเรื่องใดบาง เชน เตรียมพรอมรางกาย การทําความเขาใจกับ
ละครที่จะแสดง การจดั เตรียมพืน้ ทสี่ าํ หรบั แสดง การคดั เลือกผแู สดง ตลอดจนการฝกซอมบทบาทในบางตอน
ตามความจําเปน การที่ผูนํากิจกรรมจะเตรียมความพรอมกับผูรวมกิจกรรมอยางไรบางน้ัน จําเปนตอง
จนิ ตนาการไปลวงหนา ใหเห็นภาพของการแสดงละครในหอ งทาํ กิจกรรมนนั้ ภายในระยะเวลาและองคป ระกอบ
ทางเทคนิคท่ีจาํ กดั เพอ่ื จะไดแ สดงละครทีใ่ ชด น สดไดอ ยา งมีประสทิ ธภิ าพและบรรลเุ ปา หมายท่ีประสงค
3. กจิ กรรมละคร (Drama Playing) เมอ่ื มกี ารเตรียมความพรอมมาพอสมควรแลว ผูรวมกิจกรรมก็จะมี
ความม่ันใจและความพรอมท่ีจะแสดง ผูนํากิจกรรมควรสรางบรรยากาศท่ีปลอดภัย อบอุนเปนกันเอง
เพื่อที่จะใหทั้งผูแสดงและผูชมซึ่งเปนผูมารวมดวยกันน้ัน สามารถทุมเทสมาธิใหกับละครที่กําลังจะเกิดข้ึน
ภายในหอ งทาํ กิจกรรม ในการแสดงละครสรางสรรคผ ูนาํ กิจกรรมควรมีความเขาใจท่ีถูกตองวาการแสดงละคร
สรา งสรรคนัน้ ไมใชก ารแสดงละครเวที ดงั นั้น จึงไมจาํ เปน ตอ งกังวลเก่ียวกับความสมบูรณแบบของการแสดง
แตจําเปนตองเขาใจวาการแสดงแตละครั้งจะนําไปสูเปาหมายและวัตถุประสงคที่ตั้งไดอยางไร ตัวอยางเชน
การนําเรื่องหนูนอยหมวกแดงมาเปนแรงจูงใจในการทําละคร ผูนํากิจกรรมอาจตองใหผูรวมกิจกรรมพัฒนา
ทกั ษะการพดู ดนสด โดยกระทําภายใตโ ครงเรือ่ งท่งี ายและตวั ละครที่ไมซับซอน ในการแสดงละครจึงอาจใหผู
รว มกจิ กรรมแสดงโดยตลอดทงั้ เร่ือง เพ่ือให เปนการฝก ฝนทกั ษะการดน สด แตถ าหากเรือ่ งหรือนทิ านทนี่ าํ มาใช
เปนแรงจูงใจท่ีมีความยาวมาก ก็อาจจะเปนอุปสรรคตอการแสดงภายในเวลาที่จํากัดได ดังน้ัน ผูนํากิจกรรม
อาจจะเลอื กแสดงเฉพาะบางตอนโดยเฉพาะตอนท่กี ระตนุ ใหเ กดิ การดนสดท่มี ีคณุ ภาพ กลา วคือ เปนการดน สดท่ี
นําไปสูป ระเดน็ การพูดคุย อภปิ รายในชวงตอ ไปได
82
จะเห็นไดวา ผนู ํากจิ กรรมจะตอ งรูจกั จินตนาการและเลือกเฟนวาจะใหผูรวมกิจกรรมแสดงละครเรื่อง
อะไรตอนไหนเพื่อท่จี ะนาํ ไปสกู ารประเมินผลทีม่ คี ณุ ภาพ แตในการแสดงออกอยางไรนั้นผูนํากิจกรรมควรจะ
ปลอยใหผูแสดงมีอิสรภาพในการแสดงโดยไมจําเปนตองเขาไปกํากับการแสดงมากจนเกินความจําเปน
แตอ าจจะทําหนา ทค่ี ลายกบั กรรมการการแสดงละครมากกวา เพ่อื ทจ่ี ะดูวาผรู ว มกจิ กรรมไดใหความรวมมือใน
การทํากิจกรรมน้นั ตามกติกาทตี่ กลงกนั ไวไดหรอื ไม
ประโยชนของการสรางสรรค
ประโยชนข องละครสรา งสรรคมีมากมาย โดยจะกลา วแบบกวา งๆ ไดดงั น้ี
1. ละครสรา งสรรคพฒั นาจนิ ตนาการและความคดิ สรา งสรรค จนิ ตนาการเปน จดุ เร่มิ ตน ท่ีสําคญั กอนจะ
ไปถงึ ขน้ั ตอนของการลงมือทาํ จินตนาการ คือ ความสามารถในการขา มพน ขอบเขตและสภาวะแหงปจจุบันคือ
ความสามารถที่จะมองเหน็ ตัวเองในสถานการณใ หมๆ หรือมองเหน็ ตวั เองในชวี ิตของผูอ่นื ความคิดสรางสรรค
หมายถึง ความคดิ หรอื การกระทาํ ในสงิ่ ท่ใี หมโดยไมซ าํ้ แบบหรอื เลียนแบบใคร
ในระยะแรกเร่ิมของการฝกใชจินตนาการนั้นผูรวมกิจกรรมควรจะเร่ิมตนจินตนาการในสิ่งท่ีตนเอง
มปี ระสบการณม ากอน โดยเฉพาะอยา งยิ่งประสบการณจากการใชประสาทสัมผัสทั้ง 5 จะชวยใหเกิดจินตภาพ
ซงึ่ เปนบอเกิดแหงการขยายจินตนาการใหกวางไกลและลึกซึ้งในลําดับตอๆไป การเลนบทบาทสมมติจึงเปน
สว นหน่งึ ของการฝกพัฒนาจนิ ตนาการและความคิดสรา งสรรค
2. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะการคิด การคิดเปน ทําเปน และการแกปญหาเปน เปนกระบวนการ
ซงึ่ เปนเครอ่ื งมอื สาํ คัญในการเรยี นรูของผูรวมกจิ กรรมทุกคน ดังนน้ั การสอนกระบวนการคิดจงึ เปนส่ิงจําเปนที่
ผูนํากิจกรรมทุกคนตองเขาใจ เนื่องจากกระบวนการของละครสรางสรรคน้ันตองอาศัยทักษะในการถาม
อยา งสรางสรรคจ ากผูนาํ กิจกรรม กระบวนการคิดมักจะเกิดขึ้นเม่ือผูรวมกิจกรรมถูกถามดวยคําถามท่ีชวนคิด
ซึ่งเปนคําถามท่ีทําใหเกิดการแสวงหาคําตอบ กระบวนการคิดในละครสรางสรรคเกิดขึ้นอยูแทบตลอดเวลา
ความซับซอนหรือระดับของการคิดนั้นขึ้นอยูกับลักษณะของกิจกรรมและลักษณะของคําถาม ตัวอยางเชน
หลงั จากทผ่ี นู ํากจิ กรรมเลน นทิ านใหผรู ว มกิจกรรมฟงเรียบรอ ยแลว ผนู ํากจิ กรรมอาจจะใหผรู วมกจิ กรรมลองคดิ
หาวธิ ีการในการนํานทิ านมาจดั แสดงเปน ละครภายในเวลาทีก่ ําหนด หลงั จากน้นั อาจมีคําถามท่ชี วนคดิ ทเ่ี กยี่ วกบั
ละครที่แสดงจบไปแลว เพื่อใหผูรวมกิจกรรมรูจักการคิดในหลายลักษณะ เชน คิดคลอง คิดหลากหลาย
คิดละเอยี ด คิดอยา งมเี หตผุ ล คดิ ถกู ทาง คดิ กวา ง คิดลกึ ซง้ึ คิดไกล เปน ตน
3. ละครสรา งสรรคพัฒนาทักษะของการส่ือสารกับผูอื่น กิจกรรมของละครสรางสรรคสวนใหญเปน
กิจกรรมที่อาศัยทักษะของการเคล่ือนไหว การพูด การอาน โดยการกระทําเปนกลุม ทุกๆ ขั้นตอนในการ
วางแผนของกลุม ทุกคน จะตองระดมความคิด ระดมสมอง และรับฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน มีการเสนอ
ความคิดเห็น สรางขอตกลงรวมกันเพ่ือนําเสนอออกมาเปนช้ินงานที่จะสื่อสารกับทุกคน ในหองกิจกรรม
และภายในกระบวนการแสดงละครสรางสรรค น้นั ผูสวมบทบาทสมมติก็ตองตั้งใจฟงตัวละครอื่น ๆ เพื่อท่ีจะ
สามารถตอบโตดว ยการดน สดได
83
4. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะทางสังคม ทุกคร้ังที่ผูรวมกิจกรรมทํางานรวมเปนกลุม การเรียนรู
เก่ียวกบั สมาชิกในกลมุ ยอมเกดิ ขึ้นโดยธรรมชาติ โดยเร่มิ เรียนรทู ่ีจะเปดใจใหกวา ง รบั ฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน
และรจู กั ท่ีจะเปน ผูเ สียสละหรือเปน ผูใหแกก ลมุ เพ่อื ผลของงานทีด่ ี กระบวนการกลมุ ทําใหสมาชิกในกลุมเขาใจ
ความหมายของการพ่งึ พาซ่ึงกนั และกนั
5. ละครสรางสรรคพ ฒั นาการมองคุณคา เชิงบวกในตนเอง เน่อื งจากกระบวนการของละครสรางสรรค
นัน้ ใหโ อกาสผรู ว มกิจกรรมทุกคนมีสวนรวม นับตั้งแตการแสดงความคิดเห็น การวางแผน การมีปฏิสัมพันธ
และการไดแ สดงออกอยางเปนตัวของตวั เองภายใตบ รรยากาศทีป่ ลอดภัยและเปนกันเอง ผนวกกับปฏิกิรยิ าในแง
บวกคําช่ืนชม การใหกําลังใจซ่ึงกันและกัน ทําใหผูรวมกิจกรรมเกิดความรูสึกที่ดีเก่ียวกับตัวเอง พัฒนาการท่ี
เกี่ยวกับการมองเหน็ คณุ คา ของตนน้ันเปนพื้นฐานสาํ คญั ของความมน่ั คงในจิตใจและตอ บุคลกิ ภาพบุคคลผูนนั้
6. ละครสรางสรรคพัฒนาการรับรูและสรางความเขาใจถึงสภาพความเปนจริงในสังคม และชวยให
ตระหนักถึงปญหาที่มีอยูในสังคม การไดลองสวมบทบาทเปนตัวละครตางๆรวมทั้งการไดชมตัวละครที่มี
ตัวละครมาปรากฏอยูอยางมีชีวิตชีวานั้น ทําใหผูรวมกิจกรรมนั้นมีโอกาสเขาไปอยูในสถานการณเดียวกับ
ตวั ละคร บอยครั้งท่ีผูเขารวมกิจกรรมจําเปนตองคํานึงถึงเหตุผลท่ีตัวละครตัดสินใจกระทําส่ิงใดสิ่งหนึ่งหรือ
เหตผุ ลท่ีตวั ละครแสดงทาทางลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ทําใหผูรวมกิจกรรมรูและเขาใจในสภาพของตัวละคร
ลึกซ้งึ ดวยตนเอง
7. ละครสรางสรรคพัฒนาทักษะในการใชรางกายและการใชภาษา เกมสและกิจกรรมของละคร
สรา งสรรคนัน้ มักจะเปนแรงจงู ใจทด่ี ี ซ่งึ ชวยใหผ ูรว มกจิ กรรมเกิดความตอ งการทจี่ ะแสดงออกดว ยรางกายและ
ดว ยการใชภาษาท่ถี ูกตองชดั เจนภายใตก ารเลน บทบาทสมมติที่สนกุ สนานและปลอดภัย เปนโอกาสท่ีดีที่ทําให
ผูน าํ และผูรวมกิจกรรมไดม โี อกาสเห็นความสามารถที่มีอยใู นตัวของผูรวมกจิ กรรมทุกคน
8. ละครสรา งสรรคพัฒนาทักษะการอา น กิจกรรมสวนใหญของละครสรางสรรคมักจะมีจุดเริ่มตนมา
จาก นิทาน คํากลอน บทกวี เร่ืองส้ัน หรือสารคดี ฯลฯ เร่ืองราวที่ถูกจินตนาการแลวกลายมาเปนละคร
สรา งสรรคน ั้นมักจะสรา งความประทับใจทีด่ ีใหก ับผูร ว มกจิ กรรม เมอ่ื ผรู วมกจิ กรรมมปี ระสบการณเกย่ี วกับการ
อา นท่ดี ี ประสบการณนนั้ กจ็ ะเปน การปลกู ฝงนิสัยรักการอา นไดอ ีกทางหนึง่
9. ละครสรา งสรรคเ ปน จุดเรมิ ตน ไปสคู วามเขา ใจในศิลปะของการละคร ถึงแมว าละครสรางสรรคไมได
มจี ดุ มงุ หมายทจ่ี ะฝกใหผรู วมกจิ กรรมไปเปน นักแสดง อีกท้ังบรรยากาศในการจัดกิจกรรมละครสรางสรรคนั้น
จะแตกตางจากบรรยากาศในการแสดงละครเวที ซ่ึงละครเวทีจะมุงเนนที่ภาพรวมของการเปนละคร แตละคร
สรา งสรรคมงุ เนนท่ีกระบวนการเรียนรขู องผรู วมกิจกรรม แตก ารแสดงละครสรา งสรรคยังมีลักษณะบางสวนที่
เหมือนกบั ละครเวที คอื ละครสรางสรรคเสนอบรรยากาศของการสมมติที่อยูบนพ้ืนฐานของขอตกลงรวมกัน
การแสดงละครสรางสรรคท ่เี กิดขึ้น จงึ มลี ักษณะของ “โลกสมมต”ิ ท่ีใหความเช่ืออยางจริงใจกับผูชม ผูท่ีน่ังชม
ละครสรางสรรคก ็จะไดเรยี นรูบทบาทของการชมที่ดี บทบาทของการเปน นกั แสดงที่ดี และเรียนรถู ึงบทบาทท่ีดี
ดวย การเรยี นรูเ หลาน้ลี วนเปน พนื้ ฐานอนั สาํ คญั ตอ ความเขาใจในศลิ ปะของละคร
84
10. ละครสรางสรรคพ ฒั นาจิตใจใหละเอียดออนและสรา งเสรมิ จริยธรรมในจิตใจ การท่ีผูรวมกิจกรรม
ไดม ีโอกาสใชก จิ กรรมตา งๆในละครสรา งสรรคเพอื่ ท่ีจะเขาใจถงึ ประสบการณจากประสาทสัมผัสท้ัง 5 การใช
จนิ ตนาการทดแทนความรูสึกของตวั เองดวยความรสู ึกของผอู น่ื การทําสมาธเิ พือ่ การเคลอ่ื นไหวอนั ละเอยี ดออน
เหลาน้ี ลว นแตเปน การสรางความละเอยี ดออ นใหกับจติ ใจไปทีละนอ ย และนาํ ไปสูวุฒภิ าวะทางอารมณและทาง
ความคดิ ไดในที่สดุ
11. ละครสรางสรรคเปนเทคนคิ การสอนในศาสตรอนื่ ๆ การเรียนรูจากละครสรางสรรคเปนการเรียนรู
ผา นประสบการณ จงึ นบั วา เปนวิธีการเรียนรูท่ีไดผลดี เพราะทําใหผูเรียนหรือผูรวมกิจกรรมมีสวนรวม โดยมี
จินตนาการความรคู วามเขาใจ และความรูสึกของตนเปนศูนยกลาง วิธีการเรียนรูแบบน้ีจึงเปนวิธีการเรียนรูท่ี
ย่ังยืน ซึ่งครูสามารถนําเอาวิธีการของละครสรางสรรคมาเปนเทคนิคในการเรียนการสอนโดยนําหนวย
การเรยี นรทู เี่ กิดขนึ้ ไปขยายผลตอเนือ่ งเขา สูเนอ้ื หาวิชาอน่ื ๆไดอกี ดว ย
คาํ ถามตรวจสอบความเขาใจ
1. ละครสรางสรรคหมายถึงอะไร
2. กจิ กรรมจงู ใจหมายถึงอะไร
3. กิจกรรมจูงใจมกี ่ปี ระเภทอะไรบาง
4. กจิ กรรมการเตรียมทกั ษะละครของผูน ํากจิ กรรมตอ งทําอยา งไร
5. กจิ กรรมละครมกี ารจดั การอยา งไรอธบิ ายมาพอเขา ใจ
6. จดุ หมายของการทาํ ละครสรางสรรคตา งจากการสรางละครเวทีอยางไร
7. จนิ ตนาการคืออะไร
8. ความคดิ สรางสรรคค อื อะไร
9. ละครสรางสรรคมปี ระโยชนใ นดา นใดบา งอธบิ ายมาพอเขาใจ
85
เรื่องท่ี 7 ประวตั คิ วามเปนมาและวิวัฒนาการของลลี าศสากล
1. ประวตั ิความเปนมาของลีลาศสากล
การลีลาศมีพื้นฐานมาจากการเตนรําพ้ืนเมือง ซึ่งชนแตละชาติแตละเผา ใชในการพิธีกรรม
ตาง ๆ แตจ ากความเปน มาไมม ีหลกั ฐานบง บอกวา การลีลาศเกิดข้ึนเม่ือใด และจากการไมมีหลักฐานบงบอกวา
การลลี าศเกิดขน้ึ เมือ่ ใด และจากการคนพบหลกั ฐานการผนังถํ้าไดพบวามนุษยมีการเตนรํามาเปนเวลา 5,000 ป
มาแลว แตเปนการเตนรําเพ่ือเปนการประกอบกิจกรรมพิธีทางศาสนา หรือความเช่ือตาง ๆ จึงกลาวไดวา
การลลี าศหรอื การเตนราํ นาจะเกิดขึ้นมาพรอมกับมนุษยนั่นเอง และไดมีวิวัฒนาการมาเร่ือย ๆ ตามวัฒนธรรม
ประเพณี และความเปน อยูของชนชาตติ าง ๆ เชน การเตนรําพื้นเมอื งของชาติตา ง ๆ ที่ไดมีการพัฒนารูปแบบให
เปนทา มาตรฐานมากขึน้ จนเปนรปู แบบสากลนยิ ม หรอื การลลี าศในปจจุบนั นั่นเอง
2. ประเภทของลลี าศ
ลีลาศแบงไดเปน 2 ประเภท คือ
2.1 การลลี าศทเ่ี ปน จังหวะมาตรฐานสากลนยิ ม แบงเปน 2 รูปแบบ คอื
1. การลลี าศแบบบอลรมู (Ballroom หรือ Standard) มี 5 จงั หวะไดแ ก
1) วอลซ (Waltz)
2) แทงโก (Tango)
3) สโลว ฟอกซท รอท (Slow Foxtrot)
4) เวียนนีสวอลซ (Viennese Waltz)
5) ควิกสเตป็ (Quick Step)
2. การลีลาศแบบละติน – อเมริกา (Latin-Amarican) เปนท่ีนิยมแพรหลายเน่ืองจากเปนจังหวะที่
สนุกสนาน คึกคัก และในบางจังหวะสามารถเตนได โดยไมมีพ้ืนท่ีกวางนัก การลีลาศ และลาติน-อเมริกา
มจี งั หวะท่เี ปน มาตรฐาน 5 จงั หวะคือ
1) ชา ชา ชา (Cha Cha Cha)
2) แซมบา (Samba)
3) ควิ บนิ รัมบา (Cuban Rumba)
4) พาโซโดเบล (Paso Doble)
5) จังหวะไจวฟ (Jive)
86
3. การลีลาศแบบไมเปนมาตรฐานหรือการลีสาศเพ่ือเขาสงั คม มกี ารพฒั นามาจากการเตนระบําพนื้ เมือง
มอี ยู 5 รปู แบบคอื
1) แบบละตนิ -อมเริกา เปนแบบลลี าศเพ่ือการเขา สังคมและสนกุ สนาน มีจังหวะตางๆดังน้ี เชน
จังหวะ แมมโบ (Merenque) อารเ จนตินา แทงโก (Argentina Tango)
2) แบบอเมรกิ นั สไตล เปนการเตน แบบบอลรมู และละตนิ เชน เดยี วกับ จังหวะมาตรฐาน แตมี
วิธีหรอื เทคนิคในการเตนที่แตกตา งไปบางตามความนิยมของชาวอเมริกัน นอกจากนี้จังหวะที่ชาวอเมริกันใช
เตนในงานตา งๆ เชน จงั หวะ ร็อกแอนดโรล (Rock & Roll) และจังหวะสวงิ (Swing)
3) แบบโอลดไ ทมแ ดนซ เปนลักษณะลีลาศ ทมี่ วี ิวัฒนาการมาจากการเตนราํ แบบโบราณท่ีนิยม
ใชเตนตามงานเล้ียงสังสรรค โดยจะจับเปนคู แตเวลาเตนจะเตนพรอมกันทุกคู ไปเปนรูปแบบวงกลมโดย
ใชจงั หวะหลายๆจังหวะในการเตน เชน สวิง วอลช (Swing Waltz) เปนตน
87
บทท่ี 4
การออกแบบกบั แนวทางการประกอบอาชีพ
การออกแบบทางศิลปะสามารถนําไปประยุกตใชในการประกอบอาชีพไดหลายสาขา ดังน้ี
งานมัณฑนากร หรือนักออกแบบตกแตง (Interior-Decorator) นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร นักออกแบบ
เครอื่ งเรอื น (Furniture Designer) และนักออกแบบเสื้อผาแฟชัน่ (Fashion-Designer) เปนตน
ลกั ษณะเฉพาะของอาชีพดานการออกแบบแตล ะสาขา
1. งานมัณฑนากรหรือนักออกแบบตกแตง(Interior-Decorator) ทํางานเก่ียวกับการออกแบบและ
ตกแตงภายในอาคารสาํ นกั งาน อาคารอยูอาศัย และบา นเรอื น ใหเ ปนไปตามความตองการของลูกคา
2. นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร(Furniture-Designer)ทําหนาท่ีออกแบบและสรางแบบเครื่อง
เฟอรน เิ จอรหรือเครอ่ื งเรือนประเภทตา งๆเพ่ือนํามาผลิตเปนเชิงอุตสาหกรรม และเชิงพาณิชยกรรมโดยการใช
วสั ดุท่แี ตกตางกนั นาํ มาผสมผสานกนั เพอ่ื ใหเกิดความสวยงามและประโยชนใ ชสอย
3. นักออกแบบเสือ้ ผาแฟชัน่ (Fashion-Designer) ทําหนาทสี่ รา งสรรคก ารออกแบบสิ่งทอเสอ้ื ผา รวมทั้ง
การออกแบบเน้ือผา หรือลายผาสวยงามเหมาะกับแฟช่ันแตละยุคสมัยใหแกบุคคล และวิธีการตัดเย็บหรือ
ผลิตเสื้อผาสาํ เร็จรปู ในทางอุตสาหกรรมและมีการพฒั นาเพือ่ ใหม ีการแขงขนั กับตลาดตา งประเทศได
1. งานมัณฑนากรหรือนกั อออกแบบตกแตง (Interior - Decorator)
ลกั ษณะของงานทที่ ํา
มัณฑนากรเปนผูออกแบบการตกแตงภายในสถานที่อยูอาศัยหรือสถานที่ทํางาน ตองทํางานตาม
ขน้ั ตอน และกาํ หนดเวลาชิ้นผลงานตา งๆรว มกับผวู า จา งดงั นี้
88
1. บันทึกรายละเอียดความตองการของลูกคาเพ่ือออกแบบใหสรางสรรคท่ีสุดและเปนที่สะดุดตา
ประทบั ใจและไดร สนยิ มตรงตามความตองการของลกู คา
2. ศึกษาโครงสรา งของงาน จัดดาํ เนนิ การออกแบบตกแตง คาํ นวณแบบ ประมาณราคา และเลือกวัสดุ
ตกแตงที่มคี ุณภาพเหมาะสม และใหป ระโยชนสูงสุดกบั ลกู คา และใหต รงเปาหมายและประโยชนใ ชส อย
3. สงแบบที่วาดและเสนองบประมาณใหลกู คาพิจารณา
4. เม่อื ผานการแกไขดดั แปลงแบบใหสมบูรณแ ลว จงึ สงแบบใหกบั ชา งตางๆเชน ชางไม หรือชางเชื่อม
เหล็กใหท ํางานตามโครงสรา งทีอ่ อกแบบไว
5. ปฏิบตั งิ าน และประสานงานกบั ระบบและหนว ยงานท่เี กี่ยวของ
6. ใหคาํ ปรึกษาแนะนําแกชางเพ่อื ใหก ารออกแบบเปน ไปตามเงอ่ื นไขสัญญา
สภาพการจา งงาน
มณั ฑนากรท่ีรับราชการจะไดรบั เงินเดอื นตามวฒุ ิการศึกษาถาทํางานกับภาคเอกชนจะไดรับ เงินเดือน
ขัน้ ตน อยรู ะหวาง15,000 - 20,000 บาทข้นึ อยกู บั ฝมอื และประสบการณในการฝกงาน ขณะท่ีกําลังศึกษาอยูและ
ไดร ับสวัสดิการตามที่กฎหมายแรงงานกําหนด และสิทธิประโยชนอ ่นื เชน โบนสั ขึน้ อยูกบั ผลประกอบการ
สภาพการทาํ งาน
การปฏิบัติงานการออกแบบ สวนมากตองทํางานท้ังในและนอกสํานักงาน เชน ในอาคาร ในสถานที่
กําลงั ตกแตงอาจตอ งใชค อมพิวเตอรแ ละโปรแกรมชว ยในการออกแบบ
คุณสมบัตขิ องผูประกอบอาชพี
ผปู ระกอบอาชพี มณั ฑนากรหรอื นกั ออกแบบตกแตง ตองมคี ุณสมบัตดิ ังน้ี
1. มีคุณวุฒิการศึกษาระดับปริญญาตรี คณะสถาปตยกรรมศาสตร สาขาตกแตงภายใน หรือ
มีประสบการณใ นดา นการออกแบบตกแตงสงู มากอน
2. มคี วามคิดสรางสรรค ผลิตผลงานทไ่ี มเ หมือนใคร เปน คนมคี วามละเอยี ดรอบคอบ
3. มีความสามารถในการรูจกั ประยกุ ตใชว สั ดทุ มี่ ีในประเทศ เพื่อแสดงเอกลกั ษณและประโยชน ใชสอย
สงู สุด
4. มที กั ษะในการใชโ ปรแกรมคอมพวิ เตอรใ นการชวยวาดรูปหรอื ออกแบบหรือมคี วามสามารถในการ
เขยี นภาพหรือออกแบบสงู
5. มรี ะเบยี บวนิ ัยเขาใจถงึ การบริการทางธุรกิจ
6. มมี นุษยสัมพันธท่ีดี ใหค วามรว มมือกบั ทีมงานดี และมคี วามสามารถในการประสานงาน
7. มวี สิ ยั ทศั นก วา งไกลและปรับปรงุ ความรูค วามสามารถอยูต ลอดเวลา
8. รแู หลง ขอมลู หรอื แหลง ผลิตและจาํ หนายวัตถุดบิ เพ่อื ซ้ือหาวัตถดุ ิบมาใชในผลงาน
9. ออกแบบตกแตงภายในอาคารบานเรือนใหถูกหลักและตรงตามความตองการของผูบริโภค และ
เพือ่ ความปลอดภัย ประหยัดเหมาะสมกับภาวะสงั คมและเศรษฐกิจในยุค
89
โอกาสในการมีงานทํา
สภาพเศรษฐกจิ ในปจจุบนั ทาํ ใหอุตสาหกรรมวงการกอ สรางและอสงั หารมิ ทรพั ยไดรับผลกระทบมาก
ในการจัดหาเงินมาดาํ เนินการลงทุนทางดานกอสราง ทําใหมัณฑนากรสะดุดไประยะหนึ่งแตผูประกอบอาชีพ
มัณฑนากรพยามเปลี่ยนวกิ ฤตใหเปนโอกาส คอื ใชความรูค วามสามารถ และประสบการณเปลี่ยนไปออกแบบ
เฟอรน เิ จอร ของเลน อุปกรณการออกกําลังกายเพ่ือสุขภาพ และผลิตภัณฑเครื่องใชตางๆเพ่ือเจาะตลาดลูกคา
กลมุ เปา หมายเฉพาะ
โอกาสความกาวหนาในอาชพี
ในภาครัฐบาลผูที่ปฏิบัติในหนาท่ีนี้จะไดรับการเลื่อนตําแหนงและข้ันตามความสามารถถาพยายาม
ปรบั พฒั นาฝม ือ และสรา งสรรคผ ลงานตาํ แหนงอาจเลอ่ื นถึงผูอํานวยการของหนวยงานที่ตนสังกัดอยูประกอบ
อาชีพสวนตัวในการออกแบบทําสินคาพรีเมี่ยม (สินคาทั่วๆไป มีไวสําหรับแจกเพื่อสมนาคุณลูกคา ในวาระ
ตางๆ เชนปใหม , ครบรอบวันกอต้ัง , ประชาสัมพันธสินคาใหมๆ และโอกาสอื่นๆ) สินคาที่ระลึก ผูท่ีจะ
ประกอบอาชีพมัณฑนากรที่ตองการความกาวหนา ควรศึกษาตอจนมีวุฒิการศึกษาอยางนอยปริญาตรีใน
สาขาศิลปกรรม มณั ฑณศลิ ป หรือสถาปตยกรรม
อาชพี ที่เก่ียวเนื่อง
นกั ออกแบบเฟอรนิเจอร หรอื อปุ กรณตางๆ นกั ออกแบบกราฟฟค ครู -อาจารย ในคณะสถาปตยกรรม
ของสถาบนั การศกึ ษาตางๆ
2. นักออกแบบเครื่องเฟอรน เิ จอร (Furniture - Designer)
เกาอี้ผลงานออกแบบของ Chishen Chiu นกั ออกแบบเฟอรน เิ จอรจ าก Flexiblelove
ลักษณะของงานทที่ าํ
ผปู ระกอบอาชพี นกั ออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอรจะปฏบิ ัตงิ านตามขัน้ ตอน ดังน้ี
1. ออกแบบผลิตภณั ฑ โดยอาจใชก ราฟฟค คอมพิวเตอรเขาชวยในการออกแบบ เพ่ือใหภ าพออกมามีมิติ
และสมบรู ณแ บบเสนอผวู า จา งหรอื ลกู คา พิจารณา
90
2. สรางแบบจําลองและทดลองทําผลิตภัณฑตนแบบโดยผสมผสานวัสดุทองถ่ินท่ีแตกตางกันซ่ึง
มคี วามแขง็ แรงและทนทานโดยคํานึงถึงประโยชนใชสอยสงู สดุ และตรวจสอบการทดลองใช
3. เขยี นเทคนคิ วิธกี ารประกอบแบบ ระบบพิกดั พรอมท้ังขน้ั ตอนในการปฏบิ ัติในโรงงาน
4. ประมาณการตน ทุนคาใชจา ย เพอื่ ใหมรี าคายอมเยาสําหรบั ผูใช
สภาพการจา งงาน
ผปู ระกอบอาชีพนักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอร ท่ีมีความสามารถจะไดรับคาตอบแทนเปน เงินเดือน
ประมาณเดือนละ 6,000 - 10,000 บาทตามความสามารถและวุฒิทางการศึกษา มีสวัสดิการอยางนอยตาม
กฎหมายแรงงาน สว นโบนัสและผลประโยชนอยา งอนื่ ขนึ้ อยกู ับผลกาํ ไรของผปู ระกอบการ
ผปู ระกอบอาชพี นกั ออกแบบเคร่อื งเฟอรน ิเจอรโดยปกติทํางานวันละ 8 ช่ัวโมง หรือสัปดาหละ 40 - 48
ชว่ั โมง อาจตองทาํ งานลวงเวลาวันเสาร วนั อาทิตย และวนั หยดุ เมื่อมีความจาํ เปนเรงดวน
สภาพการทํางาน
สถานท่ีทํางานจะเหมอื นสาํ นักงานออกแบบทว่ั ไปท่ีมีบรรยากาศของการสรางสรรคงาน นักออกแบบ
เครือ่ งเฟอรน เิ จอรจะตอ งตดิ ตามดคู วามเรยี บรอ ยของงานตนแบบในโรงงานท่ีผลติ
คุณสมบัติของผูป ระกอบอาชีพ
ผูท ่ปี ระกอบอาชพี นักออกแบบเครือ่ งเฟอรน ิเจอรควรมีคุณสมบัติดงั นี้
1. มีความสามารถในการวาดภาพแสดงรปู รา ง (Perspective) หรือใชคอมพิวเตอรชว ยในการออกแบบ
2. มคี วามรแู ละเขาใจในจติ วิทยาอุตสาหกรรม
3. สามารถเดินทางไปตางจังหวดั หรือออกพื้นที่ได
4. มีความเขาใจในวัสดุที่นํามาผสมผสานประยกุ ตใชอ อกแบบไดเ ปน อยา งดี โดยใหเขากบั ทองถน่ิ และ
แสดงถึงเอกลกั ษณของทอ งถิ่นนน้ั ไดอ ยา งดี
5. สนใจความเคล่ือนไหวของงานออกแบบตางๆ และมีความคิดริเริ่มสรางสรรคเพ่ือสรางผลิตภัณฑ
นวัตกรรมใหกบั วงการอตุ สาหกรรม
6. มรี ะเบียบวนิ ยั และความรบั ผิดชอบสงู
โอกาสในการมีงานทาํ
สําหรับผูประกอบอาชีพนักออกแบบเครื่องเฟอรนิเจอรท่ีมีความสามารถในการริเริ่มสรางสรรคเม่ือ
ทํางานในองคกรธุรกิจเอกชนอยูระยะหน่ึงจะออกมาประกอบอาชีพอิสระเปดกิจการธุรกิจของตนเอง
เพอ่ื ออกแบบผลติ ภณั ฑทแ่ี ปลกใหมใ หต รงกับกลุมเปา หมายที่วางไวซ่งึ จะทํารายไดดีเพราะผูวาจางจะเปนผูที่มี
ฐานะ นักออกแบบเคร่ืองเฟอรนิเจอรจึงเปนอาชีพท่ีไมมีการตกงาน ถามีไฟในการทํางานควรเปดโลกทัศน
ใหกวาง สนใจคนควาหาขอมูล เพิ่มเติมและสรางสัมพันธกับองคกรและลูกคาในเชิงธุรกิจ แนวโนม
ในตลาดแรงงานอยใู นระดับปานกลาง
สวนมากผูประกอบอาชีพนักออกแบบเครื่องเฟอรนิเจอรมักจะศึกษาตอในสาขาตกแตงภายในซ่ึงมี
วชิ าการออกแบบเครือ่ งเรือนทาํ ใหมีโอกาสเลือกทํางานประเภทนีไ้ ดกวางขวางข้ึน
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
วิชา ศิลปศึกษา ทช31003 ม.ปลาย
Related Publications
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search