คูมือประมงอินทรยี แ มโ จ •
ภาพที่ 37 นําลูกปลาอายุ 2 เดือน เลย้ี งในบอ ดินระบบอนิ ทรีย อัตราการปลอย 3 ตัว/ตารางเมตร
โดยการเลย้ี งปลาหมอไทยในกระชงั และในกระชงั เลย้ี งแหนเปด เลก็ เพื่อตักเปนอาหารปลานิล
37
• คมู ือประมงอินทรียแ มโจ
ภาพท่ี 38 นาํ ปลาอายุ 2 เดือน เล้ยี งในบอ ดินระบบอนิ ทรยี อัตราการปลอ ย 3 ตัว/ตารางเมตร
โดยมกี ารทําอาหารธรรมชาติ เปน อาหารเสริมแกป ลาตอไป
38
คมู ือประมงอินทรยี แ มโ จ •
ภาพท่ี 39 นาํ ปลาอายุ 2 เดือน เล้ยี งในซเี มนตมีระบบกรองน้าํ และใชไขน ้ํา (ผาํ ) เปนตัวบําบดั น้าํ
อัตราการปลอ ยปลานลิ 3 ตัว/ตารางเมตร เก็บผลผลิตผําสดได 200 กรมั /ตาราง/วนั
และผําสามารถนํามาเปนอาหารคนและสตั วน้าํ ตอไป
ภาพท่ี 40 การนาํ แหนเปด เลก็ มาเลย้ี งปลานิลแดงในบอ ซเี มนตร ะบบอนิ ทรยี
และการนํานาํ้ จากบอเลย้ี งปลามาปลูกพืชผัก ไดผลผลิตปลานิลแดง และผกั ท่มี คี ณุ ภาพตอ ไป
การผลติ อาหารสัตวน ้าํ อนิ ทรยี
1. อาหารปลากินพืช ใชไดกับปลากินพืชทุกชนิด สวนผสมเหมือนกันกับสูตรอาหาร
ปลากินเน้ือแตใชปริมาณไมเทากัน ในสวนของอาหารปลากินพืชจะเสริมโปรตีนจากพืช อาหาร
ปลากินเน้ือจะเสริมโปรตีนจากสัตว ตามธรรมชาติของปลา สูตรอาหารปลานิลอินทรีย จงกล 01
ปริมาณโปรตนี 26% มสี ว นผสมดงั ตารางที่ 1 การเพาะเลี้ยงสาหรายสไปรูลนิ าอนิ ทรยี (ภาพท่ี 41)
และการผลิตอาหารปลานํ้าจดื (ภาพที่ 42)
39
• คมู ือประมงอินทรียแมโ จ
ตารางที่ 5 สตู รอาหารปลานลิ จงกล 01
สูตรอาหารปลานิลอินทรยี โปรตนี 26
วัตถุดบิ ผลิต 100 กก. (กก.)
ปลายขาว 20
เปลือกถวั่ ดาวอินคา 27
รําละเอยี ด 28
ปลาปน 15
สไปรลู ินาผง 7
น้ํามัน 3
ภาพที่ 41 การเพาะเลยี้ งสไปรลู ินาในบอ ซีเมนต
ภาพที่ 42 การผลิตอาหาร
ปลานิลปลอดภยั
พฒั นาสอู าหาร
ปลานิลอินทรยี ต อไป
เปน อาหารลอยน้าํ 80%
2. สรางอาหารธรรมชาติโดยใชหญาเนเปยรสด 100 กก.+ปุยคอก (แหง) 100 กก.
เพื่อทําสีน้ําใหมีสีเขียว เปนอาหารธรรมชาติใหแกปลา มีการเติมอาหารธรรมชาติดังกลาวทุกเดือน
(ภาพที่ 43) และการผลิตอาหารปลานลิ อนิ ทรยี จ ากหญาเนเปย ปากชอง 1 สตู รจงกล 02 มีสว นผสม
ดังนี้ 1) หญาเนเปยปากชอง 1 ปริมาณ 45% 2) รําละเลียดปริมาณ 30% 3) ปลาปนปริมาณ
15% 4) สาหรายสไปรูลินาสดปริมาณ 10% ปริมาณโปรตีนในอาหารสูตรจงกล 02 เทากับ 24%
(ภาพที่ 44)
40
คมู อื ประมงอนิ ทรียแ มโ จ •
ภาพที่ 43 การสรา งอาหารธรรมชาตโิ ดยใช หญา เนเปยรส ด+ปยุ คอก
41
• คูมือประมงอินทรียแ มโ จ
ภาพท่ี 44 การผลติ อาหารปลานิลอินทรียจ ากหญาเนเปย ปากชอ ง 1 สูตรจงกล 02
การแปรรปู ผลติ ภณั ฑป ลานลิ
1. ปลานลิ เสน ปรงุ รส
วตั ถดุ บิ
1. ปลานลิ หนั่ เปนเสน 1 กิโลกรมั
2. ซีอ๊ิวญ่ีปนุ (kikoman) 40 กรัม
3. นา้ํ ตาลทราย 25 กรัม
4. พรกิ ไทยปน 7.5 กรัม
5. งาค่วั 15 กรัม
6. นา้ํ เกลือ 4%
อุปกรณ-เคร่อื งมือ
มดี เขยี ง กะละมงั เคร่ืองช่ัง ทพั พี ถงุ สญุ ญากาศ เครือ่ งปดผนึกสญุ ญากาศ ตะแกรงหรือ
มุงลวดตากปลา ตอู บหรอื ลานกลางแจง ถงุ มือยาง
วิธที าํ มดี งั นี้
1. ปลานิลทัง้ ตวั
2. ขอดเกลด็
3. ลางนาํ้ ใหส ะอาด
4. แลเ อาเฉพาะเน้ือ แลวลา งน้ําใหส ะอาด
5. ห่นั เปนเสน ตามความยาวของตัวปลา
6. ลางเนอ้ื ปลาดวยนา้ํ เกลอื 4% (เน้อื ปลาตอนํ้าเกลอื 1:1 โดยนาํ้ หนัก)
7. ลางผานน้ําสะอาดอกี ครัง้ แลว ผ่ึงแดดใหสะเด็ดนํา้
8. ผสมเครอื่ งปรุงใหเ ปน เนอ้ื เดียวกันแลว นําเนื้อปลาผสมคลกุ เคลา ใหเขา กัน
9. หมกั ไว 20-30 นาที
42
คูมอื ประมงอนิ ทรียแมโจ •
10. เรียงปลาเสน บนตะแกรงตากแดดจดั 1 วนั
11. บรรจถุ ุงสุญญากาศและปดผนกึ
2. คางปลานิลแดดเดยี ว
วัตถดุ ิบ คางปลานลิ 1 กโิ ลกรมั และนา้ํ เกลือ 10% (นํ้า 100 ซีซี ตอ เกลอื 10 กรมั )
วิธีทาํ
1. ปลานิลท้งั ตวั
2. ขอดเกลด็ +แลเนือ้ ปลาออก
3. ตดั ใตค างไปจนถงึ สว นทอ ง แลวควกั ไสอ อก
4. ลางนา้ํ ใหส ะอาด
5. แชใ นนา้ํ เกลือ 10% นาน 10-15 นาที
6. ลา งนํา้ ใหสะอาดอกี ครัง้
7. ใสต ะแกรงผึ่งแดดจดั 3-6 ช่ัวโมง
8. บรรจุถงุ สญุ ญากาศและปด ผนึก
ภาพท่ี 45 ชนิดปลานิลที่ใชในการแปรรูป
43
• คมู ือประมงอนิ ทรยี แมโ จ
ภาพท่ี 46 คณาจารยและทมี บริการวิชาการ สอนนกั ศกึ ษาแปรรูปปลานลิ
44
คูมอื ประมงอนิ ทรยี แ มโจ •
ภาพท่ี 47 คณาจารย และทีมบรกิ ารวิชาการ นกั ศึกษา
สอนเกษตรกร อําเภอสารภี แปรรูปปลานลิ
45
• คมู อื ประมงอนิ ทรยี แมโจ
ภาพที่ 48 ผลิตภณั ฑป ลานลิ เสน แดดเดียว คางปลานลิ แดดเดยี ว และปลานลิ แดงแดดเดยี ว
46
04
การผลิตปลาสลิดอนิ ทรยี
โดย ผชู วยศาสตราจารย ดร.จงกล พรมยะ
และอาจารย ดร.ขจรเกียรต์ิ ศรีนวลสม
การเพาะพนั ธปุ ลาสลิด
ณ ฐานเรียนรูดานการประมงของเกษตรกร ตําบลชมพู อําเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม
เล้ียงพอแมพันธุปลาสลิดในบอซีเมนต ระบบ biofloc (ภาพที่ 49) ปลาสลิด (Trichogaster
pecteralis) (ภาพที่ 50) ปลาสลิดลําตัวแบนขาง มีครีบทองยาวครีบเดียว มีริ้วดําพาดตามลําตัว
จากหวั ถงึ หาง อาหารปลาสลดิ ไดแ ก แมลงนา้ํ ตวั ออ นลกู นาํ้ ตะไครน าํ้ แพลงกต อนพชื แพลงกต อนสตั ว
ผกั หญา และสารอินทรียตางๆ
ภาพที่ 49 ฐานเรยี นรูปลาสลดิ ภาพท่ี 50 ปลาสลิด
47
• คูมือประมงอนิ ทรยี แ มโจ
1. การแพรพนั ธุ ปลาสลิดเม่อื อายุประมาณ 6-7 เดือน เริม่ วางไขเดอื นเมษายน-กนั ยายน
แมปลาตัวหน่ึงมีไขประมาณ 18,000-36,000 ฟอง วางไขในน้ําน่ิง ตัวผูจะกอหวอดท่ีพรรณไมน้ํา
โดยเพศผูจะผสมกับเพศเมีย ในอัตรา 1:1 ไขฟกเปนตัว 24-36 เซนติเมตร ไขปลาสลิดเปนไขลอย
ขนาดเสนผา นศนู ยก ลางเฉลย่ี 1.5-2.0 มิลลเิ มตร (ภาพที่ 51)
ภาพท่ี 51 ไขป ลาสลดิ เปน ไขล อยอยูใ นหวอด
48
คูม อื ประมงอนิ ทรียแ มโจ •
2. คัดเลือกพอแมพันธุปลาสลิด ปลาตัวผูมีลําตัวยาวเรียว สันหลังและสันทองเกือบเปน
เสนตรงขนานกัน มีครีบหลังยาวจรดโคนหาง มีสีลําตัวเขม สวนตัวเมียมีสันทองยาวมนไมขนานกับ
สันหลัง และครีบหลังมนไมยาวถึงโคนหาง ทองจะอูมเปง และการผสมปลาสลิดในบอซีเมนต
(ภาพที่ 52)
ภาพท่ี 52 พอแมพันธปุ ลาสลิดการชอ นหวอดไปฟักในถังฟกั ไข
และฟกั ออกเปน ตวั ภายในเวลา 18-24 ชว่ั โมง
49
• คมู ือประมงอินทรยี แมโ จ
3 การเพาะพันธุโดยวิธีธรรมชาติ ผสมกันเองตามธรรมชาติ ในอัตรา 50-100 ตัว/ไร
อัตราสวนพอแมพันธุ 1:1 โดยใชพอแมพันธุขนาด 8-10 ตัว/กิโลกรัม ปลอยพอแมพันธุในกระชัง
แขวนในบอ ดนิ ใสผ กั บงุ หรอื วสั ดุ ตวั ผจู ะกอ หวอดใหต วั เมยี วางไขล อยเกาะหวอด เพศผจู ะปลอ ยนาํ้ เชอ้ื
ผสมไข ปลอยไขฟกออกเปนตัว จึงยายพอแมออกจากกระชัง ปลอยใหลูกปลาอนุบาล และเล้ียง
ในบอ ดนิ ตอไป
การอนบุ าลลกู ปลาสลดิ ดว ยการยายไขท ี่เกาะหวอดไปฟก
หลงั จากยา ยไขป ลาไปลงถังฟก ไข ไขจ ะฟกออกเปน ตัวภายในระยะเวลา 18-24 ชัว่ โมง ฟก
ออกเปน ตวั จะรวมกลมุ กนั ลอยเปน แพบรเิ วณผวิ นาํ้ จากนน้ั ทาํ การรวบรวมลกู ปลายา ยลงบอ ดนิ และ
ลกู ปลาจะเร่มิ กนิ อาหารเม่อื อายุ 3 วัน โดยกนิ โรตเิ ฟอร/ลกู ไรแดง ลกู ปลาอายุ 8 วัน เรมิ่ กนิ อาหาร
ผสม (ราํ กับปลาปน ) อัตราสวน 2:1 อนบุ าลจนไดขนาด 2-3 เซนติเมตร ระยะเวลา 25 วนั นาํ ไปเลย้ี ง
ตอ ไป (ภาพที่ 53)
การเลีย้ งปลาสลิด
การเลี้ยงปลาสลิดดวยสูตรอาหาร จงกล 01 และจงกล 02 ในบอซีเมนตรวมกับระบบ
biofloc ซึ่ง biofloc เปน ตะกอนอนิ ทรยี แขวนลอยในมวลน้าํ ยึดเกาะเปนกลมุ โดยพวกสาหรา ย และ
แพลงกตอนพชื โปรโตซัว และแบคทเี รยี โดยกลุมแบคทีเรยี จะเปน พวกเฮทเทอโรโทรฟค แบคทีเรีย
(Heterotrophic Bacteria) ขนาดของกลมุ ฟลอคอยทู ่ี 0.2-2.0 มลิ ลเิ มตร ใชเ ปน อาหารปลาไดป ระหยดั
ตนทุนอาหารปลา (ภาพที่ 3-6) หรือจะเล้ียงปลาสลิดในบอดิน/กระชังดวยอาหารธรรมชาติ (แหน
เปดเล็ก) และใหอาหารเสริมสูตรจงกล 01 และจงกล 02 เหมือนเลี้ยงปลานิลอินทรีย ใหอาหาร
ในปรมิ าณ 3-5% ของน้ําหนักตวั /วัน โดยแบง ให 2 ครัง้ /วัน จะชว ยเรงการเจรญิ เติบโต ระยะเวลา
7 เดือน ไดข นาดตลาดจําหนา ยหรอื แปรรปู ตอ ไป
50
คมู ือประมงอนิ ทรียแ มโ จ •
ภาพท่ี 53 การอนบุ าล ใหไดขนาด 3 เซนตเิ มตร
ภาพที่ 54 การเลีย้ งปลาระบบ biofloc
51
• คมู อื ประมงอนิ ทรียแ มโจ
เกษตรกรไดองคความรู
สรา งผลติ ภณั ฑป ลาสลดิ ขนาด 60 ตวั /กโิ ลกรัม จาํ หนา ยในชุมชน (ภาพท่ี 55)
ภาพท่ี 55 ผลติ ภณั ฑปลาสลิดจากการอบรมแปรรปู กลุม เกษตรกร
โดยทมี คณาจารยคณะเทคโนโลยกี ารประมงฯ มหาวทิ ยาลัยแมโจ และกรมประมง
และผลติ ภัณฑปลาสลดิ แดดเดียวจําหนายในชมุ ชน
52
05
การผลิตกบอินทรยี
โดย ผชู ว ยศาสตราจารย ดร.จงกล พรมยะ
และนายเทพพิทกั ษ บุญทา
การขยายพันธุก บแบบวิธธี รรมชาติ
ลักษณะท่ัวไปของกบนา มีช่ือวิทยาศาสตรวา Rana Rugulosa พบอยูท่ัวไปของทุกภาค
ในไทย เม่อื โตเตม็ ท่ี ตวั ผจู ะเลก็ กวา ตวั เมีย นํ้าหนักอยรู ะหวา ง 200-400 กรัม หลงั มจี ดุ สีนํา้ ตาลและ
สีดาํ ทอ งขาวเทาหนามี 4 น้ิวไมม แี ผน หนงั ยดึ ติด เทา หลังมี 5 น้ิว การขยายพนั ธุกบในธรรมชาติชวง
เดอื นเมษายน-กันยายน ของทกุ ป ใชพอแมพันธุ ในอตั ราสว น 1 คู ตอ 1 ตารางเมตร อัตราสวนที่ใช
1:1 (เพศผ:ู เพศเมยี ) เวลาทเี่ หมาะสมในการเพาะขยายพนั ธุ คอื บา ย-คา่ํ กอ นถงึ ฤดผู สมพนั ธุ อยา งนอ ย
2 เดอื น ควรทาํ การแยกพอ กบั แมพ นั ธอุ อกจากกนั ความแตกตา งของไขก บกบั สตั วค รงึ่ กบครง่ึ นา้ํ ชนดิ อนื่
(ภาพที่ 56) และความแตกตา งของพอ แมพ นั ธกุ บนาท่พี รอมผสมพันธวุ างไขดงั (ภาพที่ 57)
53
• คมู อื ประมงอินทรยี แ มโ จ
ภาพท่ี 56 กบนา และความแตกตา งของไขกบกบั สตั วคร่งึ บกคร่งึ นา้ํ ชนิดอ่นื
54
คูมอื ประมงอินทรยี แมโ จ •
ภาพที่ 57 ความแตกตางของเพศผแู ละเพศเมียทพ่ี รอ มผสมพันธวุ างไข
เม่ือเพศผูและเพศเมียมีความพรอมดังภาพที่ 55 จึงทําการเตรียมน้ําในบอระดับน้ําสูง
8-12 เซนติเมตร และใชไดโวทําฝนเทียมเปนการเลียนแบบธรรมชาติ และปลอยพอแมพันธุ
ในอัตราสวน 1 คู ตอ 1 ตารางเมตร อัตราสวนท่ีใช 1:1 (เพศผู:เพศเมีย) เวลาท่ีเหมาะสมในการ
เพาะขยายพันธุตอนหัวค่ํา (ภาพที่ 58) ประมาณตี 5 หรือหลังจากปลอยพอแมพันธุ 8-12 ชั่วโมง
เพศเมยี วางไข เพศผปู ลอ ยนาํ้ เชอ้ื ผสม และไขฟ ก ออกเปน ตวั ใชเ วลา 24-48 ชว่ั โมง และลกู กบลอยตวั
หลงั ฟก ออกเปน ตัวประมาณ 2 วนั (ภาพที่ 59) และลูกกบหรอื ลกู ออดจะเรม่ิ พฒั นามขี าหลงั เมือ่ อายุ
1-2 สัปดาห พอเขา สปั ดาหท่ี 3 มขี าครบทัง้ 4 ขา (ภาพท่ี 60)
55
• คูม ือประมงอินทรยี แ มโจ
ภาพที่ 58 การผสมพันธกุ บนาแบบธรรมชาติ
ภาพท่ี 59 ไขกบติดอยูก ับพรรณไมน ํ้า และลกู กบอายุ 2 วนั (จงกล และคณะ, 2561)
ภาพที่ 60 ลกู กบ/ลกู ออ ดอายุ 1-2 สปั ดาห เขาสัปดาหท่ี 3 ขาออกครบทั้ง 4 ขา
การผลิตอาหารกบอินทรยี
เทคนคิ การเตรยี มอาหารอนบุ าลลกู กบ มอี าหารเมด็ เลก็ สตู รจงกล 01 ผสมเกลอื ไอโอดนี และ
สาหรายสไปรูลินา เปนเกลือท่มี สี ว นผสมของไอโอดีน (0.05 มก./เกลอื 1 ก.) ไอโอดีนเปน สารตงั้ ตน
ในการสงั เคราะหฮ อรโมนไทรอกซนิ และไตรไอโอโดไทโรนีน ในตอมไทรอยด และสาหรา ยสไปรลู ินา
มีคุณคาทางอาหารสูง (โปรตีน 55-72%) และมีกรดไขมันที่เปนประโยชน เชน ไฟโคไซยานินและ
แกมมาลิโนเลอิคแอซติ (ภาพที่ 61)
56
คมู ือประมงอินทรียแ มโ จ •
ภาพท่ี 61 การเตรียมอาหารอนบุ าลลกู กบ มอี าหารเม็ดเล็กสตู รจงกล 01
ผสมเกลอื และสาหรา ยสไปรลู ินา
เทคนคิ การเตรียมอาหารอนิ ทรยี ในการเล้ยี งกบ
เปนอาหารธรรมชาติเชน จ้ิงหรีด ไสเดือน ไรแดงปลวก หนอนนก และหนอนผลไม
(ภาพที่ 62) ซ่ึงหนอนผลไมไ ดทาํ การเพาะเล้ยี งในการเล้ยี งกบอนิ ทรยี ข องคณะเทคโนโลยีการประมง
และทรัพยากรทางน้ํา หนอนผลไมเปนหนอนแมลงวันท่ีเกิดจากการทํานํ้าหมักชีวภาพ พืช ผัก
หรอื ผลไมส กุ สามารถนาํ มาทดแทนอาหารเมด็ ทใี่ ชเ ลยี้ งกบได ลาํ ตวั จะมสี ขี าวนวล กวา ง 0.5 เซนตเิ มตร/
ยาว 1-2 เซนติเมตร ลําตัวมีขนใสๆ ขนาดเล็ก และขนั้ ตอนการเพาะเลี้ยงหนอนผลไม (ภาพท่ี 63)
ภาพท่ี 62 อาหารธรรมชาตมิ ี จิ้งหรดี ไสเดอื น ไรแดงปลวก หนอนนก และหนอนผลไม
57
• คมู ือประมงอนิ ทรียแมโ จ
ภาพที่ 63 ขัน้ ตอนการเพาะเลี้ยงหนอนผลไม
การเลี้ยงกบอินทรีย พอลูกกบอายุได 4-5 สัปดาห หรือ อายุ 1 เดือน หางจะหดหาย
จึงนําไปเล้ียงตอไป (ภาพที่ 64) สําหรับอาหารท่ีใหเปนอาหารเม็ดลอยน้ําสูตร จงกล 01 หรือ
ใชอาหารธรรมชาติ เชน หนอนนก รปู แบบการเลย้ี ง (ภาพท่ี 65 ถงึ 68) อตั ราการปลอ ยประมาณ
50-100 ตัวตอตารางเมตร ระยะเวลาในการเล้ียง 4-5 เดือน ไดขนาดตลาด 5-6 ตัวตอกิโลกรัม
ราคาขายกโิ ลกรัมละ 80-100 บาท
ภาพท่ี 64 ลกู กบอายไุ ด 4-5 สัปดาห หรือ อายุ 1 เดือน
หางหดหายจึงนาํ ไปเล้ียงตอไป
58
คมู ือประมงอินทรยี แ มโ จ •
ภาพท่ี 65 การเล้ยี งกบในบอ ซเี มนต
ภาพที่ 66 การเลยี้ งกบในบอ ซีเมนตก ลมและกระชังลอยน้ํา
ภาพท่ี 67 การเลย้ี งกบในบอพลาสติก และบอซเี มนตสเ่ี หลยี่ ม
59
• คมู อื ประมงอินทรียแมโ จ
รปู แบบท่ี 1 นวตั กรรมการเลย้ี งกบในบลอ็ กซเี มนตชอ งอากาศและแสงผา น 50% รูปแบบท่ี 2 นวัตกรรมการเลี้ยงกบในบอซเี มนตก ลมชองอากาศและแสงผา น 30%
ภาพที่ 68 การเลย้ี งกบในบล็อกซีเมนตสี่เหล่ยี มและบอซเี มนตก ลมมชี อ งอากาศผา น 30-50%
ในการเล้ียงที่คณะเทคโนโลยีการประมงและทรัพยากรทางนาํ้ มหาวทิ ยาลยั แมโ จ ทําใหก บเจรญิ เตบิ โตดี
ตรงกบั พฤตกิ รรมหรือนสิ ัยของกบตอ งพง่ึ ดนิ (ดินด)ี นํ้า (นาํ้ ดี) ลม (อากาศด)ี ไฟ (แสงสองเหมาะสม)
มกี ารแบง พน้ื น้าํ 50% และพนื้ ดนิ 50% แยกกนั ชัดเจน เพราะกบเปนสตั วครง่ึ บกครึง่ นา้ํ
มีการใหอ าหารในนา้ํ จะทําใหอาหารเคลือ่ นที่คลา ยการเคลอื่ นทขี่ องแมลงในธรรมชาติ เปนการสราง
นสิ ยั การกินอาหารของกบเลียนแบบธรรมชาติ และจดั สภาพแวดลอมใหเหมอื นธรรมชาติ
จะแตกตางจากการเลย้ี งกบทั่วไปของเกษตรกรท่ีจะมีพนื้ ทข่ี องนา้ํ 100% กบจะแชน า้ํ ตลอด
ทําใหม ีโรคระบาดงาย และการเปล่ยี นนา้ํ ตองใชน ้าํ มาก
ภาพท่ี 69 เอกสารรับรองฟารมการผลิตสัตวน้าํ จดื อินทรียร วมกับชมุ ชน
60
คมู ือประมงอินทรยี แมโจ •
เอกสารอางอิง
จงกล พรมยะ และขจรเกียรติ แซตัน. 2548. การเพาะเล้ียงสาหรายสไปรูลินาเพื่อสุขภาพ.
ภาคเทคโนโลยกี ารประมง คณะผลติ กรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแมโจ เชียงใหม.
จงกล พรมยะ และเพญ็ รตั น หงษว ทิ ยากร. 2546. การใชสาหรา ย Spirulina platensis เพือ่ เรงสี
ปลาแฟนซคี ารฟ . การประชมุ วชิ าการสาหรา ยและแพลงกต อนแหง ชาตคิ รงั้ ท่ี 1 วนั ที่ 20-21
มีนาคม 2546 หองประชุม 10 อาคารสารนิเทศ 50 ป มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร
กรงุ เทพฯ.
จงกล พรมยะ, เพ็ญรตั น หงษว ิทยากร และชนกันต จิตมนสั . 2546. การพัฒนา สาหราย Spirulina
platensis ระดบั พน้ื บา นเพอ่ื เปน อาหารเรง สเี นอื้ ปลานลิ แดง. การประชมุ สมั มนาวชิ าการ
งานวันเกษตรและเทคโนโลยี ครัง้ ท่ี 3 ระหวา งวนั ท่ี 5-6 ธนั วาคม 2546 ณ คณะเทคโนโลยี
การเกษตร มหาวิทยาลยั มหาสารคาม.
จงกล พรมยะ, อนุภาพ วรรณาพล, ขจรเกยี รติ์ ศรีนวลสม, สุฤทธ์ิ สมบูรณช ัย และเทพพทิ กั ษ บญุ ทา.
2561. เอกสารฝกอบรม เร่ือง ระบบการผลิตสัตวน้ํา (ปลานิล กบ ปลาสลิด) และ
การสรา ง Brand สตั วน าํ้ อนิ ทรยี ต น แบบเพอ่ื วสิ าหกจิ ชมุ ชนจงั หวดั เชยี งใหม วนั ที่ 28-30
พฤษภาคม 2561. คณะเทคโนโลยกี ารประมงและทรัพยากรทางนาํ้ สาํ นกั วจิ ยั และสง เสรมิ
วิชาการการเกษตร มหาวิทยาลยั แมโจ.
ทวีเดช ไชยนาพงษ. 2557. สถาบนั ปฏิบัตกิ ารชุมชนเพ่อื การศกึ ษาแบบบรู ณาการ. มหาวิทยาลยั
ทักษิณ.
ธนสรณ รกั ดนตร.ี 2552. การใช LHRHa ในการเพาะพนั ธปุ ลาสลดิ และการแปลงเพศดว ยฮอรโ มน
Estradiol. คณะเกษตรศาสตรท รพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ ม มหาวทิ ยาลยั นเรศวร.
ประมงจงั หวดั เชยี งใหม. 2554. ขอ มลู ดา นการประมง จ.เชยี งใหม. สาํ นกั งานประมงจงั หวดั เชยี งใหม.
กรมประมง. กรงุ เทพฯ
อนุสรา แกนทอง. 2556. ไบโอฟลอคกับการเพาะเล้ียงสัตวนํ้า. สถาบันการวิจัยเพาะเล้ียงสัตวน้ํา
ชายฝง จังหวัดสงขลา. เขาถึงเม่ือวันที่ 13 เมษายน 2559. สืบคนจาก www.fisheries.
go.th/ifsongkhla/web2/images/evaluate/biofloc.doc
อานภุ าพ วรรณคนาพล. 2556. การคนหาแหลง คารบอนที่เหมาะสมในการผลติ Biofloc ในบอ
เลย้ี งปลานลิ (Oreochromis niloticus, L.) และปลาดกุ บ๊ิกอยุ (Clarias gariepinus
x Clarias macrocephalus). มหาวิทยาลัยแมโจ. เขาถงึ เมื่อวันท่ี 13 เมษายน 2559.
สืบคน จาก www.e-manage.mju.ac.th/openFile.aspx?id=MTM5NjU0
61
• คมู ือประมงอินทรยี แ มโจ
Abdelghany, AE. 2003. Partial and complete replacement of fish meal with gambusia
meal in diets for red tilapia Oreochromis niloticus X O. mossambicus,
Aquaculture Nutrition 9, 145-154.
Duncan, P. L. and Klesius, P. H. 1996. Effects of feeding Spirulina on specific and
non–specific immune responses of channel catfish. J. of Aquat. Anim. Heal.,
8:308-313.
Promya J. 2008. Assessment of immunity stimulating capacity and Meat, Egg qualities
of hybrid Tuptim Tilapia ND56 (Oreochromis sp.) fed on raw Spirulina.
PhD Thesis, Department of Biology, Faculty of Science, Chiang Mai University.
Yoram Avnimelech. 2559. ไบโอฟลอคทางเลอื กใหมข องคนเลย้ี งสตั วน า้ํ สมั มนาวชิ าการครงั้ ท่ี 1
มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร และกรมประมง 26 มนี าคม 2559. เขา ถงึ เมอ่ื วนั ที่ 11 มกราคม
2560. สบื คน จาก http://www.fisheries.go.th/if-suratthani/homepage-new.htm
62
06อแปนตุ ลวสาทาหาหงมกกรอารไรมทผกยลาเพรติ เอ่ื ลเขี้ยา งสสู ตั วนำ้ อินทรีย
โดย ผูชว ยศาสตราจารยท พิ สคุ นธ พมิ พพ มิ ล
บทนาํ
ปลาหมอไทยเปนปลานํ้าจืดที่อาศัยอยูในแหลงน้ําทั่วทุกภาคของประเทศไทย มีช่ือไทยวา
ปลาหมอ, สะเดด็ หรอื เขง็ ชอ่ื สามญั Climbing Perch และชอ่ื วทิ ยาศาสตรว า Anabas testudineus
(Bloch) (จรัลธาดา และคณะ, 2528; Smith, 1945) ปลาหมอเปนปลาทนี่ ยิ มบรโิ ภคของประชาชน
ทั่วไปเน่ืองจากมีรสชาติดีและมีราคาสูง เปนท่ีตองการของตลาดท้ังภายในและตางประเทศ เชน
ประเทศมาเลเซยี และแถบตะวันออกกลาง ขณะท่ผี ลผลติ ปลาหมอสว นใหญไดจ ากการทําการประมง
จากแหลงนํ้าธรรมชาติและผลพลอยไดจากการวิดบอจับปลาชนิดอ่ืนๆ จากกระแสความนิยม
บริโภคปลาหมอไทยจึงทําใหนักเพาะเลี้ยงสัตวนํ้าจืด เพาะเลี้ยงปลาหมอไทยเพื่อการจําหนาย
เพราะปลาหมอไทยเปน ปลาท่ีเลยี้ งงา ย เจริญเติบโตเร็ว ทนตอโรค และสภาพภูมอิ ากาศ
จากสถานการณเกี่ยวกับความนิยมของผูบริโภคในปจจุบัน แนวโนมพฤติกรรมการบริโภค
พบวาผูบริโภคใหความสําคัญกับอาหารปลอดภัย คํานึงถึงกระบวนการผลิตที่ไมทําลายสิ่งแวดลอม
และปราศจากสารเคมีตกคางในอาหาร จึงเปนแนวทางใหผูวิจัยที่จะหาวิธีการเพาะเล้ียงปลาหมอ
เพื่อตอบสนองความตองการของผูบริโภคดังกลาว เพ่ือสงเสริมและเปนโอกาสใหเกษตรกรสามารถ
พบชองทางประกอบอาชีพจากการเล้ียงปลาหมอเชิงพาณิชยในวิถีเกษตรอินทรีย ซ่ึงปลาหมอ
เปนปลาพ้ืนบาน ประกอบกับคุณสมบัติที่มีความทนทานตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดดีดังกลาวแลว
ในขา งตน ยงั สามารถขนสง และจาํ หนา ยในรปู ปลาสดมชี วี ติ ระยะทางไกลๆ ซง่ึ สอดคลอ งกบั พฤตกิ รรม
ผูบริโภคที่นิยมใชปลาสดมีชีวิตประกอบอาหาร นอกจากน้ีพบวาอุปสงคของตลาดโดยเฉพาะในเขต
63
• คูม ือประมงอินทรียแมโ จ
ภาคเหนอื มสี งู มากทําใหม ีราคาแพง โดยเฉพาะปลาขนาดใหญ (3-5 ตวั ตอกโิ ลกรมั ราคากโิ ลกรัมละ
100-120 บาท) และรวมถงึ ตางประเทศ เชน ตลาดตะวนั ออกกลาง จีน ไตหวนั เกาหลแี ละมาเลเซยี
มคี วามตอ งการไมต า่ํ กวา 100 เมตรกิ ตนั ตอ ป ในชว งเดอื นเมษายนถงึ พฤษภาคมของทกุ ป (สตั วน าํ้ จดื ,
2547)
ราคาปลาหมอไทย
วนั ที่ ปลาหมอเบอรใหญ ปลาหมอเบอรเลก็ ปลาหมอเลยี้ งเบอรใหญ ปลาหมอเลย้ี งเบอรเ ล็ก
บาท/กก. บาท/กก. บาท/กก. บาท/กก.
11/09/2561
10/09/2561 107.50 80.00 95.00 85.00
09/09/2561 107.50 80.00
08/09/2561 107.50 80.00 95.00 85.00
07/09/2561 107.50 80.00
06/09/2561 107.50 80.00 95.00 85.00
05/09/2561 107.50 80.00
04/09/2561 107.50 80.00 95.00 85.00
03/09/2561 107.50 80.00
02/09/2561 107.50 80.00 95.00 85.00
01/09/2561 107.50 80.00
31/08/2561 107.50 80.00 95.00 85.00
30/08/2561 120.00 80.00
29/08/2561 120.00 95.00 85.00
28/08/2561 120.00 -
120.00 - 95.00 85.00
-
95.00 85.00
95.00 85.00
95.00 85.00
95.00 85.00
--
--
--
ทีม่ า: https://www.kasetprice.com
การจัดการการเล้ียงปลาหมอในบอดิน
การเตรยี มบอ
• กําจัดศัตรูปลา วัชพืชและพนั ธุไมน ํ้าออกใหหมด
• หวา นปนู ขาว ประมาณ 150-200 กก./ไร
• ตากบอ ใหแหงเปนระยะเวลา 2-3 สัปดาห
• ใชอวนไนลอนสีฟา ก้นั รอบบอ เพ่อื ปอ งกนั ปลาหลบหนี
• สบู นา้ํ ลงบอกอนปลอ ยลกู ปลาประมาณ 60-100 เซนติเมตร
64
คมู ือประมงอนิ ทรยี แ มโจ •
การเลอื กลกู พนั ธุปลา
• ขนาดลกู ปลาท่ีเหมาะสมในการปลอ ยเลยี้ งบอ ดินมี 2 ขนาด
• ลกู ปลาขนาด 2-3 เซนติเมตร หรือเรยี กวา “ขนาดใบมะขาม” มีอายุ 25-30 วัน ขนาด
2-3 นว้ิ ซึง่ เปน ลกู ปลาอายุ 60-75 วัน
อัตราปลอยลกู ปลา
• ลกู ปลา ขนาด 2-3 เซนตเิ มตร อตั ราปลอ ย 30-50 ตวั /ตร.ม. หรอื 50,000-80,000 ตวั /ไร
• การปลอยลูกพนั ธปุ ลา คือ ชวงเชา หรือเยน็
การใหอาหาร
โปรแกรมการใหอาหารปลาหมอไทยในบอดนิ ระยะเวลา 120 วนั
อายุปลา (วนั ) น้าํ หนักปลา (กรมั ) มื้ออาหาร (ม้ือ/วนั )
1-7 0.5-8.5 3-4
8-4 8.5-18.5 3-4
15-20 18.5-26.5 3-4
20-25 26.5-35.0 3-4
26-32 35.0-43.0 3-4
33-37 43.0-50.0 3-4
38-60 50.0-81.5 2-3
61-67 81.5-91.5 2-3
68-120 91.5-164.5 2-3
ระยะเวลาเลย้ี ง ขนึ้ อยกู บั ขนาดปลาทต่ี ลาดตอ งการ ทวั่ ไปใชเ วลาเลย้ี ง ประมาณ 90-120 วนั
65
• คูมือประมงอนิ ทรียแ มโ จ
วิถีการตลาดของปลาหมอไทย
ฟารมเลี้ยง
นายหนาในทอ งที่ พอ คา คนกลางในทอ งถิน่
และจังหวดั ใกลเคียง
พอคา ขายสง พอ คา ขายปลกี
รา นอาหาร ผบู ริโภค
อุปสรรคปญหาในการเล้ียงปลาหมอในปจจุบัน
ระบบการเลี้ยง ถงึ แมวาปลาหมอเปน ปลาทม่ี ีความอดทนทนทาน สามารถอาศัยอยไู ดใ นน้ํา
ทมี่ คี ณุ ภาพตาํ่ กวา ปกตกิ ต็ าม และยงั เปน ปลาทกี่ นิ อาหารจาํ พวกเนอ้ื สตั ว จาํ เปน ตอ งมกี ารเปลย่ี นถา ยนาํ้
เพราะการเปล่ียนถายน้ําใหมจะทําใหปลามีการกินอาหารดีข้ึน สงผลใหปลาเจริญเติบโตดี และลด
การเกิดโรคระบาด
ลกู พนั ธปุ ลาหมอไทยจะขนึ้ อยกู บั ชว งฤดกู าล ไมไ ดม ลี กู พนั ธตุ ลอดทงั้ ป ทาํ ใหม กี ารขาดแคลน
และลกู พนั ธใุ นแตล ะรนุ มคี วามแตกตา งกนั บางรนุ อาจโตดี โตเรว็ บางรนุ อาจโตชา ขน้ึ อยกู บั พอ แมพ นั ธุ
ที่ทําการเพาะพันธุ
แนวทางการเลี้ยงปลาหมอใหเ ขาสกู ารเลีย้ งแบบปลอดภัย
ตอ ผบู รโิ ภคและเขา สูอุตสาหกรรมการเล้ียงสัตวน ํ้าอนิ ทรยี
จากสถานการณดานความตองการของกลุมผูบริโภคท่ีมีความตองการและใหความสําคัญ
กบั การบรโิ ภคผลผลติ ทางการเกษตรทมี่ คี วามปลอดภยั มมี ากขนึ้ การผลติ ปลาหมอทม่ี คี วามปลอดภยั
จึงเปนแนวทางท่ีไดถูกศึกษาเพ่ือสนองความตองการดังกลาวและเพื่อใหเกิดแนวทางการเลี้ยง
ที่ย่ังยืนแกเกษตรกร อาหารและการใหอาหารนับวาเปนปจจัยสําคัญท่ีสงผลตอการเจริญเติบโต
ความตา นทานโรคและอตั ราการรอดตาย ซงึ่ มผี ลอยา งยง่ิ ตอ การเพมิ่ ผลผลติ หรอื ปรมิ าณปลาหมอไทย
ท่ีจับไดและกําไรจากการลงทุน เนื่องจากตนทุนสวนใหญประมาณ 50-60% เปนตนทุนคาอาหาร
66
คมู อื ประมงอินทรยี แ มโ จ •
ดังน้ันอาหารตองมีสารอาหารหรือคุณคาทางโภชนาการท่ีครบถวนเหมาะสมกับความตองการของ
ปลาหมอไทยและเพื่อเปนการยกระดับการเลี้ยงปลาหมอใหเขาสูการเล้ียงแบบปลอดภัยตอผูบริโภค
และเขา สอู ตุ สาหกรรมการเลย้ี งสตั วน าํ้ อนิ ทรยี ไ ด การใชว ตั ถดุ บิ จากธรรมชาตบิ างอยา งทดแทนวตั ถดุ บิ
อาหารเดิม เปนชองทางหน่งึ ทช่ี ว ยใหก ารเลยี้ งปลาหมอเขาสแู นวทางการผลติ สัตวน ้ําที่ปลอดภยั และ
สามารถพัฒนาใหเปนการเลี้ยงที่ยั่งยนื ขึน้ กวาการเลี้ยงดว ยวิธกี ารใชอาหารสาํ เรจ็ รูปแบบทวั่ ไปได
จากความตอ งการทจ่ี ะพฒั นาการเลยี้ งปลาหมอเพอื่ ยกระดบั ใหเ ขา สกู ารเลยี้ งแบบปลอดภยั
ตอผูบริโภคและเขาสูอุตสาหกรรมการเลี้ยงสัตวนํ้าอินทรียได ผูวิจัยจึงไดมีการศึกษาเก่ียวกับการใช
วัตถุดิบอาหารจากธรรมชาติ เพ่ือเสริมหรือทดแทนวัตถุดิบอาหารที่ใชเดิมในสูตรอาหารท่ัวไป
ผลจากการวิจัยพบวาการเสริมพืชทองถิ่นในอาหารบางชนิด นอกจากจะตอบสนองวัตถุประสงค
ดังกลาวแลว ดวยคุณสมบัติของวัตถุดิบจากธรรมชาตินั้นๆ ยังสามารถเพิ่มอัตรารอดและชวยให
ปลาหมอมีการเจริญเติบโตท่ีดีได หรือชวยลดตนทุนในการเล้ียงไดอีกดวย การใชวัตถุดิบธรรมชาติ
ทดแทนทีใ่ หผ ลดังกลา ว ไดแ ก
1. การใชก ลว ยเปน วัตถดุ ิบผสมอาหารในการเลย้ี งปลาหมอไทย
การนําพืชทองถ่ินเชนกลวยมาผสมในอาหารเล้ียงปลาหมอ เปนแนวทางหนึ่งท่ีชวยเพิ่ม
ศักยภาพในการผลิต พบวากลวยทําหนาท่ีไปกระตุนแบคทีเรียกลุมท่ีมีประโยชนในลําไสของปลา
และยงั ยบั ยง้ั เชอ้ื กอ โรค ลดการเกดิ สารพษิ ระหวา งการหมกั อาหารในลาํ ไสใ หญ สง ผลใหค วามตา นทาน
โรคและอตั รารอดของปลาดีขึ้น ทาํ ใหเ กษตรกรไมตอ งใชยาปฏชิ วี นะในการรกั ษาโรคปลา
กลวยน้ําวา เปนผลไมไทยท่ีนิยมบริโภคกันมานาน ราคาถูก มีคุณคาทางโภชนาการสูง
นอกจากน้ียังประกอบดวยอินนูลิน และโอลิโกฟรุกโตสท่ีมีคุณสมบัติเปนพรีไบโอติก เมื่อนํามาผสม
ในอาหารเล้ียงปลาจะทําหนาที่ไปกระตุนแบคทีเรียกลุมท่ีมีประโยชนในลําไส นอกจากนั้นยังยับย้ัง
เชอื้ กอ โรคและลดการเกดิ สารพษิ ระหวางการหมักอาหารในลําไสใ หญ ซ่ึงจะสงผลใหก ารเจรญิ เติบโต
ความตา นทานโรค และอัตรารอดของปลาดีข้ึน
จากคณุ ประโยชนท ด่ี ขี องกลว ยนา้ํ วา จงึ ไดม กี ารพฒั นาสตู รอาหาร โดยใชก ลว ยนา้ํ วา มาเปน
วตั ถดุ บิ ในการผลติ อาหารเลย้ี งปลาหมอไทย เพอ่ื เขา สรู ะบบการเลย้ี งสตั วน าํ้ แบบอนิ ทรยี อกี ทง้ั ยงั เปน
ทางเลือกหนึ่งในการเพิ่มมูลคาของปลาหมอไทย และสามารถเพ่ิมรายไดใหแกเกษตรกรผูเลี้ยงได
ในแงก ารตลาดสตั วน า้ํ ปลอดภัย
67
• คูมือประมงอินทรียแ มโ จ
สตู รอาหาร และเปอรเซ็นตโ ปรตีนในอาหาร
วัตถดุ ิบอาหาร ปริมาณวตั ถดุ ิบ (กก.) เปอรเ ซ็นตโปรตนี
กลว ยน้าํ วา สตู ร 1 สตู ร 2 สูตร 1 สูตร 2
ปลาปน
น้าํ มันปลา 0 11 0 1.32
นา้ํ มันตบั ปลา 33 33 19.8 19.8
กากถัว่ เหลือง 33 00
ขา วโพด 00 00
ปลายขาว 15 14 6.6 6.16
รําละเอียด 00 00
พมี กิ ซ 17 10 1.36 0.8
ไลซีน 28 25 2.24 2
เมทไทโอนนิ 1.75 1.75 00
1.5 1.5 00
รวม 0.75 0.75 00
100 100 30.00 30.08
ขัน้ ตอนและวิธกี ารทํา
• นําวัตถดุ ิบมาคลุกเคลา ใหท ั่ว แลวผึ่งใหแ หง ตากในทร่ี ม
• ใหอาหาร 3% ของนํ้าหนักตัว วนั ละ 2 คร้ัง
• ปรบั ปรมิ าณอาหารทใี่ หท ุก 14 วนั
ภาพท่ี 70 บดกลว ยนา้ํ วาใหละเอยี ด
68
คูมือประมงอนิ ทรยี แมโ จ •
ภาพท่ี 71 ช่งั วัตถดุ บิ อาหารตามสูตร ผสมสว นผสมท้ังหมดใหเขา กนั และนาํ เขาเครอ่ื งอัดอาหาร
69
• คูมือประมงอนิ ทรียแมโ จ
ภาพท่ี 72 นาํ อาหารท่ีไดไปตากใหแหง ในท่รี ม
ขอเสนอแนะ
• สูตรอาหาร
ยังไมใชสูตรอาหารแบบอินทรีย 100% เน่ืองจากปลาปนท่ีใชเปนวัตถุดิบหลักในการ
ทาํ อาหารยงั ไมส อดคลอ งกบั มาตรฐานอนิ ทรยี ต ามทกี่ าํ หนด แตก ารนาํ กลว ยนาํ้ วา มาเปน สว นผสมเพม่ิ
สามารถลดปรมิ าณการใชร าํ ปลายขา ว ลงจากสตู รอาหารเดมิ โดยไมท าํ ใหโ ปรตนี ลดลง ซง่ึ จะลดตน ทนุ
การผลิตอาหารลงไดนอกจากคุณประโยชนที่ปลาหมอจะไดรับจากการเติมกลวยลงไปในสูตรอาหาร
ดงั ไดก ลาวมาแลว
2. การใชถั่วเหลอื งทดแทนปลาปนเพือ่ ลดตน ทนุ อาหารในการเลย้ี งปลาหมอ
ปลาปนเปน วตั ถดุ ิบในการทําอาหารท่ีสาํ คัญ เนื่องจากมีโปรตนี สงู ถงึ 50-60% แตมรี าคาสูง
อกี ทง้ั คณุ ภาพและปรมิ าณยงั ผนั แปรไปตามฤดกู าลทาํ ใหต น ทนุ อาหารสงู ไปดว ย ดงั นน้ั จงึ มกี ารศกึ ษา
หาแหลงโปรตนี อ่ืนมาทดแทนปลาปนในสตู รอาหารปลา
70
คูม อื ประมงอินทรียแ มโจ •
โปรตีนจากถั่วเหลืองเปนหนึ่งในโปรตีนพืชที่มีกรดอะมิโนที่จําเปนในสัดสวนที่ดีและ
มีศักยภาพ โดยเฉพาะถาเปนถั่วเหลืองอินทรียก็จะย่ิงทําใหการเล้ียงปลาหมอเขาใกลมาตรฐาน
การเลี้ยงแบบอินทรียไดมากข้ึน ดังนั้นถ่ัวเหลืองจึงเปนวัสดุอาหารท่ีนาจะใชในการแทนท่ีปลาปน
ในอาหารปลาไดด ี อยา งไรกต็ าม การใชถัว่ เหลืองนไ้ี มค วรเกนิ ระดับ 15% เพื่อทดแทนการใชป ลาปน
เพราะจากการวิจัยพบวาถาปริมาณเกินกวาน้ีจะสงผลใหปลาหมอมีผลการเจริญเติบโตไมดี แมจะมี
ตนทุนตาํ่ แตไมคมุ ทุน
ขน้ั ตอนการผสมและอัดอาหาร
วัตถุดิบอาหารท่ใี ช
ปลาปน ราํ ขา ว กากถ่ัวเหลือง ปลายขาว (หงุ สุก)
ภาพท่ี 73 วตั ถุดบิ อาหารทใี่ ช
ภาพท่ี 74 ถวั่ เหลืองตมสุก
71
• คูมือประมงอนิ ทรยี แมโจ
สูตรอาหารทดแทนดว ยถั่วเหลอื ง 15% % สัดสว นที่ใช
วัตถุดิบอาหาร 25.5
4.5
ปลาปน 35.0
ถว่ั เหลือง 25.0
กากถัว่ เหลอื ง 10.0
รําขาว 100
ปลายขาว 15.68
รวม
พลงั งานท่ีได (KJ)
ข้นั ตอนการทาํ
1. นําถวั่ เหลอื งไปตม ในน้ําเดือดทอี่ ณุ หภูมิ 100 °C นาน 30-45 นาที
2. บดถ่วั เหลืองทต่ี ม สกุ ใหล ะเอยี ด กอนนาํ ไปผสมกับวัตถดุ ิบทเ่ี หลอื ตามสูตรดังตอ ไปน้ี
ภาพท่ี 75 ขั้นตอนการทําอาหารปลา
72
คมู อื ประมงอนิ ทรียแ มโ จ •
ขอ เสนอแนะ
• ในการอนุบาลปลาหมอ 1 เดอื นแรก อาจใชอาหารเม็ดสําเรจ็ รูป (ลอยนาํ้ ) เพ่ือใหป ลา
มีความแข็งแรง ลดการกินกันเอง แลวจึงมาปรับใชอาหารท่ีใชถ่ัวเหลืองบางสวนทดแทนปลาปน
ซ่ึงเกษตรกรสามารถทาํ ไดเอง และเปน การชวยลดตน ทุนคา อาหาร
3. การใชอ าหารทดแทนปลาปน บางสว นดวยถั่วเหลอื ง 15 เปอรเ ซ็นต
รว มกบั ใบมันสําปะหลัง
ใบมนั สาํ ปะหลงั เปน ผลพลอยไดห ลงั จากการเกบ็ เกยี่ วผลผลติ มนั สาํ ปะหลงั ซง่ึ ใบมนั สาํ ปะหลงั
แหง มโี ปรตีน 20-25 เปอรเ ซน็ ต มรี ะดับกรดอะมิโนทจี่ ําเปน (Essential Amino Acid) ใกลเ คียงกบั
กากถว่ั เหลอื ง มเี พยี งเมทไธโอนนี อารจ นี นี และเฟนลิ อลานนี ซง่ึ มปี รมิ าณตา่ํ กวา ในใบมนั สาํ ปะหลงั สด
มีความชนื้ ประมาณ 80 เปอรเ ซ็นต และมีระดับไซยาไนดอยูสงู แตเ มอื่ นาํ ไปผึ่งแดด 2-3 แดด หรอื
อบแหงใหมีความชื้นไมเกิน 10 เปอรเซ็นต สามารถลดระดับไซยาไนดเหลืออยูในปริมาณที่ต่ําได
อยางไรก็ตาม ใบมันสําปะหลังแหงสามารถใชเปนวัตถุดิบในสูตรอาหารไดโดยอุดมไปดวยคุณคา
ทางโภชนะ เปน แหลง ของสารแซนโทฟล ล แหลง เยอ่ื ใยและแหลง โปรตนี คณุ ภาพดี (อทุ ยั และสกุ ญั ญา,
2547)
จากการทดลองของทิพสคุ นธแ ละจอมสุดา (2557) พบวา อาหารทดแทนปลาปน บางสวน
ดว ยถ่วั เหลอื ง 15 เปอรเ ซน็ ต รวมกบั ใบมนั สาํ ปะหลงั ทีร่ ะดบั 2.0 เปอรเ ซ็นต สงผลใหน าํ้ หนักสุดทาย
นาํ้ หนกั ทเี่ พม่ิ ขน้ึ และอตั ราการเจรญิ เตบิ โตจาํ เพาะของปลาหมอไทยสงู กวา ปลาหมอไทยทไ่ี ดร บั อาหาร
ทดแทนปลาปนบางสว นดวยถั่วเหลือง 15 เปอรเซ็นต รว มกบั ใบมันสาํ ปะหลังทีร่ ะดับ 5.0 เปอรเซ็นต
แตกตา งอยา งมนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ (P<0.05) ดงั นนั้ ในการเลยี้ งปลาหมอไทยเชงิ พาณชิ ยเ พ่ือลดตน ทนุ
คา อาหารควรเตมิ ใบมันสําปะหลังแหงทรี่ ะดบั 2 เปอรเ ซ็นต ซ่งึ เปน อตั ราท่เี หมาะสมตอผลผลติ รวม
ทไ่ี ดและคมุ คา กบั การลงทุน
ภาพท่ี 76 ผลผลติ รวมท้ังหมดของปลาหมอไทยท่ีไดรบั อาหารทดแทนปลาปน บางสว นดวยถ่วั เหลอื ง 15 เปอรเซน็ ต
รวมกับใบมันสําปะหลงั ท่รี ะดบั แตกตางกัน (ทิพสุคนธแ ละจอมสดุ า, 2557)
73
• คมู ือประมงอินทรียแ มโจ
สรปุ
แนวทางการเตรยี มและผลติ อาหารเลย้ี งปลาหมอเพอื่ เขา สกู ารเลยี้ งแบบปลอดภยั ตอ ผบู รโิ ภค
และเขาสอู ุตสาหกรรมการเลย้ี งสัตวน ้าํ อนิ ทรียม ีดังนค้ี อื
1. วตั ถดุ บิ ทใ่ี ชควรจะใหม สด และตอ งบดละเอยี ด
2. วตั ถดุ บิ แหงไมควรเกบ็ นานเกนิ 1-3 เดอื น
3. วตั ถดุ บิ ที่เปน แปง ดบิ ควรทําใหสกุ เพื่อชว ยใหก ระบวนการยอยอาหารเรว็ ขนึ้
4. การผสมอาหารควรมกี ารผสมกันอยางทว่ั ถึง
5. อาหารควรมีความชื้นไมเ กิน 10-12%
เอกสารอา งอิง
จรลั ธาดา กรรณสตู , ทรงพรรณ ลา เลศิ เดชา, ขาํ เสมอ คงศริ ,ิ รงั สนั ต ไชยบญุ ทนั และอนสุ นิ อนิ ทรค วร.
2528. ปลานํ้าจืดของไทย. กลุมวิจัยส่ิงแวดลอมสัตวนํ้า, สถาบันประมงนํ้าจืดแหงชาติ,
กรมประมง. 76 หนา .
ทพิ สุคนธ พิมพพิมล และเทพรัตน อ้ึงเศรษฐพนั ธ. 2552. แนวทางการลดตนทนุ อาหารในการเล้ยี ง
ปลาหมอไทยโดยใชถั่วเหลืองบางสวนทดแทนปลาปนในสูตรอาหาร. เครือขายบริหาร
การวิจัยภาคเหนอื ตอนบน.
ศนู ยวิจยั และพฒั นาพันธกุ รรมสัตวนาํ้ ชุมพร. 2555. ปลาหมอสายพนั ธุ ‘ชมุ พร ๑’. เขาถงึ เม่ือวันท่ี
20 กมุ ภาพนั ธ 2556. สบื คน จาก www.fisheries.go.th/genetic-chumphon/images/.../
Year%2055.pdf
Chau Thi Da et al. 2012. Evaluation of local feed resources as alternatives to fish
meal in terms of growth performance, feed utilisation and biological
indices of striped catfish (Pangasianodon hypophthalmus) fingerlings
aquaculture 365:150-156.
Smith, H.M. 1945. The Freshwater Fish of Siam, or Thailand. USA. GOV. print off
Washington. 622 pp.
Kasetprice. 2559. ราคาปลาหมอไทยยอนหลังต้ังแต 28 สิงหาคม ถึง 11 กันยายน 2561.
เขาถงึ เม่อื วันที่ 11 กันยายน 2561. สืบคน จาก https://www.kasetprice.com/%E0%B
8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B2/%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0
%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%AD/20180828-20180911
74
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
โดย สำนักวิจัยและส่งเสริมวิชาการการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ จังหวัดเชียงใหม่
Related Publications
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search