ศิลปศึกษา ม.ต้น

45

กิจกรรมทา ยบทที่ 2

2.1 เคร่ืองดนตรีไทย มีการสันนิษฐานวาเกิดจากความคิดและสติปญญาของคนไทยโดยมี
ววิ ฒั นาการเร่ิมจากสมัยสุโขทัยสมัยกรุงศรีอยุธยา สมัยกรุงธนบุรี และสมัยกรุงรัตนโกสินทร
ทง้ั น้ี วงปพ าทยแ ละวงมโหรี มปี รากฏในทุกสมัย

ขอท่ี 9 ใหผูเรียนเขียนชื่อเครื่องดนตรีไทย ที่ประกอบกันเปนวงมโหรี ในสมัยกรุง
รัตนโกสนิ ทร ลงใตภ าพใหถกู ตอ ง (3 คะแนน)

ภาพท่ี 1

ชือ่ เครื่องดนตรไี ทยคือ "..................."
ภาพท่ี 2

ชอ่ื เครอ่ื งดนตรไี ทยคอื "..................."
ภาพท่ี 3

ชื่อเคร่ืองดนตรีไทยคอื "..................."

46

ขอที่ 10. ใหผูเรียนเขียนช่ือเคร่ืองดนตรีในวงปพาทยสมัยรัชกาลที่ 6 ซึ่งไดนําเคร่ือง
ดนตรขี องตางชาติ มาบรรเลงผสม ลงใตภ าพใหถ ูกตอ ง (6 คะแนน)

ภาพท่ี 4

ชอ่ื เครอื่ งดนตรีคอื ".................."
นํามาจาก...................
ภาพท่ี 5
ชอ่ื เครือ่ งดนตรคี ือ "..................."

นาํ มาจาก.....................
ภาพท่ี 6
ชื่อเครอ่ื งดนตรคี ือ "..................."

นาํ มาจาก.....................

47

2.3 ภมู ิปญ ญาทางดนตรไี ทย แสดงใหเ หน็ ถงึ การอนุรักษที่ดีงาม ทั้งจารีตประเพณี วัฒนธรรม
และการประดิษฐ คดิ คน เชน คณุ คาของความงามและความไพเราะของเพลงและเคร่ืองดนตรี
ไทย

ขอท่ี 11. ใหผูเรียนเขียนชื่อเพลงท่ีเปนผลงานของภูมิปญญาทางดนตรีไทยใหถูกตอง
(5 คะแนน)
ภาพท่ี 7:รัชกาลที่ 2
ชื่อเพลง ".................."

ภาพท่ี 8:นายมนตรี
ชอ่ื เพลง ".................."

ภาพที่ 9:พระยาประสาน
ช่อื เพลง "..................."

48

ภาพที่ 10:นายบญุ ยงค
ช่อื เพลง ".................."

ภาพที่ 11: พระองคเจาเพ็ญ
ชอ่ื เพลง "....................."

49

บทที่ 3
นาฏศลิ ปไ ทย

เรอ่ื งที่ 3.1 ความหมายและความเปน มาของนาฏศลิ ปไทย

นาฏศิลปม ีความหมายอยางไร
นาฏศิลปไทย คอื ศลิ ปะแหงการรา ยราํ ทเ่ี ปนเอกลกั ษณของไทย จากการสืบคน

ประวัติความเปนมาของนาฏศลิ ปไ ทย เปนเรือ่ งทเี่ กยี่ วขอ งและสมั พนั ธก บั ประวตั ศิ าสตรไ ทย
และวฒั นธรรมไทย จากหลกั ฐานที่ยืนยันวา นาฏศลิ ปมีมาชานาน เชน การสืบคนในหลักศลิ า
จารึกหลักที่ 4 สมยั กรุงสุโขทัย พบขอ ความวา “ระบาํ ราํ เตน เลนทุกวัน” แสดงใหเ ห็นวา อยาง
นอ ยทส่ี ุด นาฏศิลปไ ทย มีอายุไมนอยกวา ยุคสุโขทยั ข้ึนไป

นาฏศิลปไ ทยมคี วามเปน มาอยา งไร
สรปุ ท่ีมาของนาฏศลิ ปไ ทยไดด งั นี้
1. จากการละเลน ของชาวบานในทองถ่ิน ซ่ึงเปนกิจกรรมเพื่อความบันเทิงและความ

รื่นเริงของชาวบาน ภายหลังจากฤดูกาลเก็บเก่ียวขาวแลว ซ่ึงไมเพียงเฉพาะนาฏศิลปไทย
เทานั้น ท่ีมปี ระวัตเิ ชนนี้ แตน าฏศิลปท่วั โลกก็มีกําเนิดจากการละเลนพื้นเมืองหรือการละเลน
ในทองถ่นิ เม่ือเกิดการละเลนในทองถ่ิน การขับรองโตตอบกันระหวางฝายหญิงและฝายชาย
กเ็ กิดพอ เพลงและแมเพลงข้ึน จงึ เกดิ แมแ บบหรือวิธกี ารที่พฒั นาสืบเน่ืองตอ ๆ กนั ไป

2. จากการพฒั นาการรอ งรําในทอ งถน่ิ สูนาฏศลิ ปใ นวงั หลวง เมือ่ เขาสูวังหลวงก็มีการ
พัฒนารปู แบบใหงดงามยิง่ ขน้ึ มหี ลักการและระเบียบแบบแผน ประกอบกับพระมหากษัตริย
ไทย ยุคสโุ ขทัย อยุธยา และรัตนโกสินทร ทรงเปนกวีและนักประพันธ ดังนั้นนาฏศิลปไทย
จึงมลี ักษณะงดงามและประณตี

นาฏศิลปไทยมีองคป ระกอบอยางไร
องคประกอบของนาฏศิลปไ ทย เปน ศิลปะการแสดงทมี่ ีความออนชอ ยและงดงามเปน

เอกลักษณของชาตไิ ทย ซง่ึ มีองคประกอบ ดังนี้
1. การฟอ นรําหรอื ลลี าการรายรําออ นชอย งดงาม และแสดงอารมณ เพอื่ ถายทอด

เร่ืองราวของตวั ละคร และส่อื ความหมายในการแสดง

50

2. เครือ่ งแตง กายมีความงดงาม และสื่อถึงความเปน ไทย มลี ักษณะแตกตางกนั ไป
ตามแตล ะบทบาทของตัวละคร เชน เคร่ืองแตง กายยืนเคร่ือง การสวมใสจะใชตรงึ ดวยดาย
แทนท่ีจะเย็บสําเร็จรปู เปนตน

3. วงปพ าทยเปนดนตรีทใ่ี ชบรรเลงประกอบการแสดง ซึ่งอาจมแี ตทํานองหรอื มีบท
รอ งผสมอยู

4. คํารองหรือบทรองเปนคําประพนั ธ ทม่ี ลี ักษณะเปน กลอนแปด สามารถนําไปรอง
เพลงช้นั เดยี ว หรือสองชน้ั ไดท กุ เพลง คํารอ งน้ีทําใหผ สู อนหรือผูรํากําหนดทา ราํ ไปตามบทรอ ง

ภาพแสดงเครือ่ งแตง กายยืนเครื่องพระ

51

ภาพแสดงเครอื่ งแตง กายยืนเครอื่ งนาง
เรอ่ื งที่ 3.2 ประเภทของนาฏศลิ ปไทย
นาฏศลิ ปไทยมกี ี่ประเภท

นาฎศลิ ปไ ทย เปนศลิ ปะทร่ี วมศิลปะทุกแขนงเขา ดวยกนั แบง ออกตามลักษณะของ
รูปแบบการแสดงเปน 4 ประเภท คอื โขน ละคร ราํ และระบํา และการละเลน พน้ื เมอื ง

โขน
1.โขนมลี ักษณะของรปู แบบการแสดงนาฏศิลปไทยอยางไร
โขน เปนศิลปะของการรํา การเตน แสดงเปนเร่ืองราว โดยมีศิลปะหลายรูปแบบ
ผสมผสานกัน เอกลกั ษณ คอื ผูแสดงจะตอ งสวมหัวโขน สง่ิ สําคัญท่ีประกอบการแสดงโขน คือ
บทท่ีใชประกอบการแสดงจากเร่ืองรามเกียรต์ิ การแตงกายเลียนแบบเคร่ืองทรงของ
พระมหากษัตริยท เี่ ปน เคร่ืองตน เรียกวา การแตงกายแบบยืนเครื่อง เพื่อบอกลักษณะสําคัญ

52

ตวั ละครมีการพากย เจรจา ขับรอง และดนตรีบรรเลงดวยวงปพาทย ยึดขั้นตอนการแสดงท่ี
เปนแบบแผนนิยมจัดแสดงในพธิ สี ําคัญ เชน งานพระราชพิธตี า ง ๆ

2. โขนแบง ตามลกั ษณะการแสดงเปน กชี่ นดิ
โขน แบงตามลกั ษณะการแสดงมี 5ชนิด ไดแก โขนกลางแปลง โขนนั่งราว โขนโรงใน
โขนหนาจอ และโขนฉาก ซึง่ โขนแตละชนิดมลี ักษณะทเี่ ปน เอกลักษณเ ฉพาะตวั
2.1 โขนกลางแปลงมีลกั ษณะท่เี ปนเอกลกั ษณน าฏศลิ ปไทยอยา งไร

โขนกลางแปลง เปนโขนที่แสดงกลางสนาม ใชธรรมชาติ เปนฉากประกอบ นิยม
แสดงตอนที่มกี ารทําศกึ สงคราม เพราะจะตองใชตัวแสดงเปนจํานวนมาก และตองการแสดง
ถงึ การเตนของโขน การเคลอ่ื นทพั ของทัง้ สองฝา ย การตอสู ระหวางฝายพระราม พระลักษณ
พลวานร กบั ฝายยกั ษ ไดแก ทศกณั ฑ

ภาพโขนกลางแปลง

2.2 โขนโรงนอกหรอื โขนนง่ั ราวมลี ักษณะทเ่ี ปน เอกลักษณน าฏศิลปไทยอยางไร
โขนโรงนอก หรือโขนนั่งราว เปนโขนที่มีวิวฒั นาการมาจากโขนกลางแปลงเปลี่ยน
สถานท่ีแสดงบนโรง มีราวไมไ ผข นาดใหญอยูด านหลัง สาํ หรับตวั โขน นั่งแสดง รปู แบบของ
การแสดงดําเนนิ เรอ่ื งดวยการพากยและเจรจา

53

โขนโรงนอกหรือโขนนงั ราว

2.3 โขนโรงในมลี กั ษณะทเี่ ปนเอกลกั ษณนาฏศลิ ปไ ทยอยางไร
โขนโรงใน เปนการนําเอารปู แบบการแสดงโขนโรงนอก มาผสมผสานกบั การแสดง
ละครใน ทม่ี ีการขับรอง และการรา ยราํ ของผูแ สดง ดําเนนิ เร่ืองดวยการพากย เจรจา
มกี ารขับรอง ประกอบทา ราํ เพลงระบาํ ผสมผสานอยดู ว ย

ภาพโขนโรงใน

54

2.4 โขนหนา จอมลี กั ษณะทเ่ี ปน เอกลกั ษณนาฏศลิ ปไ ทยอยางไร
โขนหนา จอ ไดแ ก โขนที่ใชจอหนังใหญเปนฉากประกอบการแสดง กลา วคอื มจี อหนัง
ใหญเปนฉาก ที่ดา นซา ยขวาเขียนรูปปราสาท และพลับพลาไวท ้งั สองขา งตวั แสดงจะออก
แสดงดา นหนา ของจอหนงั ดาํ เนินเรอ่ื งดวยการพากย เจรจา ขบั รอง รวมทัง้ มกี ารจัดระบาํ
ฟอนประกอบ

โขนหนา้ จอ

2.5 โขนฉากมีลักษณะทีเ่ ปน เอกลกั ษณน าฏศิลปไ ทยอยางไร
โขนฉาก เปนรูปแบบโขนทีพ่ ฒั นาเปนลาํ ดับสุดทาย กลาวคือเปนการแสดงในโรงมกี าร
จดั ทําฉากเปลยี่ นไปตามเรอ่ื งราวทกี่ าํ ลงั แสดง ดาํ เนนิ เรื่องดว ยการพากย เจรจา และขับรอ ง
รา ยราํ ประกอบคํารอ งมรี ะบาํ ฟอนประกอบ
ละคร
1. ละครมีลักษณะของรูปแบบการแสดงนาฏศลิ ปไทยอยา งไร
ละคร เปน ศิลปะการรายรําทเ่ี ลนเปนเรือ่ งราว มีพฒั นาการมาจากการเลา นิทาน ละคร
มเี อกลกั ษณใ นการแสดง และการดําเนินเรอื่ งดวยกระบวนลลี าทาราํ เขา บทรอง ทาํ นองเพลง
และเพลงหนาพาทยท ี่บรรเลงดวยวงปพ าทยมแี บบแผนการเลน ที่เปนท้ังของชาวบา นและของ
หลวง

55

2. ละครไทยมกี ปี่ ระเภท
ละครไทยมพี ฒั นาการมาต้ังแตสมยั กรงุ ศรอี ยุธยาจนถึงปจจบุ นั ดงั นน้ั ละครไทยจงึ มี
รูปแบบตาง ๆ ซ่ึงแบงออกได 3 ประเภท ดงั นี้

2.1 ละครราํ
2.2 ละครรอ ง
2.3 ละครพดู

ราํ และระบํา
1. ราํ และระบํามลี กั ษณะของรปู แบบการแสดงนาฏศิลปไ ทยอยา งไร
รําและระบาํ เปนศลิ ปะแหงการรายราํ ประกอบเพลงดนตรี และบทขบั รอง โดย
ไมเลนเปนเร่ืองราว รําและระบาํ มลี กั ษณะการแสดงแบบมาตรฐานทเี่ นนเร่อื งสวยงาม ความพรอ ม
เพรียง
ใชร ะยะเวลาการแสดงสั้น ๆ ชมแลว ไมเ กิดความเบอ่ื หนา ย
2. รํามีความหมายอยา งไร
รํา หมายถงึ ศลิ ปะแหงการรา ยราํ ท่มี ีผูแ สดง ตง้ั แต 1 - 2 คน เชน การราํ เดย่ี ว การราํ
คู การราํ อาวุธ เปนตน มีลักษณะการแตง กายตามรูปแบบของการแสดง ไมเลนเปน เรือ่ งราว
อาจมบี ทขับรอง ประกอบการราํ เขา กบั ทาํ นองเพลงดนตรี มกี ระบวนทา ราํ โดยเฉพาะการราํ คู
จะตางกับระบําเนอื่ งจากทาราํ จะมีความเชอ่ื มโยงสอดคลองตอเนื่องกัน และเปนบทเฉพาะ
สาํ หรับผูแสดงนน้ั ๆ เชน ราํ เพลงชาเพลงเร็ว รําแมบท รําเมขลา - รามสรู เปนตน
3. ระบาํ มคี วามหมายอยา งไร
ระบํา หมายถึง ศิลปะแหง การรายรําที่มผี ูเลนต้งั แต 2 คนข้นึ ไป มีลักษณะการแตง
กายคลายคลึงกัน กระบวนทารา ยราํ คลา ยคลึงกัน ไมเลนเปน เรือ่ งราว อาจมีบทขับรอง
ประกอบการราํ เขา ทาํ นองเพลงดนตรี ซ่งึ ระบําแบบมาตรฐานมกั บรรเลงดว ยวงปพ าทย
การแตงกายนิยมแตง กายยืนเครื่องพระนาง หรอื แตง แบบนางในราชสํานัก เชน ระบาํ สี่บท
ระบาํ กฤษดาภนิ หิ าร ระบาํ ฉง่ิ เปน ตน

56

การละเลนพน้ื เมือง
การละเลนพน้ื เมอื งมลี ักษณะของรปู แบบการแสดงนาฏศิลปไทยอยา งไร
การละเลนพื้นเมอื ง เปน ศิลปะแหง การรายราํ ที่มที ั้งรํา ระบํา หรือการละเลน ท่ีเปน
เอกลกั ษณข องกลุมชนตามวฒั นธรรมไทยในแตล ะภมู ิภาค ซึง่ แบงออกเปน 4 ภาค คือ

1. ภาคเหนอื ไดแก ฟอนเลบ็ ฟอนเทยี น ฟอ นสาวไหม และฟอ นเจงิ
2. ภาคกลาง ไดแ ก เตน กําราํ เคียว ราํ โทน หรือรําวง ราํ กลองยาว และราํ
เถดิ เทงิ
3. ภาคอีสาน ไดแก เซ้งิ บัง้ ไฟ ฟอนภไู ท ลํากลอนเกยี้ ว และลาํ เตย
4. ภาคใต ไดแ ก โนรา หนังตะลงุ รองเง็ง และลเิ กฮูลู
1. นาฏศิลปไ ทยภาคเหนอื มีรปู แบบการแสดงอยางไร
ภาคเหนือ มีรูปแบบการแสดง เปนศิลปะการราํ และการละเลน หรอื ท่ีนยิ ม
เรยี กวา ฟอน การฟอ นเปนวฒั นธรรมของชาวลานนาและกลุมชนเผา ตาง ๆ ลกั ษณะของการ
ฟอน แบง เปน แบบดัง้ เดมิ กบั แบบปรับปรงุ ใหม แตย งั มีเอกลกั ษณก ารแสดงไวค อื ลลี าทา รํา
แชมชาออ นชอย แตง กายตามวัฒนธรรมทองถิ่นประกอบกับการบรรเลงและขับรอ งดว ยวงสะ
ลอ ซอ ซึ้ง วงปูเจ วงกลองแอว
2. นาฏศิลปภาคกลางมรี ปู แบบการแสดงอยา งไร
ภาคกลาง มรี ูปแบบการแสดงเปนศิลปะการรายรํา และการละเลนของชนชาว
พ้ืนเมืองภาคกลาง ซ่ึงสวนใหญมีอาชีพเก่ียวกับเกษตรกรรม ศิลปะการแสดงจึงมีความ
สอดคลองกบั วิถีชีวติ และเพ่อื ความบันเทงิ สนุกสนาน เปน การพักผอ นหยอ นใจจากการทํางาน
หรือเม่อื เสร็จจากเทศกาลฤดูเกบ็ เกยี่ ว มกี ารแตงกายตามวัฒนธรรมของทองถิ่น และใชเครื่อง
ดนตรพี ้นื เมือง เชน กลองยาว กลองโทน ฉิง่ ฉาบ กรบั และโหมง
3. นาฏศิลปภ าคอีสานมีรปู แบบการแสดงอยา งไร
ภาคอีสานหรือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีรูปแบบการแสดงแบงไดเปน 2
กลุมวัฒนธรรม คือ กลุมอีสานเหนือ มีวัฒนธรรมไทยลาว ซ่ึงมักเรียกการละเลนวา เซิ้ง
ฟอน หมอลํา ใชเคร่ืองดนตรีประกอบ ไดแก แคน พิณ ซอ กลองยาว ฉ่ิง ฉาบ ฆอง กรับ
ภายหลงั เพม่ิ เตมิ โปงลางและโหวด เขามาดวย สวนกลุมอีสานใต มีวัฒนธรรมไทยเขมร เรียก
การละเลน วา เรือมหรือเรอ็ ม เชน เรือมลูด อันเร หรือรํากระทบสาก รํากระเน็บติงต็อง หรือ
ระบาํ ตก๊ั แตนตําขาว มีเคร่ืองดนตรี คือ ซอดว ง กลองกนั ตรมึ พณิ ระนาดเอกไม ปสไล กลอง

57

รํามะนา การแตงกายตามวัฒนธรรมของทองถ่ิน ลักษณะทารําและทวงทํานองดนตรีในการ
แสดงคอ นขางกระชับ รวดเร็ว และสนุกสนาน

4. นาฏศิลปภาคใตม รี ปู แบบการแสดงอยา งไร
ภาคใต มีรูปแบบการแสดงแบงตามกลุมวัฒนธรรมได 2 กลุม คือวัฒนธรรม
ไทยพทุ ธไดแก โนรา หนังตะลงุ เพลงบอก และวัฒนธรรมไทยมสุ ลิม ไดแก รองเง็ง ซําแปง มะ
โยง ซลิ ะ ลเิ กฮูลู มีเครอ่ื งดนตรีประกอบสําคัญ เชน กลองโนรา กลองโพน โทน ทับ กรับพวา
โหมง ปก าหลอ ปไหน ราํ มะนา ไวโอลนิ และอัคคอรเดียน

เร่ืองที่ 3.3 นาฏยศพั ท
นาฏยศพั ทในนาฏศิลปไ ทยหมายถึงอะไร

นาฏยศพั ท หมายถึง ศัพทเฉพาะในทางนาฏศลิ ป ซ่ึงเปนภาษาท่ีใชเปนสญั ลกั ษณแ ละ
สื่อความหมายกนั ในวงการนาฏศิลปไทย

นาฏยศพั ทใ นนาฏศิลปไ ทย แบง ไดก หี่ มวด
นาฏยศพั ท แบงออกเปน 3 หมวด คือ

1. หมวดนามศัพท หมายถึง ทา ราํ สอ่ื ตา ง ๆ ทบ่ี อกอาการของทา น้นั ๆ
- วง เชน วงบน วงกลาง
- จีบ เชน จีบหงาย จีบควํา่ จบี หลงั
- ทา เทา เชน ยกเทา ประเทา กระดก

2. หมวดกริ ิศพั ท คือ ศัพทท่ใี ชในการปฏิบัติอาการกิริยา แบง ออกเปน ศพั ทเ สริ
และศพั ทเส่อื ม

- ศพั ทเสริม หมายถงึ ศัพทท ่ใี ชเสรมิ ทว งทใี หถูกตอ งงดงาม เชน ทรงตวั สง
มอื เจยี ง ลักคอ กดไหล ถบี เขา เปน ตน

- ศัพทเส่ือม หมายถงึ ศพั ทท ีใ่ ชเรียกทา ราํ ที่ไมถ ูกระดบั มาตรฐาน เพอ่ื ใหผู
รํารูตวั และตอ งแกไขทวงทขี องตนใหเขาสรู ะดบั เชน วงลา วงตัก วงลน ราํ เลอื้ ย ราํ ลน
เปน ตน

3. หมวดนาฏยศพั ทเ บ็ดเตล็ด คือ ศพั ทท่ีนอกเหนือจากนามศพั ท กิริยาศพั ท ซึง่
จดั ไวเปนหมวดเบด็ เตล็ด มดี งั นี้

58

เหล่ียม เดินมือ แมท า ข้นึ ทา ในนาฏศลิ ปไ ทยหมายถึงอะไร
เหลีย่ ม หมายถงึ ระยะเขา ทงั้ สองขางแบะออก กวาง แคบ มากนอยสุดแตจะเปนทา
ของพระ หรือนาง ยกั ษ ลิง เหล่ียมทก่ี วางทส่ี ุด คือเหลี่ยมยกั ษ
เดนิ มอื หมายถงึ อาการเคลือ่ นไหวของแขนและมือ เพื่อเชือ่ มทา
แมทา หมายถงึ ทา ราํ ตามแบบมาตรฐาน เชน แมบ ท
ข้ึนทา หมายถึง ทาท่ปี ระดษิ ฐใหสวยงาม แบง ออกเปน

ขึ้นทาใหม ในนาฏศิลปไ ทยมกี ีท่ าและแสดงความหมายอะไรบาง
ขนึ้ ทาใหญ มอี ยู 4 ทา คอื
1. ทาพระสีห่ นา แสดงความหมายเจรญิ รงุ เรอื ง เปนใหญ
2. ทานภาพร แสดงความหมายเชนเดียวกบั พรหมสหี่ นา
3. ทา เฉดิ ฉิน แสดงความหมายเกีย่ วกับความงาม
4. ทาพสิ มยั เรยี งหมอน มคี วามหมายเปน เกียรตยิ ศ

ข้ึนทานอยในนาฏศลิ ปไ ทยประกอบดวยทาอะไรบา ง
ขน้ึ ทานอย มีอยหู ลายทา ตางกนั คือ
1. ทา มอื หนงึ่ ตัง้ วงบัวบาน อกี มือหน่งึ จบี หลัง
2. ทายอดตอ งลม
3. ทาผาลาเพยี งไหล
4. ทา มือหนง่ึ ต้ังวงบน อีกมือหนึง่ ต้ังวงกลาง เหมอื นทา บังสรุ ิยา
5. ทา เมขลาแปลง คือมอื ขางท่ีหงายไมตอ งทาํ นิว้ ลอแกว

พระใหญ – พระนอย ในนาฏศิลปไ ทยมคี วามหมายอยางไร
พระใหญ – พระนอย หมายถงึ ตวั แสดงที่มีบทสาํ คัญพอ ๆ กนั พระใหญ หมายถึง
พระเอก เชน อิเหนา พระราม สว นพระนอยมีบทบาทเปน รอง เชน สังคามาระตา
พระลกั ษณ

59

นายโรง ในนาฏศลิ ปไทยมคี วามหมายอยา งไร
นายโรง หมายถึง พระเอก เปนศัพทเ ฉพาะละครรํา

ยืนเครอ่ื งในนาฏศิลปไทยมคี วามหมายอยา งไร
ยืนเคร่ือง หมายถงึ แตงเคร่อื งละครราํ ครบเคร่ือง

นางกษตั ริยกบั นางตลาดในนาฏศิลปไ ทยมคี วามหมายตางกนั อยา งไร
นางกษัตริย บุคลิกทว งทีเรียบรอ ย สงา มีทีทา เปน ผดู ี
นางตลาด ทวงทวี อ งไว สะบดั สะบ้งิ ไมเ รยี บรอย เชน นางยักษ นางแมว เปนตน

ภาษาทา ในนาฏศลิ ปไ ทยหมายถงึ อะไร
ภาษาทา หมายถึง การแสดงกริ ิยาทา ทางเพื่อส่อื ความหมายแทนคําพูด สวนมากใชใ น
การแสดงนาฏศลิ ปและการแสดงละครตา ง ๆ

ภาษาทา ในนาฏศลิ ปไ ทยมีกป่ี ระเภทจงอธบิ าย
ภาษาทาแบงเปน 3 ประเภท ดังนี้
1. ทา ทางทีใ่ ชแ ทนคําพูด เชน ไป มา เรยี ก ปฏเิ สธ
2. ทาทางท่ีใชแทนอารมณภ ายใน เชน รัก โกรธ ดีใจ เสียใจ
3. ทา แสดงกริ ยิ าอาการหรืออิรยิ าบถ เชน ยนื เดิน น่ัง

ตบี ทหรอื รําบทในนาฏศิลปไ ทยคอื อะไร
ตบี ทหรือรําบท คอื วธิ กี ารรายรําทา ตาง ๆ นาํ มาประกอบบทรองเพลงดนตรี โดยมุง
ถงึ ความสงางามของลลี าทา ราํ

60

เร่ืองท่ี 3.4 รําวงมาตรฐาน
รําวงมาตรฐานมวี วิ ัฒนาการอยางไร
รําวงมาตรฐาน เปนการแสดงท่ีมีวิวัฒนาการมาจากรําโทน เปนการรายรํา
ประกอบการตีกลองชนิดหน่ึงเรียกวา โทนและรองเพลงไปดวย รูปแบบของการรําโทนไมมี
กฎเกณฑตายตัว สามารถดดั แปลง สรา งเพลงและทา รําใหม ๆ ขึ้นไดเรื่อย ๆ บงบอกถึงความ
สนกุ สนาน ซ่งึ แตเ ดมิ ราํ โทนก็เลนกันเปน วง จึงเรียกวา “รําวง” แตเ ดิมไมมีคําวา “มาตรฐาน”
จะเรยี กกนั วารําวงเทา นน้ั ตอมาราวสงครามโลกครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2482 –พ.ศ. 2488) ไดมีการ
ปรับปรุงการเลนรําโทนใหงดงามตามแบบของกรมศิลปากร ทั้งการรองท่ีเปนเพลงท่ีมีเน้ือรอง
สุภาพใชคํางาย ทํานองเพลงงาย มุงใหเห็นวัฒนธรรมของชาติเปนสวนใหญ เพลงในรําวง
มาตรฐานมีท้ังหมด 10 เพลง แตละเพลงจะบอกทารําท่ีมีการประดิษฐใหมใหเปนมาตรฐาน
14 ทา มกี ารกาํ หนดเครือ่ งดนตรที ีใ่ ชบรรเลงประกอบการรํามีระนาด ฉิ่ง กรับพวง เพิ่มเขาไป
ไวใ หพ รอ ม สําหรับการแสดง ซ่งึ จะใชผ แู สดงหญิงชายไมน อ ยกวา 5 คู

จงบอกชื่อเพลงราํ วงมาตรฐานและทารําทีใ่ ช

ช่ือเพลง ทา ราํ
1. งามแสงเดือน 1. สอดสรอ ยมาลา
2. ชาวไทย 2. ชกั แปง ผดั หนา
3. ราํ มาซิมารํา 3. ราํ สาย
4. คนื เดือนหงาย 4. สอดสรอยมาลาแปลง
5. ดวงจันทรวันเพญ็ 5. แขกเตาเขารัง, ผาลาเพยี งไหล
6. ดอกไมข องชาติ 6. รํายว่ั
7. หญงิ ไทยใจงาม 7. พรหมสห่ี นา, ยูงฟอนหาง
8. ดวงจนั ทรข วัญฟา 8. ชางประสานงา, จนั ทรท รงกลดแปลง
9. ยอดชายใจหาญ 9. (หญิง) ชะนีรายไม (ชาย) จอ เพลิง
10. บชู านกั รบ
กาฬ
10. เทีย่ วแรก (หญงิ ) ขัดจางนาง

(ชาย) จันทรท รงกลด
เทยี่ วสอง (หญิง) ลอแกว

(ชาย) ขอแกว

61

เพลงรําวงมาตรฐาน

1. เพลงงานแสงเดอื น รําทา สอดสรอ ยมาลา

งามแสงเดอื นมาเยอื นสอ งหลา งามใบหนาเมอ่ื อยวู งรํา (2 เทยี่ ว)

เราเลน เพ่อื สนุก เปลอ้ื งทุกขว ายระกํา

ขอใหเลน ฟอนราํ เพอื่ สามคั คี เอย.

2. เพลงชาวไทย ราํ ทา ชกั แปง ผดั หนา

ชาวไทยเจา เอย ขออยา ละเลยในการทําหนา ท่ี

การทเี่ ราไดเลน สนุก เปล้ืองทุกขสบายอยางน้ี

เพราะชาตเิ ราไดเ สรี มีเอกราชสมบรู ณ

เราจึงควรชว ยชาติ ใหเกงกาจเจิดจํารญู

เพอ่ื ความสขุ เพมิ่ พูน ของชาวไทยเรา เอย.

3. เพลงราํ ซิมารํา รําทา ราํ สา ย

ราํ มาซิมาราํ เริงระบาํ กนั ใหสนกุ

ยามงานเราทาํ งานจริงจรงิ ไมละไมท ิ้งจะเกดิ เข็ญขุก

ถงึ ยามวา งเราจงึ รําเลน ตามเชงิ เชนเพื่อใหส รางทกุ ข

ตามเยย่ี มอยา งตามยคุ เลน สนกุ อยางวัฒนธรรม

เลน อะไรใหม ีระเบียบ ใหง ามใหเ รียบจงึ จะคมขาํ

มาซิมาเจา เอยมาฟอ นราํ มาเลนระบําของไทยเรา เอย.

4. เพลงคนื เดอื นหงาย ราํ ทา สอดสรอยมาลาแปลง

ยามกลางคืนเดอื นหงาย เยน็ พระพายโบกพลว้ิ ปลวิ มา

เย็นอะไรกไ็ มเยน็ จิต เทา เยน็ ผกู มติ รไมเบือ่ ระอา

เยน็ รม ธงไทยปกไทยท่วั หลา เย็นย่ิงนํา้ ฟามาประพรม เอย.

62

ตวั อยาง ลกั ษณะทารําของราํ วงมาตรฐาน

ทาสอดสรอ ยมาลา

ทาชักแปง ผัดหนา

63

ทา นกแขกเตาเขา รัง
เร่อื งที่ 3.5 การอนรุ กั ษน าฏศิลปไ ทย
นาฏศิลปไ ทยมีแนวทางในการอนุรกั ษก รี่ ปู แบบ

แนวทางในการอนรุ กั ษน าฏศลิ ปไทยมี 2 รปู แบบน้ี เพอื่ การสืบทอดและสง เสรมิ ให
นาฏศลิ ปไทยเปนมรดกทางวฒั นธรรมท่แี สดงถงึ เอกลักษณของชาตแิ ละเปนศลิ ปท่มี ีคุณคาควร
แกการอนุรักษและสบื ทอด

1. การอนุรักษร ูปแบบ หมายถงึ การรักษาใหค งรูปดงั เดิม เชน เพลงพ้นื บา นก็ตอ ง
รกั ษาขน้ั ตอนการรอง ทํานอง การแตงกาย ทาราํ ฯลฯ หรือหากจะผลิตขึน้ ใหมก ็ใหร กั ษารปู
แบบเดิมไว

2. การอนุรกั ษเ น้ือหา หมายถงึ การรักษาในดานเนื้อหาประโยชนคุณคาดว ยวธิ กี าร
ผลติ การรวบรวมขอมลู เพอื่ การศึกษา เชน เอกสาร และส่อื สารสนเทศตางๆ

64

นาฏศลิ ปไทยมแี นวทางในการอนรุ กั ษอ ยา งไร
ในทีน่ ้ีจะขอนําเสนอแนวทางในการสง เสริมเพ่ืออนุรกั ษนาฏศิลปไ ทย ดงั น้ี
1. จัดการศกึ ษาเฉพาะทาง สงเสริมใหมีสถาบันการศึกษาดานนาฏศิลปจัดการเรียน

การสอน เพอ่ื สบื ทอดงานศลิ ปะดานนาฏศิลป เชน วิทยาลัยนาฏศิลป สถาบันเอกชน องคกร
ของรฐั บางแหง ฯลฯ

2. จดั การเรยี นการสอนในข้นั พืน้ ฐาน โดยนาํ วชิ านาฏศิลปจัดเขาในหลักสูตรและเขา
สูระบบการเรียนการสอนทุกระดับ ตามระบบที่ควรจะใหเยาวชนไดรับรูเปนขั้นตอนต้ังแต
อนุบาล – ประถมศึกษา มัธยมศึกษา และอุดมศึกษา ตลอดจนสถาบันการศึกษาทุกระดับ
จัดรวบรวมขอมลู ตา ง ๆ เพื่อประโยชนตอ การศึกษาคนควา และบรกิ ารแกชมุ ชนไดด ว ย

3. มีการประชาสัมพันธในรูปแบบส่ือโฆษณาตาง ๆ ท้ังวิทยุ โทรทัศน และ
หนังสือพิมพ โดยนําศิลปวัฒนธรรมดานนาฏศิลปเขามาเก่ียวของเพื่อเปนการสรางบทบาท
ของความเปน ไทยใหเปนทร่ี จู กั

4. จัดเผยแพร ศิลปวัฒนธรรม ในรูปแบบการแสดงนาฏศิลปแกหนวยงานรัฐและ
เอกชน โดยทั่วไปทง้ั ภายในประเทศและตางประเทศ

5. สงเสรมิ และปลูกฝง มรดกทางศิลปวัฒนธรรมภายในครอบครัว ใหรูซึ้งถึงความเปน
ไทยและอนรุ ักษร ักษาเอกลกั ษณไทย

65

กจิ กรรมทายบทท่ี 3

3.1 เครื่องแตง กายเปนองคป ระกอบหนึ่งของการแสดงนาฏศิลปไทย ที่สื่อถึงความเปนไทย มี
ลักษณะแตกตา งกนั ไปตามแตล ะบทบาทของตวั ละคร

ขอที่12 ใหผ เู รยี นเขียนชื่อชิ้นสวนของเครื่องแตงกายยืนเครื่องพระ ลงในภาพตาม
หมายเลขใหถ ูกตอง 3 ชิ้นสวน (3 คะแนน)

*ภาพที่ 12

............................................................................................

*ภาพท่ี 13 3. ...................................
1. ................................... 2. ...................................

66

ขอ ที่ 13 ใหผูเรยี นเขยี นชอื่ ชน้ิ สวนของเครื่องแตง กายยนื เครื่องนาง ลงในภาพ
ตามหมายเลขใหถูกตอ ง 3 ช้ินสว น (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 14

............................................................................................

*ภาพท่ี 15 3. ..................................
1. ................................... 2. ...................................

67

3.2 โขน เปน การแสดงนาฏศิลปไทยประเภทหนึ่ง โดยมศี ิลปะหลายรูปแบบผสมผสานกันและ
มีเอกลกั ษณเ ฉพาะตวั

ขอที่ 14 ใหผูเรียนเขียนสิ่งที่ตองสวม เพื่อแสดงเอกลักษณของรูปแบบการแสดง
นาฏศลิ ปโ ขนลงใตภาพใหถูกตอ ง (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 16 *ภาพที่ 17 *ภาพท่ี 18

สวม............... สวม............. สวม..............

3.5 นาฏยศัพทในนาฏศิลปไทย หมายถึงศัพทเฉพาะทางนาฏศิลปเปนภาษาท่ีใชเปน
สัญลกั ษณแ ละส่อื ความหมาย กนั ในวงการนาฏศิลปไทย

ขอที่ 15 ใหผูเรียนเขียนช่ือทารํา "จีบควํ่า" ลงใตภาพท่ีบอกอาการของทาจีบ
ควํ่าไดถ ูกตอ ง (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 19 *ภาพท่ี 20 *ภาพที่ 21

ทาราํ "............." ทารํา ".............." ทา ราํ "............."

68

3.6 ภาษาทาในนาฏศิลปไทย หมายถึงการแสดงกิริยาทาทางเพ่ือส่ือความหมายแทนคําพูด
อารมณภ ายในและอิรยิ าบถ

ขอท่ี 16 ใหผูเรียนเขียนชื่อ ภาษาทา"รัก"ลงใตภาพแสดงทาทางท่ีใชแทนอารมณรัก
ไดถกู ตอ ง (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 22 *ภาพที่ 23 *ภาพท่ี 24

ภาษาทา"........." ภาษาทา ".........." ภาษาทา".........."

3.9 ราํ วงมาตรฐาน เปนการแสดงท่ีมีวิวัฒนาการมาจากรําโทน สามารถดัดแปลง สรางเพลง
และทา รําใหมไ ด เพือ่ ประยกุ ตทา ราํ วงมาตรฐานไปใชก ับเพลงอนื่ ๆในโอกาสตา งๆ

ขอที่ 17 ใหผเู รียนเขียนชือ่ เพลงราํ วงมาตรฐานลงใตภาพที่ใชทารํา "สอดสรอยมาลา"
ไดถ ูกตอง (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 25 *ภาพที่ 26 *ภาพที่ 27

ชื่อเพลง "................" ชอื่ เพลง "................." ชอื่ เพลง "................"

69

ขอที่ 18 ใหผูเรียนเขียนช่ือทารําวงมาตรฐาน ลงใตภาพท่ีใชเพลงรําวงมาตรฐาน
"หญิงไทยใจงาม"ไดถกู ตอ ง (3 คะแนน )

*ภาพท่ี 28 *ภาพท่ี 29 *ภาพที่ 30

ชอื่ ทา"..............." ชอ่ื ทา"................." ช่ือทา ".............."

70

บทที่ 4
นาฏศิลปไ ทยกบั การประกอบอาชีพ

เรือ่ งท่ี 4.1 แนวทางการนาํ นาฏศิลปไทยไปใชใ นการประกอบอาชีพ

นาฏศิลปไทยมแี นวทางในการประกอบอาชพี อยางไร
แนวทางในการประกอบอาชีพนาฏศิลปไทย ไดแก อาชีพการละเลนพื้นเมืองของ

แตล ะภาค เชน
1. อาชีพการแสดงหนังตะลงุ
2. อาชีพการแสดงลเิ ก
3. อาชีพการแสดงหมอลํา

เรื่องท่ี 4.2 อาชีพการแสดงหนงั ตะลงุ

อาชพี การแสดงหนงั ตะลุงมขี ั้นตอนอยางไร
ข้ันตอนการแสดงหนังตะลุง มกี ารลําดบั การเลน ดงั น้ี
1. ตั้งเคร่ืองเบิกโรง เปนการทําพิธีเอาฤกษ ขอที่ตั้งโรงและปดเปาเสนียดจัญไร เริ่ม

โดยเม่ือคณะหนังขนึ้ โรงแลว นายหนังจะตกี ลองนําเอาฤกษ ลูกคบู รรเลงเพลงเชิด ชั้นน้ีเรียกวา
ตง้ั เครื่อง

2. โหมโรง การโหมโรงเปนการบรรเลงดนตรลี วน ๆ เพ่ือเรียกคนดู และใหนายหนังได
เตรยี มพรอ ม การบรรเลงเพลงโหมโรงเดิมท่ีเลากันวาใช “เพลงทับ” คือใชทับเปนตัวยืนและ
เดินจงั หวะทํานองตาง ๆ กนั ไป

3. ออกลิงหัวค่ํา เปนธรรมเนียมการเลนหนังตะลุงสมัยกอน ปจจุบันเลิกเลนแลว
เขาใจวา ไดร ับอทิ ธิพลจากหนังใหญ เพราะรูปท่ีใชสวนใหญเปนรูปจับ มีฤาษีอยูกลาง ลิงขาว
กับลิงดาํ อยูคนละขาง แตรปู ที่แยกเปนรูปเดย่ี วๆ 3 รูป แบบเดียวกับของหนงั ตะลุงกม็ ี

4. ออกฤาษี เปนการเลนเพ่ือคารวะครู และปดเปาเสนียดจัญไร โดยขออํานาจจาก
พระพรหม พระอิศวร พระนารายณ และเทวะอ่ืน ๆ และบางหนังยังขออํานาจจากพระ
รตั นตรัยดว ย

71

5. ออกรูปฉะ หรือรูปจบั คําวา “ฉะ” คือสูรบ ออกรปู ฉะเปนการออกรูปจากพระราม
กบั ทศกณั ฐใ หต อ สกู นั วธิ ีเลนใชทาํ นองพากยค ลายหนังใหญ การเลนชดุ นห้ี นังตะลุงเลิกเลนไป
นานแลว

6. ออกรูปปรายหนาบท รปู ปรายหนาบท เปนรปู ผูชายถือดอกบัวบาง ธงชาติบาง ถือ
เปนตัวแทนของนายหนัง ใชเลนเพ่ือไหวครู ไหวส่ิงศักด์ิสิทธิ์และผูท่ีหนังเคารพนับถือทั้งหมด
ตลอดทั้งใชรองกลอน ฝากเนื้อฝากตัวกบั ผชู ม

7. ออกรูปบอกเรื่อง รูปบอกเรื่องเปนรูปตลก หนังสวนใหญใชรูปขวัญเมืองเลนเพื่อ
เปนตัวแทนของนายหนัง ไมมีการรองกลอน มีแตพูด จุดประสงคของการออกรูปนี้เพ่ือบอก
กลาวกบั ผชู มถงึ เรอ่ื งนยิ ายท่หี นังจะหยบิ ยกขึน้ แสดง

8. เก้ียวจอ เปนการรองกลอนสั้น ๆ กอนต้ังนามเมืองเพ่ือใหเปนคติสอนใจแกผูชม
หรอื เปน กลอนพรรณนา ธรรมชาตแิ ละความในใจ กลอนทร่ี องนี้หนังจะแตงไวกอน และถือวา
มคี วามคมคาย

9. ต้ังนามเมือง หรือต้ังเมือง เปนการออกรูปกษัตริย โดยสมมติขึ้นเปนเมือง ๆ หน่ึง
จากนัน้ จึงดําเนนิ เหตกุ ารณไปตามเรื่องทกี่ าํ หนดไว

เร่ืองที่ 4.3 อาชีพการแสดงลเิ ก

อาชีพการแสดงลเิ ก มีขนั้ ตอนอยางไร
ขั้นตอนการแสดงลิเกมีวิธีการแสดง คอื เดนิ เรอ่ื งรวดเร็ว ตลกขบขนั เร่มิ ดวยโหมโรง

3 ลา จบแลวบรรเลงเพลงสาธุการ ใหผูแสดงไหวครู แลวจึงออกแขก บอกเรื่องที่จะแสดง
สมัยกอนมีการรําถวายมือหรือรําเบิกโรง แลวจึงดําเนินเรื่อง ตอมาการรําถวายมือก็เลิกไป
ออกแขกแลว กจ็ ับเรื่องทนั ที การรา ยรํานอยลงไปจนเกอื บไมเหลือเลย คงมีเพียงบางคณะท่ียัง
ยดึ ศลิ ปะการรําอยู

ผแู สดง เดิมใชผชู ายลวน ตอ มาแสดงชายจรงิ หญงิ แทน้ัน ผูแสดงตองมีปฏิภาณในการ
รองและเจรจา ดําเนินเร่ืองโดยไมมีการบอกบทเลย หัวหนาคณะจะเลาใหฟงกอนเทาน้ัน
นอกจากนี้ การเจรจาตองดัดเสยี งใหผ ิดปกติ ซึ่งเปนเอกลกั ษณของลิเก แตตัวสามัญชนและตัว
ตลกพูดเสียงธรรมดา

เพลงและดนตรี ดําเนินเร่ืองใชเพลงหงสทองชั้นเดียว แตดัดแปลงใหดนไดเนื้อความ
มาก ๆ แลวจงึ รบั ดวยปพ าทย แตถา เลนเร่ืองตางภาษา ก็ใชเพลงท่ีมีสําเนียงภาษานั้น ๆ ตาม

72

ทองเรื่อง แตด น ใหค ลายหงสท อง ตอ มานายดอกดนิ เสือสงา ไดด ัดแปลงเพลงมอญครวญของ
ลิเกบนั ตนทใี่ ชก ับบทโศก มาเปน เพลงแสดงความรกั ดวย

เรอ่ื งท่ีแสดง นิยมใชเรอื่ งละครนอก ละครใน และเรื่องพงศาวดารจีน มอญ ญวน เชน
สามกก ราชาธริ าช

การแตงกาย แตงตัวดวยเคร่ืองประดับสวยงาม เลียนแบบเครื่องทรงกษัตริย
จงึ เรยี กวา ลิเกทรงเคร่ือง “สมัยของแพง” ก็ลดเครอ่ื งแตง กายทแ่ี พรวพราวลงไป แตบางคณะก็
ยังรักษาแบบแผนเดิมไว โดยตัวนายโรงยังแตงเลียนแบบเคร่ืองทรงของกษัตริยในสวนที่มิใช
เครื่องตน เชน นงุ ผา ยกทอง สวมเสื้อเขมขาบหรอื เยยี รบบั แขนใหญถึงขอมือ คาดเข็มขัดนอก
เสื้อ ประดับเคร่ืองราชอิสริยาภรณตาง ๆ แตดัดแปลงเสียใหม เชน เครื่องสวมศีรษะ
เคร่ืองประดับหนาอก สายสะพาย เคร่ืองประดับไหล ตัวนางนุงจีบยกทอง สวมเส้ือแขน
กระบอกยาว หม สไบปกแพรวพราว สวมกระบังหนา ตอยอดมงกฎุ ทแี่ ปลกกวาการแสดงอื่น ๆ
คอื สวมถุงเทายาวสีขาวแทนการผดั ฝุน อยางละคร แตไมสวมรองเทา

สถานท่ีแสดง ลานวัด ตลาด สนามกวาง ๆ โดยปลูกเพิงสูงระดับตา ดานหนาเปนที่
แสดง ดา นหลังเปน ทพ่ี ักทแี่ ตงตวั

เรือ่ งที่ 4.4 อาชพี การแสดงหมอลาํ
อาชีพการแสดงหมอลาํ มขี นั้ ตอนอยางไร

ขั้นตอนการแสดงหมอลาํ มีวิธกี ารแสดง ประกอบดว ยผูแสดงและผบู รรเลงดนตรี คือ
หมอแคน แบง ประเภทหมอลําดงั น้ี

1. หมอลาํ พ้ืน ประกอบดวยหมอลาํ 1 คน หมอแคน 1 คน
2. หมอลํากลอน ประกอบดว ย หมอลํา 2 - 3 คน และหมอแคน 1 - 2 คน
3. หมอลาํ เร่อื งตอกลอน ประกอบดว ยหมอลาํ หลายคน เรยี ก หมอลาํ หมู ดนตรี
ประกอบคอื แคน พณิ ฉ่งิ กลอง และเครอื่ งดนตรสี ากล
4. หมอลาํ เพลิน ประกอบดวยหมอลาํ หลายคนและผูบรรเลงดนตรีหลายคน
สถานท่ีแสดง เปนมหรสพท่ีใชในงานเทศกาล งานบวช งานกฐิน งานวันเกิด งานศพ
ฯลฯ เปนมหรสพทีป่ ระชาชนชาวอสี านในอดีตนิยมชมช่ืนมาก

73

กจิ กรรมที่ 1
ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวงั บอกทมี่ าและประเภทของนาฏศิลปไ ทยได
คําช้ีแจง ใหผ ูเรยี นตอบคําถามตอไปน้ี

1. นาฏศลิ ปไ ทยเกิดขน้ึ จากเหตใุ ด
2. นาฏศิลปไ ทยมกี ีป่ ระเภท อะไรบา ง จงอธบิ าย
3. ใหผูเรยี นเขียนช่อื การแสดงราํ และระบําของนาฏศิลปไทยที่เคยชมใหมากทีส่ ดุ
4. ใหผูเรียนหาภาพและประวัติการแสดงเกี่ยวกับนาฏศิลปไทย

กิจกรรมท่ี 2
ผลการเรียนรทู ่คี าดหวงั

1. บอกความหมายของนาฏยศพั ทได
2. เขาใจสุนทรยี ะของการแสดงนาฏศิลปไ ทยตามหลกั การใชภาษาทา
คาํ ชี้แจง ใหผเู รียนตอบคําถามตอไปน้ี
1. อธิบายความหมายของนาฏยศพั ท พรอมยกตัวอยางพอสงั เขป
2. อธบิ ายความหมายของภาษาทา ในนาฏศลิ ปไ ทย
3. แบง กลมุ คิดภาษาทา กลุม ละ 3 ประโยค ออกมาแสดงภาษาทา ทค่ี ิดไวท ีละกลมุ
โดยใหก ลุมอ่นื เปนผูท ายวาภาษาทา นน้ั ๆ หมายถึงอะไร

กจิ กรรมที่ 3
ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวัง

1. แสดงความรสู กึ ความคิดเหน็ ไดอยา งมีเหตุผลและสรา งสรรค
2. รบั ฟงความคิดเห็นของผอู น่ื และนําไปปรับใชไดอยา งมเี หตผุ ล
คําชี้แจง ใหผ ูเ รียนบอกช่อื การแสดงนาฏศิลปไ ทยทเี่ คยชม แลว แสดงความคิดเหน็
1. เรื่องที่ชม
2. เน้ือเรื่อง
3. ตวั แสดง
4. ฉาก
5. ความเหมาะสมของการแสดง

74

กิจกรรมท่ี 4
ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวัง

1. บอกประวตั ิความเปนมาของรําวงมาตรฐานได
2. แสดงราํ วงมาตรฐานไดอยา งถูกตองเหมาะสม
คาํ ชแ้ี จง
1. จงอธิบายประวตั ิความเปน มาของรําวงมาตรฐาน
2. ราํ วงมาตรฐานนําไปแสดงในโอกาสใดบาง จงอธบิ าย
3. ใหผูเรียนแบงกลุม ฝกการแสดงราํ วงมาตรฐาน กลุม ละ 3 เพลง แสดงใหเ พอื่ นดทู ี

ละกลุม

กจิ กรรมท่ี 5
ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั รคู ุณคาของนาฏศลิ ปไ ทยและแนวทางอนุรกั ษน าฏศิลปไ ทย
คาํ ช้ีแจง ใหผเู รยี นตอบคําถามตอไปนี้

1. ถาหากไมมนี าฏศลิ ปไ ทย ประเทศไทยจะเปนอยางไร
2. ผเู รยี นมีแนวทางการอนรุ ักษน าฏศลิ ปไ ทยอยา งไรบา ง

กจิ กรรมท่ี 6
ผลการเรียนรูท่คี าดหวงั บอกลกั ษณะท่ีมาและประเภทของอาชีพนาฏศิลปไทยได
คาํ ชแี้ จง ใหผ ูเรยี นตอบคาํ ถามตอ ไปนี้

1. อธิบายขนั้ ตอนของอาชีพการแสดงหนงั ตะลุง
2. อธิบายขน้ั ตอนของอาชีพการแสดงลิเก
3. อธบิ ายขน้ั ตอนของอาชีพการแสดงหมอลํา

75

กิจกรรมทา ยบทที่ 4

4.1 นาฏศลิ ปไ ทย มีแนวทางในการประกอบอาชีพไดแก อาชีพการละเลนพ้ืนเมืองของแตละ
ภาค เชน อาชีพการแสดงหนังตะลุง อาชีพการแสดงลเิ ก อาชพี การแสดงหมอลาํ

ขอที่ 19. ใหผูเรียนเขียนชื่อ อาชีพการแสดงที่เปนการละเลนพ้ืนเมืองของแตละภาค
ลงใตภ าพใหถ ูกตอ ง (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 31

ช่ือการแสดง.................
เปน การละเลน พืน้ เมอื งของภาค....................

*ภาพที่ 32

ช่ือการแสดง..................
เปน การละเลนพนื้ เมืองของภาค....................

76

*ภาพที่ 33

ชื่อการแสดง...................
เปนการละเลน พืน้ เมอื งของภาค..................................

77

เฉลยกิจกรรมทา ยบทที่ 1

1.1 จุด เสน สี แสง-เงา รูปรา ง มีความสาํ คัญในการสรา งงานทัศนศิลปไ ทยไดอ ยา งเหมาะสม
ขอที่1 จากการศึกษาถึงความสําคัญของ "แสง-เงา" ใหผูเรียนเขียน สรุปความรูสึก

ทีแ่ สง-เงาทําใหภาพทีม่ องเหน็ มคี วามรูสกึ เปน 3 มิติ (2 คะแนน)

แนวเฉลย
1. รสู ึกวา ภาพนั้นมีระยะความต้ืน-ลกึ
2. รูสกึ วาภาพนัน้ มรี ะยะใกล- ไกล
3. รสู กึ วาภาพนั้นมีความกลมกลืนของแสง-เงา

1.2 ทศั นศลิ ปไทย ประกอบดว ย จติ รกรรม ประติมากรรม สถาปต ยกรรม ภาพพมิ พ
ขอท่ี 2. ใหผูเรียนเขียน สรุปลักษณะวิธีการเขียนภาพจิตรกรรมไทย 6 ขอ

(3 คะแนน)
แนวเฉลย
1. เขยี นภาพเปนสองมิติ (มีความกวา งxยาว)
2. ไมแสดงแสง-เงาในภาพ
3. เขียนสีเรียบ ๆ แบน ๆ
4. นิยมใชเสน โคง ในการวาดภาพใหดูเคลอื่ นไหว นุม นวล
5. นยิ มตดั เสนในภาพใหด ชู ดั เจน
6. เขยี นตัวพระ ตวั นาง มลี ีลาทา ทางเหมอื นกนั ใชส เี ครอ่ื งประดบั แสดงความแตกตา ง
7. เขียนแบบ ตานกมอง คอื มมุ มองจากทส่ี งู ลงสูทตี่ าํ่
8. เขียนตดิ ตอ กนั เปน ตอนๆจากซา ยมือไปขวามอื
9. เขยี นประดับตกแตง ดว ยลวดลายไทย

78

1.3 ความงามของทัศนศิลปไ ทย สามารถเกิดจากความงามตามธรรมชาติได
ขอท่ี 3 ใหผูเรียนเขียน สรุปสิ่งตาง ๆ ที่มีผลหรือมีอิทธิพลตอการสรางผลงาน

ทัศนศลิ ปไ ทย 2 ขอ (2 คะแนน)

แนวเฉลย
1. จากความเชอื่ ความศรทั ธาในศาสนา
2. จากธรรมชาติและสิ่งแวดลอ มของสังคมไทย

1.4 จนิ ตนาการ เปนวธิ ีการหนึ่งทีน่ ําความงามจากธรรมชาติมาสรางสรรคใ หเ ปนความงามทาง
ทัศนศลิ ปไทยได

ขอที่ 4 ใหผูเรียนเขียน สรุปงานศิลปะไทยประเภทลายไทย 3 ขอ และบอกท่ีมา
ของการนําธรรมชาติมาสรา งสรรค เปนผลงานลายไทย (3 คะแนน)

แนวเฉลย
1. ลายกนก สรา งสรรคม าจากเปลวไฟ
2. ลายกระจังตาออย สรางสรรคมาจากกลีบของดอกบัวและตาไม 3.ประจํายาม สรางสรรค
มาจากลูกจนั ทร
4. ลายรวงขาว สรา งสรรคม าจากรวงขา ว

ขอที่ 5 ใหผูเรียนเขียน สรุปองคประกอบศิลปของงานสถาปตยกรรมไทยที่นํา
ธรรมชาตมิ าสรางสรรค 3 ขอ (3 คะแนน)

แนวเฉลย
1. หางหงส ท่ตี ิดต้งั อยปู ลายจนั ทนั ลกั ษณะคลายหางหงส
2. รวงผ้งึ ท่ีประดับอยูใ ตข อ่ื ดา นหนา ของพระอุโบสถ หรอื วิหาร มีลกั ษณะเปน รูปคลา ยรังผง้ึ
3. บวั หัวเสา ประดับบนหวั เสา มีรูปแบบมาจากดอกบวั

79

1.5 ความงามทเี่ กดิ จากความสรา งสรรคของมนุษย นบั วา มีคณุ คาในงานทัศนศลิ ปไ ทย
ขอที่ 6 ใหผูเรียนเขียน ระบุงานทัศนศิลปไทยมีคุณคาอยางไร และคุณคาผลงาน

ทัศนศลิ ปไทยมีกี่ประเภท (3 คะแนน)

แนวเฉลย
คุณคาของงานทัศนศิลปไทยแสดงใหเห็นความเปนอัจฉริยะที่บงบอกถึงความเจริญทางดาน
จติ ใจและสติปญ ญา คา ผลงานทัศนศิลปไทย มี 3 ประการคอื
1. คุณคาทางความงาม
2. คณุ คาทางเร่อื งราว
3. คณุ คาในการยกระดบั จติ ใจ

ขอที่ 7 ใหผูเรียนนําหลักการจัดทางศิลปะไปใชในการออกแบบท่ีอยูอาศัย 3 ขอ โดยใช
หัวขอ ตอ ไปน้ี
1) ความกลมกลืน
2) การตัดกัน
3) เอกภาพ
4) การซํา้
5) การเนน
6) ความสมดุล

แนวเฉลย
1. ความกลมกลืนในการตกแตงภายใน เชนการใชเครื่องเรือนท่ีกลมกลืนกัน และความ
กลมกลนื ของสีทใี่ ชทาบาน
2. การตัดกัน นํามาใชใ นการตกแตง เชนการใชเครือ่ งเรอื น เพ่อื สรางจดุ เดนหรอื ความสนใจ
3. เอกภาพ ใชใ นการตกแตง ภายใน เชน การรวมพืน้ ท่ีในหอ งตา งๆใหเหมาะสมกับกิจกรรม
ที่มใี นบา น
4. การซ้าํ ใชในการตกแตง เชน การเลือกใชก ระเบ้อื งปพู ้นื หรอื การเลือกภาพประดับผนังหอง
5.การเนน ใชในการตกแตง เชน ใชการเนนดวยสีทาบาน แสงสวางเครื่องเรือน อุปกรณ
เครอ่ื งใชต างๆ

80

6. ความสมดุล ใชในการตกแตง เชน การจัดเคร่ืองเรือนใหมีความเหมาะสมโดยใหมีความ
สมดุลกบั สถานท่ี

ขอท่ี 8 ใหผูเรียนใชดินสอหรือปากกาลูกลื่น วาดภาพลายเสนโดยใชเสนประเภท
ตา ง ๆ เชน เสน ตรงแนวตง้ั / เสน ตรงแนวนอน/ เสนตรงแนวเฉียง/ เสนตัดกัน/ เสนโคง/ เสน
คด/ เสนประ/ เสนขด/ เสนหยัก ฯลฯ ลงในพ้ืนกรอบสีเ่ หลี่ยม (3 คะแนน)

เกณฑก ารใหคะแนน
สามารถวาดภาพโดยใชเสน ตา งๆได 3 ประเภทให 1 คะแนน
สามารถวาดภาพโดยใชเสน ตา งๆได 6 ประเภทให 2 คะแนน
สามารถวาดภาพโดยใชเสน ตา งๆได 9 ประเภทให 3 คะแนน

81

เฉลยกจิ กรรมทา ยบทท่ี 2

2.1 เคร่ืองดนตรีไทย มีการสันนิษฐานวาเกิดจากความคิดและสติปญญาของคนไทยโดยมี
วิวัฒนาการเริ่มจากสมัยสุโขทัย สมัยกรุงศรีอยุธยา สมัยกรุงธนบุรี และสมัยกรุงรัตนโกสินทร
ทัง้ น้ี วงปพ าทยและวงมโหรี มีปรากฏในทกุ สมัย

ขอที่ 9 ใหผูเรียนเขียนช่ือเคร่ืองดนตรีไทย ท่ีประกอบกันเปนวงมโหรี ในสมัยกรุง
รัตนโกสนิ ทร ลงใตภาพใหถกู ตอ ง (3 คะแนน)

เฉลย
ภาพท่ี 1

ชือ่ เครื่องดนตรไี ทยคอื "ระนาด"
ภาพท่ี 2

ชอ่ื เครอื่ งดนตรีไทยคือ "ฆอง"
ภาพที่ 3

ชือ่ เคร่อื งดนตรไี ทยคอื "จะเข"

82

คําอธบิ าย: สมัยกรุงรัตนโกสินทร วงมโหรี เปนการรวมกันของวงเครื่องสาย ที่ประกอบดวย
เครื่องดนตรีทม่ี ีสาย เชน จะเข ซอ และวงปพาทย ท่ีประกอบดวยเครื่องตีเปนสวนใหญไดแก
ระนาด ฆอง แตตดั ปอ อกเพราะเสียงดังกลบเสยี งเครื่องสายอนื่ หมด
2.2 เทคนคิ วธิ กี ารเลน เครื่องดนตรีไทยไดมีการปรับปรุงอยางตอเน่ือง เชน วงปพาทย ในสมัย
รัชกาลท่ี 6 ทําใหรูปแบบของวงดนตรีไทยเปลี่ยนแปลงพัฒนา สวนหนึ่งมาจากการนําเครื่อง
ดนตรีของตางชาติมาบรรเลงผสม

ขอ ท่ี 10 ใหผูเรยี นเขยี นชื่อเคร่ืองดนตรีในวงปพ าทยสมยั รชั กาลท่ี 6 ซ่ึงไดนําเคร่ืองดนตรี
ของตางชาติ มาบรรเลงผสม ลงใตภาพใหถูกตอง (6 คะแนน)
เฉลย

ภาพท่ี 4
ชอื่ เครื่องดนตรคี ือ "เปงมาง"

นาํ มาจาก มอญ
ภาพที่ 5
ชอ่ื เครื่องดนตรคี ือ "องั กะลุง"

นาํ มาจาก ชวา หรอื อนิ โดนีเซยี

83

ภาพที่ 6
ช่อื เครอื่ งดนตรีคือ "ขมิ "

นํามาจาก จนี

คาํ อธิบาย:
เปงมาง เปน เคร่อื งดนตรขี องชาวมอญมีลักษณะเปนกลองขนาดตางกันเจ็ดลูก

ผูกเปนราวในชุดเดียวกันเรยี งจากใหญไ ปหาเลก็ ตวั กลองขึงดวยหนงั สองหนา
องั กะลงุ เปนเครือ่ งดนตรีประเภทตี มที ีม่ าจากประเทศอนิ โดนเี ซยี (ชวา)

ทําดวยไมไผทั้งตัวอังกะลุงและราว ในสมัยรัชกาลท่ี 6 ไดพัฒนาการบรรเลงจากการไกวเปน
การเขยา และเปนตน แบบของการบรรเลงอังกะลุงในปจ จุบัน

ขิม เครื่องดนตรีจีนท่ีมีรูปคลายพระจันทรคร่ึงซีกใชตี ในสมัยรัชกาลท่ี 6
ไดเ ปล่ียนสายลวดทองเหลอื งใหมขี นาดโตข้นึ เทียบเสียงเรียงลําดบั และเปลย่ี นไมต ีใหใหญและ
กา นแข็งข้นึ หยองหนาข้ึน เพอื่ ใหเ สียงดังและเกิดความนุม นวล

2.3 ภูมปิ ญญาทางดนตรีไทย แสดงใหเหน็ ถึงการอนุรักษท่ีดีงาม ทั้งจารีตประเพณี วัฒนธรรม
และการประดษิ ฐคิดคน เชน คุณคา ของความงามและความไพเราะของเพลงและเครื่องดนตรี
ไทย

ขอท่ี 11 ใหผ เู รียนเขียนช่ือเพลงที่เปนผลงานลงใตภาพของภูมิปญญาทางดนตรีไทย
ใหถ กู ตอง (5 คะแนน)

เฉลย

ภาพท่ี 7:รชั กาลที่ 2
ชือ่ เพลง "บหุ ลนั ลอยเลื่อน

หรือบหุ ลันลอยฟา"

84

ภาพท่ี 8:นายมนตรี
ชอ่ื เพลง "ตอ ยติง่ 3 ช้ัน"

ภาพที่ 9:พระยาประสาน
ช่อื เพลง "เชดิ จั่น 3 ชั้น"

ภาพที่ 10:นายบญุ ยงค
ช่ือเพลง "สยามมานุสสติ เถา"

ภาพที่ 11: พระองคเจา เพ็ญ
ชอ่ื เพลง "ลาวดวงเดอื น"

85

เฉลยกจิ กรรมทายบทท่ี 3

3.1 เคร่ืองแตงกายเปนองคประกอบหนึ่งของการแสดงนาฏศิลปไทย ที่สื่อถึงความเปนไทย
มีลักษณะแตกตา งกันไป ตามแตล ะบทบาทของตัวละคร

ขอที่12 ใหผูเรียนเขียนชื่อช้ินสวนของเครื่องแตงกายยืนเคร่ืองพระ ลงในภาพ
ตามหมายเลขใหถูกตอ ง 3 ชิ้นสว น (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 12

เฉลย ชน้ิ สวนของเครอ่ื งแตง กายยืน เครือ่ งพระ

*ภาพที่ 13 2.อินทรธนู 3.หอ ยหนา หรือชายไหว
1.ชฎา

86

ขอที่ 13 ใหผูเรียนเขียนช่ือช้ินสวนของเครื่องแตงกายยืนเคร่ืองนาง ลงในภาพตาม
หมายเลขใหถ กู ตอง 3 ชิน้ สว น (3 คะแนน)

*ภาพที่ 14

เฉลย ชนิ้ สวนของเครื่องแตง กายยืน เครอื่ งนาง

1.มงกุฏ *ภาพที่ 15 3.สะองิ้
2.ผา หม นาง

87

3.2 โขน เปน การแสดงนาฏศิลปไทยประเภทหนง่ึ โดยมีศิลปะหลายรปู แบบผสมผสานกนั
และมเี อกลักษณเ ฉพาะตัว
ขอที่ 14 ใหผูเรียนเขียนสิ่งที่ตองสวม เพื่อแสดงเอกลักษณของรูปแบบการแสดง

นาฏศลิ ปโขนลงใตภ าพใหถกู ตอ ง (3 คะแนน)
*ภาพท่ี 16

“สวมหัวโขน”
เฉลย เอกลักษณข องโขน คือ ผูแสดงจะตองสวมหวั โขน
3.5 นาฏยศัพทในนาฏศิลปไทย หมายถึงศัพทเฉพาะทางนาฏศิลปเปนภาษาท่ีใชเปน
สญั ลกั ษณและสือ่ ความหมายกนั ในวงการนาฏศลิ ปไ ทย

ขอท่ี 15 ใหผูเรียนเขียนช่ือทารํา"จีบควํ่า" ลงใตภาพท่ีบอกอาการของทาจีบคว่ํา
ไดถูกตอ ง (3 คะแนน)

*ภาพที่ 20

ทาราํ "จบี ควา่ํ "
เฉลย "จบี ควาํ่ " เปน การจบี โดยควา่ํ ทอ งแขนและฝา มอื ลงใหป ลายนิว้ ชล้ี งขา งลา งแลวหกั

88

3.6 ภาษาทาในนาฏศิลปไทย หมายถึงการแสดงกิริยาทาทางเพื่อสื่อความหมายแทนคําพูด
อารมณภ ายในและอริ ิยาบถ

ขอที่ 16 ใหผูเรียนเขียนช่ือ ภาษาทา"รัก"ลงใตภาพแสดงทาทางท่ีใชแทนอารมณรัก
ไดถกู ตอ ง (3 คะแนน)

*ภาพที่ 24

ภาษาทา "รัก"
เฉลย ภาษาทา "รัก" เปน การประสานมือทั้งสองขางทาบกันระดับฐานไหล ปลายน้ิวอยูตรง
ฐานไหล ขอศอกหา งจากลําตวั พอสมควร
3.9 ราํ วงมาตรฐาน เปนการแสดงที่มีวิวัฒนาการมาจากรําโทน สามารถดัดแปลง สรางเพลง
และทาราํ ใหมไ ด เพ่ือประยุกตท ารําวงมาตรฐานไปใชก ับเพลงอื่น ๆ ในโอกาสตา ง ๆ

ขอ ท่ี 17 ใหผ ูเรียนเขียนชือ่ เพลงราํ วงมาตรฐานลงใตภ าพท่ีใชท า รํา"สอดสรอ ยมาลา"
ไดถูกตอ ง (3 คะแนน)
เฉลย
*ภาพที่ 26

ช่ือเพลง "งามแสงเดอื น"

89

คาํ อธบิ าย:
ช่ือเพลง งามแสงเดือน ทาท่ีใชในการรําวงมาตรฐานคือ ทาสอดสรอยมาลา

โดยเมอ่ื รองเนอ้ื เพลงวา "งามแสงเดือน" มือซายจีบหงายท่ีชายพก(ระดับหัวเข็มขัด) มือขวา
ต้ังวงสงู ระดับหางคว้ิ (ชายต้ังวงระดับศรีษะ) เอยี งซา ย

"มาเยือนสองหลา" เลื่อนมือซายท่ีจีบใหหางออกจากลําตัวเล็กนอยแลวปลอยจีบเปนมือแบ
หงาย มือขวาจบี คว่าํ

"งามใบหนาเม่ืออยวู งรํา (ซาํ้ )" มอื ซา ยพลิกขอ มือข้ึนตั้งวง มือขวาเลื่อนวงลงขางลําตัวเล็กนอย
แลว เปลีย่ นจากวงเปนจีบหงายที่ชายพก เปลี่ยนเปนเอียงขวา ทาํ เชนนสี้ ลบั กนั ซายขวา

"เราเลน เพอื่ สนุก" หญงิ หมุนตัวไปทางดานซายแลวเปล่ียนมือชายหมุนตัวไปทางดานขวาแลว

เปลยี่ นมือ คาํ วา "เราเลนเพ่อื สนกุ " มือขวาจบี ควํา่ มอื ซา ยแบมือหงาย

"เปลื้องทุกขวายระกํา" ยกมือซายขึ้นตั้งวง มือขวาจีบหงายท่ีชายพกเดินไปครึ่งวงกลม 4
จังหวะ

"ขอใหเ ลน ฟอนราํ " มือซายจบี คว่ํา มอื ขวาแบมือหงาย

"เพือ่ สามัคคเี อย" ยกมือขวาขน้ึ ต้งั วง มอื ซา ยจบี หงายทชี่ ายพก

(การกา วเทา เรม่ิ กา วเทา ซายกอนโดยเทาที่กาวกับมือจีบตองเปนขางเดียวกัน ใหนับการกาว
เทา 8 ครงั้ จงึ เปลีย่ นมอื 1 ครั้ง และเอียงศรีษะขา งจีบเสมอ)

ขอท่ี 18 ใหผูเรียนเขียนช่ือทารําวงมาตรฐาน ลงใตภาพที่ใชเพลงรําวงมาตรฐาน"
หญงิ ไทยใจงาม"ไดถกู ตอ ง (3 คะแนน )
เฉลย *ภาพที่ 29

ชอ่ื ทา "พรหมสห่ี นา,ยงู ฟอ นหาง"

90

คาํ อธิบาย:
เพลง"หญงิ ไทยใจงาม" มเี นื้อเพลงดงั นี้

"เดอื นพราวดาวแวววาววบั ระยบั
แสงดาวประดบั สองใหเ ดอื นงามเดน

ดวงหนาโสภาเพยี งเดอื นเพญ็
คุณความดีที่เห็นเสรมิ ใหเดนเลิศงาม

ขวัญใจหญงิ ไทยสง ศรีชาติ
รปู งามวลิ าสใจกลากาจเรอื งนาม

เกยี รติยศกองปรากฏทว่ั คาม
หญงิ ไทยใจงามย่งิ เดือนดาวพราวแพรว"

ทา "พรหมสีห่ นา ,ยงู ฟอ นหาง"
เร่ิมท่ีทา พรหมสี่หนา โดยจีบควํ่าสองมือขางตัวระดับเอว หมุนจีบขึ้นแลวปลอยจีบ

เปนแบมอื หงายทั้งสองมือสูงระดับศรีษะ หันปลายนิ้วออกขางศรีษะ ตอดวยทา ยูงฟอนหาง
โดยแทงปลายมือท่ีตั้งขางศรีษะลง สงมือไปขางหลัง แขนตึง ฝามือควํ่าปลายนิ้วเชิดข้ึน
(การกาวเทา มี 4 จงั หวะใหกา วเทาตามจังหวะท่ี 1-4 ตอ เนอ่ื งกนั ไป)

91

เฉลยกจิ กรรมทายบทท่ี 4

4.1 นาฏศิลปไทย มแี นวทางในการประกอบอาชีพไดแก อาชีพการละเลนพื้นเมืองของแตละ
ภาค เชน อาชีพการแสดงหนังตะลุง อาชีพการแสดงลเิ ก อาชีพการแสดงหมอลาํ

ขอ ท่ี 19 ใหผูเรยี นเขียนชื่อ อาชีพการแสดงท่ีเปนการละเลนพื้นเมืองของแตละภาค
ลงใตภ าพใหถูกตอง (3 คะแนน)

*ภาพท่ี 31

ช่อื การแสดงหมอลํา
เปนการละเลนพื้นเมืองของภาคตะวันออกเฉยี งเหนือหรือภาคอสี าน

*ภาพท่ี 32

ช่ือการแสดงลเิ ก
เปนการละเลน พน้ื เมอื งของภาคกลาง

92

*ภาพท่ี 33

ชื่อการแสดงหนังตะลุง
เปนการละเลนพนื้ เมอื งของภาคใต

93

บรรณานกุ รม

สาํ นกั งานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย. ผงั การออกขอ สอบ
สาระทกั ษะการดาํ เนนิ ชีวิต หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน
พุทธศกั ราช 2551. กรงุ เทพฯ : กระทรวงศึกษาธกิ าร, มปป.

สาํ นักงานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั . หนงั สอื เรยี นสาระ
ทักษะการดําเนนิ ชวี ติ รายวชิ าศิลปศกึ ษา (ทช 21003) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน
(ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ.2554). กรงุ เทพฯ : กระทรวงศกึ ษาธกิ าร, 2555. (เอกสารอัดสาํ เนา)

http ://th.wikipedia.org. (เขาถึงเม่ือวันท่ี 13 มกราคม 2557)

http ://www.gotoknow.org/posts/110808 (เขาถงึ เม่ือวนั ท่ี 15 มกราคม 2557)

http ://www.donphutwitthaya.com/cai/supab/ (เขา ถงึ เมอื่ วนั ท่ี 15 มกราคม 2557)

http ://thaimusicamp.wordpress.com/ (เขาถงึ เมอ่ื วนั ที่ 13 มกราคม 2557)

http ://webcache.gooleusercontent.com/ (เขา ถึงเม่ือวันท่ี 13 มกราคม 2557)

http ://www.trueplockpanya.com/ (เขาถึงเมอ่ื วันท่ี 13 มกราคม 2557)

94

คณะผจู ัดทํา

ท่ปี รกึ ษา บุญเรอื ง เลขาธิการ กศน.
1. นายประเสริฐ ทับสพุ รรณ รองเลขาธกิ าร กศน.
2. นายชาญวิทย จําจด รองเลขาธิการ กศน.
3. นายสุรพงษ จนั ทรโ อกุล ผูเ ช่ียวชาญเฉพาะดานพฒั นาส่อื การเรยี นการสอน
4. นางวทั นี สวุ รรณพทิ ักษ ผเู ชี่ยวชาญเฉพาะดานการเผยแพรทางการศกึ ษา
5. นางกนกพรรณ งามเขตต ผูอํานวยการกลุม พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น
6. นางศทุ ธินี

ผูเ ขียนและบรรณาธกิ าร สถาบนั กศน.ภาคตะวนั ออก
1. นางชอทิพย ศิริพร สถาบัน กศน.ภาคกลาง
2. นางสาวจริ าภรณ ตันตถิ าวร

คณะทํางาน กลุม พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
1. นายสรุ พงษ มัน่ มะโน กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน
2. นายศุภโชค ศรีรตั นศิลป กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
3. นางสาวสลุ าง เพช็ รสวาง กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น
4. นางสาวเบญ็ จวรรณ อําไพศรี กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
5. นางสาวชมพนู ท สงั ขพชิ ยั

ผพู มิ พต น ฉบับ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน
1. นางสาวเบ็ญจวรรณ อาํ ไพศรี

2. นางสาวฐิติมา วงศบ ณั ฑวรรณ กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน

ผอู อกแบบปก ศรีรตั นศิลป กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน
นายศภุ โชค