ชุดที่ 8 เรื่อง การละลาย

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง 1

ชุดท่ี 8

ชดุ กจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์

หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 เรื่อง สารและการเปลย่ี นแปลง
กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ช้ันประถมศึกษาปี ท่ี 5

หน่วยย่อยที่ 2 การเปลยี่ นแปลงของสาร

เรื่อง 2.2 การละลาย

จดั ทาโดย
นางกลั ยานี แพงจันทร์
ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครูชานาญการพเิ ศษ
โรงเรียนบ้านหมากแข้ง อาเภอเมือง จงั หวดั อุดรธานี
สานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาอุดรธานี เขต 1

ก

คานา

ชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ช้นั ประถมศกึ ษาปี ที่ 5 ท่ีจดั ทาข้ึนใชเ้ ป็นเครื่องมือประกอบการจดั กิจกรรมการเรียนรู้
กลุ่มวชิ าวทิ ยาศาสตร์ โดยใหน้ กั เรียนไดเ้ รียนรู้ ท้งั หมด 5 หน่วยยอ่ ย ไดแ้ ก่ เร่ือง
สารรอบตวั เรา การเปลี่ยนแปลงของสาร การจาแนกประเภทของสาร การแยกสาร
และ ผลของสารต่อชีวติ และสิ่งแวดลอ้ ม

ภายในชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์น้ี จะมีแบบทดสอบก่อนเรียน ใบความรู้
ใบกิจกรรม และแบบฝึ กหดั ทา้ ยกิจกรรมท่ีหลากหลายและน่าสนใจและทาใหน้ กั เรียน
อยากศึกษา คน้ ควา้ และมีแบบทดสอบหลงั เรียนเพอ่ื ใหน้ กั เรียนไดว้ ดั ความรู้หลงั จากท่ี
ไดศ้ ึกษาจากชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์แลว้ โดยมุ่งหวงั ใหน้ กั เรียนมีความคิดริเริ่ม
สร้างสรรค์ เป็นส่ิงท่ีช่วยใหน้ กั เรียนพฒั นาทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ข้นั
พ้นื ฐาน และความรู้ในเน้ือหาวทิ ยาศาสตร์ ตลอดจนทาใหก้ ารจดั กิจกรรมการเรียนการ
สอนของครูประสบผลสาเร็จตามจุดมุ่งหมายของหลกั สูตร

กลั ยานี แพงจนั ทร์
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

ข

สารบัญ

หน้า

คาช้ีแจงการใชช้ ุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์……………………………………...1
มาตรฐานการเรียนรู้ /ตวั ช้ีวดั …………………….…………………………...2
จุดประสงคก์ ารเรียนรู้………………………………………………………..2
เวลาในการทากิจกรรม……………………………………………………….2
ส่ือ วสั ดุ อุปกรณ์ และสารเคมี……………………………………………...3
แบบทดสอบก่อนเรียน……………………………………………………….4
ใบความรู้ที่ 1 การละลาย…………………… ………………………….……7
ใบกิจกรรมท่ี 1 การทดลองการละลายของสาร……………………......……11
ใบความรู้ที่ 2 ประโยชนแ์ ละโทษของการละลาย….……….………….……13
ใบกิจกรรมท่ี 2 แบบฝึ กหดั ทา้ ยกิจกรรม…………………………………….15
บทสรุป การละลาย……………………………………………..…………...17
แบบทดสอบหลงั เรียน ……………………………………………………....18
บรรณานุกรม………………………………………………………………...21
ภาคผนวก……………………………………………………...…………….22
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

1

คาชีแ้ จงการใช้ชุดกจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์

1. ใหน้ กั เรียนทาความเขา้ ใจสาระสาคญั จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ในแต่ละเร่ืองให้
เขา้ ใจอยา่ งชดั เจน

2. ก่อนศึกษาชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ ใหน้ กั เรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน
แลว้ ตรวจคาตอบจากเฉลยในภาคผนวก

3. ศึกษาและทาความเขา้ ใจเน้ือหาในแต่ละเรื่องจากใบความรู้ แลว้ ทากิจกรรม
และตรวจคาตอบจากแนวคาตอบหรือเฉลยในภาคผนวกโปรดอยา่ ขา้ มเน้ือหาเร่ืองใด
เร่ืองหน่ึงไปโดยที่ยงั ไม่เขา้ ใจ และไม่ควรดูเฉลยก่อน

4. ถา้ นกั เรียนทากิจกรรมไดถ้ ูกตอ้ ง ใหศ้ ึกษาใบความรู้ต่อไปใหค้ รบทุก
ใบความรู้ ถา้ นกั เรียนทาไม่ถูกตอ้ งใหย้ อ้ นกลบั ไปศึกษาและทาความเขา้ ใจเน้ือหา
อีกคร้ัง

5. การตรวจคาตอบใบกิจกรรมถา้ เป็นคาถามปลายเปิ ดที่มีคาตอบหลากหลาย
ใหอ้ ยใู่ นดุลยพนิ ิจของครูผสู้ อน

6. เม่ือศกึ ษาจนครบทุกเรื่องแลว้ ใหน้ กั เรียนทาแบบทดสอบหลงั เรียนและ
ตรวจคาตอบจากเฉลยในภาคผนวก

7. ถา้ นกั เรียนเกิดปัญหาในการใชช้ ุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ ใหป้ รึกษาครูผสู้ อน

อ่านคาช้ีแจงการใช้
ชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์เขา้ ใจแลว้

ไปเร่ิมศึกษาไดเ้ ลยครับ
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

2

มาตรฐานการเรียนรู้ /ตวั ชี้วดั

ว 3.2 (1) ทดลองและอธิบายสมบตั ิของสารเมื่อสารเกิดการละลายและ
เปลี่ยนสถานะ

ว 8.1 (1)-(8) บูรณาการลงสู่การจดั การเรียนการสอน

จุดประสงค์การเรียนรู้
1. บอกความหมายการละลายได้
2. อธิบายสมบตั ิของสารเม่ือเกิดการละลายได้
3. บอกปัจจยั ท่ีมีผลต่อการละลายได้
4. ยกตวั อยา่ งการละลายของสารท่ีเกิดในชีวติ ประจาวนั ที่มีผลกระทบ

ต่อสิ่งมีชีวติ และสิ่งแวดลอ้ มได้

เวลาในการทากจิ กรรม
1 ชั่วโมง
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

3

สื่อ วสั ดุ อปุ กรณ์ และสารเคมี

สื่อทใ่ี ช้ ไดแ้ ก่ ชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ ชุดที่ 8 เรื่อง การละลาย
วสั ดุ อปุ กรณ์ ไดแ้ ก่ สารที่นามาทดลอง เช่น น้าตาลทราย เกลือ ทราย ดิน
หลอดทดลองขนาดกลาง จานวน 4 หลอด แท่งแกว้ คนสาร ท่ีต้งั หลอดทดลอง
บีกเกอร์ขนาด 100 ลูกบาศกเ์ ซนติเมตร น้า ชอ้ นเบอร์ 2 หลอดฉีดยา

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง 4

แบบทดสอบก่อนเรียน

หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 สารในชีวติ ประจาวนั
เร่ือง การละลาย

คาชี้แจง จงกาเครื่องหมาย ( ) ทบั ตวั อกั ษร ก, ข, ค, หรือ ง ท่ีเห็นวา่ เป็นคาตอบ
ท่ีถูกตอ้ ง

1. สารใดเป็นสารละลายในสถานะของแขง็
ก. น้าส้มสายชู โซดา
ข. ทองเหลือง เหรียญบาท
ค. โซดาไฟ ทองคาขาว
ง. กรดคาร์บอนิก นาก

2. สารละลายชนิดหน่ึงประกอบดว้ ยสาร 4 ชนิดคือ
สาร ก 7% สาร ข 71% สาร ค 13% สาร ง 9%

สารท้งั หมดมีสถานะเดียวกนั สารใดเป็นตวั ทาละลาย
ก. สาร ก
ข. สาร ข
ค. สาร ค
ง. สาร ง

3. สารในขอ้ ใด ไม่มนี ้าเป็นตวั ทาละลาย
ก. น้าเกลือ
ข. น้าฝน
ค. น้าอดั ลม
ง. แก๊สหุงตม้

5

4. สารในขอ้ ใดไม่ใช่สารละลายโรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

ก. น้าเกลือ
ข. น้าจิ้มไก่
ค. น้าเช่ือม
ง. น้าส้มสายชู
5. สารละลายในขอ้ ใดที่มีสถานะต่างจากขอ้ อื่น

ก. ทองเหลือง

ข. โลหะบดั กรี

ค. ไอน้าในอากาศ
ง. ฟิ วส์

6. สีน้ามนั ใชส้ ารในขอ้ ใดเป็นตวั ทาละลาย
ก. น้า
ข. น้ามนั สน
ค. น้ามนั เบนซิน
ง. น้ามนั ก๊าด

7. ถา้ นกั เรียนตอ้ งการละลายเกลือตอ้ งใชอ้ ุปกรณ์ต่อไปน้ียกเว้นขอ้ ใด

ก. เกลือ

ข. น้า
ค. ชอ้ นคน

ง. น้าตาลทราย
8. การละลายของน้าตาลเป็นการเปล่ียนแปลงในขอ้ ใด

ก. การเปล่ียนแปลงทางกายภาพ

ข. การเปล่ียนแปลงทางเคมี

ค. การเปล่ียนแปลงทางขนาด

ง. การเปล่ียนแปลงทางรสชาติ

6

9. เกลือทาใหอ้ าหารมีรสเคม็ ไดโ้ ดยวธิ ีการใด
ก. ทาปฏิกิริยากบั อาหาร
ข. การละลายในอาหาร
ค. การเปลี่ยนแปลงส่วนประกอบของอาหาร
ง. การเพ่มิ สารอาหารใหก้ บั อาหารเพ่มิ ข้ึน

10. ต่อไปน้ีเป็นประโยชนข์ องการละลาย ยกเว้นขอ้ ใด
ก. ใชน้ ้าละลายป๋ ุยรดตน้ ไม้
ข. การปรุงอาหาร
ค. การซกั ลา้ ง
ง. การเกิดฝนกรด
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

ไปศกึ ษาเน้ือหาจาก
ใบความรู้และทากิจกรรมกนั เลย

7

ใบความรู้ท่ี 1 การละลาย

การละลาย คือ กระบวนการเกิดสารละลาย ซ่ึงเกิดจากสารชนิดหน่ึงกระจาย
อยใู่ นอีกสารชนิดหน่ึงอยา่ งสม่าเสมอ
คือ การนาสารต้งั แต่ 2 ชนิดมาผสมกนั และสารละลายมองเห็นเป็นเน้ือเดียว
ไดส้ ารผสมเรียกวา่ สารละลาย หรือเรียกวา่ เช่น

น้าเกลือสาหรับคนไข้ น้าสม้ สายชู

สารเนื้อเดยี ว สารท่ีผสมกนั แลว้ ไม่รวมเขา้ เป็นเน้ือเดียว บางส่วนแยกกนั อยู่
ยงั มองเห็นเป็นสารเดิม สมบตั ิของสารไม่เหมือนกนั ทุกส่วน เรียกวา่ สารเนื้อ
ผสม ถา้ สารเน้ือผสมประกอบดว้ ยอนุภาคเลก็ ๆ ของแขง็ กระจายอยใู่ น
ของเหลวหรือแก๊ส สามารถแยกจากกนั ไดด้ ว้ ยการกรองหรือทาใหต้ กตะกอน
เรียกวา่ สารแขวนลอย
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง
น้าจิ้มไก่ น้าคลอง

การละลาย

สารเนื้อเดียว สารเนื้อผสม

สารชนิดหน่ึงกระจาย ตัวอย่างสาร ตัวอย่างสาร สารชนิดหน่ึงกระจาย
อยใู่ นสารอีกชนิดหน่ึง อยใู่ นสารอีกชนิดหน่ึง
อยา่ งสม่าเสมอ น้าเกลือ น้าจิ้มไก่ อยา่ งไม่สม่าเสมอ
 มองเห็นเป็นเน้ือ น้าโซดา น้าคลอง  มองเห็นสารเดิมอยู่
เดียวกนั แอลกอฮอล์ น้าพริกเผา

8

องค์ประกอบของสารละลาย สารละลายประกอบด้วยองค์ประกอบ 2 ส่วน

สารละลาย (solution) หมายถึง สารโรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์งน้าเชื่อม
เน้ือเดียวที่ไม่บริสุทธ์ิ เกิดจากสาร น้าตาลทราย
ต้งั แต่ 2 ชนิดข้ึนไปมารวมกนั
สารละลายแบ่งส่วนประกอบได้ 2
คือ ตวั ทาละลาย และตวั ละลาย

ตัวทาละลาย (solvent)
หมายถึง สารท่ีมีความสามารถ ใน
การทาใหส้ ารต่างๆ ละลายได้ โดย
ไม่ทาปฏิกิริยาเคมีกบั สารน้นั

ตัวละลาย (solute) หมายถึง สารที่
ถูกตวั ทาละลายละลายใหก้ ระจาย
ออกไปทวั่ ในตวั ทาละลายโดยไม่ทา
ปฏิกิริยาเคมีต่อกนั

น้า

เมื่อใส่น้าตาลลงไปในน้าน้าจะทาให้
อนุภาคของน้าตาลกระจายตวั ออกและแทรกตวั
อยใู่ นน้า น้าจึงทาหนา้ ท่ีเป็น “ตัวทาละลาย” ส่วน
น้าตาลถูกทาใหก้ ระจายตวั ออกน้าตาลจึงเป็น

“ตวั ละลาย”

9

สารละลายมีท้งั 3 สถานะ คือ สารละลายโรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง
ของแขง็ สารละลายของเหลว และ
สารละลายแกส๊ ไปดูรายละเอียด
ของสถานะของสารละลายเลยครับ

สารละลายของแขง็ หมายถึง
สารละลายที่มีตวั ทาละลายมีสถานะ
เป็นของแขง็ เช่น ทองเหลือง นาก
โลหะบดั กรี ฟิ วส์ เป็นตน้

สารละลายของเหลว หมายถึง
สารละลายท่ีมีตวั ทาละลายมีสถานะ
เป็นของเหลว เช่น น้าเชื่อม
น้าหวาน น้าเกลือ น้าปลา
น้าสม้ สายชู น้าอดั ลม

สารละลายแก๊ส หมายถึงสารละลาย
ท่ีมีตวั ทาละลายมีสถานะเป็นแก๊ส
เช่น อากาศ แกส๊ หุงตม้ ลูกเหมน็ ใน
อากาศ ไอน้าในอากาศ

10

ตวั ละลายแต่ละชนิดจะใชต้ วั ทาละลายท่ีแตกต่างกนั
ท้งั น้ีข้ึนอยกู่ บั ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งตวั ทาละลายและตวั ถูก
ละลาย ซ่ึงสารท้งั 2 ชนิดน้นั จะตอ้ งรวมเป็นเน้ือเดียวกนั และ
ไม่ทาปฏิกิริยาเคมีต่อกนั ไปดูตวั อยา่ งเลยครับ

เกลือ น้าตาลทราย สีผสมอาหาร น้า
จุนสี สารสม้ กรดเกลือ กรด น้ามนั เบนซิน
กามะถนั ใชน้ ้าเป็นตวั ละลาย

โฟม ยางพารา พลาสติก ใชน้ ้ามนั
เบนซินเป็นตวั ทาละลาย
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง
สีน้ามนั โฟม พลาสติก แลคเกอร์ ทินเนอร์
ใชท้ ินเนอร์เป็นตวั ทาละลาย

สีน้ามนั ใชน้ ้ามนั สนเป็นตวั ทา
ละลาย

11

ใบกจิ กรรมท่ี 1 การทดลองการละลายของสาร

จุดประสงค์การทดลอง

เพ่อื ศึกษาการละลายของสาร

ปัญหาการทดลอง .............................................................................................................

สมมติฐาน ........................................................................................................................

อปุ กรณ์การทดลอง

1. สารที่นามาทดลอง เช่น น้าตาลทราย เกลือ ทราย ดิน
2. หลอดทดลองขนาดกลาง จานวน 4 หลอด

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง3. แท่งแกว้ คนสาร

4. ที่ต้งั หลอดทดลอง

5. บีกเกอร์ขนาด 100 ลูกบาศกเ์ ซนติเมตร

6. น้า

7. ชอ้ นเบอร์ 2

8. หลอดฉีดยา

ข้นั ตอนการทดลอง

1. ใส่น้าลงในหลอดทดลอง 4 หลอด หลอดละ 5 ลูกบาศกเ์ ซนติเมตร
2. เติมสารแต่ละชนิดลงในหลอดทดลองแต่ละหลอด หลอดละ 1 ชอ้ นเบอร์

2 เขยา่ แลว้ ต้งั ทิง้ ไว้ 2 นาที สังเกตผล

ตารางบันทกึ ผลการทดลอง

สารทใี่ ช้ทดลอง การเปลย่ี นแปลงทสี่ ังเกตได้ ลกั ษณะของสาร

เน้ือเดียว เน้ือผสม

หลอดท่ี 1 น้าตาลทราย + น้า

หลอดที่ 2 เกลือ + น้า

หลอดท่ี 3 ทราย + น้า

หลอดท่ี 4 ดิน + น้า

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง 12

คาถามหลงั การทดลอง

1. สารในหลอดใดบา้ งท่ีมีการเปล่ียนแปลงและเปลี่ยนแปลงอยา่ งไร
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

2. สารในหลอดใดเป็นสารเน้ือเดียวหรือสารละลาย
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
3. สารในหลอดใดเป็นสารเน้ือผสมและหลอดใดเป็นสารแขวนลอย
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

สรุปผลการทดลอง
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

ทากิจกรรมแลว้ ไปศึกษา
เน้ือหากนั ต่อเลยครับ

13

ใบความรู้ท่ี 2 ประโยชน์และโทษของการละลาย

การซักล้าง ประโยชน์ น้าละลายสารซกั ลา้ งเพื่อทาความสะอาดเส้ือผา้
การประกอบอาหาร และภาชนะต่างๆ
ผลเสีย น้าท่ีเหลือจากการซกั ลา้ ง เม่ือเทลงในท่อระบายน้าก็
จะไหลไปสู่แม่น้า จุลินทรียใ์ นน้า ยอ่ ยสลายสารเคมีในสาร
ซกั ลา้ งไม่หมด ทาใหส้ ารเคมีตกคา้ งอยใู่ นน้า และปริมาณ
ออกซิเจนที่นอ้ ยลง ส่งผลต่อสิ่งมีชีวติ และสิ่งแวดลอ้ ม

ประโยชน์ ใชน้ ้าหรือสารอื่นละลายสารท่ีเป็นเคร่ืองปรุง
เพือ่ ใชใ้ นการประกอบอาหารต่าง ๆ เช่น ใชน้ ้าละลาย
น้าตาลเป็นน้าเช่ือม เม่ือทาขนมหวาน

ประโยชน์ ใชน้ ้าหรือสารอื่นละลายตวั ยา เพอื่ ใชใ้ นการ
รักษาโรค เช่น การใหน้ ้าเกลือคนไข้
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

การแพทย์ ประโยชน์ ใชน้ ้าละลายป๋ ุยรดตน้ ไม้ เพอื่ ใหพ้ ชื ไดร้ ับ
การเกษตร สารอาหารจากป๋ ุย

14

การทานาเกลือ โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์งประโยชน์ เกลือสมุทรจากน้าทะเลมีเกลือแกง
ฝนกรด (โซเดียมคลอไรด)์ ละลายอยมู่ ากท่ีสุด เม่ือไดร้ ับความร้อน
จากแสงแดดบางส่วนจะระเหย ทาใหเ้ กลือตกผลึกและแยกตวั
แหล่งนา้ เน่าเสีย ออกจากน้า ได้ เกลือทะเล

ผลเสีย น้าฝนจะละลายแกส๊ จาพวกออกไซดข์ องกามะถนั
และออกไซดข์ องไนโตรเจนท่ีปล่อยออกมาจากโรงงาน
อุตสาหกรรม ทาใหน้ ้าฝนมีคุณสมบตั ิเป็นกรด เม่ือตกลงสู่พ้นื
มีผลทาใหด้ ินมีสภาพเป็นกรดท่ีเรียกวา่ ดินเปร้ียว และตกคา้ ง
ในแหล่งน้าธรรมชาติ ภาชนะใส่น้าในบา้ นเรือน

ผลเสีย น้าทิง้ จากบา้ นเรือนซ่ึงมีผงซกั ฟอก ละลายอยไู่ หลลงสู่
แม่น้าลาคลองใหเ้ ป็นอนั ตรายต่อสตั วน์ ้า และมนุษยท์ ี่ใชน้ ้า
อีกท้งั ยงั ช่วยใหพ้ ชื น้าเจริญเติบโตอยา่ งรวดเร็ว ปกคลุมผวิ น้า
ทาใหอ้ อกซิเจนจากอากาศผา่ นลงไปในละลายในน้าไดย้ าก
และทาใหพ้ ชื ในน้าไม่ไดร้ ับแสงแดดอาจตายและเน่าเสีย ทา
ใหเ้ กิดนา้ เสียได้

15

ใบกจิ กรรมท่ี 2 แบบฝึ กหดั ท้ายกจิ กรรม

คาชี้แจง ตอบคาถามต่อไปน้ีใหถ้ ูกตอ้ งและสมบูรณ์ท่ีสุด (ขอ้ ละ 2 คะแนน)

1. องคป์ ระกอบของสารละลายมีก่ีส่วน อะไรบา้ ง
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
2. ตวั ทาละลาย หมายถึง
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
3. ตวั ละลาย หมายถึง
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
4. น้าตาลละลายในน้า สารใดเป็นตวั ทาละลาย สารใดเป็นตวั ละลาย
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
5. เกลือละลายในน้า สารใดเป็นตวั ทาละลาย สารใดเป็นตวั ละลาย
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง 16
คาชี้แจง ใหน้ กั เรียนเขียนแผนผงั ความคิด แสดงประโยชนแ์ ละโทษของการละลาย

โดยออกแบบแผนผงั ตามจินตนาการของนกั เรียน

ช่ือ – สกลุ ........................................................................ ช้นั ................ เลขท่ี ............
คะแนนเตม็ 10 คะแนน คะแนนท่ีได.้ ................................คะแนน

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง 17

บทสรุป การละลาย

การละลาย คือ กระบวนการเกิดสารละลาย ซ่ึงเกิดจากสารชนิดหน่ึง
กระจายอยใู่ นอีกสารชนิดหน่ึงอยา่ งสม่าเสมอ
คือ การนาสารต้งั แต่ 2 ชนิดมาผสมกนั และสารละลายมองเห็นเป็นเน้ือเดียว

สารละลาย (solution) หมายถึง สารเน้ือเดียวท่ีไม่บริสุทธ์ิ เกิดจากสาร
ต้งั แต่ 2 ชนิดข้ึนไปมารวมกนั สารละลายแบ่งส่วนประกอบได้ 2 คือ ตวั ทา
ละลาย และตวั ละลาย

ตวั ทาละลาย (solvent) หมายถึง สารท่ีมีความสามารถ ในการทาใหส้ าร
ต่างๆ ละลายได้ โดยไม่ทาปฏิกิริยาเคมีกบั สารน้นั

ตัวละลาย (solute) หมายถึง สารท่ีถูกตวั ทาละลายละลายใหก้ ระจาย
ออกไปทวั่ ในตวั ทาละลายโดยไม่ทาปฏิกิริยาเคมีต่อกนั

การพจิ ารณาวา่ สารใดเป็นตวั ทาละลายหรือตวั ละลายใหพ้ จิ ารณาจาก
1. สถานะของสารละลาย
2. ปริมาณของสาร

ศกึ ษาเขา้ ใจแลว้ ไปทา
แบบทดสอบหลงั เรียนไดเ้ ลย

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง 18

แบบทดสอบหลงั เรียน

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 5 สารในชีวติ ประจาวนั
เร่ือง การละลาย

คาชี้แจง จงกาเคร่ืองหมาย ( ) ทบั ตวั อกั ษร ก, ข, ค, หรือ ง ท่ีเห็นวา่ เป็นคาตอบ
ที่ถูกตอ้ ง

1. สารในขอ้ ใด ไม่มนี ้าเป็นตวั ทาละลาย
ก. น้าเกลือ
ข. น้าฝน
ค. น้าอดั ลม
ง. แกส๊ หุงตม้

2. สารใดเป็นสารละลายในสถานะของแขง็
ก. น้าสม้ สายชู โซดา
ข. ทองเหลือง เหรียญบาท
ค. โซดาไฟ ทองคาขาว
ง. กรดคาร์บอนิก นาก

3. สารละลายชนิดหน่ึงประกอบดว้ ยสาร 4 ชนิดคือ
สาร ก 7% สาร ข 71% สาร ค 13% สาร ง 9%

สารท้งั หมดมีสถานะเดียวกนั สารใดเป็นตวั ทาละลาย
ก. สาร ก
ข. สาร ข
ค. สาร ค
ง. สาร ง

19

4. สีน้ามนั ใชส้ ารในขอ้ ใดเป็นตวั ทาละลายโรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง
ก. น้า
ข. น้ามนั สน
ค. น้ามนั เบนซิน
ง. น้ามนั กา๊ ด

5. ถา้ นกั เรียนตอ้ งการละลายเกลือตอ้ งใชอ้ ุปกรณ์ต่อไปน้ียกเว้นขอ้ ใด

ก. เกลือ

ข. น้า
ค. ชอ้ นคน

ง. น้าตาลทราย
6. สารในขอ้ ใดไม่ใช่สารละลาย

ก. น้าเกลือ
ข. น้าจิม้ ไก่
ค. น้าเชื่อม
ง. น้าสม้ สายชู
7. สารละลายในขอ้ ใดท่ีมีสถานะต่างจากขอ้ อ่ืน

ก. ทองเหลือง

ข. โลหะบดั กรี

ค. ไอน้าในอากาศ
ง. ฟิ วส์

8. ต่อไปน้ีเป็นประโยชน์ของการละลาย ยกเว้นขอ้ ใด

ก. ใชน้ ้าละลายป๋ ุยรดตน้ ไม้
ข. การปรุงอาหาร

ค. การซกั ลา้ ง

ง. การเกิดฝนกรด

20

9. การละลายของน้าตาลเป็นการเปล่ียนแปลงในขอ้ ใด
ก. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ
ข. การเปลี่ยนแปลงทางเคมี
ค. การเปล่ียนแปลงทางขนาด
ง. การเปล่ียนแปลงทางรสชาติ

10. เกลือทาใหอ้ าหารมีรสเคม็ ไดโ้ ดยวธิ ีการใด
ก. ทาปฏิกิริยากบั อาหาร
ข. การละลายในอาหาร
ค. การเปล่ียนแปลงส่วนประกอบของอาหาร
ง. การเพม่ิ สารอาหารใหก้ บั อาหารเพ่มิ ข้ึน
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง
ไปตรวจดูเฉลยแบบทดสอบ
หลงั เรียนในภาคผนวก กนั เลย

21

บรรณานุกรม

กระทรวงศกึ ษาธิการ. (2549). คู่มือครูสาระการเรียนรู้พืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ กล่มุ สาระ
การเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พค์ ุรุสภาลาดพร้าว.

สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2547). หนังสือกจิ กรรมสาระ
การเรียนรู้พืน้ ฐาน เร่ือง สารและสมบัติของสาร กล่มุ สาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์ ช่วงช้ันที่ 2 ช้ันประถมศึกษาปี ท่ี 4 – 6. กรุงเทพฯ : คุรุสภา
ลาดพร้าว.
. (2549). หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ กล่มุ สาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์ ช้ันประถมศึกษาปี ท่ี 6. กรุงเทพฯ : คุรุสภาลาดพร้าว.

สมศกั ด์ิ สินธุระเวชญ,์ อรุณี ลิมศริ ิ และคณะ. (2548). สื่อการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์
สมบูรณ์แบบ ช้ันประถมศึกษาปี ท่ี 6 ตามหลกั สูตรการศึกษาข้นั พืน้ ฐาน
พทุ ธศักราช 2544. กรุงเทพ: วฒั นาพานิช.

สาลี รักสุทธี และ สุวรีย์ เวยี งนนท.์ (2548). แผนการจดั การเรียนรู้กล่มุ สาระ
การเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ ป.6 ภาคเรียนที่ 2 ตามหลกั สูตรการศึกษาข้นั พืน้ ฐาน
พทุ ธศักราช 2544. กรุงเทพฯ : พฒั นศกึ ษา.

เสียง เชษฐศิริพงศ.์ (2551). ติวโจทย์เตรียมสอบวทิ ยาศาสตร์ ป.6 และสอบเข้า ม. 1.
กรุงเทพฯ : นิพนธ.์

เอกรินทร์ ส่ีมหาศาล, รุจิร์ ภู่สาระ และ สุรดิษฐ์ ทองเปรม. (ม.ป.ป.). สื่อการเรียนรู้
สาระพืน้ ฐาน แม่บทมาตรฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.6. กรุงเทพฯ : อกั ษรเจริญทศั น.์
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

โรงเกรัลียยนาบนา้ ี นแหพมงาจกันแทขรง้ ์ 22

ภาคผนวก

23

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนโรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

1. ข
2. ข
3. ง
4. ข
5. ค
6. ข
7. ง
8. ก
9. ข
10. ง

ตอบผดิ ไม่เป็นไร ไปศึกษาเน้ือหา
แลว้ ทาแบบทดสอบหลงั เรียนกนั ใหม่

24

แนวคาตอบใบกจิ กรรมที่ 1

จุดประสงค์การทดลอง

เพอ่ื ศึกษาการละลายของสาร

ปัญหาการทดลอง เมื่อนาสารแต่ละชนิดมาผสมกบั น้ามีการเปลี่ยนแปลงเน้ือสารอยา่ งไร

สมมตฐิ าน สารบางชนิดละลายกลมกลืนเป็นเน้ือเดียวกบั น้า บางชนิดไม่ละลายในน้า

ตารางบันทกึ ผลการทดลอง

สารทใี่ ช้ทดลอง การเปลยี่ นแปลงทสี่ ังเกตได้ ลกั ษณะของสาร

เน้ือเดียว เน้ือผสม
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง
หลอดที่ 1 น้าตาลทราย + น้า น้าตาลทรายละลายในน้า 

หลอดที่ 2 เกลือ + น้า เกลือละลายในน้า 

หลอดที่ 3 ทราย + น้า ทรายไม่ละลายในน้า 

หลอดที่ 4 ดิน + น้า ดินไม่ละลายในน้า 

คาถามหลงั การทดลอง
1. สารในหลอดใดบา้ งที่มีการเปล่ียนแปลงและเปลี่ยนแปลงอยา่ งไร

หลอดที่ 1 และหลอดที่ 2 มีการเปล่ียนแปลงโดยละลายเป็นเน้ือเดียวกบั น้า
2. สารในหลอดใดเป็นสารเน้ือเดียวหรือสารละลาย

หลอดที่ 1 และหลอดที่ 2
3. สารในหลอดใดเป็นสารเน้ือผสมและหลอดใดเป็นสารแขวนลอย

หลอดที่ 3 และหลอดท่ี 4

สรุปผลการทดลอง
สารบางชนิดเม่ือผสมน้าสามารถละลายเป็นเน้ือเดียวกบั น้า เรียกวา่ สารละลาย

ส่วนบางชนิดเม่ือผสมน้าไม่สามารถละลายเป็นเน้ือเดียวกบั น้า เรียกวา่ สารเน้ือผสม

25

แนวคาตอบใบกจิ กรรมท่ี 2

1. องคป์ ระกอบของสารละลายมีก่ีส่วน อะไรบา้ ง
2 ส่วน คือ ตวั ทาละลาย และ ตวั ละลาย

2. ตวั ทาละลาย หมายถึง
สารที่มีความสามารถ ในการทาใหส้ ารต่างๆ ละลายได้ โดยไม่ทาปฏิกิริยาเคมี
กบั สารน้นั

3. ตวั ละลาย หมายถึง
สารท่ีถูกตวั ทาละลายละลายใหก้ ระจายออกไปทว่ั ในตวั ทาละลายโดยไม่
ทาปฏิกิริยาเคมีต่อกนั

4. น้าตาลละลายในน้า สารใดเป็นตวั ทาละลาย สารใดเป็นตวั ละลาย
ตวั ทาละลายคือ น้า ตวั ละลาย คือ น้าตาล

5. เกลือละลายในน้า สารใดเป็นตวั ทาละลาย สารใดเป็นตวั ละลาย
ตวั ทาละลายคือ น้า ตวั ละลาย คือ เกลือ
โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

26

(ตัวอย่างแผนผงั ความคดิ ถ้าแตกต่างจากตัวอย่างให้อยู่ในดุลยพนิ ิจของครูผู้สอน)

ใชใ้ นทาง ใชใ้ นทางการซกั ใชใ้ นการปรุง ใชใ้ นการเกษตร
การแพทย์ เช่น ลา้ ง เช่น ละลาย อาหาร เช่น เช่น ละลายป๋ ุย
ละลายตวั ยา ผงซกั ฟอก ละลายเคร่ืองปรุง
รส

โรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์งประโยชน์

การละลาย
โทษ

การเกิดฝนกรด การละลาย การละลาย
จากการละลาย สารเคมีลงในดิน
มลพษิ ที่อยใู่ น สารเคมีลงใน ทาใหด้ ินเป็นกรด
อากาศ แม่น้าลาคลองทา
ใหน้ ้าเน่าเสีย

27

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียนโรงเ ักรีลยยนา ้บนีานแหพมงาจักนแท้ขร์ง

1. ง
2. ข
3. ข
4. ข
5. ง
6. ข
7. ค
8. ง
9. ก
10. ข

ลองเปรียบเทียบคะแนน
ก่อนเรียนกบั หลงั เรียนวา่ ไดเ้ พิม่ ข้ึน

กี่คะแนน

โรงเกรัลียยนาบนา้ ี นแหพมงาจกันแทขรง้ ์

28