ฟ้อนบายศรี สู่ขวัญ
ฟ้อนบายศรีสู่ขวัญ ประวัติความเป็นมา การแสดงชุดรำ บายศรีสู่ขวัญ เป็นการแสดงของภาคอีสาน ซึ่งใช้ในพิธีบายศรีสู่ขวัญหรือเชิญขวัญในการต้อนรับ แขกเมืองหรือแขกสำ คัญๆ ซึ่งเป็นแขกที่มีเกียรติหรือแขกผู้ใหญ่ที่มาจากต่างถิ่น ชาวอีสานจะมีการจัดต้อนรับโดย จัดพิธีบายศรีสู่ขวัญ โดยนำ ใบตองมาเย็บเป็นบายศรีอย่างสวยงามประดับด้วยดอกไม้และเครื่องหอม มีด้ายสาย สิญจน์สำ หรับผูกข้อมือ ซึ่งจะให้ผู้เฒ่าหรือผู้ทรงคุณวุฒิ วัยวุฒิ เพื่อความเป็นสิริมงคลโดยมีพานบายศรีหรือที่ เรียกว่า “ พาขวัญ’’ โดยจะมีพราหมณ์เป็นผู้ทำ พิธีเรียกขวัญ ตามท่วงทำ นองของชาวบ้านในคำ เรียกขวัญนั้นจะมี ทั้งคาถาที่เป็นภาษาบาลี และคำ เรียกขวัญภาษาถิ่น หรือที่เรียกว่า “ สูตรขวัญ ’’ซึ่งคำ ว่าสูตรขวัญนั้นยากแก่การ เข้าใจของผู้มาเยือน จึงมีการจัดทำ ชุดรำ บายศรีขึ้นเพื่อให้คนต่างถิ่นได้เข้าใจเพราะมีคำ ร้องที่เป็นภาษาที่เข้าใจ ง่าย เนื้อร้องแต่งโดยอาจารย์ดำ เกิง ไกรสรกุล ซึ่งในปัจจุบัน ก็ยังเป็นที่นิยมใช้กันอยู่ แต่เนื้อร้องอาจจะผิดเพี้ยน จากเดิมไปบ้าง
บายศรี เป็นคำ เรียกพราหมณ์ด้วยความ เคารพ พราหมณ์เป็นผู้ทำ พิธีสู่ขวัญ จึงเรียกว่า บายศรีสู่ขวัญ ซึ่งหมายถึงพราหมณ์ทำ พิธีสู่ขวัญ บายศรี มาจากคำ ว่า บาย+ศรี บาย แปลว่า สัมผัส จับ ต้อง ศรี แปลว่า สิริ มงคล สิ่งที่ดี ฟ้อนบายศรีสู่ขวัญ
บายศรี หมายความถึง การรวบรวมเรียกเอาสิริมงคลต่างๆ ด้วยกิริยาวิธีทางกาย ทางวาจา และทางใจ แม้ว่าศรี หรือ สิริ จะไม่สามารถบายหรือสัมผัสจริงๆได้ด้วยมือ แต่ที่ใช้คำ ว่าบาย เนื่องจากต้องการสื่อใน ความหมายเชิงรูปนัย เพื่อให้เข้าใจได้ง่าย มิใช่นามนัย พราหมณ์จึงใช้วิธีเชิญสิริเข้ามาอยู่ในข้าว ไข่ต้ม หรือฝ้ายผูกข้อมือ เป็นต้น แล้วบายเอาข้าวหรือไข่ต้มส่งให้ผู้เข้ารับบายศรีกิน นำ ฝ้ายไปผูกข้อมือ ซึ่งวิธีการนี้เป็นวิธีเชิงรูปธรรม ในส่วนที่เป็นนามธรรมนั้น จะรับสิริทางใจหรือความรู้สึกโดยตรง บายศรีสู่ขวัญ จึงหมายถึงการรวบรวมเรียกเอาหรือเชิญสิริมงคลต่างๆ ด้วยกิริยาวิธีทางกาย ทางวาจา และทางใจ ให้มาสถิตที่ขวัญ เพื่อความเจริญรุ่งเรือง เพื่อความสุข สวัสดี
ผู้แสดงเป็นหญิงล้วน สวมเสื้อแขนกระบอกสีขาว ห่มสไบขิด และนุ่งผ้าซิ่นลายขิด(ผ้าซิ่นขิดอุดรธานี) ผมเกล้ามวยทัดดอกไม้หรือพันมวยผมด้วยฝ้ายภูไท สวมเครื่องประดับเงิน การแต่งกาย 2023
2021 เนื้อ นื้ ร้อ ร้ งประกอบ การฟ้อนบายศรีสู่ รี ข สู่ วัญ วั มาเถิดเย้อ มาเยอขวัญเอย มาเย้อขวัญเอย…… หมู่ชาวเมืองมา เบื้องขวานั่งส่ายล่าย เบื้องซ้ายนั่งเป็นแถว ยอพาขวัญไม้จันทน์เพริดแพร้ว ขวัญมาแล้ว มาสู่คีงกลม เกศแก้วหอมลอยลม ทัดเอื้องชวนชม เก็บเอาไว้บูชา ยามฝนพรำ เจ้าอย่าแข่ง แดดร้อนแรงเจ้าอย่าคลา อยู่ที่ไหนจงมา รัดด้ายไชยยา มาคล้องผ้าแพรกระเจา อย่าเพลินเผลอ มาเยอขวัญเอย มาเย้อขวัญเอย…… อยู่แดนดินใด หรือฟ้าฟากไกล ขอให้มาเฮือนเฮา เทื่อยังคิดอาลัยซู้เก่า ขออย่าเว้า ขวัญเจ้าจะตรม หมอกน้ำ ค้างพร่างพรม ขวัญอย่าเพลินชม ป่าเขาลำ เนาไพร เชิญไล้ทาประทินกลิ่นหอม ดมพะยอมให้ชื่นใจ เหล่าข้าน้อยแต่งไว้ ร้อยพวงมาลัยมาคล้องให้สวยรวย
ความหมายของเพลง รำ บายศรีสู่ขวัญ เพื่อเรียกขวัญให้มาอยู่กับเนื้อกับตัว ให้ผู้ที่มาร่วมพิธี โดย ใช้ด้ายศิริมงคลผูกแขน ตามประเพณีท้องถิ่น เครื่องดนตรีที่ใช้ประกอบในการแสดงชุด “ ฟ้อนบายศรีสู่ขวัญ ” ใช้วงดนตรีพื้นบ้าน วงโปงลาง มีเครื่องดนตรีดังนี้โปงลาง กลอง ยาว กลองใหญ่ ไหซอง พิณ เบส แคน โหวด ฉาบเล็ก ฉาบ ใหญ่ เกราะ เครื่องดนตรี ผู้สร้าง การฟ้อนบายศรีสู่ขวัญ เกิดจากการคิดค้นร่วมกัน โดย อ. ดำ เกิง ไกรสรกุล และ อ.พนอกำ เนิดกาญจน์ แห่งวิทยาลัยครูอุดรธานี(ปัจจุบันคือ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี) ซึ่ง อ.พนอกำ เนิดกาญจน์ เป็นผู้ประดิษฐ์ท่าฟ้อน อ. ดำ เกิง ไกรสรกุล เป็นผู้แต่งเนื้อร้องและทำ นองเพลง
ฟ้อนบายศรีสู่ข สู่ วัญ ที่มาคลิปลิ : Thai Music and Dance SCAN สื่อการเรีย รี นรู้เพิ่ม พิ่ เติม ติ วิดี วิ โดี อจากYouTube