November 2021 SAFETY PROMOTION

กก

SAFETY PROMOTION

#November 2021

Safety Leadership น.ต.ยศนรุ ักข์ เหมอื นจันทร์ นกั พัฒนาอาวุโส 4

การจัดการความปลอดภัยในการดำเนินงานของ ประการ เช่น คุณสมบัติพื้นฐาน บุคลิกภาพ คุณลักษณะ
ธุรกิจอุตสาหกรรมจะเกิดผลสำเร็จได้ด้วยองค์ประกอบ ระดับชั้นของผู้นำ และสไตล์ในการนำ ควรจะต้องทำความ
สำคัญ 5 ประการ คือ ภาวะผู้นำด้านความปลอดภัย เข้าใจปัจจัยเหล่านี้ให้ถ่องแท้ เพื่อให้สามารถจัดการได้
วัฒนธรรมองค์กรด้านความปลอดภัย ระบบการจัดการ อยา่ งเหมาะสม
พันธกิจหลักขององค์กร ระบบการจัดการความปลอดภัย
และวศิ วกรรมระบบงานทด่ี ี 1.คุณสมบัตพิ นื้ ฐานของบุคคลที่สง่ เสริมภาวะผ้นู ำ
1.1 สุขภาพกาย สุขภาพจิต ผู้ที่มีสุขภาพกายที่ดี
บทความนี้จะนี้จะกล่าวถึงภาวะผู้นำด้านความ แขง็ แรง ไม่ปว่ ยไข้ ยอ่ มสามารถทำงานไดด้ ี ทานทนต่องาน
ปลอดภัยซึ่งเปรียบเสมือนกุญแจไขสู่ความสำเร็จในงาน หนกั ได้ ย่อมไดร้ บั การยอมรับนับถอื จากเพื่อนร่วมงานผู้ที่มี
ด้านความปลอดภัยขององค์กร ภาวะผู้นำด้านความ สุขภาพจิตที่ดีย่อมเข้ากับผู้อื่นได้ง่าย และสามารถจัดการ
ปลอดภัยนี้มิได้หมายถึงภาวะผู้นำของผู้บริหารสูงสุด หรือ กบั ความเครยี ดได้
ทีมผู้บริหารเท่านั้น หากแต่หมายถึงภาวะผู้นำของ 1.2 ความชาญฉลาด ผู้ท่มี ีความชาญฉลาดทางปัญญา
ผู้บังคับบัญชาทุกระดับชั้นขององค์กร จากผู้บริหารสูงสุด ความชาญฉลาดทางอารมณ์ ความชาญฉลาดทางศีลธรรม
ทีมผู้บริหาร ผู้จัดการตามสายงานและส่วนสนับสนุน และความชาญฉลาดในดา้ นอ่ืนๆท่ีมคี วามสัมพันธ์กบั การทำ
หัวหน้าและผู้ควบคุมงาน ผู้บังคับบัญชาระดับตน วิศวกร หนา้ ที่ ย่อมทำให้บคุ คลโดดเดน่ ในกลุ่มผ้ปู ฏบิ ตั ิงาน ส่งเสริม
และสายอาชพี ทเ่ี ปน็ ส่วนสนับสนุน ภาวะผู้นำ

ปัจจัยที่เป็นตัวกำหนดภาวะผู้นำด้านความ
ปลอดภัยของผู้บังคับบัญชาทุกระดับชั้นในองค์กรมีหลาย

1.3 ความรู้และความสามารถ ผู้ที่มีความรู้ เข้าใจ ในขณะท่ีผทู้ ่ีขาดความม่ันคงทางอารมณ์ จะกอ่ ให้เกิดความ
หลักการและรายละเอียดของงาน ย่อมเป็นผู้ที่มี ตงึ เครียดท้ังตอ่ ตนเองและต่อผูค้ นรอบขา้ ง
ความสามารถในงานท่ีปฏบิ ตั ิหรอื กำกับดูแล
2.2 มีค วามใส่ใจใน สิ่งแ วดล้อ มแ ล ะผ ู ้ อ่ื น
1.4 ประสบการณ์ ประสบการณ์ในการทำงานช่วย (Extroversion) คือ สนใจที่จะนำเอาสิ่งต่างๆ จาก
ส่งเสริมประสิทธิภาพในการทำงาน ทำงานเสร็จได้อย่าง ภายนอก หรือนำข้อมูลสารสนเทศ ความเห็น หรือความ
รวดเร็ว และประสิทธิผลการทำงานดี คือได้งานที่ได้บรรลุ ตอ้ งการของผู้อนื่ มาใช้ในการพิจารณาเร่ืองราวหรือกระทำ
จุดมุ่งหมายทีต่ ้องการ ผู้ที่มีประสบการณ์ย่อมให้คำแนะนำ การใดๆ ไมย่ ดึ ถือตนเองเปน็ หลกั ดว้ ยบคุ ลกิ ภาพนี้จึงทำให้
หรือชี้แนะการทำงานให้เพื่อนร่วมงานได้ดี ทำให้ได้รับการ เป็นที่ยอมรับของคนในสังคม สามารถเข้ากับบุคคลอื่นได้
ยอมรับนับถือ ง่าย น่าคบหาสมาคมและได้รับความร่วมมือจากคนรอบ
ข้าง เป็นคนเปิดเผยจะมีลักษณะที่มีความมั่นใจในตนเอง
2.บุคลิกภาพของผนู้ ำ กล้าแสดงออก กล้าที่จะเข้าหา หรือพูดคุยกับผู้อื่นได้
บุคลิกภาพที่เสริมสร้างให้บุคคลมีภาวะผู้นำ ได้แก่ โดยง่าย ทำให้บุคคลอื่นเข้ามามีส่วนร่วมในงานด้านความ
มีความมั่นคงทางอารมณ์ มีความใส่ใจในสิ่งแวดล้อมและ ปลอดภยั ได้
ผอู้ ่นื มคี วามใส่ใจใฝร่ ู้ มีสัมพนั ธ์ที่ดีกบั เพื่อนรว่ มงาน และมี
ความรอบคอบพถิ พี ิถนั 2.3 มีความใฝ่รู้ (Learning Orientation) คือ เป็น
ผ้ทู มี่ คี วามสนใจสง่ิ ใหม่ๆ ท่ีเขา้ มาเก่ยี วขอ้ งกบั การดำรงชีวิต
2.1 มคี วามมน่ั คงทางอารมณ์ (Emotional มีความพยายามในการค้นหาความรู้ ข้อมูล หรือ
resilience) คือความสามารถในการควบคุมอารมณ์ได้ดี สารสนเทศใหม่ๆ อยู่เสมอ เรียนรู้ได้อย่างรวดเร็ว สามารถ
ไม่ให้อารมณ์มีอิทธิพลอยู่เหนือเหตุผลในการตัดสินใจหรือ ในการจดจำรายละเอียดและเขา้ ใจสิ่งตา่ งๆ มคี วามสามารถ
ดำเนินการใดๆ ผู้ที่มีความมั่นคงทางอารมณ์จะไม่หวั่นไหว ในการสื่อสารในระดับต่างๆ ท่ีมคี วามซบั ซ้อน บุคลิกภาพนี้
กับผู้ป้อนข้อมูลเชิงลบ จะไม่ตกอยู่นความเครียด และ จะส่งเสริมความรู้ความสามารถในการปฏิบัติงานที่เป็น
สามารถแก้ไขปัญหาที่มีความซับซ้อนได้ดี จึงมีภาวะผู้นำ คุณสมบตั ิพ้นื ฐานทส่ี ง่ เสริมภาวะผูน้ ำ

2.4 มีสัมพันธ์ที่ดีกับเพื่อนร่วมงาน (Collegiality)
คือ น้ำใจไมตรี ความรู้สึกเห็นอกเห็นใจ พิจารณาในแง่มุม
ของคนอื่นมีปฏิสัมพันธ์ต่อเพื่อนร่วมงานสูง จะได้รับ
ความเห็นอกเห็นใจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการร้องขอความ
ร่วมมือหรือความช่วยเหลือต่างๆ ผู้นำแบบนี้จะมีแรงจูงใจ
ตอ่ ผูอ้ ื่นสูง

2.5 มีความรอบคอบพิถีพิถัน(Conscientiousness)
คือ เป็นผู้ที่มีความละเอียดรอบคอบ มีระเบียบวินัย มีการ
วางแผนกำหนดเวลา ใส่ใจในรายละเอยี ดของงาน และตรง
ต่อเวลา ผู้ที่มีความรอบคอมและมีระเบียบวินัยจะมี
แนวโน้มที่จะใส่ใจในรายละเอียดของงานเพือ่ พัฒนาตนเอง
ให้ไปสู่ระดับที่สูงขึ้น จึงมักจะเป็นผู้นำที่ดี ผู้ที่ขาดความ
รอบคอบอาจจะละเลยต่อรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ อาจทำ
ให้บกพร่องในการทำหน้าที่

3.คุณลักษณะที่เสริมสร้างภาวะผู้นำด้านความ ด้วย ปัญหาด้านความปลอดภัยที่เกิดขึ้นแล้วต้องได้รับการ
ปลอดภยั ตัดสนิ เลอื กทศิ ทางทีเ่ หมาะสม

Krause T.R.; (2005) ระบุคุณลักษณะที่เสริมสร้าง 3.4 ความร่วมมือ (Collaboration) การมีส่วนร่วม
ภาวะผู้ด้านความปลอดภัยไว้ 7 ประการ “Leading with นั้นถือว่ามีความสำคัญอย่างมากในการดำเนินงานด้าน
Safety” ได้แก่ วิสัยทัศน์ด้านความปลอดภัย ความ ความปลอดภัยให้บรรลุผลตามเป้าหมาย กล่าวคืองานด้าน
น่าเชื่อถือ การมุ่งเน้นการกระทำ ความร่วมมือ การ ความปลอดภัยเกี่ยวข้องกับทุกฝ่าย ทุกระดับในองค์กร
ตดิ ตอ่ สอื่ สาร การสอื่ กลับและช่นื ชม ความรบั ผิดชอบ เพราะการสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัย คือการทำให้
พนักงานทุกคนมีความรู้ ความตระหนัก และเข้าใจในเรื่อง
3.1 วิสัยทัศน์ด้านความปลอดภัย (Safety Vision) ความปลอดภัย ตลอดจนพฤติกรรมที่แสดงออกนั้น จะไม่
ผู้นำด้านความปลอดภัยที่ดี ต้องมีภาพของการทำงานท่ี สามารถทำไดห้ ากไมไ่ ดร้ ับความร่วมมอื จากทุกๆคน
ปลอดภัยสูงสุดเป็นต้นแบบ และสามารถสื่อสารกับผู้อ่ืน
เพื่อรว่ มกันพฒั นาองคก์ รและปรบั ปรุงระบบงาน 3.5 การติดต่อสื่อสาร (Communication) ผู้นำที่ดี
ต้องมีความสามารถในการสื่อข่าวสาร ข้อมูล ความรู้
3.2 ความน่าเชื่อถือ (Credibility) ผู้นำที่ดีต้องมี ประสบการณ์ ความรู้สึก ความคิดเห็น การต้องการจากผู้
ความเชื่อถือ ผู้ร่วมงานมีความรู้สกึ เชือ่ มั่นใจ และไว้วางใจ ส่งสารโดยผ่านสื่อต่างๆ ที่อาจเป็นการพูด การเขียน
ในบุคคลพร้อมจะรับฟังและปฏิบัติตามคำแนะนำหรือคำ สัญลักษณ์อื่นใด การแสดงหรือการจัดกิจกรรมตา่ งๆ ไปยัง
ตักเตือนของผ้นู ำ ผู้รับสาร ซึ่งอาจจะใช้กระบวนการสื่อสารที่แตกต่างกันไป
ตามความเหมาะสม หรือความจำเป็นของตนเองและคู่
3.3 การม่งุ เนน้ การกระทำ (Action Orientation) สื่อสาร โดยมีวัตถุประสงค์ให้เกิดการรับรู้ร่วมกันและมี
ผู้นำทีด่ ีตอ้ งลงมือปฏิบตั ิมากกว่าการพูด หรอื ตัดสินใจเลือก ปฏิกริ ิยาตอบสนองต่อกัน บริบททางการสอื่ สารทีเ่ หมาะสม
แนวทางในการตอบสนองต่อปัญหาด้านความปลอดภัยท่ี เป็นปจั จัยสำคัญทีจ่ ะช่วยให้การสอ่ื สารสัมฤทธผ์ิ ล
เกิดขึ้นได้อย่างเหมาะสม ซึ่งมีความหมายรวมถึงสิ่งเหล่านี้
3.6 การสื่อกลับและชนื่ ชม (Feedback and
Recognition) แนวคิดหลักของการยอมรับและคำติชม
นั้นก็คือผลการดำเนินการด้านความปลอดภัยจะมีการ
ปรับปรุงในทางท่ีดี เม่ือผนู้ ำเหน็ ความเปลยี่ นแปลงในทางที่
ดี และมีปฏิกิริยาตอบสนองกับความเปลี่ยนแปลงที่ดีนั้นๆ
การตอบสนองดังกล่าวไม่จำเป็นจะต้องเป็นทางการหรือ
เป็นเรื่องของผลประโยชน์ตอบแทน แต่จะต้องทำอย่าง
สมำ่ เสมอ

3.7 ความรับผิดชอบ (Accountability) การสร้าง
ความรับผิดชอบเป็นเรื่องสำคัญในด้านความปลอดภัย
พนักงานจะมีส่วนรับผิดชอบเกี่ยวกับอัตราความถี่ของการ
เกิดอุบัติการณ์ก็ต่อเมื่อทำให้รู้สึกว่าตัวเลขมีนัยสำคัญทาง
สถติ ิ ผลการดำเนนิ การกิจกรรมต่างๆ หากมีการวัดผล กจ็ ะ
ทำใหเ้ กดิ ความพร้อมทีจ่ ะรับผดิ ชอบตามมา

4.ระดับของผู้นำ ทมี งานได้อยา่ งดีมีทักษะในการสื่อสารทัง้ การพูด การเขียน
Jim Collins ผู้เขียนหนังสือเรื่อง “Good to Great” และการใชเ้ คร่อื งมือในการส่ือสาร
อธิบายทฤษฎี “โครงสร้างของผู้นำ 5 ระดับ” ตามลำดับ
ชั้นของการบังคับบัญชา ในลักษณะของการพัฒนาภาวะ 4.3 ผู้จัดการที่มีความสามารถ (competent
ผู้นำท่ีเริ่มตน้ จากการเปน็ ผู้นำทด่ี ี (Good leader) ในระดับ Manager) เป็นระดับท่ีสามของภาวะผนู้ ำ ทจ่ี ำเป็นสำหรบั
ล่างสุด ไปเป็นลำดับสู่การเป็นผู้นำท่ียิ่งใหญ่ (Great การจัดการงานในความรับผิดชอบ ผู้นำในระดับนี้ต้องมี
leader) ในระดับบนสุดขององค์กร ตามทแ่ี สดงในแผนภาพ ทักษะในการจัดการ สามารถวางแผน ชี้บ่งวัตถุประสงค์
ท่ี 1 กำหนดเป้าหมายของงาน จดั แบบแผน ออกแบบระบบงาน
มที กั ษะในการชกั จูงผลักดันการทำงานให้บรรลุเปา้ หมาย มี
แผนภาพท่ี 1 โครงสรา้ งของผูน้ ำ 5 ระดบั ความสามารถในการติดตาม เร่งรัดและควบคุมการทำงาน
ไดด้ ี
4.1 ผ้นู ำทด่ี ี (Good Leader หรอื Highly Capable
Individual) เป็นระดบั แรกของภาวะผนู้ ำ ทีเ่ หมาะสำหรับ 4.4 ผู้นำที่มีประสิทธิผล (Effective Leader) เป็น
ผู้เริ่มเขา้ ทำงานในองค์กร ซ่งึ องคก์ รสามารถจัดให้มีข้ึนด้วย ระดับสี่ของภาวะผู้นำ ผู้นำที่ทำหน้าที่ผู้จัดการระดับสูงท่ี
การสรรหา คัดเลือกบุคลากรที่มีคุณสมบัติที่ดี และพัฒนา ตอ้ งมีความรู้ความเข้าใจภาพรวมของธุรกิจทั้งปัจจัยภายใน
ให้เป็น “ผู้นำที่ดี” โดยการเพิ่มเติม ความรู้ ความเข้าใจ และปัจจัยภายนอก สามารถวิเคราะห์จุดอ่อน/จุดแข็ง ภัย
ทักษะในการทำงานและมีระเบียบแบบแผนในการทำ คุกคาม/โอกาส ของธุรกิจ กำหนดกลยุทธ์ทางธุรกิจ และ
หนา้ ท่ี เข้าใจในบทบาท หน้าท่แี ละความรับผิดชอบของตน ดำเนนิ การตามแผนกลยทุ ธ์ไดเ้ ปน็ อย่างดี ตลอดจนสามารถ
อย่างถูกต้องชัดเจน มีทกั ษะในการตัดสินใจท่ดี ี ส่ือวิสยั ทศั น์ขององค์กรได้

4.2 สมาชิกผู้ให้ (Contributing Team Member) 4.5 ผู้นำที่ยิงใหญ่ (Great Leader หรือ Level 5
เป็นระดับที่สองของภาวะผู้นำ ที่มีความสามารถในการ Executive) เป็นสูงสุดของภาวะผู้นำ ที่จะต้องเป็นผู้นำ
ทำงานรว่ มกับผู้อน่ื และทำงานเป็นทมี ได้อย่างมปี ระสิทธิผล องค์กรให้อย่รู อดมั่นคง และมพี ัฒนาการตามกาลสมัยอย่าง
จึงต้องการทักษาะในการสอนและนำงาน เข้าใจกระบวน ต่อเนื่อง ผู้นำระดับนี้ต้องเป็นผู้ที่มีวิสัยทัศน์กว้างไกล
ของการทำงานร่วมกันเป็นทีม มีเทคนิคเครื่องมือที่ช่วย กำหนดวิสัยทัศน์ขององค์กรได้อย่างเหมาะสม สอดคล้อง
ส่งเสริมการทำงานร่วมกัน สามารถตัดสินใจโดยกลุ่มหรือ กบั ความเป็นจรงิ ท่คี งความท้าทาย มีความคิดเชงิ บรู ณาการ
ที่เชื่อมโยงกันอย่างชัดเจนและนำไปสู่การปฏิบัติได้อย่างมี
ประสทิ ธิผล

5.สไตล์ของผูน้ ำ 5.3 ผู้นำแบบผูกพันธ์ (Affiliative Leader) เป็น
มีสถาบันศึกษาวิจยั มากมาย ที่จำแนกสไตล์ของผู้นำไว้ ผ้นู ำทีข่ บั เคล่ือนผู้คนโดยสรา้ งความกลมเกลียวและสามัคคี
หลายแบบ โดยจะขอเลือกการจำแนกสไตล์ของผู้นำของ ในหมู่คณะและเพื่อนร่วมงาน เหมาะสำหรับงานที่ต้องการ
Goleman (2000) Leadership That Gets Result ทำงานเป็นทีม ในบรรยากาศที่เป็นมิตร เอื้ออาทร พร้อมท่ี
ท่ีจำแนกไว้ 6 มาเสนอโดยสังเขป ได้แก่ จะเสียสละ ผู้นำประเภทนี้เป็นที่รักและไว้วางใจของเพื่อน
ร่วมงาน
5.1 ผู้นำโดยวิสัยทัศน์ (Visionary Leader) เป็น
ผู้นำที่ขับเคลื่อนผู้คนและองค์กรโดยใช้วิสัยทัศน์ ด้วยการ 5.4 ผู้นำแบบประชาธิปไตย (Democratic Leader)
สร้าง สื่อสาร ชักจูงโน้มน้ามและสร้างแรงบันดาลใจให้คน เป็นผู้นำที่ขับเคลื่อนผู้คนโดยการสร้างความเห็นพ้อง
ในองค์กรเข้ามาร่วมอย่างแข็งขันในการปรับปรุงหรือ ต้องกันในหมู่คณะ เหมาะสำหรับสถานการณ์ที่ต้องการ
พัฒนาการทำงาน ผู้นำประเภทนี้เหมาะกับสถานการณ์ที่ ความร่วมมือจากเพื่อนร่วมงานที่ความรู้ความสามารถท่ี
ต้องการเปลี่ยนแปลง ในกลุ่มคนที่มีความรู้ความสามารถ หลากหลาย และมีมุมมองที่แตกต่างกัน ผู้นำแบบนี้ตอ้ งผ้ทู ่ี
และมีบรรยากาศในการทำงานที่ดี และเป็นผู้ร่วมงาน มีความสามารถในการสื่อสาร มีทักษะในการฟัง การ
เชอื่ ถอื และศรทั ธา ถ่ายทอด การแก้ไขข้อขัดแย้ง มีความสามารถในการ
ตัดสินใจที่เป็นผลดีที่สุดของส่วนรวม ในบรรยากาศที่เป็น
5.2 ผู้นำแบบสอนงาน (Coaching Leader) เป็น มิตรและทุกคนมีผลประโยชน์ของส่วนรวมเป็นที่ตั้งในกล่มุ
ผู้นำที่ขับเคลื่อนผู้คนและองค์กรโดยใช้การสอนเป็น สมาชกิ มีความรู้ความสามารถและมีเหตผุ ล
เครื่องมือ โดยการสอนงาน แนะนำ ให้คำปรึกษาแนะนำ
ลงไปช่วยในการแก้ไขปัญหาเหตุติดขัดที่เกิดขึ้น ผู้นำ 5.5 ผนู้ ำแบบกำหนดเกณฑ์ (Pacesetting Leader)
ประเภทนี้จะต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจในเรื่องของ เป็นผู้นำที่ใช้เป้าหมาย มาตรฐาน ในการขับเคลื่อนผู้คน
งานเป็นอย่างดี และตอ้ งเป็นทเี่ คารพนับถือของผู้รว่ มงาน และองค์กร เหมาะสำหรับสถานการณ์ที่งานมีลักษณะ
แน่นอน ชัดเจน และเพื่อนร่วมงานหรือผู้ใต้บังคับบัญชา
เปน็ ผู้ทีม่ คี วามร้คู วามสามารถและทักษะในการทำงาน

5.6 ผู้นำแบบบัญชาการ (Commanding Leader)
เป็นผู้นำที่ใช้อำนาจออกคำสั่งในการขับเคลื่อนผู้คนและ
องค์กรเหมาะสำหรับสถานการณ์ท่ตี ้องการความฉบั ไว เช่น
ในสถานการณ์ฉุกเฉนิ หรือมคี วามไม่แนน่ อน และผู้ร่วมงาน
ยังขาดความสามารถในการตัดสินใจดำเนินการอย่างใด
อย่างหนึ่ง ในขณะท่ีผนู้ ำมีความเชย่ี วชาญท่ีเหนอื กว่า

6.บทสรปุ เอกสารอา้ งองิ
ภาวะผู้นำด้านความปลอดภัยที่มีประสิทธิผลในทุก
ระดับชั้นและสายบังคับบัญชา เป็นองค์ประกอบที่มีความ 1. Goleman D. (2000); Leadership That Gets
จำเป็นต่อการจัดการความปลอดภัยเชิงบูรณาการของทุก Results, HBR
องค์กร มีปัจจัยที่เป็นตัวกำหนดความมีภาวะผู้นำที่มี 2. Jim Collins (2001); “Good to Great” William
ประสิทธิผลหลายประการ เช่น คุณสมบัติพื้นฐาน Collins
บุคลิกภาพของผ้นู ำ คุณลกั ษณะของผู้นำ ระดับชน้ั ของผู้นำ 3. Krause T.R., 2005, “Leading with Safety”, Wiley-
และสไตล์ในการนำ จึงเป็นเรื่องที่ผู้ที่มีหน้าที่ดู แล Interscience, A John Wiley & Sons, Inc.,
รับผิดชอบในเรื่องนี้จะต้องทำความเข้าใจ เพื่อที่จะนำมา Hoboken, NJ
ประยุกต์ใช้ในการเสริมสร้างให้มีขึ้นในองค์กรอย่าง 4. Petersen Dan., 1996; “Safety by Objectives”
เหมาะสม 2nd Edition, Van Nostrand Reinhold, Singapore.
5. Pybus, Roger, 1996; “Safety Management:
Strategy and Practices”, Butterworth Heiwemann,
Oxford OX28
6. Wallace I.G. 1995; “Developing Effectives
Safety Systems”, Gulf Publishing Company,
Houston, TX
7. ผศ.อนนต์ วงษเ์ กษม; “ภาวะผนู้ ำด้านความปลอดภัย
(Safety Leadership)”