เอกสารประกอบการเรียน-ล่าสุด

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 1 4

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 2 เอกสารประกอบการเรียน วิชานาฏศิลป์ เรื่องทักษะปฏิบัตินาฏศิลป์ สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมปีที่3 โดย นักศึกษาชั้นปีที่3 เอกสารประกอบการเรียนนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาการวิจัยและพัฒนา นวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ สาขานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2565

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 3 คำนำ นวัตกรรมทางการศึกษานี้พัฒนาขึ้นในรายวิชาการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ ของนักศึกษาวิชาเอกนาฏศิลป์ศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช ใช้เป็นสื่อ ในการจัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่3 มีวัตถปุระสงค์เพื่อบอกความหมายของ นาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์ได้ บอกประเภทของนาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์ได้ ปฏิบัติท่า นาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์ได้แสดงนาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์อย่างมั่นใจและสนุกสนาน แสดงบทบาทสมมุติอย่างมั่นใจและสนุกสนาน และเข้าใจลักษณะการเคลื่อนไหวการแปรแถว ประกอบการแสดงได้อย่างถูกต้อง สาระสําคัญนวัตกรรมทางการศึกษา เรื่องทักษะปฏิบัตินาฏศิลป์ความหมายของนาฏยศัพท์ และภาษาท่านาฏศิลป์ประเภทของนาฏยศัพท์บทบาทสมมติ และการเคลื่อนไหวการแปรแถว ขอขอบคุณนักวิชาการที่กล่าวอ้างในเรื่องประสิทธิภาพเอกสารประกอบการเรียน และผู้ช่วย ศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจําวิชาการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ ที่ชี้แนะการพัฒนานวัตกรรมจนสมบูรณ์เป็นสื่อที่ดีมีประโยชน์ ขอบคุณครอบครัวและเพื่อน ๆ น้อง ๆ สาขาวิชานาฏศิลป์ทุกคนที่เป็นกําลังใจในการพัฒนาสร้างผลสัมฤทธิ์ที่ดีของงานนวัตกรรมฉบับสมบูรณ์ ครั้งนี้ จึงขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ คณะผู้จัดทำ 1 มกราคม2566

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 4 สารบัญ หน้า คำนำ................................................................................................................................ สารบัญ............................................................................................................................. สารบัญภาพ…………………………………………………………………………………………………………. คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับครู......................................................... คำชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียน................................................... กระดาษคำตอบ................................................................................................................... สาระการเรียนรู้................................................................................................................... จุดประสงค์.......................................................................................................................... แบบทดสอบก่อนเรียน........................................................................................................ ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง............................................................................................... - นาฏยศัพท์.......................................................................................................... - ภาษาท่า.............................................................................................................. การเคลื่อนไหวและการจัดแถว........................................................................................... คำถามทบทวน.................................................................................................................... - แบบฝึกหัดที่ 1 ................................................................................................... - แบบฝึกหัดที่ 2................................................................................................... - แบบฝึกหัดที่ 3.................................................................................................... - แบบฝึกหัดที่ 4................................................................................................... - แบบฝึกหัดที่ 5.................................................................................................... แบบทดสอบหลังเรียน......................................................................................................... กระดาษคำตอบ.................................................................................................................. บรรณานุกรม...................................................................................................................... ภาคผนวก...........................................................................................................................

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 5 สารบัญภาพ ภาพที่ หน้า ท่านาฏยศัพท์………………………………………………………………………………………………………….. ภาษาท่า................................................................................................................................ การเคลื่อนไหวการแปรแถว...................................................................................................

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 6 มาตรฐาน ศ3.1 เข้าใจและแสดงออกทางด้านนาฏศิลป์อย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์คุณค่า นาฏศิลป์ ถ่ายทอดความรู้สึกความคิดอย่างอิสระ ชื่นชม และประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน ศ3.2 เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมเห็นคุณค่านาฏศิลป์ที่ เป็นมรดกทางวัฒนธรรม ภูมิปัญญาไทยและสากล ตัวชี้วัด ศ3.1 ม.3/1 ใช้นาฎยศัพท์หรือศัพท์ทางการที่เหมาะสม ศ3.1 ม.3/2 ร่วมจัดงานการแสดงต่างๆ ศ3.2 ม.3/1 ออกแบบและสร้างสรรค์อุปกรณ์และเครื่องแต่งกาย เพื่อแสดงนาฏศิลป์ ศ3.2 ม.3/2 แสดงความคิดเห็นการอนุรักษ์ เนื้อหาประจำบท 1. ความหมายของนาฏยศัพท์ 2. ประเภทของนาฏยศัพท์ 3. ความหมายของภาษาท่านาฏศิลป์ 4. ประเภทของภาษาท่านาฏศิลป์ 5. บทบาทสมมุติ 6. การเคลื่อนไหวการแปรแถว จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. บอกความหมายของนาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์ได้ 2. บอกประเภทของนาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์ได้ 3. ปฏิบัติท่านาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์ได้ 4. แสดงนาฏยศัพท์และภาษาท่านาฏศิลป์อย่างมั่นใจและสนุกสนาน 5. แสดงบทบาทสมมุติอย่างมั่นใจและสนุกสนาน 6. เข้าใจลักษณะการเคลื่อนไหวการแปรแถวประกอบการแสดงได้อย่างถูกต้อง

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 7 วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ เอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน3 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้เอกสาร ประเอกสารประกอบการเรียน เรื่องทักษะเบื้องต้นทางนาฏศิลป์ (หน้า 7-13) สื่อการจัดการเรียนรู้ เอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน 3 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้เอกสาร ประเอกสารประกอบการเรียน เรื่องทักษะเบื้องต้นทางนาฏศิลป์รายละเอียดอยู่ในคู่มือการใช้เอกสาร ประกอบการเรื่องทักษะเบื้องต้นทางนาฏศิลป์(หน้า 19) การวัด และประเมินผล 1. วิธีการวัดผล 1.1 ตรวจงานแบบฝึกหัดท้ายบท 1.2 ตรวจงานที่มอบหมายเพิ่มเติม 1.3 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 1.4 สังเกตพฤติกรรม 2. เครื่องมือวัดผล 2.1 คำถามทบทวน / แบบฝึกหัด 2.2 แบบตรวจสอบงานเพิ่มเติม 2.3 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม 3. เกณฑ์การประเมิน 3.1 แบบฝึกหัด คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.3 การปฏิบัติท่ารำ รวมคะแนนเฉลี่ยอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3 3.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผู้เรียน มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 8 ชื่อ.................................สกุล....................................ชั้น.................เลขที่............... ข้อที่ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 9 แบบทดสอบก่อนเรียน คำชี้แจง 1. ให้นักเรียนทำเครื่องหมายกากบาท (×) ลงในช่องว่างที่ตรงกับตัวเลือกที่นักเรียนเห็นว่าถูกต้องที่สุด 2. แบบทดสอบนี้มีจำนวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 3. ให้เวลาทำแบบทดสอบก่อนเรียน 10 นาที ******************************************************************************* 1. นาฏยศัพท์ หมายถึงอะไร ก. ศัพท์ที่ใช้เป็นราชาศัพท์ ข. ศัพท์ที่ใช้เรียกทางวิทยาศาสตร์ ค. ศัพท์เฉพาะที่ใช้เรียกท่ารำทางนาฏศิลป์ไทย ง. ศัพท์ที่ใช้เรียกตัวละคร 2. “มือทั้งสองข้างตั้งวงระดับไหล่” มีชื่อเรียกนาฏยศัพท์ว่าอะไร ก. ตั้งวงบน ข. ตั้งวงหน้า ค. ตั้งวงล่าง ง. ตั้งวงกลาง 3. นาฏยศัพท์แบ่งออกเป็นกี่ประเภท ก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภท ค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท 4. ข้อใดไม่ใช่นาฏยศัพท์ ก. ยิ้ม ข. วง ค. จีบ ง. กระดกเท้า 5. “ภาษาที่ใช้สื่อสารของนักแสดงเพื่อให้ผู้ชมเข้าใจ” เป็นความหมายของข้อใด ก. นาฏยศัพท์ ข. ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ ค. ภาษาใจ ง. ภาษาใบ้ 6. “ตั้งวงด้านหน้าระดับหน้าอกแล้วสั่นปลายมือพร้อมทั้งส่ายหน้าเล็กน้อย” มีความหมายตรงกับ ข้อใด

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 10 ก. อาย ข. โกรธ ค. ปฏิเสธ ง. ดีใจ 7. ข้อใดคือภาษาท่าที่สื่อความหมายว่า “ อาย” ก. แบมือทั้งสองข้างแล้วไขว้ทับกันบนอก ข. มือขวาจีบระดับอก มือซ้ายจีบที่ชายพก ค. มือซ้ายจีบระดับอก มือขวาจีบระดับชายพก ง. แบมือซ้ายวางแนบแก้ม มือขวาจีบส่งหลัง 8. บทบาทสมมุติ มีความหมายว่าตรงกับข้อใด ก. ท่าทางที่ผู้แสดงนำเสนอพฤติกรรมการปฏิบัติเพื่อชี้แจงให้ผู้ชมทราบ ข. ท่าทางที่ผู้แสดง เป็นคน เป็นสัตว์ หรือสิ่งของ ค. ท่าทางที่แสดงแล้วแต่สถานการณ์ที่กำลังปฏิบัติ ง. ถูกทุกข้อ 9. ข้อใดกล่าวถูกต้องเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวและการจัดแถว ก. จะต้องเคลื่อนไหวที่แฝงไว้ด้วยท่ารำ ข. เคลื่อนไหวไปตามธรรมชาติ ค. เคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง ง. ถูกทุกข้อ 10. การตั้งแถวที่นักแสดงยืนขนานกับเวทีจากด้านหน้ามาด้านหลัง สามารถยืนได้เป็นแถวเดียว สอง แถว หรือหลายแถวก็ได้ เป็นการแปรแถวแบบใด ก. แถวตอน ข. แถววงกลม ค. แถวครึ่งวงกลม ง. แถวตัววี

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 11 ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง การสื่อสารทางการแสดงเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับผู้เรียนนาฏศิลป์ภาษาสื่อสารปรากฏอยู่ในเรื่อง ของนาฏยศัพท์ บทบาทสมมติ และเรื่องภาษาท่าทาง ตามความเข้าใจที่ถูกต้อง จะได้นำไปใช้อย่างถูก วิธีเอกสารฉบับนี้จะนำเสนอสาระสำคัญ เรื่อง นาฏยศัพท์ ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ บทบาทสมมติ และการเคลื่อนไหวการแปรแถว ดังนี้ นาฏยศัพท์ นาฏยศัพท์เป็นภาษาสื่อสารทางการแสดง ที่ครูและนักเรียน จะต้องสื่อสารทำความเข้าใจกัน ระหว่างปฏิบัติท่ารำ ผู้ที่เข้าใจ และสามารถปฏิบัติท่านาฏยศัพท์ได้ย่อมจะสามารถปฏิบัติท่ารำได้ อย่างถูกต้องและมีความสุข สาระสำคัญที่จะนำเสนอ ประกอบด้วย ความหมายของนาฏยศัพท์ ประเภทของนาฏยศัพท์ และนาฏยศัพท์เบื้องต้นของการปฏิบัติ ดังนี้ ความหมายของนาฏยศัพท์ ภาพที่1 นาฏยศัพท์จีบ เดี่ยวเท้าของตัวนาง ที่มา : picpost., (2560). นาฏยศัพท์ หมายถึง คำยากที่เกี่ยวกับการฟ้อนรำที่ต้องแปล (หมวดวิชานาฏศิลป์ละคร,2552 : 1). ดังนั้น ในความหมายของคำว่านาฏยศัพท์ที่เข้าใจกันโดยทั่วไปจึงหมายถึง ศัพท์เฉพาะที่ใช้เรียก ท่ารำทางนาฏศิลป์ไทย ใช้เสริมในการประดิษฐ์สร้างสรรค์ท่ารำที่เกี่ยวข้องกับนาฏศิลป์ผู้แสดงต้อง เข้าใจเกี่ยวกับนาฏยศัพท์ที่จะนำไปใช้ประกอบท่ารำ เพื่อที่จะให้การร่ายรำมีความสวยงามยิ่งขึ้น

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 12 ประเภทของนาฏยศัพท์ นาฏยศัพท์ที่ใช้เกี่ยวกับท่ารำได้แบ่งออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้(ถวัลย์ มาศจรัส และวรรณี สมานสารกิจ, (2547 : 61). ภาพที่ 2 การตั้งวงนามศัพท์ของการแสดง ที่มา : ครูนาฏศิลป์ นาฏยศิลปิน, (2560). 1. นามศัพท์ หมายถึง ศัพท์ที่เรียกชื่อท่ารำ หรือชื่อท่าที่บอกกิริยากระทำของผู้นั้น เช่น วง จีบ ก้าวเท้า ย่ำเท้า เป็นต้น ภาพที่ 3 กิริยาศัพท์การแหงนของตัวละคร ที่มา : มโนสาเร่ = Manosaray, (2560). 2. กิริยาศัพท์ หมายถึง ศัพท์ที่ใช้เรียกในการปฏิบัติบอกอาการกิริยาของผู้แสดง เช่น แหงน เอียงศีรษะ กดเอว กดไหล่ เปิดปลายคาง เป็นต้น

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 13 ภาพที่4 นาฏยศัพท์เบ็ดเตล็ดทางการแสดง ที่มา : Manosaray, (2560). 3. นาฏยศัพท์เบ็ดเตล็ด หมายถึง ศัพท์ต่างๆที่ใช้เรียกในภาษานาฏศิลป์นอกเหนือไปจากนาม ศัพท์และกิริยาศัพท์ เช่น จีบยาว จีบสั้น เดินมือ เอียงทางวง เป็นต้น นาฏยศัพท์สำคัญสำหรับการฝึกปฏิบัติ นาฏยศัพท์สำคัญสำหรับการฝึกปฏิบัติท่ารำ ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ประกอบด้วย วง จีบ ก้าวเท้า การประเท้า การกระดกเท้า การจรดเท้า ดังรายละเอียดต่อไปนี้ 1. วง หมายถึง ส่วนโค้งของลำแขนที่ตั้งได้ระดับกับลำตัว การตั้งวงที่ถูกต้องและสวยงามนั้น โดยการยกแขนข้างใดข้างหนึ่ง ให้ลำแขนงอเป็นส่วนโค้ง นิ้วทั้งสี่เรียงชิดติดกัน ส่วนนิ้วหัวแม่มือหักเข้า หาฝ่ามือเล็กน้อย ทุกครั้งที่ปฏิบัติท่าตั้งวงต้องหักข้อมือเข้าหาลำแขน (ถวัลย์ มาศจรัส. 2547 :67) วงมี หลายลักษณะ ได้แก่ วงบน วงกลาง วงล่าง และวงหน้า ดังนี้ 1.1 วงบน หมายถึง อาการของการยกลำแขนให้สูง ทอดลำแขน ให้โค้งได้รูปจากระดับ ไหล่ไปข้างๆ ให้ลำแขนส่วนบนลาดจากไหล่เล็กน้อย ที่เรียกวงบน เพราะในระดับของปลายนิ้วมือนั้น วงบนอยู่สูงที่สุดจึงเรียกว่า วงบน ลักษณะการตั้งวงบน สามารถแบ่งได้ตามท่วงทีของการรับบทในการแสดง เช่น ตัวพระ ตัว นาง ซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างกันกล่าวคือ วงบนพระ ตั้งระยะให้ปลายนิ้วอยู่ระดับแง่ศีรษะและยืดลำแขนออกไปข้างๆ ให้แลดูผึ่งผาย วงบนนาง ตั้งระยะให้ปลายนิ้วอยู่ระดับหางคิ้ว และวงแขนค่อนมาข้างหน้าเล็กน้อย

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 14 ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 5 การปฏิบัติวงบน ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 1.2 วงกลาง หมายถึง อาการของการยกลำแขน ให้โค้งได้รูปจากระดับไหล่ไปข้างๆ ให้ ลำแขนส่วนบนอยู่กลางลำตัว ที่เรียกวงกลาง เพราะในระดับของปลายนิ้วมือนั้นวงกลางอยู่ระดับกลาง ลำตัว จึงเรียกว่า วงกลาง ลักษณะการตั้งวงกลาง สามารถแบ่งได้ตามท่วงทีของการรับบทในการแสดง เช่น ตัวพระ ตัวนาง ซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างกันกล่าวคือ วงกลางพระ ให้ผายลำแขนออกไปข้างๆ วงกลางนาง ให้เคลื่อนลำแขนค่อนมาข้างหน้าเล็กน้อย ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 6 การปฏิบัติวงกลาง ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 1.3 วงล่าง หมายถึง อาการของลำแขน ให้โค้งได้รูปจากระดับไหล่ลงมาด้านล่างให้ปลาย นิ้วอยู่ระดับชายพก จึงเรียกว่า วงล่าง

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 15 ลักษณะการตั้งวงล่าง สามารถแบงได้ตามท่วงทีของการรับบทในการแสดง เช่น ตัวพระ ตัว นาง ซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างกันกล่าวคือ วงกลางพระ ให้กันข้อศอกออกจากลำตัว วงกลางนาง ให้เก็บข้อศอกเข้าหาลำตัว ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 7 การปฏิบัติวงล่าง ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 2. จีบ หมายถึง พฤติกรรมการใช้นิ้วหัวแม่มือ จรดกับข้อแรกของนิ้วชี้ (นับจำนวนข้อของนิ้ว จากปลายนิ้วลงมาที่ฝ่ามือ) นิ้วที่เหลือทั้งสามกรีดออกให้ตึงเหมือนรูปพัด หักข้อมือเข้าสู่ลำแขน (ถวัลย์ มาศจรัส, 2547 : 62). การจีบ มีหลายลักษณะ เช่น 2.1 จีบหงาย หมายถึง การหงายข้อมือขึ้นทำท่าจีบให้ปลายนิ้วที่จีบขึ้นข้างบนหักข้อมือ เข้าหาลำแขน ลักษณะของจีบหงาย ผู้แสดงทั้งตัวพระและตัวนางปฏิบัติเช่นเดียวกัน ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 8 จีบหงาย ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 2.2 จีบคว่ำ หมายถึง การคว่ำแขนลง หักข้อมือ พร้อมทำท่าจีบให้ปลายนิ้วที่จีบ ชี้ลง ล่าง ลักษณะของจีบคว่ำ ผู้แสดงทั้งตัวพระและตัวนางปฏิบัติเช่นเดียวกัน

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 16 ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 9 จีบคว่ำ ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 2.3 จีบปรกหน้า หมายถึง การยกแขนให้ตั้งฉาก อยู่เฉียงกับใบหน้า หักข้อมือแล้ว ทำท่าจีบปลายนิ้วที่จีบชี้ที่ใบหน้า ลักษณะของจีบคว่ำ ผู้แสดงทั้งตัวพระและตัวนางปฏิบัติเช่นเดียวกัน ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 10 จีบปรกหน้า ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 2.4 จีบปรกข้าง หมายถึง การยกมือขึ้นตั้งฉากระดับแง่ศีรษะเหมือนท่าจีบปรกหน้า แต่ ให้มืออยู่ด้านข้างศีรษะ ลักษณะของจีบคว่ำ ผู้แสดงทั้งตัวพระและตัวนางปฏิบัติเช่นเดียวกัน

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 17 ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 11 จีบปรกข้าง ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 2.5 จีบส่งหลัง หมายถึง การส่งแขนไปด้านหลัง หงายท้องแขนและพลิกข้อมือให้ปลายนิ้ว ของจีบชี้ขึ้นข้างบน ลักษณะของจีบหงาย ผู้แสดงทั้งตัวพระและตัวนางปฏิบัติเช่นเดียวกัน ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 12 จีบหลัง ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 4. จีบล่อแก้ว หมายถึง กริยาของมือ ให้นิ้วหัวแม่มือกดปลายนิ้วกลาง นิ้วที่เหลือกรีดออก ให้ตึง

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 18 ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่13 จีบล่อแก้ว ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 5. การก้าวเท้า หมายถึง การใช้เท้าข้างใดข้างหนึ่งก้าวลงกับพื้นโดยน้ำหนักตัวต้องโน้มหนัก ไปข้างหน้าเท้าที่ก้าว เท้าหลังย่อเข่าให้ดูพองาม ถ้าเป็นตัวพระเหลี่ยมจะกว้าง ส่วนตัวนางเหลี่ยมจะ แคบลง ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่14 การก้าวเท้า ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12.

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 19 6. การประเท้า หมายถึง อาการที่สืบเนื่องจากการจรดเท้า โดยยกจมูกเท้าขึ้น ใช้สันเท้าวาง กับพื้น ย่อเข่าลงพร้อมทั้งแตะจมูกเท้าลงกับพื้น แล้วยกเท้าขึ้น จังหวะที่ 1 จังหวะที่ 2 ภาพที่15 การประเท้า ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 7. การกระดกเท้า เป็นกิริยาอาการของการใช้ท่ารำต่อเนื่องกับการกระทุ้งเท้า แต่บางครั้ง ก้าวเท้าแล้วกระดกทันทีโดยไม่ผ่านการกระทุ้งเท้าก็ได้ เมื่อกระดกเท้าหรือยกเท้าขึ้นไปข้างหลังแล้ว ให้น้ำหนักตัวลงบนเท้าที่ยืนอยู่และพยายามส่งเข่าของขาที่กระดกอยู่นั้นให้มาก บังคับตัวให้ตรง อย่า ให้ลำตัวชะโงกมาข้างหน้า ถ้ากระดกเท้าและส่งเข่าถูกต้องจะรู้สึกตึงหน้าขา ส่วนฝ่าเท้าของเท้าที่ กระดกจะต้องหักข้อตรงหลังเท้าเข้าหาหน้าแข้ง ไม่บิดเบี้ยวไปทางใดทางหนึ่ง นิ้วเท้าทั้ง 5 ตึงเท่ากัน ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่16 การกระดกเท้า ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 8. การจรดเท้า หมายถึง อาการของเท้าข้างใดข้างหนึ่งที่วางอยู่ข้างหน้า น้ำหนักตัวจะอยู่ที่ เท้าหลัง เท้าหน้าจะใช้เพียงปลายจมูกเท้า แตะเบาๆไว้กับพื้น (จมูกเท้า คือ บริเวณเนื้อโคนนิ้วเท้า)

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 20 ภาพที่17 การจรดเท้า ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ในเอกสารฉบับนี้จึงต้องนำเสนอเรื่องภาษาท่าทางนาฏศิลป์เป็นเบื้องต้น โดยเฉพาะ ความหมาย ประเภท และภาษาท่าทางนาฏศิลป์ที่สำคัญ ดังรายละเอียดต่อไปนี้ ความหมายของภาษาท่าทางนาฏศิลป์ ภาพที่18 นางเบญกายกำลังใช้ภาษาท่าทางสื่อสารการแสดง ที่มา : Biggy photo, (2560). ความหมายของภาษาท่าทางนาฏศิลป์มีนักวิชาการให้ความหมายไว้ใกล้เคียงกัน เช่น ภาษา ท่าทางนาฏศิลป์ หมายถึงภาษาพูดโดยไม่ต้องเปล่งเสียงออกมาแต่อาศัยส่วนประกอบอวัยวะของ ร่างกาย แสดงออกมาเป็นท่าทาง เป็นสื่อให้ผู้ชมสามารถเข้าใจได้ (อมรา กล่ำเจริญ. 2535: 108). อรวรรณ ขมวัฒนา, (2550 : 6). ได้ให้ความหมายของภาษาท่าทางนาฏศิลป์ หมายถึง ท่าที่ เลียนแบบธรรมชาติ โดยนำมาปรุงแต่งให้ดูงดงามเพื่อประกอบการแสดง ภาษาท่าจะใช้ในการแสดง ละครทั่วๆไป

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 21 รุจี ศรีสมบัติ (2547 : 39-41) ได้ให้ความหมายของภาษาท่าทางนาฏศิลป์ หมายถึง กิริยาท่า ผู้กระทำใช้เป็นสื่อให้ผู้ดูทราบว่าตนกำลังทำอะไร มีความหมายว่าอย่างไรโดยไม่ต้องเปล่งเสียง สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ (2552 : 45) ได้ให้ความหมายของภาษาท่าทาง นาฏศิลป์ หมายถึง การสื่อความหมายหรือสื่อสารให้เข้าใจโดยใช้กิริยาท่าทางบอกความหมายแทน คำพูดหรืออารมณ์ ตลอดจนสัญลักษณ์ต่างๆที่ใช้ในการแสดงนาฏศิลป์ไทย จากความหมายดังกล่าวข้างต้นสามารถสรุปได้ว่า ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ หมายถึงภาษา สื่อสารทางการแสดงที่เลียนแบบจากธรรมชาติสำหรับใช้การสื่อความหมายหรือสื่อสารให้เข้าใจโดยไม่ ต้องเปล่งเสียงออกมาแต่อาศัยส่วนประกอบอวัยวะของร่างกายแสดงออกมาเป็นท่าทาง ประเภทของภาษาท่าทางนาฏศิลป์ ประเภทของภาษาท่าทางนาฏศิลป์ ธีรวัฒน์ ช่างสาน. (2552: 34) กล่าวไว้ว่า ภาษาท่า หมายถึง ภาษาที่ใช้สำหรับการสื่อสารของนักแสดงเพื่อให้เข้าใจ โดยใช้ท่าทางนาฏศิลป์เป็นตัวสื่อไม่ใช้คำพูดจน เป็นภาษาอย่างหนึ่ง หรืออีกนัยหนึ่งนั้นคือภาษาส่วนใหญ่จะใช้อากัปกิริยาของอวัยวะร่างกายเป็นตัว สื่อสาร เพื่อบอกอาการความต้องการให้ผู้รับสารเข้าใจในการสื่อสาร ภาษาท่าทางนาฏศิลป์มีปรากฏอยู่ ในการแสดงละครหรือบทระบำของละครไทยบางเพลงก็มีกิริยาท่าทางที่ปรากฏออกมาทางอวัยวะของ ร่างกาย สีหน้าและอารมณ์ที่ปรากฏขึ้นมา สามารถจำแนกได้ 3 ประเภทคือ ท่าใช้แทนคำพูด ท่า อิริยาบถกิริยาอาการและท่าแสดงถึงอารมณ์ภายใน ดังนี้ 1. ภาษาท่านาฏศิลป์ที่ใช้แทนคำพูด หมายถึง การสื่อสารระหว่างกันของตัวละคร หรือของ ตัวละครกับผู้ชมเพื่อให้เข้าใจความต้องการในขณะนั้น เช่น ท่าฉัน ท่าเรา ท่าท่าน ท่าเธอ 2. ภาษาท่านาฏศิลป์ที่ใช้แสดงอารมณ์ความรู้สึกภายใน หมายถึง อาการที่สะท้อนจาก อารมณ์ความรู้สึกของตัวละครซึ่งเป็นอารมณ์ภายในออกทางสีหน้าท่าทางทำให้ทราบความรู้สึกที่ได้รับ การกระทบ เช่นท่ายิ้ม ท่าเสียใจร้องไห้ท่าแสดงความรักชื่นชมท่าปฏิเสธท่าอาย 3. ภาษาท่านาฏศิลป์ที่ใช้แสดงอิริยาบถหรือกิริยาอาการ หมายถึง อาการที่แสดงออกให้เห็น ถึงความเคลื่อนไหวของอวัยวะร่างกาย เช่น ท่าไป ท่ามา ท่ามีศักดิ์ท่าการรับสองมือ ท่าหอมหรือดม ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ที่ควรฝึกปฏิบัติ ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ที่ควรฝึกปฏิบัติของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 มีดังนี้ 1. ท่าตัวเรา หมายถึง ท่าแสดงตัวเอง โดยการจีบมือซ้ายเข้าอก

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 22 ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 19 ท่าตัวเรา ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : ใช้มือซ้ายจีบเข้าหาอก มือขวาจีบส่งหลัง ลักษณะเท้าใช้การก้าวหน้า ตัวพระ : ใช้มือซ้ายจีบเข้าหาอก มือขวาเท้าสะเอวลักษณะเท้าใช้ การก้าวข้าง 2. ท่าท่าน หมายถึง ท่ากล่าวถึงบุคคลที่ 2 ที่มียศถาบรรดาศักดิ์สูงกว่าเรา โดยการไว้มือ ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่20 ท่าท่าน ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฎิบัติตัวนาง : ยกมือขวาขึ้นสูง ให้ปลายนิ้วทั้ง 5 นิ้ว กระดิกไปข้างหน้า 1 ครั้ง ลักษณะเท้า ใช้การก้าวหน้า ตัวพระ : ยกมือขวาขึ้นสูง ให้ปลายนิ้วทั้ง 5 นิ้ว กระดิกไปข้างหน้า 1 ครั้ง ลักษณะเท้า ใช้การก้าวข้างกันเข่าเล็กน้อย

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 23 3. ท่าปฏิเสธ หมายถึง ท่าไม่ตอบรับแสดงอาการไม่ต้องการในสิ่งใกล้ตัวหรือไกลตัว ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 21 ท่าปฏิเสธ ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฎิบัติ ตัวนาง : ใช้มือข้างใดข้างหนึ่ง ยื่นแขน ตั้งข้อมือส่ายมือเล็กน้อย ลักษณะเท้า ข้างใด ข้างหนึ่งก้าวหน้า ตัวพระ : ใช้มือข้างใดข้างหนึ่ง ยื่นแขน ตั้งข้อมือส่ายมือเล็กน้อยลักษณะเท้า ข้างใด ข้างหนึ่งก้าวหน้า 4. ท่าขอหรือท่าเชิญ หมายถึง ท่าตอบรับหรือเชื้อเชิญให้มา ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 22 ท่าขอหรือท่าเชิญ ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12.

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 24 อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : ใช้มือทั้งสองวางต่างระดับสูง –ต่ำ และช้อนมือจากระดับสะเอวขึ้น เอียงข้างมือต่ำ ลักษณะเท้า ใช้การก้าวหน้าหรือก้าวข้างก็ได้ ตัวพระ : ใช้มือทั้งสองวางต่างระดับสูง –ต่ำ และช้อนมือจากระดับสะเอวขึ้น เอียงข้างมือต่ำ ลักษณะเท้าใช้การก้าวหน้าหรือก้าวข้างก็ได้ 5. ท่าโกรธ หมายถึง ท่าแสดงอารมณ์ฉุนเฉียว ไม่ถูกต้องตามอารมณ์ในขณะนั้น ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 23 ท่าโกรธ ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : ใช้มือข้างใดข้างหนึ่ง แบฝ่ามือแตะบริเวณหลังใบหู ถูขึ้น – ลง เบา ๆ แล้ว กระชากมือลงแรงๆ มืออีกข้างหนึ่งจีบส่งหลัง ตัวพระ : ใช้มือข้างใดข้างหนึ่ง แบฝ่ามือแตะบริเวณหลังใบหู ถูขึ้น – ลง เบา ๆ แล้ว กระชากมือลงแรงๆ มืออีกข้างเท้าสะเอว 6. ท่าอาย หมายถึง ท่าเก้อเขินไม่กล้า มักเกิดกับอารมณ์ระหว่างหญิงชาย

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 25 ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 24 ท่าอาย ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : ใช้มือข้างใดข้างหนึ่ง แบฝ่ามือแนบทาบแก้ม พร้อมหลบหน้าลงเล็กน้อย มือข้างหนึ่งจีบส่งหลัง ลักษณะเท้าก้าวหน้า ตัวพระ : ใช้มือข้างใดข้างหนึ่ง แบฝ่ามือแนบทาบแก้ม พร้อมหลบหน้าลงเล็กน้อย มือข้างหนึ่งเท้าสะเอว ลักษณะเท้า ก้าวข้าง 7. ท่ารัก หมายถึง ท่าที่แสดงความพึงพอใจ อาจเป็นสิ่งของหรือคนรักก็ได้ ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 25 ท่ารัก ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : ไขว้มือซ้ายยกทับมือขวา ประสานกันที่ฐานไหล่ เอียงหน้าเข้าหากัน ลักษณะเท้า ก้าวไขว้

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 26 ตัวพระ : ไขว้มือซ้ายทับมือขวา ประสานกันที่ฐานไหล่ เอียงหน้าเข้าหากัน ลักษณะเท้า ก้าวข้าง 8. ท่าโศกเศร้า หมายถึง อารมณ์สูญเสียจากสิ่งที่เป็นที่รัก ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 26 ท่าโศกเศร้า ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : ไขว้มือทั้งสองให้มือขวาทับซ้าย ประสานกันที่ระดับสะเอว กดปลายนิ้วลง ก้มหน้าเล็กน้อย ลักษณะเท้า ยืนย่อเข่าเล็กน้อย ตัวพระ : ไขว้มือทั้งสองให้มือขวาทับซ้าย ประสานกันที่ระดับสะเอว กดปลายนิ้วลง ก้มหน้าเล็กน้อย ลักษณะเท้า ยืนย่อเข่าเล็กน้อย

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 27 1. ท่าเรียก หมายถึง การเรียกคน สัตว์ ให้มาใกล้ ๆ ตัวเรา ตัวนาง ตัวพระ ตัวนาง ตัวพระ จังหวะที่ 1 จังหวะที่ 2 ภาพที่ 27 ท่าเรียก ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : มือข้างใดข้างหนึ่ง ตั้งวงหน้า แล้วค่อย ๆ กดมือวาดแขนเข้าหาลำตัว มือจีบเข้า หาตัว มือข้างหนึ่งจีบส่งหลังลักษณะเท้า ก้าวหน้า ตัวพระ : มือข้างใดข้างหนึ่ง ตั้งวงหน้า แล้วค่อย ๆ กดมือวาดแขนเข้าหาลำตัว มือจีบเข้าหา ตัว มือข้างหนึ่งจีบส่งหลังลักษณะเท้า ก้าวข้าง 10. ท่าที่โน่น หมายถึง ท่าบอกตำแหน่งแหล่งที่ของคน สัตว์ และสิ่งของอาจอยู่ใกล้หรือไกลก็ ได้ ตัวนาง ตัวพระ ภาพที่ 28 ท่าที่โน่น ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12.

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 28 อธิบายการปฏิบัติ ตัวนาง : ใช้นิ้วชี้ข้างใดข้างหนึ่ง ชี้ไปข้างหน้าสูงระดับหน้า มืออีกข้างหนึ่งจีบส่งหลัง ลักษณะเท้า ก้าวหน้า ตัวพระ : ใช้นิ้วชี้ข้างใดข้างหนึ่ง ชี้ไปข้างหน้าสูงระดับหน้า มืออีกข้างหนึ่งเท้าสะเอว ลักษณะเท้า ก้าวข้าง บทบาทสมมุติ บทบาทสมมุติ หมายถึง ท่าทางที่ผู้แสดงนำเสนอพฤติกรรมการปฏิบัติเพื่อชี้แจงให้ผู้ชม ทราบว่าตัวเองจะแสดงเป็นตัวอะไร อาจเป็นคน สัตว์ หรือสิ่งของก็ได้ แล้วแต่สถานการณ์ที่กำลัง ปฏิบัติ อย่างไรก็ตามลักษณะเด่นของการปฏิบัติบทบาทสมมุติของทางนาฏศิลป์ไทยนั้น จะใช้ภาพ สัญลักษณ์มานำเสนอ เช่น หากสมมุติเป็นกระต่ายก็จะใช้วิธีการย่อเข่าทั้งสองข้างให้ต่ำลงมา แล้วนำ มือทั้งสองข้างกำมือ โผล่นิ้วชี้และนิ้วกลาง นำมาแปะไว้บริเวณแง่ศีรษะทั้งสองข้าง เพื่อสมมุติเป็นหู กระต่าย เพราะกระต่ายมีลักษณะเด่นตรงที่หูยาว เป็นต้น นอกจากนี้นั้นพฤติกรรมการปฏิบัติบทบาทสมมุติของนักแสดงนาฏศิลป์ไทย ยังสามารถ สื่อสารในลักษณะอย่างอื่นได้อีกอย่างหลากหลาย เช่น เป็นนก เป็นกวาง เป็นปลา เป็นเสือ เป็น ช้าง เป็นม้า ซึ่งจะนำเสนอในรายละเอียดต่อไปนี้ 1. เป็นนก หมายถึง สัตว์ปีกที่สามารถใช้ปีกทั้งสองบินกระพือปีกไปในทิศทางต่าง ๆ ได้ วิธีปฏิบัติ กางมือทั้งสองในลักษณะวงบน จากนั้นค่อย ๆ ลดมือทั้งสองข้างลงข้างสะโพก หยิบจีบคว่ำ แล้วค่อยๆ ดึงมือจีบปล่อยเป็นวงบน การปฏิบัติลักษณะดังกล่าวนี้เป็นเหมือนการบินของ นกที่กระพือปีกหากต้องการบินร่อน ต้องตั้งวงบนทั้งสองข้างแล้วขยับข้อมือ สั่นไปมา พร้อมกับกล่อม ไหล่ไปซ้ายและไปขวา ผู้ที่จะปฏิบัติได้สวยงามนั้นเท้าจะต้องซอยช้า ๆ อยู่ตลอดเวลาด้วย ภาพที่ 29 ปฏิบัติท่าเป็นนก ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12.

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 29 2. เป็นกวาง วิธีปฏิบัติ ยืนทิ้งน้ำหนักบนเท้าทั้งสองข้าง ย่อเข่าลง มือทั้งสองกำมือโผล่เฉพาะนิ้วกลาง กับนิ้วชี้ การปฏิบัติให้สวยมีวิธีปฏิบัติเพื่อเป็นกิริยายักเยื้องของตัวกวาง เช่น 2.1 ลีลากวางเดิน ก้าวเท้าซ้ายไปด้านหน้า เปิดส้นเท้าหลัง มือขวาเดินมือให้นำมือซ้าย เอียงศีรษะทางซ้าย ขณะเดียวกัน หากเดินหน้าด้วยเท้าขวา มือซ้ายก็ต้องเดินนำมือขวา เอียงขวา สลับไปมา ดังภาพ ภาพที่ 30 ปฏิบัติท่าลีลากวางเดิน ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 3.เป็นปลา วิธีปฏิบัติ ยืนด้วยเท้าใดเท้าหนึ่ง เช่น หากยืนด้วยเท้าซ้าย ทิ้งน้ำหนักตัวไปทางขวา มือขวาแบมือตะแคงยื่นไปด้านหน้า มือซ้ายเหยียดแขนแบมือ ตะแคง ไปด้านหลัง ปลายนิ้วทั้งสองข้าง สั่นข้อมือ เอียงศีรษะทางขวา หากจะเปลี่ยนเป็นยืนด้วยเท้าขวา ก็เปลี่ยนข้างการทิ้งน้ำหนักมาเป็นทิ้ง ทางซ้ายมือซ้ายยื่นไปด้านหน้า มือขวาเหยียดแขนไปด้านหลัง สั่นปลายนิ้วมือ เอียงศีรษะทางซ้ายดัง ภาพ ภาพที่ 31 ปฏิบัติท่าเป็นปลา ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12.

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 30 4. เป็นเสือ วิธีปฏิบัติ เท้าซ้ายก้าวข้าง ย่อเข่าก้มตัวไปด้านหน้า มือทั้งสองข้างกางนิ้วทั้งห้าออกใน ลักษณะอุ้งตีนเสือ โดยใช้พฤติกรรมเดียวกับการเดินกวาง ดังภาพ ภาพที่ 32 ปฏิบัติท่าเป็นเสือ ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. 5. เป็นช้าง วิธีปฏิบัติ ยืนย่อเข่าก้มตัวไปด้านหน้า มือซ้ายงอมือจับจมูก มือขวา เหยียดไปด้านหน้า ลักษณะเหมือนงวงช้าง ซึ่งหากจะทำให้สวยงามจะต้องเอียงตัวสลับไปมา ซ้าย ขวา พร้อมกับการ แกว่งงวงไปมาด้วยเช่นเดียวกัน ภาพที่ 33 ปฏิบัติท่าเป็นช้าง ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12.

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 31 6. เป็นม้า วิธีปฏิบัติ ยืนด้วยเท้าซ้าย มือซ้ายกำมือหักข้อมือไปด้านหน้ายกขึ้นระดับใบหน้า มือ ขวากำมือหักข้อมือไปด้านหน้า ยกขึ้นระดับอก เอียงศีรษะทางขวา สามารถสลับการก้าวเท้าข้างซ้าย ข้างขวาได้ โดยการเปลี่ยนมือเปลี่ยนข้างไปเรื่อย ๆ ในทิศทางตรงข้ามกัน ภาพที่ 34 ปฏิบัติท่าเป็นม้า ที่มา : สุชาดา เพชรศิริ. (2565) ถ่ายภาพ, ธันวาคม : 12. การเคลื่อนไหวและการจัดแถว การเคลื่อนไหวและการจัดแถวเป็นอีกเทคนิคหนึ่งที่มีความสำคัญต่อกระบวนการทำงานของ นาฏศิลป์สร้างสรรค์ ซึ่งบรมครูและผู้เชี่ยวชาญทางนาฏศิลป์ไทยใช้สอดแทรกในการสร้างชุดระบำ เพื่อให้เกิดความสวยงามมากขึ้น อมรา กล่ำเจริญ (2535: 100-106) กล่าวไว้โดยสรุปน่าสนใจ ดังนี้ การเคลื่อนไหวสำหรับการสร้างนาฏศิลป์สร้างสรรค์นั้น มีเทคนิคที่น่าสนใจอีกมากมาย กล่าวคือ การเคลื่อนไหวสำหรับสร้างชุดระบำจะต้องเคลื่อนไหวหรือแปรแถวอย่างเป็นกระบวนการ คือ เคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง และพร้อมเพรียงกันของนักแสดงที่ปฏิบัติท่ารำอยู่ การเคลื่อนไหวหรือการ แปรแถวที่ดี จะต้องเคลื่อนไหวที่แฝงไว้ด้วยท่ารำและเคลื่อนไหวไปตามธรรมชาติ เพราะจะทำให้ดูแล้ว เห็นลีลาการร่ายรำ นอกจากนี้การเปลี่ยนแถวอาจจะเปลี่ยนขณะที่เปลี่ยนท่าการปฏิบัติท่ารำอย่าง ต่อเนื่อง ไม่แสดงอาการจงใจที่จะเปลี่ยนแถวให้ผู้ชมทราบ การเคลื่อนไหวหรือแปรแถวที่สามารถ นำมาใช้บูรณาการกับระบำได้ดี มีดังต่อไปนี้ 1. แถวตอน หมายถึง การตั้งแถวที่นักแสดงยืนขนานกับเวทีจากด้านหน้ามาด้านหลัง สามารถยืนได้เป็นแถวเดียว สองแถว หรือหลายแถวก็ได้ เช่น

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 32 2. แถวหน้ากระดาน หมายถึง การตั้งแถวที่นักแสดงยืนเรียงเป็นแถวตรงหน้าเวที สามารถยืน เป็นแถวหน้ากระดานเรียงเดี่ยว แถวเรียงคู่ แถวเรียงคู่สับหว่าง เช่น 2.1 แถวหน้ากระดานเรียงเดี่ยว 2.2 แถวเรียงคู่ 2.3 แถวเรียงคู่สับหว่าง 3. แถววงกลม หมายถึง การตั้งแถวของนักแสดงที่ยืนต่อเนื่อง เป็นลักษณะของวงกลมบนเวที การตั้งแถววงกลมนี้อาจทำได้หลายลักษณะ เช่น วงกลมวงเดียว วงกลมซ้อน วงกลมมีตัวกลาง เช่น 3.1 วงกลมวงเดียว 3.2 วงกลมมีตัวกลาง 4. แถวครึ่งวงกลม หมายถึง การตั้งแถวของนักแสดงที่ยืนต่อเนื่องกันเป็นครึ่งวงกลม อาจเป็น ครึ่งวงกลมหงายหรือครึ่งวงกลมคว่ำก็ได้ เช่น

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 33 4.1 แถวครึ่งวงกลมหงาย 4.2 แถวครึ่งวงกลมคว่ำ 5. แถวตัววี (แถวสามเหลี่ยม) หมายถึง การตั้งแถวของนักแสดงที่ยืนลักษณะครึ่งวงกลมแต่หัว แถวตั้งเป็นมุมชิดกัน ส่วนนักแสดงคนอื่น ๆ ค่อย ๆ แผ่ออกด้านข้าง ในหมู่นักแสดงบางครั้งเรียกว่า แถว ปากพนัง สามารถตั้งแถวตัววีหงายและตัววีคว่ำ เช่น 6. แถวจับคู่ หมายถึง การตั้งแถวของนักแสดงที่มายืนกันเป็นคู่หรือเป็นกลุ่ม ทั้งนี้ การจัดแถว ลักษณะดังกล่าวนี้จะสวยงามหรือไม่ ต้องตรวจสอบกับระยะการตั้งแถวบนเวที จะต้องไม่ทิ้งน้ำหนัก ของนักแสดงให้อยู่กลุ่มใด กลุ่มหนึ่ง เพราะจะทำให้ดูเหมือนเวทีเอียงซึ่งจะไม่สวยงาม เช่น 7. แถวทแยงมุม (แถวเฉียง) หมายถึง การตั้งแถวของนักแสดงที่ยืนตั้งแถวต่อกันจากมุมใดมุม หนึ่งของเวที อาจเป็นทแยงมุมซ้ายหรือมุมขวาก็ได้ เช่น 8. แถวเข้าพู หมายถึง การตั้งแถวของนักแสดงในลักษณะแถวตัดกันซึ่งสามารถตัดกันในลักษณะ พูต่าง ๆ เช่น 5.1 แถวตัววีหงาย 5.2 แถวตัววีคว ่ำ

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 34 การเคลื่อนไหวและการจัดแถวในลักษณะต่าง ๆ นี้ นาฏยศิลปินสามารถนำไปสร้างสรรค์ประยุกต์ ดัดแปลงเพื่อให้เกิดความสวยงามและสมบูรณ์แบบยิ่งขึ้นตามหลักทฤษฎีทางนาฏศิลป์ที่ได้ยึดถือปฏิบัติ กันมา สรุป ทักษะเบื้องต้นสำหรับการปฏิบัติท่ารำของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่3 ที่ควรทำความเข้าใจ และปฏิบัติให้ถูกต้องสวยงาม คือ นาฏยศัพท์ หมายถึง คำยากที่เกี่ยวกับการฟ้อนรำที่ต้องแปล แบ่ง ออกเป็น 3 ประเภท คือนามศัพท์ กิริยาศัพท์ และนาฏยศัพท์เบ็ดเตล็ด ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ หมายถึง ภาษาสื่อสารทางการแสดงที่เลียนแบบจากธรรมชาติสำหรับใช้การสื่อความหมายหรือสื่อสารให้เข้าใจ โดยไม่ต้องเปล่งเสียงออกมาแต่อาศัยส่วนประกอบอวัยวะของร่างกายแสดงออกมาเป็นท่าทาง จำแนก ได้ 3 ประเภทคือ ท่าใช้แทนคำพูด ภาษาท่านาฏศิลป์ที่ใช้แสดงอารมณ์ความรู้สึกภายใน และภาษาท่า นาฏศิลป์ที่ใช้แสดงอิริยาบถหรือกิริยาอาการ บทบาทสมมุติ คือ การถ่ายทอดเรื่องราว โดยการแสดง อาการต่าง ๆ ที่ปฏิบัติท่าทางเพื่อสื่อสารให้ทราบกิริยาอาการว่าปฏิบัติอะไร เช่น ปลา นก ช้าง และสิ่ง ที่จะส่งเสริมให้การแสดงน่าสนใจมากยิ่งขึ้นนั่นคือการเคลื่อนไหวและการแปรแถว ในการแสดงมีการ เคลื่อนไหวหลายแบบ ดังที่ได้เสนอแล้วข้างต้น

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 35 คำถามทบทวน/แบบฝึกหัด แบบฝึกหัดที่ 1 เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง *************************************************************************** คำชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำถามให้ถูกต้องครบถ้วน 1. นาฏยศัพท์ หมายถึง..................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... 2. นาฏยศัพท์ มี..................ประเภท ได้แก่ ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... 3. ภาษาท่านาฏศิลป์ หมายถึง.......................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... 4. ภาษาท่านาฏศิลป์ มี..............ประเภท ได้แก่ ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 36 แบบฝึกหัดที่ 2 เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง *************************************************************************** คำชี้แจง ชี้แจงให้นักเรียนปฏิบัตินาฏยศัพท์เบื้องต้นที่กำหนดให้ถูกต้อง สวยงาม 1. นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ 6 คน 2. ตั้งชื่อกลุ่ม พร้อมหัวหน้ากลุ่ม และเลขากลุ่ม 3. แต่ละกลุ่มรับผิดชอบฝึกปฏิบัติท่านาฏยศัพท์ จากใบความรู้ เอกสารประกอบการสอน มา ให้ถูกต้อง หากมีปัญหาในการฝึกปฏิบัติให้ตรวจสอบจากใบความรู้ เอกสารประกอบการสอน หรือ สอบถามครูผู้สอน 4. นำเสนอหน้าชั้นเรียน นาฎยศัพท์ที่ปฎิบัติ 1. จีบหงาย 2. จีบคว่ำ 3. จีบส่งหลัง 4. จีบปรกหน้า 5. ตั้งวงบน 6. ตั้งวงบนล่าง 7. ก้าวหน้า 8. ก้าวข้าง 9. กระทุ้งเท้า 10. กระดกเท้า

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 37 แบบฝึกหัดที่ 3 เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง *************************************************************************** คำชี้แจง ให้นักเรียนปฏิบัติภาษาท่านาฏศิลป์ที่กำหนดให้ถูกต้อง สวยงาม 1. นักเรียนแบ่งกลุ่มฯกลุ่มละ 5-6 คน 2. ตั้งชื่อกลุ่ม เลือกหัวหน้ากลุ่ม และเลขากลุ่ม 3. แต่ละกลุ่มรับผิดชอบฝึกปฏิบัติภาษาท่าทางนาฏศิลป์ จากใบความรู้ เอกสารประกอบการ สอน มาให้ถูกต้อง หากมีปัญหาในการฝึกปฏิบัติให้ตรวจสอบจากใบความรู้ เอกสารประกอบการสอน หรือสอบถามครูผู้สอน 4. นำเสนอหน้าชั้นเรียน ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ที่ปฎิบัติ 1. ท่าตัวเรา 2. ท่าท่าน 3. ท่าดีใจ 4. ท่าปฏิเสธ 5. ท่าอาย 6. ท่าตาย 7. ท่าโศกเศร้า 8. ท่ารัก

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 38 แบบฝึกหัดที่ 4 เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง *************************************************************************** คำชี้แจง ให้นักเรียนแสดงบทบาทสมมุติ 1. นักเรียนแบ่งกลุ่มฯกลุ่มละ 5-6 คน 2. ตั้งชื่อกลุ่ม เลือกหัวหน้ากลุ่ม และเลขากลุ่ม 3. แต่ละกลุ่มส่งตัวแทนกลุ่มออกจับฉลากเลือกชื่อเรื่องที่กำหนดให้ ดังนี้ 3.1 ตำรวจ 3.2 พยาบาล 3.3 ทหาร 3.4 ครู 3.5 พ่อค้า 3.6 ชาวนา 4. ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มแต่งเรื่องราวที่กลุ่มของตนจับฉลากได้ โดยแต่งเป็นละครสั้น ๆ แล้ว ร่วมกันฝึกซ้อม 5. นำเสนอหน้าชั้นเรียน

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 39 แบบฝึกหัดที่ 5 เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง *************************************************************************** คำชี้แจง ให้นักเรียนชมการแสดง 1. ครูเปิด วีดิทัศน์ การแสดงชุด ขอไทยอยู่เป็นไทย 2. นักเรียนแต่ละคนเขียนผังการแปรแถวและการเคลื่อนไหวพร้อมระบายสีให้สวยงาม 3. ครูสุ่มให้นักเรียนนำเสนอหน้าชั้นเรียน 4. ให้นักเรียนส่งเพื่อเป็นชิ้นงาน

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 40 แบบทดสอบหลังเรียน คำชี้แจง 1. ให้นักเรียนทำเครื่องหมายกากบาท(×) ลงในช่องว่างที่ตรงกับตัวเลือกที่นักเรียนเห็นว่าถูกต้องที่สุด 2. แบบทดสอบนี้มีจำนวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 3. ให้เวลาทำแบบทดสอบก่อนเรียน 10 นาที ******************************************************************************* 1. “ตั้งวงด้านหน้าระดับหน้าอกแล้วสั่นปลายมือพร้อมทั้งส่ายหน้าเล็กน้อย” มีความหมายตรงกับ ข้อใด ก. อาย ข. โกรธ ค. ปฏิเสธ ง. ดีใจ 2. “ภาษาที่ใช้สื่อสารของนักแสดงเพื่อให้ผู้ชมเข้าใจ” เป็นความหมายของข้อใด ก. นาฏยศัพท์ ข. ภาษาท่าทางนาฏศิลป์ ค. ภาษาใจ ง. ภาษาใบ้ 3. บทบาทสมมุติ มีความหมายว่าตรงกับข้อใด ก. ท่าทางที่ผู้แสดงนำเสนอพฤติกรรมการปฏิบัติเพื่อชี้แจงให้ผู้ชมทราบ ข. ท่าทางที่ผู้แสดง เป็นคน เป็นสัตว์ หรือสิ่งของ ค. ท่าทางที่แสดงแล้วแต่สถานการณ์ที่กำลังปฏิบัติ ง. ถูกทุกข้อ 4. นาฏยศัพท์แบ่งออกเป็นกี่ประเภท ก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภท ค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท 5. “มือทั้งสองข้างตั้งวงระดับไหล่” มีชื่อเรียกนาฏยศัพท์ว่าอะไร ก. ตั้งวงบน ข. ตั้งวงหน้า ค. ตั้งวงล่าง ง. ตั้งวงกลาง

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 41 6. นาฏยศัพท์ หมายถึงอะไร ก. ศัพท์ที่ใช้เป็นราชาศัพท์ ข. ศัพท์ที่ใช้เรียกทางวิทยาศาสตร์ ค. ศัพท์เฉพาะที่ใช้เรียกท่ารำทางนาฏศิลป์ไทย ง. ศัพท์ที่ใช้เรียกตัวละคร 7. ข้อใดไม่ใช่นาฏยศัพท์ ก. ยิ้ม ข. วง ค. จีบ ง. กระดกเท้า 8. ข้อใดคือภาษาท่าที่สื่อความหมายว่า “ อาย” ก. แบมือทั้งสองข้างแล้วไขว้ทับกันบนอก ข. มือขวาจีบระดับอก มือซ้ายจีบที่ชายพก ค. มือซ้ายจีบระดับอก มือขวาจีบระดับชายพก ง. แบมือซ้ายวางแนบแก้ม มือขวาจีบส่งหลัง 9. ข้อใดกล่าวถูกต้องเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวและการจัดแถว ก. จะต้องเคลื่อนไหวที่แฝงไว้ด้วยท่ารำ ข. เคลื่อนไหวไปตามธรรมชาติ ค. เคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง ง. ถูกทุกข้อ 10. การตั้งแถวที่นักแสดงยืนขนานกับเวทีจากด้านหน้ามาด้านหลัง สามารถยืนได้เป็นแถวเดียว สองแถว หรือหลายแถวก็ได้ เป็นการแปรแถวแบบใด ก. แถวตอน ข. แถววงกลม ค. แถวครึ่งวงกลม ง. แถวตัววี

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 42 ชื่อ.................................สกุล....................................ชั้น.................เลขที่............... ข้อที่ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 43 บรรณานุกรม

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 44 บรรณานุกรม รัตนา มณีสิน. (2540). สุนทรียะทางนาฏศิลป์ไทย. กรุงเทพฯ : สถาบันราชภัฎสวนดุสิต. รุจี ศรีสมบัติ. (2547). สารานุกรมนาฏศิลป์ไทย. กรุงเทพฯ : พัฒนาศึกษา. อมรา กล่ำเจริญ. (2535). วิธีสอนนาฏศิลป์. กรุงเทพฯ : โอ เอส พริ้นติ้ง เฮ้าส์. อรวรรณ ขมวัฒนา. (2550). นาฏลีลา 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว. Biggy photo. (2560). นางเบญกาย. ค้นเมื่อ กรกฎาคม. 2561, 5 จาก https://www.facebook.com/Biggyphoto/photos/a. picpost.. (2560). นาฏศิลป์ไทย. ค้นเมื่อ กรกฎาคม. 2561, 5 จาก https://picpost.postjung.com/364682.html#pic22 Manosaray. (2560). นาฏยศัพท์เบ็ดเตล็ดทางการแสดง. ค้นเมื่อ กรกฎาคม. 2561, 5 จาก https://www.facebook.com/1557289044504528/photos/a.

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 45 ภาคผนวก

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 46 ภาคผนวก ก. เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน ภาคผนวก ข. เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน ข้อที่ ก ข ค ง 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 x 9 x 10 x ข้อที่ ก ข ค ง 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 x 9 x 10 x

เอกสารประกอบการเรียน วิชา นาฏศิลป์เรื่อง ทักษะเบื้องต้นทางการแสดง 47 รายนามผู้จัดทำ