เอกสารประกอบการเรียนเรื่องระบำดอกบัว-ขวัญหทัย-ล่าสุด

เอกสารประกอบการเรียน
เรื่อง ระบาดอกบวั

สำหรับนกั เรียนช้นั ประถมศึกษำปี ท่ี 4

1

เอกสารประกอบการเรยี น
กลุม่ สาระการเรยี นรศู้ ลิ ปะ สาระนาฏศลิ ป์
หน่วยการเรียนรู้ การแสดงนาฏศลิ ป์ไทย

เร่อื ง ระบำดอกบวั
นกั เรยี นประถมศึกษาปที ี่ 4

นางสาวขวัญหทยั หญตี อมั ฤทธ์ิ
รหัสนกั ศึกษา 6211120003

สาขาวิชานาฏศลิ ป์ คณะครุศาสตร์
มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครศรีธรรมราช

ภาคเรยี นที่ 2/2564

ก

คำนำ

เอกสารประกอบการเรียนเรื่องระบำดอกบัว ฉบับนี้จัดทำขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อใช้เป็นสื่อการ
จัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 มีวัตถุประสงค์เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ ความเข้าใจ
เกี่ยวกับที่มาของนาฏศิลป์ไทยเพื่อให้นักเรียนมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับระบำดอกบัว นักเรียนเข้าใจ
องค์ประกอบของชุดการแสดงระบำดอกบัวได้ถูกต้อง ตลอดทั้งผู้สนใจใฝ่เรียนรู้ที่ต้องการพัฒนาความรู้
ความเขา้ ใจและทกั ษะปฏิบัตทิ ่ารำระบำดอกบวั

สาระสำคัญของเอกสารประกอบกอบการเรียนเรื่อง ประกอบด้วย ความหมายและที่มาของระบำ
ดอกบัว ประวัติความเปน็ มาระบำดอกบวั เพลงระบำดอกบวั การฝึกปฏิบัติท่ารำประกอบระบำดอกบัว และ
การแสดงประกอบระบำดอกบัว

ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจำวิชาการวิจัยและพัฒนา
นวตั กรรมทางด้านนาฏศลิ ป์ 2053903 ท่ชี ้แี นะการพฒั นาเอกสารจนสมบรู ณเ์ ป็นสื่อท่ดี ีมปี ระโยชน์ ขอบคุณ
ขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิที่ตรวจสอบความสัมพันธ์ของเอกสารฉบับนี้อย่างสมบูรณ์ ขอบคุณคณะอาจารย์ใน
สถานศึกษาที่ช่วยผลักดันรวบรวมผลการทดลองใช้เพื่อความสมบูรณ์ของการพัฒนาเอกสารฉบับนี้ผู้จัดทำ
รู้สึก ซาบซึ้งอย่างหาท่ีสุดไม่ได้ และขอบคุณนกั เรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่4ทุกคนท่ีรว่ มใช้เอกสารประกอบการ
เรยี นเรอ่ื งรำแมบ่ ทเลก็ ฉบบั นข้ี อขอบคณุ มา ณ โอกาสนี้

นางสาวขวัญหทัย หญีตอัมฤทธิ์

ข

สารบัญ

คำนำ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. หน้า
สารบญั ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ก
สารบญั ภาพ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ข
คำชแี้ จงการใชเ้ อกสารประกอบการเรยี นสำหรับคร…ู …………………………………………………………………………. ง
คำชีแ้ จงการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรบั นักเรยี น………………………………………………………………….. ฉ
แผนบริหารการสอนประจำรายวชิ า…………………………………………………………………………………………………….. ช

มาตรฐาน ศ.3.1………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
ตัวชวี้ ัด………………………………………………………………………………………………………………………………….…. 1
คำอธิบายรายวิชา…………………………………………………………………………………………………………………… 1
จุดประสงค์การเรียนร…ู้ ………………………………………………………………………………………………………….. 2
สาระการเรยี นร…ู้ ……………………………………………………………………………………………………………………. 2
สมรรถนะสำคญั ของผ้เู รยี น………………………………………………………………………………………………….… 2
คุณลักษณะอนั พึงประสงค…์ ………………………………………………………………………………………………….. 2
วธิ ีสอนและกิจกรรมการเรียนการสอน………………………………………………………………………………….. 3
สือ่ การจดั การเรียนร…ู้ …………………………………………………………………………………………………………… 3
การวดั ผลและประเมนิ ผล………………………………………………………………………………………………………. 3
กระดาษคำตอบ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 6
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
หัวขอ้ เนอื้ หาประจำบท………………………………………………………………………………………………………………………… 10
ความหมายของระบำดอกบัว……………………………………………………………………………………………………….......... 11
ประวตั ิความเป็นมาของระบำดอกบัว…………………………………………………………………………………………........... 11
องค์ประกอบระบำดอกบัว…………………………………………………………………………………………………………............ 12
ทา่ รำระบำดอกบวั ……………………………………………………………………………………………………………………............... 17
โอกาสท่ีใชใ้ นการแสดง………………………………………………………………………………………………………………………... 30
สรปุ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 30
คำถามทบทวน/แบบฝึกหัด………………………………………………………………………………………………………………….. 31
กระดาษคำตอบ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 33
แบบทดสอบหลังเรียน………………………………………………………………………………………………………………………….. 34

ค

สารบัญ (ต่อ) หนา้
37
เฉลยคำถามทบทวน……………………………………………………………………………………………………………………………… 39
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน/หลังเรียน………………………………………………………………………………………………... 40
บรรณานุกรม……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 42
ภาคผนวก……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ง

สารบัญภาพ หน้า
11
ภาพท่ี 1 ระบำดอกบวั …...…………………………………………….…………………………………………….. 13
ภาพท่ี 2 วงปีพ่ าทยเ์ ครือ่ งห้า…………………………………..……………………………………………………. 14
ภาพที่ 3 การแตง่ กาย…………………………………………………………………….……………………………. 15
ภาพท่ี 4 เยอื้ งยา่ ง.........………………………………………………………………………………………………. 15
ภาพที่ 5 ตง้ั วงกลาง.............…………………………………………………………………………………………. 16
ภาพท่ี 6 แตะเทา้ ……………..…………………………………………………………………………………………. 17
ภาพท่ี 7 กระดกเท้า....………..………………………………………………………………………………………. 18
ภาพท่ี 8 ท่าออก.....………....…………………………………………………………………………………………. 18
ภาพท่ี 9 เหล่าข้าคณาระบำ…………………………………………………………………………………………. 19
ภาพที่ 10 รอ้ งรำกันด้วยเรงิ ร่า…...………………………………………………………………………………… 19
ภาพที่ 11 ฟ้อนส่าย....………………………………………………………………………………………………… 20
ภาพท่ี 12 ให้พิศโสภา.………………………………………………………………………………………………… 20
ภาพท่ี 13 เปน็ ทที า่ ……………………………………………………………………………………………......…. 21
ภาพท่ี 14 เยอ้ื งยาตรนาดกราย.........................………………………………….…………………………… 21
ภาพที่ 15 ดว้ ยจิตจงรักภกั ดี………………………………………………………………………………………… 22
ภาพที่ 16 มมิ ีจะเหนื่อยแหนงหนาย…………………………………………………………………………...... 22
ภาพที่ 17 ขอมอบ……..........………………………………………………………………………………………… 23
ภาพที่ 18 ชีวติ และกาย………….…………………………………………………………………………………… 23
ภาพที่ 19 ไว้ใตเ้ บ้ืองพระบาทยุคล………………..……………………………………………………………… 24
ภาพท่ี 20 เพือ่ ทรง…………………...………………………………………………………………………………… 24
ภาพท่ี 21เกษมสราญ………………………………………………………………………………………………… 25
ภาพท่ี 22 และชื่นบาน………………………………………………………………………………………………… 25
ภาพที่ 23 พระกมล........……………………………………………………………………………………………… 26
ภาพท่ี 24 ถวายฝา่ ยฟ้อนอบุ ล……………………………………...……………………………………………… 26
ภาพที่ 25 ล้วนวิจติ รพิศอำไพ.……………………………………………………………………………………… 27
ภาพที่ 26 อนั ปทุมยอดผกา....……………………………………………………………………………………… 27
ภาพท่ี 27 ทัศนากว็ ไิ ล………………..........………………………………………………………………………… 28
ภาพที่ 28 งามตระการดาลหทัย……………………………………………………………………………………
ภาพที่ 29 หอมจรงุ ฟุ่งขจร……………………………………………………………………………………………

จ

สารบญั ภาพ (ตอ่ ) หน้า
28
ภาพที่ 30 คล้ายจะยวน...………………………………….………………………………………………………… 29
ภาพท่ี 31 เยา้ ภมร………………………............…………………………………………………………………… 29
ภาพที่ 32 บนิ วะว่อน………………………..………………………………………………………………………… 30
ภาพท่ี 33 ฟอนสุคันธ…์ …………………….…………………………………………………………………………

ฉ

คำช้แี จง

การใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรบั ครู

เอกสารประกอบการเรียน เรื่องระบำดอกบัว กลมุ่ สาระวชิ านาฏศลิ ป์ ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี 4 ฉบับน้ี
ทางผศู้ ึกษาได้พัฒนาขึน้ เพื่อใชใ้ นการจดั การเรียนรู้เรอ่ื งรำแม่บทเลก็ ให้แก่นักเรยี นช้นั ประถมศกึ ษาปีที่ 4

กรณีที่ครูผู้สอนประจำวิชาไม่อยู่ หรือไม่สามารถปฏิบัติการสอนได้ในชั่วโมงนั้นๆ และเพื่อให้ครูท่ี
สอนแทนมีความมั่นใจในการสอนและใช้นวัตกรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ควรปฏิบัติตามขั้นตอนการ
ใช้เอกสารประกอบการเรยี นดังนี้

1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มน้ี และทำความเข้าใจเนื้อหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบเล่มก่อน
ล่วงหนา้

2. ศกึ ษาองคป์ ระกอบของเอกสารใหเ้ ขา้ ใจกอ่ นปฏบิ ตั กิ ารสอน
3. อา่ นคำช้ีแจงการใชเ้ อกสารประกอบการเรียนสำหรบั นักเรียนทกุ ข้อ และทำความเขา้ ใจใหถ้ ่องแท้
ในแตล่ ะข้อ เพือ่ ปฏบิ ัตกิ ารสอนไดต้ ามข้ันตอน
4. ครูควรดูแลนักเรียนอย่างใกล้ชิดในขณะที่นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน และทำ
กจิ กรรมคำถามทบทวน เพอ่ื คอยใหค้ ำแนะนำและเป็นท่ีปรึกษา
5. ควรกำกับติดตามการใช้เอกสารประกอบการเรียนเป็นระยะและคอยกำชับ ปลูกฝังคุณธรรม
เรื่องความซ่อื สตั ย์ และการตรงตอ่ เวลาของนักเรยี น ในขณะท่ที ำแบบทดสอบกอ่ นและหลังเรียน และคำถาม
ทบทวน/แบบฝกึ หดั ท้ายบทเรียนของแตล่ ะเรอื่ ง โดยไม่อนญุ าตให้เปดิ ดูเฉลยกอ่ น

ช

คำช้แี จง

การใชเ้ อกสารการเรียนสำหรับนกั เรยี น

เอกสารประกอบการเรียน เรื่องระบำดอกบัว กลุ่มสาระการเรียนรู้นาฏศิลป์ฉบับนี้ จัดทำขึ้นเพื่อ
เป็นนวัตกรรมสำหรับการจัดการเรียนรู้ให้กับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีท่ี 4 เพื่อให้มีความรู้ ความเข้าใจใน
เรื่องรำแม่บทเล็ก ดังนั้นเพื่อให้เกิดประโยชน์และประสิทธิภาพในการจัดการเรียนรู้ ให้นักเรียนปฏิบัติตาม
ขน้ั ตอนการใชเ้ อกสารประกอบการเรียนดังน้ี

1. นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเล่มนี้และทำความเข้าใจเนื้อหาสาระตั้งแต่ต้นจนจบทุก
หนา้

2. นักเรียนอ่านคำชี้แจงเอกสารประกอบการเรียนและทำความเข้าใจให้ถ่องแท้ในแต่ละข้อและ
ปฏิบตั ติ ามข้ันตอนการเรยี นการสอนตามขั้นตอนทุกขอ้

3. นักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนและทำกิจกรรมคำถามทบทวน โดยมีครูให้คำแนะนำ
และเปน็ ท่ปี รึกษา

4. หากมีปัญหาหรือประเดน็ สงสยั ให้นกั เรียนสอบถามครูผสู้ อน
5. นักเรียนต้องมีคุณธรรมเรื่องความซื่อสัตย์ และการตรงต่อเวลา ในขณะที่ทำแบบทดสอบก่อน
และหลังเรยี น และคำถามทบทวน/แบบฝกึ หดั ท้ายบทเรยี นของแต่ละเร่ือง

1

มาตรฐานการเรยี นรู้

ศ 3.1 เข้าและแสดงออกทางนาฏศิลป์อย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์ คุณค่านาฏศิลป์
ถา่ ยทอดความรู้สึก ความคดิ อยา่ งอสิ ระ ชืน่ ชม และประยุกต์ใช้ในชวี ิตประจำวนั

ศ 3.2 เข้าใจความสัมพนั ธร์ ะหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรม เห็นคุณค่าของนาฏศลิ ป์
ที่เปน็ มรดกทางวฒั นธรรม ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ ภูมิปญั ญาไทยและสากล

ตัวช้ีวัด

มาตรฐาน ศ 3.1 ป. 4/4 แสดงนาฏศลิ ปเ์ ป็นคู่ และหมู่
มาตรฐาน ศ 3.2 ป. 4/1 อธบิ ายประวัตคิ วามเปนมาของนาฏศิลป หรือชดุ การแสดงอยางงาย ๆ

คำอธิบายรายวิชา

ศึกษาความหมาย ประวัติความเปน็ มา องคป์ ระกอบการแสดง ได้แก่ ผแู้ สดง เพลงและดนตรี เครอื่ ง
แต่งกาย อุปกรณ์ประกอบการแสดง นาฏยศัพท์ในการแสดงระบำดอกบัว โอกาสที่ใช้แสดง และท่ารำระบำ
ดอกบัว โดยการวิเคราะห์ สงั เคราะห์สามารถบูรณาการในชีวติ ประจำวันได้

จุดประสงคก์ ารเรียนรู้

เมอ่ื ศึกษาเอกสารประกอบการเรยี นฉบบั นแ้ี ล้วจะมีความรู้ ดงั น้ี
1. นกั เรยี นมีความร้สู ามารถอธบิ ายประวัติความเป็นมาของระบำดอกบัวไดถ้ ูกตอ้ ง (K1)
2. นักเรียนเข้าใจและอธิบายองค์ประกอบของชุดการแสดงระบำดอกบัวสามารถนำไปใช้ได้ถูกต้อง
(K2)
3. นกั เรยี นปฏบิ ตั กิ ารขบั รอ้ งเพลงระบำดอกบวั ไดถ้ กู ตอ้ งไดถ้ กู ตอ้ ง (P1)
4. นกั เรยี นปฏบิ ตั ทิ า่ รำเพลงระบำดอกบวั ไดส้ วยงาม (P2)
5. นกั เรยี นมเี จตคตทิ ด่ี ตี อ่ การเรยี นนาฏศลิ ปแ์ ละและเหน็ คณุ ค่าในความเปน็ ไทย (A)

ผลการเรยี นรู้

1. นกั เรยี นอธบิ ายความหมายและประวัติความเปน็ มาไดเ้ ป็นอยา่ งดี
2. นกั เรยี นเขา้ ใจองคป์ ระกอบของระบำดอบัวได้เปน็ อย่างดี
3. นกั เรยี นปฏบิ ตั ิการขบั รอ้ งเพลงระบำดอกบัวไดถ้ กู ต้องตามทำนองและจงั หวะ
4. นกั เรยี นปฏบิ ตั ทิ า่ รำระบำดอกบวั ไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ งและสวยงาม
5. นกั เรยี นใฝเ่ รยี นรแู้ ละมคี วามกระตอื รอื รน้ ในการทำกจิ กรรม

2

สาระการเรยี นรู้

สาระการเรยี นรสู้ ำคญั ของเอกสารประกอบการเรยี น เร่อื งระบำดอกบวั
1. ความหมายของของระบำดอกบวั
2. ประวัตคิ วามเป็นมาของระบำดอกบวั
3. องค์ประกอบการแสดงเพลงระบำดอกบัว

3.1 ผแู้ สดง
3.2 เพลงและดนตรี
3.3 เครอื่ งแต่งกาย
3.4 อปุ กรณ์ประกอบการแสดง
4. โอกาสที่ใชแ้ สดง
5. ท่ารำระบำดอกบวั

สมรรถนะสำคัญของผ้เู รียน

✓ 1. นกั เรยี นมีความสามารถในการส่อื สาร
✓ 2. นกั เรยี นมีความสามารถในการคิด

3. นกั เรยี นมีความสามารถในการใชท้ กั ษะชีวติ
4. นกั เรยี นมคี วามสามารถในการแก้ปญั หา
5. นกั เรยี นมคี วามสามารถในการใช้เทคโนโลยี

คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์

1. รักชาติ ศาสน์ กษตั รยิ ์
2. ซื่อสตั ยส์ ุจริต
✓ 3. มีวนิ ัย
✓ 4. ใฝ่เรียนรู้
5. อยอู่ ยา่ งพอเพียง
✓ 6. มุ่งมัน่ ในการทำงาน
✓ 7. รักความเป็นไทย
8. มีจิตสาธารณะ

3

วธิ ีการสอนและกิจกรรมการจัดการเรยี นรู้

1. วธิ ีสอน
วิธีสอนมีการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยใช้วิธีการสอนที่หลากหลายมีการจัดการเรียน

การสอนแบบอธิบาย อภิปรายและการฝึกปฏิบัติ การทำงานกลุ่ม ทำแบบทดสอบก่อนเรียน / หลังเรียน
และการทำแบบฝึกหัดทา้ ยบท

2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน
การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนประจำบทนี้ผู้สอนต้องใช้ประกอบแผนการจัดการเรียนรู้จาก

คู่มอื การใช้บทเรยี นสำเรจ็ รูประบำดอกบัว

ชว่ั โมงที่ 1
1. ครแู จกเอกสารประกอบการเรียนเรือ่ งระบำดอกบวั ให้กับนักเรียน
2. แจง้ รายละเอียด คำช้แี จง วตั ถปุ ระสงค์ในการเรียนรู้ให้นกั เรียน
3. ทำแบบทดสอบกอ่ นเรียนหน้าที่ จำนวน 10 ขอ้ หน้า 9-16
4. ครูบรรยายเรื่องประวัติความเป็นมา โดยใช้สื่อ Power point และให้นักเรียนดูคู่มือ

เอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 6 ควบคไู่ ปดว้ ย
5. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หดั ท่ี 1 หนา้ 45
6. ครูสรุปเนื้อหาที่เรียนวันนี้ และมอบหมายงานให้นักเรียนไปประดิษฐ์ดอกบัวจากวัสดุ

ตา่ งๆมาคนละ 2 ดอก

ชว่ั โมงที่ 2
1. ทบทวนความร้เู ดิมให้กบั นกั เรียน
2. ให้นกั เรียนนำดอกบัวประดษิ ฐ์มาสง่
3. ศึกษาสาระเอกสารประกอบการเรยี น หนา้ 18-23 เพลงและดนตรี อา่ นทำความเขา้ ใจ
4. นกั เรยี นฝกึ อา่ นเนอ้ื เพลงระบำดอกบวั หนา้ 19
5. ใหน้ กั เรยี นอ่านเนอ้ื เพลงระบำดอกบวั พร้อมกนั

ชั่วโมงที่ 3
1. ทบทวนการอา่ นเนอ้ื รอ้ งเพลงระบำดอกบัว
2. ฝกึ รอ้ งเพลงตามครูทลี ะท่อน จบครบเนื้อเพลง
3. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หดั ท่ี 2 หนา้ 46
4. ครสู อนท่ารำเพลงระบำบดอกบวั ให้นักเรียนปฏบิ ัติตามทีละท่า จนจบเพลง

4

5. จับกลมุ่ ฝึกปฏบิ ัตทิ า่ รำเพลงระบำดอกบัว แลว้ มาเข้าเพลงในคาบถัดไป

ช่วั โมง 4
1. ทบทวนทา่ รำเพลงระบำดอกบวั และทบทวนการรอ้ งเพลงระบำดอกบวั เพ่ือเข้าสู่การฝกึ

ปฏบิ ัตเิ ข้าเพลง
2. ชมวิดโี อเพลงระบำดดอกบัว
3. ครสู อนนกั เรยี นปฏบิ ตั ทิ ่ารำเข้าเพลง และให้นักเรยี นปฏิบัตติ าม
4. นกั เรยี นจบั กลมุ่ กลมุ่ ละ 6-8 คน เพ่อื ฝกึ ปฏิบัติท่ารำเพลงระบำดอกบัว
5. ครสู รุปองค์ความรู้ และชี้แจงเรือ่ งการสอบปฏิบัตทิ า่ รำประกอบเพลงระบำดอกบัว

ชว่ั โมง 5
1. นกั เรยี นทบทวนทา่ รำเพลงระบำดอกบวั
2. นกั เรยี นจบั กลมุ่ เพอ่ื ทดสอบการปฏิบัตทิ ่ารำเพลงระบำดอกบัวหนา้ ช้ันเรยี น
3. ครูสังเกตพฤติกรรมและคอยใหค้ ำแนะนำ พรอ้ มท้ังเสนอแนะข้อที่ควรแก้ไขปรับปรงุ
4. นกั เรยี นทำคำถามทบทวนในแบบฝกึ หดั
5. นกั เรยี นทำแบบทดสอบหลงั เรยี น หนา้ 48-55
6. ครูสรปุ องค์ความรู้ทง้ั หมดทีเ่ รียนมา

สอื่ การจัดการเรยี นรู้

1. แบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรยี น
2. เอกสารประกอบการเรียน เร่ืองระบำดอกบัว
3. คำถาทบทวน / แบบฝึกหัดทา้ ยบท
4. วดิ ที ัศน์ทา่ รำเพลงระบำดอกบัว

การวัดผลและประเมนิ ผล

1. วิธกี ารวดั ผล
1.1 ตรวจงานแบบฝกึ หัดท้ายบท
1.2 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรียน
1.3 ประเมนิ การปฏบิ ัติทา่ รำเพลงระบำดอกบัว
1.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์
1.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผูเ้ รยี น

5

2. เครอ่ื งมือวัดผล
2.1 คำถามทบทวน/แบบฝกึ หัด
2.2 แบบทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรียน
2.3 แบบประเมินการปฏิบตั ิท่ารำเพลงระบำดอกบวั
2.4 แบบสงั เกตพฤตกิ รรมคุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์
2.5 แบบสงั เกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคญั ของผู้เรยี น

3. เกณฑก์ ารประเมนิ
3.1 แบบฝกึ หดั คะแนนอยา่ งนอ้ ยร้อยละ 60 คะแนน
3.2 แบบทดสอบ คะแนนอยา่ งน้อยร้อยละ 60 คะแนน
3.3 การปฏบิ ัตทิ ่ารำเพลงระบำดอกบัว รวมคะแนนเฉลี่ยอยา่ งน้อยรอ้ ยละ 60 คะแนน
3.4 สังเกตพฤติกรรมคณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค์ มคี ุณภาพเฉลี่ยไม่ตำ่ กวา่ ระดับ 1
3.5 สงั เกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคญั ของผูเ้ รยี น มีคณุ ภาพเฉลี่ยไมต่ ำ่ กวา่ ระดบั 1

6

กระดาษคำตอบ

โรงเรยี น........................................................ปีการศกึ ษา...........................
ชอ่ื .............................................................ชั้น...................เลขที่................
กลุ่มสาระการเรยี นร้.ู ....................วันที.่ .............เดือน...................พ.ศ..........

ข้อ ก ข ค ง จ ข้อ กขคงจ
16
27
38
49
5 10

ประเมนิ ผล
เตม็
ได้

7

แบบทดสอบก่อนเรียน

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ลิ ปะ สาระนาฏศลิ ป์ ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี 4

เรอื่ ง ระบำดอกบวั เวลา 10 นาที คะแนน 10 คะแนน

**********************************************************************************

คำช้ีแจง โปรดเลือกคำตอบทีถ่ กู ตอ้ งเพยี งคำตอบเดียว แลว้ ทำเครื่องหมาย ( X ) ทบั ตัวเลอื กท่ีถกู ตอ้ งใน

กระดาษคำตอบ

1. ระบำดอกบวั เป็นการแสดงชุดหนึง่ จากละครเร่อื งอะไร

ก. เรอ่ื งสงั ข์ทอง ข. เรอ่ื งรถเสน

ค. เร่อื งคาวี ง. เรื่องอิเหนา

2. ระบำดอกบวั เปน็ การแสดงประเภทใด

ก. รำเดย่ี ว ข. การแสดงเปน็ คู่ 2 คน

ค. การแสดงเป็นหมู่ ง. จินตลีลา

3. วงดนตรที ใี่ ชบ้ รรเลงเพลงระบำดอกบวั คอื วงใด

ก. วงมโหรี ข. วงปี่พาทย์นางหงส์

ค. ลกู คู่ ง. วงปพ่ี าทยเ์ ครอ่ื งห้าไมน้ วม,ไมแ้ ขง็

4. “เหล่าข้าคณาระบำ รอ้ งรำกนั ดว้ ยเริงรา่

ฟ้อนส่ายให้พิศโสภา ………………………….” บทรอ้ งที่หายไปคือตัวเลือกใด

ก. เป็นทที ่าเยอ้ื งยาตรนาดกราย ข. เป็นทที า่ เยื้องยาตรเขา้ มา

ค. ลว้ นวจิ ิตรพศิ อำไพ ง. ทศั นากว็ ิไล

5. ขอ้ ใดคอื การแต่งกายของระบำดอกบัว

ก. ข.

ค. ง.

8

6. จากภาพตรงกับบทรอ้ งใด

ก. เหลา่ ข้าคณาระบำ ข. มมิ จี ะเหน่อื ยแหนงหน่าย
ค. ขอมอบชีวติ และกาย ง. หอมจรุงฟุง้ ขจร

7.ท่ารำในเนอ้ื รอ้ ง บนิ วะวอ่ น ปฏบิ ตั ิในรปู ภาพใด

ก.

ข.

ค.

ง.

9

8.ศรี ษะตรง มือทงั้ สองรวมมือกันระหวา่ งอก น่ังคกุ เข่า จากการอธบิ ายทา่ รำปฏบิ ัติในเน้อื รอ้ งใด

ก.เพ่อื ทรง ข.เปน็ ทีทา่

ค.ด้วยจิตจงรกั ภักดี ง.บินวะว่อน

9.ตัวเลือกใดเปน็ การนำการแสดงชดุ ระบำดอกบวั ไปใช้ได้เหมาะสมที่สดุ
ก. ครูอรพรรณใชก้ ารแสดงระบำดอกบัวในวันวชิ าการ
ข. ครูสันต์ฤทัยนำระบำดอกบวั ไปแสดงในงานศพ
ค. ครสู ุดารัตนน์ ำระบำดอกบวั ไปแสดงเพื่อหารายได้ให้ตัวเอง
ง. ครศู รณั ยพ์ รนำระบำดอกของครูสุดารัตนไ์ ปอา้ งวา่ เป็นของตนเอง

10.ตวั เลือกใดไม่ใชค่ ณุ สมบตั ิของผู้แสดงที่ดี

ก. ปฏบิ ตั ทิ า่ รำถกู ตอ้ งสวยงาม ข. มีแรงบันดาลใจ

ค. มพี ืน้ ฐานการรำทด่ี ี ง. เขา้ ใจทำนองและรำตรงจงั หวะ

10

ระบำดอกบวั

11

ระบำดอกบัว

ระบำดอกบัวเป็นการรำหมู่ ใช้ผู้แสดงเป็นผู้หญิงล้วนและมีอุปกรณ์คือดอกบัวประดิษฐ์ การศึกษา
เพื่อให้เข้าใจ รูปแบบการแสดงและสามารถปฏิบัติท่ารำได้ถูกต้อง ควรทำความเข้าใจกับ ความหมาย
ประวัตทิ ่ีมาของชุดระบำ องคป์ ระกอบของการแสดง ท่ารำระบำดอกบัว และโอกาสทใ่ี ช้แสดง ดงั นี้

ความหมายของระบำดอกบัว

ระบำ (ราชบัณฑิตยสถาน,2554) ได้ให้ความหมายไว้ว่า ระบำ หมายถึง ศิลปะการร่ายรำ เป็นการ
แสดงท่ีใช้ท่าฟ้อนรำ ไม่เปน็ เรอ่ื งราว มุ่งความสวยงามหรอื ความบนั เทงิ จะแสดงคนเดยี วหรอื หลายคนกไ็ ด้

สรุ พล วริ ุฬรกั ษ2์ 558 ได้ให้ความหมายว่า ระบำ หมายถงึ การแสดงนากศลิ ปต์ ั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ดว้ ย
วัตถปุ ระสงคใ์ ดวตั ถุประสงค์หนึง่ มีการดำเนนิ กระบวนการฟ้อนรำตัง้ แต่ตน้ จนจบในเวลาอนั สนั้

ดอกบัว หมายถึง ดอกไม้ชนิดนี้เป็นที่คุ้นเคยกันดีสำหรับคนไทยและชาวพุทธทั้งหลาย เนื่องด้วย
ดอกบัวเป็นดังดอกไม้แทนความสงบและบริสุทธิ์ มันผุดขึ้นมาจากโคลนตม ค่อย ๆ โผล่ดอกตูมขึ้นเหนือผิว
นำ้ และบานไสวสวยงามได้

ดังนั้น ระบำดอกบัว หมายถึง ศิลปะแห่งการร่ายรำที่มีผู้แสดงตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป โดยมีวัตถุประสงค์
ใดวันถปุ ระสงคห์ นง่ึ เป็นการแสดงทใี่ ช้ท่าฟอ้ นรำไม่เลน่ เป็นเรอ่ื งราว มุ่งเน้นความสวยงามและพรอ้ มเพรียง

ประวัติความเป็นมาของระบำดอกบวั

ภาพที่ 1 ระบำดอกบวั
ที่มา : https://sites.google.com/site/wiriya2education
ระบำดอกบวั เปน็ การแสดงชดุ หนง่ึ จากละครเร่อื ง "รถเสน" ตอนหม่นู างรำ แสดงถวายท้าววรถสิทธิ์
ซึ่งกรมศิลปากรได้ปรับปรุงขึ้น แสดงให้ประชาชนชมเมื่อ พ.ศ. 2500 ผู้ประพันธ์บทร้องคือ อาจารย์มนตรี
ตราโมท ใช้ทำนองเพลงสร้อยโอ้ลาวของเก่า เป็นการแสดงหมู่ ผู้แสดงถือดอกบัวออกมารำ ซึ่งดอกบัวน้ัน
เปน็ ดอกไมท้ ีช่ นชาวไทยใช้บูชาส่ิงศักดิส์ ิทธิแ์ ละนิยมกันว่าเปน็ ดอกไมท้ ี่ประเสรฐิ การนำดอกบัวมาถือรำก็เพอื่
แสดงความคารวะต่อผูท้ ช่ี าวไทยใหก้ ารตอ้ นรับอยา่ งชน่ื ชม และอวยชัยใหพ้ รให้มีความสุขสำราญใจ

12

องค์ประกอบของการแสดง

ระบำดอกบัว การศึกษาเพื่อให้เข้าใจ รูปแบบการแสดงและสามารถปฏิบัติท่ารำได้ถูกต้อง ควรทำ
ความเข้าใจกับ องค์ประกอบของการแสดงซงึ่ ประกอบด้วย ผู้แสดง เพลงและดนตรี เคร่ืองแตง่ กาย ท่ารำ
ดังน้ี

1.ผู้แสดง
การแสดงระบำดอกบัวเป็นการรําหมู่ใช้ผู้แสดงเป็นผู้หญิงล้วน รูปร่างสมส่วน ผิวขาว ผมยาว
ใบหนา้ ยมิ้ แยม้
2. เพลงและดนตรี
เพลงและดนตรีของการแสดงเพลงระบำดอกบัว จะให้รายละเอียดของสาระ 2 ประเด็น คือเพลง
และเครื่องดนตรี ดังน้ี

2.1 เพลง หมายถงึ ถ้อยคำที่นกั ประพนั ธ์เรยี งรอ้ ยหรอื เรียบเรียงข้ึน ซ่งึ ประกอบด้วย เนื้อ
ร้อง ทำนอง จังหวะ ทำให้เกิดความไพเราะสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้ฟัง เพลงใช้ประกอบการ
แสดงเพลงระบำดอกบวั ประกอบด้วย เพลงสร้อยโอ้ลาวของเกา่ ดังนี้

เน้อื รอ้ ง มนตรี ตราโมท
ทำนอง เพลงสรอ้ ยโอ้ลาวของเก่า
เหลา่ ขา้ คณาระบำ รอ้ งรำกนั ด้วยเริงร่า
ฟ้อนสา่ ยให้พศิ โสภา เป็นทที ่าเยื้องยาตรนาดกราย
ด้วยจิตจงรกั ภกั ดี มมิ จี ะเหนอื่ ยแหนงหน่าย
ขอมอบชีวติ และกาย ไว้ใต้เบอ้ื งพระบาทยคุ ล
เพอื่ ทรงเกษมสราญ และชื่นบานพระกมล
ถวายฝ่ายฟ้อนอบุ ล ล้วนวจิ ติ รพศิ อำไพ
อันปทุมยอดผกา ทัศนาก็วิไล
งามตระการบานหทัย หอมจรงุ ฟงุ้ ขจร
ลา้ ยจะยวนเย้าภมร บนิ วะว่อนฟอนสุคนั ธ์

2.2 ดนตรี หมายถึง เสียงที่จัดเรียงอย่างเป็นระเบียบ และมีแบบแผนโครงสร้าง เป็นรูปแบบ
ของกิจกรรมเชิงศิลปะของมนุษย์ที่เกี่ยวข้องกับเสียงโดยดนตรีนั้นแสดงออกมาในด้านระดับเสียง (ซึ่งรวมถึง
ท่วงทำนองและเสียงประสาน) จังหวะ และคุณภาพเสียง (ความต่อเนื่องของเสียง พื้นผิวของเสียง ความดัง
ค่อย) ดนตรีนั้นสามารถใช้ในดา้ นศิลปะหรือสุนทรียศาสตร์ การสื่อสาร ความบันเทิง รวมถึงใช้ในงานพิธกี าร
ต่างๆ (สกุ รี เจริญสุข,2561)

13

วงดนตรีที่ใช้ประกอบการบรรเลงประกอบการแสดงระบำ วงดนตรีประกอบการแสดง คือ วงปี่
พาทยเ์ คร่อื งหา้ ไม้นวม หรือไม้แขง็

ภาพที่ 2 วงปพ่ี าทย์เครือ่ งหา้
ทมี่ า : krusongklod.wordpress.com

3. การแตง่ กาย
เครื่องแต่งกาย ราชบัณฑิตยสภา, (2545) ได้ให้ความหมายว่า “เครื่อง” หมายถึง สิ่งสำหรับ
ประกอบกันหรือเป็นพวกเดียวกนั “แต่ง” หมายถึง จัดให้งาม “กาย” หมายถึง ตัว ดังนั้น “เครื่องแต่งกาย”
จึงหมายถึง สง่ิ สำหรบั ประกันจดั ใหง้ ามท่เี กีย่ วกับตวั ของนักแสดง

3.1 การแต่งกายของระบำดอกบัว นุ่งจีบหน้านางห่มสไบเฉียง ใส่เครื่องประดับ หรือนุ่งจบี
หน้านางห่มสไบเฉียงสองชาย ใส่เครื่องประดับ ลักษณะการแต่งกายผู้แสดงระบำดอกบัว จะนุ่งจีบ
หน้านางห่มสไบเฉียง ใส่เครื่องประดับ สร้อยคอ ตุ้มหู สร้อยตัว เข็มขัดพร้อมหัวเข็มขัด รัดต้นแขน
สร้อยข้อมือ และกำไลข้อเท้า หรือนุ่งจีบหนา้ นางห่มสไบเฉียงสองชาย สร้อยคอ ตุ้มหู สร้อยตัว เข็ม
ขัดพร้อมหัวเข็มขดั รดั ต้นแขน สร้อยขอ้ มอื และกำไลขอ้ เท้า

ภาพที่ 3 การแต่งกาย
ทีม่ า : นาฏศิลป์ไทย By ครเู ม

14

4. อุปกรณป์ ระกอบการแสดง
อุปกรณ์ประกอบการแสดง หมายถึง อุปกรณ์การแสดงเป็นสิ่งที่ทำให้การแสดงมีความน่าสนใจมาก
ขึ้น ในการสร้างสรรค์อุปกรณ์การแสดงสามารถนำความรู้ด้านจิตรกรรมมาใช้ในการออกแบบ ตกแต่ง
ลวดลายอุปกรณ์การแสดงให้มีความสวยงาม การแสดงระบำดอกบัว ใช้อุปกรณ์ประกอบการแสดงที่สำคัญ
คือ ดอกบวั ประดษิ ฐ์ ใช้ถือประกอบการแสดง “ระบำดอกบัว”
5. ท่ารำสำคัญที่ใช้ในการแสดงรำแมบ่ ทเล็ก

ท่ารำสำคญั หมายถึง ท่ายากทปี่ รากฏในระบำดอกบัว ผ้ศู ึกษาจำเปน็ ต้องฝกึ ให้ถูกต้อง เพอื่ จะได้
ปฏบิ ตั ทิ ่ารำแมบ่ ทเลก็ ได้ดี ท่ารำสำคญั ทค่ี วรฝึก ประกอบด้วย สอดสร้อยมาลา เมขลา มจั ฉา ชมสาคร ขวา้ ง
จักร ดังน้ี

5.1 เยื้องย่าง
เยื้องย่าง เป็นท่าที่ผู้แสดงจะต้องปฏบิ ัติขยั่นเทา้ เยื้องย่าง ศีรษะเอียงศีรษะ มีนาฏยศัพท์สำคญั
คอื มอื ซ้ายแขนเหยียดตงึ ระดับไหล่ มอื ขวางอแขนระดับสะเอว เทา้ ขวาก้าวหน้าเทา้ ซา้ ยเปดิ สน้ เท้าหลงั

ภาพที่ 4 เย้อื งยา่ ง
ทีม่ า : ขวญั หทัย หญตี อมั ฤทธ,์ิ 2564, ถ่ายภาพ, มนี าคม : 15.

15

5.2 ตั้งวงกลาง เปน็ ทา่ ทีผ่ แู้ สดงจะต้องปฏบิ ัติ ศรี ษะตรง มอื ท้ังสองต้วั วงกลางระดบั ไหล่

ภาพท่ี 5 ตง้ั วงกลาง
ทม่ี า : ขวญั หทยั หญีตอมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.
5.3 แตะเทา้ เปน็ ทา่ ท่ผี แู้ สดงจะต้องปฏบิ ัติการใช้จมกู เท้าแตะพื้นในลักษณะอยู่กับที่ โดยการใช้
จมกู เทา้ แตะให้สน้ ยกข้ึนจากพน้ื

ภาพที่ 6 แตะเท้า
ที่มา : ขวญั หทัย หญตี อัมฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.

16

5.4 กระดกเทา้
กระดกเทา้ เป็นกริ ิยาของการใช้จมูกเท้าแตะพื้นหรอื กระแทก พ้ืนเบา ๆ แลว้ ขกส้นเทา้ ขึ้นหนบี นอ่ ง

ภาพท่ี 7 กระดกเทา้
ทีม่ า : ขวญั หทยั หญตี อัมฤทธ,์ิ 2564, ถา่ ยภาพ, มีนาคม : 15.

17

1.5 ท่ารำระบำดอกบัว
รำ หมายถึง กระบวนการร่ายรำร่าย พฤติกรรมทางนาฏศัพท์มาใช้นาฏศิลป์อย่างสมบูรณ์แสดง
อารมณร์ ัก แสดงนาฏศลิ ปไ์ ทย รายละเอยี ดของท่ารำมปี รากฏในเน้ือหาต่อไป
ทา่ รำเพลงระบำดอกบัว ผู้ศึกษาตอ้ งการจะนำเสนอรายละเอียดเกี่ยวกับการอธิบายกระบวนการทา่
รำทใ่ี ชใ้ นระบำดอกบวั มลี กั ษณะการอธิบายโดยมีการบอกชอ่ื ท่ารำ การปฏิบตั ทิ า่ รำและภาพประกอบ
ดังต่อไปน้ี

ภาพที่ 8 ท่าออก
ทีม่ า : ขวญั หทยั หญีตอมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มีนาคม : 15.

ท่าออก
แถวขวา ศรี ษะ เอยี งศีรษะดา้ นขวา
มอื มอื ท้งั สองถือดอกบัวประสานกันท่ีระดบั หน้าอก
เท้า ก้าวหนา้ เทา้ ขวาเทา้ ซ้ายไขวว้ างหลัง
แถวซา้ ย ศีรษะ เอยี งศรี ษะดา้ นซ้าย
มือ มือท้งั สองถือดอกบวั ประสานกันทรี่ ะดบั หน้าอก
เท้า ก้าวหน้าเท้าซ้ายเทา้ ขวาไขวว้ างหลงั

18

ภาพที่ 9 เหลา่ ขา้ คณาระบำ
ทมี่ า : ขวญั หทยั หญีตอมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มีนาคม : 15.
ท่ารำที่ 1 เหลา่ ขา้ คณาระบำ
แถวขวา ศีรษะ เอียงศรี ษะดา้ นขวา
มอื มือท้ังสองถอื ดอกบัวมือขวาแขนตงึ ระดับไหล่มอื ซา้ ยอยู่ระดับชายพก
เทา้ ก้าวหนา้ เทา้ ขวาเทา้ ซา้ ยไขวว้ างหลงั
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ิท่ารำเหมอื นแถวขวา

ภาพที่ 10 ร้องรำกนั ดว้ ยเริงร่า
ที่มา : ขวญั หทยั หญีตอัมฤทธ,์ิ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.
ทา่ รำท่ี 2 ร้องรำกันดว้ ยเรงิ ร่า
แถวขวา ศรี ษะ เอียงศีรษะด้านซ้าย
มือ มอื ซา้ ยแขนตึงระดับไหล่มอื ขวาอยรู่ ะดับชายพก (สะดอื )
เท้า ก้าวหนา้ เท้าซา้ ย เทา้ ขวาไขว้วางหลงั
แถวซา้ ย ปฏบิ ตั ทิ ่ารำเหมอื นแถวขวา

19

ภาพที่ 11 ฟอ้ นส่าย
ท่มี า : ขวญั หทยั หญตี อัมฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.
ท่ารำที่ 3 ฟอ้ นสา่ ย
แถวขวา ศีรษะ เสยี งศีรษะด้านซา้ ย
มือ มอื ซา้ ยตั้งวงระดับแง่ศีรษะ มอื ขวาแขนตงึ ระดบั ไหล่
เท้า แตะเท้าซ้าย
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ทิ ่ารำเหมือนแถวขวา

ภาพท่ี 12 ให้พศิ โสภา
ทีม่ า : ขวญั หทัย หญีตอัมฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.
ทา่ รำท่ี 4 ใหพ้ ิศโสภา
แถวขวา ศรี ษะ เอยี งศรี ษะดา้ นขวา
มือ มอื ขวาตง้ั วงระดับแง่ศีรษะ มือซ้ายแขนตงึ ระดบั ไหล่
เทา้ เตะเทา้ ขวา
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ทิ ่ารำเหมือนแถวขวา

20

ภาพที่ 13 เป็นทที ่า
ที่มา : ขวญั หทยั หญีตอมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มีนาคม : 15.
ทา่ รำท่ี 5 เป็นทีทา่
แถวขวา ศรี ษะ เอียงศีรษะดา้ นซา้ ย
มือ มือขวาแขนตึงระดบั ไหล่ มอื ซ้ายงอแขนระดับไหล่ถอื ดอกบวั ควำ่ หัวลง
เทา้ กา้ วหน้าเทา้ ซา้ ย เทา้ ขวาวางหลัง
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ทิ ่ารำเหมอื นแถวขวา

ภาพท่ี 14 เย้ืองยาตรนาดกราย
ท่ีมา : ขวญั หทัย หญตี อมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มนี าคม : 15.

ท่ารำที่ 6 เยอื้ งยาตรนาดกราย
แถวขวา ศีรษะ ศีรษะขา้ งขวา
มือ มือซ้ายแขนตึงระดับไหล่มือขวางอแขนระดับไหลถ่ อื ดอกบวั คว่ำหัวลง
เท้า กา้ วหนา้ เท้าขวา เทา้ ซ้ายวางหลงั
แถวซา้ ย ปฏบิ ตั ิทา่ รำเหมือนแถวขวา

21

ภาพที่ 15 ดว้ ยจิตจงรักภักดี
ท่มี า : ขวญั หทยั หญีตอัมฤทธ,์ิ 2564, ถา่ ยภาพ, มีนาคม : 15.
ท่ารำท่ี 7 ดว้ ยจติ จงรักภักดี
แถวขวา ศีรษะ ศรี ษะตรง
มือ มอื ท้ังสองรวมกันระหว่างอก
เทา้ นัง่ คกุ เข่าต้ังเขา่ ขวาขน้ึ
แถวซ้าย ปฏิบตั ทิ า่ รำเหมอื นแถวขวา

ภาพที่ 16 มิมจี ะเหน่ือยแหนงหนาย
ทีม่ า : ขวญั หทัย หญตี อัมฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 26
ท่ารำท่ี 8 มิมจี ะเหนือ่ ยแหนงหนาย
แถวขวา ศรี ษะ สา่ ยหน้าซ้าย-ขวา
มือ มือขวาเหยยี ดแขนตงึ ไปทางดา้ นขา้ งอยู่ในระดบั ชายพกมอื ซ้ายอย่รู ะดบั ชายพก
เทา้ น่งั คกุ เขา่ ต้ังเขาขวาขนึ้
แถวซา้ ย ปฏิบตั ิทา่ รำเหมอื นแถวขวา

22

ภาพท่ี 17 ขอมอบ
ท่ีมา : ขวญั หทัย หญีตอัมฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.

ทา่ รำท่ี 9 ขอมอบ
แถวขวา ศรี ษะ เอียงศรี ษะด้านขวา
มือ มือท้ังสองรวมกนั ระดับอก
เทา้ นัง่ คุกเข่า
แถวซา้ ย ปฏิบตั ิท่ารำเหมอื นแถวขวา

ภาพท่ี 18 ชวี ติ และกาย
ที่มา : ขวญั หทัย หญีตอมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มนี าคม : 15.

ท่ารำที่ 10 ชวี ติ และกาย
แถวขวา ศีรษะ เอยี งขวา
มอื มอื ท้ังสองเหยยี ดแขนตึงระดบั ไหล่
เท้า น่งั คกุ เข่า
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ทิ ่ารำเหมอื นแถวขวา

23

ภาพที่ 19 ไว้ใตเ้ บื้องพระบาทยคุ ล
ที่มา : ขวญั หทยั หญตี อัมฤทธ,์ิ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15
ท่ารำท่ี 11 ไวใ้ ตเ้ บ้ืองพระบาทยุคล
แถวขวา ศรี ษะ เงยศีรษะเลก็ น้อยแลว้ กลบั มาหนา้ ตรง
มือ มอื ทั้งสองรวมมือยกขึ้นไหว้ระดบั ศรี ษะและลดมอื ลงอยใู่ นระดับหน้าอก
เทา้ นัง่ คกุ เข่า
แถวซา้ ย ปฏิบตั ิท่ารำเหมือนแถวขวา

ภาพท่ี 20 เพอื่ ทรง
ท่ีมา : ขวญั หทัย หญีตอัมฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มนี าคม : 15.
ทา่ รำที่ 12 เพอ่ื ทรง
แถวขวา ศรี ษะ ศรี ษะตรง
มือ มอื ทงั้ สองรวมมือกนั ระหวา่ งอก
เทา้ น่งั คุกเขา่
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ทิ ่ารำเหมือนแถวขวา

24

ภาพท่ี 21 เกษมสราญ
ท่มี า : ขวญั หทยั หญีตอมั ฤทธ,์ิ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.
ท่ารำที่ 13 เกษมสราญ
แถวขวา ศีรษะ เอยี งศรี ษะดา้ นขวา
มอื มอื ทั้งสองตงั้ วงกลางข้างลำตัว
เท้า ลุกขน้ึ ยนื กระดกเท้าซา้ ย
แถวซ้าย ปฏิบตั ทิ า่ รำเหมอื นแถวขวา

ภาพที่ 22 และชืน่ บาน
ที่มา : ขวญั หทยั หญีตอมั ฤทธ,์ิ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.
ทา่ รำที่ 14 และชืน่ บาน
แถวขวา ศรี ษะ หนั หนา้ เขา้ หากนั ศีรษะตรง
มอื มอื ทัง้ สองรว่ มมือกันระดับใบหนา้
เทา้ วิ่งซอยเทา้ เขา้ วง
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ทิ ่ารำเหมอื นแถวขวาหนั หน้าเข้าหากนั

25

ภาพท่ี 23 พระกมล
ท่มี า : ขวญั หทัย หญตี อัมฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.

ทา่ รำท่ี 15 พระกมล
แถวขวา ศีรษะ หันหน้าเข้าหากนั ศีรษะตรง
มือ มอื ทั้งสองต้งั วงกลาง
เท้า วิ่งซอยเท้า ขยายวงให้กวา้ ง
แถวซา้ ย ปฏิบตั ทิ า่ รำเหมือนแถวขวาหันหน้าเข้าหากนั

ภาพท่ี 24 ถวายฝา่ ยฟอ้ นอุบล
ทมี่ า : ขวญั หทัย หญตี อมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.
ท่ารำที่ 16 ถวายฝ่ายฟ้อนอุบล
แถวขวา ศีรษะ หนั หนา้ เขา้ หากันศีรษะตรง
มือ มือทั้งสองร่วมมอื กนั ระดับใบหน้า
เท้า ว่งิ ซอยเทา้ เขา้ วง
แถวซา้ ย ปฏบิ ตั ทิ า่ รำเหมอื นแถวขวาหนั หนา้ เข้าหากนั

26

ภาพที่ 25 ล้วนวจิ ติ รพศิ อำไพ
ทม่ี า : ขวญั หทยั หญตี อมั ฤทธ,์ิ 2564, ถ่ายภาพ, มนี าคม : 15.
ท่ารำที่ 17 ล้วนวจิ ิตรพศิ อำไพ
แถวขวา ศีรษะ หนั หนา้ เข้าหากนั ศีรษะตรง
มือ มอื ทง้ั สองต้งั วงกลาง
เทา้ วิง่ ซอยเทา้ ขยายวงให้กวา้ ง
แถวซา้ ย ปฏิบตั ทิ า่ รำเหมือนแถวขวา

ภาพที่ 26 อันปทุมยอดผกา
ท่ีมา : ขวญั หทยั หญตี อัมฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.
ท่ารำท่ี 18 อนั ปทมุ ยอดผกา
แถวขวา ศีรษะ หันหนา้ เขา้ หากนั
มอื มอื ทงั้ สองรว่ มมอื กันระดับใบหนา้
เท้า วิง่ ซอยเทา้ เข้าวง
แถวซา้ ย ปฏิบตั ิทา่ รำเหมอื นแถวขวา

27

ภาพที่ 27 ทศั นาก็วิไล
ทีม่ า : ขวญั หทัย หญีตอมั ฤทธ,์ิ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.
ท่ารำที่ 19 ทศั นากว็ ิไล
แถวขวา ศีรษะ หน้าตรง(หนั หนา้ ตามวง)
มอื มอื ท้งั สองกางแขนเหยียดแขนตึง โดยมอื ขวาให้ถอื ดอกบวั คว่ำลง มือซา้ ยถอื ดอกบัว
ตัง้ ขึ้น
เทา้ ว่งิ ซอยเทา้ ขยายวงใหก้ วา้ ง
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ิทา่ รำเหมอื นแถวขวา

ภาพที่ 28 งามตระการดาลหทัย
ที่มา : ขวญั หทยั หญีตอมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.
ท่ารำที่ 20 งามตระการดาลหทยั
แถวขวา ศีรษะ ศีรษะเอียงซ้าย (หันหนา้ ตามวง)
มอื มอื ขวาต้งั วงระดบั สายตา มือซ้ายเหยียดแขนตึงระดบั ไหล่
เท้า กา้ วหนา้ เทา้ ขวาเท้าซา้ ยไขว้วางหลงั
แถวซ้าย ปฏิบตั ิทา่ รำเหมือนแถวขวา

28

ภาพที่ 29 หอมจรุงฟุง้ ขจร
ที่มา : ขวญั หทัย หญีตอมั ฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มนี าคม : 15.
ทา่ รำท่ี 21 หอมจรงุ ฟงุ้ ขจร
แถวขวา ศรี ษะ ศรี ษะเอยี งซ้าย (หันหน้าตามวง)
มือ มอื ขวาต้งั วงระดับสายตา มอื ซ้ายเหยยี ดแขนตึงระดบั ไหล่
เทา้ กา้ วหน้าเทา้ ซ้ายเท้าขวาไขว้วางหลงั
แถวซ้าย ปฏบิ ตั ิทา่ รำเหมอื นแถวขวา

ภาพท่ี 30 คลา้ ยจะยวน
ทีม่ า : ขวญั หทยั หญีตอัมฤทธ,ิ์ 2564, ถา่ ยภาพ, มีนาคม : 15.
ท่ารำท่ี 22 คลา้ ยจะยวน
แถวขวา ศรี ษะ ศีรษะเอียงซา้ ย (หันหนา้ ตามวง)
ศีรษะ ศรี ษะเอยี งซ้าย (หนั หนา้ ตามวง)
มอื มือขวาตงั้ วงระดบั สายตา มือซ้ายเหยียดแขนตงึ ระดับไหล่
เท้า กา้ วหน้าเท้าขวาเท้าซา้ ยไขวว้ างหลงั
แถวซา้ ย ปฏิบตั ิท่ารำเหมอื นแถวขวา

29

ภาพท่ี 31 เยา้ ภมร
ท่ีมา : ขวญั หทยั หญตี อัมฤทธ,ิ์ 2564, ถ่ายภาพ, มีนาคม : 15.
ท่ารำท่ี 23 เยา้ ภมร
แถวขวา ศรี ษะ ศรี ษะเอียงซา้ ย (หันหนา้ ตามวง)
มอื มอื ขวาต้ังวงระดับสายตา มอื ซา้ ยเหยยี ดแขนตงึ ระดบั ไหล่
เทา้ ก้าวหนา้ เท้าซ้ายเทา้ ขวาไขวว้ างหลงั
แถวซ้าย ปฏิบตั ิท่ารำเหมอื นแถวขวา

ภาพท่ี 32 บินวะวอ่ น
ที่มา : ขวญั หทัย หญตี อมั ฤทธ,์ิ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.
ทา่ รำท่ี 24 บนิ วะวอ่ น
แถวขวา ศรี ษะ เอียงศรี ษะด้านขวา
มือ แทงมือทัง้ สองไปด้านหลัง
เทา้ เท้าขวายนื เตะเทา้ ซ้ายกระดกปลายน้ิวเท้าข้นึ
แถวซา้ ย ปฏบิ ตั ิทา่ รำเหมอื นแถวขวา

30

ภาพที่ 33 ฟอนสคุ นั ธ์
ทมี่ า : ขวญั หทัย หญีตอัมฤทธ,์ิ 2564, ถา่ ยภาพ, มนี าคม : 15.

ทา่ รำท่ี 25 ฟอนสคุ ันธ์
แถวขวา ศรี ษะ ศีรษะตรง
มอื มือทั้งสองตั้งวงระดบั ไหล่ งอแขนเลก็ นอ้ ย
เทา้ ซอยเทา้ หมุนรอบตวั
แถวซ้าย ปฏิบตั ทิ า่ รำเหมอื นแถวขวา

โอกาสทใี่ ช้แสดง

นยิ มนำมาใช้แสดงในงานมงคลต่างๆ การตอ้ นรบั และอวยชัยใหพ้ รให้มีความสุขสำราญใจ อย่างไรก็
ตามสามารถใช้ประกอบการเรยี นการสอนดว้ ยเช่นกัน

สรุป

ระบำดอกบัว เป็นการแสดงชุดหน่ึงจากละครเรอ่ื ง "รถเสน" ตอนหมูน่ างรำ แสดงถวายท้าววรถสิทธิ์
ซึ่งกรมศิลปากรได้ปรับปรุงขึ้น แสดงให้ประชาชนชมเมื่อ พ.ศ. 2500 ผู้ประพันธ์บทร้องคือ อาจารย์มนตรี
ตราโมท ใช้ทำนองเพลงสร้อยโอ้ลาวของเก่า เป็นการแสดงหมู่ ผู้แสดงถือดอกบัวออกมารำ ซึ่งดอกบัวนั้น
เปน็ ดอกไมท้ ชี่ นชาวไทยใช้บชู าสิ่งศกั ด์สิ ทิ ธิ์และนิยมกนั วา่ เปน็ ดอกไม้ท่ปี ระเสริฐการนำดอกบัวมาถือรำก็เพ่ือ
แสดงความคารวะต่อผทู้ ่ีชาวไทยใหก้ ารต้อนรับอยา่ งชนื่ ชม และอวยชยั ให้พรให้มคี วามสขุ สำราญใจ

31

คำถามทบทวน ระบำดอกบัว

***************************************************************************
แบบฝกึ หัดที่ 1 เร่อื ง ประวตั คิ วามเป็นมาของระบำดอกบวั

คำช้แี จง : ใหน้ ักเรยี นตอบคำถามและอธบิ ายตามส่ิงกำหนดให้ต่อไปนี้ (10 คะแนน)
1. ใหน้ ักเรียนสรุปประวตั คิ วามเปน็ มาของระบำดอกบวั มาพอสงั เขป
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

................................................................................
2. ใหน้ กั เรียนบอกองคป์ ระกอบของระบำดอกบัวมาให้ถูกตอ้ งมาให้ถูกต้อง
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

................................................................................

32

แบบฝึกหดั ท่ี 2 บทรอ้ ง
คำชีแ้ จง ให้นกั เรียนเติมบทรอ้ งในช่องว่างให้ถกู ตอ้ ง

เพลงระบำดอกบวั

เหล่าขา้ คณาระบำ .......................................
ฟ้อนส่ายให้พศิ โสภา เปน็ ทีทา่ เย้อื งยาตรนาดกราย
............................ มิมีจะเหนื่อยแหนงหนา่ ย
............................. ไว้ใต้เบอ้ื งพระบาทยุคล
เพ่อื ทรงเกษมสราญ และชนื่ บานพระกมล
ถวายฝา่ ยฟ้อนอบุ ล ล้วนวิจิตรพิศอำไพ
อนั ปทุมยอดผกา .................................
........................... หอมจรงุ ฟุ้งขจร
ล้ายจะยวนเยา้ ภมร บินวะว่อนฟอนสคุ นั ธ์

33

กระดาษคำตอบ

โรงเรยี น........................................................ปกี ารศึกษา...........................
ช่อื .............................................................ชั้น...................เลขท่.ี ...............
กลมุ่ สาระการเรียนร.ู้ ....................วันที่..............เดือน...................พ.ศ..........

ข้อ ก ข ค ง จ ข้อ กขคงจ
16
27
38
49
5 10

ประเมินผล
เต็ม
ได้

34

แบบทดสอบหลังเรียน

กลุม่ สาระการเรียนรู้ศิลปะ สาระนาฏศลิ ป์ ช้ันประถมศึกษาปที ี่ 4

เรื่อง ระบำดอกบวั เวลา 10 นาที คะแนน 10 คะแนน

**********************************************************************************

คำชแ้ี จง โปรดเลอื กคำตอบท่ถี กู ต้องเพยี งคำตอบเดียว แลว้ ทำเครือ่ งหมาย ( X ) ทบั ตัวเลือกท่ถี กู ต้องใน

กระดาษคำตอบ

1. ระบำดอกบัว เป็นการแสดงชุดหนึ่งจากละครเรื่องอะไร

ก. เร่ืองสงั ข์ทอง ข. เร่อื งรถเสน

ค. เร่ืองคาวี ง. เรอ่ื งอเิ หนา

2. ระบำดอกบวั เปน็ การแสดงประเภทใด

ก. รำเด่ยี ว ข. การแสดงเปน็ คู่ 2 คน

ค. การแสดงเป็นหมู่ ง. จนิ ตลลี า

3. วงดนตรีที่ใช้บรรเลงเพลงระบำดอกบวั คอื วงใด

ก. วงมโหรี ข. วงป่พี าทยน์ างหงส์

ค. ลูกคู่ ง. วงป่พี าทย์เครอื่ งหา้ ไม้นวม,ไม้แข็ง

4. “เหลา่ ขา้ คณาระบำ รอ้ งรำกันด้วยเริงร่า

ฟ้อนสา่ ยใหพ้ ศิ โสภา ………………………….” บทร้องที่หายไปคือตัวเลอื กใด

ก. เปน็ ทที า่ เย้อื งยาตรนาดกราย ข. เปน็ ทที ่าเยอ้ื งยาตรเข้ามา

ค. ลว้ นวจิ ิตรพิศอำไพ ง. ทัศนากว็ ิไล

5. ขอ้ ใดคอื การแต่งกายของระบำดอกบวั

ก. ข.

ค. ง.

35

6. จากภาพตรงกบั บทรอ้ งใด

ก. เหลา่ ขา้ คณาระบำ ข. มิมจี ะเหน่ือยแหนงหน่าย
ค. ขอมอบชวี ิตและกาย ง. หอมจรงุ ฟ้งุ ขจร

7.ทา่ รำในเนอื้ ร้อง บนิ วะว่อน ปฏิบตั ิในรูปภาพใด

ก.

ข.

ค.

ง.

36

8.ศีรษะตรง มือท้ังสองรวมมือกนั ระหวา่ งอก น่งั คุกเขา่ จากการอธิบายทา่ รำปฏบิ ตั ใิ นเนื้อรอ้ งใด

ก.เพอ่ื ทรง ข.เปน็ ทที ่า

ค.ดว้ ยจติ จงรกั ภักดี ง.บนิ วะวอ่ น

9.ตัวเลอื กใดเปน็ การนำการแสดงชดุ ระบำดอกบัวไปใชไ้ ดเ้ หมาะสมทีส่ ดุ

ก. ครูอรพรรณใช้การแสดงระบำดอกบวั ในวันวิชาการ

ข. ครูสนั ต์ฤทยั นำระบำดอกบัวไปแสดงในงานศพ

ค. ครสู ุดารัตนน์ ำระบำดอกบัวไปแสดงเพ่ือหารายไดใ้ หต้ วั เอง

ง. ครศู รณั ย์พรนำระบำดอกของครสู ดุ ารตั น์ไปอ้างว่าเปน็ ของตนเอง

10.ตวั เลือกใดไมใ่ ชค่ ณุ สมบัตขิ องผู้แสดงทีด่ ี

ก. ปฏิบตั ทิ ่ารำถูกตอ้ งสวยงาม ข. มีแรงบนั ดาลใจ

ค. มีพื้นฐานการรำทด่ี ี ง. เขา้ ใจทำนองและรำตรงจงั หวะ

37

คำถามทบทวน ระบำดอกบัว

***************************************************************************
แบบฝึกหัดท่ี 1 เร่ือง ประวตั คิ วามเป็นมาของระบำดอกบัว

คำช้แี จง : ให้นักเรียนตอบคำถามและอธิบายตามส่งิ กำหนดใหต้ ่อไปนี้ (10 คะแนน)
1. ใหน้ กั เรียนสรปุ ประวัติความเปน็ มาของระบำดอกบัวมาพอสังเขป

ตอบ ระบำดอกบัว เป็นการแสดงชุดหนึ่งจากละครเรื่อง "รถเสน" ตอนหมู่นางรำ แสดงถวาย
ท้าววรถสิทธิ์ ซึ่งกรมศิลปากรได้ปรับปรุงขึ้น แสดงให้ประชาชนชมเมื่อ พ.ศ. 2500 ผู้ประพันธ์บทร้องคือ
อาจารย์มนตรี ตราโมท ใช้ทำนองเพลงสร้อยโอ้ลาวของเก่า เป็นการแสดงหมู่ ผู้แสดงถือดอกบัวออกมารำ
ซง่ึ ดอกบัวน้นั เปน็ ดอกไมท้ ่ีชนชาวไทยใชบ้ ูชาสิง่ ศกั ดส์ิ ทิ ธิ์และนิยมกันวา่ เป็นดอกไม้ท่ีประเสริฐการนำดอกบวั
มาถือรำก็เพื่อแสดงความคารวะต่อผู้ที่ชาวไทยให้การต้อนรับอย่างชื่นชม และอวยชัยให้พรให้มีความสุข
สำราญใจ

2. ให้นักเรยี นบอกองคป์ ระกอบของระบำดอกบัวมาใหถ้ ูกตอ้ งมาใหถ้ ูกตอ้ ง
ตอบ องค์ประกอบของระบำดอกบัว มีดังน้ี
1. ผแู้ สดง
2. เพลงและดนตรี
3. การแต่งกาย
4. อุปกรณป์ ระกอบการแสดงฃ
5. ทา่ รำ

38

แบบฝกึ หัดท่ี 2 บทร้อง
คำชี้แจง ใหน้ กั เรียนเติมบทร้องในชอ่ งว่างให้ถูกต้อง

เพลงระบำดอกบวั

เหล่าข้าคณาระบำ รอ้ งรำกันดว้ ยเริงรา่
ฟ้อนสา่ ยให้พศิ โสภา เป็นทที า่ เยื้องยาตรนาดกราย
ดว้ ยจิตจงรักภกั ดี มิมจี ะเหน่ือยแหนงหนา่ ย
ขอมอบชวี ติ และกาย ไวใ้ ตเ้ บ้ืองพระบาทยุคล
เพ่อื ทรงเกษมสราญ และชืน่ บานพระกมล
ถวายฝ่ายฟอ้ นอบุ ล ล้วนวจิ ิตรพศิ อำไพ
อนั ปทุมยอดผกา ทศั นากว็ ไิ ล
งามตระการบานหทัย หอมจรุงฟุ้งขจร
ลา้ ยจะยวนเย้าภมร บนิ วะว่อนฟอนสุคันธ์

39

เฉลยแบบทดสอบ (ก่อนเรยี น)

ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง

1X 6 X

2 X7 X

3 X8X

4X 9X

5 X 10 X

เฉลยแบบทดสอบ (หลงั เรียน)

ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง

1X 6 X

2 X7 X

3 X8X

4X 9X

5 X 10 X

40

บรรณานกุ รม

41

บรรณานุกรม

ราชบณั ฑิตยสถาน.2554.ระบำ. สืบคน้ เมื่อวนั ที่ 2 กมุ ภาพนั ธ์ 2565
สุกรี เจริญสขุ .2561.ความหมายของดนตรี. สืบค้นเมอื่ วนั ที่ 5 กมุ ภาพนั ธ์ 2565
จาก http://music-mis.blogspot.com

สุรพล วิรฬุ รักษ,์ 2558 ความหมายดอกบวั สืบคน้ เม่อื วนั ท่ี 5 กมุ ภาพันธ์ 2565
เคร่ืองแตง่ กาย ราชบณั ฑติ ยสภา, (2545) สบื คน้ เมอื่ 6 กมุ ภาพนั ธ์ 2565