ภูมิศาสตร์ ม.1

“ผงั สาระการเรยี นรู”้

พกิ ัดภมู ศิ าสตร์
และเวลาของโลก

พกิ ัดภูมศิ าสตร์ เวลากับพกิ ัด
ภูมศิ าสตร์

การเขา้ ใจระบบ ความสาคญั เวลา เสน้ วนั ท่ี เวลา การเปรยี บเทียบ
พิกดั ภมู ศิ าสตร์ ของการเรียนรูพ้ ิกดั มาตรฐาน สากล ทอ้ งถ่ิน วนั เวลาของโลก

ภมู ิศาสตร์

ละติจดู ลองจิจดู

พกิ ดั ภมู ศิ าสตร์

1. การเข้าใจระบบพกิ ัดภมู ศิ าสตร์

พิกัดภูมิศาสตร์ (geographic coordinate) หมายถึง ระบบบอก
ตาแหน่งบนพืน้ โลก โดยใชจ้ ดุ ตดั ของละติจดู และลองจิจูดในการ
บอกตาแหนง่ พิกดั ภมู ศิ าสตร์

พกิ ดั ภมู ิศาสตร์ เกิดจากการใชจ้ ดุ ตดั ของเสน้ โครง 2 ชดุ คอื
1) ละตจิ ูด อย่ใู นแนวนอน (การเรยี กช่ือกาหนดเป็นองศา ลปิ ดา

ฟิ ลปิ ดา และตอ้ งบอกเหนือ/ใตเ้ สมอ)
2) ลองจิจูด อย่ใู นแนวตงั้ (การเรยี กช่ือกาหนดเป็นองศา ลิปดา

ฟิลปิ ดา และตอ้ งบอกตะวนั ออก/ตะวนั ตกเสมอ)

ละตจิ ดู (latitude)

ละติจูด คือ ระยะทางท่ีวดั เป็นมุมไปทาง
เ ห นื อ แ ล ะ ท า ง ใ ต้ ข อ ง เ ส้ น ศู น ย์ สู ต ร
โดยเสน้ ขนานละติจูดมีความสาคัญใน
การแบ่งเขตอากาศของโลก เสน้ ขนาน
ละติจูดมีทั้งหมด 180 เส้น แต่ละเส้น
ห่างกนั 1 องศา
- วัดไปทางขั้วโลกเหนือได้ 90 องศา
จะไดล้ ะตจิ ดู 90 แนว
- วดั ไปทางขัว้ โลกใตไ้ ด้ 90 องศา จะได้
ละติจดู 90 แนว

เส้นขนานละตจิ ดู ทส่ี าคัญ มี 5 เส้น ประกอบด้วย

เส้นทรอปิ กออ แคนเซอร์ (Tropic of เส้นอารก์ ตกิ เซอรเ์ คลิ (Arctic Circle)
Cancer) คือ เสน้ ขนานท่ี 23.5 องศาเหนือ คือ เสน้ ขนานท่ี 66.5 องศาเหนือ

เส้นศูนยส์ ูตร (Equator) คือ เสน้ ละติจดู
0 องศา ลากผา่ นก่งึ กลางของโลก แบง่ โลก
ออกเป็น 2 ซีก คือ ซีกโลกเหนือกบั ซีกโลกใต้

เส้นทรอปิ กออ แคปริคอรน์ เส้นแอนตารก์ ตกิ เซอรเ์ คลิ
(Tropic of Capricorn) คือ (Antarctic Circle) คือ

เสน้ ขนานท่ี 23.5 องศาใต้ เสน้ ขนานท่ี 66.5 องศาใต้



ลองจจิ ูด (longitude)

ลองจจิ ูด คอื ระยะทางท่ีวดั เป็นมุมไปทาง
ตะวนั ออกและทางตะวนั ตกของเมริเดียน
แรก แต่ละเสน้ ห่างกัน 1 องศา โดยเสน้
180 องศาจะทับกัน และอยู่ตรงขา้ มกับ
เมรเิ ดียน 0 องศา
เสน้ เมรเิ ดียนมีทงั้ หมด 360 เสน้
- วดั ไปทางตะวนั ออก 180 องศา
- วดั ไปทางตะวนั ตก 180 องศา
โดยเส้นเมริเดียน มีความสาคัญในการ
กาหนดเวลาบนโลก

เส้นเมริเดยี นทส่ี าคัญ มี 2 เส้น ประกอบด้วย

เส้นเมริเดยี นแรก (prime meridian) เส้นวันทสี่ ากล (International Date Line)

คือ เสน้ เมรเิ ดียนท่ี 0 องศา (ลากผา่ น คือ เสน้ เมรเิ ดียนท่ี 180 องศา มีหนา้ ท่ีในการ
เมืองกรนี ิช) ใชก้ าหนดเวลา แบง่ วนั ของโลก มีลกั ษณะเป็นเสน้ สมมตุ ิ ไม่
ลากเป็นเสน้ ตรงเหมือนเสน้ อ่ืน ๆ แตจ่ ะลาก
มาตรฐานสากล และใชแ้ บง่ โลก วกไปตามหมเู่ กาะตา่ ง ๆ เพ่ือไมใ่ หเ้ กิดความ
ออกเป็น 2 ซีก คือ ซีกโลกตะวนั ออก สบั สนในการกาหนดวนั ของประเทศตา่ ง ๆ

และซกี โลกตะวนั ตก



2. ความสาคัญของการเรียนรู้พกิ ัดภมู ศิ าสตร์

ทาใหร้ ู้ทตี่ งั้ ของสถานทตี่ า่ ง ๆ บน ทาใหร้ ู้ความสัมพนั ธเ์ ร่ืองเวลาบนโลก
พนื้ โลก วา่ ตงั้ อยทู่ ใี่ ด เพอ่ื ใหผ้ ูเ้ ดนิ ทาง ในรอบวัน

สามารถไปยงั จดุ หมายไดถ้ กู ตอ้ ง

ความสาคัญของการเรียนรู้
พกิ ัดภมู ศิ าสตร์

ทาใหร้ ู้ระบบเครือข่าย ระยะทาง และ ทาให้รู้ความสัมพันธข์ องลาแสงจาก
ระยะเวลาการเดนิ ทางระหวา่ งทต่ี งั้ ดวงอาทติ ยท์ ต่ี ัง้ ฉากกับผิวโลก
ต่างๆ ทตี่ งั้ บนพนื้ โลกอยา่ งชดั เจน ทาใหร้ ู้ฤดูกาล และลักษณะ

ภมู อิ ากาศในรอบปี

เวลากบั
พิกดั ภมู ิศาสตร์

เวลากับพกิ ัดภมู ศิ าสตร์

โลกหมนุ รอบตวั เอง 1 รอบ เสน้ ลองจิจดู เป็นปัจจยั
หรอื 360 องศา ใชเ้ วลา 1 วนั กาหนดเวลา ทาใหท้ ราบเวลา
ของตาแหนง่ ตา่ ง ๆ บนโลก
หรอื 24 ช่วั โมง

15 องศาลองจิจดู = 1 ช่วั โมง 15 ลิปดาลองจิจดู = 1 นาที
1 องศาลองจิจดู = 4 นาที 1 ลปิ ดาลองจิจดู = 4 วินาที

1. เวลามาตรฐาน (Standard Time)

เวลามาตรฐาน คอื เวลาทกี่ าหนดขึน้
ใช้ในเขตภาคเวลาตา่ งๆ (Time Zone)

• เสน้ เมรเิ ดียน 0 องศาเป็นเขตแรก
• ทกุ ๆ 15 องศาลองจิจดู เป็นระยะเวลา 1 ช่วั โมง

เวลาของโลกแบง่ ออกเป็ น 24 เขต

• เมรเิ ดยี นท่ีเป็นเสน้ เขตกลาง คอื เมรเิ ดยี นท่ี 0, 15, 30, 45, 60, 75,
90, 105, 120, 135, 150, 165, 180 องศา ทงั้ ตะวนั ออกและ
ตะวนั ตก

แผนท่ีแสดงเขตภาคเวลารอบโลก

ประเทศไทยตงั้ อยูร่ ะหว่างลองจจิ ดู 98-106 องศาตะวนั ออก

อยู่ในเขตภาคเวลามาตรฐาน 105 องศาตะวันออก
เน่ืองจากอยทู่ างตะวันออกของกรีนิช ประเทศไทยจงึ มี
เวลาตา่ งจากสหราชอาณาจกั ร +7 (เวลาเร็วกว่า 7 ช่ัวโมง)



2. เส้นวันทส่ี ากล (International Date Line)

เส้นเมริเดยี น 180 องศา
ถกู กาหนดใหเ้ ป็ นเส้นวันทสี่ ากล

• ประเทศทอี่ ย่ฝู ่ังเมริเดยี นตะวันออกจะเหน็
ดวงอาทติ ยก์ ่อน

• จุดเริ่มต้นวันใหม่กับจุดสนิ้ สุดวันเก่าอยทู่ จ่ี ุด
เดยี วกัน

• หากเดนิ ทางผ่านเส้นเมริเดยี น 180 องศา
จากตะวันตกไปตะวันออก จะเป็ นวนั ใหม่

• หากเดนิ ทางผ่านเส้นเมริเดยี น 180 องศา
จากตะวันออกไปตะวันตก จะยอ้ นเป็ นวนั เก่า

เส้นวันที่สากลบางช่วงจะไม่ตรงตาม
แนวเส้นเมริเดียน 180 องศา เพ่ือ
ป้องกันการมี 2 วันในพื้นท่ีเดียวกัน
จงึ ตอ้ งลากเส้นผ่านผนื นา้ เทา่ นั้น

3. เวลาทอ้ งถนิ่ (Local Time)

เวลาท้องถ่ิน คือ เวลาที่ใช้เส้นเมริเดียนที่ผ่านท้องถ่ินนั้นๆ
เป็ นเกณฑใ์ นการกาหนดเวลา หรือคานวณเวลาตามเป็ นจริง
คือ ไม่ใช้เวลาของเส้นเมริเดียนมาตรฐาน (เวลามาตรฐาน
ของไทยคอื เร็วกว่ากรีนิช 7 ช่ัวโมง) เช่น

จั ง ห วั ด เ ชี ย ง ใ ห ม่ ตั้ง อยู่ ล อ ง จิจู ด 9 9
องศาตะวันออก มีเวลาท้องถิ่นเร็วกว่า
กรีนิช 6 ช่ัวโมง 36 นาที (4 x 99/60 = 6.6)

จังหวัดอุบลราชธานี ตั้งอยู่ลองจิจูด 105
องศาตะวันออก มีเวลาท้องถ่ินเร็วกว่า
กรีนิช 7 ช่ัวโมง (4 x 105/60 = 7)

ดังนั้นจังหวัดอุบลราชธานี มีเวลาท้องถ่ิน
เร็วกว่าจงั หวัดเชยี งใหม่ 24 นาที

ประเทศไทยอย่ใู นเขตภาคเวลามาตรฐาน 105 องศาตะวนั ออก

4. การเปรียบเทยี บวัน เวลาของโลก

เวลามาตรฐานทอ้ งถ่ินบนโลกแตกตา่ งกัน
ตามเขตมาตรฐานทอ้ งถนิ่ ต่าง ๆ สามารถ
คา นว ณเ ปรี ยบ เทียบ ได้โดยใช้เส้ น
เมริเดียนของเขตเวลามาตรฐานท้องถ่ิน
เป็ นเกณฑใ์ นการคานวณ

วธิ ีการหาเวลามาตรฐาน

• เอาลองจิจดู เวลามาตรฐานทอ้ งถ่ินตงั้ แลว้ หารดว้ ย 15

หากเป็ นลองจจิ ูดตะวันออก จะมเี วลา
เร็วกว่าเวลาปานกลางกรนี ิช

หากเป็ นลองจจิ ูดตะวันตก จะมเี วลา
ช้ากวา่ เวลาปานกลางกรีนิช



ประเทศท่ีมีขนาดใหญ่ เช่น สหรัฐอเมริกา
แคนาดา รัสเซีย ออสเตรเลีย ใช้เวลา
มาตรฐานทอ้ งถน่ิ หลายเขตภาคเวลา

แต่จีน อินเดีย แม้จะเป็ นประเทศที่มีขนาด
ใหญ่ แต่ประกาศใช้เวลามาตรฐานท้องถิ่น
เขตภาคเวลาเดยี วกันท่วั ประเทศ

ดังนั้น แต่ละประเทศต่างมีเหตุผลในการ
กาหนดใช้เวลาทแี่ ตกตา่ งกันไป

แบบทดสอบ
หนว่ ยการเรยี นรูท้ ่ี 1

1. จากแผนทเ่ี มือง A ตงั้ อยูพ่ กิ ัดภมู ศิ าสตรข์ ้อใด
1. ละตจิ ดู ท่ี 40 องศา ลองจจิ ดู ท่ี 0 องศา

2. ละตจิ ดู ท่ี 0 องศา ลองจิจดู ท่ี 40 องศาตะวนั ตก

3. ละตจิ ดู ท่ี 0 องศา ลองจิจดู ท่ี 40 องศาตะวนั ออก

4. ละติจดู ท่ี 40 องศาเหนือ ลองจิจดู ท่ี 0 องศา

เฉลย ขอ้ 2 เพราะตาแหน่ง A อยทู่ ่ีเสน้ ศนู ยส์ ตู ร
คอื เสน้ 0 องศา และอยทู่ างตะวนั ตกของลองจิจดู

2. จากแผนทเ่ี มอื ง B ตงั้ อยพู่ กิ ัดภมู ศิ าสตรข์ ้อใด
1. ละติจดู ท่ี 20 องศาใต้ ลองจิจดู ท่ี 40 องศาตะวนั ตก

2. ละตจิ ดู ท่ี 40 องศาใต้ ลองจิจดู ท่ี 20 องศาตะวนั ตก

3. ละติจดู ท่ี 40 องศาเหนือ ลองจิจดู ท่ี 20 องศาตะวนั ออก

4. ละตจิ ดู ท่ี 20 องศาเหนือ ลองจจิ ดู ท่ี 40 องศาตะวนั ออก

เฉลย ขอ้ 3 เพราะตาแหน่ง B อยทู่ ่ีเสน้ 40 องศา
และอยเู่ หนือเสน้ ศนู ยส์ ตู ร และอยทู่ างตะวนั ออก

ของลองจิจดู

3. ข้อใดกล่าวถูกตอ้ งเกย่ี วกับละตจิ ูด
1. เสน้ สมมตุ ิท่ีลากจากขวั้ โลกเหนือไปขวั้ โลกใต้
2. ตาแหน่งท่ีตงั้ ของสถานท่ีตา่ ง ๆ ท่ีมีจดุ ตดั กนั
บนแผนท่ี
3. ระยะทางท่ีวดั เป็นมมุ ไปทางเหนือและทางใต้
ของเสน้ ศนู ยส์ ตู ร
4. ระยะทางท่ีวดั เป็นมมุ ไปทางตะวนั ออกและ
ตะวนั ตกของเมรเิ ดียนแรก

เฉลย ขอ้ 3 เพราะเป็นเสน้ ท่ีทามมุ บนพืน้ ผวิ โลกในแนว
เหนือ-ใต้ โดยถือเอาเสน้ ศนู ยส์ ตู รเป็นจดุ เรม่ิ ตน้ ท่ี 0 องศา

ไปทางเหนือ 90 องศา ไปทางใต้ 90 องศา

4. ลองจจิ ดู เป็ นเส้นทม่ี คี วามสาคัญอยา่ งไร
1. เป็นเสน้ ท่ีใชแ้ บง่ เขตอากาศของโลก

2. เป็นเสน้ ท่ีใชก้ าหนดเวลาบนโลก

3. เป็นเสน้ ท่ีใชแ้ บง่ ขวั้ โลกเหนือและขวั้ โลกใต้

4. เป็นเสน้ ท่ีใชแ้ บง่ เขตการปกครองของแตล่ ะประเทศ

เฉลย ขอ้ 2 เพราะใชแ้ บง่ ซกี โลกออกเป็น
ตะวนั ออกและตะวนั ตก นอกจากนีย้ งั แบง่
เวลาบนโลก โดยทกุ ๆ 15 องศาลองจิจดู

มีระยะเวลา 1 ช่วั โมง

5. เส้นเมริเดยี นท่ี 0 องศา เก่ยี วข้องกับเวลาอยา่ งไร
1. เป็นเสน้ เวลามาตรฐานท่ีใชเ้ ป็นหลกั ในการเทียบเวลาท่วั โลก
2. เป็นเสน้ แบง่ เขตวนั เก่าและวนั ใหม่
3. เป็นเสน้ ท่ีใชแ้ บง่ เวลากลางวนั และกลางคืน
4. เป็นเสน้ ท่ีใชก้ าหนดฤดกู าลของประเทศตา่ ง ๆ

เฉลย ขอ้ 1 เพราะเป็นเสน้ เมรเิ ดียนแรกท่ีใชแ้ บง่
เวลามาตรฐาน มีความกวา้ งคลมุ ไปทางตะวนั ออก
และตะวนั ตก ดา้ นละ 7.5 องศาลองจจิ ดู ใชเ้ ทียบ
วนั เวลาของประเทศตา่ ง ๆ ท่วั โลก

6. ข้อใดไม่ใช่ความสาคญั ของเมอื งกรีนิช ประเทศ

สหราชอาณาจกั ร
1. เป็นเมอื งหลวงเกา่ ของประเทศสหราชอาณาจกั ร
2. เป็นเมืองท่ีอยใู่ นเสน้ เมรเิ ดียน 0 องศา
3. เป็นเมืองท่ีใชเ้ ทียบเคียงเวลามาตรฐานโลก
4. เป็นเมอื งท่ีแบง่ ซีกโลกตะวนั ตกกบั ซีกโลกตะวนั ออก

เฉลย ขอ้ 1 เพราะเมอื งหลวงของประเทศ
สหราชอาณาจกั ร คือ ลอนดอน

7. ข้อใดกล่าวถกู ตอ้ งเกีย่ วกบั เส้นแบง่ เวลา
1. ฝ่ังตะวนั ออกของเสน้ วนั ท่ีสากลจะเป็นวนั ใหม่

2. เสน้ เมรเิ ดียนตะวนั ตกเวลาจะเรว็ กวา่ เสน้ เมรเิ ดียนตะวนั ออก

3. เสน้ เวลามาตรฐานแตล่ ะเสน้ มีเวลาตา่ งกนั 30 นาที

4. เสน้ เมรเิ ดียนแตล่ ะเสน้ มรี ะยะหา่ งกนั 15 องศา

เฉลย ขอ้ 4 เพราะเสน้ เมรเิ ดียนแตล่ ะเสน้ มี
ระยะหา่ งกนั 15 องศา มเี วลาตา่ งกนั 1 ช่วั โมง

8. ประเทศญี่ป่ ุนตงั้ อยู่ในโซนเวลา 135 องศาตะวันออก
ประเทศญี่ป่ ุนมเี วลาตา่ งจากประเทศสหราชอาณาจกั ร

อยา่ งไร
1. มีเวลาเรว็ กวา่ ประเทศสหราชอาณาจกั ร 8 ช่วั โมง
2. มีเวลาชา้ กวา่ ประเทศสหราชอาณาจกั ร 8 ช่วั โมง
3. มเี วลาเรว็ กวา่ ประเทศสหราชอาณาจกั ร 9 ช่วั โมง
4. มีเวลาชา้ กวา่ ประเทศสหราชอาณาจกั ร 9 ช่วั โมง

เฉลย ขอ้ 3 เพราะอยใู่ นโซนเวลา 135 องศา
จงึ ทาใหเ้ วลาเรว็ กวา่ ประเทศสหราชอาณาจกั ร
9 ช่วั โมง

9. ถา้ มีการแข่งขัน ุตบอลทป่ี ระเทศสหราชอาณาจกั ร

ในเวลา 18.00 น. ตามเวลาทอ้ งถน่ิ ผู้ชมในประเทศไทย
จะตอ้ งเปิ ดโทรทศั นเ์ พอ่ื รับชมการถ่ายทอดสดในเวลาใด

1. 24.00 น.
2. 11.00 น.
3. 12.00 น.
4. 01.00 น.

เฉลย ขอ้ 4 เพราะประเทศไทยมีเวลา
เรว็ กวา่ สหราชอาณาจกั ร 7 ช่วั โมง

10. ประเทศใดไม่ไดต้ งั้ อยูใ่ นโซนเวลา

เดยี วกับประเทศ ิ ลปิ ปิ นส์
1. ลาว
2. ไตห้ วนั
3. บรูไนดารุสซาลาม
4. อนิ โดนีเซยี

เฉลย ขอ้ 1 เพราะลาวตงั้ อยทู่ ่ีโซนเวลา 105 องศาตะวนั ออก