สูจิบัตรไชยทัต

โครงการบัณฑิตศึกษาและคณะศิลปนาฏดุริยางค์
สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป ์

สารจากอธิการบดี







สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์

















ี่
์
็
ิ

การสร้างสรรคละครร าเปนกิจกรรมใหม่ทเปดโอกาสให้นักศึกษาได้ทางานร่วมกัน ตั้งแต่การเริ่มต้น
์
ั
ี่
ิ
วางแผนงานไปจนถึงการจัดการแสดง ผลงานทผ่านมาของนักศึกษา ระดับบณฑตศึกษา สาขานาฎศิลปไทย
ี่
แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของนักศึกษาในการสร้างสรรค์ที่มุ่งเน้นกระบวนการสร้างงานจากการประมวลความรู้ทได้
่
ศึกษามา เปนขอมูลพื้นฐานในการออกแบบ ทาร า เครื่องแต่งกาย ดนตรีไปจนถึงองคประกอบการแสดงต่าง ๆ
็
้
์
ิ
ี่
ิ
ั้
ทงการใช้ทศทางการเคลื่อนไหว และการใช้พื้นทให้สอดคล้องกับการแสดง เพื่อน าเสนอแนวความคดสร้างสรรค ์
ตามจินตนาการ โดยมีกรอบแนวคิดหลักอันจะน าไปสู่การประมวลข้อมูลของผลงานที่ดี
็
็
ั
ุ
ละครร าเรื่อง “ไชยทต” เปนละครครั้งกรุงเก่าในสมัยอยธยา เปนวรรณคดีนิทานเรื่องหนึ่งในจ านวน
๑๔ เรื่อง ที่เป็นที่นิยมกันมากในสมัยอยุธยาตอนปลาย โดยมากมักจะน ามาเล่นเปนละครนอก ละครหุ่นหลวง หรือ
็
ั้
แม้กระทั่งน ามาเป็นกลอนสวด เพื่อสวดอ่านตามวัดต่าง ๆ ของภาคกลางในสมัยก่อน รวมทงยงน ามาเปนการแสดง
็
ั
ุ
ุ
ในงานมหรสพสมโภชต่าง ๆ เช่น งานสมโภชพระพุทธบาท ดังมีหลักฐานปรากฏในวรรณคดีสมัยอยธยาปณโณวาท
ค าฉันท์ของพระมหานาค วัดท่าทราย เป็นต้น
ี่
่

์
็
ขอชื่นชมในการตั้งใจทางานของนักศึกษาทร่วมกันสร้างสรรคผลงานในครั้งนี้เปนอยางมาก หวังว่าผู้ชม
็
จะได้เห็นถึงความตั้งใจในการทางานของนักศึกษาเช่นกัน เพราะการได้รับการสนับสนุนจากผู้ชมนอกจากจะเปน


ี่

ก าลังใจให้ผู้ทางานทกคนแล้ว ยงเปรียบเสมือนแรงขบเคลื่อนให้ผู้ทางานมุ่งมั่นในการสร้างผลงานทดีให้แก่สังคม
ั
ั
ุ
ี่
ั
็
ี่
่
ั
์
ต่อไปตามปรัชญาของสถาบันบณฑตพัฒศิลปทวา “สถาบนบณฑตพัฒศิลปเปนสถาบนด้านศิลปะทมุ่งสร้างสรรค ์
ั
ิ
ั
ิ
์
ศาสตร์แห่งศิลป์ ผลิตบัณฑิตให้มีความเป็นเลิศทางศิลปะควบคู่คุณธรรม เพื่อผดุงรักษาและสืบสานศิลปวัฒนธรรม
ของชาติ” แรงใจและการสนับสนุนดังกล่าวของผู้ชมและผู้ทเกี่ยวของจะช่วยเสริมสร้างให้นักศึกษาทกคนก้าวไปสู่
ุ
ี่
้
ความส าเร็จอย่างยั่งยืนได้ในอนาคต
ขอขอบคณทกทานทได้ให้การสนับสนุนการแสดงครั้งนี้ และหวังว่าทานจะได้รับความสุขและ
ุ
่
ี่
ุ
่
ความสนุกสนานจากการชมละครร าเรื่อง “ไชยทัต” จากบทประพันธ์สมัยกรุงเก่าในครั้งนี้
นิภา โสภาสัมฤทธิ์
อธิการบดีสถาบันบัณฑิดพัฒนศิลป์

สารจากคณบดี







คณะศิลปนาฏดุริยางค์
















ั
ิ
การจัดการศึกษาหลักสูตรศิลปมหาบณฑต สาขาวิชานาฏศิลป สถาบนบณฑตพัฒนศิลป มุ่งผลิตบณฑต
ั
์
ั
ิ
ั
์
ิ
ั
ั่
ให้เป็นคนดี คนเก่ง มีคณภาพสร้างสรรคศาสตร์ให้ยงยน มีความสามารถรอบรู้ทงด้านทฤษฎีและปฏิบติ สามารถ
ื
์
ุ
ั้
์
์
ี่
ิ
็
พัฒนางานวชาการตามการเปลี่ยนแปลงของสังคม รวมทงสร้างสรรคงานนาฏศิลปทเปนประโยชน์ต่อวชาการ
ิ
ั้
์
วิชาชีพและสังคมส่วนรวม ดังนั้นการจัดงานเสวนาและน าเสนอผลงานสร้างสรรคในรูปแบบนาฏยจารีตของ
นักศึกษา ระดับบัณฑิตศึกษา รุ่นที่ ๑๑ จึงเป็นงานทแสดงถึงศักยภาพของความเปนนักวิชาการ นักสร้างสรรคงาน
ี่
์
็
นาฏศิลป์ ในการประมวลองค์ความรู้จากการวิเคราะห์หลักการนาฏยประดิษฐ์ของบรมครูด้านนาฏศิลปไทยรูปแบบ
์
ราชส านักและรูปแบบการแสดงพื้นบ้าน ผสมผสานแนวความคิดสร้างสรรค์ตามจินตนาการบนพื้นฐานหลักการและ
็
ิ
ั
ทฤษฎีนาฏศิลป์ไทยอย่างครบถ้วน อันเป็นการหลอมรวมคุณสมบัติของนักศึกษาที่พร้อมก้าวสู่ความเปนมหาบณฑต
ที่จะน าความรู้ต่อยอดสร้างประโยชน์อย่างน่าชื่นชม
็
ความมุ่งมั่นตั้งใจในการจัดงานครั้งนี้ เปนพลังให้การด าเนินงานต่างๆประสบความส าเร็จดังมุ่งหวังตั้งใจ
บรรลุวัตถุประสงค์ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อศาสตร์นาฏศิลป์อย่างยั่งยืน







รองศาสตราจารย์ ดร.จินตนา สายทองค า
คณบดีคณะศิลปนาฏดุริยางค์

สารจากหัวหน้าโครงการ





บัณฑิตศึกษา

















์
นาฏศิลป์ไทยเป็นศิลปะแขนงหนึ่งที่สร้างสรรคสุนทรียะด้านจิตใจและอารมณ์ให้กับคนในสังคม มีอทธิพล
ิ
์
็
้
ี่
ั้
ต่อการด าเนินชีวิตของมนุษย สามารถสะทอนวิถีชีวิตและกิจกรรมของคนในสังคมทงทเปนกิจกรรมส่วนตัวและ
์
็
็
็
ี่
่
ี่
ุ
กิจกรรมส่วนรวม นาฏศิลปไทยเปนศาสตร์ททรงคณคามากในฐานะเปนทรวมของศิลปะหลายแขนง มีความเปน
เอกลักษณ์ของชาติและแสดงถึงความเป็นอารยประเทศ
ั
์
นาฏศิลปไทยในอดีตมีบทบาทส าคญ เพราะเกี่ยวของกับวิถีชีวิตของคนไทยตั้งแต่เกิดจนตาย บทบาท
้
ิ
ั
้
ในงานส าคญของหลวง พิธีกรรมต่าง ๆ ของชาวบาน รวมถึงการสร้างความบนเทงให้กับผู้คนในสังคม เช่น
ั
็
การแสดงลิเก ละคร โขน เพลงพื้นเมืองต่าง ๆ แสดงถึงความเปนเอกลักษณ์ของชาติเปนมรดกทางวัฒนธรรม
็
ที่ส าคัญตามวิถีชีวิตของคนไทย การแสดงความบันเทิงสะท้อนถึงลักษณะของสังคมที่แตกต่างแต่ละชนชาติ มีคนไทย
ี่
จ านวนมากที่เห็นคุณค่า ส่งเสริมสนับสนุนให้มีการสืบทอดนาฏศิลป์ไทยมุ่งเน้นถึงลักษณะการแสดงทประณีตวิจิตร
ุ
่
่
งดงามมีลีลาออนช้อยตามแบบอยางของไทย ซึ่งคนไทยทกคนควรตระหนัก หวงแหน ช่วยกันรักษา ร่วมกัน
์
ตลอดจนให้การสนับสนุนส่งเสริมเพื่อให้ศิลปะการแสดงนาฏศิลปไทยได้เผยแพร่สู่เยาวชน และสังคมไทยในความ
หลากหลายของบริบททางวัฒนธรรม
ั
์
ิ
หลักสูตรศิลปมหาบณฑต สาขาวิชานาฏศิลป สถาบนบณฑตพัฒนศิลป เปนหลักสูตรทมุ่งสร้าง
ิ
ั
ั
์
ี่
็
ให้นักศึกษา เป็นคนดี คนเก่ง มีคุณภาพสร้างสรรค์ศาสตร์ให้ยั่งยืน ในรายวิชาภูมิปัญญานาฏยประดิษฐ์ เป็นรายวิชา
์
่
หนึ่งในหลักสูตรที่เน้นให้นักศึกษาได้เรียนรู้หลักการประดิษฐ์ทาร าของปรมาจารยทางด้านนาฏศิลปไทยในรูปแบบ
์
ราชส านักและแบบพื้นบ้าน สู่การสร้างสรรค์ชุดการแสดงนาฏศิลปไทยบนพื้นฐานหลักการและทฤษฎีนาฏศิลปไทย
์
์
็
์
์
็
อยางเปนระบบ ถือว่าเปนส่วนหนึ่งของการสืบทอด อนุรักษ และต่อยอดศิลปวัฒนธรรมด้านนาฏศิลป ซึ่งเปน
็
่
ศิลปวัฒนธรรมของชาติสืบต่อไป
สุดท้ายนี้ ขอให้การจัดกิจกรรมในครั้งนี้ประสบความส าเร็จตามความมุ่งหมายทุกประการ
สารศา ประทีปช่วง
ิ
ผู้ช่วยอธิการบดีสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
ก ากับดูแลโครงการบัณฑิตศึกษา

สารจากอาจารย์ประจ าวิชา





ภูมิปัญญานาฏยประดิษฐ ์
















็
ิ
์
์
การรังสรรคผลงานด้านนาฏศิลป ถือเปนตัวชี้วัดศักยภาพของนักศึกษาระดับบณฑตศึกษา
ั
ู
สาขาวิชานาฏศิลป์ ในรายวิชาภูมิปัญญานาฏยประดิษฐ์ ซึ่งนอกเหนือจากการรักษาภูมิปญญาของบรพาจารยมิให้
ั
์
ิ
ั
ู
สูญหายไปกับกาลเวลาแล้ว นักศึกษาจะต้องน าภูมิปญญานั้นมาพัฒนาต่อยอด โดยบรณาการแนวคด ทฤษฎี
ทางด้านนาฏศิลป์ไทยทั้งรูปแบบราชส านักและพื้นบ้าน ผ่านกระบวนการคิดที่เป็นระบบ ถ่ายทอดสู่รูปแบบนาฏศิลป ์
ไทยในเชิงสร้างสรรค์ต่อสาธารณชนได้อย่างเป็นรูปธรรม
ี่
การแสดงละครร าเรื่อง “ไชยทต” ในครั้งนี้ เปนผลสัมฤทธิทแสดงให้เห็นศักยภาพของนักศึกษา
์
็
ั
ู
ั้
์
ศิลปมหาบณฑต สาขาวิชานาฏศิลป รุ่นท 11 ในการประมวลและบรณาการองคความรู้ สู่ผลงานทงในรูปแบบ
ี่
ั
ิ
์
การแสดง เอกสาร และการเสวนาทางวิชาการ ซึ่งสอดคล้องกับปรัชญาของหลักสูตรฯ ทว่า “รอบรู้ศิลปะการแสดง
ี่
สู่การพัฒนางานวิจัยและสร้างสรรค”
์
ี่
ขอแสดงความยินดีกับความส าเร็จในการสร้างสรรค์ผลงานในครั้งนี ทต้องใช้ความรู้ทบมเพาะมายาวนาน
่
้
ี่
ี่
ี
็
ผสมผสานความอุตสาหะ วิริยะ ความรัก ความสามัคค ความมีน้ าใจ จึงก่อให้เกิดงานศิลปะทน่าชื่นชมและขอเปน
์
็
ก าลังใจให้นักศึกษาทุกคนประสบความส าเร็จที่มุ่งหวัง เปนพลังรุ่นใหม่ทส าคญในการสืบสวน สร้างสรรคงานศิลป์
ั
ี่
ก้าวสู่ความเป็นนักวิชาการทางด้านนาฏศิลป์ไทยอย่างงดงาม



รองศาสตราจารย์ ดร.ศุภชัย จันทร์สุวรรณ์
อาจารย์ประจ าวิชาภูมิปัญญานาฏยประดิษฐ์

สารจากอาจารย์ประจ าวิชา





ภูมิปัญญานาฏยประดิษฐ์


















็
ั
รายวิชาภูมิปญญานาฏประดิษฐ์ เปนรายวิชาทนักศึกษาต้องแสดงศักยภาพด้านนาฏดุริยางคศิลป์
ี่
แล้วน าเสนอต่อสาธารณะชน ในรูปแบบการแสดง และเอกสารทางวิชาการ นักศึกษาต้องเรียนรู้กระบวนการ
ี่
์
ั้
์
์
สร้างสรรค ทมีองคประกอบมากมาย ทงกระบวนการสร้างสรรคการแสดง กระบวนการบริหารจัดการแสดง
ิ
ิ
์
ึ
ั
และกระบวนการถอดองคความรู้จากศิลปนชั้นครู สู่การบนทกในรูปแบบเอกสารทางวชาการได้ จึงจะถือวา
่
ประสบผลสัมฤทธิ์ตามวัตถุประสงค์ของรายวิชา
ในปการศึกษา 2563 นักศึกษารุ่น 11 ได้น าบทละครเรื่องไชยทต มาสร้างสรรคเปนการแสดงละครร า
็
์
ั
ี
์
ในกระบวนการน าเสนอการแสดง ประกอบด้วยผลงานหลายรูปแบบ ซึ่งล้วนเปนผลงานสร้างสรรคทเกิดจาก
ี่
็
ู
ั
ั้
็
ภูมิปญญานาฏประดิษฐ์ของนักศึกษาทงสิ้น ในขนตอนการสร้างสรรคจนกว่าจะส าเร็จเปนการแสดงโดยสมบรณ์
ั้
์
ต้องพบกับอปสรรคทงจากตนเอง เพื่อนร่วมงาน และสถานการณ์การระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา (Covid-19)
ุ
ั้
์
บริบทดังกล่าวจะเป็นประสบการณ์ครั้งส าคัญของชีวิต ก่อนที่จะเป็นมหาบัณฑิต ต่อไป
์
ขอเปนก าลังใจ ขอชื่นชมในความมุ่งมั่น พัฒนา และสร้างสรรคผลงาน จนสามารถแสดงศักยภาพ
็
์
่
ิ
ี่
ั
ของว่าทมหาบณฑต ตามหลักสูตรศิลปมหาบณฑต ของสถาบณบนฑตพัฒนศิลป ได้อยางเต็มภาคภูมิ
ั
ิ
ั
ั
ิ
ภาพการแสดงที่ปรากฏจะเป็นความทรงจ าทดีของสาธารณะชน และกระบวนการสร้างสรรคต่าง ๆ จะก่อเกิดเปน
็
ี่
์
องค์ความรู้ให้นักศึกษาได้ร าลึกถึงตลอดไป
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุขสันติ แวงวรรณ
อาจารย์ประจ าวิชาภูมิปัญญานาฏยประดิษฐ์

แรงบัลดาลใจและแนวคิดการ




สร้างสรรค์การแสดง เรื่อง “ไชยทัต”








ื่
ื่
ื่
บทละครเรอง ไชยทัต เป็นบทละครนอกเรองหนึ่งใน 14 เรอง
ที่ยังคงเหลืออยู่มาตั้งแต่ครั้งสมัยอยุธยา เป็นบทละครชาวบ้านที่น ามาจากนิทาน
ชาดก และน ามาเล่นเป็นละครนอก หุ่นหลวง หรอน ามาเป็นบทกลอนสวด
ื
มาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น

ื่
การแสดงเรอง ไชยทัต ได้แนวความคิดมาจากบทโคลงในปุณโณ
วาทค าฉันท์ของพระมหานาควัดท่าทราย ที่ได้พรรณนาการละเล่นหุ่นหลวง ไว้ว่า




“………ฝ่ายหุ่นก็ตั้งโห่ ศัพท์ส้าวกระโหมโครม

ชูเชิดพระโคโดม ทวิพราหมณรณรงค์

เริ่มเรื่องพระไชยทัต จรเสด็จพนาพง

ลอบล้อมมฤคยง อสุรท้าวกุเวรแปลงฯ………..”




จากบทกลอนข้างต้นท าให้เห็นว่าละคร เรื่องไชยทัตนั้น ปรากฏใน

การบรรยายจากภาพจิตรกรรมฝาผนังการละเล่นหุ่นหลวงที่วัดมัชฌิมาวาสวร

วิหาร ต าบลท่ายาง อ าเภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลา ตอน ไชยทัตตามกวาง

แรงบันดาลใ จ




และแนวคิดการสร้างสรรค์การแสดง เรื่อง “ไชยทัต”







จึงเป็นที่มาของแรงบันดาลใจ

ื่
ในการศึกษาค้นคว้าบทละครเรอง
พระไชยทัต จากสมุดไทยด าโบราณ

ู่
ื่
กล่าวได้ว่าการละครเรองนี้ถูกจัดอยใน
ู
ื่
ื
รปแบบของวรรณคดีมุขปาฐะหรอเรองเล่า
ของชาวบ้าน ที่กวีอาจแต่งจากจินตนาการ
และสรางเรองราวให้ชวนติดตามการแสดง
ื่
้
อิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ จักร ๆ วงศ์ การก าเนิด

ตัวละครและการด าเนินที่มีความสนุกสนาน

ู้
จากเชาวน์ปัญญาของผแต่ง จึงนิยมน าบท
ื่
ละครเรองไชยทัต ทั้งน ามาเล่าเป็นนิทาน
บทการแสดงหุ่นหลวงและการเล่นละคร

ุ
นอกนับว่าเป็นละครที่นิยมมากในยคนั้น
อยางมาก จากการปรากฏบทละครไชยทัต
่
ในมหรสพรูปแบบต่าง ๆ มากมาย




ู้
้
คณะผสรางสรรค์จึงได้ศึกษา
ข้อมูลเพิ่มเติมและน าบทละครเรอง ไชยทัต
ื่
ุ
ั
ั้
ซึ่งเป็นวรรณกรรมครงกรงเก่ามาปรบปรง
ุ
้
สรางสรรค์เป็นการแสดงเรอง ไชยทัต โดย
ื่
มีการปรงแต่งเพิ่มรายละเอียดในทุกด้าน
ุ
ขององค์ป ระก อบก ารแ สดง ให้มี
ความสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น

ไชยทัต







เนื้อรื่อง



พระไชยทัตเป็นโอรสของท้าวโกมลกับนางแก้วจิตราผู้ครองเมือง

พรหมกุศนคร เมื่อตอนเกิดมามีพระขรรค์วิเศษและม้าคูบุญบารมี
่
เกิดตามมาด้วย ต่อมาไชยทัตก็ได้อภิเษกกับนางสุพันทลิกาซึ่งเป็นธิดา

กษัตริย์ที่ท้าวโกมลได้เลือกไว้ให้ วันหนึ่งไชยทัตพานางสุพันทลิกาขี่ม้า

ชมอุทยาน พญายักษ์กุเวนออกหาอาหารในป่า เห็นไชยทัตก็คิดจับกิน

จึงแปลงเป็นกวางทองมาล่อให้ไชยทัตออกตาม จนพลัดกับเหล่าทหาร

เสนา ยักษ์กุเวรกลับคืนร่างเดิมแล้วไล่จับกิน พระไชยทัตหลบหนีเข้าไป

ุ
ซ่อนในโพรงไม้ ได้ความช่วยเหลือของรกขเทวดา ยกษ์กุเวร
ั
ครั้นหาไม่พบจึงจับม้ากินแล้วกลับไปกล่าวถึงพระฤษีโคดมเก็บ

กุมารีน้อยได้จากผลมะเดื่อใหญ่ จึงน ามาเลี้ยงดูจนโตแล้วตั้งชื่อว่า

นางอุทุมภร นางอยคอยปรนบัติอุปัฏฐากพระฤๅษี จนกระทั่ง
ู่
็
วันหนึ่งพญายกษ์คนธรรพ์ครองเมืองอินทปัทม์ ผานมาเหน
่
ั
นางก็ชอบใจ จงได้มาสู่ขอกับพระฤๅษีแต่ถูกปฏิเสธ
เนื่องจากพระฤๅษีได้ดูดวงชะตาแล้วนางอุทุมภร

ต้องเป็นชายาของกษัตริย์ไชยทัตเท่านั้นจนกระทั่ง

พระไชยทัตรอนแรมมาในป่ามาถึงอาศรมพระฤๅษี

ได้พบกับนางอุทุมภรแล้วได้นางเป็นชายา

พระฤๅษีจึงท าพิธีวิวาห์ให้ ยักษ์คนธรรพ์ยังไม่ยอม

ล้มเลิกความตั้งใจ จึงแปลงเป็นไชยทัตเข้ามาสวมรอย

ิ
หานาง ขณะที่ไชยทัตตัวจรงออกหาผลไม้ในป่า
นางอุทุมภรจึงได้ตั้งสัตยอธิษฐาน เพื่อแสดงถึง
์
ความมั่นคงและซื่อสัตยในความรกที่นางมีต่อ
ั
์
ไชยทัตเมื่อไชยทัตพร้อมด้วยนางอุทุมพรได้เสด็จ

กลับเมือง ท้าวโกมลจึงได้จัดพิธีรับขวัญไชยทัต

และนางอุทุมพร

ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11
นาฏย












ประดิษฐ์









“ร าลงสรงไชยทัต”

ร าลงสรงไชยทัต





ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11นาฏยประดิษฐ์




การร าลงสรงเป็นการแสดงที่บรมครูนาฏศิลป์ไทยสร้างสรรค์

ขึ้นจากภูมิปัญญาและประสบการณ์ ถ่ายทอดออกมาในรปแบบการแสดง
ู

ื
ราเดี่ยว อาทิ ลงโทนอิเหนา ลงสรงแขกปันหย ลงสรงลาวสาวเครอฟ้า
ี
และลงสรงมอญพระสังข์ เป็นต้น



จากบทละครเรองไชยทัต ที่เป็นวรรณกรรมบทละครครง
ื่
ั้
กรุงเก่า นิยมน ามาเล่นเป็นละครนอก หุ่นหลวง และบทกลอนสวด




้

ราลงสรงไชยทัตได้สรางสรรค์ให้เป็นการแสดงประเภทรา

เดี่ยว แสดงถึงไชยทัตแต่งตัว เรมจากการลงสรง แต่งตัว สวมใส่พัสตรา
ิ่
ภรณ์ ถนิมพิมพาภรณ์ และศิราภรณ์ ก่อนเสด็จไปรับนางสุพันธลิกา




ผู้แสดงแต่งกายยืนเครื่องพระ ตามลักษณะการแต่งกายของ

หุ่นหลวง ร าตีบทตามบทร้องประกอบการบรรเลงด้วยวงปี่พาทยเครองห้า
ื่
์
เพลงต้นเข้าม่าน สระบุหร่งนอก รื้อร่ายนอก และเชิดตามล าดับ




การสรางสรรค์การแสดงชุดนี้ได้น าบทละครของเดิมมา
้
ู
ู้
้
ประกอบการแสดง โดยผสรางสรรค์ได้บรรจุเพลงใหม่ตามรปแบบ
การร าลงสรง



การเเต่งกายและการแต่งหน้าได้ก าหนดใช้เครองแต่งกาย
ื่
ตามแบบหุ่นหลวงตัวพระ โดยใช้สีแดง ขลิบเขียว สวมศิราภรณยอดเดิน
์
หน ผู้แสดงแต่งหน้าเลียนแบบละครไทยโบราณในลักษณะขาวนวล และมี

การเขียนพรายตามแบบหุ่นหลวง

บทการแสดงเรื่อง ไชยทัต ชุด ร าลงสรงไชยทัต




ก า ร เ ส ว น า แ ล ะ น า เ ส น อ ผ ล ง า น ส ร้ า ง ส ร ร ค ใ น รู ป แ บ บ น า ฏ ย จ า รี ต
์
๑๔ พฤศจิกายน ๒๕๖๔ ผ่านระบบ Zoom meeting & Online นักศึกษาโครงการบัณฑิตศึกษา รุ่นที่ ๑๑ ปีการศึกษา ๒๕๖๓ หลักสูตรศิลปมหาบัณฑิต สาขาวิชานาฏศิลป ์




ภวัต จันทร์ดารักษ์: เรียบเรียงบท บรรจุเพลง

รองศาสตราจารย์ ดร. เสาวณิต วิงวอน ตรวจแก้ไข



- ปี่พาทย์ท าเพลงต้นเข้าม่าน –


(ม่านเปิด)

(ไชยทัตออกร าตามกระบวนท่า)


- ร้องเพลงสระบุหร่งนอก -

พระองค์ ทรงสหัส ปทุมมาลย ์ สุธาทิพย์ ตระการ ด้วยบุปผา


แล้วทรง ภูษิต เพริศเพราตา ทรงมหา สังวาล ตระการใจ

ทองกร วลัย ใสสด ประดับด้วย มรกต สดใส


ทรงพระ ธ ามรงค์ งามวิไล เพชรใหญ่ ใสสด รจนา

แล้วทรง มงกุฎแก้ว แววไว ดังท้าว หัสนัยน์ ไตรตรึงษา


ทรงพระขรรค์ ฤทธิ์เรือง เฟื่องฟ้า เสร็จสรรพ ลีลา คลาไคล


(ม่านปิด)

(ไชยทัตออกมาร าหน้าม่าน)


(เสนาเชิญม้าทรงออกมาอีกมุมหนึ่ง)

ื้
- ร้องเพลง รอร่ายนอก –

ยุรยาตร นาดกร อ่อนระทวย รื่นรวย ยิ้มแย้ม แจ่มใส

มาทรง มิ่งม้า มโนมัย รีบไป รับสุพัน ทลิกา


- ปี่พาทย์ท าเพลง เชิด –

(ไชยทัตทรงม้าวนรอบเวทีหน้าม่าน แล้วหายเข้าโรง)

ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11
นาฏย











ประดิษฐ ์










“ร าไชยทัตตามกวาง”

ร าไชยทัตตามกวาง




ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11นาฏยประดิษฐ์


วรรณกรรมเรองไชยทัต ปรากฏหลักฐานในภาพจิตรกรรม
ื่
ฝาผนังจากวัดมัชฌมาวาส ต าบลบ่อยาง อ าเภอเมืองสงขลา จังหวัด
ิ
ื่
สงขลา มีภาพเกี่ยวกับวรรณกรรมเรอง ไชยทัต แสดงเรองราวของการ
ื่
ติดตามกวางทองแปลงอสูรท้าวกุเวร และพระไชยทัตกับม้าทรง

นอกจากนั้นในกลอนสวดงานสมโภชพระพุทธบาท เรอง ปุณโณวาท
ื่
ค าฉันท์ของพระมหานาค วัดท่าทรายก็ได้พรรณนาภาพโรงหุ่นหลวง ตอน

พระไชยทัตตามกวาง เช่นกัน ดังมีโคลงประจ าภาพกล่าวว่า




“ฝ่ายหุ่นก็ตั้งโห่ ศัพท์ส้าวกระโหมโครม

ชูเชิดพระโคโดม ทวิพราหมณ์รณรงค ์


เริ่มเรื่องพระไชยทัต จรเสด็จพนาพง

ลอบล้อมมฤคยง อสุรท้าวกุเวรแปลงฯ”














จากภาพไชยทัต
ขี่ม้าทรงตามกวาง


ี่
ทปรากฏเป็นภาพ
จิตรกรรมฝาผนังที ่


วั ด มั ช ฌิ ม า ว า ส
ต าบลบ่อยาง อ าเภอ


เมืองสงขลา จังหวัด
สงขลา

ผลงานสรางสรรค์ชุดนี้ เป็นลักษณะการราในรปแบบการ
้
ู
ติดตามใช้ผู้แสดงจ านวน 3 คน ประกอบด้วย ไชยทัต ม้าทรง และกวางทอง


ผแสดงแต่งกายยนตามลักษณะการแต่งกายของหุ่นหลวง รา
ู้

ื
ประกอบเพลงเชิด เพลงหน้าพาทย์เชิดฉิ่ง บรรเลงโดยวงปี่พาทย์เครื่องห้า




รูปแบบการแสดงชุดนี้แบ่งเป็น 2 ช่วง คือ การร าประกอบเพลง
เชิด และการร าประกอบบทร้องในเพลงเชิดฉิ่ง




ื่
การแต่งกายและการแต่งหน้าได้ก าหนดใช้เครองแต่งกาย

เลียนแบบหุ่นหลวงตัวพระ ก าหนดให้ไชยทัตใช้สีแดง ใส่ยอดเดินหน ม้าทรง
ใช้สีด าใส่ศีรษะม้าเปิดหน้า กวางทองใช้สีเหลืองใส่ศีรษะกวางเปิดหน้า




การแต่งหน้า ตัวละครทั้ง 3 ตัว แต่งหน้าเลียนแบบละครไทย


โบราณในลักษณะหน้าขาวนวล และมีการเขียนพรายหน้าตามแบบหุ่นหลวง

บทการแสดงเรื่อง ไชยทัต ชุดร าไชยทัตตามกวาง




์
ก า ร เ ส ว น า แ ล ะ น า เ ส น อ ผ ล ง า น ส ร้ า ง ส ร ร ค ใ น รู ป แ บ บ น า ฏ ย จ า รี ต
๑๔ พฤศจิกายน ๒๕๖๔ ผ่านระบบ Zoom meeting & Online นักศึกษาโครงการบัณฑิตศึกษา รุ่นที่ ๑๑ ปีการศึกษา ๒๕๖๓ หลักสูตรศิลปมหาบัณฑิต สาขาวิชานาฏศิลป ์




ภวัต จันทร์ดารักษ์: เรียบเรียงบท บรรจุเพลง

รองศาสตราจารย์ ดร. เสาวณิต วิงวอน ตรวจแก้ไข






- ปี่พาทย์ท าเพลง เชิด –


(กวางทองออกร าหน้าม่าน)

(ม่านเปิด)


(ไชยทัตทรงม้าไล่จับกวางทอง)

- ร้องเพลง เชิดฉิ่ง -


เมื่อนั้น องค์พระ ไชยทัต นาถา

เร่งรวบ ควบขับ อาชา ไล่ล่า จับสุวรรณ มฤคี (รับ)


หยิบศร น้าวสาย หมายมั่น กวางกุเวร ผายผัน เร็วรี่


มิรู้กล มารยา อสุร ี ภูมี ตามไป ในพนานต์ (รับ)

- ปี่พาทย์ท าเพลง เชิด -


(ไชยทัต กวางทอง ไล่จับตามกระบวนท่า)

ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11
นาฏย











ประดิษฐ์









“ร าหน้าพาทย์เพลง ตระนาง”

ร าหน้าพาทย์เพลง ตระนาง



ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11นาฏยประดิษฐ์








ู
ี
เพลงหน้าพาทยตระนางเป็นเพลงที่ครไชยยะ ทางมีศร น ามาใช้
์
ู้
บรรเลงประกอบพิธีไหว้ครูส าหรับการเชิญครูตัวนาง เรียกว่า ตระผหญิงหรอ
ื
หน้าพาทย์ผู้หญิง แต่ไม่มีกระบวนท่าร า



จากบทละครเรองไชยทัต ตอนนางอุทุมพรได้อธิษฐาน อัญเชิญ
ื่

เทวดาให้มาคุ้มครองในขณะประกอบพิธีบูชา เพื่อแสดงถึงความมั่นคงและ
ซื่อสัตย์ในความรักที่นางมีต่อพระไชยทัต




์
้
หน้าพาทยเพลงตระนางได้สรางสรรค์ให้เป็นการแสดงประเภท
ร าเดี่ยว มีกระบวนร าประกอบจังหวะหน้าทับตามรูปแบบเพลงหน้าพาทย ์




ผู้แสดงแต่งกายตามรูปแบบพระราชประดิษฐ์ในพระบาทสมเด็จ

พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยหัว รชกาลที่ 6 ราประกอบการบรรเลงด้วยวงปี่พาทย ์
ู่
ั
เครื่องห้า เพลงวิลันดาตัด และเพลงหน้าพาทย์ตระนาง




ู
การแต่งกายและการแต่งหน้า ได้น าการแต่งกายในรปแบบพระ
ั
ู่
ราชประดิษฐ์ในพระราชสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยหัว รชกาลที่ 6 มาเป็น
ู้
ู
์
รปแบบการแต่งกาย ก าหนดให้ผแสดงสวมศิราภรณกระบังหน้า แต่งหน้า
เลียนแบบละครไทยโบราณในลักษณะขาวนวล

บทการแสดงเรื่อง ไชยทัต ชุด ร าหน้าพาทย์ ตระนาง




์
ก า ร เ ส ว น า แ ล ะ น า เ ส น อ ผ ล ง า น ส ร้ า ง ส ร ร ค ใ น รู ป แ บ บ น า ฏ ย จ า รี ต
๑๔ พฤศจิกายน ๒๕๖๔ ผ่านระบบ Zoom meeting & Online นักศึกษาโครงการบัณฑิตศึกษา รุ่นที่ ๑๑ ปีการศึกษา ๒๕๖๓ หลักสูตรศิลปมหาบัณฑิต สาขาวิชานาฏศิลป ์




ภวัต จันทร์ดารักษ์: เรียบเรียงบท บรรจุเพลง

รองศาสตราจารย์ ดร. เสาวณิต วิงวอน ตรวจแก้ไข





- ปี่พาทย์ท าเพลงวิลันดาตัด –


(นางอุทุมภรออกร าหน้าม่าน)





- ร้องเพลงวิลันดาตัด -

เมื่อนั้น โฉมนาง อุทุมพร เสน่หา


คิดได้ ด้วยไว ปัญญา จึงเสี่ยงสัจ วัจนา ไปทันที

ขอเดชะ เทวฤทธิ์ อดิศร อันสถิต ทิพย์บวร ในไพรศร ี


โปรดบันดล เพลิงกาฬ ผลาญฤด ี ผู้ที่ มุสา ราคีพาล





- ปี่พาทย์ท าเพลงตระนาง -


(นางอุทุมพรร าตามกระบวนท่า)

ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11
นาฏย











ประดิษฐ ์









“ระบ าบายศรีสมโภช”

ระบ าบายศรีสมโภช




ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11นาฏยประดิษฐ์







ี
ในอดีตบายศรจะเป็นส่วนประกอบในพระราชพิธีต่าง ๆ เช่น
ั
ในพระราชพิธีสมโภช พระราชพิธีรบขวัญ พระราชพิธีสักการะบวงสรวง
ี
ู
พระพุทธรูป เทพยดาประจ าเมือง เรียกว่าบายศรหลวง มี 3 รปแบบ ได้แก่
บายศรีต้น บายศรีแก้ว ทอง เงิน และบายศรีตองรองทองขาว เป็นต้น

ื่

จากบทละครราเรอง ไชยทัต ในตอนท้ายเรองที่พระไชยทัต
ื่
้
ั
พรอมด้วยนางอุทุมพรได้เสด็จกลับเมือง ได้จัดพิธีรบขวัญขึ้น ในพิธีนั้น
ปุโรหิตและพราหมณ์จะเบิกบายศรี เวียนเทียนรอบบายศรจนครบ ๓ รอบ
ี
เมื่อปุโรหิตจะรวบเทียนทั้ง 3 เล่มแล้ว จึงใช้ใบพลูดับเทียน เพื่อให้เกิดควัน

ี
็
ั
ลอยเข้าหาตัวบายศร หลังจากเสรจสิ้นพิธี ท้าวโกมลจึงตรสสั่งให้
เบิกระบ าสมโภช
ี
ระบ าบายศรสมโภช เป็นผลงานสรางสรรค์ในรปแบบระบ า
ู
้
ื
ื่
โดยผแสดงหญิงล้วนจ านวน 6 คน แต่งกายยนเครองนาง สวมรดเกล้า
ั
ู้
เปลว ราตีบทตามบทรอง ประกอบการบรรเลงด้วยวงปี่พาทยเครองห้า
ื่

์
้
เพลงเชื้อสองชั้น เพลงสังข์น้อย เพลงมหากาล และเพลงเรวระบ า
็
ดอกบัวไทย ตามล าดับ

รปแบบการแสดงชุดนี้แบ่งเป็น 2 ช่วง คือ การราประกอบ
ู
้


เพลงและการราประกอบบทรอง 1. การราประกอบเพลงจะเป็นการรา

ช่วงแรกในเพลงเชื้อสองชั้น และการร าช่วงท้ายในเพลงเร็วระบ าดอกบัวไทย
2. การร าประกอบบทร้องจะเป็นการร าในช่วงกลางในลักษณะการร าตีบท
ื่
การแต่งกายและการแต่งหน้าได้ก าหนดใช้เครองแต่งกายตาม
แบบหุ่นหลวงตัวนาง โดยใช้สีทองเป็นสีหลัก สวมศิราภรณรดเกล้าเปลว
์
ั
แต่งหน้าเลียนแบบละครไทยโบราณลักษณะขาวนวล

บทการแสดงเรื่อง ไชยทัต ชุด ระบ าบายศรีสมโภช




ก า ร เ ส ว น า แ ล ะ น า เ ส น อ ผ ล ง า น ส ร้ า ง ส ร ร ค ใ น รู ป แ บ บ น า ฏ ย จ า รี ต
์
๑๔ พฤศจิกายน ๒๕๖๔ ผ่านระบบ Zoom meeting & Online นักศึกษาโครงการบัณฑิตศึกษา รุ่นที่ ๑๑ ปีการศึกษา ๒๕๖๓ หลักสูตรศิลปมหาบัณฑิต สาขาวิชานาฏศิลป ์




ภัทร์ธีรลักษณ์ เจ๊ะหลี ประพันธ์บท

รองศาสตราจารย์ ดร. เสาวณิต วิงวอน ตรวจแก้ไข

ภวัต จันทร์ดารักษ์ บรรจุเพลง



- ปี่พาทย์ท าเพลงเชื้อสองชั้น -


(นางระบ าบายศรีสมโภช ออกร าตามกระบวนท่า)

- ร้องเพลง เชื้อสองชั้น -


ยอกร ประนม ขึ้นนบไหว้ คุณพระ รัตนตรัย เรืองศร ี

ทั้งเทพไท้ ทั่วใน ธาตร ี สถิตที่ พิธีการ อันเกรียงไกร


- ร้องเพลงสังข์น้อย -

ใบตอง ผจงจีบ เป็นเชิงชั้น พุ่มพรรณ มาลา เป็นยอดใหญ่


บายศรี จุณเจิม เฉลิมชัย สืบขวัญ มั่นไว้ ให้อยู่ด ี


- ร้องเพลงมหากาล-

ขออ านาจ ศักดิ์สิทธิ์ ทุกทิศา จุ่งมา คุ้มภัย ในทุกที่


ข้าบาท สุขเกษม เปรมปรีดิ ์ จักกล่อมขวัญ บุรี ให้เริงใจ

- ปี่พาทย์ท าเพลงเร็วระบ าดอกบัวไทย-รัวต้นระบ าดอกบัวไทย –


(นางระบ าบายศรีสมโภช ร าเข้าตามกระบวนท่า)

ศิราภรณ์





ภูมิปัญญาประดิษฐ์ของนักศึกษา ปี 63 รุ่นที่ 11
การสร้างสรรค์กรอบพักตร์และถนิมพิมพ์ภาภรณ์


แรงบันดาลใจมา

จากภูมิหลังของตัวละครที่ชาติ

ก าเนิดเป็นนางโอปปาติกะ

(เกิดขึ้นเอง) จากดอกมะเดื่อ อุ

ทุม ภร เ ดิม คื อ ม ะ เ ดื่อป่ า

ที่มีความงดงามสีขาวผดผอง
่
ุ
จึงน ามารังสรรคนในรูปแบบของ

การสรางงานแบบช่างหลวง คือ
้
ื่
้
การสรางเครองประดับลงยา
ราชาวดีสีขาวบนกระบังหน้า

ที่เป็นลายเถามะเดื่อประดับ

เกี้ยวลายดอกไม้เถาทุมพร

(ดอกมะเดื่อ)














ให้สอดรับกันกับชื่อของตัวละคร

่
ฝายนางที่นามว่าอุทุมภร
แปลว่า มะเดื่อ โดยผสรางสรรค์
ู้
้
ื่
้
ได้สรางเครองประดับ อัน
ประกอบด้วย จี้นาง ก าไลข้อมือ

์
สังวาลย หัวเข็มขัด ต่างหูให้เป็น
รปแบบเฉพาะของบทบาท
ู
นางเอกสมนางงามนิรมิต

คณะด าเนินงาน










อ านวยการด าเนินงานและการฝึกซ้อม - รองศาสตราจารย์ ดร.ศุภชัย จันทร์สุวรรณ

- ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุขสันติ แวงวรรณ

ประธาน - นายนันธพงศ์ โพธิ์ปิดทอง

รองประธาน - นายภัทร์ธีรลักษณ์ เจ๊ะหลี
ผู้กับกับการแสดง - นายภัทรพล จิตตรานนท ์

ควบคุมเวที ฉาก - นายจิรพิพัฒน์ เลี่ยมมาตร

- นายณัฐสิทธิ์ มั่นทรัพย ์

ควบคุมเครื่องแต่งกาย - นายรณกร เอี่ยมเจริญ

- นายสามารถ ลาดจันทึก

สวัสดิการ - นางสาวภัทรานิษฐ์ อ่อนลมุล

- นางสาวฐิตินันท์ หล้าป้อม
ประสานงาน - นายนันธพงศ์ โพธิ์ปิดทอง

- นางสาวสโรชา จิ๊ดกล่ า

พิธีการ - นายอภิชาติ แก้วกระจ่าง

- นายสุขวัฒน์ ศิริกุลพิทักษ์

การเสวนา - นายภัทร์ธีรลักษณ์ เจ๊ะหลี

ดนตรี - นางสาวสโรชา จิ๊ดกล่ า

เหรัญญิก - นางสาวฮาดัสซาห์ ศรีชัย
- นางสาวสโรชา จิ๊ดกล่ า

ฝ่ายประชาสัมพันธ/สูจิบัตร - นางสาวภูรดา ธีระวิทย ์
์
- นางสาวเบญจวรรณ ไวยเนตร

- นางสาวปิยะนาถ เย็นศิริ

- นางสาววรวีย์ เผือกประพันธ์

ควบคุมเทคนิค ภาพ แสง เสียง - นายจรัญ แจ่มใส
- นายจิรพิพัฒน์ เลี่ยมมาตร

รายชื่อนักแสดง




พระไชยทัต - นายจิรพัทธ์ พานพุท
- นายชัยกิจ ชัยกิตติ์

ร าหน้าพาทย์เพลงตระนาง (นางอุทุมพร) - นางสาวเบญจวรรณ ไวยเนตร
กวางทอง - นายเอกลักษณ์ หนูเงิน
ม้าทรง - นายนันธพงศ์ โพธิ์ปิดทอง
ระบ าบายศรีสมโภช - นางสาวกุลศิริ แจ้งสว่าง
- นางสาวณัฐรียา สามารถ
- นางสาวธัญศภรณ์ ถาปนะกุล
- นางสาวชนากานต์ สุรพนาวัลย์เวช
- นางสาววริศรา สุรพนาวัลย์เวช
- นางสาวฐิตินันท์ หล้าป้อม





รายชื่อนักดนตรี





ควบคุมการบรรเลง - นายฐิตินนท์ ผุลละศิริ

ปี่ใน - นายถิรภัทร จงไกรจักร

ระนาดเอก - นายเอกพจน์ ฉุนจุ้ย

ระนาดทุ้ม - นายฐิตินนท์ ผุลละศิริ

ฆ้องวงใหญ่ - นายธนากร ทองดอนเหมือน
ตะโพน กลองแขก - นายอนิพนธ์ สุขกุล

กลองทัด กลองแขก - นายวรภพ พัฒนเอี่ยม
์
ฉิ่ง - นายปิยเวศน์ กุลบ่าง





รายชื่อนักร้อง




ควบคุมการขับร้อง - นายภวัต จันทร์ดารักษ ์

นักร้อง - นางสาวจินตนา สืบสงัด
- นางสาวลัดดาวัลย์ โพธิวงศ์

- นางสาวอรอนงค์ จตุรภัทรพร

บันทึกเสียง - นายนพนรรจ์ แย้มบุญมี

ุ
กราบขอบพระคุณผู้ให้การสนับสนน













สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม

นางนิภา โสภาสัมฤทธิ์ อธิการบดีสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์

รองศาสตราจารย์ ดร.จินตนา สายทองค า คณบดีคณะศิลปนาฏดุริยางค์

ิ
ดร.สารศา ประทีปช่วง ผู้ช่วยอธิการบดีสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์
ก ากับดูแลโครงการบัณฑิตศกษา
ึ
รองศาสตราจารย์ ดร.ศุภชัย จันทร์สุวรรณ อาจารย์ประจ ารายวิชาภูมิปัญญาประดิษฐ์

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุขสันติ แวงวรรณ อาจารย์ประจ ารายวิชาภูมิปัญญาประดิษฐ์

รองศาสตราจารย์เสาวณิต วิงวอน คณะกรรมการ
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อัควิทย์ เรืองรอง คณะกรรมการ

อาจารย์ไชยยะ ทางมีศร ี คณะกรรมการ

อาจารย์ทัศนีย์ ขุนทอง คณะกรรมการ

อาจารย์รัตติยะ วิกสิตพงศ์ คณะกรรมการ

อาจารย์รัจนา พวงประยงค์ คณะกรรมการ

อาจารย์วีรชัย มีบ่อทรัพย์ คณะกรรมการ

อาจารย์ไพฑูรย์ เข้มแข็ง คณะกรรมการ
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.จุลชาติ อรัณยะนาค คณะกรรมการ

ดร.สุรัตน์ จงดา คณะกรรมการ




คณะศิลปนาฏดุริยางค์ สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม

โครงการบัณฑิตศึกษา สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม


เจ้าหน้าที่โครงการบัณฑิตศึกษา

โรงละครวังหน้า


และผู้ให้ความอนุเคราะหทุกท่าน
์

ออกแบบโดย นายน าโชค มั่นคง
ติอต่อ 098-268-5368